Building Bolland Magazine 2017 by Kennisplatform Duurzaam Gebouwd

(RE)BUILDING THE FUTURE

2 HALLEN

150 PARTNERS

125 SPREKERS

Building Holland | Maart 2017

GRATIS TOEGANG

Doekle Terpstra: ‘Samenwerken is het nieuwe concurreren’

6 THEMA’S

12.OOO BEZOEKERS

84 INNOVATIES

11 T/M 13 APRIL 2017 | RAI AMSTERDAM

(RE)BUILDING THE FUTURE

Schrijf u nu in met deze unieke code voor gratis toegang

10003213

11 T/M 13 APRIL 2017 RAI AMSTERDAM

Hét integrale event voor de bouw en vastgoedsector Maart 2017

Registreer nu met deze unieke code voor gratis toegang:

10003213

Building Holland 2017

50 Programma

Met o.a. Doekle Terpstra, Kunlé Adeyemi, Rutger-Jan van Broekhoven,

56 Plattegrond

Derk Loorbach, Jacqueline Cramer, de Innovation Boulevard, het Green Tie Gala en Building Europe. ZORGVASTGOED

SCHOLEN

LEISURE & RETAIL

WONINGEN

LOGISTIEK VASTGOED

KANTOREN

62 Het concept

Kan een gebouw flexibel van bestemming veranderen?

Het gebouw anno nu heeft niet meer tot in eeuwigheid dezelfde functie. De wereld verandert immers snel en herbestemmen is vaak duurzamer dan opnieuw bouwen. Een flexibele basis is daarbij een vereiste. ABB maakt dit mogelijk. Met geavanceerde installaties die eenvoudig aan te passen zijn. Clixys ® bijvoorbeeld; een flexibel aftaksysteem voor verlichting, bediening en contactdozen. Maar ook slimme stekerbare contactpunten en automatiseringsoplossingen. Dat maakt herbestemmen kinderspel. Ontdek de vele flexibele oplossingen van ABB op www.abb.nl/lowvoltage

Natuurlijk!

11 T/M 13 APRIL 2017

RAI AMSTERDAM

Vitaliteit samen gebouwd

Altijd het beste klimaat voor tevreden klanten Uw klant is belangrijk voor u. Dat begrijpen wij als geen ander. Daarom biedt Zehnder niet alleen hoogwaardige techniek, maar ook kennis en service. Dit, in combinatie met onze jarenlange ervaring, zorgt dat we samen met u in staat zijn om de meest optimale binnenklimaat oplossing te bieden voor uw project. Met als resultaat tevreden klanten. Ontdek ook wat de Zehnder innovaties voor u kunnen betekenen op Building Holland.

ABB b.v. Frankeneng 15, NL-6710 BC Ede Tel. +31 (0)318 66 93 00, Fax +31 (0)318 63 17 18 E-mail: info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

Zehnder Group Nederland

•

Lingenstraat 2

•

8028 PM Zwolle

•

T 038 429 69 11

•

www.zehnder.nl

2 HALLEN

150 PARTNERS

125 SPREKERS

6 THEMA’S

12.OOO BEZOEKERS

84 INNOVATIES

11 T/M 13 APRIL 2017 | RAI AMSTERDAM

(RE)BUILDING THE FUTURE Hét integrale event voor de bouw en vastgoedsector

08 24

Doekle Terpstra Derk Loorbach

107

Dynamisch bouwen als medicijn Vincent Taapken

ZORGVASTGOED

Building Holland: Het concept

SCHOLEN

LEISURE & RETAIL

WONINGEN

LOGISTIEK VASTGOED

KANTOREN

Inhoud 08 17 21 25 30 33 35 37 41 44 50 56 58 62 66 70 76 77 78 82 85 90 95 99 102 108 111 116 121 127 130

Doekle Terpstra: ‘De velden zijn rijp om te oogsten’ Mooie en droge gevels Toekomst van kantoren: gezonde en persoonlijke werkplekken Derk Loorbach: ‘Hopen op een volgende crisis?’ Internationale ontmoetingen tijdens Building Europe Green Tie Gala 2017 Energie voor iedereen toegankelijk Warmtepomp, energieopslag en pv-panelen als totaaloplossing voor woningbouw Project CappuVino smaakt naar meer Bouwers doen veel meer dan bouwen Programma Plattegrond Standhouders Building Holland: Het concept Noviteiten centraal op Innovation Boulevard Rutger-Jan van Broekhoven: ‘Logistieke gebouwen worden steeds slimmer’ ‘Gezamenlijk de eindkwaliteit van een project bepalen’ ‘Nieuwste voorbeeld van samenwerking op Building Holland’ ‘Duurzaamheid is een gezonde businesscase’ ‘Duurzame samenwerking als belangrijke pijler’ Het verschil tussen beheer en beheersing Vincent Taapken: ‘Technologie zorgt voor andere invulling vastgoed’ ‘Beleving consument als uitgangspunt’ Marktleider kanaalplaatvloeren zet volgende stap naar flexibele vastgoedvoorraad Sabine Oberhuber: ‘‘Losgoed’ als alternatief voor roofbouwmaatschappij’ Zuinigste en duurzaamste warmwaterinstallatie van Nederland Dynamisch bouwen als medicijn voor vastgenagelde vastgoedportefeuille Building Holland zoekt de verbinding Noviteiten centraal op Innovation Boulevard Social media Colofon maart 2017 | building holland

Voorwoord

Een waardevolle ontmoeting De bouwen vastgoedsector heeft het voorrecht om oplossingen aan te dragen voor grote maatschappelijke opgaven. En de professionals in de sector hebben het gereedschap en de vaardigheden om in rap tempo levensloopbestendige woningen neer te zetten, met een data-infrastructuur die decennia meekan. Ook kan de sector scholen afhelpen van in slaap sukkelende leerlingen en kantoren voorzien van intelligente, gepersonaliseerde werkplekken met een eigen klimaat en verlichting. Het is duidelijk dat de sector tot veel in staat is, maar hij beweegt nog altijd met een slakkengangetje richting een energieleverende omgeving. Een versnelling is alleen mogelijk als bouwers invulling geven aan drie belangrijke voorwaarden. Ten eerste is het tijd om huidige processen los te laten en te vernieuwen, heruitvinden. Het doorgronden van wensen van eindgebruikers is een tweede voorwaarde. Dan is er nog de uitdaging van het inpassen van innovaties in processen en projectuitvoering. Architecten, gebouweigenaren en beleggers veranderen evengoed. Ambities gestoeld op de – minimale – eisen van het bouwbesluit verdwijnen langzaam naar de achtergrond.

De nieuwe standaard? Energieneutrale, gezonde en slimme gebouwen. Om daarvoor te kunnen zorgen, moeten innovators en koplopers in de bouw en vastgoed elkaar vinden. Die verbinding en kennisdeling met de juiste partners betekent het verschil tussen het behalen of vertragen van doelstellingen en het toekomstbestendig maken van onze vastgoedvoorraad. De combinatie van die twee elementen vindt u op het driedaagse event Building Holland in RAI Amsterdam, van 11 tot en met 13 april. Daar laat u zich inspireren door tientallen sprekers, waaronder UNETO-VNI-voorzitter Doekle Terpstra, politicus Guy Verhofstadt en professor Derk Loorbach. U ontdekt innovaties die verandering aanjagen en u helpen uw volgende businesscase te vormen. Dat doet u niet alleen, maar samen met de opdrachtgever van de toekomst. Zet u de volgende stap en zie ik u op Building Holland? Met vriendelijke groet, Pepper

Pepper, dé opdrachtgever van de toekomst! Hallo, ik ben Pepper en ik ben hét gezicht van de toekomst. Ik sta voor innovatie en alle technologische veranderingen die van invloed zijn op de bouwen vastgoedsector. Ik zou zelfs de opdrachtgever van de toekomst kunnen zijn! Tijdens Building Holland ontvang ik bezoekers en ga ik in gesprek over de thema’s Zorgvastgoed, Scholen, Leisure & Retail, Woningen, Logistiek Vastgoed en Kantoren. Heeft u zich nog niet geregistreerd? Dan nodig ik u van harte uit om u met deze unieke code (10003213) te registreren om zo gratis Building Holland te mogen bezoeken. Ik ontmoet u graag van 11 tot en met 13 april in de RAI Amsterdam!

Registreer nu met deze unieke code voor gratis toegang: 10003213

building holland | maart 2017

THE ROAD TO ALL-ELECTRIC De moderne energiehuishouding van Mitsubishi Electric Alklima, exclusief importeur van de warmtepompconcepten van Mitsubishi Electric, staat voor kennisdeling en verregaande verticale integratie binnen de bouwkolom. In verschillende bouwprojecten komt deze ‘samenwerking met meerwaarde’ naar voren. De kennis die wij en verschillende partners opdoen wordt weer terug in de keten gestuurd, zodat er gezamenlijk geïnnoveerd kan worden.

Renovatie, Groningen

ROADTRIP DOOR DE MODERNE STAD www.alklima.nl

DucoBox Focus De SLIMSTE ventilatiebox van Europa!

< BACK

<name of

Last info

componen

ection: 8-

RF conn

User Contr

6 update: 16:03:4

-82 dBm

Tijdsbesparend én gebruiksvriendelijk > Beschikbaar vanaf april

Focus

-82 dBm -82 dBm

10 l User Contro

DUCO VENTILATION APP

DucoBox

8 l User Contro

NIE

De DucoBox Focus is de stilste én slimste ventilatiebox van Europa. De geïntegreerde én gepatenteerde regelkleppen, op basis van CO2en vochtsturing, garanderen een slimme en efficiënte afvoer, enkel waar en wanneer nodig én in de juiste hoeveelheid. Hierdoor claimt u met Duco’s ventilatiesystemen de hoogste EPC-winst!

Bezoek ons in Hal 11, STAND 014 Van 11 t.e.m. 13 april

We inspire at www.duco.eu

Doekle Terpstra opent op 11 april om 12.45 uur Building Holland 2017.

â&#x20AC;&#x2DC;Samenwerken is het nieuwe concurrerenâ&#x20AC;&#x2122;

maart 2017 | building holland

Visie

Groot interview

Nieuwe voorzitter UNETO-VNI ziet goudgerande toekomst

Doekle Terpstra: ‘De velden zijn rijp om te oogsten’ Doekle Terpstra trad begin februari aan als voorzitter bij installatiebranchevereniging UNETO-VNI. Deze ervaren bestuurder popelt om de leden van zijn vereniging in het centrum van verduurzaming te plaatsen. Techniek gaat volgens hem de oplossing bieden bij maatschappelijke thema’s als zorg, vergrijzing, energie en verduurzamen. Tekst: Tom de Hoog. Beeld: Robert Tjalondo

Wat zijn uw doelen als voorzitter? “De afgelopen periode ben ik betrokken geweest bij het Techniekpact, een samenwerkingsverband van een brede coalitie in het veld van techniek en technologie. Ik ben ook heel erg geboeid geraakt door dit thema, al ben ik zelf geen techneut. In toenemende mate zie ik dat techniek de ruggengraat is voor de ontwikkeling van Nederland in zijn totaliteit. Dus het is interessant om na te denken over de vraag wat er vanuit dat toekomstperspectief op ons afkomt. Toen ik gevraagd werd om het voorzitterschap op me te nemen van UNETO-VNI, heb ik het ook gewogen vanuit dit perspectief. Want het is waanzinnig interessant om te zien hoe belangrijk techniek en technologie kunnen worden. Daarnaast is er de enorme impact van het Energieakkoord, waarvan de installatiesector voor mij het hart vormt. Dat we grote sprongen kunnen maken via onze sector, maakt het bestuurlijk zeer interessant om samen met de leden van de vereniging daarover na te denken. Zijn we fit for the future? Dus wat ik graag wil en daar zie ik ook wel mijn opdracht, is om samen met de leden de vertaalslag te maken van wat komt er op ons afkomt en hoe we daarop onze nieuwe verdienmodellen gaan organiseren. Onze leden zijn óók onze klanten. Als zij van de dienstverlening van de vereniging blij worden, doen wij het goed. Of het nu gaat om onze voorlichting, belangenbehartiging, adviezen of netwerkbijeenkomsten. Dát is de missie van de vereniging. Daarbij moet de vereniging onderscheidend zijn als kwaliteitsmerk. En het is de moeite waard om daaraan te sleuren. Ik ben dus met veel enthousiasme begonnen vanuit die opdracht!”

Wat is de visie op kansen voor techniek bij de bestaande woningen? “Daar ligt natuurlijk een gigantische opgave, waarvan we de echte consequenties nog maar nauwelijks kunnen overzien en ook de vraag hoe we dit allemaal in de

komende decennia gaan accommoderen. Maar één ding is zeker: de installatiebranche gaat het verschil maken!”

Het gaat dan toch niet alleen om die technische installatie, maar ook om de bouwschil. Wie neemt dan het voortouw? “Ik geloof helemaal niet meer in het idee dat iedereen dit vanuit een eigenstandige rol kan oplossen. Het is niet meer óf de bouwer óf de installateur óf de architect of wie dan ook. Het is veel interessanter om na te denken over hoe afhankelijkheid in de keten versterkt kan worden en al die partijen meer voor elkaar kunnen betekenen dan op dit moment het geval is. Dus niet meer gefragmenteerd werken, maar integraal aan de slag. Een term die ik nu sinds een paar weken nu ook ken, is BIM. Volgens mij zijn we daar in Europa de voorhoede van. En UNETO-VNI heeft een belangrijke rol vervuld in de ontwikkeling van BIM. Het is daarmee al een metafoor voor wat er in de markt gaande is. Namelijk dat partijen in de markt hun deel inbrengen in een systeem en daarmee ook helder maken dat ze in een keten van activiteiten functioneren. Voor mij is samenwerken in toenemende mate het nieuwe concurreren. Dus het gaat niet meer over wie sterker is dan de ander. Waar het hier om gaat, is dat nieuwe verdienmodellen ook met zich meebrengen dat je nadenkt over hoe de belangen van die verschillende partijen bij elkaar zijn te brengen. En, hoe je daar een andere vorm van regie op krijgt dan wellicht in de achterliggende periode het geval is geweest. Kijk naar het aandeel van de technische installatiequote in de bouwsom. Dat aandeel is in een paar jaar tijd van 25 naar 35 procent gegaan en dat neemt alleen maar verder toe. Daarmee is ook wel helder dat het denken in termen van de ‘silootjes’ gewoon niet meer werkt. Dus we zullen naar andere samenwerkingsverbanden moeten.”

building holland | maart 2017

Video-interview Bekijk op BuildingHolland.nl het video-interview met Doekle Terpstra.

â&#x20AC;&#x2DC;Het aandeel van de installatiequote in de bouwsom is van 25 naar 35 procent gegaan en dat neemt alleen maar verder toeâ&#x20AC;&#x2122; 10

maart 2017 | building holland

Visie

Hoe neemt u de leden mee in het ontwikkelen van die nieuwe verdienmodellen? “Daarover denken wij binnen de vereniging en sámen met onze leden na. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de Commissie Innovatie. De technische ontwikkelingen gaan razendsnel, de markt is in transitie, dat levert grote kansen op. Langer zelfstandig thuis wonen, het energievraagstuk, robotisering en 3D-printing. Het gaat erom of we voldoende adaptief zijn ten opzichte van dergelijke ontwikkelingen. Dan gaat het óók over de vraag wat het betekent voor de arbeidsverhoudingen en voor het onderwijs. Maar ook: wat betekent het voor het ondernemerschap? Ondernemers zijn per definitie creatief en innovatief. Ze denken na over hun eigen verdienmodel en er is niet één weg die naar Rome leidt. Ik zie binnen UNETO-VNI een groep ondernemers die zegt: ‘Wij moeten de grote sprong voorwaarts maken op het gebied van die energietransitie, want daar ligt een enorm potentieel voor de sector.’ Ik denk dat het zo is. Je hebt ook een groep die een beetje de kat uit de boom kijkt, maar die gaat wel achter die eerste groep aan. En je hebt ook een groepje dat vindt dat het niet zo’n vaart zal lopen. Wat mij betreft: er is geen hiërarchie, de een is niet beter dan de ander. Daarbij is het volgens mij volstrekt evident dat we aan de vooravond staan van turbulente ontwikkelingen met enorme uitdagingen. Kijk even naar waar we ons internationaal aan hebben gecommitteerd met de akkoorden van Parijs. Nou, dat heeft een enorme impact voor de gebouwde omgeving.”

Groot interview

zitten heel erg op het internationale perspectief. Dat gaat over hoe Nederland aantrekkelijk kan zijn voor de wereld. En ik vind dat er ook voor de technische sector ontzettend veel potentieel is. Wat ik graag zou willen, is dat we in een nieuw regeerakkoord zeggen dat we in 2030 in de gebouwde omgeving energieneutraal zijn. Punt. Of dat allemaal kan, dat vind ik niet eens zo interessant. Het gaat erom nu ambitie te tonen.”

‘Ik zou graag willen, dat in een nieuw regeerakkoord staat dat in 2030 de gebouwde omgeving energieneutraal is’

Dat biedt kansen… “Heel veel kansen. De velden zijn naar mijn gevoel rijp om te oogsten en nu moeten we de kansen pakken en hiervoor nieuwe businessmodellen ontwikkelen.”

Om kansen te verzilveren, moet er wel duidelijk zijn wat de beste keuzes zijn. Gaan al die consumenten in bestaande woningen volop investeren in verduurzamingstechniek volgens u? “We hebben schoorvoetend de beweging gemaakt op het gebied van energietransitie en op het gebied van duurzaamheid. Daar praten we met z’n allen natuurlijk al decennia lang over. Maar ik ben er ook wel van overtuigd dat datgene wat schoorvoetend op gang is gekomen in toenemende mate mainstream wordt. Kijk naar het Energieakkoord, dat heeft als een enorm vliegwiel gefunctioneerd voor deze beweging. Maar ik ben het met u eens, je kunt de vraag stellen of het voldoende is. Nou, ik vind van niet. Ik ben ook iemand die gelooft in het zetten van stippen aan de horizon om te weten waar we naartoe bewegen. En ook: wat is politiek gesproken of sociaal economisch gesproken ons grote perspectief?”

Is de afgelopen vier jaar eigenlijk voldoende gebeurd op dat gebied? “Nee, dus niet. Wij hebben onze topsectoren, maar die

Terug naar de rol van de installateur. Ik zag een video met het begrip ‘comfortinstallateur’. Is dat begrip al geland bij de consument? “Dat denk ik niet, maar we hebben de eerste stappen gezet. Er zijn ruim honderd ComfortInstallateurs die de kennis in huis om bijvoorbeeld woningen levensloopbestendig te maken. Ze hebben daarvoor cursussen gevolgd en beschikken over een erkenning. Het register met ComfortInstallateurs is te vinden op de website van UNETO-VNI. Met domotica staan we nog maar aan het begin. Zo gaat de zorg revolutionair op zijn kop. Dat zie je nu al gebeuren. Een ziekenhuis wordt een werkplaats. Daar worden straks technische handelingen verricht en alles wat te maken heeft met zorg, vindt straks thuis plaats. Dat betekent dat we anders moeten gaan nadenken over zorg en over welke rol domotica daarbij kan spelen om zorgknelpunten te ondervangen Je ziet daar nu al fantastische dingen plaatsvinden. Maar het zit nog heel erg op het idee van pionieren en het is nog geen mainstream. Maar die kant gaat het wel op. De komende

building holland | maart 2017

Visie

jaren moeten tienduizenden woningen levensloopbestendig worden gemaakt. En laten we die woningen dan meteen energieneutraal maken. Dan slaan we twee vliegen in één klap!”

Hoe neemt u UNETO-VNI-leden mee naar die toekomst? “Wat mij betreft gaan we ermee aan de slag. Daarbij geloof ik heel erg in kennis delen. Dat wil niet zeggen dat je niet met elkaar concurreert, maar je kunt aan de voorkant, voordat je met elkaar gaat concurreren, wel kennis en ontwikkeling met elkaar delen en leren. Ook in de keten, dus van architect tot en met de bouwer. Het gaat erom dat partijen met elkaar in gesprek komen. Innoveren is per definitie leren. Dat doe je steeds meer in de keten en iedereen die zich isoleert van de andere partij zet zichzelf naar mijn gevoel en beetje buitenspel. Ik vind het heel erg belangrijk om in onze achterban een soort lerende gemeenschappen te creëren, van partijen die elkaar vertellen wat gaande is en elkaar inspireren. Een voorbeeld daarvan is Platform Ketensamenwerking Zuid, een initiatief van UNETO-VNI-vicevoorzitter Claudia Reiner. Daar zitten woningcorporaties om tafel met de bouwers, de adviseurs en de provinciale overheid in Limburg. Die praten samen over het verbeteren van dat hele proces, die hele keten. Dat is samenwerken, dat is kennis delen.”

Dus u vraagt de leden te investeren in die gezamenlijke toekomst? “Ik zou dat gesprek heel graag met de leden willen voeren in de zin van ‘Hoe krijgen we de ontwikkeling van onze

Groot interview

sector met elkaar op een hoger plan?’ Want hoe je het wendt of keert, de kwaliteitsdruk neemt alleen maar toe. Een voorbeeld is de wettelijke erkenning die vanaf 2019 nodig is voor het mogen plaatsen en onderhouden van cv-ketels. Dat dwingt partijen om daaraan te voldoen. En het dwingt onze leden om na te denken over de vraag of zij nu het goede verdienmodel hebben of dat ze dat verder moeten ontwikkelen.”

Hoe verloopt die interactie met leden eigenlijk? “Ik wil zo veel mogelijk het gesprek met de leden opzoeken. Ik ben per definitie van de verbinding. Als ik spreek over dat innoveren per definitie leren is, dan zit dat ook in het bestuurlijk gesprek met elkaar. Dat betekent ook voor mij dat ik moet horen, registreren en voelen en als het ware opsnuiven wat er gebeurt binnen de vereniging. Ik probeer nu al van meet af aan goed de dialoog met de leden te organiseren. Dat is ook mijn oproep in de filmpjes ‘Een minuut met Doekle’, waarin ik leden oproep mee te denken over onderwerpen als de energietransitie of de kenpunten in het technisch onderwijs. Weet mij te vinden!”

En komt er feedback? “Ik krijg er respons op. Er komen suggesties binnen, vragen en ook kritische geluiden. Elk signaal nemen we serieus. Juist kritische geluiden helpen je als vereniging verder! En wat mij betreft is er geen onderscheid tussen groot en klein. Een lid van de vereniging is lid van de vereniging en iedereen is welkom. En, iedereen moet zich ook thuis voelen binnen de vereniging.”

building holland | maart 2017

Samen innoveren?

s op n o t moelding 7 t n O Bui 201 land 11, l o H Hal 61 d0 n a t S

Toekomstvast rendement ontstaat door toekomstvast gebruik. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, ﬂexibele en comfortabele woonen werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Flexibel comfort noemen we dat. Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @ﬂexibelcomfort

www.vbi.nl

Visie

Is er veel uitwisseling binnen de vereniging over de speerpunten? “We hebben daarvoor een heel pakket aan communicatiemiddelen. Naast circulaires over weten regelgeving zijn er e-mail nieuwsbrieven op maat voor de leden. Daar kunnen ze op basis van hun eigen voorkeur geïnformeerd worden. Met onze vakbladen geven we hoogwaardige vaktechnische en ondernemersinformatie en in het magazine ‘Verbinding’ staat onze vereniging centraal. Maar ook in dit digitale tijdperk blijft het directe menselijke contact het belangrijkst. Daarom zijn onze regiomanagers en relatiebeheerders overal in het land zoveel mogelijk in contact met de leden. Als vereniging moet je bij voortduring de toegevoegde waarde laten zien ten opzichte van het lidmaatschap van de vereniging. Iedere bestuurder die zich wentelt in het idee dat het vanzelfsprekend is dat alles en iedereen lid is van de organisatie, die is naïef. Dat is namelijk niet zo. Dus er wordt gewoon ook open gecalculeerd. Ik vind het ook terecht dat er open gecalculeerd wordt en dat leden wikken en wegen over de toegevoegde waarde van het lidmaatschap, want dat is nooit vanzelfsprekend. Daarbij hoop ik dat we ons kwaliteitsmerk ook steeds meer lading kunnen geven zodat de klant, de consument, ons logo herkent als teken van topkwaliteit. De installateurs die dat logo voeren hebben een streepje voor, punt.”

Hoe kijkt u aan tegen circulair materiaalgebruik? “Als een onvermijdelijkheid. En dat geldt niet alleen voor UNETO-VNI. Ik denk dat zo langzamerhand er maatschappelijk ook de beweging op gang komt dat

Groot interview

we hierop afstevenen. Wat ik ook zie is dat dit thema een geweldige trekkracht organiseert voor het hele maatschappelijk samenleven op het gebied van onderwijs, op het gebied van arbeidsverhoudingen en op het gebied van hoe wij omgaan met materialen. Daar gaat het dan in essentie om. Maar we moeten ook in alle opzichten eerlijk zijn, want we weten nog niet precies hoe het echt uitpakt met circulariteit. We staan nog maar aan het begin van deze discussie. Een heel concreet voorbeeld zijn onze zonnepanelen. Via PV Cycle worden de panelen ingenomen en zoveel mogelijk gerecycled. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook met cv-ketels. En daar gaan we steeds verder in. UNETO-VNI heeft onlangs het Grondstoffenakkoord getekend voor een circulaire economie. Ook daarin nemen we onze verantwoordelijkheid. En daarbij ben ik heel erg optimistisch over de innovatieve mogelijkheden voor een volledig circulaire economie.”

Heeft UNETO-VNI daarop ook een praktische visie? “Vanuit UNETO-VNI denken we dat we op drie punten een bijdrage aan circulariteit kunnen leveren. Eén is door met leveranciers in gesprek te gaan, omdat zij natuurlijk uiteindelijk de materialen leveren. Dan gaat het erom dat we ze op het spoor te zetten van materiaal dat hergebruikt kan worden. Punt twee is BIM, omdat je daarmee kan zorgen dat je faalkosten verlaagt en daarmee ook het materiaalverbruik veel en veel lager is. Dan is er nog predictive maintenance, dus voorspellend onderhoud. Met meer aandacht voor beheer en onderhoud verleng je de levensduur van installaties, waardoor je die veel minder snel hoeft te vervangen.”

Profiel Doekle Terpstra Doekle Terpstra (60) werd geboren in Witmarsum (Friesland) en na zijn opleiding Personeelswerk en Arbeidsverhoudingen aan de Christelijke Sociale Academie begon hij in 1980 als districtsbestuurder bij Industrie- & Voedingsbond CNV Rotterdam. Na meerdere functie binnen CNV werd hij uiteindelijk als voorzitter van de vakcentrale CNV. In 2005 maakte hij de overstap naar de HBO-raad om aansluitend in 2010 voorzitter van het College van Bestuur bij Hogeschool InHolland te worden. In 2014 nam Doekle Terpstra de rol op zich van aanjager van het Techniekpact en het Zorgpact. Ook keerde hij terug naar Nyenrode, nu als docent aan de Governance University. Sinds februari 2017 is Doekle Terpstra voorzitter van UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. Daarnaast bekleedt hij diverse nevenfuncties, zoals commissariaten bij Unilever en Aegon. Ook was hij lid van het dagelijks bestuur van de SER.

building holland | maart 2017

Bezoek Remeha

Standnummer 10.059

Het energiesysteem van vandaag en morgen,

CO2 vrij in 2050 Bezoek de Market Vision op dinsdag 11 april 2017

remeha.nl

Project

Partnerberichten

Building Holland toont ‘sneak preview’ van gepatenteerd gevelsysteem

Mooie en droge gevels Tijdens Building Holland krijgt de Nederlandse bouwmarkt een ‘sneak preview’ van een geheel nieuw slim metalen gevelsysteem. Kingspan BENCHMARK Dri-Design combineert de esthetische vrijheid en de wensen van architecten met de functionaliteit die gewenst is in high-end projecten. Olaf Sleutjes van BENCHMARK by Kingspan geeft tekst en uitleg bij deze productinnovatie uit de Verenigde Staten. Tekst: Henk-Jan Hoekjen

Kingspan BENCHMARK Dri-Design is een honderd procent recyclebaar, geventileerd en architectonisch gevelsysteem, dat is opgebouwd uit metalen cassettes.

Architecten hebben niet zelden specifieke wensen op het gebied van de esthetiek van de gevels van hun gebouwen. Maar kunnen deze ook uitgevoerd worden bij een optimale functionaliteit van de gevel en in een applicatietijd die binnen aanvaardbare grenzen blijft? Volgens Olaf Sleutjes van BENCHMARK komt er binnenkort een nieuw product op de Europese markt dat optimaal tegemoet komt aan deze vraag: Kingspan BENCHMARK Dri-Design. Dit is een innovatief, honderd procent recyclebaar, geventileerd

en architectonisch gevelsysteem dat is opgebouwd uit metalen cassettes. “Het is een gepatenteerd systeem met diverse voordelen”, legt Sleutjes uit over het in de Verenigde Staten ontwikkelde product. Eén van de meest opvallende functionele kenmerken van het systeem is de wijze waarop het regenwater van de gevelelementen wordt afgevoerd. “Het regenwater wordt per cassette afgevoerd naar de achterzijde, waardoor vervuiling zoals strepen en verkleuring van de gevel wordt voorkomen.

building holland | maart 2017

facebook.com/materia.nl

@materia

Alles is Materiaal! Iedere dag komen er materialen op de markt die nog mooier, duurzamer en slimmer zijn dan hun voorgangers. Materia is hierin hĂ¨t leidende informatieplatform. Materia informeert wereldwijd tienduizenden ontwerpers over de laatste materiaaltrends; dagelijks via materia.nl, jaarlijks op Material Xperience en periodiek rond reizende tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Ga ook mee op ontdekkingsreis en surf naar www.materia.nl

020 - 713 06 50 - info@materia.nl

Project

Partnerberichten

Dri-Design is met name bedoeld voor toepassing in high-end architectuur.

