Smart WorkPlace magazine 2

#REALTIME WorkPlace Day

2

Social • Flawrish • Circular • Robocop • Transformation

Partners van Client Project Projectnr.

Version Artworker/s Date

Scan CTRL Méét Logo measuremen 151203 1.0 TS 13-01-16

Document name 151203_Measuremen_Logo_CMYK_130116

Substrate to use/ print method FULL COLOR

Used colors

C

M

Other info

BooM creatives B.V. Saturnusstraat 60, unit 25 2516 AH Den Haag 070 3837103 info@BooMcreatives.com www.BooMcreatives.com

Ook Partner worden van SWP? Neem contact op met info@smartwp.nl

Y

K

swp gebruiker

MIJN BELEVING BIJ DIGITALISERING Mijn dochter is net drie jaar oud.

Nu zijn we bezig met de herontwik­

Dus hoe de wereld er over tien,

Op gevoel oriënteren mijn vrouw en

keling van de Tapijnkazerne in

twintig jaar of nog verder weg uit

ik ons nu op een geschikte basis­

Maastricht. Vanuit de faculteiten is

ziet, dat weet ik niet. Maar wat ik

school voor haar. Je gaat dan op

de vraag gesteld hierin een grote

wel weet is dat beleving en omge­

stap met je eigen beleving hoe zo’n

collegezaal op te nemen. Maar hoe

ving van grote invloed zijn op hoe

school eruit kan of misschien wel uit

logisch is dat? Wordt er over tien

elke ontwikkeling zich vorm geeft.

zou moeten zien. Maar na drie

jaar nog op dezelfde manier college

Dat is van alle tijden! Wat als mijn

scholen bezocht te hebben wisten

gegeven als nu? Of worden college­

dochter gaat studeren en wij dan

we dat de wereld niet stil heeft

zalen door de digitaliserende

onderwijsinstellingen gaan bezoe­

­gestaan. Digiboarden, oefeningen

­wereld alleen nog worden gebruikt

ken? Hoe zullen die eruit zien?

op tablets, persoonlijke ontwikkelings­

voor de kerstborrel, alumnibijeen­

Dat ze er anders uit zien als onze

toetsen op een laptop en computer­

komsten en de opening van het

universiteiten van nu kan ik me zo­

gestuurde lerende robots zijn alom

­academisch jaar? Hoe ziet onze

maar voorstellen, maar de beleving

aanwezig. Weg is het krijtje en het

­universiteit er over twintig jaar uit

van mensen blijft! En is dat dan niet

groene schoolbord. De wereld is

als we het hebben over digitalise­

het unique selling point van een

veranderd!

ring? Hebben we dan op bepaalde

­universiteit?

plekken alleen nog maar goede wifi Begin dit jaar sprak ik met Fred

nodig zodat studenten hun colleges

Kloet en Wim Kooyman van Smart

kunnen streamen? Hoe komt de

WorkPlace. We filosofeerden over

­content bij de student? Of op welke

de vele technologische invloeden op

manier haalt de student de content

onze manier van leven en werken

op?

en concludeerden niet te weten hoe de wereld er over twintig jaar of

In een ver verleden ging ik naar

nog verder uit ziet. Want de wereld

school in Spijkenisse. Ik was geen

verandert snel! Op 17 april organi­

brave scholier, niet de stilste in de

seert Smart WorkPlace dan ook

klas en zat ook niet vooraan om op

haar event WorkPlace Day. En het

te letten. Behalve bij biologie! Daar

thema is dan #REALTIME. Een thema

hadden wij een docent die in een

dat hoort bij deze tijd waarin data

houten huisje in de duinen van Oost­

uit verschillende sectoren overal en

voorne woonde en daar prachtig

altijd in verbinding met elkaar ko­

over kon vertellen. Over wat hij vond

men te staan.

op het strand als hij in de vroege ochtend in zijn kaplaarzen door de

En dat maakt het ook in de wereld

branding wandelde, over de dieren

waarin ik werk soms best lastig. Bij

die in de duinen leefden en hoe

de Maastricht University moeten we

hij zelfvoorzienend woonde in dat

plannen maken die zich over een

­houten huisje. Zijn passie, zijn

reeks van jaren uitstrekken. Maar

­enthousiasme en bevlogen manier

hoe kunnen wij vastgoed ontwikkelen

van vertellen raakte mij! En zonder

dat voldoet aan de student die nog

te leren haalde ik het examen van

geboren moet worden?

zijn vak moeiteloos.

Erwin Kuil – Directeur Facility Services, Maastricht University

Smart WorkPlace | maart 2018

3

in DIT NUMMER

6 Circulair gedrag stimuleren met mobiliteit

4

12 workplace day 17 april

28 interview oliver heath

3 SWP.GEBRUIKER

46 Flawrish werkomgeving

67 opleiding Swp manager

18 Digitalisering Politie mag ver gaan

48 TRIPS

68 rubriek nieuws

22 rubriek inspiratie

51 Kwaliteit op Zuidas

73 rubriek aanbevolen

32 De sleutelpositie van Healthy Offices

52 Agile werken en de werkomgeving

81 agenda

45 Column Fred Kloet

56 rubriek community

82 column wim kooyman

36 interview martine verhoeven

60 interview rick pardoel

74 prestatiemeting en benchmarking

5 Smart WorkPlace | maart 2018

INTERVIEW

6

jan willem menkveld

Friesland Campina wil meer eigen verantwoordelijkheid bij medewerkers

CIRCULAIR GEDRAG STIMULEREN MET MOBILITEIT Tekst Peter Bekkering

FrieslandCampina startte op 1 januari 2017 met een nieuw integraal mobiliteitsbeleid voor de leaserijders.

In Q2/Q3 2018 willen ze een nieuwe mobiliteitsbeleid voor de niet-leaserijders introduceren. Het mobiliteitsbeleid is gebaseerd op 4 uitgangspunten: duurzaamheid, veiligheid, kostenbeheersing en eigen verantwoordelijkheid. In groter verband wil het bedrijf naar een gedragsverandering, waarbij eigen verantwoordelijkheid bij medewerkers en het ­faciliteren daarvan een grote rol moeten gaan spelen. Hierbij is de Sociale Agenda van FrieslandCampina leidend.

De Sociale Agenda – die samen met de medezeggenschap is opgesteld – is een richtinggevende agenda, waarin de ontwikkeling van het arbeidsvoorwaarden en -verhoudingenbeleid is vastgelegd. Mobiliteitsbeleid is de eerste ­arbeidsvoorwaarden waarop de Sociale Agenda is toegepast.

Jan Willem Menkveld houdt zich

“Dat heeft niet geleid tot een funda­

al ruim 40 jaar bij verschillende

mentele koerswijziging, wel tot een

­bedrijven bezig met zaken die te

wijziging hoe we de gestelde doelen

Profiel FrieslandCampina

maken hebben met arbeidsverhou­

gingen realiseren. Zo is de focus

FrieslandCampina ontstond eind 2008 uit een fusie van

dingen, arbeidsvoorwaarden,

sinds de laatste update meer komen

­Friesland Foods en Campina. Aan de wieg van Friesland­

­workplaceconcepten en shared

te liggen op winning in the market,

Campina stonden in 1871 boeren, die hun krachten bundelden

­services. Ook kreeg hij regelmatig

snelheid in besluitvorming en wend­

en plaatselijke zuivelfabrieken stichtten. Inmiddels behoort

te maken met veranderingen, cultural

baarheid in de markt. Om dat voor

FrieslandCampina met een jaaromzet van 12.1 miljard tot de

changes en organisatorische aanpas­

elkaar te krijgen, moesten we de

zes grootste zuivelondernemingen in de wereld.

singen. “Daarbij ging het er altijd

­gelaagdheid in de organisatie

De producten van FrieslandCampina vinden hun weg naar

om hoe medewerkers zich aanpasten

­elimineren. Ook hebben we besloten

meer dan 100 landen. De activiteiten van FrieslandCampina zijn

aan veranderingen en wat ze qua

om waar nodig binnen “24 uur”

onderverdeeld in vier marktgeoriënteerde business groups:

facilitering daarvoor nodig hadden.

een besluit te nemen. Dat is nodig

FrieslandCampina Consumer Dairy, FrieslandCampina Specialised

Ook bij FrieslandCampina, waar ik

vanwege de voortschrijdende tech­

Nutrition, FrieslandCampina Dairy Essentials en Friesland­

sinds 2011 director Rewards and

nologie en de snelheid waarmee

Campina Ingredients. De vennootschap is volledig in handen

­Industrial Relations ben, is dat een

onze concullega’s innoveren.”

van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., met 18.900 leden/

belangrijk thema.”

melkveehouders in Nederland, Duitsland en België een van de

Ook op het gebied van omgaan van Route2020

medewerkers is er de laatste jaren

Bij de start van FrieslandCampina

veel gebeurd. “De afgelopen jaren

werd de strategie Route2020 vastge­

hebben we – met name bij het hoger

steld, waarbij inmiddels al tweemaal

management – kritisch gekeken naar

een update heeft plaats­gevonden.

de performance management cycle.

Smart WorkPlace | maart 2018

grootste zuivelcoöperaties in de wereld.

7

“

Bij het vormgeven van het mobiliteitsbeleid hebben we nadrukkelijk gekeken naar de haakjes met de sociale agenda.

Daarbij nemen we de continue

besloot samen met de Centrale

waarden, die we op basis van de

­dialoog en continue feedback als

­Ondernemingsraad een Nine grid

Sociale Agenda hebben ontwikkeld.

uitgangspunt in plaats van zoals

Sociale Agenda op te stellen. “Dat

Als het bij zo’n gevoelig punt slaagt,

voorheen het tweejaarlijkse beoor­

was nodig, omdat ik zag dat bij

moet het op andere gebieden ook

delingsgesprek. Bovendien kijken

­thema’s steeds fragmentarisch naar

kunnen gaan slagen.”

we steeds meer naar waar we de

het hoe en het waarom werd gekeken.

verantwoordelijkheden neerleggen.

Wij wilden ­echter liever een over­

Company drivers

Maar als je meer aan het verant­

koepelende paraplu, waaraan we

Het mobiliteitsbeleid had naast de

woordelijkheidsgevoel van mede­

ons beleid konden toetsen. In de

sociale agenda nog een tweede

werkers wilt appelleren, betekent

Nine grid Sociale Agenda zijn een

­element, de vier company drivers:

dat ook dat je op een andere manier

aantal elementen terug te vinden die

duurzaamheid, veiligheid, kosten­

moet gaan faciliteren.” Bovendien

te maken hebben met het geven van

beheersing en eigen verantwoorde­

diende zich nog een andere belang­

eigen verantwoordelijkheid en het

lijkheid. Daarnaast speelt wat door

rijke ontwikkeling aan, duurzame

faciliteren van de medewerker.

FrieslandCampina wordt aangeduid

­inzetbaarheid. “Dat betekent dat je

Daarnaast is er minder collectief

als Compass. “Compass is een

anders naar je workforce kijkt, nu

en meer ruimte voor maatwerk.

­gedragscode met normen en waar­

en in de toekomst.”

Menkveld benadrukt dat de Nine

den waarin is opgenomen, hoe we

grid Sociale Agenda geen project

aankijken tegen integriteit, hoe we

Nine grid Sociale Agenda

is, maar een proces. “Het moet in

omgaan met elkaar en hoe je elkaar

Beide ontwikkelingen – meer verant­

de tijd zijn loop hebben.”

aanspreekt op zaken, maar ook hoe

woordelijkheid bij de medewerkers

8

wordt gekeken naar zaken die in

en duurzame inzetbaarheid leidden

Een van de thema’s, dat Friesland­

bruikleen worden gegeven zoals

er in 2015 toe dat FrieslandCampina

Campina aan de Sociale Agenda

een computer of een auto. Want

wilde toetsen was het leasebeleid.

­medewerkers ervaren hun leaseauto

FrieslandCampina heeft 400 lease­

wel als bezit, maar dat is het natuur­

auto’s arbeidsvoorwaardelijk (senior

lijk niet. Het wordt je ter beschikking

management waarbij leaseauto

gesteld door de onderneming.”

Arjen Juurlink Mobiliteitsmanager van het Jaar 2017

­onderdeel is van het arbeidsvoor­

Menkveld legt uit waarom de ver­

Het integrale mobiliteitsbeleid van FrieslandCampina is niet

waardenpakket) en 600 leaseauto’s

binding met de company drivers

­onopgemerkt gebleven. Zo werd Arjen Juurlink in mei 2017

functioneel (auto is nodig voor uit­

werd gemaakt: “Vanwege draagvlak.

­tijdens het Fleetmanagement event in Rotterdam uitgeroepen

oefening van het werk, bijvoorbeeld

Iedereen, ook de COR, had ja

tot Mobiliteitsmanager van het Jaar 2017. De vakJury ver­

sales). Daarbij moet een medewerker

­gezegd tegen de company drivers.

woordde het bij die gelegenheid als volgt: “Arjen heeft vanuit

minimaal 20.000 kilometer per jaar

Dus als je die drivers vervolgens in

zijn intrinsieke motivatie gekozen mobiliteit te benaderen

rijden om in aanmerking te komen

het mobiliteitsbeleid laat terugkomen,

­vanuit de sociale agenda. Ondanks het complexe interne

voor een functionele leaseauto.

ben je al een heel eind.”

­speelveld, heeft hij zijn mobiliteitsbeleid onderdeel weten te ma­

Menkveld: “Het leasebeleid was een

ken van het integrale beleid. Zijn duidelijke visie op duurzaam­

thema dat zeer de aandacht had

Het mobiliteitsbeleid begint volgens

heid, veiligheid en keuzevrijheid heeft hij weten te vertalen

van de medewerkers, maar tegelijker­

Menkveld ermee dat de medewerker

naar concreet mobiliteitsbeleid. De succesvolle invoering

tijd ook kansen bood in het kader

zichzelf bewust de vraag moet stellen

van het individuele bonus/malus mobiliteitsbudget, waarmee

van het op te stellen mobiliteitsbeleid.

of hij wel moet reizen. “Uit oogpunt

medewerkers gestimuleerd worden anders te reizen is een

Vandaar dat we bij het vormgeven

van duurzaamheid is niet reizen de

mooi voorbeeld van zijn geslaagde gestructureerde aanpak

van dat mobiliteitsbeleid nadrukkelijk

beste oplossing. Vervolgens kun je

en doorzettingskracht.”

hebben gekeken naar de haakjes

kijken of er technische mogelijkheden

met de sociale agenda. En het mobi­

zijn. Moet je uiteindelijk toch reizen,

liteitsbeleid is de eerste arbeidsvoor­

dan komt eerst OV in beeld en pas

daarna de auto. In feite is het hele

Specialist bij FrieslandCampina,

Werknemers kunnen geld overhou­

mobiliteitsbeleid met name een

vult aan: “Daarbij wilden we van

den. Het beleid bevat incentives

gedragsveran­dering.”

FrieslandCampina heeft eerst een

het product auto (waar leasemaat­

als medewerkers groener reizen en

schappijen nog sterk op gefocust zijn)

rijden. Daarbij kun je zowel je auto­

naar de dienst mobiliteit.”

keuze als je reis- en rijstijl aanpassen.