‘Er is geen duurzamere gevel dan een metalen gevel’ Tijd De voordelen gaan overigens nog veel verder, benadrukt Sleutjes. Zo wijst de manager van BENCHMARK op de korte applicatietijd. “Tijd is een belangrijke factor in het bouwproces”, weet hij. “Doordat het systeem op een slimme manier ontworpen is, is het zeer eenvoudig in elkaar te zetten. Het is een serie van onderdelen die zo geëngineerd zijn, dat ze op de bouwplaats als een eenvoudige chronologische legpuzzel in elkaar gezet kunnen worden. Hierdoor wordt de applicatietijd sterk verkort.” Een ander voordeel van het systeem is dat het onderhoudsarm is en bovendien ook weer gemakkelijk te vervangen is door een andere gevelvariant uit de DriDesign collectie indien een nieuwe huurder andere wensen heeft ten aanzien van het uiterlijk. Dit laatste aspect komt tegemoet aan een trend die de laatste jaren steeds duidelijker naar voren komt in high-end architectuur: de ‘mode-gevoeligheid’ van geveloplossingen. “BENCHMARK Dri-Design is een eenvoudig aan te brengen esthetische schil voor high end-architectuur. Juist op dat gebied zie je dat trends sneller veranderen. Dankzij ons nieuwe systeem, dat naadloos aansluit op het succesvolle wind-, wateren luchtdichte BENCHMARK Karrier systeem die

als drager fungeert van het Dri-Design systeem, kun je een gevel snel en eenvoudig van uiterlijk veranderen, zonder dat de achterliggende functionaliteit van de gevel wordt aangetast.”

Verantwoord materiaal Het slimme nieuwe gevelsysteem is leverbaar in uiteenlopende metaalvarianten. Dat is prettig voor architecten, die op die manier kunnen kiezen voor precies die esthetische uitstraling die zij wensen. Bovendien biedt het systeem volgens de BENCHMARK-medewerker grote voordelen op het gebied van duurzaamheid. “Metaal is een zeer verantwoord materiaal, omdat het honderd procent duurzaam is”, zegt Sleutjes hierover. “Na gebruik is het eenvoudig te recyclen en hergebruiken. Er is geen duurzamere gevel dan een metalen gevel.” Precies dit aspect zal tijdens Building Holland natuurlijk voor het voetlicht gebracht worden. BENCHMARK grijpt de ‘sneak preview’ (want de officiële introductie in de Benelux vindt plaats in de loop van het jaar) aan om diverse partijen in de markt op de hoogte te brengen van de duurzaamheid van de nieuwe oplossing. “Maar het draait natuurlijk om veel meer dan duurzaamheid alleen”, benadrukt Sleutjes. “We willen op Building Holland in gesprek raken met alle partijen die actief zijn op het gebied van highend architectuur. Want alleen wanneer je projecten in gezamenlijkheid uitvoert en al vroeg bij elkaar aan tafel zit, kun je echte topresultaten bereiken. Wij hebben de kennis, de flexibiliteit en de creativiteit om een wezenlijke bijdrage te leveren aan topprojecten.”

building holland | maart 2017

Over Bijko BV Bijko BV heeft 4 totaalconcepten voor de bouw:

Houtrot Renovatie Utiliteitsbouw Nieuwbouw

Bijko BV biedt opdrachtgevers en aannemers in de bouw een compleet pakket aan ramen, deuren en kozijnen. Voor elk gat in de gevel is een passende oplossing in hout, kunststof of aluminium. Één aanspreekpunt voor advisering, plaatsing en onderhoud. De dienstverlening van Bijko BV vangt aan bij de advisering en gaat door tot en met de garantiefase. Adviseren, managen, inmeten, plaatsen en onderhoud in één hand.

Renovatie voor en na:

Visie

Partnerberichten

Toekomst van kantoren: gezonde en persoonlijke werkplekken In dit interview neemt managing director Aris Bakker van TRILUX de toekomst van kantoren onder de loep. De Building Holland 2017-partner heeft een verlichtende kijk op gezondheid, welzijn, gepersonaliseerde werkomgevingen en circulaire toepassingen van systemen. Kortom: green, smart & blue buildings. Tekst: Marvin van Kempen

Wat zijn actuele marktontwikkelingen binnen de kantorenmarkt en hoe spelen jullie daarop in? “We streven er voortdurend naar om de toekomstbestendigheid van het gebouw te verhogen. Een actuele ontwikkeling is de focus op gezondheid. Een blue building, dat het welzijn van gebruikers verhoogt, wordt vaker gevraagd. We willen hieraan meewerken met onze oplossingen: met licht maken we niet alleen een verschil in de beleving, maar leveren we ook een actieve bijdrage aan de gezondheid. Zo kunnen we gevarieerd licht creëren, lichtkleuren voor specifieke taken en een comfortabelere werkplek in het algemeen.“

Wat kan een gezond gebouw bijdragen aan het verhogen van levenskwaliteit? “Dat zien we onder andere in onze projecten waarin we speciale verlichting aanbrengen in zorggebouwen voor dementiepatiënten. Daarmee behalen zij een hogere levenskwaliteit. Human Centric Lighting blijkt een uitstekende manier om bij te dragen aan geestelijke en lichamelijke gezondheid. We zien dat je door goed licht toe te passen een verminderde medicatie kunt bereiken en daarmee lagere kosten.”

Waarom is goed licht van belang voor een goed functionerend kantoor? “Licht is de basisvoorwaarde voor een kantoor en er zijn verschillende wensen voor licht. Zo hebben oudere medewerkers in de regel meer licht nodig. Daarom willen we het licht individueler maken en een persoonlijke ervaring geven. Als je rustig wilt telefoneren, dan heb je ingetogen licht nodig. Wil ik mijn geest alert maken, dan kies ik voor een andere intensiteit en kleur. We willen gezonde kantoren maken waar het licht zich aanpast aan het moment van de dag en de taak die geleverd moet worden.”

“Op Building Holland 2017 laten we een aantal voorbeelden zien van Lichting."

‘De comfortwerkplek geeft een medewerker comfort, frisse lucht en unieke kleurbelevingen’ Jullie komen samen met een aantal andere partijen met een ‘Comfortwerkplek’. Wat houdt dit in? “Hiermee geven we de werkplek comfort, frisse lucht en unieke kleurbelevingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van speciale, in hoogte verstelbare werkplekken met ingebouwde ventilatie en smartphone profielen. Dit alles

building holland | maart 2017

Bezoek ons op stand 10.025 Wanneer een hybride of all electric warmtepompsysteem? Vraag het uw Technisch Project Adviseur op www.TPAonline.nl

TPAonline, het videogesprek met uw Technisch Project Adviseur Speciaal voor adviseurs, architecten en aannemers is er TPAonline, het videogesprek van de afdeling Technisch Project Advies. Met de inplanmodule op www.TPAonline.nl bepaalt u zelf wanneer en waarover u uw adviseur spreekt via een videogesprek.

Technisch Project Advies helpt u o.a. bĳ: • Advies op maat voor warmtepompsystemen • EPC-verlaging door juiste toestel/ installatiekeuze • Verbetering van het energielabel • Advies in all-electric oplossingen

Uw partners in duurzame totaaloplossingen

Visie

‘We willen naar grondstoffenpaspoorten, modulaire producten en circulaire systemen toe’ zorgt voor een werkomgeving die zich aanpast aan de gebruiker. Je bespaart energie, want je stuurt alleen de installaties aan op de werkplekken die in gebruik zijn. Het zijn units, bureaus die je aan elkaar kunt koppelen, waarmee je op een relatief eenvoudige wijze een energieslag en comfortslag in je kantoor kunt bereiken.”

Hoe leveren jullie het licht? “Dat kan op de traditionele manier, maar we werken ook met Product of Service, dat noemen we Light as a Managed Service (LaaMS). We bieden het product als dienst aan en voorzien een gebouw van licht voor een bepaalde tijd. Inmiddels hebben we al een aantal projecten met deze dienstverlening uitgevoerd. Zo leveren we in Panningen licht voor een sporthal, waarbij we voor een bepaalde tijdspanne het licht voorzien en de kwaliteit bewaken. De periode waarvoor eigenaren het licht kunnen afnemen is variabel. Dat kan ook in een circulaire vorm, waarbij we eigenaar blijven van de armaturen en die terugnemen aan het einde van de cyclus.”

Partnerberichten

Is circulariteit een focus voor jullie? “We willen naar grondstoffenpaspoorten, modulaire producten en circulaire systemen toe. De uitdaging is nu om restwaarde toe te kennen aan materialen. Dat kan in een BIM-model ,waarin je naast technische specificaties ook fysieke waarden vastlegt. Er moet nog wat veranderen om het grondstoffenpaspoort beter te laten doordringen want nog niet alle gebouweigenaren zijn hier klaar voor. Toch komt er een prikkel vanuit de overheid, want minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst [Blok bezette deze post tot eind januari 2017, red.] wil dat alle bouwmaterialen circulair worden.”

Kun je een tipje van de sluier oplichten van jullie innovaties op Building Holland? “We gaan een aantal voorbeelden laten zien van Human Centric Lighting, met comfortverhogend licht als insteek. Een tweede thema is het huren van licht. We willen laten zien wat dit inhoudt en wat de voordelen hiervan zijn voor diverse partijen in het bouwproces. Daarbij zoeken we vooral naar partners binnen gezondheidstoepassingen, onderwijs- of kantooromgevingen die geïnteresseerd zijn in deze vorm van dienstverlening. Daarnaast zoeken we naar partners met wie we een integraal aanbod kunnen doen. Dat doen we nu al met een aantal participanten van Duurzaam Gebouwd waarmee we een concept ontwikkelen voor een school op basis van recyclebare producten.”

building holland | maart 2017

Derk Loorbach spreekt op donderdag 13 april om 11.00 uur op Building Holland 2017.

‘Transities creëren potentieel ongelijkheid’

Derk Loorbach: “Een crisis is de beste manier om tot fundamentele veranderingen te komen.”

maart 2017 | building holland

Visie

Interview

Derk Loorbach wil meer vaart achter transformatieve innovatie

Hopen op een volgende crisis? Onderzoekscentrum Drift doet uitstekende zaken in tijden van crisis, want pas dan willen mensen luisteren naar adviezen die nieuwe wegen laten zien. Als directeur vraagt professor Derk Loorbach vraagt zich af of het echt zo ver moet komen. Liever ziet hij dat Drift concurrentie krijgt en op universiteiten de sterke combinatie van wetenschap, advies, onderwijs en activisme ontstaat, die meer vaart zet achter transformatieve innovatie. Tekst: Tom de Hoog

Derk Loorbach is professor in sociaaleconomische transitie aan de faculteit Sociale Wetenschappen aan de Erasmus Universiteit en zet zich met zijn team vanuit het Dutch Research Institute For Transitions (Drift) in voor transformatieve innovaties bij overheden, bedrijfsleven en non-profit organisaties. “Het is inderdaad een gecombineerde functie. Het leuke is dat Drift een club is die grotendeels is opgebouwd rond het gedachtengoed waarop mijn hoogleraarstitel is geschoeid en waarin ik ooit ben gepromoveerd. Dat is gaandeweg uitgegroeid tot een vakgebied in wording, ook internationaal. Dan heb ik het over de transitiekunde en de transitie naar duurzaamheid.” Binnen de Erasmus Universiteit is Drift formeel ondergebracht als bv binnen de holding. “Dat biedt ons zowel een academische als maatschappelijke vrijheid tot ondernemen, al beperkt het ons soms ook in onze wetenschappelijke rol. Dat pas ook heel erg bij het gedachtengoed dat je het omgaan met een transitie als samenleving in de praktijk moet ontwikkelen. En dat je als onderzoeker vooral ‘buiten’ moet zoeken en niet binnen de ivoren toren van de wetenschap. In die zin is die functiemenging voor ons heel essentieel. Daarvoor hebben we wel ons eigen sociaal-maatschappelijke businessmodel moeten ontwikkelen, iets wat ons tot nu goed is gelukt.”

Transities Drift ontstond in 2004 en vanaf de start was Loorbach erbij betrokken. “Ik werkte rond 2000 als onderzoeker samen met Jan Rotmans, die toen hoogleraar was aan de Universiteit van Maastricht. Toen ontstond dat idee van transities en dat die een nieuwe vorm van sturing nodig hadden. Uit die ideevorming, waarbij ook andere hoogleraren betrokken waren, en ondersteund door de

nodige financiering ontstond in 2004 Drift. Dat gebeurde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam waar Rotmans aantrad als hoogleraar. Juist de regio is zeer interessant als het om de duurzaamheidstransitie gaat. De ‘fossiele’ haven, de klimaatproblematiek, de sociaaleconomische uitdagingen… dat alles maakte dat de keuze op Rotterdam viel.”

Maatschappelijk verantwoorde transities Zijn drijfveren om zich in te zetten voor transformatieve innovatie, zijn gericht op verduurzaming. “Daarbij heb ik twee grote wensen: een maatschappelijke en een professionele. Maatschappelijk is dat ik veel mooie voorbeelden zie over hoe we gezond kunnen leven, wonen, werken en ons verplaatsen. Dat is echter nu minder zichtbaar en veel maatschappelijk ongenoegen zit naar mijn mening vooral in een gevoel van verlies van controle op ‘wat we hadden’ omdat zaken veranderen. Het positieve perspectief dat in de transities zit, mag maatschappelijk meer herkend worden en ook een meer mobiliserende kracht zijn. Daarin valt genoeg te doen. Maar ik maak me ook zorgen over de negatieve gevolgen van transities. Daarover gaat ook mijn Erasmus-leerstoel: de sociaaleconomische aspecten van transities. Die creëren namelijk potentieel ongelijkheid. Want wie kan het betalen? Al die discussies over directe democratie bijvoorbeeld betreffen wel een bepaalde groep die daarvan profiteert. Hoe zorgen we er nu voor dat de massa er ook van profiteert en het leidt tot een betere verdeling van alles wat we produceren binnen ecologische en ook sociaal-maatschappelijk grenzen? Het mooie van nieuwe technologie is daarbij dat mensen in staat zijn om zelf hun huis te ontwerpen en te bouwen, dat ze hun energie zelf kunnen produceren. Daarin ligt een enorme potentie besloten om kennis en macht en midden eerlijk te delen.”

building holland | maart 2017

Visie

Interview

Houdbaarheid van systemen Volgens Loorbach hebben Drift-onderzoekers op allerlei domeinen invloed. “Dat is onderscheidend. We doen onderzoek voor ministeries, semioverheid, beroepsorganisaties en bijvoorbeeld het havenbedrijf Rotterdam. Voor een deel zijn we ook in het sociale domein actief, bijvoorbeeld met onderzoek in verband met de opvang van daken thuisloze jongeren. En ook wel op wijkniveau met instellingen. Van groot naar klein en van de klassieke duurzaamheid tot en met de sociale duurzaamheid. Een kernactiviteit van ons is nadenken over houdbaarheid van systemen, dus ‘kunnen we doorgaan zoals we nu bezig zijn?’. Wij weten vanuit het verleden dat maatschappelijke systemen en organisaties vooral doorinvesteren op het bestaande, als ze op een hellend vlak terechtkomen. Dat gaat men dan weliswaar minder slecht doen of efficiënter, maar een transitievraag gaat eigenlijk over of je dat op de lange termijn kunt volhouden. Dat leidt ook tot de vraag wat nog meer gedaan kan worden om te verkennen wat dan moet gebeuren. Een tweede ding waar we goed in zijn, is om dan vervolgens slimme strategieën te ontwikkelen. Dat verschilt uiteraard als het om het havenbedrijf gaat of dat het op wijkniveau speelt.”

‘De maatschappelijke druk neemt toe om alternatieven serieus te nemen’

In de Rotterdamse haven is volgens Loorbach de worsteling te zien die onderdeel is van de transitie. (Bron: CC0 Public Domain)

is nu dat men systematisch die toekomst gaat verkennen vanuit een transitie-unit. Met die groep hebben we in de afgelopen periode samen met externe partijen een dialoog gevoerd om te zien hoe die anderen naar de transitie kijken. Voor een deel gaat dat over wat een smart port moet bieden of over circulaire economie in de regio, bijvoorbeeld een samenwerking met het Westland over tweede generatie biomassa. Maar ook over het ontmantelen van toekomstige overbodige boorplatforms. Daarnaast moet een hele offshore-industrie opgezet worden om op de Noordzee windmolens te plaatsen. Dat vereist een behoorlijke cultuurverandering in die organisatie.”

Haven op drift?

Crisis jaagt innovatie aan

Drift adviseert het Rotterdamse havenbedrijf in de transitie naar een toekomst die een geheel andere invulling van het bedrijfsmodel nodig maakt. “Daar zie je de worsteling die onderdeel is van de transitie. Je hebt een oud systeem dat nog doorgaat en een nieuw systeem dat zich nog niet heeft geborgd. Daarom hebben we een intern traject opgezet met vertegenwoordigers van diverse afdelingen en ook de directie erbij. Met dit team reflecteren we op de mogelijke impact van transities. Eigenlijk gaat het er daarbij om hun verwachtingen voor de toekomst te ‘challengen’. We doen dat bijvoorbeeld met behulp van scenariosessies waar we disruptieve verrassingen introduceren. Daaruit kwam naar voren dat men ervaart in een ‘mentaal vacuüm’ te zitten: ze kunnen zich geen andere structuur van de haven voorstellen dan de huidige. Zo is men nu erg gericht op procesoptimalisatie door automatisering. Maar ook als je kijkt naar fossiele brandstoffen, dan kunnen ze zich alleen maar voorstellen dat dat op de schaal waarop zij nu werken vervangen wordt door biobrandstoffen. Dat er door transities een heel andere structuur in de haven gaat ontstaan, kunnen ze zich moeilijk voorstellen. De uitkomst

Volgens Loorbach is een crisis de beste manier om tot fundamentele veranderingen te komen. Hij ziet wel dat er het nodige is veranderd sinds de vorige economische crisis, die ook de bouwsector zwaar trof. Maar echt vaart heeft het nog niet. “Als je kijkt waar de radicale alternatieven zitten, dan zit dat bijvoorbeeld in industrieel bouwen, energieneutrale renovatie, energieleverend bouwen, circulariteit en biobased materialen. En in integrale gebiedsontwikkeling. Langzamerhand zie je de businesscases daarvan beter worden, maar ik denk dat pas bij de volgende vastgoedcrisis het een stuk waarschijnlijker is dat dergelijke alternatieven prominenter naar voren komen. Dat komt omdat allerlei technologie goedkoper wordt, de kennis daarover toeneemt en dat het makkelijker zal zijn geworden die techniek toe te passen. De bekendheid van meer radicale alternatieven neemt ook toe, want die duurzame, circulaire en energieleverende gebouwen staan er inmiddels. Een andere factor is dat de maatschappelijke druk toeneemt om die alternatieven serieus te nemen. Ook allerlei gemeenten willen er mee aan de slag, mede vanwege het Klimaatakkoord.”

building holland | maart 2017

e m a z r duu

Onze oplossing gaat verder dan jij verwacht

Oosterberg presenteert op Building Holland: een nieuwe energieneutrale oplossing

sŽŽƌ ƉƌĞĨĂď͕ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ ĞŶ ƌĞŶŽǀĂƟ Ğ

WůƵŐ Θ ƉůĂǇ ĞŶ ŵĠƚ ƉƌĞƐƚĂƟ ĞŐĂƌĂŶƟ Ğ Lokale en centrale monitoring

Benieuwd? Kom gerust langs bij Oosterberg in hal 11 op stand 025.

Visie

Interview

“In de bouw is het niet houdbaar dat we maar door blijven bouwen zoals we nu doen.”

‘We moeten voor negentig procent gaan werken met al aanwezige bouwmaterialen’ Overheid in spagaat De overheid moet bij transities de richting aangeven en de verdeling van lusten en lasten regelen. Dat is volgens Loorbach belangrijk, want hij ziet een overheid die nu een probleem heeft met transities. “De nationale overheid zit in een spagaat, want ze is onderdeel van een regime. Kijk naar Groningen: de gaswinning daar is een integraal onderdeel van de Rijksbegroting. Dus iedere beslissing om minder gas te winnen, leidt tot ofwel bezuinigen ofwel de noodzaak om ergens anders inkomsten te genereren. Tegelijkertijd zie je een belang ontstaan voor het meer proactief inzetten op transitie. Voor de ontwikkeling rond winderenergie op zee zijn er grote zaken voor elkaar gekomen. Noem het een doorbraak. Maar over Groningen is men nog steeds heel dubbel.” Voor grootschalige projecten zoals het opbouwen van windparken ziet Loorbach in eerste instantie een nationale aanpak die echter wel moet aansluiten bij wat elders

gebeurt. “De opbouw van windmolenparken zou je in Europees verband aan elkaar moeten knopen. Dat is voor het daarbij betrokken Nederlandse ministerie heel erg wennen: voor een deel is er de lokale dynamiek met netbeheerders en energiecoöperaties en aan de andere kant moeten ze heel erg kijken naar wat in Europa speelt. Het is zoeken naar op welke schaal de transities zullen landen. Dat geldt ook voor de bouw.”

Herbouw moet circulair De overheid kan echt bijdragen aan het vaart geven van transformatieve innovatie. Loorbach onderscheidt daarin drie elementen. “Dat kan technologisch zijn, maar ook sociaal of economisch, als een soort innovatiebeleidplus. Een overheid kan stimuleren dat er bijvoorbeeld autoloze binnensteden ontstaan. Ten tweede kan de overheid inzetten op nieuwe regels die een transitie sturen, bijvoorbeeld middels belastingen of regulering. Ook moet de overheid nadenken over wat er met ‘de verliezers’ in een transitie moet gebeuren. Wat ga je uitfaseren, kijk naar kolencentrales. In de bouw is het bijvoorbeeld niet houdbaar dat we maar door blijven bouwen zoals we nu doen. We moeten naar een herbouwsector die voor negentig procent werkt met materialen die nu al in de gebouwde omgeving aanwezig zijn. Dat betekent dat veel partijen echt anders moeten gaan werken. Daar moet nu al proactief op worden ingezet, want je kan veel weerstanden verwachten.”

building holland | maart 2017

Internationale ontmoetingen tijdens Building Europe Met de presentatie van het label Building Europe wil Building Holland Nederland op de kaart zetten, als innovatiehotspot in Europa op het gebied van de verduurzaming van de bouwen vastgoedsector. Deze lancering gebeurt aan de hand van diverse internationale evenementen. Building Holland wil de komende jaren een internationale stap maken om aan de grote kennisbehoefte vanuit bouwen vastgoedprofessionals in andere Europese landen over duurzaamheid en innovatie te voldoen. “De Europese weten regelgeving is in 2020 dermate aangescherpt dat er enorme kansen zijn voor koplopers in deze markt”, vertelt Wietse Walinga, directeur Building Holland. “Het event en het kennisplatform willen de komende jaren dienen als innovatiehotspot van Europa op het gebied van duurzaamheid in de breedste zin van het woord; energiebesparing, industrialisatie van het bouwproces, contracting, financiering, circulaire economie en gezondheid in gebouwen.” Hiervoor lanceert de organisatie het label Building Europe. Tijdens Building Holland 2017 vindt deze lancering plaats, met een internationaal programma. In samenwerking met vooraanstaande internationale platforms en partners gaat Building Holland de uitdaging aan om innovatiehotspot te worden en te blijven.

Building Europe: de Side Events Het programma rond Building Europe bestaat uit diverse evenementen, waarbij verduurzaming van de gebouwde omgeving centraal staat. Zo beschikt het Building Europe Congress over een internationaal, Engelstalig programma, waarin de aanwezigen inzicht krijgen in de wijze waarop andere Europese landen invulling geven aan het concept energieprestatiecontracten. In samenwerking tussen Horizon2020 - Guarantee, H2020 - Green BuildInvest Initiative en het European Enterprise Network nemen diverse sprekers u mee in hun praktijksituatie en hun visie op dit thema. Het Building Europe Congress vindt plaats op woensdag 12 april, van 13.30 uur tot 17.00 uur.

Energie Efficiënte Financiers Met de oprichting van het Platform Energie Efficiënte Financiers (PEEF) tijdens Springtij 2016 is een start

maart 2017 | building holland

Built Positive Event Het Cradle to Cradle Product Innovation Institute lanceert tijdens Building Holland zijn samenwerkingsplatform Built Positive. Dit interactieve evenement op 12 april is de ideale plek om op een actieve manier geïnspireerd te raken en te discussiëren met diverse koplopers. Deze koplopers zijn de mensen die de toekomst van de gebouwde omgeving vorm geven, door concepten te omarmen zoals circulair ontwerp, materialen gezondheid, gebouwen als materiaalbanken, materiaalpaspoorten, ketensamenwerking, terugname, demontage en het kwantificeren van sociale en ecologische impact. Built Positive heeft als doel het verhogen van de positieve impact van de gebouwde omgeving op mensen, de planeet en onze economie door ontwerp voor circulariteit. Daarnaast zijn het innoveren voor verbeterde input en het kwantificeren van positieve impact van molecuul tot metropolis belangrijke doelstellingen. Dit platform richt zich op de ontwikkelaar, eigenaar, architect en producent, die in de circulaire economie willen participeren door innovatieve samenwerking modellen actief te omarmen. De focus ligt op materialen en producten die ontworpen zijn met veilige en gezonde ingrediënten, die oneindig kunnen worden hergebruikt en gemakkelijk kunnen worden teruggenomen waardoor ze waarde toevoegen en behouden in hun opeenvolgende cycli van hergebruik. Tijdens dit evenement spreken onder anderen Owen Zachariasse van Delta Development, Arnoud Walrecht van KPMG, Lukas Hoex van DSM, Jeroen van Muiswinkel van Rabobank, Hans Goverde van Kraaijvanger Architecten, Michel Weijers van gemeente Venlo en Thijs Maartens van Cradle to Cradle Products Innovation Instituut.

Visie

Side-events

Side Events Het volledige programmaoverzicht van Side Events vindt u op https:// bezoekers.buildingholland.nl/programma-informatie/side-events

Building Europe On Tour Er vinden diverse excursies plaats, zoals naar het Van Gogh Museum. Dit geldt als een goed voorbeeld op EPC-gebied. Dit is onder meer te danken aan het samenwerkingsverband tussen dit museum, het Rijksvastgoedbedrijf en Strukton Worksphere. Hierover vertelt Lucien Keizer van het Rijksvastgoedbedrijf dinsdag 11 april onder meer vertellen. Werken in dit museum betekent namelijk werken in een omgeving waar niets aan het toeval kan worden overgelaten. Veiligheid, duurzaamheid en beleving zijn kernwoorden. “Het is een complexe opgave dat betekent dat je wilt optrekken met een partij die zich betrokken voelt met alle uitdagingen”, geeft Keizer aan. “Voor iedereen ligt de focus op gezamenlijk succes. En dat succes blijft niet uit. We klaren met elkaar een moeilijke klus in een technisch complexe omgeving. Ook internationaal wordt dat gezien. Onze houding is de basis van onze samenwerking. Wij hoeven de leidende principes niet als regels boven ons bed te hangen. We leven die principes als vanzelf na.”

gemaakt tot de oprichting van een platform voor de financiële en beleidsmatige stakeholders op het gebied van vastgoed. Het platform heeft investeren in duurzaam vastgoed als thema. Hierbij worden bestaande

belemmeringen met praktijkvoorbeelden en een gerichte aanpak weggenomen. In maart 2016 is tevens het H2020-project Buildinterest gestart, waarmee binnen Nederland via het Green BuildInvest Initiative (onderdeel van Duurzaam Gebouwd) gewerkt wordt aan dezelfde doelstellingen als in het PEEF. Het Side Event ‘Building Europe: Green BuildInvest Initiative’ is bedoeld als aftrap voor deze samenwerking, waarbij onder meer het online platform wordt gepresenteerd met daarbij de eerste offline kennisdeling en netwerkmogelijkheden. Het programma biedt plaats aan maximaal 150 bezoekers. Dit evenement vindt plaats op donderdag 13 april van 9.00 uur tot 17.00 uur.

Building Europe: Brokerage Event Tijdens Building Holland vindt het matchmaking event Building Europe plaats. Iedereen die iets te bieden heeft of iets zoekt op het gebied van duurzaam bouwen, kan dit kenbaar maken op B2match.eu/buildingeurope2017. Op 12 april worden alle verzoeken gematcht en vinden gesprekken van zo’n twintig minuten plaats. “Onze matchbijeenkomsten is een tijden kosteneffectieve manier om contacten met buitenlandse bederijven te leggen”, vindt Hans Kamphuis, adviseur in het Enterprise Europe Network.

CURSUSSEN EN CARRIERE BIJEENKOMSTEN EN EXCURSIES ONDERZOEK EN VERSLAG

VA N 1 1 T / M 1 3 A P R I L O P B U I L D I N G H O L L A N D S TA N D 1 1 . 0 7 2

Onderzoek & Verslag

ŝũĞĞŶŬŽŵƐƚĞŶ Θ ĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶ

Cursussen & Carrière

Waarom lid worden?

Cursussen van TVVL

Sluit je aan bij TVVL en neem zo deel aan een uitgebreid netwerk met kennis en ervaring. Wij bieden je de mogelijkheid nieuwe ideeën te realiseren en actualiteiten vanuit verschillende invalshoeken te bestuderen. Bij TVVL verbinden wij je met collega’s uit de sector en enthousiaste professionals. Denk hierbij niet alleen aan technici ŝŶ ĚĞ ŐĞďŽƵǁŐĞďŽŶĚĞŶ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƚĞĐŚŶŝĞŬ͕ ŵĂĂƌ ŽŽŬ ĂĂŶ ĂŶĚĞƌĞ ĚŝƐĐŝƉůŝŶĞƐ͘ ŽŽƌ ĚŝĞ ŶŝĞƵǁĞ ƌĞůĂƟĞƐ ŽŶƚƐƚĂĂƚ ŝŶŶŽǀĂƟĞ͊

TVVL ontwikkelt nieuwe cursussen en ŽƉůĞŝĚŝŶŐĞŶ ǁĂĂƌ ĚƌŝŶŐĞŶĚ ďĞŚŽĞŌĞ ĂĂŶ ŝƐ ŝŶ ĚĞ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐĞĐƚŽƌ͘ ŝƚ ĚŽĞŶ ǁŝũ ĂůůĞĞŶ ĞŶ ŵĞƚ ĂŶĚĞƌĞ ŬĞŶŶŝƐŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ͕ ǌŽ ŽŶƚƐƚĂĂƚ ƐǇŶĞƌŐŝĞ ĞŶ ŬŽŵĞŶ ŝŶŶŽǀĂƟĞƐ in de sector tot stand.