­pilot met een leasemaatschappij

Zo kun je bijvoorbeeld het hele jaar

­gedraaid met een voorloper van

Gedragsverandering

voor een kleinere auto kiezen en

het huidige mobiliteitsbeleid. Daar

Juurlink benadrukt dat het doel van

­alleen bij de vakantie een grotere

hebben ze de stekker uitgetrokken.

het mobiliteitsbeleid niet een bespa­

auto huren. En dat alles heeft weer

“Wij constateerden dat leasemaat­

ring is, maar het is een manier om

invloed op de CO2-footprint die je

schappijen maar één belang hebben,

meer in control op de kosten te zijn.

als bedrijf afgeeft. Natuurlijk reali­

namelijk zo veel mogelijk auto’s

“Het mobiliteitsbeleid is vooral een

seer ik me terdege dat die footprint

wegzetten. En wij wilden - extreem

grote gedragsverandering, waarbij

vooral wordt bepaald door de

gesteld - juist het tegenovergestelde.

eigen verantwoordelijkheid de

­fabrieken en de koeien, maar met

Samen met Shuttel en Alphabet

­boventoon voert. Dat houdt in zelf

het mobiliteitsbeleid kun je als bedrijf

­hebben we het mobiliteitsbeleid vorm­

bewuste keuzes maken en daar ook

wel een signaal afgeven. Uiteindelijk

gegeven.” Arjen Juurlink, Sr Rewards

de consequenties van ondervinden.

willen we in de toekomst zelfs van

Smart WorkPlace | maart 2018

“

arjen juurlink

Het mobiliteitsbeleid begint ermee dat de medewerker zichzelf bewust de vraag moet stellen of hij wel moet ­reizen.

9

“

Als je meer aan het verantwoordelijkheids­ gevoel van medewerkers wilt ­appelleren, betekent dat ook dat je op een ­andere manier moet gaan faciliteren.

een leasebeleid in euro’s naar een

85 procent van de medewerkers met

mobiliteitsbeleid in CO2-uitstoot.”

een leaseauto houdt budget over,

Menkveld: “Medewerkers die in het

met bedragen uiteenlopend van 500

nieuwe beleid toe zijn aan een

tot 1000 euro bruto. Hetzij door een

­nieuwe auto, krijgen ook begeleiding

kleinere auto, hetzij door vaker voor

van een coach vanuit Shuttel. Die

het OV te kiezen, hetzij door elders

coach neemt hem mee in de reis van

te tanken of door sowieso minder

het bewust keuzes maken. Inmiddels

te reizen. Het betekent dat je de

weten we dat die aanpak daadwer­

­gedragsverandering die je wilt

kelijk heeft geleid tot meer bewust­

­realiseren ook daadwerkelijk reali­

wording bij medewerkers.”

seert. En het betekent een stimulans voor FrieslandCampina als bedrijf

10

Inmiddels draait de regeling, die

om ook op andere terreinen door

op 1 januari 2017 van start ging,

te gaan met eigen verantwoordelijk­

ruim een jaar. De eerste resultaten

heid, ­zoals bij duurzame inzetbaar­

zijn positief. Juurlink: “Maar liefst

heid.”

“

speelt bewustwording een grote rol.

Menkveld: “Zeker wanneer het om zakelijke ritten gaat, want die ge­ beuren meestal in opdracht van de onderneming. En daar is een wereld te winnen, want uit onderzoek dat we samen met Shuttel hebben ge­

Het mobiliteitsbeleid is vooral een grote gedragsverandering, waarbij eigen verantwoordelijkheid de boventoon voert.

daan kwam naar voren dat onze medewerkers substantieel meer ­zakelijke kilometers maken. Daarbij

Limiet privékilometers

wordt soms onvoldoende de vraag

Een ander belangrijk discussiepunt in het mobiliteitsbeleid was dat Friesland­

gesteld of een reis van 150 kilometer

Campina een limiet stelde aan het aantal privékilometers, namelijk 12.000

wel nuttig is als het gaat om een

per jaar. “We kennen allemaal de voorbeelden van het privégebruik voor

­uurtje vergaderen en of fysieke aan­

oneigenlijke doeleinden. Je moet je afvragen of dat volgens Compass nog

wezigheid wel daadwerkelijk toe­

wel aanvaardbaar is. Daarnaast klopt ook de redenatie niet over de eigen

gevoegde waarde heeft ten opzichte

bijtelling bij de fiscus. Die betaal je namelijk voor bezit en niet voor gebruik.”

van bijvoorbeeld een Skype-gesprek.

Een nationale benchmark voor leaserijders over het aantal privékilometers

Wij zien ook nadrukkelijk een taak

­leverde een aantal van 10.200 kilometers op. “We zijn daar twintig procent

voor teamleiders weggelegd om hun

boven gaan zitten en kwamen op 12.000 uit.”

medewerkers daarop te attenderen.”

Menkveld noemde al eerder duurzaamheid als een belangrijke company Om de gedragsverandering bij

driver. “In dat kader zijn we bezig met twee grote programma’s. Ten eerste

­mobiliteit te stimuleren, zet Friesland­

zetten we op boerderijen mestvergisters neer, waarbij de opgewekte energie

Campina verschillende methodes in.

wordt gebruikt om het bedrijf te runnen. Ten tweede zetten we zonnepanelen

Menkveld: “Een daarvan is gamifica­

op alle daken van de boerderijen van onze 12.707 leden-melkveebedrijven.”

tion. Daarmee willen we het leuker

Op mobiliteitsgebied leidt dit er nog niet toe dat FrieslandCampina overgaat

maken, waarbij we er overigens wel

naar volledig elektrisch rijden. “Dat is met name een kostenaspect. Wel zijn

voor waken dat het nog steeds serieus

we op andere manieren met duurzaamheid aan de slag bij ons mobiliteits­

wordt genomen. En daarnaast zijn

beleid. Zo gaan we onze carpoolauto’s wel hybride of full electric maken.”

we per 1 januari 2018 in het kader van de tweede update van Route2020

Workplace manager

met een overall program gestart in

Vooralsnog is het onderdeel gedragsverandering ondergebracht bij HR,

het kader van mindset en behaviour.”

­terwijl mobiliteit meer het pakkie-an van FM is. Menkveld zou graag zien dat in de toekomst dit samenkomt in een integraal proces en belegd wordt

Een belangrijk discussiepunt in het

bij een workplace manager. “Het zou moeten, maar bij FrieslandCampina

Het mobiliteitsbeleid is opgeknipt in

mobiliteitsbeleid was de privacy.

zijn we nog niet zover. Dat komt onder andere omdat de locaties in Neder­

twee fases. In de eerste fase kwamen

Menkveld: “Wij registreren de ritten.

land redelijk autonoom zijn in de manier waarop ze hun facilities inrichten.

de medewerkers met leaseauto’s

Vervolgens hebben we goed bekeken

Er is kortom niet één facilitaire afdeling voor Nederland. We willen wel

aan de beurt, in de tweede fase de

wat we daarvan als onderneming te

naar zo’n uniform facilitair concept met dezelfde look and feel. Je ziet dat

rest. Menkveld: “Daarbij gaat het om

zien krijgen en wat we gaan gebrui­

al enigszins in onze gebouwen, waar glas en wit veel terugkomen als rode

mensen die geen leaseauto hebben

ken. Want uiteindelijk willen we de

draad. Uiteindelijk zou ik naar een workplace concept toe willen, waarbinnen

maar zich wel moeten verplaatsen.

data ook gebruiken om gedragsver­

facilitair een belangrijke rol speelt, maar ook procurement en HR. Eigenlijk

Voor deze groep is de woon-werk­

andering te stimuleren.” Menkveld

gebeurt het bij mobiliteit al enigszins. Daar speelde HR al vanaf het begin

vergoeding de incentive, die we

haalt een heikel punt aan: “Mede­

een leidende rol, maar nu in de tweede fase komt facilitair steeds meer in

in een budget willen vormgeven.

werkers moeten actief aangeven of

beeld, bijvoorbeeld bij het ter beschikking stellen van carpoolauto’s.

Dat doen we enerzijds om veel

ritten privé, zakelijk of woon-werk­

We groeien kortom organisch naar workplace management toe.”

admini­stratieve lasten weg te nemen.

verkeer zijn. Natuurlijk realiseren

­

Nu vergoeden we op basis van

we ons dat dat op gespannen voet

­aanwezigheid. Straks willen we naar

staat met de eigen verantwoordelijk­

een budget, onafhankelijk van je

heid die we bepleiten. Het is vrijheid

aanwezigheid.” Ook bij deze groep

in gebondenheid.”

Smart WorkPlace | maart 2018

11

WorkPlace Day is het jaarevent van SWP. De fysieke ­ontmoetingsplek waar een antwoord wordt gegeven op de ­integrale vraag van eindgebruikers: ontwerp, realiseer en organiseer mijn slimme, gezonde en circulaire werkomgeving.

Ondersteun mijn werkproces. Motiveer mij. Geef mij de huisvesting, diensten, software, mobiliteit en middelen ­waarmee ik op een gezonde en circulaire wijze voor jouw organisatie kan werken en mijn betrokkenheid zal groeien.

12

Op 17 april organiseert Smart

van de dagelijkse praktijk van een

WorkPlace haar eerste WorkPlace

functie en rol, mobiel, vast of flexibel,

Day in de RAI te Amsterdam. Het

kan realtime gedeeld worden. De

thema is REALTIME. De verbinding

verbinding van het werkproces met

van technologie in de ene sector met

je Smart Home, Smart Building en

die in een andere sector maakt de

Smart City maakt je besluit, wel/niet

integratie van informatie mogelijk.

hier werken, vervolgens completer.

Deze verbinding en synchroniciteit van sectorale ontwikkelingen

REALTIME vereist dat alle aspecten

­versnellen de data-integratie.

van rol, functie en werkomgeving in

Zodoende ontstaan nieuwe inzichten

een enkel moment bij elkaar kunnen

en verschijnen nieuwe oplossingen.

komen. In een split-second is analyse

Processen worden geïntegreerd.

van een situatie mogelijk. IT-profes­

­Besluiten worden betrouwbaarder.

sonals zullen zeggen dat ‘REALTIME’

Winstmogelijkheden nemen toe.

niet bestaat. Dat klopt, want tussen

Creatieve routes naar gezondheid

actie en reactie zit altijd een fractie

en circulariteit openen zich.

van een moment. Voor de gebruikers en eindgebruikers van de werkom­

Een Experience

geving maakt dat niet uit. Een slimme,

Interoperabiliteit maakt directe bij­

gezonde en ­circulaire werkomgeving

sturing mogelijk. De directe realtime

maakt een werkgever immers aan­

klantgerichtheid en feedback zullen

trekkelijker. Betekenisvol werken is

verbeteren. De analyse van de actie

inspirerend en verhoogt de betrok­

en reactie, Predictive Analytics,

kenheid.

maakt het circulair ontwerpen en ­realtime bijstellen van processen,

De keten

projecten en producten mogelijk.

De individuele sectoren die samen

De werkomgeving beleven wordt

de werkomgeving vormen, HR, IT,

daarmee meer dan Design, Built,

Mobility, Maintenance, Vastgoed en

Maintain en Operate. De werkom­

FM ervaren allemaal dezelfde be­

geving krijgt oprecht betekenis nu

hoef­­ten aan REALTIME-verbindingen.

deze ook wordt waargenomen door

De business case gaat niet langer

de zintuigen van de eindgebruiker

sec over een project, maar per

– ook wel de nieuwe medewerker.

­definitie over de keten, de circulaire

Werving en ‘Onboarding’ wordt

cyclus, het gebruik en de eindgebrui­

een belevenis. Een Experience.

ker. Intersectorale samenwerkingen

­Online en offline. De aantrekkelijkheid

ontstaan en holistische oplossingen

Smart WorkPlace | maart 2018

13

1. De waarde van gezonde Human Resources Er wordt veel gemeten. Maar wat maakt en houdt medewerkers gezond?

En wat is dat waard? Zijn de andere branches zich bewust van hun invloed op die waarde? Als een klimaat­ installatie uitvalt in de zomer is de invloed op productiviteit duidelijk.

Idem voor de airco in de leaseauto, de koeling van een laptop en het raam dat door slijtage niet open gaat. Hoe monitoren HR-professionals de productiviteit van medewerkers in een werkomgeving? Snelle reactie op klachten en wensen van gebruikers verhoogt de waarde van Human ­Resources.

2. Virtueel en circulair ontwer­pen, bouwen, inrichten en gebruiken worden gebo­ren. De waarde van het

de genoemde sectoren bijeen. Vol­

­expert of disruptor. Deze rollen

Architecten, bouwers en installateurs

gebruik van de werkomgeving wordt

ledig in het Engels en online onder­

­kunnen in alle sectoren voorkomen.

innoveren snel. De invloed van Parijs

vervolgens zichtbaar, kwantificeer­

steund via www.WorkPlaceDay.com.

Nadrukkelijk wordt de samenwerking

is wel degelijk merkbaar. Het ene

baar en neemt toe. BIM-BAM-BOOM

Gelijktijdig met en in samenwerking

gezocht met sprekers, events en

na het andere duurzame initiatief

geldt niet alleen voor de waarde van

met Building Holland. De doelgroe­

­organisaties die tot de internationale

ontstaat. Fossiele brandstoffen zijn

het gebouw­dossier, maar ook voor

pen van WorkPlace Day zijn leiding­

top in een van de individuele sectoren

schadelijk. Hergebruik is het uitgangs­

de waarde van de werkomgeving.

gevenden, ­directies en bestuurders

­behoren. Unleash uit de HR, Corenet

punt. Maar wat is de waarde van

De impact ervan op de gezondheid

welke in de bij de werkomgeving

uit de vastgoed, FMN uit de FM-­

deze innovaties voor medewerkers

van eindge­bruikers wordt groter. En

betrokken sectoren werkzaam zijn:

sector, Duurzaam Gebouwd uit Bouw

in een werkomgeving? Wat kunnen

dat allemaal maakt dat de behoefte

HR, IT, Bouw & Onder­houd, FM,

& Onder­houd, VNA en VZR uit de

zij doen om de ontworpen werkom­

aan een ­revolutie in verdienmodellen

Vastgoed en Mobiliteit. Doelgroepen

Mobiliteit-branche en het BIM Loket

geving duurzaam te gebruiken?

groeit. De uitdaging is de stap van

voor het Workplace Day event zijn

voor IT.

Kan virtueel ontwerpen en bouwen

data naar wijsheid. REALTIME

zij die in hun sector slimme, gezonde

­wijsheid.

en circulaire werkomgevingen willen

Thema REAL TIME

materiaalgebruik en dus afval voor­ komen? En wat als we een werkom­

maken. Dit kan een ondernemer,

Het thema van WorkPlace Day 2018

geving helemaal virtueel kunnen gaan

De doelgroepen

­beslisser of directeur zijn, maar ook

is REAL TIME. De sprekers behande­

gebruiken? Is werken in de virtuele

Op de Workplace Day brengen wij

een integrator, informatiemanager,

len de volgende subthema’s.

wereld slim, gezond en circulair?

IT

“SMART WORKPLACE

RE Information Technology

HR

Real Estate

Main

COMMUNICEERT, VERBINDT EN ACTIVEERT” 14

Maintenance

Mobility

Facility Management

FM

Human Resources

Mob

sprekers

Prof. ir Hans de Jonge

Agnes Uhereczky

Elizabeth Nelson

Is directievoorzitter van de Brink Groep.

Is expert employment bij de World Business

Noemt zichzelf een misfit. Startte na studie

Richtte met enkele anderen in 1991 de studie­

Council for Sustainable Development. Meet met

­biomedische engineering met advertising.

richting Bouwmanagement en Vastgoedbeheer

HappyOrNot de Workplace Happiness en is

Is gek van technologie en mensen.

aan de TU Delft op – nu Management in the

change management consultant bij de WorkLife

Schrijft en droomt graag.

Built E ­ nvironment. Daar was hij jarenlang

HUB. Wil de fundamentele menselijke behoeften

Schreef het boek The Healthy Office Revolution.

hoogleraar.

en de bedrijfsdoelen verbinden.

Is eigenaar van Learn Adapt Build.

Yvette Watson

Raphael Gielgen

hellen van der plas

Studeerde aan de Haagse Hogeschool Facility

Is hoofd research en trendscouting van ­Vitra.

Is Marketing Director van Philips Lighting BeNeLux.

Management. Startte in 2016 met PHI Factory.