Wat krijg je? •

11 x per jaar het toonaangevende TVVL Magazine.

•

Toegang tot de zeer uitgebreide kennisbank.

•

<ŽƌƟŶŐ ŽƉ ĚĞĞůŶĂŵĞ ĂĂŶ ĚĞ ĐƵƌƐƵƐƐĞŶ͘

•

Nieuws uit jouw vakgebied.

•

>ŝĚŵĂĂƚƐĐŚĂƉŬŽƌƟŶŐ ŽƉ ďŝũĞĞŶŬŽŵƐƚĞŶ ĞŶ ĞǆĐƵƌƐŝĞƐ͘

Persoonlijk lid worden? Wil jij niets missen van wat er in jouw vakgebied gebeurt? Je netwerk ƵŝƚďŽƵǁĞŶ͍ WĂƌƟĐŝƉĞƌĞŶ ŝŶ ĠĠŶ ǀĂŶ ĚĞ ǀĞůĞ ĂĐƟĞǀĞ ĐŽŵŵƵŶŝƟĞƐ ďŝŶŶĞŶ dss> ĞŶ ǌŽ ǌĞůĨ ĞĞŶ ĂĐƟĞǀĞ ƌŽů ƐƉĞůĞŶ ŝŶ ŝŶŶŽǀĂƟĞƐ ŝŶ onze sector? Je nog verder ontwikkelen met een vakgerichte TVVL-cursus? Meld je dan aan als persoonlijk lid. De kosten voor ŚĞƚ ƉĞƌƐŽŽŶůŝũŬ ůŝĚŵĂĂƚƐĐŚĂƉ ďĞĚƌĂŐĞŶ ƐůĞĐŚƚƐ Φ ϭϰϯ͕ϬϬ ƉĞƌ ũĂĂƌ ;ϮϬϭϳ ŝŶĐů͘ dtͿ͘ Ăƚ ŝƐ ŝŶĐůƵƐŝĞĨ ĞĞŶ ĂďŽŶŶĞŵĞŶƚ ŽƉ ŚĞƚ dss> Magazine.

ůƐ ŽŶĂĬĂŶŬĞůŝũŬ ĞŶ ŽďũĞĐƟĞĨ kennisknooppunt signaleert TVVL als ĞĞƌƐƚĞ ŝŶ ĚĞ ƐĞĐƚŽƌ ĚĞ ďĞŚŽĞŌĞ ĂĂŶ ŬĞŶŶŝƐ͘ Vanuit de diversiteit in vakspecialisten die zich aansloten bij onze vereniging bieden wij docenten aan die stuk voor stuk dagelijks met hun vakgebied bezig zijn. Zo doe je hoogwaardige kennis op in jouw vakgebied en waarborg je jouw kennisniveau. Docenten behandelen op een heldere en duidelijke wijze aan de hand van ƉƌĂŬƟũŬƐŝƚƵĂƟĞƐ ĚĞ ůĞƐƐƚŽĨ ĞŶ ƐƚĞŵŵĞŶ deze af op de groep. Cursussen van TVVL staan daarom ook hoog aangeschreven in de sector. De kwaliteit van het programma is zichtbaar met de post hbo ƌĞŐŝƐƚƌĂƟĞ͘

Volg ons:

Korenmolenlaan 4 | 34 47 GG

Woerden | T 0 8 8 4 01 0 6 0 0 | w w w.t v vl.nl | info@t v vl.nl

Visie

Side-events

Green Tie Gala 2017 Het jaarlijkse Green Tie Gala vindt dit jaar plaats op woensdagavond 12 april. Deze feestelijke avond is exclusief toegankelijk voor genodigde bestuurders uit de Nederlandse bouwen vastgoedsector. Tijdens deze avond staat de ABN AMRO Duurzame 50 centraal. Nieuw hierbij dit jaar is de uitreiking van de Young Professional Award. Deze is opgezet om de young professionals te stimuleren op het gebied van het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Een young professional staat aan het begin van zijn carrière, bouwt een netwerk op en treft voorbereidingen om als professional door het leven te gaan.

Opvolger van Cox?

Programma Green Tie Gala 2017 Wanneer: Woensdag 12 april Waar: Amsterdam RAI Programma: 18.00 uur Feestelijk ontvangst met entertainment en een exclusief Walking Dinner 19.45 uur Welkomstwoord van gastvrouw Pernille La Lau 20.00 uur Avond vol entertainment met Rob en Emiel en bijdragen van onder meer Guy Verhofstadt en de uitreiking van de ABN AMRO Duurzame 50 21.15 uur Sfeervolle netwerkborrel met entertainment van Glennis Grace 23.30 uur Einde avond

Hoogtepunt van de avond is uiteraard de uitreiking van de ABN AMRO Duurzame 50. De winnaar van deze verkiezing wordt gehuldigd als de meest invloedrijke, duurzame persoon in de bouwen vastgoedsector in Nederland op dit moment. De prijs is een cheque van € 5.000, bestemd voor een goed doel naar keuze. De vakkundige jury kiest de winnaar op basis van daadkracht, charisma, contacten, kennis en visie op het gebied van verduurzaming. Daarnaast beoordeelt ze op de onderdelen: bijdragen aan het mogelijk maken van duurzame projecten, inzetten bij duurzame initiatieven, actieve kennisdeling over verduurzaming en het stimuleren en initiëren van duurzame samenwerking. Wie wordt de opvolger van Roger Cox, Jan Willem van de Groep, Stefan van Uffelen, Coert Zachariasse en Coen van Oostrom?

Kledingadvies Heren: smoking of pak met een accessoire als een strikje of stropdas in het groen. Dames: een gala- of cocktailjurk met een groene accessoire, zoals een sieraard, avondtasje of schoenen.

building holland | maart 2017

D E S I G N I N G

I N N O V A T I V E

S O L U T I O N S

Our VISION is keeping the world COOL

TV VL neemt Als kennispartner van deel aan Carrier Airconditioning 17. 20 d llan Building Ho ak kennis ma en nd Bezoek onze sta . es ati ov inn met onze 11 l Ha 2f .07 Standnr 11

Of het nu gaat om koelbehoefte of verwarmings-behoefte, als wereldwijd marktleider in technisch hoogwaardige verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen is Carrier in staat om in iedere klimaatbehoefte te voorzien.

088 567 67 00 www.carrier.nl

Visie

Partnerberichten

Energie voor iedereen toegankelijk ABB is partner van Building Holland 2017. In een interview vertelt communicatiespecialist Margreet Bouwman van ABB onder andere over hoe het bedrijf de bouwen vastgoedsector ziet veranderen, welke innovaties we de komende tijd kunnen verwachten en wat het op Building Holland verwacht te zien en te horen. Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan die toekomst? Building Holland brengt partijen samen en dit leidt tot nieuwe initiatieven. We hopen dat Building Holland dit als platform blijft ondersteunen.

Hoe wilt u er zelf invulling aan gaan geven? ABB wil laten zien dat het invulling kan geven aan all electric woningen en gebouwen. De vraag naar elektriciteit neemt toe en daarbij wordt het netwerk zwaarder belast. Met ABB’s oplossingen is het mogelijk om zelf energie op te wekken, op te slaan en te gebruiken. Daarmee wordt energie voor iedereen toegankelijk en zorgen we voor een hogere energie-efficiëntie in de gebouwde omgeving.

Tijdens Building Holland 2016 was het mogelijk om virtual reality te beleven op de stand van ABB.

Hoe lang bent u al partner van Building Holland? ABB is een van de ‘founding partners’ van Building Holland.

Waarom bent u (wederom) partner geworden? Al vanaf het begin is ABB betrokken bij Building Holland om zo mee te denken over oplossingen voor ketenintegratie in de bouw en om te laten zien wat ABB aan nieuwe innovaties en oplossingen kan bieden.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? ABB is van mening dat er een transitie in de bouw moet plaatsvinden. Dat betekent bouwen tegen lagere kosten, hogere kwaliteit en meer comfort voor de bewoner. Dat kan alleen gerealiseerd worden in gezamenlijkheid. Daarom participeren we ook in De Stroomversnelling om samen te komen tot Nul-op-de-Meter oplossingen.

Welke innovaties kunnen we van uw organisatie verwachten de komende tijd? Welke daarvan laat u op Building Holland 2017 zien? ABB bestaat in 2017 125 jaar. 125 jaar aan ervaring en innovatie op het gebied van elektrotechnische producten en diensten, waarvan een deel geproduceerd wordt in Nederland. Ook in 2017 gaan we door met innoveren. Tijdens Building Holland willen we vooral ingaan op all electric: wat betekent dit voor de gebouwde omgeving en voor de bestaande bouw?

Wat heeft Building Holland u de afgelopen jaren gebracht? Building Holland heeft bijgedragen aan het imago van ABB en heeft ons ook de gelegenheid geboden in contact te komen met eindklanten en opdrachtgevers.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? Een diversiteit aan ontwikkelingen op het gebied van de gebouwde omgeving en mogelijkheden om te netwerken. We zijn vooral benieuwd naar de algemene visie op de afspraken die gemaakt zijn in Parijs, waar Nederland in 2050 aan moet voldoen.

building holland | maart 2017

VAN ULTRADUNNE BAKSTEEN NAAR COMPLETE GEVEL Bespaar ruimte, geld en milieu! Vind je oplossing in de ultradunne baksteen als je wilt besparen op ruimte, geld en milieu. De ultradunne baksteen is verlijmd toepasbaar op alle materialen. Zie en voel het zelf. We vertellen je er graag meer over. Het biedt namelijk een prachtige oplossing voor nieuwbouw- en renovatieprojecten.

In samenwerking met:

Bilthoven I Best I Capelle a/d IJssel Rembrandtlaan 38 I 3723 BJ Bilthoven 030 22 59 800 I info@kooy.nl I www.kooy.nl

KOM NAAR D ONZE STAN HAL 10 16 STAND 10.0

Visie

Partnerberichten

Warmtepomp, energieopslag en pv-panelen als totaaloplossing voor woningbouw Het in 1947 opgerichte LG is een gekende speler in zowel de consumentenmarkt als in de HVAC-klimaatbranche. “Binnen de woningmarkt zijn wij een relatief nieuwe speler. Met onze LG Energiemodule willen wij onze positie in deze markt versterken.”

Directeur Richard de Waal van LG Air Solutions Benelux.

Hoewel niet iedereen ervan weet, is LG Air Solutions bij veel Nederlandse renovatie- en nieuwbouwprojecten betrokken. “We leveren onderscheidende oplossingen aan diverse gebouwen, van wolkenkrabberhotels tot gasloze woningen”, vertelt directeur Richard de Waal van LG Air Solutions Benelux. “Verder zijn we betrokken bij transformatie van leegstaande kantoorgebouwen en het updaten van appartementsgebouwen. We zijn op allerlei speelvelden aan de slag.” Bij verduurzaming van deze vastgoedtyperingen is de integratie van verschillende innovaties in één totaaloplossing een belangrijke volgende stap. “Aannemers, installateurs, woningcorporaties en andere partijen zoeken actief naar complete oplossingen om een gebouw BENG of energieneutraal te maken.” Om die reden ontwikkelde LG Air Solutions een oplossing die warmwater, klimaatbeheersing, energieopwekking en energieopslag

omvat. De oplossing wordt tijdens Building Holland 2017 gepresenteerd, waar de organisatie dit jaar voor het eerst vertegenwoordigd is. “Het is een mooi event om te communiceren over onze innovaties. We vinden hier de juiste aansluiting met gebouweigenaren, facility managers, installateurs en andere partijen die de gebouwen van de toekomst vormgeven en realiseren.”

Totaaloplossing voor klimaat en energiemanagement Hoewel de leverancier van klimaat- en energieoplossingen ook in de utiliteitssector actief is, ligt de focus met de totaaloplossing op de woningbouw. Tot aan 2020 staat de teller nog altijd op zeven miljoen te renoveren woningen, waar het energiemanagement efficiënter kan en het binnenklimaat gezonder. “Om die opgave het hoofd te bieden stellen we graag onze oplossing voor aan koplopers

building holland | maart 2017

Een andere VORM, een nieuw leven.

Omgevingen creëren waar mensen zich prettig voelen. Op een duurzame manier. Dat is onze drijfveer. Daarom zetten wij alles op alles om bestaand vastgoed nieuw leven in te blazen. Door transformatie, revitalisatie, onderhoud en alles daartussenin. Zo geven wij verouderde en leegstaande kantoren, woongebouwen, winkelcentra, scholen en ziekenhuiscomplexen weer allure. Met een ﬂexibele invulling die aansluit op de vraag. En met minimale verspilling van materiaal en tijd. In het bestaande zit de echte waarde. Hoe verzorgt transVORM zo’n transformatie of revitalisatie? Lees dit op onze website!

transvorm.info

Visie

binnen deze woningbouwsector. Binnen dit concept maken we gebruik van vertrouwde LG-oplossingen als onze warmtepomp, pv-panelen, ventilatie en energieopslag. De onderdelen werken in perfecte harmonie samen en daar schuilt meteen de kracht. Het uitgebalanceerde concept levert energie-efficiëntie om het niveau nul-op-de-meter te halen.” Door één oplossing aan te bieden, in plaats van diverse losse onderdelen, kan er sneller en efficiënter op een vraag worden ingespeeld. “We zitten nu in een periode waarin we moeten versnellen. Dat wil de markt ook, dat proef je overal. In het verleden leverden wij vaak één product in combinatie met oplossingen van andere leveranciers. Uniek is nu dat we warmtepomp, energieopslag en pvpanelen als één oplossing kunnen aanbieden.” Hierbij verandert de rol van de installateur, maar hij wordt niet overgeslagen. “De installateur kan zich blijven richten op één product, maar hij kan zich ook verder ontwikkelen. Hij kan dan bijvoorbeeld zelf het totaalconcept aanbieden aan de eindgebruiker. Alleen als de bouwen vastgoedsector samen optrekken met de partijen die de technologieën maken, kunnen we echte verandering teweegbrengen.”

Energieneutraal en slim Een ander onderdeel van de oplossing is monitoring, waarmee constante verbetering binnen handbereik ligt. “Door energiemonitoring toe te passen kunnen we

Partnerberichten

Kantoor zonder gasaansluiting.

de gebouwinstallaties optimaliseren. Dit helpt ons ook om beter in te spelen op seizoensgebonden duurzame energieopwekking. Nu kampen we nog met periodes van een tekort en een overschot aan energie. We proberen dit met monitoring te analyseren en met batterijen de tekorten voor een deel op te vangen.” Zo’n gemonitorde energieneutrale woning wordt als duurzaam beschouwd, mits de data-infrastructuur en domotica net zo toekomstbestendig zijn. “Levensloopbestendig wonen wordt voor veel woningcorporaties in Nederland een belangrijker onderwerp. In dit soort woningen vervult een slim netwerk van apparaten een ontzorgende rol.” Intelligente communicatie tussen elektronische apparaten is niet alleen de basis voor meer comfort en gemak, het kan ook leiden tot nog meer energiewinst. “Het is zonde als je een nul-op-demeter-woning neerzet met huishoudelijke apparaten, die energieslurpen en het energieverbruik niet slim afstemmen met je opwekkers. Corporaties doen er goed aan om niet alleen te kijken naar het gebouw en de installaties, maar ook naar het netwerk dat wordt aangelegd.” Inmiddels wordt de oplossing toegepast in een eerste pilotproject. De Waal: “Tijdens Building Holland kunnen we belangstellenden zeker voorzien van referenties. Daarnaast staan we voor deze koplopers klaar om te sparren over hoe we de Nederlandse woningmarkt efficiënt kunnen opwaarderen en verduurzamen.”

De LG Multi V 5 is een luchtwarmtepomp binnen de VRFsysteemreeks [koel-, warmte- en ventileersysteem, red.] van LG. Dit is de nieuwste VRF-techniek van LG. Voordelen van de nieuwste telg zijn een kleiner en lichter ontwerp, intelligente verwarmingstechniek en verlaging van het geluidsniveau met 20 procent.

building holland | maart 2017

Meer comfort. Nul-op-de-meter. Duurzame systeemRSORVVLQJHQ YDQ 1HÃ&#x20AC; W

Duurzaam verwarmen, koelen en warm water 0HW (QYL/LQH LQWURGXFHHUW 1HÃ&#x20AC; W HHQ FRPSOHHW QLHXZ

(QYL/LQH ZDUPWHSRPSHQ ]LMQ ERYHQGLHQ HHQYRXGLJ WH

SURJUDPPD OXFKW ZDWHU ZDUPWHSRPSHQ 0DDU OLHIVW

FRPELQHUHQ PHW GH WKHUPLVFKH HQ SKRWRYROWDwVFKH

FRQÃ&#x20AC; JXUDWLHV ELHGHQ PDDWZHUN YRRU HONH VLWXDWLH

]RQQH HQHUJLHV\VWHPHQ YDQ 1HÃ&#x20AC; W 9RRU HHQ GXXU]DPH

0RQR HQ ELYDOHQW ]RZHO PRQREORFN DOV VSOLW PHW HHQ

WRWDDORSORVVLQJ XLW ppQ KDQG

KRJH &23 HQ YRRUEHUHLG YRRU 6PDUW*ULG

1HÃ&#x20AC; W =R HDV\ NDQ KHW ]LMQ

QHÃ&#x20AC; W QO ZDUPWHSRPSHQ

Project

Partnerberichten

Project CappuVino smaakt naar méér Ga er maar aan staan: een bestaand winkelpand in het historische hart van Groningen vervangen. Met zo min mogelijk overlast, in zo kort mogelijke tijd én rekening houdend met het feit dat er tijdens de bouw al twee horecazaken gingen draaien. Het project CappuVino aan de Vismarkt was daarom een uitdaging van formaat voor alle partijen. Maar het wordt wél prachtig. Tekst: Ton de Kort

Nieuw ontwerp “Dat plan kon de prullenbak in, toen duidelijk werd dat we de grotere rooilijn van de bebouwing vóór 1973 mochten benutten”, vertelt Siekmans. “Zo konden we op de hoekpunten dik 2,6 meter naar voren komen: een winwinsituatie.” Er werd een volledig nieuw ontwerp gemaakt, waarbij ook de bovenste drie verdiepingen de invulling horeca kregen. Daarvan raakte de opdrachtgever dermate enthousiast, dat die besloot zélf de exploitatie te gaan doen. “Dat werd CappuVino, een koffie-, jazz- en wijnzaak.” Die komt dus op de plek met de meeste verkeersbewegingen van Noord-Nederland te staan. Dat had consequenties voor bijvoorbeeld het laden en lossen. Bijkomend punt was dat de fundering onder het pand, uit circa 1700, niet mocht worden aangepast. Het was dus zaak om kwaliteit, snelheid en effectiviteit optimaal te combineren.

Vismarkt Impressie: De Zwarte Hond

“Dit is een bijzonder project.” Senior projectleider Freddy Siekmans van architectenbureau De Zwarte Hond kijkt terug op een uitdagende periode, die bovendien nog niet ten einde is. Van opdrachtgever D-Groep Vastgoed B.V. kreeg architect Tjeerd Jellema al in 2011 de opdracht een ontwerp te maken voor de verbouwing van het pand aan de Vismarkt 1 in Groningen. Dat pand dateerde uit 1973 en paste niet in de bijzondere historische omgeving. In het oorspronkelijke plan was sprake van een uitbreiding van de Febo op de begane grond. Daarnaast zou Vietnamees restaurant Saigon komen en de drie verdiepingen erboven zouden gevuld worden met luxe appartementen.

Vandersanden Group uit Spijk bleek de ideale partij om de lichtgewicht opbouw van het pand te realiseren. Product service specialist Theo Haartmans was de begeleider ter plekke. “Het was een uitdagend project, omdat de architect beeldbepalend gevelmetselwerk wilde. De gevel diende qua uitstraling aan te sluiten bij de directe omgeving. Daarvoor was onder meer de kleur van de stenen van belang. Wij hebben geprobeerd de wens van de architect zoveel mogelijk in te vullen. Daarvoor is een unieke mix van drie soorten stenen gemaakt. Het resultaat is een wasserstrich-steen geworden, een steen die aan de oppervlakte geen zand heeft. Door daarvoor te kiezen is de kleur van de klei puur natuur zichtbaar. Die past prachtig in het stedelijke beeld.” Vandersanden produceerde de stenen als volle baksteen en verzaagde die in strips en hoekstrips, in één stuk. “De uitkraging van het pand is aan de onderzijde met speciale hoekzoolstrips afgewerkt. Daar zat wel een moeilijkheidsgraad in.”

building holland | maart 2017

by Bouwcenter by Bouwcenter Comfortabel wonen Comfortabel met nul op dewonen meter met nul op de meter

Comfortabel wonen met QXO RS GH PHWHU? Ontdek EQ zero, hÃ©t totaalconcept voor comfortabele NOM-woningen, op VWDQG !

EQ zero|Voor renovatie Ã©n nieuwbouw (IÃ&#x20AC;FLsQWHU ERXZHQ DDQ QXO RS GH PHWHU /HYHQ LQ HHQ FRPIRUWDEHOH HQ HQHUJLH]XLQLJH ZRQLQJ YRRU]LHQ YDQ DOOH PRGHUQH JHPDNNHQ %HWDDOEDDU HHQYRXGLJ DDQ WH OHJJHQ HQ RRN QRJ HHQV ELMQD RQGHUKRXGVYULM (4 ]HUR PDDNW KHW PRJHOLMN EQ zero is een geavanceerde totaalinstallatie waarmee een comfortabele NOMwoning wordt gerealiseerd. Het systeem bestaat uit een intelligente regelunit, infraroodverwarming, ventilatie, klimaatbeheersing, zonnepanelen of windturbine en PCMzonnecollectoren. Het is eenvoudig en snel te verwerken in de ontwerp-, ontwikkelingsen realisatiefase van een bouwproject. Een vaardige bouwprofessional heeft hier geen LQVWDOODWHXU ELM QRGLJ +HW ERXZSURFHV YHUORRSW KLHUGRRU HIÃ&#x20AC;FLsQWHU ZDW WLMG HQ JHOG bespaart. 6QHO HIÃ&#x20AC;FLsQW HQ RQGHUKRXGVYULM EQ zero is makkelijk te integreren en installeren. Dit maakt het systeem uniek in zijn soort. Het bouwproces wordt beter planbaar en beheersbaar, omdat minder schakels nodig ]LMQ 'LW JHHIW GH DUFKLWHFW PHHU RQWZHUSYULMKHLG HQ ]RUJW HUYRRU GDW GH DDQQHPHU HIÃ&#x20AC;FLsQWHU DDQ GH VODJ NDQ 'H ZRQLQJ NDQ VQHOOHU ZRUGHQ RSJHOHYHUG HQ YROGRHW DDQ DOOH hedendaagse normen. Ideaal voor woningcorporaties en vastgoedbezitters die voor de XLWGDJLQJ VWDDQ KXQ ZRQLQJSRUWHIHXLOOH NRVWHQHIÃ&#x20AC;FLsQW WH YHUGXXU]DPHQ

zero

Controller

Meer weten over EQ zero? Ga dan naar ZZZ HT]HUR QO of bezoek ons op VWDQG !

A : Av e l i n g e n - We s t 5 , 4 2 0 2 M S G o r i n c h e m

T: +31 (0)183 650 190

W: www.eqzero.nl

Project

Partnerberichten

Vandersanden produceerde de stenen als volle baksteen en verzaagde die in strips en hoekstrips, in één stuk.

E-Board gevelsysteem Het hoekpand heeft een gevel die voor een groot deel uit glas bestaat. De zijkanten zijn uit traditioneel metselwerk opgetrokken. “De horizontale verbindingen zijn uitgevoerd met ons exclusieve E-Board gevelsysteem, waarmee je tegelijkertijd renoveert en isoleert”, legt Haartmans uit. “Dat is lichtgewicht hoogwaardige isolatieplaat van EPS-HR, malgevormd. Voor de verbinding klikken de platen onderling in elkaar. Ze zijn in combinatie met de lijm waterafstotend, houden het indringen van vocht volledig

tegen. De plaat is ook geprofileerd zodat de steenstrippen niet kunnen wegzakken en je vlak en recht kunt werken. Ik heb metselaars horen zeggen dat ze dit 20 jaar geleden hadden moeten hebben. Dan hadden ze nu niet zo’n last van hun rug gehad.” De architect creëerde voor het pand een duidelijke interactie met de Vismarkt. “De gevel heeft een enorme transparante oppervlakte”, schetst Siekmans. “In het ambitieplan gingen we uit van horizontale schuiframen. Dat werd uiteindelijk een systeem van Metaglas. Dat is verrassend anders. Die ramen kunnen heel ver naar beneden. Dan blijft een soort glazen borstwering staan. Zo krijg je een prachtig contact met buiten.” De Zwarte Hond fungeerde in het project als bouwend architect. “Wij hebben de leveranciers uitgedaagd om met ons mee te denken in de uitvoering. Er is met heel veel liefde voor het vak gewerkt. Dat verdient deze locatie.” De projectleider is trots op wat er is neergezet. “Alles moest vanaf het begin ontworpen en bedacht worden. We moesten telkens weer de opdrachtgever overtuigen. Dat maakt dit project heel bijzonder. En er staat straks een fantastisch mooi stuk horeca: met drie open verdiepingen en een dakterras.”

Past perfect

De architect creëerde een duidelijke interactie met de Vismarkt. (Beeld: Alwin Koops Fotografie)

Het bouwproject startte in juni 2016. Begin oktober dienden de Febo en het Vietnamees restaurant al open te zijn. “Daar hebben we dus omheen gebouwd”, lacht Theo Haartmans. Hij is blij met het vertrouwen dat alle partijen in elkaar hadden: “Er is puur voor kwaliteit gekozen. Dit gebouw heeft een moderne uitstraling maar past perfect tussen de omringende oude gebouwen.” Het af moeten breken van de steigers was lastig. “De laatste strips moeten dus met een hangsteiger gemonteerd worden.” Siekmans spreekt van een ‘spannende opgave’. “Dit is voor de opdrachtgever een eerste project, wat misschien wel landelijk navolging kan gaan krijgen. Daarom denk je overal goed over na.” Groningen kan op Koningsdag voor het eerst kennismaken met CappuVino. In mei wordt er proefgedraaid en in juni moet alles volledig operationeel zijn.

building holland | maart 2017

Grote aannemers grijpen Building Holland aan om innovatie te stimuleren

Bouwers doen veel meer dan bouwen Innovatie en verduurzaming. Dat zijn ook in 2017 de thema’s van Building Holland. Vreemd is dat niet, want de bouwwereld is sterk in beweging. Ook in de aannemerswereld is men er van doordrongen dat een innovatieve insteek anno 2017 absoluut noodzakelijk is. De bouwers BAM, Heijmans en VolkerWessels geven tekst en uitleg bij hun deelname aan Building Holland. “We willen inspireren en geïnspireerd worden.” Tekst: Henk-Jan Hoekjen

Building Holland heeft zich in enkele jaren ontwikkeld tot een onmisbaar evenement voor iedereen die betrokken is bij duurzame innovatie in de bouwsector. Het driedaagse

evenement stelt ruim 150 aanbieders en 12.000 bezoekers in staat om kennis te delen, te netwerken en zaken te doen. Ook op de aanstaande editie van het evenement is

Heijmans zal tijdens Building Holland onder meer aandacht vragen voor de laatste innovaties aan de verplaatsbare eenpersoonswoning Heijmans ONE.

maart 2017 | building holland

Proces

Partnerberichten

er in dit opzicht veel te verwachten. Onder het thema ‘(Re) Building the Future’ zullen tal van ondernemingen tonen op welke wijze zij inspelen op de snel veranderende vragen waarmee de bouwsector in het tweede decennium van de 21ste eeuw zoal geconfronteerd wordt.

Kennispartner Neem VolkerWessels. De onderneming zal tijdens de komende editie van Building Holland laten zien wat een bouwconcern kan bijdragen aan duurzame innovatie in de sector. “Eigenlijk is de term ‘bouwconcern’ niet juist”, zegt Lars van der Meulen, Duurzaamheidsmanager bij VolkerWessels. “Want wij zijn tegenwoordig veel meer dan dat. We zijn een kennispartner. We willen op Building Holland laten zien dat we de competentie hebben om samen met partijen van binnen en buiten de sector te bouwen aan een betere levenskwaliteit.” De termen ‘innovatie’ en ‘samenwerking’ spelen hierbij een sleutelrol. “En het gaat om het tonen van ambitie”, vult Van der Meulen aan. “Want laten we eerlijk zijn: wanneer je bij aanvang van een project met de opdrachtgever afspreekt dat je voor 20 procent circulair wilt zijn, dan weet je dat je zeker niet boven dat percentage zult uitkomen. Maar wij willen juist verder gaan. Wij willen opdrachtgevers uitdagen om gezamenlijk waarde te creëren. Daarbij willen wij fungeren als regisseur en katalysator.” Tijdens Building Holland komt deze insteek – die behalve op opdrachtgevers ook nadrukkelijk gericht is op leveranciers en eindgebruikers – bij VolkerWessels tot uiting in een twaalftal presentaties over onder meer de ontwikkelingen op de terreinen bouw en vastgoed, infra en energy & telecom. “Al die terreinen zijn van belang”, benadrukt Van der Meulen. “Daarnaast houden we een presentatie waarbij we in workshopvorm een probleem voorleggen aan de deelnemers, die vervolgens een oplossing kunnen pitchen. Op die manier hopen we bezoekers te inspireren om op nieuwe manieren na te denken over bouwgerelateerde vraagstukken.” Speciale aandacht vraagt de VolkerWessels-medewerker voorts voor een presentatie over ‘levenskwaliteit’. “Want dat is in feite het thema dat alles aan elkaar bindt. Het gaat erom om samen met partners van binnen en buiten de sector een integrale benadering te ontwikkelen, gericht op het verhogen van de levenskwaliteit van de gebruiker.”