­Organiseerde de Work Hackathon in 12 steden.

Met een brede internationale ervaring leidt ze

Werkt daarnaast nog bij de Koninklijke Bibliotheek.

Is prive op zijn boerderij ­‘disconnected’.

de transitie van conventionele naar digitale

Is voorzitter van de FMN Expertgroep Circulaire

Wil zakelijk van de kantooromgeving een

verlichting.

en Exclusieve Economie. Initieert initiatieven op

betere plaats maken. Is altijd op zoek naar de

het gebied van c­ irculaire concepten.

­innovaties van morgen.

Smart WorkPlace | maart 2018

15

De nieuwe Radial-tapijttegel van Interface biedt een nieuw type kleurverloop. Met een diagonale overgang vervangt de ene tegelkleur subtiel de andere. De zachte kleuren maken Radial een perfecte match voor eigentijdse designtrends. Radial is een uitstekende basis voor uw rustgevende +Positive space.

CreÍer uw eigen positieve ruimte met Interface – meer informatie op interface.com/positivespaces.

16

3. De mobiele werkomgeving

gestaag. Interactie van mens en

Als we willen kunnen we altijd en

­machine leidt tot machine learning

overal werken. Voorheen brachten

en artificial intelligence. Wij maken

we onszelf naar een locatie, maar

robots intelligent en zij vergemakke­

steeds meer brengen we onze infor­

lijken ons werk. Een win/win? Zijn

matie naar die locatie. De Digital

er ook downsides? Wat doet Alexa?

Twin gaat langzaam maar zeker de

Wie is Nao? Waarom geloven we

fysieke plek overnemen. De mobiele

wat Sophia zegt? De tijd tussen actie

werkomgeving zit in onze smart­

en reactie en de kwaliteit van de

phone en de cloud. Wat is de impact

respons bepalen het nut van robots

hiervan op de fysieke werkomgeving?

in de werkomgeving.

Krijgen we van de werkgever een thuiswerkplek en een aantal moge­

5. Predictive Analytics

lijke werkhubs in de stad? En een

De heilige graag van BigData en

autonome rijdende unit met iRoom

­informatiemanagement is de voor­

voor overleg tijdens onze verplaat­

spellende waarde die men uit het

sing? De ontwikkeling van Space

verzamelen van data kan halen.

mensen veranderen. Maar er zijn

dag. Samen met de geselecteerde

naar Place zorgt voor ingrijpende

Wijsheid komt met de jaren, omdat

natuurlijk wel basisprincipes, statis­

sprekers werkt hij naar de WorkPlace

veranderingen in de sectoren vast­

het tijd kost ervaringsgegevens te

tische waarden en gewoonten.

Day toe. De dag zelf is daarom veel

goed en mobiliteit. Hoe veranderen

verzamelen. We kunnen overal

Wat kunnen we wel en wat kunnen

meer het einde van een Reis van een

deze mee? Hoe beïnvloeden zij

­sensoren opplakken, maar we zullen

we (nog) niet voorspellen?

klein groepje topexperts dan een

­realtime wat de route van uw mede­

toch eerst een goede en betrouwbare

werkers wordt?

hoeveelheid datasets moeten hebben

Programma

de lunch als de afsluitende receptie

willen we met zekerheid garanties

Het programma start om 10.00 uur

vinden op de beursvloer plaats.

4. Software en robots

kunnen afgeven over storingen en

met twee plenaire sessies. De lunch

De Innovatie Challenge van de

uitval van apparaten, gedrag van

is van 12.00 tot 13.00 uur op de

Deelname kost f 250. Inschrijven

­rijtje individuele presentaties. Zowel

­Nationale Politie roept om voorstellen

mensen en de combinatie van deze

vloer van de beurs Building Holland,

kan op www.WorkPlaceDay.com

waarin de Robocop verwerkt wordt.

twee. Het gebruik van de werkom­

waarna tot 16.00 uur drie workshops

Meer informatie over de sprekers en

De mogelijk aanvullende rol van

geving verandert elke dag. Behoef­

worden gehouden. Prof. ir. Hans de

sponsoren is daar ook te vinden.

­robots in teams en projecten groeit

ten veranderen, taken veranderen

Jonge is inhoudelijk leider van de

17 Smart WorkPlace | maart 2018

digitalisering politie mag ver gaan

18

Tekst Fred Kloet

“

Politie gaat smart en mobiel.

De Innovatie Challenge van de Nationale Politie loopt al sinds oktober 2016. Maar op 15 februari is de challenge met een formele vraag aan de markt pas echt gestart.

De politie wil 500.000 m2 BVO vloeroppervlak met een boekwaarde van f 1,6 miljard kwijt. Momenteel is 79 procent van de huisvesting eigendom. Er komt 170.000 m2 nieuwbouw en er wordt 630.000 m2 BVO gerenoveerd.

De inzet van technologie en sociale

komst uit intelligent licht verzameld

innovatie vormen belangrijke factoren

en onderzocht. Politieagenten kunnen

in de operatie die tot 2025 gaat

door ‘mobile-tagging’ hun informatie

­duren. Maar het is vooral de manier

verzamelen. Het verschil tussen

waarop de Nationale Politie dingen

blauw werk (agent op straat) en

anders aanpakt die indruk maakt.

grijs werk (recherche) wordt steeds

De burger, de politieagent en de

transparanter. Voorheen liep dit meer

­robocop staan in het centrum van

door elkaar. Door de technologische

de uitdaging. Exclusief achterstallig

en maatschappelijke ontwikkelingen

­onderhoud gaat er f 1 miljard in het

nam de druk en chaos toe. De ergste

politiewerk van de toekomst worden

vorm van criminaliteit bleek identi­

geïnvesteerd.

teitsfraude. En die pak je niet aan door simpel ergens binnen te vallen.

Kenniswerk

De klassieke organisatie moest

Het politiewerk wordt steeds meer

­kantelen. Tijd voor verandering.

kenniswerk. Taken die voorheen

Tijd voor de organisatie van het

door MBO-ers gedaan kon worden

­politiewerk van de toekomst.

vereisen nu HBO-denk en werk­ niveau. Zowel qua technologie als

Maar hoe maak je politiewerk slim,

sociaal is de communicatie met de

gezond en circulair? Natuurlijk, een

burger en de bad guys onder hen,

nieuwe korpschef die past bij de

criminelen, complexer geworden.

­uitdaging is belangrijk. Maar hoe

En toch, de politie heeft goed door

verander je de werkomgeving?

dat investering in de analyse van

De middelen en huisvesting waar

­informatie achter de schermen de

men mee werkt kunnen de verande­

sociale interactie voor de schermen

ring soms erg in de weg zitten.

dient. Het politiebureau verandert

­Vanaf 2016 heeft men de markt

dan ook van een gesloten bolwerk

­benaderd om die vragen te helpen

naar een ontmoetingsplek in de

beantwoorden. Met De Bouwcampus

wijk. Op centrale plekken wordt in

in Delft als ontmoetingsplek is een

meldkamers alle data verzameld uit

strategisch huisvestingsplan gemaakt.

gebouwen, auto’s, mobiele telefoons,

Er is met de wetenschap en met de

camera’s, netwerken en in de toe­

markt nagedacht over co-engineering,

19 Smart WorkPlace | maart 2018

Winning Workplace Award Wij feliciteren VGZ met hun ‘Winning Workplace’

20

Wilt u ook een werkomgeving creëren waarmee de ambities van uw organisatie verwezenlijkt worden? JLL ontwikkelt Winning Workplace concepten met aantrekkingskracht voor talenten en waarmee het welzijn en plezier van uw medewerkers bevorderd wordt.

www.jll.nl

gedeeld zodat alle partijen, zowel politie als marktpartijen, kennis kunnen opbouwen. ­Partijen investeren in lerend vermogen van ­medewerkers en organisatie.

7. Alle partijen – zowel opdrachtgever als ­opdrachtnemer - voelen zich blijvend verant­ woordelijk voor het door hen geleverde ­resultaat en handelen daar ook naar.

8. De diversiteit in de opgave vraagt om diversiteit in opdrachtnemers. We gaan altijd op zoek naar de beste partij voor de voorliggende ­opgave.

De Innovatie Challenge is gericht op de innovatie van teambureaus en politieposten. Tot 1 mei kunnen bouwers, installateurs, IT-ers, facility managers, architecten, kunstenaars, startups en burgers hun ideeën, concepten en oplossingen inzenden. ­Minimaal een van deze drie uitdagingen dienen van een antwoord te worden voorzien: wearables, sensoren, Digital Twins, Chromebooks,

teit en Vastgoed. En dat is vreemd, omdat een

Azure, Hololens, BuurtWhatsApp, CAS-systeem en

groot deel van het toekomstige politiewerk mobiel

klapdagen. En er is nagedacht over de uniforme

wordt uitgevoerd. Op de (elektrische) fiets, in de

functioneel of herbruikbaar toekomstbestendig

uitstraling en herkenbaarheid van de werkomge­

autonome auto, op straat en bij partners in de

gebouw?

ving van de politie. Gaandeweg werd duidelijk

veiligheidsketen.

I. Hoe maak je een courant, flexibel en multi­

II. Hoe maak je toegankelijke publieksruimte met een open uitstraling die op- en af te schalen

dat de klassieke aanbestedingsaanpak niet ­geschikt zou zijn. Bouwers die riepen ‘Maar als

Op http://www.debouwcampus.nl/co-creatie-lab/­

zijn en ook de privacy en veiligheid van mede­

u niet duidelijk bent in wat u wilt, wat doe ik hier

praktijkopgaven/marktbenadering-grootschalige-

werkers en bezoekers respecteren?

dan?’ vielen af. Eerst samen virtueel bouwen en

herhuisvesting-politie kan iedereen alle stappen,

dan pas de fysieke realisatie aanbesteden vergt

verslagen en presentaties van alle bijeenkomsten

komst waar het werk is met slimme oplossing

III. Hoe faciliteer je het politiewerk van de toe­

een investering en risico die niet i­edereen wil doen.

inzien. Zelfs de deelnemerslijsten staan online.

voor samenwerking door eigen medewerkers

Maar als men begrijpt dat men door samenwer­

Ook de marktvisie en het huisvestingsconcept zijn

en met partners uit de veiligheidsketen?

king vooraf invloed heeft op de fysieke realisatie

daar vindbaar. Acht leidende principes verwoor­

die wordt gevraagd, dan valt het kwartje wel.

den de gewenste samenwerking van opdracht­

jury

Veiligheid ontstaat door vertrouwen, transparantie

gever en opdrachtnemer (citaat).

Na een selectieproces in mei en boostcamp met zes finalisten op 13 juni krijgen drie winnaars

en kennis delen. En dat is ­misschien wel waarom juist de Nationale Politie het voorbeeld wil geven bij de realisatie van haar nieuwe werkomgeving.

1. We kijken met trots en plezier naar de opgave en dragen dat ook uit.

2. De aanbestedingsvorm en de gekozen manier

Acht principes De Innovatie Challenge van de Nationale Politie is op 6 februari op de Bouwcampus gelanceerd.

Het maximale aantal van 200 deelnemers was erbij. Onder andere Aiber, Arcadis, AT Osborne, Autron, BIM4ALL, Bosch, Schneider, Sodexo, SWECO, Brink, CfPB, SWP, De Twee Snoeken en

verder te ontwikkelen en eventueel toe te passen.

In de jury zitten Claudia Reiner (Uneto-VNI), Peter

van samenwerking zijn gericht op het doel van

Noordanus, Gerrit Den Uyl (Directeur Politie Dien­

de opgave.

stencentrum) en Liesbeth Huyzer (lid korpsleiding).

3. De concurrentie is gebaseerd op de juiste ­variabelen.

4. We kennen en erkennen elkaars belangen en risico’s, en handelen daar ook naar.

5. De financiële totstandkoming en afwikkeling

Zwarte Hond, Engie, Heijmans, HEVO, Honey­

van de opgave is doelmatig, rendabel en

well, Microsoft, Vitra, Ynno, Zri, Twynstra Gudde,

­financierbaar voor alle betrokkenen.

Philips, Interface, RHDHV, JLL, BAM en OfficeLynq.

vanaf juni de kans hun innovatie bij de politie

6. Kennis wordt zo veel als mogelijk binnen de

Een zeer gevarieerde groep dus. Opvallende

grenzen van zaken als informatieveiligheid,

­afwezigen waren partijen uit de sectoren Mobili­

commercieel belang en privacy gevoeligheid, Smart WorkPlace | maart 2018

De Nationale Politie laat met deze aanpak zien wat ‘practice what you preach’ betekent. Als men dit vol weet te houden kan deze challenge wel eens de eerste in een lange rij worden.

(Meer informatie over de lancering op 6 februari is te vinden op Twitter met de hashtag #huisves­ tingpolitie.)

21

swp INSPIRATIE

inspirerende oplossingen voor de werkomgeving SWP brengt in deze rubriek inspirerende oplossingen voor de werkomgeving. Wij vinden dat slim, g ­ ezond en ­circulair werken ondersteunt moet worden door producten die passen bij de mens.

Faraday De BLOCK van Ernst Koning van studio Ilias Ernst.

Werkt onder andere voor Gispen, Lande Cartoni Design, Heineken en KLM. Ilias Ernst is gehuisvest, net als RoyalHaskoningDHV, bij CONTACT ­Amsterdam (www.contactamsterdam.nl). Op ­zakelijk gebied zou BLOCK een goede tool kunnen zijn om vergaderingen en concentratiewerkzaam­ heden effectiever te laten verlopen. Het is een klein kooitje van Faraday. Smartphones hebben dan geen bereik. Het is een mooi object van mooi materiaal. Een gadget die geheel past in de sfeer van de Thrive Global-beweging van Arianna ­Huffington, die het gebruik van smart phones wil afremmen. Een mooi design voor f 99 dat je doet nadenken over de betrekkelijkheid van online-­ verbinding en de waarde van echte aandacht.

Revolutionair Steelcase heeft met veel bombarie een unieke stoel op de markt ­gebracht die echt revolutionair is en een fantastische naam heeft: SILQ. De stoel past zich­zelf aan de bewe­ gingen van de gebruiker aan. Geen handles, geen mechanismen, geen staal. Er is een polymeer ontwikkeld dat de eigen­schappen van koolstof benadert en tegen een aantrekkelijke prijs te maken is. Steelcase stelt zelf dat de stoel zich meer als organisme dan als object gedraagt. De ronde vormen benadrukken dat. In de USA is de stoel al beschikbaar voor een advies­prijs van f 970. Wat de stoel in Nederland gaat kosten is nog 22

niet bekend.

Robots en Amazon Alexa Tijdens de ‘Disrupt the workplace’ Innovation Challenge van Accenture en ISS kregen start-ups de kans zich te presenteren aan corporates. Een van de start-ups was Ecovacs Robotics met Deebot. Met deze robot kun je stofzuigen uit het schoonmaakprogramma schrappen en de bot ’s nachts aan het werk zetten.

Wanneer de energie weinig kost … Een andere start-up presenteerde de robot Relay. Kijk op www.savioke.com voor diverse toepassingen.

Vooral handig voor campussen, vergaderzaal­ service, ziekenhuizen, scholen en misschien ook wel in restaurants.

23 Smart WorkPlace | maart 2018

Alila vergaderkuip Hotels dienen al langer als inspiratie voor het realiseren van ­werkomgevingen die als belevenis ­motiverend werken op samenwerking.

Wat te denken van deze vergaderzaal met break-out ruimte.

24

25 Smart WorkPlace | maart 2018

Client Project Projectnr.

Version Artworker/s Date

Scan CTRL Méét Logo measuremen 151203 1.0 TS 13-01-16

Document name 151203_Measuremen_Logo_CMYK_130116

Substrate to use/ print method FULL COLOR

Used colors

C

M

Y

K

Other info

BooM creatives B.V. Saturnusstraat 60, unit 25 2516 AH Den Haag 070 3837103 info@BooMcreatives.com www.BooMcreatives.com

Copyright © 2016 BooM creatives, a BooM holding company. All rights reserverd.