Geluk Ook bij Heijmans wordt in het kader van het thema ‘(Re) Building the Future’ nadrukkelijk ingezoomd op het belang van de eindgebruiker. Manager Innovaties & Marketing Saskia Pijnenburg neemt hierbij nadrukkelijk het woord ‘geluk’ in de mond. “Het gaat in onze sector om veel meer dan stenen alleen”, zegt ze. “Natuurlijk hebben we binnen ons bedrijf absolute specialisten op dat gebied. Maar onze ambitie reikt veel verder. Uiteindelijk draait het allemaal om de waarde die we creëren voor de eindgebruiker. Wij willen bijdragen aan het geluk.” Daarvoor is intensieve

Screenshot van energiemonitoring door BAM Energy Systems.

samenwerking noodzakelijk met de meest uiteenlopende partijen, benadrukt Pijnenburg “Dat is precies de reden dat wij meedoen aan Building Holland. We zoeken naar verbinding met partijen binnen én buiten de sector om gezamenlijk tot innovaties en verbeteringen te komen die niet alleen duurzaam zijn voor wat betreft de energetische waarde, maar die bijvoorbeeld ook een hogere comfortwaarde hebben, die de gezondheid van gebruikers positief beïnvloeden en die bovendien betaalbaar zijn.” Tijdens Building Holland vraagt Heijmans onder meer aandacht voor de laatste innovaties aan de verplaatsbare eenpersoonswoning Heijmans ONE. Ook zullen bezoekers geïnformeerd worden over een nieuw slim systeem genaamd BeSense. “Dit systeem is ontwikkeld om een effectiever, gezonder en schoner beheer van de kantooromgeving mogelijk te maken”, legt Pijnenburg uit. “Het is dus een instrument om de gebouwde omgeving te vitaliseren en op die manier bij te dragen aan het geluk en daarmee de productiviteit van de gebruikers van kantoorgebouwen.” Op de vraag wie Heijmans op Building Holland precies probeert te bereiken, is volgens haar geen eenduidig antwoord te geven. “Het gaat ons om alle partijen die bereid zijn om op een nieuwe manier naar bouwgerelateerde vraagstukken te kijken. En dat kunnen bedrijven uit de sector zelf zijn, maar ook heel andere partijen.” In dit opzicht verwijst Pijnenburg bijvoorbeeld naar de samenwerking tussen Heijmans en ontwerper Daan Roosegaarde, die heeft geleid tot de ‘glowing lines’ in Oss en het ‘Van Gogh-Roosegaarde fietspad’ in Nuenen. “Deze projecten konden we alleen realiseren dankzij die blik van buiten de sector. Dergelijke innovaties willen we ook in de toekomst blijven realiseren. We willen op Building Holland zoveel mogelijk partijen bereiken die diezelfde ambitie hebben en verder kijken dan alleen de stenen. We zijn op Building Holland om te inspireren en geïnspireerd te worden.”

building holland | maart 2017

525ppm

47%

Kantoor 2.31

09:41 Stand-by

23.7°C 21.0°C +2.5°C status

525ppm

47%

Kantoor 2.31

09:41 Stand-by

23.7°C 21.0°C +2.5°C status

MVCOMFORT EXPERTS IN DATACONTROL

Proces

Partnerberichten

VolkerWessels wil zich profileren als kennispartner, met expertise op het gebied van bouw en vastgoed, infra en energy & telecom.

Glazen bol Ook BAM zal prominent vertegenwoordigd zijn op de beursvloer. Het bedrijf richt zich dit jaar specifiek op het energievraagstuk in de gebouwde omgeving. “Inzicht in het energieverbruik van gebouwen is de belangrijke eerste stap om de juiste antwoorden te vinden”, stelt Jan Jaap Blüm, directeur van BAM Energy Systems. “Daarom willen we tijdens Building Holland in gesprek met de markt over dit specifieke thema.” BAM heeft in dit opzicht het nodige te bieden, benadrukt Blüm. “We hebben een glazen bol”, grapt hij. En dan serieus: “We zijn in staat energiedata in gebouwen te verzamelen en te interpreteren, zodat we kunnen voorspellen hoe het energieverbruik in een gebouw

‘We zijn op Building Holland om te inspireren en geïnspireerd te worden’ zal verlopen. Eén van de voordelen die wij hebben is dat we als beheer- en onderhoudsspecialist als het ware ‘achter de energiemeter’ kunnen kijken. Dat levert de benodigde inzichten om het voorspellend vermogen van onze data te optimaliseren. En dus kunnen we gebouweigenaren helpen om hun energieverbruik omlaag te brengen.” “BAM is van origine een bouwbedrijf”, vervolgt Blüm. “Maar we maken de transitie door naar een technisch dienstverlener die slimme software inzet om de markt

te bedienen.” De mogelijkheden van die software gaan ver. Behalve op gebouwniveau biedt de software van BAM Energy Systems ook de mogelijkheid om op een grotere schaal naar energieverbruik te kijken. “Wanneer je de data over meerdere gebouwen met elkaar vergelijkt kun je bijvoorbeeld het energiegebruik van verschillende gebouwen op elkaar afstemmen”, aldus de BAM-directeur. Het uiteindelijke doel is om het duurzame energieaanbod geheel in lijn te brengen met de vraag. “Het opwekken van duurzame energie verloopt vaak grillig doordat het bijvoorbeeld niet altijd waait”, zegt Blüm. “En ook in de vraag naar energie zitten voortdurend pieken en dalen. Het is ons doel om die grilligheid van vraag en aanbod optimaal op elkaar af te stemmen. En dat kan met de slimme software die wij samen met partners ontwikkelen.”

Dialoog BAM Energy Systems heeft de bezoekers van Building Holland dus een interessant verhaal te vertellen en kan gebouweigenaren helpen om hun energieverbruik en kosten omlaag te brengen. Overigens benadrukt Blüm net als zijn collega’s van Heijmans en VolkerWessels dat Building Holland een evenement is waarbij het niet alleen draait om het ‘zenden’ van een boodschap. Ook BAM grijpt het evenement aan om de dialoog aan te gaan met de markt. “Dat is het mooie aan Building Holland”, zegt Blüm. “Het evenement is sterk inhoudelijk gericht. Alle marktpartijen zijn aanwezig om gezamenlijk de innovatie en transitie in de bouwsector vorm te geven. De laagdrempeligheid van het evenement is de grote kracht van Building Holland.”

building holland | maart 2017

BUVA is klaar voor de toekomst! BUVA Vital Air Systemen Gezonde en comfortabele natuurlijke vetilatie

BUVA Energiepakketten Vooruitlopend op verwachte regelgeving

BUVA Hang- en sluitwerk PreSets Zelfstellend, eenvoudig bedienbaar en blijvend luchtdicht

BUVA Toegangscontrolesystemen Flexibel beheer en beveiliging van deuren

• Hang- en sluitwerk • Ventilatie • Onderdorpels • Hardglas ramen

We care about healthy air

Bezoek ons op Building Holland op stand 11.072

www.orangeclimate.com

Programma dinsdag 11 april 2017 GAIA STAGE 12.40 12.45 Opening

Tom van ’t Hek

12.45 12.55 (Re)Building the Future

Doekle Terpstra, Voorzitter UNETO-VNI

12.55 13.15 Slim Bouwen: De nieuwe duurzaamheid

Jos Lichtenberg, Initiator Slim Bouwen

13.15 13.45 (Re)Building the Future: Maatschappelijk ontwerpen

Kunlé Adeyemi, Oprichter architectenbureau NLE

13.45 14.05 Integrale kwaliteit: basis voor duurzaamheid

Harm Valk, Senior Adviseur & partner Nieman Groep

14.05 14.25 Hoger doel dan ‘all electric’, op naar 100% CO2-reductie! CO2-vrij in 2050 met schoon gas én elektriciteit

Marco Bijkerk, Manager Innovative Technologies Remeha

14.25 14.55 Material Matters; Het alternatief voor onze roofbouwmaatschappij

Thomas Rau & Sabine Oberhuber, Oprichters Turntoo

15.15 15.45 Game over

Theo J. Ockhuijsen, Oprichter BIMpuls

15.45 16.25 (Re)Building the Future: Plasticvrije wateren

Marius Smit, Oprichter Plastic Whale Foundation

CREATIO STAGE 12.50 13.10 Zonne-energie in zijn meest veelzijdige vorm; BIPV als gebouwschil

Rik van Ogtrop, Commercieel Directeur, Hermans Techniglaz

13.50 14.10 Waardescan met grondstoffenpaspoort

Michael Kuiper, Directeur Desko

14.10 14.30 Smart Cities

Ben Pol, Business Development Manager ABB

15.10 15.30 Circulair Beton

Peter Musters, Adviseur VBI

15.50 16.10 Een unieke en karakterbepalende uitstraling van het gebouw met behulp van gevelisolatiesystemen

Claudia Koppenhagen, Projectadviseur Strikolith

16.10 16.30 Prefab hoogbouw, het kan!

Gerard Wittebol, Adviseur VBI

De informatie op deze pagina’s is onder voorbehoud. Het actuele programma vindt u op www.buildingholland.nl.

maart 2017 | building holland

Programma

NEXUS STAGE 13.10 13.30 BIM Abroad

Bart Jeurissen, BIM manager & Jack Gordon, Van Aken

14.10 14.30 Conceptueel bouwen: ontdek nu alles over het bouwproces bij Logistiek Vastgoed!

Ivo van der Mark, Directeur Cluster Bedrijfshuisvesting Janssen de Jong Groep

14.30 14.50 Circulaire praktijkcase: van bezit naar gebruik

Maarten Hillebrand, Accountmanager M-Use Mitsubishi Elevator Europe

14.50 15.10 Bouwen wordt monteren, slopen wordt demonteren

Integraal in Circulair Bouwen en Compact Wonen, Hans Stofberg

15.10 15.30 Niet lullen maar poetsen

Rudy Grevers, Adviseur Alklima

15.30 15.50 Van aannemen naar aanbieder

Wietse de Vries, Innovatie & Duurzaamheid Dijksma Draisma

De informatie op deze paginaâ&#x20AC;&#x2122;s is onder voorbehoud. Het actuele programma vindt u op www.buildingholland.nl.

building holland | maart 2017

Programma woensdag 12 april 2017 GAIA STAGE 10.35 10.40 Opening

Pernille La Lau

10.40 11.00 Rigoureuze renovatie; hoe doe je dat als gebruiker?

Esther Wubben, Projectleider Huisvesting Nationale Postcode Loterij

11.00 11.30 Duurzaamheid en het ESCo-model; dĂŠ standaard als oplossing voor energiebesparing

Jacqueline Cramer, directeur Utrecht Sustainability Institute

11.30 11.50 Circulair Beton

Peter Musters, Adviseur VBI

11.50 12.10 Een nieuw perspectief met flexibel en circulair bouwen

Els van Mierop, Commercieel Directeur De Meeuw

12.10 12.40 Omkeerbaar ontwerpen van de bouw

Elma Durmisevic, Program/ research Leader - EU BAMB Reversible Building Design Group

12.40 13.00 Beter op weg naar Nul op de Meter

Albert van Lohuizen, Manager Verkoop Brink Climate Systems

13.00 13.20 (Re)Building the Future: Logistiek Vastgoed

Rutger-Jan van Broekhoeven, Director of Real Estate, Borghese Logistics

13.20 13.50 (Re)Building the Future

Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland

13.50 14.10 Beton Bewust|CSC dat is duurzaam!

Ron Peters, Algemeen Directeur VOBN

14.10 14.30 (Re)Building the Future: Renovatie

Suze Gehem, Oprichter en Directeur De Groene Grachten

14.40 15.00 Verduurzaam je huisvesting want niks doen is net zo duur!

Frank Jakobs, Directeur DGMR Bouw en Sjoerd Groen, Adviseur ABC Nova

15.00 15.20 Industrie 4.0: hoe houden we de Nederlandse maakindustrie concurrerend?

Evert Visser, Algemeen Directeur, Mitsubishi Elevator Europe

15.20 15.50 (Re)Building the Future

Jan Willem van de Groep, Oprichter ARXlabs

15.50 16.10 Hoe zet ik mijn big data om naar klantwaarden?

Heleen Herbert, Chief Commercial Officer Heijmans

16.10 16.30 Duurzaamheid is te taxeren!

Bert Deen, Duurzaam Taxateur Dynamis

16.30 17.00 (Re)Building the Future: Data is the new Smart

Marjet Rutten, Oprichter Constructief

De informatie op deze paginaâ&#x20AC;&#x2122;s is onder voorbehoud. Het actuele programma vindt u op www.buildingholland.nl.

maart 2017 | building holland

Programma

CREATIO STAGE 10.45 11.05 De selfie van de duurzame woning

Paul van Pelt, Directeur De Twee Snoeken / WoonConnect

11.25 11.45 Lancering nieuwe tool voor oud bouwmateriaal

Michael Kuiper, Directeur Desko

11.45 12.05 Risicomanagement Wet natuurbescherming

Matthijs Bokje, Projectleider ecologie, Loo Plan

12.05 12.25 Toppers tegen het licht

Ronald Schilt, Directeur Merosch

12.25 12.45 Nieuw Utrechts Peil: NOM gestapeld. het kan!

John Bouwman, Senior Adviseur & partner Nieman Groep

13.05 13.25 2017: de doorbraak van circulariteit in de bouwsector

Ben Kruseman, Business Development De RuwbouwGroep,

13.25 13.45 Freemont en Hoofddorp – twee voorbeelden van Delta gebouwen

Bob Wind, Program Manager Delta Buildings Benelux and UK Delta Electronics

13.45 14.10 Duurzaam en brandveilig bouwen!

Mark Faay, Algemeen Directeur Faay Vianen

14.10 14.30 Duurzame steden 'thanks to people'

Fred Sanders, post-PhD researcher, Delft University of Technology, Architecture Faculty, Urbanism Department

14.30 14.50 Van uitsluitend energiebesparing naar slimme en duurzame gebouwen

Marko Munnik, Manager Commercial Buildings Benelux Danfoss BV

14.50 15.10 Niet lullen maar poetsen

Martijn van Leerdam, Adviseur Alklima

15.30 15.50 Nieuwe technologieën die onze werkzaamheden in de bouw gaan beïnvloeden

Simone van Loon, BIM Adviseur Itannex

15.50 16.10 Clever technology in (work) space

Ralph van den Heuvel, Groepsleider PULSE Strukton Worksphere bv

16.10 16.30 Prefab hoogbouw, het kan!

Gerard Wittebol, Adviseur VBI

NEXUS STAGE 11.25 11.45 Samen creëren we een nieuwe wereld.

Hans Mascini, Algemeen Directeur Strikolith

12.05 12.25 Een luchtdichte woning ventileert beter?

Andre Meester Ambassadeur sector wonen, brancheorganisatie VLA

12.25 14.45 Stedebouw & Architectuur Talks

Wijnand Beemster, Hoofdredacteur, Stedebouw & Architectuur

12.45 13.05 Financieel gezonde gebouwen, eindeloos plezier

Bas van de Westerlo, Projectmanager C2C Expolab

13.05 13.25 Materiaal Paspoorten voor gezonde, circulaire gebouwen

Hein van Tuijl, Managing Director EPEA Nederland

13.25 13.45 Ecosystem and business model innovation towards Reuse in Construction

Jad Oseyran, Lead Global Centre of Competence for Circular Economy IBM

13.45 14.25 De Architect van de toekomst – het 3D printen van gebouwen

Fred Schoorl, Directeur, Branchevereniging Nederlandse Architectenbureau’s (BNA) & Hans Vermeulen CEO & co-founder, DUS Architects / Actual

14.25 14.45 Gebiedsontwikkeling 3.0

Lydia Buist, Projectdirecteur Schiedam in Beweging, Gemeente Schiedam

15.30 17.30 NeVaP Event: In 2023 uw kantorenportefeuille naar Label C

building holland | maart 2017

Programma donderdag 13 april 2017 GAIA STAGE 10.25 10.30 Opening

Inge Diepman

10.30 11.00 (Re)Building the Future: De mens centraal

Vincent Taapken, Ondernemer/Eigenaar New Industry

11.00 11.30 Hopen op een nieuwe crisis in de bouw

Prof. dr. Derk Loorbach, Directeur Dutch Research Institute For Transitions (DRIFT)

11.30 11.50 Niet lullen maar poetsen

Rudy Grevers, Adviseur Alklima

12.10 12.30 Je ziet het misschien niet aan me, maar ik ben een spectaculaire revolutie

Bas Boom, Manager Marketing & Innovatie, De RuwBouw Groep

12.50 13.20 Game over

Theo J. Ockhuijsen, Oprichter BIMpuls

13.20 13.40 Wij slopen niet, wij oogsten

Michel Baars, Directeur New Horizon Urban Mining B.V.

14.00 14.30 (Re)Building the Future: Afval & Duurzaamheid

Thomas Luttikholt, ondernemer, wastewatcher

14.30 14.50 Niet minder maar meer en beter!

Walter Landsaat, Directeur Dutch Housing Company

15.10 15.40 Van groen naar blauw, gezonde gebouwen hebben de toekomst!

Lara Muller, Mede-oprichter en Directeur The European Blue Building Institute

15.40 16.00 (Re)Building the Future: Innovatie

Eelco Smit, Sustainability Director Philips International

16.00 16.30 (Re)Building the Future: The city that creates the future

Rob van Gijzel, Voorzitter The Intelligent Community Forum Foundation

16.30 17.00 (Re)Building the Future: Itâ&#x20AC;&#x2122;s not a job. Itâ&#x20AC;&#x2122;s a mission

Arash Aazimi, Systeeminnovator, logicus, ondernemer en muzikant

CREATIO STAGE 11.05 11.25 DC technologie

Marcel Wennekes, Product Manager ABB

11.25 11.45 Wat is comfort in NoM woningen?

Rob Verbrugge, Adviseur en inspirator duurzame toepassingen, Inventum Technologies B.V.

12.25 12.45 Niet lullen maar poetsen

Martijn van Leerdam, Adviseur Alklima

13.00 13.20 Wat maakt een kabel duurzaam en circulair?

Richard van Delden, Chief Engineer Netherlands, Draka / Prysmian

13.20 13.40 Kies je warmtepomp

Peter Wagener, Managing consultant BDH bv

14.20 14.50 Prefab hoogbouw, het kan!

Gerard Wittebol, Adviseur VBI

14.50 15.10 Zonnehaardwoning, gezellig & warm!

Ernest Israels, BOOM Delft Milieukundig Onderzoek- en Ontwerpbureau, Joost van Ettekoven, Eigenaar Van Ettekoven Ontwerp & Advies & Eva Stache, Architect Stache Architect bna

15.10 15.30 Waardescan met grondstoffenpaspoort

Michael Kuiper, Directeur Desko

maart 2017 | building holland

Programma

CREATIO STAGE 15.30 15.50 Circulaire installaties voor het Westelijk Handelsterrein

Olaf Oosting, initiator Circulaire Installaties Unica Ecopower & Ruben Lentz, Conceptontwikkelaar BLOC

15.50 16.10 Fijnstof en gezondheid in en rond gebouwen

Atze Boerstra, Directeur/Senior binnenmilieu-adviseur BBA Binnenmilieu & Bob Ursem, Scientific director TU Delft

16.10 16.40 TVVL Algemene Ledenvergadering

NEXUS STAGE 10.45 11.05 Clever technology in (work) space

Ralph van den Heuvel, Groepsleider PULSE Strukton Worksphere bv

11.25 11.45 Circulaire praktijkcase: van bezit naar gebruik

Ronald Koedam, Sales Manager Nieuwbouw, Mitsubishi Elevator Europe

11.45 12.05 Biodynamische lichtregeling

Remco van Kerkvoorde, Managing Director Esylux Nederland

12.05 12.25 METEN IS WETEN!

Woud Jansen, Founding Partner Alba

13.25 13.45 Nieuwe technologieën die onze werkzaamheden in de bouw gaan beïnvloeden

Simone van Loon, BIM Adviseur Itannex

13.45 16.10 Stedebouw & Architectuur Talks

Wijnand Beemster, Hoofdredacteur, Stedebouw & Architectuur

13.45 14.05 Data-based Action Design

Jasper Nijveldt, Stedenbouwkundige Karres+ Brands

14.05 14.25 Op weg naar circulaire economie: Grondstof leverende openbare ruimte

Just Zandhuis, Programma directeur Meerlanden NV

14.25 14.45 Stedenbouw voor de Trage Mens

Daniëlle Huls, Architect KettingHuls

14.45 15.25 (Re)light Holland

Siegrid Siderius, Associate Director en light designer Arup Lighting & Filip van der Heijden, partner en light director Lichtvormgevers

15.25 15.45 De gevel als pilot voor een Circulaire Economie

Wijnand van Manen, Special Sustainability & Circular Economy Projects, Kawneer

15.45 16.05 Biobased (R)eVolution!

Willem Böttger, Lector Biobased Bouwen & Emile Quanjel, LectorInnovatie Bouwproces & Techniek Avans Hogeschool

16.10 16.30 Circulair Beton

Peter Musters, Adviseur VBI

De informatie op deze pagina’s is onder voorbehoud. Het actuele programma vindt u op www.buildingholland.nl.

building holland | maart 2017

Plattegrond Building Holland 2017 HAL 11 11.046

11. 039 a

11.039

11.048 11.045

11.038 11.032

11.024 11.011 11. 010 11. 023

11. 019

GAIA STAGE 11. 037

11.044

11. 031

11.018

11.063 11. 064

11. 047

11. 042

11. 11. 057 052

11. 067

11. 036

11. 028

11. 035

11. 027

11.041

11. 066

11.051

11.061

11. 065

11. 006

11.016

11. 005

11.015

11. 004

11.029

11. 11. 058 053

11. 068

11.022 11.017

11.043

11. 11. 059 054

11. 062

11. 021

11.050 11.033 11.026 CREATIO STAGE

11.040

11.034 11.025

FEDET PAVILJOEN

11.072a

11.072b

11. 008 11. 007

11.030

11.055

11. 009

11.072c

11.072d

11.072e

11.072f

11.020

11. 014

11. 013

11. 003 11. 002 11. 001

11. 012

11.076 11.077 11.078 11.079

Kennisboulevard Kom kennis proeven

11 t/m 13 april 2017 56

maart 2017 | building holland

Organisatie & Pers kamer

& Greet Plattegrond MeetPepper

HAL 10 10.061a 10.061b 10.062

10.063

10.064

Building Holland 2018

10.065

NEXUS STAGE 10.058 10.059 10. 060

10.055c 10.055a

10. 054

10.053

10.055b

10.049 10.042

10.047 10.045

BUILDING HOLLAND INNOVATION BOULEVARD

10. 067

10.046

10.041

10.040 10.034

10.035

10.037 10.038 10.036

10.033

10. 066

10.050

10.044

10.043

Werkplek nodig? Neem plaats aan de Trilux werkplek op de 1e etage

BUILDING HOLLAND LOUNGE

10.039d

10.039c

10. 068

10.039a

10.039b

10. 069 10. 070

VR LOUNGE

10.027 10.028 10. 029

10.022

10.014

10.015 10.016 10.008

10. 023

10.017 10.009

10. 10.031 10.032 030 10. 025

10.026

10.018

VOLKER WESSELS INNOVATION BOULEVARD

10.024

10.011

10.010

10. 019

10. 10. 020 021

10. 012

10.013

10.007 10.001 10.002 10.003 10.004

10.005

EXPO

10.006

SIDE EVENTS (E-ZALEN) BUILDING EUROPE EXPO

LA PLACE

STEDEBOUW & ARCHITECTUUR LOUNGE

ABN AMRO Photobooth

Esylux Blackbox

Marvel Servicedesk

ENTREE & REGISTRATIE

building holland | maart 2017

Standhouders Building Holland 2017 Partner

standnr.

Partner

2resist

11.039a

DUCO

3D Geosolutions

11.008

Dutch Climate Systems

4 Control

10.066

Duurzaam Gebouwd

10.066

Earth and Eternity B.V.

A²-networks Aannemersbedrijf W.E. Oskam

10.061a

standnr. 11.014 11.077 11.072a 10.045

Energywall

10.038

aaZoo

10.066

Esylux

11.035

ABB B.V.

11.040

Faay Vianen B.V.

11.039

ABN AMRO

10.005

Falk Bouwsystemen

11.079

Acquire Publishing

Finder Relais Nederland

10.010

11.029

Flamco B.V.

10.063

10.068

Forehand

10.066

GebouwDashboard

11.052

11.010

Gemeente Venlo

11.019

AVF Water

11.013

GEZE Benelux B.V

Ballast Nedam

11.063

Green Igloo

Balqoon

10.049

Grohe Nederland

11.026

BAM Bouw en Techniek

10.043

Gunters en Meuser

10.070

BASF

11.046

Handelsmaatschappij Mawipex B.V.

10.027

Benext B.V.

10.028

Heatel

10.013

Bergschenhoek Luchtcomfort

11.054

Heijmans

10.022

Bijko

10.014

Henco

10.062

Bosch Thermotechniek

11.020

Hercuton B.V.

10.026

Bostik

10.019

Hermans Techniglaz

11.004

Bouwcenter

10.047

HSF

10.064

BR Controls

10.009

Icopal

11.051

Brink Climate Systems

10.042

Imagine Engineering

10.036

BUVA

10.017

Inventum

11.021

CALEFFI International N.V.

11.076

Isovision

10.029

Carlisle Construction Materials

11.038

Itannex

10.001

Carrier Airconditioning Benelux BV

11.072f

Itho Daalderop

10.044

Celdex B.V.

10.034

Izobud Sp. z.o.o.

11.003

CESnederland B.V.

10.023

Jaga

10.061b

Ceves Vergeer

10.033

Kader

11.065

Cisco

10.066

KEIM Nederland

11.053

Comelit Nederland BV

11.041

Kieback & Peter

10.015

Compac Services BVvan

11.006

Kingspan Geïsoleerde Panelen

10.053

Coolmark B.V.

11.048

Kingspan Insulation BV

10.053

Copperant

11.002

Kingspan Unidek

10.053

Danfoss BV

11.044

Klimaat Beheer

11.033

Alklima B.V. Aproplan Atag Verwarming Nederland BV Attema BV

T14

10.039b

10.055c 11.018

De Meeuw

10.039a

Klimaatgroep Holland

11.027

De Ruwbouw Groep

10.039d

Kooy Baksteencentrum BV

10.016

De Vries en Verburg B.V.

11.005

LG Electronics

10.018

DencoHappel Nederland

10.041

Lioris

11.045

Desko

10.058

Liquid Rubber Europe

10.004

Draka Kabel B.V.

11.016

Marmors LTD

10.012

maart 2017 | building holland

Standhouders

Building Holland 2017 Partner

standnr.

Meibes

10.065

Partner

standnr.

Termokomfort Europe B.V.

11.055

Mill Home

10.039c

TransVORM BV

10.037

Mill Panel

10.039c

Trilux C.V.

11.034

Mitsubishi Elevator Europe BV

11.043

TVVL

MultiBouwSystemen BV

11.017

Ubbink

10.042

N.V. Nederlandse Gasunie

11.050

Vaillant en AWB

10.025

Navos Klimaattechniek

11.067

Van Aken

10.031

Nedfilter & Vilton

11.047

Van den Hoogen Security

11.062

NIBE Energietechniek

11.031

Vandersanden B.V.

10.035

Niefra Beveiligingen

10.021

Vasco Group NV

11.058

VBI

11.061

Nieman Groep BV

11.072c

11.072e

Novoferm

10.020

Vecolux BvBa

11.066

ODS B.V.

10.069

VELUX Nederland

11.023

One Smart Control

11.007

Verosol Nederland

11.036

Oosterberg B.V.

11.025

Viessmann

10.054

11.009

Villeroy & Boch

11.011

11.072b

VolkerWessels

10.024

Optivolt Energy Saving Orange Climate OSH B.V.

10.030

VSH Fittings BV

PLEKvoor

10.007

Wattco

10.013

Preflex

11.059

Wijzonol

11.012

QNH Consulting

11.068

WTH Vloerverwarming

10.006

Recticel B.V.

11.001

Zaanstad Schilderwerken

11.024

Reflex Nederland BV

11.057

Zehnder Group Nederland

11.042

Rehau N.V.

11.022

Remeha BV

10.059

Renson Ventilation NV

11.037

Rexel

11.030

Reynaers BV

10.040

ROCKWOOL B.V.

11.023

Rollecate Groep B.V.

11.015

Saint Gobain Isover

10.038

SALTO Systems BV

10.046

Schellekens & Schellekens B.V.

11.028

Schรถck Nederland BV

10.050

Sika Belgium NV

10.032

SketchUp Pro

10.060

Solar Quatro

10.067

Solar Turn

11.078

SOPREMA

10.055b

Steinel

11.064

Sto Isoned bv

10.008

Strikolith

Maak uw eigen programma a oeken nds u wilt bez a st ke el w r ie Noteer h missen. es u niet wilt ti ta en es pr en welke

11.032

Strukton Worksphere

10.055a

Systemair BV

11.072d

Technische Unie

10.002, 10.003

10.011

building holland | maart 2017

Bouw met mij Aan de kern van mijn zijn aan de bron van mijn geluk daar waar ik ben en waar ik leef waar ik groei en waar ik werk waar ik zorg en liefheb met inspiratie en vol overgave aan een gezonde toekomst voor ons allemaal creĂŤer en bedenk zie mijn krachtige hand waarmee ik durf te gaan zelfs voorbij onze tijd

ons geluk om ons heen zodat ik mag zijn wie ik ben en worden wie ik wil

www.heijmans.nl | hal 10 stand 22

met energie bouwen wij

Meteen de mogelijkheden van een leegstaand pand zien?