26

swp INSPIRATIE

Regenwater en fosfor bij Circl In Circl worden de toiletten doorgespoeld met regenwater. Prima initiatief.

Het kan echter nog circulairder door waterloze toiletten te nemen en dan vervolgens de fosfor uit de opgevangen pure urine terug te winnen, zoals in de Heineken Music Hall. Een mens scheidt zo’n 1,6 gram fosfor per dag uit.

Per jaar wordt via urine net zo veel fosfor geleverd als nodig is om vijftig procent van de gewassen te bemesten.

Sensoren bij König + Neurath Smart WorkPlace bezocht onlangs de showroom van het Duitse König + Neurath aan de Beethoven­ straat 530 in Amsterdam om K+N SMART.OFFICE te ervaren. Kees Conijn en Ronald de Man ­demonstreerden de functionaliteiten. Met sensoren in ruimte en meubilair en twee Apps vergezelt K+N SMART.OFFICE het hele arbeidsproces. Het is zowel een analysetool als partner voor het slim werken.

Samen met rolergo.com ontwikkeld. In combinatie met het mobiele Standby 2.0 meubel met accu ­geven deze Apps de mogelijkheid letterlijk en figuurlijk de meest comfortabele en functionele plek in een ruimte te vinden.

Smart WorkPlace | maart 2018

27

INTERVIEW

28

OLIVER HEATH

DESIGN MOET HET BESTE IN DE MENS NAAR BOVEN HALEN

Tekst Daan de Winter

Oliver Heath is in Engeland een van de bekendste architecten, product- en interieur­ ontwerpers van dit moment. De Brit is gespecialiseerd in biophilic design: het toepassen van natuurlijke ontwerpelementen om de gezondheid en het welzijn van mensen te ­verbeteren. We spraken Heath uitgebreid over zijn bijzondere ontwerpfilosofie.

“De mens moet altijd centraal staan voor succesvol design.”

Wat is je belangrijkste inspiratiebron?

binnenplaatsen met schaduw en

“Dit klinkt misschien vreemd, maar ik haal mijn inspiratie vooral uit het obser­

zonnestralen, sociale ruimtes die

veren van gebouwen en ruimtes en de manier waarop mensen ze gebruiken.

­geschikt zijn voor groepen en daar­

Ontwerpers zouden altijd eerst hun ogen en oren moet gebruiken, dan pas

naast rustige uitkijkplekken waar

hun mond. Design wordt te vaak toegepast voor uitingen van macht, merk of

mensen in stilte kunnen reflecteren

identiteit, terwijl de essentiële behoeften van de mens worden g ­ enegeerd.”

zonder zich alleen te voelen.

Een inspirerend gebouw, al is het

“In veel succesvolle, gewilde gebouwen ligt juist wel de nadruk op menselijke

natuurlijk beter als je er nooit naar­

activiteit en wellbeing. Daardoor ontstaan stimulerende, productiviteits­

toe hoeft.”

“ WELL is een

belangrijke stap naar een toekomst waarin wellbeing in elk gebouw op één staat.

verhogende ruimtes. Ik vind het fascinerend hoe je slecht ontworpen ruimtes kunt verbeteren door de intrinsieke menselijke band met de natuur te benutten.

Op welke projecten ben je

Dat is het idee achter biophilic design.”

zelf trots?

“Ik vind het heel lastig om hier

Waar moet een goed design volgens jou aan voldoen?

­antwoord op te geven. Tijdens mijn

“Het allerbelangrijkste aspect is dat een gebouw het beste in mensen naar

carrière heb ik honderden uiteen­

boven brengt, met betere resultaten tegen lagere kosten. Of het nou een

lopende projecten uitgevoerd, zowel

­kantoor, school, ziekenhuis of hotel is: de mensen moeten zich er zo goed

voor particulieren als het bedrijfs­

mogelijk voelen - ontspannen en alert voor werk, of juist kalm en relaxt om

leven. Ik haal vooral voldoening uit

te herstellen. De omgeving moet bijvoorbeeld interactie stimuleren, de

projecten waarbij ik mensen kan

­creativiteit prikkelen, de productiviteit verhogen of bijdragen aan het herstel.

helpen die zelf weinig ervaring heb­

Alleen dan is het een ‘positive space’: een plek met een positieve impact.”

ben met mensgericht design. Het is fantastisch om te laten zien wat

Welk gebouw vind jij als architect echt een succes?

goed, doordacht design concreet

“Heel af en toe zie ik een gebouw dat me eraan herinnert waarom ik ooit

voor mensen kan betekenen.”

zo graag architectuur wilde gaan studeren. Onlangs bezocht ik in het kader van de Londense biophilic design-toer van vloertegelfabrikant Interface het

“Een van mijn recente favorieten is

Maggie’s Cancer Care Centre in het Hammersmith-ziekenhuis. Deze kanker­

een herstelruimte voor autistische

centra zijn gericht op het creëren van ruimtes waar mensen zich op hun

kinderen in de Garden School in

­gemak voelen in moeilijke tijden.”

Hackney. Dit is een kleine kamer naast de speelplaats van de school.

“Het centrum in Londen wekt een gevoel van warmte op. Het is bijna alsof

Aangezien we hier geen planten en

je wordt geknuffeld door het gebouw. Het bevat plekken met zicht op groen,

groen mochten gebruiken, hebben

Smart WorkPlace | maart 2018

29

“ Gezonde

en gelukkige ­medewerkers voelen zich meer betrokken en zijn productiever.

we gekozen voor natuurlijke mate­

Gezonde en gelukkige medewerkers zijn productiever en voelen zich meer

rialen, kleuren en texturen in combi­

betrokken bij de organisatie. Mensgericht design levert dus ook geld op.”

natie met uitkijkzitjes en speelse, zeshoekige plekjes waar kinderen

“Door deze commerciële voordelen willen steeds meer projectontwikkelaars

zich kunnen terugtrekken. Door een­

inzichtelijk maken in hoeverre hun gebouwen het welzijn van werknemers

voudige biophilic design-principes

bevorderen. De WELL Building-standaard maakt dit mogelijk. Er zijn drie

toe te passen, hebben we een ruimte

certificeringsniveaus: zilver, goud en platina. De certificering is gebaseerd

gecreëerd waar kinderen kunnen

op de zeven belangrijkste kenmerken: lucht, water, voedsel, licht, conditie,

herstellen van het rumoer, de chaos

lichamelijk comfort en mentaal welzijn.”

en de verwarring van de speelplaats.”

Kun je een voorbeeld noemen van een gebouw dat Je bent een groot

­voldoet aan de WELL-standaard?

­voorstander van de WELL

“Een mooi voorbeeld vind ik het gerenoveerde Londense kantoor van duur­

Building-standaard.

zaam ingenieursbureau Cundall dat voldoet aan de WELL Gold-standaard.

Waarom?

In samenwerking met interieurarchitect Ben Allen hebben ze het kantoor

“Omdat WELL een belangrijke stap

com­pleet opnieuw ingericht. Daarbij is echt met alles rekening gehouden:

is naar een toekomst waarin het

van de ergonomische werkplekken voor het personeel en de inrichting van

­welzijn van de gebruikers in elk

de cateringfaciliteiten tot het verminderen van vluchtige organische stoffen

­gebouw de aandacht krijgt die het

in lijm en verf.”

verdient. Er is zoveel wetenschappe­

30

lijk bewijs dat design een enorme

“Tijdens Clerkenwell Design Week 2017 vertelde Allen dat hij met name op

impact heeft op de fysieke en men­

zoek was naar innovatieve manieren om een positieve gedragsverandering

tale gezondheid van de mensen die

te realiseren bij de werknemers. Hij koos daarom voor kleinere bureaus en

erin wonen, werken of verblijven.

plaatste ze in de buurt van de muren, waardoor meer ruimte voor beweging

Dit besef begint ook steeds meer

ontstond in het midden. Dit moedigt mensen aan om hun werkplek te verlaten

door te dringen in het bedrijfsleven.

en vaker met elkaar te communiceren.”

“De resultaten zijn duidelijk. Cundall heeft grote vooruitgang geboekt op het

kleuren, texturen en patronen te

­omgeving. Ik ben heel benieuwd

gebied van medewerkerstevredenheid en productiviteit. Het verzuim is met

­gebruiken. Dit stelt ontwerpers in staat

waar we over een jaar of tien staan.”

maar liefst 50 procent gedaald ten opzichte van voorgaande jaren en

om biophilic design-principes van

het personeelsverloop met 27 procent, waarmee de organisatie meer dan

de grond af aan te introduceren met

Hoe zie jij de toekomst

200.000 euro heeft bespaard. Dit toont aan hoe waardevol een op de

iets eenvoudigs als een vloertegel.

van design?

mens gerichte benadering van interieurontwerp kan zijn.”

Interface en ik zitten dus helemaal

“Ik denk dat we toegaan naar een

op één lijn met onze CO²- en mens­

nieuwe, meer complete vorm van

gerichte benadering van design.”

duurzaam design. Architecten

In hoeverre wordt de WELL-standaard nu al toegepast?

“Het goede nieuws is dat WELL in steeds meer landen voet aan de grond

­moeten niet alleen proberen om de

krijgt. Maar er is absoluut nog veel werk te verzetten. Zo blijkt uit het Human

Welke ontwikkeling in de

impact op het milieu te verkleinen

Spaces-rapport van Interface dat 42 procent van de Europese werknemers

wereld van design spreekt

door bijvoorbeeld minder grondstof­

nog steeds niet kan profiteren van natuurlijk licht. 55 procent heeft geen

je het meeste aan?

fen te verbruiken en zoveel mogelijk

­toegang tot groen en voor 7 procent is zelfs geen raam beschikbaar.

“Ik vind het fascinerend om te zien

materiaal te recyclen, maar ook de

Dat is zorgwekkend.”

hoe nieuwe technologie kan worden

mens centraal stellen. Pas als we

ingezet om de menselijke interactie

­begrijpen dat er een direct verband

Je bent de biophilic design-ambassadeur van Interface.

met de natuur te verbeteren.

is tussen ons eigen welzijn en dat

Waarom werk je samen met dit bedrijf?

Van ­interactieve projecties tot aug­

van de natuur om ons heen, kunnen

“Wat mij heel erg interesseert, is hun sterke focus op duurzame productie en

mented reality: er zijn steeds meer

we ontwerpen creëren die echt duur­

circulaire processen. De vloertegels van Interface belasten het milieu zo min

ingenieuze oplossingen waarmee je

zaam en toekomstbestendig zijn.

mogelijk. Ik vind dat alle fabrikanten hier iets van kunnen leren. Daarnaast

als ontwerper natuurlijke elementen

­Alleen dan is design waardevol voor

past Interface biomimicry toe bij het design van hun tegels door natuurlijke

kunt integreren in een stedelijke

mensen, bedrijven en de aarde.”

“ We gaan

toe naar een nieuwe, meer complete vorm van duurzaam design.

31 Smart WorkPlace | maart 2018

de sleutelpositie van healthy offices Tekst Marjolein Sinke

Met mijn afstudeeronderzoek ‘Wat is de strategische meerwaarde van Healthy Offices?’ studeerde ik in 2017 af aan de opleiding Facility Management van de ­Hogeschool Rotterdam. Healthy Offices vormen een ­sleutelpositie binnen veranderende organisaties en zijn van grote invloed op het welzijn en de productiviteit van medewerkers.

Healthy Offices is een concept dat

moet de werkomgeving ervoor zorgen

vestiging van de strategische meer­

zich in de realisatie van huisvesting

dat de eindgebruiker energieker en

waarde van Healthy Offices. Ook

richt op onzichtbare elementen zoals

gezonder de werkomgeving verlaat.

blijkt dat de bedrijven nog zoekende

akoestiek, goede luchtkwaliteit, juiste

Healthy Offices moet de mentale ge­

zijn hoe ze naar het juiste beleid hoe

verlichting, daglicht en organisatie­

zondheid van gebruikers stimuleren

deze Healthy Offices te organiseren.

cultuur. Maar naast deze onzichtbare

en hen in staat stellen goed te kunnen

Belangrijk daarbij is de vraag wie

en traditionele elementen is er binnen

functioneren.

de regie heeft. Is het HR of Facility

Healthy Offices ook aandacht voor

32

Management of moeten zij hierin

beweging, ontspanning, diversiteit

Razendsnelle ontwikkeling

gaan samenwerken? Zowel bij orga­

in werkplekken, groenvoorziening

“Vanwege mijn afstudeeronderzoek

nisaties als ontwikkelaars is er in het

en voeding. Kortom, Healthy Offices

volg ik de ontwikkelingen rondom

afgelopen jaar steeds meer bewust­

is gericht op het verbeteren van het

Healthy Offices nu ruim twee jaar op

zijn over de impact van de werkom­

welzijn van de eindgebruiker.

de voet. De term Healthy Offices is

geving op hun eindgebruiker. Ik con­

nu een veel voorkomend begrip. In

stateer ook dat medewerkers zelf

Vanuit de literatuur wordt de term

het afgelopen jaar is de kanteling

steeds meer bewust zijn van hun ge­

uitgelegd als een huisvestingsconcept

zichtbaar geworden die al langer

zondheid en vitaliteit en dat zij tijdens

dat zich volledig richt op het creëren

speelde, namelijk dat de nadruk is

hun werk en in de werkomgeving

van een gezonde werkomgeving

komen te liggen op het investeren in

daarbij ondersteund willen worden.

voor de eindgebruiker. Een gezonde

vastgoed om de gezondheid van

omgeving moet ervoor zorgen dat

eindgebruikers te stimuleren. Gezond­

Meerwaarde

eindgebruikers productiever zijn en

heid en welzijn van eindgebruikers

Steeds meer organisaties zien de

zich fijn voelen in de werkomgeving.

zijn een heel belangrijke rol gaan

meerwaarde van Healthy Offices en

De werkomgeving mag de eind­

spelen. Steeds meer bedrijven onder­

­daarbij verleggen ze de focus ook

gebruikers eigenlijk geen energie

kennen het belang hiervan. In mijn

meer en meer naar de eindgebruiker,

kosten, in de meest ambitieuze zin

ogen is deze ontwikkeling een be­

­aldus Marjolein Sinke. “Healthy

“

Steeds meer organisaties verleggen de focus naar de eindgebruiker.

De strategische meerwaarde van

organisaties. Dit is per organisatie

Healthy Offices blijkt uit het feit dat

afhankelijk van de cultuur, doelstel­

het onderdeel is van strategisch huis­

lingen en wensen van de eind­

vestingsmanagement. Het kan onder­

gebruikers.

deel zijn of worden in het strategisch huisvestingsplan voor organisaties.

Binnen Healthy Offices is het van

De strategische meerwaarde voor

groot belang dat de gebruiker zelf

eindgebruikers is gezondheidswinst

invloed kan uitoefenen op de werk­

­Offices is van toegevoegde waarde voor zowel de organisatie als voor de

en productiviteitswinst. Op de lange

omgeving. De vormgeving van

eindgebruiker. Deze twee zijn nauw met elkaar verbonden want een meer­

termijn zal de eindgebruiker zich

­Healthy Offices kan het beste ont­

waarde voor de eindgebruiker levert meestal ook direct of indirect een

mentaal en fysiek gezonder voelen

staan vanuit ‘Human centred design’.