Zo snel kan het gaan. Met een paar swipes uw toekomstplannen visualiseren: het is moeilijk voor te stellen. Maar nu al kunt u met augmented reality in één oogopslag zien hoe die duurzame uitbreiding van uw kantoor gaat worden. Alsof het er al staat. Wilt u deze én andere ontwikkelingen in uw sector voorblijven? Praat er eens over met onze relatiemanagers. Kijk voor meer informatie op abnamro.nl/bouw

Building Holland: Het concept Grote maatschappelijk opgaven als vergrijzing, mobiliteit en gezondheid krijgen dit jaar de aandacht tijdens Building Holland 2017, onderverdeeld in zes bijzonder actuele thema’s: Woningen, Kantoren, Scholen, Zorgvastgoed, Scholen, Logistiek Vastgoed en Leisure & Retail. Tientallen sprekers geven hun visie over deze onderwerpen en 150 partners tonen hun innovaties. Daarnaast zijn er talloze netwerkmomenten.

Dit jaar krijgen deze koplopers een gezicht. Robot Pepper staat voor innovatie, technologische verandering, automatisering, productie via 3D-printing en het ontstaan van meer online diensten. Technologische veranderingen hebben veel invloed op de bouwen vastgoedsector, waarbij echte koplopers deze nieuwe technologieën adopteren in plaats van ze af te stoten. Building Holland 2017 verwelkomt 12.000 mede- en eindbeslissers die een nieuwe toekomst vormen binnen de zes thema’s.

WONINGEN Rijp voor de renovatie, transformatie, of sloop en nieuwbouw. Dat zijn 7 miljoen woningen die op korte termijn onder handen moeten worden genomen. Met het oog op 2020 moet er nog veel gebeuren om de klimaatdoelstellingen (20% duurzame energie, 20% minder CO2-uitstoot en 20% minder energiegebruik) te halen en een upgrade voor onze woningvoorraad kan een grote bijdrage leveren bij het behalen van ambities. Voor veel opdrachtgevers staat de vraag dan ook centraal hoe zij hun vastgoed duurzaam kunnen maken en welke maatregelen ze hiervoor moeten nemen.

maart 2017 | building holland

MEETING PLANNER Via de meeting planner kunt u een persoonlijke afspraak inplannen bij een partner van Building Holland 2017. Interesse in een goed gesprek dat kan uitmonden in een langdurige samenwerking? Bekijk dan de Meeting Planner op Buildingholland.nl.

LEISURE & RETAIL De Leisure & Retail-branche krijgt te maken met grote veranderingen. Er is een verschuiving gaande van het fysiek aanbieden van goederen naar online bestellingen. Daarnaast moet vastgoed flexibeler en duurzamer dan ooit zijn. Ook ligt er een grote energiebesparingsopgave binnen de branche, waarbij gebouweigenaren en beheerders energieprestaties en mogelijke verbeterpunten in kaart brengen. Ook vindt er binnen Leisure & Retail een verschuiving plaats naar hybride winkelconcepten, waarin productaanbod wordt gecombineerd met horecagelegenheden.

Download de gratis whitepaper over Leisure & Retail op https://bezoekers.buildingholland.nl/ gratis-whitepapers. Hierin vindt u onder andere tools, subsidiëringen en financieringen, certificeringsmethodieken en ervaringen van koplopers.

Registreer nu met deze unieke code voor gratis toegang: 10003213 ZORGVASTGOED Met de toenemende vergrijzing wordt het toekomstbestendig maken van zorgvastgoed steeds belangrijker. De sector zet in op levensloopbestendige woningen en comfortabele woonzorgcomplexen om de nieuwe marktvraag in te vullen. De beste producten, concepten en projecten binnen dit gebied krijgen ruime aandacht tijdens Building Holland 2017.

LOGISTIEK VASTGOED Logistiek vastgoed is weer hot! Er lopen steeds meer projecten en er is een aantrekkende vraag naar deze groep utiliteit. Van 2014 naar 2015 steeg de vraag naar dit type vastgoed van 1.200.000 m2 naar ongeveer 1.700.000 m2. Net als de leisure, retail en kantorenmarkt kan veel logistiek vastgoed nog energiezuiniger en gezonder. Gelukkig richten steeds meer verhuurders en eindgebruikers zich op een duurzaam pand. Certificeringsmethodieken als WELL en BREEAM staven hun ambities en zorgen dat de interne en externe communicatie soepel verloopt.

SCHOLEN De meeste schoolbesturen zijn dag en nacht in de weer om ‘de winkel draaiende te houden’. Logisch dat zij de primaire processen voorop stellen en dat daardoor de toekomst van de organisatie en gebouwgebruikers soms onderbelicht blijft. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven, adviesorganisaties en financieringsmogelijkheden die scholen aan het werk kunnen zetten met verduurzaming.

Download de gratis whitepaper ‘Roadmap: van initiatief- tot realisatiefase’ en ontdek nieuwe kansen voor het verduurzamen van uw school. In de whitepaper vindt u onder andere een praktisch stappenplan, zodat u voldoet aan de weten regelgeving. Verder staan hierin voorbeelden van subsidiërings- en financieringsmogelijkheden en ziet u in één oogopslag alle alternatieven voor de beste keuze.

KANTOREN Vanaf 2023 mogen Nederlandse kantoren geen label meer hebben dat slechter is dan C. Eigenaren moeten hun panden dus energiezuiniger gaan maken, of ze nu willen of niet. Hierbij wordt het een grote uitdaging om niet alleen het energieverbruik te verminderen, maar om daarbij tegelijkertijd te zorgen voor een gezonde werkomgeving. Naast de focus op meer wellbeing in werkomgevingen is er bijzondere aandacht voor leegstand in de kantorenmarkt.

XPERIENCE TOUR

Download de gratis whitepaper over de impact van kantoren op het welzijn op https://bezoekers.buildingholland.nl/gratiswhitepapers. Hierin vindt u meer informatie over het certificeringstraject van WELL en de 8 beste kantoren in Nederland.

De Building Holland Xperience Tour is een gepersonaliseerde route over de beursvloer voor bezoekers. De route wordt uitgestippeld op basis van de persoonlijke themavoorkeuren van bezoekers en leidt hen langs stands, podia en de Innovation Boulevard. Innovaties en concepten binnen de zes thema's worden tastbaar gemaakt.

building holland | maart 2017

VolkerWessels bouwt aan een betere levenskwaliteit

Wij geloven in een toekomst waarin levenskwaliteit centraal staat. Een leefomgeving die bijdraagt aan natuurlijk kapitaal, gezondheid, werk en sociale participatie. Een leefomgeving opgebouwd uit sociale en technologisch hoogstaande wijken en buurten. Waar alles aanwezig is en niets verloren gaat. Een leefomgeving die haar bewoners tijd bespaart en optimaal laat genieten van wonen, recreĂŤren en sporten. Een leefomgeving die slim ontworpen is. Een leefomgeving die verder gaat dan het faciliteren van woongenot. Een leefomgeving die bijdraagt aan levenskwaliteit.

www.volkerwessels.com

@volkerwessels

/volkerwessels

De zes thema’s komen uitgebreid aan bod tijdens Building Holland 2017. Zo gaan sprekers in op de kansen en uitdagingen die met deze onderwerpen gepaard gaan. Daarnaast tonen partners hun nieuwste innovaties die oplossingen vormen voor de maatschappelijke

Samengevat: (Re)Building the Future Building Holland staat ook in 2017 in het teken van innovatie en vernieuwing. Dit is wat we samenvatten als (Re)Building the Future: samen bouwen aan de toekomst van Nederland op basis van de meest actuele trends en ontwikkelingen, in samenwerking met baanbrekende innovatieve partijen binnen de bouw en vastgoed. (Re)Building the Future is een oproep gericht op de bouwen vastgoedsector om – rekening houdend met de toekomst – in te spelen op een sterk veranderende markt en dit zo duurzaam en innovatief mogelijk te doen.

Hoe realiseren we dat? Door samen te werken met de meest toonaangevende ketenpartners ontstaan er niet alleen productinnovaties maar worden ook processen geoptimaliseerd. Marktpartijen worden met (Re)Building the Future uitgedaagd om verder te kijken dan alleen eigen organisatie en bijbehorende processen en actief samen te werken met ketenpartners om oude werkwijzen en business cases te doorbreken. Met meer visie op de lange termijn wordt samen waarde gecreëerd in een totaalconcept, waarbij wordt uitgegaan van de gebruiker.

vraagstukken die spelen binnen de thematieken. Ten slotte zijn er legio netwerkmomenten, waarbij de thema’s als gespreksstof dienen. Drie uitgangspunten worden aangehouden voor de basis rondom ieder thema. Dit zijn ‘visie’, ‘project’ en ‘proces’. Binnen de eerste pijler is er bijvoorbeeld aandacht voor de zienswijzen over duurzaamheid, innovatie, ketensamenwerking en de rol van de eindgebruiker. ‘Project’ gaat over de betrokken ketenpartners en de rol van de verschillende spelers tot aan de duur van de samenwerking. ‘Proces’ belicht de uitvoering, manier van samenwerking en de gebruikte tools. Daarnaast vormt de rol van de eindgebruiker in het proces een belangrijk punt van aandacht.

Building Europe Inmiddels begint Building Holland uit te groeien tot Europese hotspot voor de bouwen vastgoedsector. Nederland is internationaal koploper op het gebied van duurzaam bouwen en deze kennis kan als wereldwijd exportproduct fungeren. De sector begint steeds meer grensoverschrijdend te werken en Building Holland ondersteunt dat. In 2017 zijn er verschillende internationale side events, is er een internationaal match making event en een speciale inspiratietour langs onder andere The Edge. Allemaal onder de noemer Building Europe. In 2018 bouwt Building Holland het internationale karakter verder uit zodat alle partijen met internationale ambities tijdens hét driedaagse innovatie event hun toekomstige business partners kunnen ontmoeten. Lees meer informatie over de nevenevenementen en Building Europe vanaf pagina 28.

building holland | maart 2017

Noviteiten centraal op Innovation Boulevard Een blik in de toekomst van de bouwen vastgoedsector werpen? Dat kan op de Innovation Boulevard, waar onze partners hun nieuwste producten tonen. Bezoekers die geïnteresseerd zijn in de innovatie krijgen een directe verbinding met de stand van de partner die bij het systeem, de oplossing of de dienst betrokken is.

60 minuten brandwerend plafond Elke ontwerper, bouwer en opdrachtgever ziet het belang in van brandveiligheid. Met het FAAY 2resist 60 ceiling system wordt brandveilig ontwerpen en bouwen eenvoudiger. Het uitgekiende plafondsysteem biedt, met 60 minuten brandwerendheid, een betrouwbare bescherming bij brand. Het systeem bevat innovatieve plafondpanelen die autonoom – exclusief de bovenliggende constructie – garant staan voor een hoge brandwerendheid van 60 minuten. De plafondpanelen zijn uitneembaar en herplaatsbaar. Bijvoorbeeld voor onderhoud in het plenum. Maar ook voor renovatie of transformatie van uw pand. Na correcte herplaatsing van de 2resist 60 elementen is de hoge brandwerendheid van het systeem gegarandeerd. De utiliteitsbouw, de retailsector, het onderwijs en ook de woningbouw kunnen dan ook zeker profiteren van de zekerheid en veiligheid die het FAAY 2resist 60 ceiling system biedt. Meer informatie vindt u op de website van FAAY: www.faay.nl

Batterij voor thuis Met de LG Chem batterij is het mogelijk om een woning ’s avonds van stroom te voorzien, die overdag is opgewekt. De batterijen worden geladen met elektriciteit afkomstig van zonnepanelen of bijvoorbeeld tijdens het daltarief. Meer informatie vindt u op de website van LG Electronics: www.lgklimaat.nl

Ventilatie voor hoogbouw en utiliteit De Intelli Air Valve is toepasbaar op zowel hoogbouw als collectieve woningen, studentenwoningen of utiliteit. In combinatie met een (drukgestuurde) dakventilator zorgt deze compacte en intelligente regelklep op basis van CO2- of vochtmeting voor een centrale of zonale luchtafvoer binnen het gehele gebouw. Dit maakt het gebruik van een zonaal geregelde mechanische afvoerventilator per wooneenheid overbodig. Afhankelijk van het project is de iAV voortaan beschikbaar in twee versies: 125 mm en 160 mm. Er zijn vier uitvoeringen: CO2, Vocht, Toilet (enkel 125 mm) of Sensorless, de keuze tussen een centraal of zonaal geregelde vraagsturing. Het volledige ventilatiesysteem, waar de iAV deel van uitmaakt, kan bovendien volledig naar wens worden opgebouwd. Zo functioneert de Intelli Air Valve op zichzelf, maar kan deze desgewenst ook dankzij één of meerdere optionele bedieningsschakelaars of sensor(en) aangestuurd worden. Meer informatie vindt u op de website van Duco: www.duco.eu

maart 2017 | building holland

Innovation Boulevard

Geluidsabsorberende vloersystemen Compact, energiezuinig ventilatiesysteem BASF toont MasterTop 1327, geluidsdempende en geluidsabsorberende vloersystemen. Ze zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie. Voordelen van het systeem zijn de beperking van de geluidsontwikkeling, verbetering van de akoestiek en het loopcomfort. De vloersystemen beantwoorden aan een reeks functionele eisen zoals impact, geluidsabsorptie, hoog loopcomfort, brandwerend en bacteriostatisch volgens ISO 22196:2007. Meer informatie vindt u op de website van BASF: www.master-builders-solutions-basf.nl

Verplaatsbaar all-electric huis

De Q-Stream 2.0 is een geluidsarm, energiezuinig, comfortverhogend en efficiënt ventilatiesysteem. Het systeem is eenvoudig in te bouwen door compacte afmetingen en is geschikt voor nieuwbouw en renovatie. Elke Q-Stream 2.0 is standaard voorzien van een vochtsensor en optioneel met een 2-zoneregeling. De Q-Stream 2.0 is er in 4 varianten: 2 online varianten en 2 offline varianten. Alle Q-Stream 2.0 woonhuisventilatoren zijn toepasbaar in BUVA’s Vital Air System, het systeem met natuurlijke toevoer via de Stream-roosters en mechanische afvoer. Meer informatie vindt u op de website van BUVA: www.buva.nl

Voorzetwanden met maximale leefruimte

Heijmans One is het verplaatsbare huis voor eenpersoonshuishoudens. Heijmans One benut ongebruikte stukken grond in de stad, is all electric en bijna 60% van de benodigde energie wordt geleverd door de woning zelf. Naast het herplaatsen en opnieuw inzetten van de woning op een andere locatie is tevens het materiaal herbruikbaar. De ambitie is de woning door te ontwikkelen naar Cradle2Cradle. Meer informatie vindt u op de website van Heijmans: www.heijmans.nl

Benieuwd waar de diverse partners te vinden zijn op Building Holland 2017? Bekijk dan de plattegrond op Buildingholland.nl onder ‘Beursinformatie > Plattegrond’.

Mag de gevel van uw woning niet van uiterlijk veranderen? En wilt u uw woning toch beter isoleren? Of hebben de buitenmuren geen spouw? Dan is het plaatsen van voorzetwanden aan de binnenzijde uw enige mogelijkheid. Met de Kingspan Kooltherm® K118 Binnenisolatie Element renoveert u op een slanke manier met het behoud van maximale leefruimte. De Kooltherm® K118 is een samengestelde resol hardschuim isolatieplaat met een vezelvrije kern. Het bestaat uit een 12,5 mm gipskartonplaat, een dampscherm en een reflecterende folie. Kant-en-klaar! Dit betekent eenvoudige en snelle montage. En dat is niet het enige voordeel: – Unieke lage Lambdawaarde van 0,018 W/m.K – Dunste oplossing onder hardschuim isolatieplaten voor binnenisolatie, met de beste isolatiewaarde – Voorzien van blanke geperforeerde alu folie voor reflectie, waardoor extra hoge isolatiewaarde – Comfort verhogend – Draagt bij aan een gezond binnenklimaat – Dé oplossing voor transformatieprojecten – Geschikt voor verlijming én montage op latten Meer informatie? Bezoek de stand van Kingspan Insulation nr 10.053 tijdens Building Holland. Of bel Kooltherm Sales 0800 54 64 777 of kijk op www.morespaceforeveryone.nl

building holland | maart 2017

Innovation Boulevard

Veilig toegang tot woningen met één sleutel De Keybox van Van den Hoogen security is een veilige sleuteloplossing en professioneel beheer ineen. De Keybox is een hoogwaardige sleutelkluis, goedgekeurd volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen. De kluis is SKG** goedgekeurd en stelt de gebruiker in staat om snel en veilig toegang te krijgen tot de woning van cliënten, op ieder gewenst moment met maar één sleutel.

De Keybox kan ook met een mechanische SKG*** cilinder uitgerust worden, bij verlies of diefstal worden alle sleutels dan onbruikbaar zodra er een nieuwe sleutel in de cilinder wordt gestoken. Dit verhoogt de veiligheid aanzienlijk en maakt dure vervanging van cilinders overbodig. Meer informatie vindt u op de website www.vdhoogen.nl.

Prefab dakelement met pv-panelen Een goed geïsoleerde gebouwschil, luchtdicht bouwen en minder koudebruggen zorgen samen voor een verlaging van de EPC. Een volgende stap bij EPC-verlaging is het opwekken van duurzame energie. Een goede en veel gebruikte mogelijkheid hiervoor is het inzetten van PV-panelen. Unidek SolarPower combineert de energiebesparende eigenschappen van het Unidek Aero dakelement met een geïntegreerd PV-systeem.

Dit leidt tot een verbetering in verwerkingssnelheid en vermindering van het aantal arbeidsgangen op de bouwplaats. De innovatie kan op het hellende dak worden toegepast, met een vrije keuze in afwerking zoals dakpannen, dummy panelen of zetwerk. Unidek SolarPower is merkonafhankelijk wat betreft de keuze van PV-panelen. Meer informatie vindt u op de website www.kingspanunidek.com

Unidek SolarPower wordt als compleet prefab dakelement naar de bouwplaats getransporteerd en daar verwerkt.

3D-animatiefilm over legolisering Hercuton is gespecialiseerd in het conceptmatig ontwerpen en bouwen van turnkey bedrijfshuisvesting in prefab beton. Het bedrijf is verantwoordelijk voor het hele bouwtraject en gelooft in conceptmatig bouwen en ‘legolisering’. Hercuton vindt het onlogisch om per project steeds opnieuw het wiel uit te vinden. Kenmerkend in de bedrijfsvoering van Hercuton is de 4D-dimensie in bouwprojecten. Hierbij worden 3D-tekeningen met speciale software gekoppeld aan planning en werkvoorbereiding. Dit geeft iedereen inzicht in de montagevolgorde.

Daarnaast is het mogelijk de planning van verschillende partijen hierin te integreren. Al deze informatie – waarbij montage dus ook aan tijd gekoppeld is – wordt vervolgens omgezet naar een gedetailleerd montagefilmpje. Benieuwd hoe legolisering bij Hercuton in zijn werk gaat? Bekijk dan de 3D-animatiefilm op de Innovation Boulevard! Meer informatie vindt u op de website www.hercuton.nl

building holland | maart 2017

Rutger-Jan van Broekhoven spreekt op woensdag 12 april om 13.00 uur op Building Holland 2017.

â&#x20AC;&#x2DC;Ook logistieke gebouwen worden steeds slimmerâ&#x20AC;&#x2122;

maart 2017 | building holland

Visie

Interview

Logistieke gebouwen worden steeds slimmer Eén van de sprekers tijdens Building Holland is Rutger-Jan van Broekhoven. Hij is directeur bij Borghese Real Estate Logistics en heeft de dagelijkse leiding over de (her) ontwikkeling van vastgoedprojecten in de logistieke sector. “Toenemende belangstelling van gebruikers en investeerders voor topkwaliteit van logistieke gebouwen draagt bij aan professionalisering van deze markt. We maken ze op maat, steeds slimmer en energiezuiniger.” Tekst: Gerrit Tenkink

Borghese Logistics is onderdeel van projectontwikkelaar Borghese/COD, het vastgoedbedrijf dat in 2016 door PropertyNL werd uitgeroepen tot de grootste Nederlandse projectontwikkelaar. Borghese Logistics is voornamelijk actief op Nederlands grondgebied, maar richt zich sinds kort ook op de Duitse markt. Al sinds 1998 worden door Borghese logistieke projecten ontwikkeld. Als ontwikkelaar concentreert Borghese zich daarbij op het knooppunt van gebruikers, locaties en investeerders. Van Broekhoven: ”Tot voor kort was logistiek binnen het vastgoed een nichemarkt. Slechts een beperkt aantal spelers hield zich hier mee bezig. Logistiek was voor leken in de vastgoedsector niet erg interessant. De gebouwen zagen er in hun optiek allemaal hetzelfde uit en alleen de afmeting en de locatie was van belang. Met onze ervaring en snelheid van handelen kunnen we succesvol blijven, zelfs nu er veel nieuwe partijen toetreden. Dit doen we door een aanhoudende focus op het versnellen van het proces, zonder concessies te doen aan kwaliteit.” Uiteraard is de locatie voor een logistiek bedrijf van levensbelang. Groeikansen zijn er voor Schiphol, het Westelijk Havengebied bij Amsterdam, Utrecht en het Ruhrgebied. Logistieke experts als Borghese zijn dan van belang, mede omdat zij als geen ander de brug kunnen slaan tussen de beschikbare resources en de wens van de gebruiker.

Upgraden Als het gaat om logistieke distributiecentra, dan ligt het voor de hand dat bedrijven al snel kijken naar nieuwbouw. Dit omdat gebouwen doorgaans snel worden afgeschreven en de huren van de nieuwbouw concurrerend zijn met die van bestaande gebouwen. Daarnaast zijn de technische

Nieuwbouw is aanlokkelijk, maar toch zijn er wel degelijk kansen voor het upgraden van bestaande logistieke gebouwen.

eisen aan logistieke gebouwen de afgelopen jaren steeds verder opgeschroefd en speelt de energiecomponent een steeds belangrijker rol. Niet verwonderlijk, want de energiekosten in verouderde logistieke gebouwen zijn aanzienlijk. Daar komt bij dat de regelgeving rondom energieverbruik doorlopend in beweging is. “We voorzien dat de logistieke gebouwen in de toekomst ook een EnergiePrestatieCoëfficiënt (EPC) opgelegd krijgen en dat de aandacht voor het energieverbruik zal toenemen.”

building holland | maart 2017

DEMEEUW MAAKT RUIMTE VO O R D E T O E KO M S T

DEMEEUW biedt ruimte. Jezelf kunnen ontplooien is essentieel om gelukkig te zijn. Daar heb je ruimte voor nodig. Ruimte die DEMEEUW je biedt. Letterlijk en ďŹ guurlijk. Met inspirerende concepten. Waarbij volledige herinzetbaarheid de grondslag is. Wij kijken verder. Vinden gebruik belangrijker dan bezit. Wij maken ruimte voor inspiratie. Maken ruimte voor ontwikkeling. Maken ruimte voor de toekomst. Wij zijn DEMEEUW. TOEKOMSTBOUWERS.

BEZOEK DEMEEUW OP STAND 10.039A.

WWW.DEMEEUW.COM

Visie

Interview

Naar alle waarschijnlijkheid krijgen ook logistieke gebouwen in de toekomst te maken met een EnergiePrestatieCoëfficiënt (EPC).

‘Het BIM-model wordt de basis voor het gebouwbeheersysteem en het gebouwenpaspoort’

Nieuwbouw is dus aanlokkelijk, maar toch voorziet Van Broekhoven groeiende kansen voor het upgraden van logistieke gebouwen. “Gedreven door de wens tot verduurzaming en het besef dat nieuwbouw dat in essentie niet is, dient zich meer dan ooit de vraag aan: nieuwbouw of verbouw? Als aanbieders van logistiek vastgoed hebben we de taak te verduurzamen en energiebewust te bouwen

en verbouwen. Logistiek zal in de wereld van morgen een steeds belangrijkere plaats innemen. Dat kan en mag alleen maar op een duurzame wijze geschieden. Bij nieuwbouw stellen we dan ook als eis dat een gebouw minimaal voldoet aan de eisen van BREEAM-very good.”

Regisseur Van Broekhoven is één van de sprekers tijdens Building Holland. Wat kunnen de bezoekers van het event van hem verwachten? “Ik wil de nadruk leggen op het belang van kwalitatief goede bouw. Een logistiek gebouw is één van de kostbaarste en tegelijkertijd meest statische onderdelen in de supply chain van onze klanten. Logisch dus dat aan bijvoorbeeld sprinklerinstallaties, dockdeuren en vloeren steeds hogere eisen worden gesteld. Want de beste verduurzaming krijg je tenslotte als de afschrijving van materiaal over langere periode kan gebeuren. Het kan in deze tijd niet meer dat een aannemer of een

building holland | maart 2017

Het beste uit twee werelden Isokorf® ontmoet Combar®

Building Holl and 2017 Hal 10, stand 050

De nieuwe Schöck Isokorf® brengt het beste uit twee werelden samen! Schöck Combar® glasvezelcomposiet is gecombineerd met de bewezen Schöck Isokorf® technologie tot de meest energiezuinige thermische onderbreking die wij ooit

hebben ontwikkeld. Profiteer van de bijzondere eigenschappen en een verbeterde thermische isolatie tot wel 30%. Wees onderdeel van een nieuw tijdperk en ontdek de voordelen op: www.schock.nl/isokorf-combar

Schöck Nederland b.v. | Amersfoortseweg 15A | 7313 AB Apeldoorn | Telefoon: +31 (0)55 526 88 20 | www.schock.nl

Visie

Interview

De technische eisen aan logistieke gebouwen zijn de afgelopen jaren steeds verder opgeschroefd.

ontwikkelaar een matig presterend gebouw oplevert met negatieve impact op de bedrijfsvoering van de gebruiker. Het goede nieuws is dat het ook meer dan ooit voorkomen kan worden tijdens de ontwikkeling en bouw ervan. Als ontwikkelaar zijn we vanaf de eerste conceptmatige ontwikkeling tot en met de oplevering de regisseur van het proces. We houden alles, dus ook het bouwproces, in de gaten. De voornaamste kans om daarbij te komen tot een voortdurend verbeterend proces zit ‘m deels in vergaand industrieel prefab bouwen. Daarbij geldt: hoe meer we het proces integreren, hoe minder kans er is op fouten.”

BIM Een belangrijke tool om het bouwproces vergaand te integreren en de kwaliteit naar een hoger niveau te tillen is de invoering van het Bouw Informatie Model, BIM. Borghese Logistics werkt altijd op basis hiervan. Van Broekhoven zal tijdens zijn lezing wijzen op de meerwaarde van dit bouwmodel. “BIM is in onze ogen meer dan alleen maar een 3D-bouwmodel. BIM is de volgende stap richting industrieel en seriematig bouwen en het zorgt er voor dat er een betere communicatie ontstaat tussen de bouwende partijen. En dan bedoel ik niet alleen communicatie op papier, maar ook in de praktische uitvoering. Vroeger wilde het nog wel eens gebeuren dat een installateur bij zijn installatiewerk opeens niet verder kon, omdat hij werd gedwarsboomd door een luchtbehandelingskast, die daar

twee dagen eerder was geplaatst door een w-installateur. Herstel van dit soort incidenten kost enorm veel tijd en dus geld en komt de kwaliteit van het eindproduct niet ten goede. Met het Bouw Informatie Model kun je dit voorkomen. Als wij met bouwende partijen in zee gaan is onze minimale eis dat ze werken met BIM.”

Smart Buildings En Van Broekhoven ziet in het verlengde van BIM ook mogelijkheden om het bouwproces nog beter te laten verlopen door het Internet of Things en Smart Buildings. “In de toekomst willen wij er naar toe dat we zelfs alle IP-adressen van de installatiecomponenten al van te voren in het BIM-model samenbrengen. Hierdoor wordt het model dat we tijdens ontwerp en bouw gebruiken ook de basis voor het gebouwbeheersysteem en het ‘gebouwenpaspoort’. Met andere woorden; de beheerder van het gebouw heeft direct bij oplevering een volledig inzicht in de performance van het hele gebouw, inclusief alle installaties. Daarbij kan het digitale model van het gebouw met al zijn bouwkundige en installatiecomponenten eenvoudig doorgegeven worden aan opvolgende beheerders of gebruikers. Geen fysiek dossier dus meer van tekeningen, garantiebewijzen en rapporten dat in een kast staat te verstoffen en vaak na enkele jaren al incompleet of zelfs in zijn geheel verdwenen is.”

building holland | maart 2017

‘Gezamenlijk de eindkwaliteit van een project bepalen’ Hercuton is partner van Building Holland 2017. In een interview laat Duurzaam Gebouwdexpert en directeur Ivo van der Mark van Hercuton weten hoe de toekomst van de bouwen vastgoedsector eruitziet. Hoe lang bent u al partner van Building Holland en waarom bent u wederom partner geworden? Sinds 2015 ben ik als expert verbonden aan Duurzaam Gebouwd. Vanuit deze hoedanigheid nemen wij deel aan Building Holland 2017.

Waarom bent u (wederom) partner geworden? Building Holland staat in het teken van innovatie en vernieuwing: samen bouwen aan de toekomst van Nederland. Daar kunnen wij ons volledig in vinden.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? Ik voorzie groei en veranderingen. Als branche moeten we steeds verder professionaliseren, zullen we meer verantwoording moeten nemen voor kwaliteit en moeten we de verwachtingen van onze opdrachtgevers beter managen.

Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan die toekomst? Building Holland bestaat uit een netwerk van gerenommeerde partners. Gezamenlijk kunnen wij de eindkwaliteit van een project bepalen. Samen kunnen we op het gebied van klanttevredenheid een slag slaan. Momenteel worden fouten nog te vaak over de schutting gegooid. Wanneer iets mis is gegaan, heeft een aannemer wel 1.000 redenen om te verklaren waarom het niet geworden is zoals afgesproken. Maar het ligt altijd aan een ander.

Hoe wil u er zelf invulling aan geven? Hercuton voert sinds 2014 doorlopend klanttevredenheidsonderzoeken uit onder haar opdrachtgevers. De uitkomsten hiervan zijn openbaar via deze link. Gemiddeld scoren we 8,1. Er zitten tienen bij, maar ook zesjes. Weten hoe de klant over ons denkt, helpt ons onze organisatie te verbeteren. Daarnaast fungeert een project van ons momenteel als pilot voor de aankomende wet Kwaliteitsborging voor het bouwen.

maart 2017 | building holland

Duurzaam Gebouwd-expert en Hercuton-directeur Ivo van der Mark.