­toegevoegde waarde voor de organisatie.

waardoor zijn prestaties zullen ver­

Een methode waarin de gebruiker

De toegevoegde waarde Healthy Offices voor eindgebruikers blijkt op een

beteren. Daarnaast wordt de eind­

centraal staat en zowel HR als FM

aantal vlakken. Het levert gezondheidswinst op en de eindgebruikers gaan

gebruiker productiever, verhoogt

nauw zijn betrokken bij het ontwerp.

zich mentaal sterker voelen, daardoor zullen zij meer initiatieven nemen en

zijn output en voelt hij zich meer

Mogelijkheden om te kunnen ont­

creativiteit kunnen tonen. Daarnaast zullen zij productiever worden en met

­verbonden met de organisatie.

spannen en te bewegen zijn essen­ tieel in een Healthy Offices concept

meer plezier naar hun werk gaan.

De eindgebruiker centraal

blijkt uit de inspiratiebezoeken.

De meerwaarde voor de organisaties wordt gezien in duurzame inzetbaar­

Wanneer organisaties willen gaan

heid, vitaliteit, hogere productiviteit en tevredenheid. Daarnaast wordt er

werken met Healthy Offices is het

Het startpunt van de vormgeving

meer binding gecreëerd onderling en kan Healthy Offices het imago van

belangrijk dat de organisatiedoel­

moet liggen bij een analyse van de

een organisatie positief beïnvloeden. De meerwaarde voor een organisatie

stellingen en de cultuur van een

huidige situatie. Gebruik hiervoor

is onder andere ‘­employer branding’, hiermee ­kunnen ze zich wapenen

­organisatie op elkaar aansluiten. Er

de databases die je organisatie al

­tegen de ‘war on talent’.

is niet een passend model voor alle

heeft. In software als een FMIS ligt veel informatie over de eindgebrui­ kers en de wensen, meldingen of klachten die zijn hebben gemeld.

Met deze informatie kan de huidige situatie vaak al goed in kaart worden gebracht. Stap twee is om te kijken naar de strategie van de organisatie.

Adviseer vervolgens welke aanpas­ singen gedaan moeten worden die aansluiten op deze organisatiestrate­ gie. Denk altijd in het belang van de eindgebruiker en stel deze centraal in de vormgeving.

Om de gebruiker centraal te stellen in de vormgeving moet er met ver­ schillende afdelingen binnen een ­organisatie in gesprek worden ge­ gaan over hoe zij gezondheid en welzijn op microniveau willen invullen.

Hieruit volgen concrete interventies en beoogde gedragsveranderingen.

Daarnaast wordt er meer draagvlak gecreëerd voor de verandering wan­ neer de eindgebruikers zelf betrokken mogen zijn bij de vormgeving.

Wanneer beslissingen bottum-up

Smart WorkPlace | maart 2018

33

THE ROAD TO ALL-ELECTRIC WAT WORDT UW ROUTE?

34

WWW.ALKLIMA.NL

“

Werkomgeving meer dan standaard Arbo-eisen

het totaal aan ziekteverzuimdagen

ook tussen IT en FM. IT kan veel

in Nederland (Arbobalans, 2016).

­betekenen in het ­creëren van een

De opbrengsten van de investering

database en aanjager zijn van het

in Healthy ­Offices liggen vaak niet

mogelijk maken van innovatieve

worden genomen zijn eindgebruikers

een mooi middel om verwachtingen

direct op het gebied van Facility

­oplossingen. Deze drie afdelingen

meer bereid om te veranderen.

van eindgebruikers te overstijgen

Management maar meer op het ge­

kunnen de komende jaren een

­Organisaties en eindgebruikers willen

en stimuleert samenwerking tussen

bied van HR, imago, productiviteits­

­synergie bereiken. In Healthy Offices

de strategische meerwaarde weten

­verschillende disciplines binnen

winst en verlaging van ziekteverzuim.

concepten kunnen ze in ieder geval

achter Healthy Offices. Zo weten ze

­organisaties.

Wanneer hier kritisch naar gekeken

niet langer los van elkaar opereren.

waarom ze hierin investeren en kun­

wordt, kan beter onderbouwd en

nen ze dit ook aan de eindgebruikers

In mijn huidige baan als Facility

verantwoord worden waarom een

De eindgebruiker als basis en mid­

concreter toelichten. Bij de ene orga­

­Coördinator (bij Ahold Delhaize)

investering in Healthy Offices wel

delpunt in de werkomgeving en de

nisatie vraagt het creëren van een

constateer ik heel duidelijk de groei­

degelijk van meerwaarde is. Reden

synergie die het kan brengen tussen

gezonde werkomgeving aanpassin­

ende behoefte van eindgebruikers

te meer om juist de samenwerking

verschillende afdelingen maakt dat

gen in de fysieke omgeving en bij de

naar een hoger en gezonder niveau

met HR te zoeken en samen de

een Healthy Offices een krachtig en

andere organisatie is het een veran­

aan faciliteiten. Deze zichtbare

­verantwoordelijkheid te nemen voor

succesvol middel is. Healthy Offices

dering in organisatiecultuur en gedrag

­verschuiving is dagelijks merkbaar

de eindgebruiker.

wat moet worden gestimuleerd. Uit

en dwingt het (facilitaire) werkveld

de praktijk en het afstudeeronderzoek

om actief met dit ­onderwerp aan

Healthy Offices is een verbinding

perspectief. Welke technologieën er

blijkt dat ­Healthy Offices het beste

de slag te gaan.

tussen verschillende ontwikkelingen.

ook zullen opkomen, de eindgebruiker

Zo stimuleert Healthy Offices niet

blijft de spil van organisatie. Healthy

De gehele organisatie moet het opne­

Sleutel naar synergie

­alleen de samenwerking met HR maar

Offices kan hierin de ­sleutelpositie zijn!

men en borgen in hun werkprocessen.

Een mooie bijkomstigheid aan de

integraal vormgegeven kan worden.

heeft zich in een jaar tijd ontwikkelt tot een populaire trend mét toekomst­

ontwikkeling van Healthy Offices is Praktijkervaring

de synergie die het teweeg brengt.

Eindgebruikers brengen gemiddeld

Zo werd eerder al kort aangehaald

90 procent van hun leven in gebou­

dat ook de afdeling HR een promi­

wen door, dit feit verandert veel in

nente rol kan spelen. De zorg voor

waar we binnen het facilitaire werk­

de eindgebruiker is een gedeelde

veld de aandacht op zouden moeten

verantwoordelijkheid van HR en FM.

leggen. In de afgelopen jaren was

Deze twee afdelingen spelen de

het in Nederland gangbaar om een

­belangrijkste rol in de zorg voor én

werkomgeving te maken op basis van

behoud van talent in de organisatie.

minimale normen. De Arbo-eisen waren de norm voor veel organisaties.

Een trigger voor HR is naast het

Dit was het minimum om te zorgen

­behoud van ­talent in de organisatie

dat eindgebruikers niet ziek werden

vaak ook de hoogte van het ziekte­

en klachten niet te hevig waren. In de

verzuim. Ziekteverzuim in Nederland

afgelopen j­aren is heel duidelijk het

kost werkgevers jaarlijks ruim f11

besef gekomen dat de werkomgeving

miljard aan loondoorbetalingskosten

meer zou moeten zijn dan de stan­

(Arbobalans, 2016). De verzuim­

daard Arbo-eisen. Organisaties willen

cijfers zijn dan ook relatief hoog

een goede werkomgeving die boven

­vergeleken met van de rest van de

de minimale normen uitstijgt om zo

Europese Unie. In Nederland is het

te focussen op de duurzame inzet­

verzuimpercentage 4 procent verge­

baarheid van de eindgebruiker.

leken met gemiddeld 3 procent in de rest van de Europese Unie. Psychische

De eindgebruiker verwacht inmiddels

klachten, ­overspannenheid of burn-

veel meer dan het minimale, want het

out en klachten aan het bewegings­

werkveld lokt en de concurrentie om

apparaat zijn verantwoordelijk voor

talent is voelbaar. Healthy Offices is

ongeveer de helft (49 procent) van Smart WorkPlace | maart 2018

35

ambities en proces als leidraad voor nieuwe huisvesting Tekst Peter Bekkering

“

We hebben ons de vraag gesteld wat we wilden ­bereiken, wat vinden we vanuit de ­business ­belangrijk en hoe krijgen we het ­vertaald naar huisvesting.

36

Toen het contract voor het vorige pand in Amsterdam Zuidoost afliep, stond Royal HaskoningDHV voor de keuze.

Opnieuw een makelaar inschakelen en onderhandelen vanuit prijsgedachte over het gewenste serviceniveau of de ambities op het gebied van energie, gezondheid, slim ruimtegebruik en materialencirculariteit en het proces daarnaartoe leidend maken. RHDHV koos voor het laatste.

Martine Verhoeven heeft bij Royal

De reis en aansluiting

HaskoningDHV (RHDHV) een dub­

met onze missie

belrol: enerzijds onderhoudt ze als

Verhoeven vertelt over de voorge­

business developer contacten met

schiedenis. “Natuurlijk hebben we

klanten in de kantorenmarkt op het

als RHDHV ons hoofdkantoor in

gebied van corporate real estate en

Amersfoort, dat in 2011 van een

anderzijds is ze consultant voor

­G-label naar een A-label werd ge­

­huisvesting en duurzaamheid.

bracht. Dat was destijds revolutionair

“Het mooie in die dubbelrol vind ik

voor een bestaand gebouw van die

dat het twee werelden zijn die elkaar

omvang. In 2015 vonden we echter

raken. Daarnaast vind ik dat als we

dat het tijd was voor een nieuw

als bureau onze klanten vanuit hun

­pareltje. Dat het Amsterdam is

klantbehoefte adviseren wij zelf het

­geworden is deels toeval, want het

goede voorbeeld moeten geven.”

huurcontract van onze vestiging in Amsterdam liep af. Van oudsher

En juist dat laatste is de aanleiding

zouden wij zelf op zoek gaan even­

waarom de Amsterdamse vestiging

tueel met een makelaar hadden we

van RHDHV sinds kort is onderge­

dan een makelaar ingeschakeld en

bracht in bedrijfsverzamelgebouw

waren we vanuit de prijsgedachte

Contact in Amsterdam-West. “We zien

gaan onderhandelen over het

vanuit klanten steeds meer vragen

­serviceniveau.” Ditmaal draaide

komen over thema’s als de energie­

RHDHV het echter om: “We hebben

transitie, circulariteit en natuurlijk een

ons de vraag gesteld wat we wilden

gezonde en inspirerende werkomge­

bereiken, wat vinden we vanuit de

ving. Door dit gebouw te realiseren

business belangrijk en hoe krijgen

willen we laten zien wat mogelijk is

we het vertaald naar huisvesting.

en wat wel en niet werkt. In feite is het

Wij onderscheiden ons als bedrijf

een showcase voor experimenten.”

vanwege ons vermogen impact te

creëren door middel van innovatie

lijk, voor de samenleving als geheel.

ten. Daarom besloot RHDHV een

al die zaken samen ‘de stedelijke

en co-creatie. Onze groeiambities

Dat betekent nogal wat voor hoe

laag dieper te gaan. “We hebben

uitdaging’ vormden.”

zijn ambitieus; digitalisering, een

onze medewerkers (samen)werken.

gekeken waar we in Amsterdam

dynamisch werkbestand en een

Vernieuwing, vragen stellen, focus

­momenteel mee bezig waren: de

Uitvraag naar nieuwe

­aangescherpte cultuur zijn daarin

op de klant en niet alleen denken

Noord/Zuidlijn, Amsterdam aard­

huisvesting

van essentieel belang. Onze missie

vanuit onze expertise.”

gasvrij, Amsterdam Rainproof

De volgende stap was om ‘de

‘Enhancing society together’ betekent

­(klimaatadaptatie) en de verdichting

­stedelijke uitdaging’ te vertalen in

dat we die samenleving verder willen

De missie en strategie zijn een mooi

van de stad. En naar thema’s als

een slimme en duidelijke uitvraag.

brengen door te kijken naar de

uitgangspunt, maar waren nog te

duurzaamheid en circulariteit die

“We hebben een aantal thema’s

­impact die we willen creëren voor

abstract om het concreet te kunnen

daar doorheen speelden. We kwa­

­gedefinieerd. Als eerste energie.

de klant, de consument en uiteinde­

vertalen in marktpartijen en concep­

men vervolgens tot de conclusie dat

Als tweede gezondheid: enerzijds

37 Smart WorkPlace | maart 2018

vanuit de leefbaarheid in de stad

­altijd toegang tot bijzondere panden

drie ontwikkelaars het gesprek aan.

Ambities

en anderzijds vanuit de gezondheid

zoals bijvoorbeeld het Contact.”

“De uiteindelijke winnaar, Micha

Naar aanleiding van de gesprekken

van onze medewerkers. Zij zijn

RHDHV kwam tot de conclusie dat

Wijngaarde van Wijngaarde &

besloot RHDHV dat in de finale

­tenslotte onze voornaamste assets.

deze uitersten mogelijk het beste

partners, in combinatie met BAM,

­uitvraag het proces en de ambities

Als derde slim ruimtegebruik: in een

­samen kwamen bij de ontwikkelaar.

gaf aanvankelijk aan dat onze

centraal moesten staan en niet het

gebouw, maar ook binnen het groter

Maar ook daar zaten haken en ogen

­uitvraag niet haalbaar was. Hij hield

pand. “We hebben de partijen een

geheel van de stad. En als vierde

aan. “De klassieke ontwikkelaar is

ons twee opties voor: je kunt kijken

aantal zaken gevraagd. Als eerste:

materialencirculariteit. Daarnaast

namelijk veelal alleen financieel

naar het pandenaanbod en kijken

schrijf een nieuwsartikel over hoe

was er nog een extra thema, dat

­gedreven. Vandaar dat we op zoek

hoe haalbaar de ambities zijn of

het pand er over een jaar uitziet,

voor alle vier andere thema’s gold:

zijn gegaan naar een vooruitstreven­

je concentreert je op het proces.

waarbij je ook vertelt hoe alle stake­

samenwerking met anderen.”

de ontwikkelaar. En die bleken er

Je vertrouwt onze aanpak, maakt

holders daaraan hebben bijgedra­

RHDHV besloot op alle vier de

wel degelijk te zijn.”

de ambitie leidend en laat ons ver­

gen. Als tweede: maak een plan van

volgens het juiste pand, passend bij

aanpak hoe we tot de juiste locatie

­thema’s minimumeisen neer te leggen.

38

Vervolgens was het de vraag hoe

Vervolgens moest RHDHV het gesprek

die ambitie, zoeken. Dat betekende

gaan komen. En als derde: hoe ga

de markt benaderd moest worden.

met hen aan. “We realiseerden ons

een forse uitdaging: we - onze work­

je de stakeholders erbij betrekken

“Je hebt aan de ene kant de vast­

namelijk dat we veel vroegen: we

place services director Frits Smedts,

om ervoor te zorgen dat we onze

goedaanbieders: die weten wat er

wilden een energieneutraal, circulair,

ikzelf en twee externe adviseurs,

ambities binnen de afgesproken

beschikbaar is, maar vinden het vaak

gezond en bijzonder gebouw en dat

Noor Huitema en Jim Teunizen

­financiële kaders gaan realiseren.

lastig om te bepalen hoe ze onze

ook nog binnen de randvoorwaarden

­vanuit Kantoor vol Energie - moesten

Daarbij stonden wij ook open voor

ambitie vorm willen geven. Aan de

van een bepaalde huurperiode en

namelijk ons management uitleggen

nieuwe verdienmodellen.”

andere kant heb je de vraaggerichte

van een financieel kader en van een

dat we wel met een partij in zee

kant: ontwerpers en opdrachtgevers.

goede bereikbaarheid, ook met het

­wilden, maar nog niet wisten waar

Het team dat bezig was met de

Die willen iets, maar hebben niet

OV.” Uiteindelijk ging RHDHV met

we terecht zouden komen.”

nieuwe huisvesting in Amsterdam

“

Om alles in balans te brengen ­hebben we het ondergebracht in een ­afwegingskader.

­realiseerde zich terdege dat intern

kend, het pand zag er niet uit en er

in Zuidoost, bij station Duivendrecht.