Het grote verschil én voordeel van de Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen is dat processen gedurende het hele traject gecertificeerd worden. Daarnaast wordt de kwaliteit van meet af aan geborgd met behulp van gebouwdossiers. In feite zijn we vanaf dag één bezig met de oplevering van het gebouw. Voor de kwaliteitsborging wordt gebruik gemaakt van een zogenaamde TIS (Technical Inspection Service) als kwaliteitsborger (Seconed B.V.) Elke fase wordt na afronding direct gecontroleerd door TIS. Zo werken we stap voor stap samen richting de eindoplevering. Door deze werkwijze kan een verzekeringsmaatschappij een gebouw – onafhankelijk van de bouwer – tegen een betaalbare premie langdurig verzekeren voor verborgen gebreken. Met de huidige wetgeving zijn zij namelijk afhankelijk van de oplevering. Met de nieuwe wet hebben zij echter van meet af aan inzage in de processen. Hierdoor zijn zij in staat een gerichte risicoberekening te maken.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? Ik verwacht trends en innovaties te zien. Daarnaast verwacht ik dat de partners van Building Holland elkaar na dit event nog meer zullen versterken.

Visie

Partnerberichten

â&#x20AC;&#x2DC;Nieuwste voorbeeld van samenwerking op Building Hollandâ&#x20AC;&#x2122; Oosterberg is partner van Building Holland 2017. In een interview legt de organisatie uit hoe ze op Building Holland een nieuwe energieneutrale oplossing presenteert.

Hoe lang bent u al partner van Building Holland en waarom bent u wederom partner geworden? We zijn sinds 2014 partner van Building Holland 2017. Het event sluit aan op de duurzame ambities van ons bedrijf. Het is voor ons een interessant platform op het gebied van ketenintegratie; een belangrijke ontwikkeling om waarde toe te blijven voegen. Daarnaast levert Building Holland een belangrijke verbinding tussen marktpartijen als installateurs, aannemers, woningcorporaties, architecten en vastgoed.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? Wij zien positieve vooruitzichten, de markt trekt weer aan en biedt ons genoeg kansen op allerlei vlakken. Oosterberg is er klaar voor om op waarde toe te voegen op het gebied van gebouwintelligentie, ketenintegratie, brancheoverschrijdende samenwerking en uiteraard BIM-techniek en BIM-diensten. Het samenvoegen van verschillende bouwstromen wordt steeds belangrijker. Niet alleen vanuit een bedrijfseconomisch oogpunt, maar ook gezien de ontwikkelingen rondom milieu-eisen als BREEAM-bouwen en CO2-reductie.

Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan die toekomst? Building Holland is de verbindende factor tussen alle marktpartijen. We hopen dat dit zo blijft en dat daardoor de samenwerking en samenhang in de keten wordt versterkt.

Hoe wil u er zelf invulling aan gaan geven? Door in te spelen op de behoefte uit de markt met de kennis en faciliteiten die wij hebben. Een voorbeeld is onze samenwerking met Kenter waarbij wij als elektrotechnische groothandel de volledige logistieke dienstverlening voor Kenter verzorgen terwijl de producten in eigendom van Kenter blijven. Daarnaast hebben wij een intensieve samenwerking in de bouw, onder de noemer Greenworks. Tijdens Building Holland ziet u ons nieuwste voorbeeld van de samenwerking tussen E en W.

Welke innovaties kunnen we van uw organisatie verwachten de komende tijd? Welke daarvan gaat u op Building Holland 2017 laten zien? Oosterberg presenteert een nieuwe energieneutrale oplossing. Voor prefab, nieuwbouw en renovatie, plug & play en mĂŠt prestatiegarantie, lokale en centrale monitoring. Bezoek Oosterberg op stand 11.025 voor meer informatie.

Wat heeft Building Holland u de afgelopen jaren gebracht? Building Holland biedt ons nieuwe (branchevreemde) contacten en een vergroting van de naamsbekendheid van Oosterberg. De oplossingen van Oosterberg gaan inmiddels veel verder dan uitsluitend elektrotechnische groothandel. Building Holland biedt de mogelijkheden en het netwerk om deze nieuwe doelgroepen te bereiken.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? Innovaties, een vergroting van onze naamsbekendheid en toegang tot duurzame initiatieven.

building holland | maart 2017

â&#x20AC;&#x2DC;Duurzaamheid is een gezonde businesscaseâ&#x20AC;&#x2122; ABN AMRO is partner van Building Holland 2017. In een interview met Sector banker bouw Petran van Heel van ABN AMRO komt naar voren waarom de bank partner werd en hoe hij de toekomst van de bouwen vastgoedsector voor zich ziet. Verder komen we erachter in welke hoedanigheid ABN AMRO op Building Holland aanwezig is en met welke deelnemers het bedrijf in gesprek wil.

Circulaire paviljoen. (Afbeelding: WAX)

maart 2017 | building holland

Visie

Partnerberichten

Jullie doen voor de tweede keer mee aan Building Holland. De samenwerking bevalt? Sinds 2016 zijn we partner van Building Holland. Ondanks dat het gros van de partners uit de bouwen vastgoedsector afkomstig is, voelen we ons als bank zeker thuis op het event. We focussen ons op deze sector en zien en horen graag wat er gebeurt in die wereld. Daarin is Building Holland een bewezen concept, waar we veel kennis opdoen van producten, concepten en marktvisies. Het is een inhoudelijk sterk event met een groot aanbod aan presentaties, met voldoende netwerkmogelijkheden. Het Green Tie Gala is wat ons betreft een groen hoogtepunt.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? We hebben mooie jaren in het verschiet, de markt is de afgelopen jaren al stevig aangetrokken. Niet alleen bij vastgoedontwikkelaars maar ook bij bouwers lopen de portefeuilles goed vol. We gaan het druk krijgen met de nieuwbouwopgave, met het onderhoud aan infra (bruggen bijvoorbeeld) en de verduurzaming van de bestaande bouw. Er zijn miljoenen woningen maar ook tienduizenden commerciële vastgoedprojecten die nog duurzamer moeten worden om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Op de bestaande bouw ligt wat dat betreft een groot accent.

‘De belangrijkste innovaties gaan in op digitalisering en circulaire economie’ Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan die toekomst? We vertrouwen erop dat Building Holland verder inzet op onderwerpen over verduurzaming, dat jullie met interessante en actuele thema’s blijven komen, innovatie aan blijven jagen en die kennis delen. Daarnaast door de koplopers uit bouw en vastgoed bij elkaar te brengen om nieuwe oplossingen te bedenken, niet alleen technisch maar ook financieel.

Hoe wilt u er zelf invulling aan gaan geven? Als ABN AMRO zijn we actief in veel sectoren, zoals ‘Agrarisch’, ‘Bouw’, ‘Food’, ‘Leisure’ en ‘Real Estate/Retail’. We bedienen deze sectoren met onze sectorspecialisten. Zij ontwikkelen steeds meer kennis van die sector en de behoefte van klanten in die specifieke sector. Onze producten passen zo steeds

Sector banker bouw Petran van Heel, ABN AMRO.

beter bij de vraag. Hierdoor komen we niet alleen met standaardoplossingen maar kunnen we juist meedenken met innovaties die er per sector toe doen.

Welke innovaties kunnen we van uw organisatie verwachten de komende tijd? Welke daarvan gaat u op Building Holland 2017 laten zien? We hebben met ABN AMRO Verzekeren de bouwpolis ‘Vakmanschap verzekerd’ ontwikkeld. Dat is een speciale verzekeringspropositie voor de bouw met voordelen bij onze partners (bijvoorbeeld BouWatch) en additionele diensten zoals het Bouwpunt. Laatstgenoemde betreft specialisten die kosteloos antwoord geven op juridische, contractuele en verzekeringsinhoudelijke vragen. Daarnaast hebben we op basis van onze sectorkennis een Benchmarktool ontwikkeld. Daarin kan je zien hoe je het financieel doet ten opzichte van je concurrentie. Omdat we verduurzaming een belangrijk onderwerp vinden hebben we voor onze vastgoedklanten een digitale tool ontwikkeld (de Duurzame Investeringstool) waarmee ze de verduurzamingsmogelijkheden van hun vastgoed met kosten en besparingen snel in beeld kunnen brengen. Die verduurzaming kan dan weer bij ons gefinancierd worden. In 2017 gaan we door met innovaties, onder andere op het gebied van leaseoplossingen voor de bouw. De belangrijkste innovaties gaan in op digitalisering en circulaire economie.

Welke innovaties op het gebied van digitalisering ziet u? Hoe gaan die de bouwen vastgoedsector verder helpen? We zien heel veel digitale innovaties de markt op komen, niet alleen bij onze innovatiedagen en onze klanten. Ook binnen ABN AMRO. Zo hebben we bijvoorbeeld op

building holland | maart 2017

Veiligheid en communicatie dat heb je in de hand. GAME OVER Hoe installeren we duurzame intelligente gebouwen? Er wordt veel over gesproken, maar hoe dit in de praktijk moet is vaak ondoorzichtig. Bedrijven in de bouw en installatiebranche kunnen het verschil maken. Een prachtige en unieke kans. Maar kansen moeten wel worden benut. Hoe komt het dat u het oude spel blijft spelen met als risico door anderen te worden ingehaald? Wat nu als het voor u binnenkort Game over isâ&#x20AC;Ś?

Branche kenner, innovator en expert op installatiegebied Theo Ockhuijsen geeft tijdens Building Holland twee keynotes op het Gaia podium over dit onderwerp. Dinsdag 11 april - 15.15 uur en donderdag 13 april -12:50 uur.

Comelit, stand 11.041

Visie

Partnerberichten

In het paviljoen is er ruim 2000 m2 vergaderen werkruimte en een ‘living lab’. (Afbeelding: WAX)

basis van onze database een benchmarktool ontwikkeld, daarmee kan je via onze website je eigen bedrijf scoren ten opzichte van je sector. Ook zijn we op diverse plekken aan het werken aan toepassingen met blockchain. Dat gaat impact hebben op verdienmodellen en bankzaken.

Wat heeft Building Holland de afgelopen jaren gebracht? We hebben veel nieuwe kennis en contacten opgedaan en hebben laten zien dat we de bouwen vastgoedsector kennen en graag willen bedienen.

Wat verwacht je op Building Holland te zien en te horen? We verwachten weer veel innovaties te zien, zeker op het gebied van duurzaamheid. De meeste bedrijven hebben een duurzame propositie of een ‘groen randje’. Dat is tegenwoordig zeker geen green washing meer, want duurzaamheid is een gezonde businesscase geworden. We zijn benieuwd in hoeverre de bedrijven ook al bezig zijn met circulaire economie. Bijvoorbeeld met producten of services of met een groeiende focus op materiaalgebruik en -hergebruik. We experimenteren hier zelf mee met de bouw van ons ABN AMRO circulaire paviljoen op de Zuidas. Duurzame koplopers zijn bezig met deze onderwerpen en die verwachten we te spreken op Building Holland 2017.

Waarom is het circulaire paviljoen bijzonder? Er bestaan slechts een paar circulaire gebouwen ter wereld, maar er komt er snel een bij. Naast het hoofdkantoor van ABN AMRO aan de Zuidas bouwen we

een ‘circulair paviljoen’ als ontmoetingsplaats voor klanten, collega’s en buurtbewoners. Er wordt nu hard gewerkt aan de bouw, zodat het paviljoen medio 2017 de deuren kan openen. Binnenin het gebouw is er ruim 2000 m2 vergaderen werkruimte, maar er is ook een ruimte geserveerd voor het zogenaamde ‘living lab’. Dat is een plek waar de nieuwste innovaties, die veelbelovend lijken maar hun waarde nog niet hebben bewezen, worden toegepast en getest.

Met wie willen jullie in contact komen op Building Holland? Iedereen is welkom op onze stand. Ik heb specifiek interesse in duurzaamheid, interessante projecten en producten voor de circulaire economie.

Gebouweigenaren en investeerders kunnen zeker bij jullie terecht. En leveranciers? Waarom zouden zij jullie stand aan moeten doen? Je kunt natuurlijk bij ons terecht voor financieringen, leaseproducten en verzekeringen. Mochten we je niet ‘bancair’ kunnen helpen dan ‘verbinden’ we graag. We hebben een uitgebreid netwerk van bedrijven in de bouwsector én daarbuiten. Dat netwerk zetten we graag in om bedrijven te helpen.

Bekijk ook ‘Insights’ op de website van ABN AMRO, met diverse publicaties betreffende de bouwen vastgoedsector.

building holland | maart 2017

‘Duurzame samenwerking als belangrijke pijler’ BASF is partner van Building Holland 2017. In een interview vertelt Gertjan Prins, system partner developer Benelux, over een toekomst met meer focus op klantwaarde en duurzaamheid. Hoe lang bent u al partner van Building Holland en waarom bent u wederom partner geworden? We zijn sinds 2015 partner van Building Holland en zijn ook dit jaar weer vertegenwoordigd, onder andere met ons BASF System Partner klantloyaliteitsprogramma. Het event biedt een prima podium om onze duurzame oplossingen

Materialen van BASF werden toegepast in het Havenhuis in Antwerpen.

maart 2017 | building holland

bij een belangrijk publiek, beslissers in de bouwen vastgoedsector, onder de aandacht te brengen.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? Er komt meer bewustzijn voor kwaliteit en over procesbeheersing. Hoofdthema’s de komende jaren zijn de focus

Visie

Partnerberichten

op klantwaarde en het leveren van toegevoegde waarde voor de klant maar ook voor de klant van onze klant. Daarnaast vormt duurzaamheid een belangrijke pijler en met name duurzame samenwerking.

Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan die toekomst? Door partijen samen te brengen en te verbinden. Daarnaast: door proactief vernieuwing te initiëren en te thematiseren. Verder vertrouwen we erop dat Building Holland belangrijke spelers en koplopers in de branche uitdaagt en communiceert over vooruitgang en de struikelblokken.

Hoe wil u er zelf invulling aan geven? Door de samenwerking met klanten en opdrachtgevers handen en voeten te geven en oplossingen te bieden voor verduurzaming. We hebben een uitgebreid producten dienstenaanbod en blijven innoveren. Daarnaast zorgen we voor de nodige kennisdeling gedurende Building Holland 2017 binnen actuele thema’s.

Welke innovaties kunnen we van uw organisatie verwachten de komende tijd? Welke daarvan gaat u op Building Holland 2017 laten zien? We presenteren het BASF System Partner klantloyaliteitsprogramma met een focus op kwaliteit en duurzaamheid. Verder tonen we ‘Sustainable Concrete Solutions’.

System partner developer Benelux Gertjan Prins van BASF.

Wat heeft Building Holland u de afgelopen jaren gebracht? Naast naamsbekendheid en een vergroting van ons netwerk heeft het ons goede leads gebracht, die zijn uitgegroeid tot samenwerkingen.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? We verwachten op Building Holland vooraanstaande sprekers die vanuit verschillende posities in en rond de bouw een beeld geven van waar we nu staan en naar toe gaan. Verder delen we zelf graag onze kennis en ervaringen met betrekking tot duurzaamheidsmaatregelen en uitgewerkte concepten.

Interieur van het Havenhuis in Antwerpen.

building holland | maart 2017

Klaar voor BREEAM en BENG

Grote prestaties

Hoge efficiĂŤntie

Milieuverantwoord

Eenvoudige bediening

Betrouwbaar op lange termijn

... dĂŠ klimaatoplossingen van de toekomst Warmtapwatervoorziening: De Mitsubishi Heavy Industries Q-ton (1) is een lucht-waterwarmtepomp welke CO2 gebruikt als een natuurlijk koudemiddel en is geschikt voor de (warm) tapwatervoorziening van hotels, verzorgingstehuizen, appartementen en sportcentra etc. Koeling en verwarming: TripleAqua (2) is een unieke klimaatoplossing die zowel koelt, verwarmt als de overtollige energie intern opslaat voor later gebruik. Resultaat tot wel 50% minder energieverbruik dan conventionele klimaatoplossingen. Koeling: De Coolmark luchtgekoelde propaan chiller (3) is speciaal ontworpen voor werking met het milieuvriendelijke natuurlijke koudemiddel R290, resultaat 25% hogere COP. Capaciteitrange 30 tot 1380 kW Met deze apparaten bieden wij u een pasklare oplossing voor uw BREEAM of BENG project.

Coolmark B.V. Postbus 393, 2990 AJ Barendrecht Tel: +31 (0)180 751 300 info@coolmark.nl, www.coolmark.nl

Importeur van Nederland voor

Proces

Partnerberichten

Het verschil tussen beheer en beheersing Met het platform Strukton Pulse zet Strukton Worksphere een nieuwe stap in de exploitatie van gebouwen en techniek. Door de regie te nemen over de beschikbare data in en rondom een gebouw, wordt het gewenste comfort gerealiseerd met minimaal energiegebruik en maximale levensduur. Intelligente algoritmes, gecombineerd met data en vakmanschap, maken prestaties voorspelbaar zodat storingen tot het verleden behoren. Strukton is een technologiebedrijf, dat prettige en gezonde werken leefomgevingen ontwikkelt, ontwerpt, realiseert, onderhoudt en beheert. Dit gebeurt vanuit een bouwen techniek-DNA. “We zien dat het moderne leven in hoog tempo verandert, doordat technologie bepalender wordt” zegt Evert Lemmen, topman van Strukton. “Wij benutten deze technologie op innovatieve wijze door vanuit onze klanten onderhoudskennis te komen tot prettige en gezonde werken leefomgevingen. Hierbij ligt onze focus op een verregaande digitalisering.”

Prettig comfort Het platform Strukton Pulse monitort het comfort in een gebouw of omgeving continu. Door het gebouw te voorzien van slimme meters en sensoren kan per ruimte de temperatuur, luchtvochtigheid en luchtkwaliteit worden geregistreerd en gestuurd. Gebouwen en infrastructuur worden steeds meer een complex systeem van sensoren en technologie. Hier ligt een enorme potentie om installaties optimaal in te regelen, zodat gewenst comfort bij minimaal energiegebruik en maximale levensduur wordt bereikt. Strukton Worksphere staat voor het creëren van gezonde gebouwen en omgevingen. Dit doet het bedrijf door zijn gebruikers en het gebouw met al zijn data slim op elkaar te laten aansluiten, met als resultaat een positieve ervaring en beleving van de gebouw en haar omgeving. De module Strukton Pulse Analytics biedt de analysemogelijkheden om de installaties en het comfort in gebouwen optimaal te beheersen. “Dat voorkomt niet alleen klachten en een te hoge energierekening, maar ook te hoge slijtage en ongepland vervangingsonderhoud”, legt manager Monitoring en Datamanagement Maikel Nabuurs uit. “Met oog op de toekomst, CO2-reductie en lage total cost of ownership.”

Werkplekbezetting Daarnaast is Strukton Worksphere gestart met het meten van werkplekbezetting. “Door inzicht te krijgen in het gebruik van (flexibele) werkplekken en vergaderruimten,

‘We zien dat het moderne leven in hoog tempo verandert, doordat technologie bepalender wordt’ building holland | maart 2017

SBS SnelBouwSysteem & Termokomfort

Innovatief Bouwen & Organisch Isoleren Door alle aandacht voor duurzaam bouwen, energiebesparing, zorg voor milieu én de aantrekkelijke subsidiemogelijkheden is isoleren van gebouwen en woningen actueler dan ooit. Bij Termokomfort is isolatie van gebouwen pas echt in ‘groene handen’. Dat komt onder andere door het gebruik van recyclebare en biologisch afbreekbare grondstoffen voor onze isolatieproducten én -systemen. In combinatie met de revolutionaire mortelvrije bouwwijze van SBS SnelBouwSysteem is met dit ‘biologisch bouwen’ een duurzame samenleving binnen handbereik! Bijvoorbeeld door gebruik van BioFoamPearls: 100% plantaardig, cradle-to-cradle gecertificeerd en het biedt de allerhoogste isolatiewaarde in de markt.

• 100% natuurlijk product • Gecertificeerd energiezuinig • Hoogste isolatiewaarden in de markt • 100% veilig voor mens en milieu • Flexibel in de verwerking • Inzetbaar voor vele vormen van isolatie Beursstand dakisolatie

spouwisolatie

kruipruimteisolatie

(036) 538 75 58 . www.termokomfort.nl

akoestische isolatie

11.055

maakt het behaaglijk

Proces

‘Onze analyses voorkomen klachten en een te hoge energierekening, maar ook te hoge slijtage en ongepland vervangingsonderhoud’

Partnerberichten

onderhoud, aldus Nabuurs. “Zij levert sensoren en algoritmes, die data omzetten in informatie over wanneer en waarom elektromotoren falen. Dit is een belangrijke bijdrage in onze ambitie om ervoor te zorgen dat beheer en onderhoud van alle gebouwinstallaties optimaal, duurzaam en proactief wordt ingericht.”

Informatiebeveiliging gecombineerd met datagestuurd beheer en onderhoud door Pulse, realiseren we een efficiëntere inrichting van gebouwbeheer met als resultaat lagere kosten en meer comfort”, vertelt Nabuurs. “Zo kunnen we energieverbruik en de CO2-uitstoot van een gebouw aanzienlijk reduceren. Als een verdieping van een gebouw op een bepaalde dag niet bezet is, dan scheelt dit in energie- en schoonmaakkosten.”

Samenwerkingsverbanden Voor de ontwikkeling van Strukton Pulse zoekt het technologiebedrijf intensieve samenwerking met innovatieve partijen in de markt. Omdat de technologische ontwikkelingen op deelgebieden zich zodanig snel manifesteren, is het zoeken van samenwerkingen essentieel om te komen tot snelheid en het beste resultaat. Een voorbeeld hiervan is de recente samenwerking met Semiotic Labs, voor een volgende stap in voorspelbaar

Inmiddels zijn zo’n 550 gebouwen in Nederland aangesloten op het platform Strukton Pulse , waaronder de Kromhoutkazerne, het Van Gogh Museum en het hoofdkantoor van pensioenfonds PGGM. “De enorme hoeveelheid data waarmee we werken, stelt ook andere eisen aan onze processen en systemen”, geeft Lemmen aan. “Dat betekent dat we veel hebben geïnvesteerd in de schaalbaarheid en beveiliging van onze systemen, omgeving en data. Met het informatiebeveiligingscertificaat ISO 27001 kunnen we dat ook garanderen aan onze opdrachtgevers. Dankzij deze certificering kunnen we ook internationaal aantonen dat ons platform voldoet aan alle normeisen op het gebied van informatiebeveiliging.” Volgens hem vormt het gebruik van data de ene helft van de werkwijze. “Onze 1.800 vakmensen spelen hierbij natuurlijk ook een belangrijke rol”, vertelt Lemmen. “Naast hun reguliere werkzaamheden zorgen zij voor de dagelijkse visuele inspectie die via een PDA wordt gedigitaliseerd en toegevoegd aan de database.”

building holland | maart 2017

LiveLink Light is nothing without control Licht sturing, revolutionair en simpel â&#x20AC;&#x201C; overal Snelle en eenvoudige installatie; het innovatieve LiveLink lichtsturingssysteem maakt de invoering van sensor gestuurde verlichting heel erg eenvoudig. De speciale LiveLink sensoren van STEINEL PROFESSIONAL maken het mogelijk om een licht management systeem toe te passen in nagenoeg iedere situatie. Kijk nu op: www.steinel-professional.de/nl/over/livelink.html

Stand nr.: 11.064

Vincent Taapken spreekt op donderdag 13 april om 10.30 uur op Building Holland 2017.

‘Ik zorg voor een nieuwe bestemming voor oude industriële panden’

maart 2017 | building holland

Visie

Interview

Vincent Taapken verwacht groenere binnensteden in 2040

‘ Technologie zorgt voor andere invulling vastgoed’ Met zijn bedrijf New Industry heeft ontwikkelaar Vincent Taapken de afgelopen acht jaar met name Rotterdams industrieel en cultureel erfgoed getransformeerd tot woon-, werken ontmoetingslocaties. “Nu begint ieder bouwproject met een parkeervraagstuk. Over tien jaar speelt dit vrijwel geen rol meer dankzij de opkomst van deelauto’s en self-driving cars.” Tekst: Tim van Dorsten

Op een avond in 2008 hoorde Vincent Taapken een toespraak van Barack Obama, tijdens zijn strijd om het presidentschap van de Verenigde Staten. “Hij vertelde: ‘We can’t solve our problems, because we think as an old industry’. Ik werkte destijds bij ontwikkelaar OVG en wilde voor mezelf beginnen. Deze uitspraak zette me aan het denken en hierdoor heb ik mijn bedrijf New Industry genoemd.” Dat is overigens slechts een deel van de verklaring. “De transformatie van industrieel en cultureel erfgoed is de basis van mijn onderneming. Ik zorg dus voor een nieuwe bestemming voor oude industriële panden. Dat was in die periode minder gangbaar dan nu, maar hiermee heb ik wel de stadsontwikkeling aangejaagd. In mijn ogen geeft erfgoed een stad sfeer en identiteit; het zorgt voor een verhaal. Dat is belangrijk voor mensen en daar draait het voor mij om.”

Veranderende trends Mensen spelen bij de herontwikkeling een belangrijke rol. “Ik probeer de veranderingen in trends bij te houden. Zo weten we dat Nederland vergrijst, maar ook op het gebied van mobiliteit gaat de komende jaren veel veranderen.” Daarom heeft hij een paar jaar geleden het onderzoeksen adviesbureau Urban Trend Watch opgericht (zie kader volgende pagina). Aan de hand hiervan voorspelt hij dat er over tien jaar geen binnenstedelijke parkeerparken meer zijn. “Door de introductie van self-driving cars verwacht ik eenzelfde soort ontwikkeling als bij vliegtuigen. Zo staat een toestel van Ryanair bijna nooit op de grond: of het vliegt of het is in onderhoud. Het is namelijk te duur om een vliegtuig op de grond te houden.” Deze ontwikkeling verwacht hij ook in de logistieke sector. “Auto’s staan negentig procent van de tijd stil: we

Van 2009 tot en met 2012 zijn de industriële gebouwen in de Rotterdamse Piekstraat herontwikkeld. Inmiddels bieden ze plaats aan woningen, een hotel, een café-restaurant en parkeerplaatsen.

gebruiken ze vooral voor woon-werkverkeer, maar tussen 9.00 uur en 16.30 uur staan de meeste auto’s stil. Daarom verwacht ik dat over tien jaar in steden veel self-driving cars rondrijden.” De opkomst van dit soort auto’s heeft in zijn ogen grote gevolgen voor de ontwikkeling van nieuwbouw- en renovatieprojecten. “De eerste vraag bij ieder bouwproject gaat nu over de parkeeroplossing. Ik verwacht dat er in de toekomst bij gebouwen pick-up en drop-off points komen, waarbij organisaties met name in de serviceverlening en de

building holland | maart 2017

Visie

Interview

niet meegemaakt dat de parkeergarage vol is.” Die technologie beschouwt Taapken als een belangrijk onderdeel in de mobiliteit. “Via je smartphone kun je ook al deelauto’s reserveren. Het voornaamste hierbij is dat het eenvoudig in gebruik moet zijn.”

Technologische vooruitgang

Café Toscano in Mexico City diende voor Taapken als inspiratie…

Als voorbeeld geeft hij de communicatietechnologie. “Dankzij Whatsapp hoef ik nooit meer op mijn bereik te letten. Met enkel een wifi-verbinding kan ik overal ter wereld bellen met het thuisfront.” Ook prijst hij het BIM-model. “Dit zorgt voor een efficiëntieslag. Vrachtwagens hoeven bijvoorbeeld niet met onnodig veel producten naar een bouwplaats te rijden.” Dankzij dit soort innovaties verwacht hij dat de Nederlandse binnensteden in 2040 groener zijn. “Hiervoor is meer ruimte. Door daarnaast aan de hand van innovaties te zorgen voor minder logistieke bewegingen, verbetert de luchtkwaliteit.”

‘Amerikaanse steden lopen zo’n vijftien jaar voor op Nederlandse steden’ Inspiratie in Verenigde Staten

…bij de herontwikkeling van de Noordsingel Lofts, in Rotterdam-Noord. De bouw hiervan is in maart 2017 gestart, de oplevering vindt in het eerste kwartaal van 2018 plaats.

gastvrijheid een doorslaggevende rol kunnen spelen.” Volgens hem biedt dit veel kansen. “Als je minder of helemaal geen parkeerplaatsen nodig hebt, kun je de ruimte nuttiger besteden. De stad kan zo meer groen krijgen.”

New Industry bestaat inmiddels bijna tien jaar. In die periode heeft hij zich vooral gericht op Rotterdamse projecten. “Ik ben geboren en getogen in deze stad en heb er dus een goede binding mee. Daarbij beschouw ik stadsontwikkeling als een lokaal vak. Het voordeel hiervan is ook dat ik zo veel mogelijk lopend, fietsend of met het openbaar vervoer reis. Slechts twee procent leg ik af met Uber en met de taxi.” Om inspiratie op te doen, vliegt hij regelmatig naar Amerikaanse steden, zoals Los Angeles en New York. “Amerikaanse steden lopen zo’n vijftien jaar voor op Nederlandse steden. Vanwege de leegstand werden daar vlak na de eeuwwisseling kantoorgebouwen omgevormd tot multifunctionele panden. Die ontwikkeling vindt nu ook in Nederland plaats.”