Gend & Loos en een garage van

draagvlak van groot belang was.

was een daklozenopvang naast de

We hadden daar een standaard

Volkswagen. Voordat RHDHV het

“We hebben daarom interviews

deur. Wat echter in ons voordeel

kantoor met zeven verdiepingen,

huurde stalde de eigenaar er zijn

­afgenomen met de business line

werkte, was dat we de medewerkers

waarvan wij er vijf gebruikten. Onze

oldtimers. “Wij zijn onderhuurder

­directeuren, Marije Hulshof van

al hadden overtuigd. Een belangrijke

180 medewerkers zaten verspreid

van een Broedplaats voor de maak­

­Industry & Buildings en Anton van der

rol bij dat overtuigen speelden de

over die vijf verdiepingen en zagen

industrie, die het op haar beurt huurt

Sanden van Transport & Planning.

experts die we in dienst hebben en

elkaar dus amper. Bovendien moes­

van een eigenaar. In the end zijn

Daarbij vroegen we ze hoe ze hun

die we al hadden aangehaakt. Veel

ten onze klanten drie keer ­aanbellen

we dus afhankelijk van de eigenaar

ideale huisvesting voor zich zagen

medewerkers vertrouwden erop dat

voordat ze bij de receptie kwamen.

als we bepaalde zaken willen doen.

en waar ze hun business naar toe

het door die experts goed zou komen.

In het pand hadden we weliswaar

Dat schrikt overigens niet af.

zagen groeien. Verder hebben we

Richting CFO hadden we bovendien

net als bij al onze andere vestigingen

Integen­deel. De eigenaar, die

zodra de keuze voor de ontwikke­

een goed verhaal: met dit pand

een concept van flexibel werken,

­misschien eerst niet wist wat hem

laar en de aannemer was gemaakt

staan we aan het begin van een

maar de kantoorindeling was traditi­

overkwam, is nu zo enthousiast dat

de medewerkers erbij betrokken.”

­stedelijke uitdaging, we kunnen het

oneel, waardoor het niet de heden­

hij een nieuwe verdieping er boven

binnen begroting circulair maken,

daagse behoeften van samenwerken,

op heeft gezet en zelfs meedenkt

Uiteindelijk bleven er van een short­

we kunnen onze energieneutrale

ontmoeten en inspireren kon facilite­

over energieneutraliteit.”

list van 25 panden 3 panden over:

ambities realiseren en omdat het

ren. Dat werd bovendien nog eens

een kerk, een standaard kantoor en

één grote ruimte is, is het beter voor

bevestigd door de Leesman ­Index.”

een oude garage. “We hebben toen

de verbinding en samenwerking

onze CFO meegenomen naar deze

­tussen onze medewerkers.” En juist

Samenwerking met

integraal ontwerpteam, inclusief de

drie plekken, zo ook de plek die

dat laatste was in de vorige huis­

­broedplaats Contact

ontwikkelaar en aannemer. Daar­

nu ‘Contact’ is. Een hele uitdaging,

vesting niet bepaald ideaal, vertelt

Het Contact was voorheen onder

naast zat er iemand in die over het

want het gebied was niet aanspre­

Verhoeven: “Ons vorige pand stond

meer een opslagloods voor Van

Broedplaats-deel zou gaan. “Beiden

Nadat de keus op het Contact was gevallen, verzamelde RHDHV een

39 Smart WorkPlace | maart 2018

“ 40

Door dit gebouw te realiseren willen we laten zien wat mogelijk is en wat wel en niet werkt.

41 Smart WorkPlace | maart 2018

hadden we onze ambities en we

Verhoeven zoomt vervolgens in op

concept. Maar dat laatste is wel

hebben gekeken waar het matchte.

de eigen thema’s van RHDHV: “In

energiezuiniger. Om dat alles in

Uitgangspunt was om samen te wer­

het ontwerp namen we alle ambities

­balans te brengen hebben we het

ken en om zoveel mogelijk functio­

mee. Dat betekende dat we soms

ondergebracht in een afwegings­

naliteiten te delen. Dat begon met

ook afwegingen moesten maken.

kader. Met als resultaat enerzijds

receptie en catering, maar al snel

Want niet alles werkte even goed

dat er veel tweedehands materialen

kwam ook de Maker Space erbij en

met elkaar mee. Zo staat een beter

zijn gebruikt en anderzijds dat com­

bleek er door slim ruimtegebruik zelfs

comfort en een betere luchtkwaliteit

fort, akoestiek en daglichttoetreding

ruimte voor een podium. Er kwamen

vaak haaks op het energieverbruik.

kortom kwaliteiten bij, omdat we

“

42

goed zijn geregeld.” Bij het thema gezondheid werd niet alleen gekeken

onze programma’s in elkaar zijn gaan

Hetzelfde geldt voor energieneutra­

naar ‘harde’ elementen. “Je kunt bij­

schuiven. Al met al past die samen­

liteit en circulariteit. Het is eenvou­

voorbeeld ook denken aan voeding

werking natuurlijk mooi in onze

diger om een tweedehands lucht­

en mogelijkheden om te bewegen

­missie - Enhancing society together -

behandelingskast te vinden dan een

en te ontspannen en uiteraard de

die ik al eerder benoemde.”

tweedehands innovatief klimaat­

cultuur.”

De gekozen aanpak levert op alle terreinen winst op: op het gebied van de business, op het gebied van de duurzaamheid en op het gebied van de mens.

Dit alles gebeurde, zonder het financiële kader

en het podium. Pas als je daarmee kennis hebt

Verhoeven benadrukt dat dit bovendien pas het

uit het oog te verliezen. “Zo is de aannemer gaan

gemaakt ga je naar het kantoor van RHDHV.

begin is. “We hebben gezamenlijk gezegd: de

nadenken over de mogelijke financiële restwaarde

Dat is ook terug te zien bij de receptie: je wordt

opening is het beginpunt van de huisvesting.

van de producten en is er bij de energieambitie

ontvangen namens Contact.”

We proberen het week per week organisch te

gekeken naar partijen die dat wilden financieren.

veranderen en te verbeteren.”

Dat alles kwam voort omdat we duidelijke ambi­

In het gebouw Contact wordt interactie tussen de

ties hadden uitgesproken.”

Broedplaats en RHDHV nadrukkelijk gefaciliteerd.

Hoewel de ambities ten opzichte van de oude

“Dat begint al heel simpel bij de koffiemachine in

huisvesting in Zuidoost aanmerkelijk hoger zijn,

De eerste resultaten en het vervolg

de Broedplaats. Verder organiseren we bewust

zijn de totale huisvestingslasten niet gestegen.

In juni 2017 ging het kantoor van RHDHV open,

samen events, zoals de opening of het kerstfeest.

“Het budget is hetzelfde gebleven, we krijgen er

in september 2017 opende de Broedplaats in het

Inmiddels zijn ook de eerste kleine samenwerkin­

alleen nu veel meer voor terug: niet alleen een

Contact haar deuren. Verhoeven schetst hoe het

gen ontstaan vanuit onze behoefte naar innovatie

duurzamer pand, maar ook een pand met meer

momenteel gaat: “Bezoekers komen binnen in de

en co-creatie en om verder impact te maken. Zo

functionaliteiten en trotse medewerkers. Sterker

Broedplaats. Daar kom je terecht bij faciliteiten

koppelen we bij de akoestiek de ‘do It yourself’-

nog: we houden er meer aan over. Omdat we

zoals de Maker Space, de receptie, de catering

mentaliteit van de broedplaats aan de theoretische

dankzij de aannemer de financiële restwaarde­

kennis van RHDHV voor betaalbare en slimme

garantie hebben vanuit circulariteit, omdat we

oplossingen in publieke gebieden. En kan een

profiteren van de Broedplaats en omdat we

­yogalerares uit de Broedplaats onze medewerkers

­PV-panelen op het dak hebben.”

ontspanningsoefeningen laten doen ter bevorde­

Vooralsnog heeft RHDHV een huurcontract voor

ring van de gezondheid.” Ook zijn er inmiddels

vijf jaar, met een optie voor nog eens vijf jaar.

al kleine opdrachten uitgewisseld: “Onlangs

“De Broedplaats heeft al aangegeven graag elk

­wonnen we een grote opdracht voor Schiphol.

jaar te evalueren, omdat zij ons ook graag als

Als relatiegeschenk hebben we toen sleutelhangers

huurder willen behouden. Omgekeerd realiseren

laten 3D-printen bij de Broedplaats. Het uiteinde­

we ons dat we eigenlijk dat de exploitatie pas

lijke doel is dat we samen werken aan maatschap­

­interessant wordt na vijf jaar.”

pelijke vraagstukken en oplossingen voor de stad Amsterdam.”

Een van die duurzaamheidsambities is om het kantoor van RHDHV in Contact energieneutraal

In de eerste maanden merkt Verhoeven wel dat er

te hebben op gebouw- en gebruiksniveau. Daar­

een andere wereld qua belevingskwaliteit bestaat

naast bestaat de wens om het hele gebouw

tussen RHDHV en de broedplaats. “De huurders

­energieneutraal te krijgen. “Natuurlijk hebben we

in de Broedplaats zijn vaak al dik tevreden met

daar ook de Broedplaats en de eigenaar voor

een plekje bij een machine. Het maakt hen minder

nodig.” Daarnaast wil RHDHV een zo hoog

uit hoe de omgeving eruit ziet. Een gevestigde

­mogelijk circulariteitspercentage. Bij gezondheid

onderneming als RHDHV wil echter wel graag

zijn er harde comforteisen op het gebied van

een nette schone mooie werkplek. En dat is

lucht, akoestiek en daglicht.

­interessant, want omdat wij onderhuurder van de Broedplaats zijn, regelt de Broedplaats formeel

Winst op alle terreinen

zaken als catering en schoonmaak. Natuurlijk is

Volgens Verhoeven levert de gekozen aanpak

dat van een ander niveau als wij gewend zijn,

op alle terreinen winst op: op het gebied van de

maar we zien wel dat door de interactie het

business, op het gebied van de duurzaamheid

­niveau daarvan bij de Broedplaats omhoog gaat.”

en op het gebied van de mens. Dit laatste zie je

Het doet er allemaal niets aan af, dat de mede­

niet alleen terug in de ‘harde’ fysieke elementen,

werkers van RHDHV na enkele maanden enthou­

maar juist ook in de cultuur. De werkomgeving

siast zijn: “De Leesman Index, die de tevredenheid

zorgt ervoor dat ook de cultuur verandert. Zo

meet van mensen over hun werkplek, is ook enorm

wordt er meer samen gegeten, meer georgani­

gestegen. Zo wordt de grote open ruimte als erg

seerd aan activiteiten en meer proactief kennis

prettig ervaren. Het stimuleert de samenwerking,

uitgewisseld op de vloer.

maar het zorgt niet voor akoestische overlast.

Ook vinden onze medewerkers het leuk dat de omgeving dynamisch is en dat er veel gebeurt.”

Smart WorkPlace | maart 2018

43

Connected lighting kan meer dan alleen verlichten

Door licht te verbinden met het internet kan het informatie uitwisselen en de wereld beter laten werken. Als onderdeel van the Internet of Things wordt verlichting intelligenter en gebruiksvriendelijker. Zo maken we steden veilig en toegankelijk, winkelbezoeken inspirerend en werkplekken efficiĂŤnt en duurzaam. Zelfs thuis kun je via je netwerk lichtervaringen creĂŤren als nooit tevoren. Dit is licht dat meer kan. Dit is Light Beyond Illumination

44

philips.nl/connectedlighting

COLUMN

door Fred Kloet

fred@smartwp.nl

De piramide van Maslow is weer actueel. Zonder dat we het ons bewust zijn

onvoorwaardelijke liefde. Denk aan

automatiseren we alle voorwaarden die ons een level hoger in de piramide

de robots voor demente bejaarden.

kunnen brengen. Ik weet zeker dat werkprocessen geheel geautomatiseerd

Eigenlijk zijn dit Digital Twins van

kunnen worden. Dat serviceproviders robots gaan inkopen, coderen en

mantelzorgers, sociaal werkers,

­programmeren om steeds meer rollen en taken van hun personeel over te

kleinkinderen en huisdieren. Planning

­nemen. Soort outsourcing, maar dan van humans naar robots. Klinkt logisch

van waar we zijn, met wie we

toch? Maar denk even een exponentieel stapje verder.

­samenwerken, welke informatie en diensten we nodig hebben, wat de

Microsoft, SAP, Planon, Trimble en Workday zijn geen dozenschuivers meer,

kosten zijn en wie die betaalt, wordt

maar wel nog informatieschuivers. Wijsheid verkopen ze nog niet. Interope­

door de softwarebedrijven volledig

rabiliteit wordt door de overheid afgedwongen, maar het zijn vaak deze

achter de schermen afgehandeld.

­bedrijven die vertragen. Indoorpositioning wordt met kadastrale data

Ze verdwijnen steeds meer uit beeld.

­verbonden. Het BIMGebouwdossier komt er. Betrokken sectoren leggen de

Net als met cash geld en de zoek­

basis voor digitalisering van de fysieke wereld en de processen die met hulp

tocht naar waardevol cryptogeld.

van fysieke middelen worden uitgevoerd. De robot is de perfecte integrator.

Mechanische kracht, denkvermogen, programmeerbaar, responsive en

Samen met de robot maken we dus

24/7 inzetbaar. Parametrisch werken en mobiliteit zijn haar kracht.

ruimte voor waar we voor op aarde zijn: opvoeden, leren, doen wat je

de nieuwe

werkplek heet

robot

De robot is een wandelende IT-er en server die scenario’s, standaard

roeping is, evolueren, ervaring

­werkprocessen en kennisintensieve functies uitvoert. Eentje die wel sociaal is

­doorgeven, de aarde redden en

en met eindgebruikers wil communiceren. Het is een kwestie van tijd dat

­gelukkig zijn. Laten we hopen dat

­HR-managers rol-specifieke robots gaan werven in plaats van mensen.

de genoemde bedrijven ons daarbij

­Wandelende werkplekken. Met 0 procent ziekteverzuim en 100 procent

gaan helpen. En laten we niet bang

­productiviteit is de businesscase snel gemaakt. Smart-robotics.nl is het

zijn voor robots, want ze kunnen

­uitzendbureau voor robots. Hun robots zijn ‘flexibel inzetbaar, eenvoudig te

wel van data naar informatie, maar

(her)configureren, betaalbaar en veilig te bedienen’. Klinkt als het perfecte

nooit naar wijsheid. Ooit gehoord

agile team.

van Artificial Wisdom?

En zo automatiseren we snel een deel van onze basisbehoeften. Beweging, eten en drinken blijven onvervangbaar en krijgen steeds meer aandacht. De groei van retail, hospitality en vitaliteit zijn daarvan het bewijs. Veiligheid kunnen we automatiseren. Samenwerken ook. En misschien ook wel seks en Smart WorkPlace | maart 2018

45

SWP-team wint prijs

Flawrish werkomgeving

Tekst Fred Kloet

Toen Vitra het team van Smart WorkPlace selecteerde voor haar Work Hackathon schoten de gedachten van de experts gelijk alle kanten op. Wat blijft er over van de analoge wereld? Deze vraag moest beantwoord worden. En natuurlijk het liefst uitgewerkt in een prototype. De Work Hackthon vond op 21 en 22 februari plaats tijdens de FRAME LAB + Awards Show in de Westergasfabriek. Het SWP-team won de derde prijs.

LAB

keek terug op haar 50-jarige reis.

Frame Publishers organiseerde zelf

Ze won de Lifetime Achievement

een LAB-event met het thema ‘The

Award. De vier juryleden van de

Next Space’. Frame (frameweb.com)

Work Hackathon namen deel aan

is een inspirerend magazine uit

een on-stage discussie met de titel

­Amsterdam dat zich richt op inte­

‘Can hotels and offices learn from

rieurdesign. Het LAB is feitelijk een

cars?’ Een vraag die het SWP-team

serie van on-stage gesprekken en

volmondig met ‘Ja’ beantwoordde.

presentaties. Maar dan wel op hoog niveau. Gepresenteerd door IBA,

Awards

de Duitse vereniging van interieur­

De Awards Show leverde in de

leveranciers, die ook de eigenaar

­categorie coworking Collabor8

is van de OFML-standaard waarin

­(collabor8-ottogroup.de) als

alle leveranciers hun 3D-product­

­publiekswinnaar en Neuehaus

informatie vastleggen. Standhouders

(neuehaus.com) als jurywinnaar op.

waren onder andere dan ook

In de categorie kantoren groter dan

König+Neurath, Sedus, Haworth,

2.000 m2 wonnen het hoofdkantoor

­Interstuhl, Vitra en Wilkhahn.

van Pinterest en de Uber Advanced Technologies Group (uber.com/

Tijdens het LAB gaf David Gianotten

info/atg). Op frameawards.com

van OMA antwoord op de vraag

staan ook de winnaars van de cate­ gorien Retail, Hospitality, Instituten,

“

What remains of the analogue world?

46

Shows, Best Use of Technology en hoe architecten duurzaam gebruik

kan genezen werd belicht door Jos

Light en de winnaars vanuit maat­

kunnen garanderen. Hij vindt dat

Stuyfzand van Philips. Oliver Heath,

schappelijk perspectief. De winnende

­architecten de sociaal-economische

verbonden aan Interface, liet zien

opdrachtgevers werden Zhongshuge

context van een project moeten

hoe je de cognitieve bijdrage van de

Bookstores (jury) en restaurant Noma

­kunnen doorgronden - de impact van

werkomgeving kunt verbeteren - lees

(noma.dk). Op frameaward.com

een gebouw moet passen. Ben van

meer over zijn visie in het interview

staat een volledig overzicht van

Berkel van UNStudio onderzocht

met hem op pagina 28 in dit maga­

alle winnaars. Juryleden waren

hoe de mens zich staande houdt in

zine. Lilian Marijnissen en Maarten

­experts van Nespresso, BMW,

een toenemend digitale werkomge­

Peters van Philips lieten zien hoe

­Starbucks, CBRE, UNStudio, Spaces,

ving. In welke mate de betekenis en

Smart Lighting de werkomgeving kan

RHE, BASF, Vitra, Arper, Philips

atmosfeer van een ruimte mensen

helpen personaliseren. Sevil Peach

en MIT.

Desensitization Lack of Meaning

Flawrish

Fake Facade Missing Experience Deskilling Desensitization Lack of Meaning

Flawrish Perfecte imperfectie

­essentieel is. Roestend staal, nano­

De Work Hackathon had het zelfde

textiel, wind, etc. Het team vroeg

thema als de presentatie van Ben

zich af wat de waardevolle eigen­

van Berkel. De vraag was ‘What

schappen zijn van de analoge wereld

remains of the analogue world?’ Het

en stelde een lijst van zeven principes

SWP-team bestond uit Ilya Devèrs

samen. Hiermee won Smart Work­

van WPA, Daan de Geus van ISS,

Place de derde prijs tijdens de Work

Indranil Bhattarcharya van Product

Hackathon. De Flawrish ontwerp­

Foundry en Fred Kloet van SWP.

principes worden nu door het team

De conclusie van het team was dat

verder uitgewerkt. Voor meer infor­

de toenemende digitalisering en het

matie: Redactie@SmartWP.nl

“

Architecten moeten de sociaal-economische context van een gebouw kunnen doorgronden.

steeds dieper in processen doordrin­ gen van technologie de schijn van perfectie oproept. De mogelijkheden voor voorspelling, sturing en regie­ voering door BigData zijn haast ver­ slavend. Er zijn talloze voorbeelden van wat het team ‘Fake Facades’ noemt; zoals Renders, theoretisch kloppende businesscases, vergaderApps, naadloos aansluitende ­processen, perfecte aspiraties, etc.

Ergens gaat daarmee een Experience verloren en worden grote aantallen skills overbodig. Ook de zintuigen worden minder geprikkeld. Resultaat is wat het team ‘Lack of Meaning’ noemt. Het gevoel wat de ronde analoge wereld zo uniek maakt ­verdwijnt in de vierkante digitale ­databank. En daarom ontwikkelde het team het Flawrish Manifesto.

Een ‘Flaw’ is een imperfectie. Een rafelrandje. Een onverwachte eigen­ schap. Iets wat niet gecodeerd of geprogrammeerd was, maar waar­ van de waarde voor de beleving en betekenis van de werkomgeving

47 Smart WorkPlace | maart 2018

trips in eur, usa en au Is het een studiereis? Inspiratiereis? Of een net­

nisaties die de ontwikkeling rondom een thema

technologie en software als gebruikers, eindge­

werkreis? Het is in ieder geval geen vakantiereis.

wereldwijd leiden.

bruikers en serviceproviders wat zij doen met de

De SWP TRIPS kunnen het beste gezien worden

Het reisprogramma wordt in overleg met de

nieuwe technologie. In hun projecten en hun da­

als een ­expeditie naar de bron van relevante

­Partners en ­sponsoren ontwikkeld. Smart Work­

gelijkse processen. Ze komen uit diverse sectoren

­informatie, kennis en wijsheid. Er wordt een grote

Place maakt gebruik van haar netwerk en werkt

en hebben verschillende verdienmodellen en stra­

variëteit aan sectoren, kennis en onderwerpen

samen met ­(leden van) Corenet Global, FMN,

tegieën. Deze TRIP biedt u een volledig overzicht

aangeboden. Relevant voor uw organisatie,

Duurzaam­Gebouwd, IFMA, EuroFM en RICS.

over wat er nu beschikbaar is en wat de vermoe­

maar ook voor uw eigen groei. U bezoekt orga­

De TRIPS ­worden begeleid door een onafhankelijk

delijk toekomstige werkomgeving gaat worden.

Reisschema Zaterdag Amsterdam – Atlanta

• Ontvangst in lounge • Rechtstreekse vlucht met KLM • Transfer naar hotel Zondag - Atlanta

• Gezamenlijk ontbijt • Bespreking programma, presentatie door ­expert en student • Middag vrij • Gezamenlijk diner met ‘NL in USA’ gastspreker Maandag - Atlanta

• Twee site visits met lunch • Gezamenlijk diner met leden CoreNet expert die door een student wordt ondersteund.

Uitgangspunten

Dinsdag VIP-busreis naar Raleigh/Durham

Vooraf ontvangt u een overzicht van relevante

• De reis staat in het teken van het thema

• Site visit met lunch in Charlotte

thematische informatie en kennis. En na afloop

­‘Digitalisering voor een gezonde en circulaire

• Site visit met diner in Raleigh/Durham

krijgt u een verslag van de reis inclusief een online

werkomgeving’.

• Transfer naar hotel

fotoalbum. SWP streeft naar een inspirerende

Woensdag First Class naar New York

­samenstelling van de groep die sales-gedrag

te bezoeken: Microsoft, Verizon, WeWork,

• Vlucht met Delta Airlines

­vanzelf uitsluit. We dineren op unieke plekken en

­Colliers, FM:Systems, JLL/BRG, EY, Steelcase,

• Met VIP-bus naar site visit met lunch

overnachten in unieke hotels. Geïnspireerd door

IBM, HOK, Gensler, Interface, Silicon Valley

• Naar hotel

de boutique ­atmosfeer van HIP Hotels, Foodstep

Bank, Hearst, AOL, CoreNet Global HQ,

• Avond vrij

en WeWork. Alles bij elkaar een ‘Unforgettable

­Aramark, Serco, General Atlantic, UBS, Trimble,

Donderdag

Learning ­Experience’ van betekenis.

Georgia Institute of Technology, BlackRock,

Global Chapter Atlanta

• Twee site visits met lunch • Gezamenlijk diner met leden IFMA New-York City Chapter

NBC, Kennesaw State University, Planon, Knoll, Digitalisering in de USA

InterContinental Hotels Group, NELSON, CBRE,

We beginnen juni 2018 met de voorgenomen

Autodesk, WELL, Rietveld Architects, (en hun

Vrijdag

TRIP ‘Digitalisering in de USA’. BigData, Internet

• Gezamenlijk ontbijt

of Things, Vastgoed-As-a-Service, sensoring,

• Bespreking programma en evaluatie met

­informatiemanagement, BIM, Augmented Reality

SWP-begeleiders, 1 student en 1 thema-expert.

en nog veel meer technologische ontwikkelingen

Totaal 20 tot 24 deelnemers.

expert en student

48

• Site visits op basis van SWP-netwerk. Mogelijk

eventuele opdrachtgevers) • Aantal deelnemers: 16 tot 20, met daarbij 2

• Middag vrij

stuwen uw organisatie de virtuele wereld in. Dit

• Prijs maximaal f 4.950, inclusief begeleiding

• Gezamenlijk diner met ‘NL in USA’ gastspreker

heeft grote invloed op het engagement van eind­

en genoemde vluchten, transport, hotel met

Zaterdag New-York – Amsterdam met

gebruikers c.q. medewerkers. Op hun productie

­ontbijt, lunches en diners met drankje, maar

KLM (rechtstreeks)

en hun plezier in het werk dat ze doen. Tijdens

­exclusief BTW, privé-uitgaven, meer drankjes,

deze TRIP hoort u zowel van aanbieders van

minibar, taxi’s, etc.

Smart WorkPlaces in Singapore & Australia November 2018 organiseren we de TRIP ‘Smart WorkPlaces in Singapore & Australia’. Singapore heeft een sterk ontwikkelde Smart-strategie.

De investeringen in een Smart City, de stad zelf en de gebouwen en plannen maken het tot een unieke plek op aarde. De ontwikkelingen zijn ­duizelingwekkend. Na deze unieke site visit is dromen weer mogelijk. In Sydney, Canberra en Melbourne zullen we organisaties bezoeken uit diverse sectoren. Profit en non-profit. Alle met een sterk integrale aanpak en een focus op de reali­ satie van een slimme, gezonde en circulaire ­werkomgeving. Sommige met een opvallende ­vergelijkbaarheid met de Nederlandse praktijk.

Andere site visits geven een nieuwe en inspirerende kijk in de keuken van HR, IT, Mobility, RE FM en Maintenance de Down Under Way. Uitgangspunten • De reis staat in het teken van het thema ‘Smart WorkPlaces in Singapore en Australia’.

• Site visits op basis van SWP-netwerk. Mogelijk te bezoeken: The Urban Developer, Measure­ men, Veldhoen, Rider Levett Bucknal, Meld, University of Melbourne, AECOM, BYKKO, Schneider Electric, JLL, Colliers, Trimble, ANZ Banking Group, Landlease, Arcadis, Geyer, BGIS, Regus, Dell, Unispace, Urban Taskforce, Reisschema

etc. (en hun eventuele opdrachtgevers).

• Aantal deelnemers: maximaal 16, en daarbij 2

Zaterdag Amsterdam - Singapore

Woensdag VIP-bus naar Canberra

• Ontvangst in lounge

• Vroeg ontbijt

• Vlucht met KLM

• Site visit met lunch

• Transfer naar hotel

• Avond site visit met diner

Zondag Singapore - Sydney

Donderdag VIP-bus naar Melbourne

en genoemde vluchten, transport, hotel met

• Ochtend site visit in Singapore

• Site visits met lunch

­ontbijt, lunches en diners met drankje, maar

• Site visit met lunch

• Gezamenlijk diner met leden FMA/

­exclusief BTW, privé-uitgaven, meer drankjes,

• Einde middag vlucht naar Sydney

Global FM/IFMA members

• Avond vrij

Vrijdag Melbourne

Maandag Sydney

• Gezamenlijk ontbijt: evaluatie bezoek

• Gezamenlijk ontbijt: evaluatie bezoek ­Singapore en bespreking programma Australia • Twee site visits met lunch • Gezamenlijk diner met leden CoreNet Global Chapter Australia Dinsdag Sydney

Australia

SWP-begeleiders, 1 lokale student en 1 expert.

Totaal 19 deelnemers en een local host.

• Prijs maximaal f 5.450, inclusief begeleiding

minibar, taxi’s, etc.

De TRIPS ‘Rond de Alpen’ en ‘Workplace London’ zijn in ontwikkeling. Voor informatie en boeking

• Middag vrij

van de TRIPS naar de USA en Australia neem

• Gezamenlijk diner met ‘NL in Australia’

contact op met Fred@SmartWP.nl

­gastspreker Zaterdag/Zondag Melbourne ­Amsterdam met KLM

• Ochtend vrij • Site visit met lunch en avond vrij 49 Smart WorkPlace | maart 2018

ServiceFutures ServiceFutures is hét nieuwe kennisplatform met nieuws, trends en de laatste inzichten over workplace experience.

Het platform neemt u mee in de toekomst van workplace experience en de vele onderwerpen die dit thema omvat: wekelijks zijn er nieuwe blogs, interviews met experts, video’s op locaties en uitnodigingen voor de meest inspirerende evenementen binnen dit vakgebied.

Hét platform voor uw wekelijkse dosis kennis, inspiratie en praktische tips die direct toepasbaar zijn.

50

Ga naar www.servicefutures.com/nl en meld u aan.

U wordt direct op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen!

hoge loop-, slenter- en zitkwaliteit op zuidas SWP houdt tegenwoordig haar Randstedelijke afspraken geregeld in Circl van ABN AMRO op de Zuidas. Bereikbaar met directe intercity uit Arnhem. Onder de indruk van de menselijke kant van deze hotspot ging SWP op zoek naar het verhaal erachter.

klaas de boer

nieuw Mobility Experience project

dat een gebied met hoogbouw geen

gestart. Medewerkers krijgen f 1.000

windoverlast voor gebruikers geeft

mobiliteitsbudget en moeten de auto

en dat plinten van gebouwen niet

een maand laten staan.

saai zijn. Hij hoopt dat de ‘groen man’ Piet Oudolf zijn gang mag

Micro-ecosysteem

gaan op de Zuidas.

Volgens Klaas de Boer wordt The Waar komt ons positieve gevoel voor de Zuidas vandaan en wat is de im­

Valley een nieuw icoon-project waar­

Omslag

pact op de werkomgeving? We vonden en spraken met ir. Klaas de Boer,

in de integrale community-gedachte

Met de Stichting Hoogbouw organi­

economisch ruimtelijk adviseur, over de toenemende vraag naar hoogbouw.

tot leven komt. Dit project van OVG

seert Klaas kennisuitwisseling en een

en ontworpen door Winy Maas van

netwerk. Het blijkt dat toenemende

Klaas de Boer is vooral bekend als directeur van (vh) DRO Gemeente

MVRDV omvat alle functies en is een

mobiliteit en verdichting in stedelijke

­Amsterdam en als directeur van de Zuidas (www.zuidas.nl). Momenteel is

micro-ecosysteem op zich binnen het

gebieden tot grotere behoefte aan

hij werkzaam als zelfstandig adviseur en is hij voorzitter van de Stichting

grotere ecosysteem van de Zuidas.

gebouwen met meer dan tien lagen

Hoogbouw (www.stichtinghoogbouw.nl) en het O-team. In deze rollen is hij

Dit project is vergelijkbaar met de

leiden. De leaseauto wordt overbodig

altijd op zoek naar de maatschappelijke waarde en menselijke maat van

wolkenkrabbers in Dubai, zorgt voor

in stedelijke gebieden, omdat steeds

ruimte. De Zuidas is eigenlijk uitgegroeid tot een community en ontwikkelt

­traffic en helpt de Zuidas-cultuur ver­

meer gebeurt op dezelfde grond­

zich steeds meer tot een ontmoetingsplek. Eentje die steeds populairder wordt.

der groeien. Maar natuurlijk is Klaas

oppervlakte. Het zou zelfs kunnen

Blader door het magazine Hello Zuidas (printoplage 6 x per jaar 20.000)

de Boer ook heel blij met het Zuidas­

leiden tot verbinding van (bestaande)

en je voelt de vibes. Klaas de Boer is vooral trots op het feit dat er steeds meer

dok en de komst van EMA. Hij roemt

gebouwen op hogere niveaus. “Het

een mix is ontstaan van de verschillende functies voor wonen, werk en leven.

de aandacht voor loop-, slenter- en

uitzicht dat hoogbouw geeft draagt

Voetbalvereniging AFC zal zeker blijven. “Ook al is de huur van kantoorruimte

zit-kwaliteit van de Zuidas. Iets wat

bij aan de beleving van de werk­

f 350 per m2 vvo.” Het ‘Friends’-woonconcept voor bijvoorbeeld expats helpt

hij ook benadrukt in zijn rol van voor­

omgeving. Er is in Nederland een

daarbij. Er is ook steeds meer aandacht voor kunst, cultuur, vergroening,

zitter van het O-team (www.oteam.nl).

omslag gekomen in het denken over

duurzame mobiliteit, voedselverspilling en circulair bouwen. In januari is een

Klaas de Boer vindt het belangrijk

werk in hoogbouw.”