Parkeeroplossing In het verzamelgebouw De Rotterdam heeft hij de eerste stap gezet. “Op basis van een capaciteitsberekening hebben we hier gekozen voor zwerfparkeren. Bewoners zijn overdag namelijk weg, terwijl werknemers juist overdag op kantoor zijn. Daarom hebben we geen vaste parkeerplekken toegekend aan de bedrijven en woningen in De Rotterdam en dit scheelt één laag aan parkeerruimte. Aan de hand van technologie laten we zien hoeveel parkeerplaatsen beschikbaar zijn. We hebben echter nog

Urban Trend Watch In navolging van de R&D-afdeling AMO van architectenbureau OMA heeft Taapken in Urban Trend Watch ook een onderzoeksen adviesbureau opgericht. “Hiermee vertaal ik trends naar concrete strategieën voor bedrijven en overheden”, legt hij uit.

building holland | maart 2017

Visie

Partnerberichten

‘Beleving consument als uitgangspunt’ Nieman Groep is partner van Building Holland 2017. Het bedrijf vertelt welke ingrijpende veranderingen de bouwen vastgoedsector de komende jaren door zal maken. “De beleving van de consument wordt het uitgangpunt.” Hoe lang bent u al partner van Building Holland en waarom bent u opnieuw partner geworden? Dit wordt het derde jaar dat we partner zijn van Building Holland. Het event is voor ons een goede mogelijkheid om persoonlijk in contact te komen met bestaande en nieuwe opdrachtgevers. De opzet met veel kennisoverdracht past ons goed en onze opdrachtgevers vinden het logisch om ons er te ontmoeten. Bovendien past de laagdrempelige opzet goed bij onze praktische cultuur. Daarnaast is Building Holland een platform waar we informeel onze kennis kunnen delen en waar we direct de dialoog aan kunnen gaan met marktpartijen en andere stakeholders.

Op deze manier geven we invulling aan ons streven om kennis te vermeerderen door kennis te delen.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? Heel divers. Er komt vanzelfsprekend aandacht voor nieuwe productie- en organisatiemethoden, ook voor renovatie van bestaand vastgoed, zoals de enorme voorraad technisch en energetisch matig presterende woningen. Maar veel belangrijker wordt de vraag of we echt in staat zullen zijn onze kwaliteit aan te passen aan het verwachtingspatroon van de consument en dat te overtreffen. Als de traditionele spelers dat niet doen, zullen

DC Primark met BREEAM Very Good Tijdens werkvoorbereiding heeft Nieman een risico-inventarisatie uitgevoerd, de details gecontroleerd en advies gegeven over de luchtdichtheid. Om tijdens de uitvoering er zeker van te zijn dat de juiste keuzes gemaakt worden en om de kwaliteit te bewaken, zijn er door Nieman tevens kwaliteitscontroles uitgevoerd. De TO-eis van 1,5 m³/h.m² (strenger dan de BREEAM-eis van 2,0 m3/h.m2) werd ruimschoots gehaald met een meetresultaat van 0,99 m³/h.m².

building holland | maart 2017

Bezoek ons tijdens Building Holland 11 t/m 13 april 2017 RAI Amsterdam Stand 11.039

Slimme wanden voor conceptueel (prefab) bouwen onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

schroefvast

thermisch isolerend

snel te monteren

Kies voor het beste, Kies voor FAAY-wandpanelen Scheidings-, voorzet-, isolatie- en woningscheidende wanden met uitzonderlijke eigenschappen. Faay Vianen heeft voor élke situatie een passend wandsysteem. Milieuvriendelijk geproduceerd van onuitputtelijke grondstoffen. Geschikt voor eindeloos hergebruik!

geluidwerend

dubo

Renovatie en transformatie zijn groeimarkten, en ook de aantrekkende nieuwbouw mag daar weer toe gerekend worden. Het is noodzakelijk kosten te besparen en technische innovaties snel toe te passen. Conceptueel (prefab) bouwen is een onomkeerbare trend. Faay scheidingswanden hebben een kern van vlasscheven (een restproduct van de vlasteelt) met aan weerszijden een toplaag van gipskarton of spaanplaat. De producten voldoen aan zeer hoge eisen met betrekking tot geluidsisolatie, brandwerendheid, flexibiliteit en milieu. De wandsystemen zijn over het gehele oppervlak schroefvast, robuust en zeer stabiel.

Faay Vianen B.V. • Mijlweg 3 • postbus 116 • 4130 EC Vianen T 0347 - 37 66 24 • info@faay.nl • www.faay.nl

• • • • • •

Eenvoudige montage Spijker- en schroefvast Goede brandwerendheid (tot 120 min.) Goede geluidsisolatie (tot 59 dB) Voorzien van leidingschachten Voor nieuwbouw, renovatie en transformatie

Visie

Partnerberichten

Nul-op-de-meter renovatie Flat met Toekomst Met het Keep it Simple Renovatieconcept biedt Nieman samen met VIOS Bouwgroep en Op Ten Noort Blijdenstein Architecten en Adviseurs een complete en integrale oplossing voor het duurzaam renoveren van (Intervam) flats. Hoofdkantoor Enexis Zwolle, een energieneutrale renovatie, uitbreiding en vervangende nieuwbouw. Nieman voert hierbij een kwaliteitsborgingstraject uit en is BREEAM-NL Expert. (Bron: SACON)

we over niet al te lange tijd een ander type bedrijf van buiten de sector zien komen. Dit type organisatie neemt de beleving van de consument als primair uitgangpunt en wat die als kwaliteit ervaart, en niet de productiemethode of het aanbod van materialen. Maar zelfs als een dergelijke disruptie uitblijft, kunnen ontwikkelingen als digitalisering en domotica, prefab en montagebouw grote invloed hebben op de bestaande verdienmodellen en samenwerkingsvormen. De Nieman Groep staat klaar om haar kennis en ervaring op nieuwe manieren te delen en in te zetten.

Hoe hoopt u dat Building Holland invulling geeft aan de toekomst? Door een open houding voor nieuwe toetreders en het agenderen van relevante ontwikkelingen in de sector. Dat kunnen ook ontwikkelingen zijn die nog in de kinderschoenen staan, of innovaties die in verwante sectoren of het buitenland aan het doorbreken zijn: juist die open blik biedt inspiratie en daardoor meerwaarde.

Hoe wilt u er zelf invulling aan gaan geven? Waar mogelijk dragen we inhoudelijk bij aan discussies en leveren we content voor de kennisevents tijdens en rondom Building Holland. Ook blijven we de actief samenwerking zoeken met andere marktpartijen als we verwachten dat dit bijdraagt aan de uiteindelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving.

Wat heeft Building Holland u de afgelopen jaren gebracht? Nieuwe contacten, bestendiging van oude contacten, uitwisseling van visies en ideeën en vooral ook een volle agenda in de periode erna.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? We verwachten actuele ontwikkelingen te zien van bepalende spelers in de sector. Bovendien hebben we ervaren dat het delen van inzichten door aansprekende personen van buiten de bouwen vastgoedsector voor ons werkt als een ‘spiegel’ waardoor we onze adviezen praktisch kunnen verbeteren.

building holland | maart 2017

Visie

Partnerberichten

Marktleider kanaalplaatvloeren zet volgende stap naar flexibele vastgoedvoorraad VBI is sinds het prille begin partner van Building Holland. Een interview met hoofd verkoop & marketing Dennis Duffels wijst uit dat de organisatie grootse plannen heeft om de Nederlandse vastgoedvoorraad flexibel en toekomstbestendig te maken. Hoe is Building Holland volgens VBI gegroeid en waarom zijn jullie wederom partner geworden? We zijn vanaf het eerste uur betrokken bij de totstandkoming en vormgeving van Building Holland. VBI heeft een uitgebreide visie op duurzaamheid, een onderwerp dat op Building Holland centraal staat. We hebben een belangrijke boodschap te melden aan de diverse groepen op het event, waaronder opdrachtgevers, investeerders, architecten, adviesbureaus en projectontwikkelaars.

Wat is die boodschap? Duurzaam bouwen behoudt waarde op lange termijn en je kunt het begrip in één adem noemen met flexibiliteit. Voor de steeds sneller veranderende wereld hebben we daarom onze werken denkwijze samengevat in de merkbelofte ‘Flexibel Comfort’. Hiermee geven we aan dat de kwaliteit en het adaptieve vermogen van een draagconstructie in grote mate de levensduur van een gebouw bepaalt.

Hoe bouwen jullie die boodschap de komende tijd uit? De afgelopen jaren realiseerden we een eerste kennismaking met de eerder genoemde voorschrijvende partijen. Allereerst vertellen we wat VBI toevoegt aan het gebouw of de totaaloplossing en welke toegevoegde waarde het heeft voor comfort, gezondheid en andere relevante en actuele eigenschappen. Daarnaast laten we zien wat de impact hiervan kan zijn voor de bewoner, medewerker en gebouwgebruiker. In het geval van de nieuwbouw van Sensata Technologies werd bij de bouw bijvoorbeeld al rekening gehouden met dat het gebouw uitgebreid moest kunnen worden met een extra verdieping. Daarnaast leverde VBI 10.500 m² GreenScore kanaalplaatvloeren die goed zijn voor een reductie van CO2 van een kleine 100 ton. Dit komt overeen met de uitstoot van zo’n 100 miljoen autokilometers.

building holland | maart 2017

De enige dekkende vloercoating met de snelheid van het licht Snel aangebracht Meteen uitgehard Direct belastbaar

Live demonstratie Building Holland 11-13 april RAI Amsterdam, Hal 11, standnummer 012 Nieuw gepatenteerd vloercoatsysteem Kijk voor meer informatie op www.solidluxcoating.com

Visie

Partnerberichten

Hoe wilt u er zelf invulling aan gaan geven? We gaan de uitvoerende partijen meenemen in ons verhaal en oplossingen presenteren die de verduurzaming van vastgoed een grote stap vooruit helpen. Aangezien deze groepen in het bijzonder willen weten welke producten wij aanbieden en hoe dit bijdraagt aan flexibel vastgoed, gaan we hier verder op in tijdens onze presentaties.

Welke innovaties toont u tijdens Building Holland?

Hoofd verkoop & marketing Dennis Duffels.

Hoe ziet de toekomst van de bouwen vastgoedsector er wat u betreft uit? Naast een focus op verduurzaming van woningen, kantoren, scholen en zorgcentra gaat er meer aandacht uit naar de beleving en het comfort van een gebouw. Daaronder verstaan we bijvoorbeeld de kwaliteit van het binnenmilieu en het welzijn van de gebruikers van een gebouw. In toenemende mate begrijpen gebouweigenaren en facilitair managers dat een gezond gebouw een positieve invloed heeft op een stijging van arbeidsproductiviteit en de verlaging van ziekteverzuim.

Ziet iedereen de noodzaak van toekomstbestendige gebouwen? We kennen allemaal wel voorbeelden van bouwers die in het bestek geen noodzaak vinden om duurzame oplossingen toe te passen. Omwille van commerciële redenen kiezen deze partijen er daardoor niet voor om het gebouw met systemen en oplossingen van hoge kwaliteit te voorzien. Dit komt pas in beweging als de opdrachtgever er zelf om vraagt. Daarom bewegen we de voorschrijvers om te kiezen voor een concept en gebouw dat decennia meekan. Daarnaast zien we het als een uitdaging om de meer uitvoerende partijen te enthousiasmeren om voor hoge en langdurige kwaliteit te kiezen.

Hoe hoopt u dat Building Holland 2017 invulling geeft aan die toekomst? Het is ons opgevallen dat er dit jaar, naast de voorschrijvende partijen, meer uitvoerende partijen deelnemen aan het event. We hopen dan ook dat deze groep zich verdiept in de kwaliteits- en flexibiliteitsslag die we gezamenlijk kunnen maken.

We laten onder de noemer ‘GreenScore’ zien dat door toepassing van nieuwe bindmiddelen VBI in staat is om de milieulast nog verder te verlagen dan bij een traditionele kanaalplaat al het geval is. Verder vertellen we over de best mogelijke oplossingen voor binnenstedelijke hoogbouw, waar nog een grote opgave ligt voor de sector. Onze vloeren worden hier nog weinig toegepast omdat het dan bijvoorbeeld niet mogelijk was uitkragende balkons toe te passen. Dat is met onze balkonoplossing verleden tijd. Bovendien ontwikkelden we het DoorStapelSysteem waarmee grote overspanningen zijn te creëren. Daarmee blijft een gebouw flexibel en kan het ziekenhuis van nu het appartementencomplex van morgen worden.. Onze presentaties op de podia gaan in op hoe deze producten kunnen bijdragen aan verduurzaming en hoe deze systemen passen in een circulaire economie.

Wat verwacht u op Building Holland te zien en te horen? We hopen dat we als sector een stuk verder zijn op het gebied van verduurzaming en toekomstvisie. In plaats van dat we communiceren over hoe het zou moeten, willen we graag concrete voorbeelden zien van partijen die langdurig met elkaar samenwerken om de voorraad beter in te richten en klaar te stomen voor de toekomst. Het peloton is overtuigd van de oplossingen die er zijn, nu is het tijd om elkaar te vinden en ermee aan de slag te gaan.

Profiel VBI bouwt mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woonen werkomgevingen. Vanuit de businesscase van de opdrachtgevers denken de specialisten van VBI mee en bieden heldere oplossingen. Door service, innoverend vermogen en intelligente industrialisatie maken wij het mogelijk dat onze partners hun doelen bereiken. Van architect tot aannemer en van woningbouwcorporatie tot particulier. Dat doet VBI door het leveren van de hoogste kwaliteit prefab-vloeren als onderdeel van een innovatieve draagconstructie. U vindt VBI op stand 11.061. Meer informatie over deze partner vindt u op: BuildingHolland.nl

building holland | maart 2017

101

Sabine Oberhuber en Thomas Rau spreken op dinsdag 11 april om 14.25Â uur op Building Holland 2017.

Sabine Oberhuber en Thomas Rau. (Foto: Mirjam Verschoor)

102

maart 2017 | building holland

Visie

Interview

Thomas Rau en Sabine Oberhuber pakken door

‘Losgoed’ als alternatief voor roofbouwmaatschappij Op dinsdag 11 april is het podium tijdens Building Holland voor bedrijfseconoom Sabine Oberhuber en architect Thomas Rau. Zij schreven het boek Material Matters, waarmee ze een alternatief willen bieden voor de verspilling en afvalbergen van onze roofbouwmaatschappij. Oberhuber: “Wij veranderen de spelregels van een oud systeem dat inherent niet klopt. We willen van vastgoed naar losgoed.” Tekst: Ton Verheijen

De schrijver van dit artikel kreeg ooit eens een prachtige handmixer mee, toen hij het ouderlijk nest verliet. Het apparaat was misschien al twintig jaar oud, maar van slijtage was nog niets te merken. Hij mixte en mixte en mixte. De jaren verstreken. De ouderwetse mixer werd retro en gespreksonderwerp tijdens verjaardagsfeestjes. Maar dat deed niets af aan zijn prestaties. Hij functioneerde nog eens vele jaren. Uiteindelijk gebeurde dan toch het onvermijdelijke. Ergens in het voorjaar van 2014 liep hij langzaam vast in een kom stijfgeklopte slagroom. Zijn jaren van trouwe dienst waren nooit geturfd, maar het moeten er meer dan veertig zijn geweest. Niets is onverwoestbaar maar een handmixer uit de jaren zeventig komt aardig in de buurt.

‘We liepen tegen het probleem aan dat we steeds de verkeerde vragen kregen vanuit de vastgoedsector’ Mankementen vertonen Wat geldt voor handmixers, geldt ook voor naaimachines, gloeilampen, fietsen, printers, auto’s en smartphones. Producenten kunnen ze vrijwel onverwoestbaar maken. Maar ja, als een gloeilamp eeuwig blijft branden, valt er niets meer te verdienen. Dus worden de spullen van vandaag gemanipuleerd zodat ze snel mankementen gaan vertonen. Een onderdeel gaat kapot en niemand kan het repareren. De consument koopt maar weer iets nieuws.

Material Matters, het boek van bedrijfseconoom Sabine Oberhuber en architect Thomas Rau, staat vol met voorbeelden van manieren, waarop de consument in onze ‘lineaire economie’ om de tuin wordt geleid. Genadeloos kritisch belichten ze onze ‘roofbouwmaatschappij’ en keren ze het bedrijfsleven binnenstebuiten. Maar Material Matters is ook hoopgevend boek: het biedt een alternatief in de vorm van een economisch model waarin de consument niet langer ‘eigenaar’ van spullen is maar ‘gebruiker’, waarin materialen rechten hebben en afval niet bestaat. ‘Van lineair naar circulair’ brengt nieuwe verdienmodellen in de bouwsector weer een klein stapje dichterbij.

Goed antwoord, verkeerde vraag Sinds 2010 zijn Oberhuber en Rau actief bezig om bouwprocessen fundamenteel te veranderen. Om die reden werd naast RAU Architecten het consultancybureau Turntoo opgezet. “We liepen destijds tegen het probleem aan dat we steeds de verkeerde vragen kregen vanuit de vastgoedsector”, legt Oberhuber uit. “Dat komt natuurlijk doordat de architect zo laat in het besluitvormingsproces zit en vaak niet meer dan het uitvoerende orgaan is van de ontwikkelaar. ‘Een goed antwoord op een verkeerde vraag is nog steeds een verkeerd antwoord’, zegt Thomas dan. Als wij eerder in het proces betrokken worden en samen met de opdrachtgever kunnen beslissen, dan kunnen we pas echt onze stempel drukken op gebouwen, zowel functioneel, sociaal als energetisch.” In Material Matters staat een mooie anekdote, die veel zegt over hoe bedrijven tegenwoordig functioneren. In zijn pand in Amsterdam-Noord wilde Rau hoogwaardige verlichting. Zo kwam hij bij Philips terecht. Hij kreeg commercieeldirecteur Erik Heutink van Philips Lighting op bezoek.

building holland | maart 2017

103

Aangenaam .

Verwarmen Ventileren Koelen Energie besparen

nie u w ComfortÂ°Plus Hydro: zorg voor mens en milieu Aangenaam binnenklimaat

www.klimaatgroepholland.nl

Visie

Interview

Het gerenoveerde hoofdkantoor van Alliander wekt meer energie op dan het verbruikt.

Rau was bepaald niet van plan het Heutink eenvoudig te maken: ‘Ik heb besloten dat ik geen lampen wil bezitten. Ik wil alleen licht. Ik ben namelijk niet geïnteresseerd in het product, maar in de prestatie. En de elektriciteitsrekening is ook voor Philips. Als jullie stroom nodig hebben, is dat jullie zaak. Als jullie lampen kunnen ontwerpen die werken op rode of witte wijn, is dat wat mij betreft ook prima.’ Heutink werd geprikkeld om met een buitengewoon voorstel te komen. Hij wilde Rau als klant behouden en was dus bereid hem ‘licht’ te verkopen, niet in de laatste plaats omdat dit ook voor Philips voordelig bleek. Philips werd uitgedaagd om niet zoveel mogelijk lampen te plaatsen maar juist zo weinig mogelijk. Dit is financieel natuurlijk aantrekkelijk. Bovendien bedacht Philips allerlei technische voorzieningen om de energiebehoefte tot een minimum te beperken. De rekening was immers voor de verlichtingsfabrikant. In dit zogeheten Turntoo-model is de producent volledig verantwoordelijk voor de complete cyclus en alle materialen. Zodra het contract afloopt, gaan de lampen terug naar Philips. Philips promoot dit nieuwe verdienmodel inmiddels als ‘Circular Lighting’.

Toiletpotten als nieuw “Het enthousiasme was zo groot dat we zeker wisten dat we iets belangrijks te pakken hadden”, kijkt Oberhuber terug. “Maar om echt iets te bereiken, moeten de spelregels veranderd worden. Bijvoorbeeld door van een product een dienst te maken, een service. Wat ons betreft koopt de consument straks geen producten meer, maar neemt hij een prestatie af.” Philips heeft Circular Lighting inmiddels toegepast in de nieuwe Lounge 2 op Schiphol, waar reizigers kunnen winkelen, eten, drinken en ontspannen en waar licht dus 24 uur per dag moet branden. Schiphol daagde Philips uit om met armaturen te komen die vijftien jaar meegaan (en daarna dus terug naar de producent). Philips blijft eigenaar van de armaturen en installaties en is verantwoordelijk voor de prestaties en levensduur van het systeem. Grondstoffen blijven behouden en Schiphol bespaart fors op energie en onderhoud. Een ander mooi Turntoo-project is ook het in 2015 gerenoveerde hoofdkantoor van Alliander in Duiven, dat meer energie opwekt dan verbruikt. In dit pand is tachtig procent van de aanwezige materialen hergebruikt. Zo is

building holland | maart 2017

105

Warmtepomp 5e generatie

Comfort TCO/Prestatiegarantie

Optimaal binnenklimaat

Booster warmtepomp HRU ECO 300 Warmtepomp split-unit

Nul-op-de-meter

Nieuwbouw & Renovatie Ambitie

Samen Slim Schakelen

Consumenten en opdrachtgevers gaan meer en meer verduurzamen. Energiezuinige installaties, duurzame integrale concepten en het levensloopbestendig maken van onze woningvoorraad komen hierdoor in een versnelling. Waarbij we prestaties op de lange termijn ĂŠn comfort gegarandeerd willen zien. Voor alle decision makers in de bouw met een ambitie willen wij samen slim schakelen op weg naar die verduurzaming. Met innovatieve producten en systemen leveren wij een bijdrage aan een comfortabel, gezond en energiezuinig binnenklimaat. Samen maken onze producten en concepten energieneutraal wonen mogelijk. Wij ondersteunen daarnaast bij het beheersen van de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s en daarmee de kosten. Dat betekent volledige zekerheid, met meerjarige afspraken voor onderhoud en service, en energieprestatiegarantie.

Wilt u ook slim schakelen met uw projecten? Kom dan een kijkje nemen op Building Holland, wij ontmoeten u graag op onze stand.

Hal 10, standnummer 44.

www.ithodaalderop.nl

Visie

Interview

Philips heeft Circular Lighting inmiddels toegepast in de nieuwe Lounge 2 op Schiphol, waar reizigers kunnen winkelen, eten, drinken en ontspannen en waar licht dus 24 uur per dag moet branden.

het slooppuin verwerkt in nieuw beton en terreinverharding. De toiletpotten en wasbakken zijn schoongemaakt en opnieuw geïnstalleerd. Gebruikte werkkleding van monteurs kreeg een tweede leven als geluidsisolatie. En pallethout is letterlijk voor de verbrandingsoven weggehaald om als gevelbekleding te dienen. Alle grondstoffen zijn geregistreerd. Als onderdelen in het pand in de toekomst niet meer nodig zijn, worden ze gedemonteerd voor hergebruik elders.

‘Hou bij alle gebruikte materialen rekening met de volgende generatie’

Nooit meer afval Hoe treffend de voorbeelden ook zijn, het zijn druppels op een gloeiende plaat. “Het bedrijfsleven en de politiek hebben een maatschappij gecreëerd, die heel egocentrisch en materialistisch is. Het is ‘ik’ in plaats van ‘wij’. Onze identiteit als consumenten ontlenen we aan ‘wat we hebben’ in plaats van ‘wie we zijn’. Na twee jaar is onze

smartphone niet hip genoeg meer en willen we een nieuwe. Dat is de realiteit die we onder ogen moeten zien. Alleen door ons bewust te worden van dit gedrag kunnen we de wereld veranderen.”

Lancering platform Madaster Het gesprek met Oberhuber vindt plaats op 16 februari, de dag voordat Thomas Rau en Pablo van den Bosch het Madaster lanceren. Dit publieke platform heeft als doelstelling om afval in de vastgoedsector te elimineren. Belangrijk onderdeel is het in 2011 ontwikkelde Materialen Paspoort voor nieuwe en bestaande gebouwen. Het paspoort moet ervoor zorgen dat materialen en grondstoffen van een gebouw nauwkeurig geregistreerd worden en nooit meer verloren gaan. Het Madaster en de initiatieven van Rau en Oberhuber zijn erop gericht een nieuw perspectief te schetsen voor de bouwsector. “Onze ambitie is een economie waarin materialen nooit meer afval kunnen worden en grondstoffen behouden blijven”, licht Oberhuber toe. “Zo ver is het nog lang niet. Edelmetalen als goud, indium en lithium, die in onze smartphones verwerkt zijn, kunnen er niet meer uit. Zo raken onze grondstoffen op. Dat verhaal geldt net zo voor de gebouwde omgeving. Onze boodschap aan de vastgoedsector? Hou bij alle gebruikte materialen rekening met de volgende generatie. Dat geldt voor elke balk, voor elke schroef... Bedenk hoe je constructies achteraf kunt demonteren voor de volgende gebruiker. Vastgoed moet losgoed worden.”

building holland | maart 2017

107

Zuinigste en duurzaamste warmwaterinstallatie van Nederland Een studentenaccommodatie in Leiden van DUWO werd verduurzaamd door Coolmark in samenwerking met Vink Installatie Groep. Het project toont aan dat duurzaam, zuinig en financiĂŤle haalbaarheid goed samengaan. DUWO verzorgt huisvesting voor studenten en is vooruitstrevend op het gebied van duurzaam renoveren. Een van de doelstellingen is om de CO2-uitstoot en het energieverbruik per verhuurde kamer te verlagen. De studenten van de onder handen genomen accommodatie maken dagelijks gebruik van ruim 10.000 liter warm tapwater. Dit water is niet gemaakt met een conventioneel gasgestookte boiler, maar met een CO2 warmtepomp. Distributeur Coolmark is al jaren aan de slag om klimaatinstallaties en warmtapwatersystemen zuiniger en duurzamer te maken. Klimaat- en warmtapwaterinstallaties zijn immers gezamenlijk goed voor ongeveer 65 procent van het energieverbruik in een gebouw. De organisatie kijkt daarom naar de ontwikkelingen in de markt, wetgeving in Nederland en Europa en trends daarbuiten. De energietransitie en BENG-wetgeving zorgen ervoor dat er een grote reductie van aardgas moet worden gerealiseerd. Dat komt neer op een traditionele gasinstallatie vanaf 2020 nog maar moeilijk kan worden toegepast en elektrische warmtepompen noodzakelijk worden. Om aan de vraag naar toekomstbestendige warmtapwaterinstallaties te kunnen voldoen heeft Coolmark de Q-ton op de markt gebracht. Het unieke van de Q-ton is dat deze 100 procent elektrisch is en geen aardgas verbruikt. Daarnaast werkt hij met 100 procent natuurlijke CO2 en niet met chemische middelen. Door het gebruik van CO2-compressie kunnen er hogere watertemperaturen worden bereikt. Elke Q-ton heeft een capaciteit van minimaal 30 kW en is modulair uit te breiden tot 16 units voor een totaal van 480kW. In liters betekent dit tussen de 8.000 en 120.000 liter per dag. Het jaarlijks gemiddeld rendement ligt rond de 430 procent, ruim vier keer zo hoog als een traditionele cv-ketel of gasboiler. De Q-ton voldoet daarnaast aan alle eisen voor EIA-

108

maart 2017 | building holland

subsidie en past goed binnen de BREEAM-NL normering en ambities. De innovatie bespaart op stookkosten en vermindert de CO2-uitstoot drastisch.

Project

Partnerberichten

Besparing met een Q-ton t.o.v. een gasboiler Energiebesparing 58% 52% CO2-reductie Reductie van fossiele brandstoffen 100% Terugverdientijd van de installatie t.o.v. gas: 3,5 jaar Besparing in energiekosten gedurende 15 jaar: € 80.000,-De Q-ton is dus zeer geschikt voor gebouwen waar veel warmtapwater nodig is. Denk aan hotels, appartementen, ziekenhuizen, zorgcentra, wellness en zwembaden. Ook vormt de Q-ton een duurzame oplossing voor industriële processen, die soms grote hoeveelheden water gebruiken, 24 uur per dag.

Het unieke van de Q-ton is dat deze 100 procent elektrisch is en geen aardgas verbruikt.

Een goede vergelijking Een van de vaste installateurs van DUWO is Vink Installatie Groep uit Roelofarendsveen. Zij ontwierpen het systeem aan de eisen en wensen van DUWO. Commercieel manager Jan Hoppers en projectleider Peter van der Zweth installeerden het systeem op advies van Mitsubishi Heavy Industries Europe. In eerste instantie was er nog enige scepsis of dat de Q-ton de gecalculeerde rendementen zou kunnen halen. Hoppers liet zich destijds bij andere partijen informeren of de rendementen haalbaar waren. Vanuit de markt gaf men aan dat dit niet mogelijk was of dat men onbekend was met het systeem. Om een goede vergelijking te maken tussen een gasgestookte boiler en de elektrische gevoede Q-ton vormt het project in Leiden een kans.

Coolmark ervaart iedere dag dat de vraag groter wordt naar betrouwbare en duurzame installaties. Maar wel met de voorwaarde dat het comfort en bedrijfszekerheid gewaarborgd is en vanuit economisch perspectief een positief effect heeft op Total Cost of Ownership. Eigenaren en opdrachtgevers willen een veilige en comfortabele installatie, goed voor milieu, laag energieverbruik, lagere operationele kosten en meerwaarde voor het vastgoed. Daarnaast heeft het toepassen van deze techniek positief effect op de EPC-berekening en het Energielabel van een gebouw.

Het project bestaat namelijk uit twee identieke gebouwen. De ene helft van de bewoners krijgt het warme tapwater via een hoog rendement gasgestookte installatie en de andere helft krijgt zijn warmte tapwater via de Q-ton. “De installatie van het systeem is niet ingewikkelder dan een gasgestookte installatie”, vindt Hoppers. Nu het systeem een jaar draait is de partij positief over de werking van de innovatie. Vink Installatie Groep ziet op zijn beurt een grote markt voor het unieke product. Ook zij zullen de Q-ton veelvuldig adviseren bij hun klanten, als alternatief voor op gas en olie gestookte warmwaterboilers. Vink Installatie Groep heeft op beide systemen meetapparatuur geplaatst. Hiermee wordt alles gemonitord. Nu is er een eerlijk en objectief vergelijk gemaakt tussen het conventionele systeem en de Q-ton.

building holland | maart 2017

109

MEDECO XT DRAADLOZE TOEGANGSCONTROLE VOOR KRITISCHE VEILIGHEIDS SITUATIES

Geen batterijen nodig!

Eenvoudig sleutel beheer

Een veilige zorgomgeving

Eigen montage- & onderhoudsteams

Goed beheer cruciale infrastructuur

Ideaal voor high-risk omgevingen

Zeer geschikt voor de zware industrie

T 026 361 09 09 E INFO@VDHOOGEN.NL W WWW.VDHOOGEN.NL

Visie

Partnerberichten

Dynamisch bouwen als medicijn voor vastgenagelde vastgoedportefeuille De Nederlandse voorraad die ‘vast’ en aan de grond genageld staat, is niet meer toekomstbestendig. Deze panden kunnen zich namelijk niet op tijd aanpassen aan de snel veranderende ruimtelijke en technologische ontwikkelingen. Het kikkerlandje van de toekomst bestaat daarom uit circulaire en flexibele gebouwen. “We combineren het hergebruik van complete gebouwen en gebouwdelen met flexibiliteit en constante updates”, vertelt marketingmanager Dennis Bol van De Meeuw. De bouwer uit Oirschot is voor het tweede achtereenvolgende jaar partner van Building Holland 2017. “Ook dit jaar dagen we de traditionele sector uit om innovatiever te bouwen en te werk te gaan.”

Aangepaste woonvormen en levensloopbestendigheid Die uitdaging draait om het toevoegen aan waarde voor gebouweigenaar, eindgebruiker en andere stakeholders. “Dat alles in een markt die snel verandert”, schetst Bol, “want we krijgen te maken met andere behoeften, andere wensen. Zo is er een grotere vraag naar aangepaste

woonvormen, levensloopbestendigheid en data-infrastructuur die decennia meekan.” Daardoor worden levenscycli van gebouwen korter. “Dat werkt flexibilisering en een beweging van bezit naar gebruik in de hand”, vindt hij. “Daarom zetten wij adaptieve gebouwen neer. Verandert de behoefte, dan verandert het vastgoed mee. Is een gebouw of deel daarvan harder nodig op een andere locatie? Dan verplaatsen we het. Heb je het niet meer nodig? Dan nemen we het deels of in zijn geheel terug. Een dynamische vraag verdient een dynamische oplossing.”

Gebouwen die meebuigen Functieloos vastgoed resulteerde in het verleden tot leegstand of dure transformatie. “Daarom is het de kunst

De Meeuw realiseerde het Kindcentrum Oirschot op de oude locatie van basisschool de Paulusschool in de dorpskern van Oirschot.

building holland | maart 2017

111

LICHT

dat meer kan dan enkel verlichten

Visie

Partnerberichten

om een dynamische, circulaire oplossing te bieden”, vindt Bol. “We zien niet alleen in de kantorenmarkt een uitdaging om gebouwen eenvoudig aanpasbaar te maken. Dit speelt evengoed in sectoren als zorg en onderwijs.” Laatstgenoemde sector kampt met forse fluctuaties in aantallen studenten. “Als je vastgoed dan niet flexibel is, groei je uit je jas of kamp je met een ruimtegebrek dat snel moet worden ingevuld. Door dynamisch vastgoed in te zetten bereid je je voor op de toekomst”, aldus Bol.

Woonconcept dat meegroeit of krimpt Industrieel en flexibel bouwen wordt al veel toegepast in onder andere onderwijs, zorg en de kantorenmarkt. Maar ook in de woningbouw is er in toenemende mate interesse in deze toekomstbestendige bouwmethode. Dat blijkt onder andere uit het in de markt zetten van NEZZT, een woonconcept dat meegroeit of krimpt. “Als je meer of juist minder ruimte nodig hebt in je woning, dan kan dat”, stelt marketingmanager Dennis Bol van De Meeuw. “Ook een verplaatsing van het complete gebouw is mogelijk. Het concept moet bewoners, woningcorporaties en ontwikkelaars de vrijheid geven om te kiezen voor verandering.” Om een concept als NEZZT te introduceren en met goed gevolg aan de man te brengen, is samenwerking en samen innoveren essentieel. “Gezamenlijk werk je aan nieuwe dingen en dat is af en toe spannend. Je werkt naar een droombeeld toe. Wij zijn ervan overtuigd dat we de mogelijkheden hebben om op een compleet nieuwe manier te bouwen.” Daarvoor zijn goede partners onontbeerlijk, die zichzelf en anderen willen uitdagen. “We zoeken nog naar partijen die samen met ons aan de toekomst willen bouwen. Dat kan enerzijds door aan producten en diensten te werken die woonen werkwaarde bieden. Anderzijds sparren we graag met ontwikkelpartners op het gebied van duurzaamheid, 3D-printing, materiaalgebruik en financieringsmodellen. We dagen de gevestigde orde dan ook uit. Wie durft er, met ons, anders te bouwen?”

NEZZT is een nieuw woonconcept dat meegroeit of krimpt als dat noodzakelijk is. Blijvend passend bij de actuele behoefte.

Veel bouwdelen van het zorggebouw tanteLouise in Bergen op Zoom hebben eerder deel uitgemaakt van andere zorgprojecten.

Nieuwe manier van bouwen Tijdens Building Holland 2017 toont De Meeuw haar visie op toekomstbestendig bouwen. We inspireren gebouweigenaren, vastgoed managers en andere geïnteresseerden met concrete voorbeelden van dynamisch vastgoed. Daarom dagen we iedereen uit die op zoek is naar de nieuwe manier van bouwen, om van gedachten met ons te wisselen”, vertelt Bol. Niet alleen opdrachtgevers zijn welkom op de stand van De Meeuw, 10.039A. “Natuurlijk wisselen we graag gedachten met innovators. We zijn op zoek naar partners om duurzame energie te integreren in gebouwen, hoe we toekomstbestendige domotica kunnen toepassen en hoe we het gebouw als integrator voor verschillende diensten kunnen inzetten. Kortom: is leegstand geen keuze meer voor je en wil je geen risico meer in je vastgoedportefeuille, dan ben je bij ons op het goede adres.”

Commercieel directeur Els van Mierop van De Meeuw spreekt op woensdag 12 april van 11.50-12.10 uur op het GAIA podium. Het hoofdthema van de presentatie is flexibel en circulair als volgende stap in bouwen. Daarnaast spreekt Van Mierop over circulair bouwen als aanjager van betere ketensamenwerking, nieuwe samenwerkingsvormen en tevreden klanten.

building holland | maart 2017

113

LG verovert Nederland met haar duurzame All-electric oplossingen

Bezoek onze stand op Building Holland voor meer informatie over onze duurzame totaaloplossingen of kijk op: www.lgklimaat.nl/referenties

Building Holland zoekt de verbinding Building Holland, het driedaagse innovatie-event op 11, 12 en 13 april in de Amsterdamse RAI, is meer dan een event. Building Holland opereert vanuit een visie: (Re) Building the Futureâ&#x20AC;&#x2122;. De organisatie, die in handen is van Duurzaam Gebouwd, is samen met haar partners 365 dagen per jaar bezig met die visie en missie, waarbij vooral vooruit wordt gekeken. Tekst: Gerrit Tenkink

116

maart 2017 | building holland

Visie

Interview

Wietse Walinga (links) en Richard Klein, beiden directeur Duurzaam Gebouwd: “We hebben een visie. Die visie realiseer je niet in één jaar.”

De toekomst van de bouwen vastgoedsector is steeds meer gericht op waardecreatie. Waar we het de afgelopen jaren nog vooral hadden over energiereductie en faalkosten zien we nu een verschuiving van focus op kosten naar een focus op het creëren van financiële en maatschappelijke waarde met een product, concept of dienst. Waarde voor de gebruiker (gezondheid, veiligheid en comfort) en waarde in relatie tot het totaalconcept (exploitatie). Hierbij is langdurige verbinding met ketenpartners van groot belang.

Uitdagingen Dat zeggen Richard Klein en Wietse Walinga, samen de directie vormend van Duurzaam Gebouwd en in het verlengde daarvan: Building Holland. Ga een uurtje met beide heren om tafel en je krijgt zin om af te reizen naar de RAI in Amsterdam. Wietse Walinga: “We willen meer zijn dan een beurs met wat stands en daaraan gekoppeld een lezingenprogramma en wat uitstapjes. Dat hoort er allemaal bij, maar wij willen een 24/7 concept vormen met een visie en een kijk op de toekomst, met een nieuwsbrief en een eigen YouTube-kanaal. Dat is wat ons betreft de nieuwe werkelijkheid. Drie dagen Building Holland is een onderdeel van het totale concept. De komende jaren heeft de bouw te maken met een paar enorme uitdagingen. In 2020 moeten we energieneutraal kunnen bouwen. Het hergebruik van materialen staat hoog op de agenda en er komt uitgebreide regelgeving vanuit Europa op ons af. Dat zijn uitdagingen die we niet in drie dagen bespreken om vervolgens weer door te gaan met de waan van de dag. Daar past

‘We hebben ons als doel gesteld dat van het totale bezoek 60 procent beslisser moet zijn’

duurzame samenwerking en een integrale benadering bij.” De vorige editie van Building Holland telde ruim negenduizend bezoekers, verdeeld over twee hallen. Walinga en Klein verwachten dat de 2017-editie door kan groeien richting twaalfduizend bezoekers. In 2018 gaat de expansie van het evenement verder met meer exposanten, verdeeld over drie hallen. Het optimisme heeft alles te maken met het hiervoor beschreven concept, inclusief de missie en visie die de organisatie, in samenspraak met diverse partners aan het event heeft verbonden.

Aansprekende namen Maar eerst weer even terug naar dit jaar. De organisatie heeft thema’s aan het event verbonden. De zes thema’s Zorgvastgoed, Scholen, Leisure & Retail, Woningen, Logistiek Vastgoed en Kantoren staan garant voor een overzichtelijke en praktische indeling. Sprekers geven vanuit hun eigen visie invulling aan de thema’s, al blijft de verbinding tussen de thema’s een belangrijke pijler.

building holland | maart 2017

117

Bezoek ons op Building Holland, stand 11.001

Feel good inside

Visie

Klein: “We verwachten zo’n 125 sprekers die deze thema’s vanuit verschillende invalshoeken gaan belichten. Daar zitten topnamen bij, maar ook sprekers die heel praktijkgericht zijn. We proberen bij het totale event de complete bouwkolom te interesseren. Dat varieert van architecten, overheden en woningcorporaties tot de aannemers en installateurs. Overigens hebben we onszelf wel als doel gesteld dat van het totale bezoek 60 procent beslisser moet zijn, zodat we de kwaliteit van ons bezoek kunnen waarborgen.” Aansprekende namen op het spreekgestoelte, maar dat geldt ook voor de stand bezetting. Grote bouwers als BAM, Strukton, Ballast Nedam, VolkerWessels en Heijmans zijn aanwezig. Ook de gemeente Venlo is van de partij, net als ABN AMRO. Zij komen volgens Klein niet naar Amsterdam om alleen hun diensten aan de man te brengen. “Ze zijn daar ook om te netwerken en om contacten te leggen met partners die bereid zijn om met een open blik naar de toekomst te kijken. Vooral om samen vorm te geven aan de uitdagingen die in het verschiet liggen om tot een toekomstbestendige vastgoedvoorraad te komen en samen met daadkrachtige partners te bouwen aan een duurzame toekomst.”

Internationaal Onder de noemer Building Europe organiseren Duurzaam Gebouwd en Building Holland ook een (Engelstalig)

Interview

nevenprogramma dat vooral interessant is voor bezoekers uit het buitenland. Walinga verwacht dat zo’n 250 bezoekers van over de landsgrenzen zich inschrijven voor dit onderdeel. “We organiseren meerdere excursies. Zo gaan we bijvoorbeeld naar het Van Goghmuseum om te kijken hoe dit gebouw, met al zijn specifieke voorwaarden met diverse technische ingrepen energiezuinig is gemaakt. Maar ook hier gaat het weer om de ontmoeting. We willen partijen met elkaar in contact brengen. We staan voor de uitdaging om Nederland internationaal de komende jaren neer te zetten als innovatiehotspot. Qua resultaten en ambities vanuit de overheid zijn we geen Europese koploper, maar we worden in de vastgoedwereld wel gezien als één van de koplopers wat betreft innovatieve projecten. Projecten als het Allianderkantoor in Duiven, het Van Goghmuseum, The Edge en de fullservice Cradle to Cradle-werkomgeving Park 20|20 in de Haarlemmermeer zijn internationaal vooraanstaande innovaties. Ook met architecten als Thomas Rau en Paul de Ruiter hebben we partijen met een duurzaamheidsvisie in huis. En een project als de Stroomversnelling gaat heel Europa door. Genoeg dus voor een interessant programma voor onze buitenlandse gasten”, aldus Walinga, die net als Klein hoopt dat de buitenlandse gasten uiteraard ook weer de verbinding zoeken met hun Nederlandse collega’s, want volgens het duo is dat de kracht van het concept.

building holland | maart 2017

119

Met onze data vergroten wij het voorspellend vermogen.

Met BAM als gids naar energiezuinige gebouwen. Stand 10.043

Onze wereld vraagt erom. BAM Bouw en Techniek bv | Runnenburg 13, 3981 AZ Bunnik | Postbus 12, 3980 CA Bunnik T (030) 659 89 66 | E bouwentechniek@bam.nl | www.bambouwentechniek.nl

Innovation Boulevard

‘Keep it simple’ Nieman Groep presenteert het renovatieconcept ‘Keep it Simple’ voor flatwoningen. In 2016 zijn 8 Intervamflatwoningen gerenoveerd tot nul-op-de-meter-woningen. Aan de hand van dit praktijkvoorbeeld laat Nieman Groep zien hoe dat is gelukt. Meer informatie: http://nieuwutrechtspeil.nl

Systeem voor droogstapelen keramische handvorm bakstenen FixBrick is een revolutionair gepatenteerd systeem voor het droogstapelen van keramische handvorm bakstenen. De bakstenen worden dus op elkaar gelegd, zonder specie of lijm. Tussen de bakstenen ligt een speciaal ontwikkelde, niet zichtbare, 4 mm dikke kunststof mat. Deze mat wordt eenvoudig gekoppeld aan een achter-constructie.

Door de goede ventilatie blijft de gevel schoner, zonder schimmel of aanslag. Daarnaast is er sprake van een hoge bouwsnelheid, wat kosten bespaart. Meer informatie: http://www.earthandeternity.nl

Nieuwste serie monitoren De deurintercom is de eerste veiligheidsschil van een woning/appartement. Het toestel moet eenvoudig te bedienen zijn om een goed gebruik door jong en oud te verzekeren. Op deze basis werd de nieuwste serie monitoren ontwikkeld: Maxi, Icona en Mini. De fraai vormgegeven intercom won inmiddels vele prijzen. De German Design Award is hiervan een bijzonder voorbeeld. Comelit ontwikkelt technologie die installateurs eenvoudig kunnen toepassen en de eindgebruiker verzekert van comfort en veiligheid. De integratie van het deurintercom-systeem in een glasvezel infrastructuur maakt verduurzaming van de gebouwgebonden infrastructuren in (woning)complexen eenvoudig. Telefonie, internet en televisie kunnen samen over een glasvezel naar de woning worden gedistribueerd. Met de verschuiving van vaste telefonie en televisie naar internet wordt de bandbreedte de komende jaren de bottleneck. Een systeem is daarom pas duurzaam als het de behoefte van vandaag afdekt maar ook over 20 jaar nog alle ruimte heeft voor de datastroom. Meer informatie: www.comelit.nl

Benieuwd waar de diverse partners te vinden zijn op Building Holland 2017? Bekijk dan de plattegrond op Buildingholland.nl onder ‘Beursinformatie > Plattegrond’.

building holland | maart 2017

121

Sustainable buildings Sustainable relationships 1) De Kromhout Kazerne is door BREEAM-NL op meerdere vlakken excellent beoordeeld. 2) Het energielabel van het gerenoveerde a.s.r. hoofdkantoor ging van G naar A++ waardoor het energieverbruik met ruim vijftig procent is gereduceerd. 3) Uitgangspunt bij Rijkskantoor â&#x20AC;&#x2DC;de Knoopâ&#x20AC;&#x2122;: zo min mogelijk slopen en zoveel mogelijk hergebruiken. 4) Cradle-to-cradle Stadskantoor Venlo wekt meer energie op dan dat het gebruikt, heeft een gesloten waterkringloop en zuivert zelfs de lucht.

Tijdens Building Holland 2017 gaan wij graag met u in gesprek over deze en andere projecten. U bent van harte welkom op stand 11.063.

ONDERDEEL VAN

Innovation Boulevard

Compleet energiemonitoringsysteem Enmosy is het meest complete energiemonitoringsysteem voor woningen en utiliteit. Het energiemonitoringsysteem volgt de efficiëntie van hernieuwbare energie-installaties als warmtepompen, zonneboilers, ventilatiesystemen en pvpanelen op de voet. Gebruikers kunnen energieprestaties van een woning in detail bekijken op een smartphone, tablet en pc. Enmosy informeert gebruikers met behulp van professioneel gemonteerde hardware, over de energieprestaties van uw hernieuwbare technieken. Bovendien toont de app de energiebalans van uw

woning of kantoor. In één overzichtelijk scherm ziet u de verhouding tussen uw elektraverbruik en de elektriciteitsproductie via uw pv-panelen. Dit is onmisbare informatie als een woning of bouwproject energieneutraal is ontworpen. Met een eenvoudige uitbreiding kan Enmosy ook het verbruik van de verschillende elektraverbruiksgroepen en de huisapparaten in beeld brengen. Meer informatie: www.greenigloo.nl

Innovatieve en synthetische oplossing Creativiteit de vrije loop laten zonder beperkingen op het gebied van materiaal en ontwerp? Creëren van futuristische daken en innovatief inspelen uw wensen? Om een uniek antwoord te geven op deze vragen biedt Soprema een innovatieve en synthetische oplossing: Copper Art. Een unieke en gepatenteerde productietechniek zorgt voor een hoogwaardig product met de voordelen van synthetische membranen en de look van koper. De verbindingsnaden kunnen onzichtbaar gemaakt worden door de toepassing van decoratieve profielen. Naast de hoge kwaliteit en de uitzonderlijke prestaties kunnen de Copper Art systemen volledig gerecycled worden.

Meer informatie: www.soprema.nl

Isolatiepanelen voor renovatie en nieuwbouw Effectief en efficiënt isoleren zijn kenmerken van de E-board isolatiepanelen, die worden bekleed met baksteen. De innovatieve methode werd ontwikkeld door Vandersanden Group, producent van handvorm bakstenen. Een isolatiewaarde van 0.031 W/mK is binnen handbereik en er wordt tot 30 jaar garantie afgegeven. De E-Board isolatieplaten kunnen zowel op een te renoveren gevel worden bevestigd als op een nieuwbouw constructie van kalkzandsteen of houtskeletbouw. Vervolgens worden er steenstrips op de isolatieplaten aangebracht en gevoegd in de gewenste kleur. Het

isolatiepakket wordt bij de kozijnen onzichtbaar afgewerkt met steenstrips in de vorm van een hoek, de zogenaamde hoekstrips. Er zijn meer dan 125 soorten steenstrips leverbaar in talloze uitvoeringen voor een perfect resultaat. De E-Board platen variëren van 40 mm tot 204 mm dikte en dubbel laags is 304 mm mogelijk om de gewenste isolatiewaarde en bouwkundige uitstraling te realiseren. De E-Board platen bestaan uit duurzaam ECO-EPS-HRSE materiaal. Meer informatie: www.vandersandengroup.nl

building holland | maart 2017

123

Innovation Boulevard

100% recyclebaar gevelsysteem Kingspan Geïsoleerde Panelen biedt een breed pallet aan geïsoleerde daken gevelpanelen, gevelproducten en -systemen en zonne-energieoplossingen. Met de totaaloplossingen van Kingspan Geïsoleerde Panelen worden functionele en duurzame gebouwen ontworpen, esthetisch van hoge kwaliteit, die voldoen aan de hoogste eisen op het gebied van energiebesparing. Kingspan Dri-Design is een 100% recyclebaar gevelsysteem, opgebouwd uit metalen cassettes. Deze geven esthetisch oneindig veel mogelijkheden in kleuren, vorm, afwerkingen en texturen. Dankzij het geïntegreerde regenscherm wordt regenwater achter de geventileerde

gevel afgevoerd en kunnen vervuiling en verkleuring van de gevel voorkomen worden. Kingspan Energy is het merk voor zonne-energieproposities in gefinancierde oplossingen. Een onderdeel hiervan is het totaalplan Kingspan Future Proof voor asbestsanering zonder vezelemissie, inclusief een nieuw daksysteem met zonnepanelen en ledverlichting. Dankzij een leaseconstructie wordt het dak binnen 5 tot 15 jaar terugbetaald zonder investering vooraf. Meer informatie vindt u op de website www.kingspanpanels.nl.

Thermische accu’s in plafonds en vloeren Met thermische warmteopslag kan bespaard worden op zowel het vermogen voor verwarmen (30%), koelen (50%) als het energieverbruik (30%) voor klimaatbeheersing. Tegelijkertijd is het mogelijk om de CO2-voetafdruk aanzienlijk te verkleinen en de gezondheid en comfort voor gebruikers te behouden. Met de toepassing van faseovergangsmaterialen (PCM) wordt de verduurzaming van elk gebouw eenvoudig. Daarnaast wordt de realisatie van energieneutrale en zelfvoorzienende all-electric-gebouwen een realiteit.

De Orange Climate-bedrijven is het gelukt om duurzaamheid en design te combineren. De thermische accu’s verwerkt Orange Climate in klimaatplafonds, gebouwgebonden klimaatsystemen of vloeren. Daardoor kan het bestaande gebouw getransformeerd worden naar een gezond, energiezuinig, CO2-besparend gebouw met een uniek verhaal. Meer informatie vindt u op de website https://orangeclimate.com

Sensor garandeert drukbehoud in cv-installatie De Flexcon PA Autofill is een slimme sensor met een app die drukbehoud in de cv-installatie garandeert. Een centrale verwarming moet het altijd doen. Voor de gebruiker is dit een eis, maar voor de installateur nog geen garantie. Ondanks jaarlijks onderhoud worden er tijdens de levensduur van een cv-ketel nog steeds drie ongeplande bezoeken uitgevoerd om storingen te verhelpen.

Ongeveer twee van deze drie ongeplande bezoeken hebben te maken met drukverlies in de installatie. Door de druk in de installatie over tijd te monitoren kun je preventief signaleren wanneer een installatie in storing zal gaan vanwege drukverlies en daarop de nodige acties ondernemen. De Flexcon PA AutoFill waarschuwt voor toekomstige storingen als gevolg van drukverlies en vult indien nodig automatisch bij. Daarnaast geeft de oplossing aan wanneer onderdelen zoals het expansievat preventief vervangen moeten worden. Verder signaleert de Flexcon PA AutoFill calamiteiten als lekkages, onnodig bijvullen of afblazen van het veiligheidsventiel. Meer informatie vindt u op de website www.flamcogroup.com

building holland | maart 2017

125

StoColor Dryonic G De intelligente gevelverf voor droge gevels in recordtijd.

Zien we elkaar op onze stand? #10.008 Registreer voor gratis entree via de

QR-code.

Droge gevels in recordtijd. Dat hebben we te danken aan de woestijnkever. Het schild van dit kleine diertje vormde de inspiratie van onze nieuwste gevelverf StoColor Dryonic G. Of het om dauw, nevel of regen gaat: de innovatieve Dryonic-technologie zorgt voor een zeer snelle droging van de gevel, waarmee alg- en schimmelaangroei langer wegblijven. Meer weten over deze intelligente gevelverf van Sto? Bezoek ons op Building Holland, stand 10.008. Of ga naar www.sto.nl/dryonic.

Social media

Building Holland & social media Op social media worden al veel berichten geplaatst over Building Holland 2017. Op onze social media kanalen geven we regelmatig updates over sprekers, het programma en innovaties die u kunt verwachten tijdens de beurs. Ook onze partners zijn actief en plaatsen updates over hun deelname en innovaties.

Updates van onze partners

Hashtag #Buildingholland Voor Building Holland 2017 wordt de hashtag #Buildingholland gebruikt. Deze hashtag vindt u vooral terug via Twitter maar ook op Facebook. Tijdens Building Holland zullen we via al onze kanalen, maar vooral via Twitter, live verslag doen van de beurs.

Volg Building Holland op het kanaal van uw voorkeur en blijf op de hoogte

LinkedIn.com/company/ building-holland

@BuildingHolland

Youtube: Building Holland

Facebook.com/Building Holland

building holland | maart 2017

127

HIGH PERFORMANCE BINNENZONWERING. VOOR PROJECTEN & CONSUMENTEN.

Kijk voor uw dichtsbijzijnde verkooppunt op www.verosol.com/oplossing

Laat u inspireren door onze ultieme renovatie oplossing! Building Holland 2017: Stand 11.036. verosol.nl

Expand your comfort zone

www.hermanstechniglaz.nl info@hermanstechniglaz.nl +31(0)10-5241007

SOLAR PowerGlaz is een zonne-energie product op maat. Alle mogelijke vormen en samenstelling zijn binnen de limieten van glas mogelijk. Het biedt de mogelijkheid om te variëren met het aantal zonnecellen om zo de ideale verhouding te creëren tussen daglicht en op te wekken energie. Hermans Techniglaz is al vele jaren de exclusieve leverancier van PowerGlaz in de Benelux, met o.a. als projecten: The Edge in Amsterdam, Alliander in Arnhem, Grotius gebouw in Nijmegen, Weg van de Toekomst, The Cloud in Amsterdam. SOLERA® is een uniek licht-diffuserend isolatieglas, waarbij het licht onder een grote hoek gelijkmatig verdeeld wordt in alle richtingen. Hierdoor ontstaat een comfortabel spectrum aan licht, dit i.c.m. met een U-waarde tot wel 0.22 W/M²K! SUNTUITIVE Glas Het zelf-dimmende glas dat geleidelijk en dynamisch donkerder kleurt wanneer het door zonlicht verwarmd wordt. Bij bewolkt weer, zonder direct zonlicht blijft het glas volledig helder. Simpel, zeer effectief en volledig onderhoudsvrij!

DAYLIGHT

Colofon Buiding Holland is een uitgave van DGB BV

Uitgeverij / redactieadres DGB BV, Beekhuizenseweg 11, 6881 AA Velp

Website

Alle advertentieplaatsingen worden afgesloten

De robot Pepper is te zien op ons

www.duurzaamgebouwd.nl

conform de Regelen voor het Advertentie-wezen,

event Building Holland “(Re)Building the

www.buildingholland.nl

gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.

Future”. Pepper is de gezelschapsrobot

Verspreiding

Vrijwaring

onderdeel van het Japanse Softbank

DGB BV, info@duurzaamgebouwd.nl

Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave

Group Corp. Pepper is het zusje van

op zorgvuldige wijze en naar beste weten is

de wereldberoemde NAO. Pepper is

samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en

helemaal ontworpen en gebouwd om

auteurs op geen enkele wijze instaan voor

te communiceren met mensen. Voor

de juistheid of volledigheid van de informatie.

meer informatie over Pepper verwijzen

Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen

wij naar de website: https://www.ald.

Vormgeving

enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke

softbankrobotics.com/en/cool-robots/

Coco Bookmedia, Amersfoort

aard dan ook.

pepper

Bekijk voor het volledige colofon de

website van Duurzaam Gebouwd

Het verlenen van toestemming tot publicatie in

(DuurzaamGebouwd.nl) en klik op

Duurzaam Gebouwd houdt in dat de uitgever

‘Over Duurzaam Gebouwd’. Hier

met uitsluiting van ieder ander onherroepelijk

vindt u tevens meer uitleg over onder

door de auteur gemachtigd is de door derden

andere de missie van Duurzaam

verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als

Gebouwd.

bedoeld in art. 17 lid 2 van de Auteurswet 1912

ontwikkeld door Aldebaran Robotics,

T: +31 (0)85 273 59 70

Begeleiding van vormgeving en druk

Redactie Tijdo van der Zee, Eindredactie

Tim van Dorsten, Redactie E: vandorsten@duurzaamgebouwd.nl

Real Concepts BV, Velp

T: +31 (0)85 273 59 70

Marvin van Kempen, Redactie E: vankempen@duurzaamgebouwd.nl T: +31 (0)85 273 59 70

Aan het Building Holland Magazine 2017 werkten mee: Henk-Jan Hoekjen, Tom de Hoog, Ton de Kort, Gerrit Tenkink, Robert Tjalondo, Ton Verheijen.

en in het Koninklijk Besluit van 20 juni 1974 (Stb. 35) ex en art. 16b van de Auteurswet 1912; te innen en/of daartoe in een buiten rechte op te treden.

130

maart 2017 | building holland

ISSN 2210-5689

Kan een gebouw flexibel van bestemming veranderen?

Natuurlijk!

11 T/M 13 APRIL 2017

RAI AMSTERDAM

Vitaliteit samen gebouwd

ABB b.v. Frankeneng 15, NL-6710 BC Ede Tel. +31 (0)318 66 93 00, Fax +31 (0)318 63 17 18 E-mail: info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

Zehnder Group Nederland

•

Lingenstraat 2

•

8028 PM Zwolle

•

T 038 429 69 11

•

www.zehnder.nl

(RE)BUILDING THE FUTURE

2 HALLEN

150 PARTNERS

125 SPREKERS

Building Holland | Maart 2017

GRATIS TOEGANG

Doekle Terpstra: ‘Samenwerken is het nieuwe concurreren’

6 THEMA’S

12.OOO BEZOEKERS

84 INNOVATIES

11 T/M 13 APRIL 2017 | RAI AMSTERDAM

(RE)BUILDING THE FUTURE

Schrijf u nu in met deze unieke code voor gratis toegang

10003213

11 T/M 13 APRIL 2017 RAI AMSTERDAM

Hét integrale event voor de bouw en vastgoedsector Maart 2017

Registreer nu met deze unieke code voor gratis toegang:

10003213

Building Holland 2017

50 Programma

Met o.a. Doekle Terpstra, Kunlé Adeyemi, Rutger-Jan van Broekhoven,

56 Plattegrond

Derk Loorbach, Jacqueline Cramer, de Innovation Boulevard, het Green Tie Gala en Building Europe. ZORGVASTGOED

SCHOLEN

LEISURE & RETAIL

WONINGEN

LOGISTIEK VASTGOED

KANTOREN

62 Het concept