51 Smart WorkPlace | maart 2018

Meer wendbaar, minder flexibel

agile werken en de werkomgeving Tekst Harold Coenders

Agile werken is het nieuwe Nieuwe Werken (HNW). Lang was de vraag wat komt er na HNW? De laatste ­jaren heeft het antwoord op die vraag zich stormachtig gemanifesteerd: agile werken. Je ziet het met dezelfde kracht opkomen. Het wordt in grote mate toegepast en als het nieuwe evangelie verkondigd. Maar wat is agile werken precies? Wat is er ­anders aan en wat is de impact op de werkomgeving?

Kern Agile staat voor wendbaar, behendig en lenig.

Bij agile werken gaat het dan ook om wendbaar­ heid en inspelen op veranderende omstandig­ heden. Agile breekt grote (product)ontwikkelingen op in korte, overzichtelijke periodes van twee tot maximaal vier weken. Die iteraties zijn kleine op zichzelf staande projecten die ook wel ‘sprints’ worden genoemd. Deze manier van werken stelt het projectteam in staat het project snel aan te passen aan een gewijzigde situatie of wensen van de klant. Wat agile dus in feite doet, is het omarmen van veranderingen. Dit in tegenstelling tot een traditionele projectaanpak, waarbij een team verandering zoveel mogelijk probeert te ­vermijden; enerzijds door de specificaties in detail vast te leggen en anderzijds door een formeel proces in te richten. Agile is niet één specifieke 52

methodiek, maar juist een verzameling van aller­

hande principes en methodes waar­

Verschil tussen agile

disciplines in één team en het team­

van ‘scrum’ de bekendste is. Scrum

­werken en HNW

proces zelf leiden tot een hogere

is eenvoudig toe te passen, er is nau­

Het kernverschil tussen agile werken

(team)productiviteit.

welijks sprake van overhead. Een

en HNW is de centrale positie van

scrumteam is zelfsturend en betrekt

het team in plaats van het individu.

HNW werd gedreven vanuit de

ieder teamlid bij een project, net als

HNW stelt dat het faciliteren van de

­supportprocessen. Het vormde een

de klant, de gebruiker en de op­

persoonlijke werkstijl van elk individu

revolutionaire bundeling van HR,

drachtgever. Snelle, duidelijke inzich­

de belangrijkste motor is voor het

ICT en Facilitair en stond voor de

ten en heldere verwachtingen voor

verhogen van de productiviteit.

transformatie van het faciliteren van

alle partijen l­everen het gewenste

­Agile werken gaat ervan uit dat het

werkplekken naar het faciliteren van

product, op de juiste tijd.

bij elkaar brengen van verschillende

werk. De supportprocessen als

“ De mindset

van Millenials en Generatie Z sluit perfect aan bij agile ­werken.

53 Smart WorkPlace | maart 2018

­motor heeft echter ook een groot

individueel werk en samenwerking

praktisch probleem. Het komt niet

blijft in de kern hetzelfde. Wel ver­

voort uit de primaire business en dus

andert hoe deze activiteiten worden

moet de business van nut en nood­

gefaciliteerd. De belangrijkste ver­

zaak worden overtuigd. Dit leverde

anderingen en impact van agile

vaak de cynische kijk op dat HNW

werken op de werkomgeving in vijf

toch een mooi verpakte bezuinigings­

hoofdpunten.

operatie was op vierkante meters huisvesting.

54

“

Agile werken komt voort uit de business, gedreven vanuit de wens sneller innovaties te kunnen ­realiseren.

­geschikte werkplek. Je kiest de werk­

­rituele team meetings - ook wel

1 Agile werken beperkt

plek die het beste past bij je verschil­

stand ups genaamd - heilig zijn.

de flexibiliteit van de werk-

lende werkzaamheden en je wisselt

Daardoor komen er meer mensen

Agile werken komt juist wel voort

omgeving

dan ook regelmatig van werkplek.

naar kantoor en wordt de bezettings­

uit de business, gedreven vanuit de

Het klinkt tegenstrijdig, maar agile

Agile werken betekent dat de meeste

graad gemiddeld hoger.

wens sneller innovaties te kunnen

werken vermindert de flexibiliteit

activiteiten in de directe nabijheid

­realiseren en los te komen van de

van de werkomgeving. Het team is

van het team worden uitgevoerd. Je

4 Agile werken vereist minder

traditionele procesaanpak en hiër­

procesbepalend en teams worden

zit zoveel mogelijk in het teamblok

vergaderzalen

archische structuren. De business

ook als groep gehuisvest. Een agile

en maakt alleen bij uitzondering ge­

De kern van agile werken is dat

transformeert en de supportprocessen

team zit bij voorkeur aan één werk­

bruik van een alternatieve werkplek.

­formeel vergaderen wordt vervangen

moeten nu overtuigd worden om

blok. Dit betekent dat het lastig is om

door korte rituele afstemmingsmo­

aansturing en beloningsstructuren

als individuele medewerker plaats te

3 Agile werken verhoogt

menten (stand ups) en een continue

aan te passen (HR), de werkom­

nemen in een ‘vreemd’ agile team,

de bezettingsgraad van het

informele afstemming in het team.

geving teamgericht te maken (FM)

je bent immers geen deel van het

kantoor

De vergadering vindt plaats op de

en ICT niet als afdeling te zien maar

teamproces.

Van thuis werken naar werken alsof

werkvloer, niet in een apart zaaltje.

onderdeel van business teams (ICT).

je thuis bent is het adagium van veel

2 Agile werken beperkt

agile concepten. Zelf kiezen wanneer

5 Stilte wordt schaars

De aard van de activiteiten op

­activiteit-gerelateerd werken

je op kantoor komt is nog maar

De diversiteit van de werkomgeving

­kantoor verandert niet substantieel.

Activiteit-gerelateerd werken facili­

­beperkt van toepassing omdat het

neemt af en de openheid van de

De verhouding geconcentreerd werk,

teert voor elke activiteit de meest

groepsproces centraal staat en de

werkomgeving neemt toe. De werk­

zaamheden worden in de directe nabijheid van

werkingsvormen. Ook voor agile teams die vaak

­uitzondering en is niet de regel. Het is een aan­

het team in de open omgeving uitgevoerd. Deze

zelfs op wereldwijde schaal samenwerken.

vulling van de keuzes in werkplekken als het agile team volwassen genoeg is om ook zonder elkaar

open werkomgeving is meer open en kent meer rumoer dan de activiteit-gerelateerde HNW

3 Besef van leegstand werkplekken

­omgeving. Stilte en ongestoord werken worden

De gemiddelde bezettingsgraad van kantoren ligt

schaarser. Dit wordt ook als grootste nadeel

onder de 50 procent en de piekbezetting onder

Succesformule Millenials & agile

­gezien van de agile werkomgeving.

de 60 procent. Het besef dat veel werkplekken

Normaliter wordt er moord en brand geschreeuwd

gedurende de week leegstaan en dat je deze

als een nieuwe generatie de arbeidsmarkt betreedt.

De impact op werkplekkosten

ruimte beter kunt benutten door een andere invul­

Boeken en seminars worden gevuld met hoe we

Tenslotte de impact op de werkplekkosten voor de

ling in combinatie met minder vierkante meters is

de managers, medewerkers en werkomgeving

toekomst. Een verdere reductie van ruimtegebruik

ook een winst van HNW. Dit besef en deze winst

klaar moeten stomen voor de aanstormende de

per medewerker en toename van de mate van

blijft, ook voor de agile werkomgeving. Zeker in

jongste generatie. Het mooie is nu dat agile wer­

werkplekdeling zal worden beperkt door de op­

de Nederlandse arbeidsmarkt waar momenteel

ken perfect aansluit bij de mindset van Millenials

komst van agile werken. Het zal niet direct een

bijna de helft van de werknemers in deeltijd werkt.

en zeker bij generatie Z.

vierkante meter groei per medewerker opleveren,

Voor vrouwen is dit cijfer 75 procent (CBS).

Millenials komen eraan en betreden nu volop de

elke dag te zien resultaat te behalen.

arbeidsmarkt. Zij zijn als generatie opgegroeid

maar wel de afnametrend van vierkante meters per werkplek en FTE beperken. Het flexibel inzet­

Einde van heilige HNW-huisjes

met 24/7 toegang tot internet. Generatie Z is de

baar maken van ruimtes en de uitruil tussen (agile)

Dit betekent niet dat alle heilige huisjes van

generatie die volledig is opgegroeid in de wereld

werken en vergaderruimte is de sleutel tot succes.

HNW rechtop blijven staan in de agile wereld.

van sociale media en gaming. Daar waar Mille­

HNW had te weinig oog voor de business en

nials al last hadden van focus houden op het

Is de winst van HNW nu dood?

was te veel gedreven door de secundaire proces­

einddoel en hun zoektocht naar waardering in

Is HNW nu dood in een agile wereld? Zijn alle

sen van HR, ICT en FM. HNW gaat te veel uit

een wereld vol afleiding, is generatie Z helemaal

claims van HNW nu verleden tijd en achterhaald?

van de individuele medewerker en heeft te weinig

de groep met een relatief korte aandachtsspanne

Met de opkomst van agile werken en de team

aandacht voor het team. De agile manier corri­

en hunkering naar sociale erkenning. Sociale

­focus zou je het bijna gaan denken, maar de

geert het geloof dat alle productiviteit individueel

­media en gaming laten hun sporen na in de

HNW-revolutie heeft elementen gebracht die

gedreven is. Met als belangrijkste correctie de

mindset van generatie Z. Het principe van sociale

­blijvend onderdeel vormen van de medewerkers­

verplichte thuiswerkdag die sommige organisaties

media is de korte actie – reactie wisselwerking,

wensen en de werkomgeving. De drie belangrijk­

hebben uitgevoerd. Daar heeft men gekozen

je post en ontvangt respons. Hetzelfde geldt voor

ste winstpunten van HNW ‘here to stay’.

voor één of twee verplichte thuiswerkdagen om

gaming, je voert een taak uit, haalt een next level

zodoende haar kantoren en werkplekken maxi­

en verdient punten en waardering.

1 Keuzevrijheid medewerkers

maal te kunnen reduceren. Dit heeft op verschil­

Het meest gewaardeerde element van HNW is

lende plaatsen geresulteerd in afstand tot het

Het mooie is dat agile werken met zijn daily stand

de keuzevrijheid van de medewerker. De vrijheid

team, vervreemding van de organisatie en een

ups, zijn korte sprints en het zichtbaar maken van

om de werkplek te kiezen die past bij zijn per­

transformatie waar de verplichting verworden is

sociale waardering voor het behalen van taken

soonlijke werkstijl en activiteiten. De agile werk­

tot een recht om thuis te werken en niet naar

perfect past bij de mentaliteit van Millenials, maar

omgeving schroeft deze keuzevrijheid weliswaar

­kantoor te komen. Van dit recht op thuiswerken

zeker bij de komende generatie Z. Door deze

terug, maar de variatie in samenwerkingsplekken

neemt agile onverbiddelijk afstand. De individuele

match met het arbeidethos van de k­ omende

en de omvang van informele ontmoetingsruimtes

keuze is ondergeschikt aan het teambelang. De

­generaties is het dan ook gemakkelijk te stellen

nemen toe.

kracht van agile is de abstracte grote organisatie

dat agile werken zich zeker zal door­ontwikkelen,

terug te brengen tot kleine herkenbare teams.

maar de komende jaren een blijvende realiteit is.

2 Verbeterde digitale samenwerking

Je doet het niet meer voor je baas maar voor de

Tijd om de werkomgeving agile proof te maken.

Het grootste winstpunt van HNW vormt de

teamleden en voor het behalen van een herken­

­verbeterde samenwerking als gevolg van betere

baar resultaat. Thuiswerken is niet verboden

Harold Coenders is Partner | Director Occupier

kantoorautomatisering en digitale samenwerkings­

­binnen agile werkvormen maar het vormt een

Services bij Colliers International.

tools (Ministerie van Binnenlandse Zaken). Skype, chatfuncties, sharepoint, gezamenlijk werken op afstand in dezelfde documenten en overal bij je documenten kunnen. Het is nu zo vanzelfsprekend dat het bijna raar is om dit als verdienste van HNW te noemen. Toch zijn deze ICT-innovaties de belangrijkste facilitator van de nieuwe samen­

“

Een verdere reductie van ruimte­ gebruik per medewerker zal worden beperkt door de opkomst van agile werken.

Smart WorkPlace | maart 2018

55

swp community

community, de lifestyle van uw organisatie

56

Werkgevers selecteren steeds vaker hun medewerkers op basis van ­persoonlijke presentatie. Soms zelfs via video. De rol, functie en activiteiten mogen de kandidaten steeds vaker zelf samenstellen. De concurrentie bij de werving van personeel groeit net zo snel als de huizenprijzen.

Schaarste op de arbeidsmarkt leidt tot andere selectiecriteria.

Nu kennis door technologische ontwikkelingen makkelijker te vinden, te leren en te ontsluiten is, wordt het belangrijker uit te zoeken of en hoe ­iemand er gebruik van kan maken. De sociale factoren winnen het dus steeds vaker van de ­technische kennis. Harvard Business Review noemt het The Culture Factor. Eerder werd het ­Engagement genoemd. In het Nederlands ­‘Betrokkenheid’.

Deze ontwikkeling betreft een verandering van tijdperk, niet over een tijdperk van verandering.

Persoonlijke sociale innovatie is belangrijker ­geworden dan technologische innovatie. Pas je in het team? Ben je goed in verbinden? Begrijp je de leefwereld van de klant? Kun je inschatten wie wat nodig heeft en hoe jij kunt zorgen dat zij dat krijgen? Iemands lifestyle bepaalt in toenemende mate of hij of zij in een organisatie en het team past. Andersom is het daarom voor een organisa­ tie steeds belangrijker te bepalen welke leefstijl van medewerkers bij haar past. Welk type men wil men aantrekken? Welk netwerk van kandida­ ten levert de beste resultaten op? De medewerker wil misschien graag in een bepaalde sector bij een bepaalde organisatie werken. De werkgever zoekt een bepaalt type mens passend bij de ­cultuur en werkwijze van die organisatie. Ze wil aanhaken bij een bepaalde community van ­mensen met een bepaalde lifestyle. Sterke organi­ saties ontwikkelen hun eigen lifestyle en worden zo ‘oprichter’ van een community.

Smart WorkPlace | maart 2018

57

swp community

“

58

Net als een thuis in de privĂŠ-situatie is er ook behoefte aan een ontmoetingsplek in de werksituatie.

Het is dus belangrijk dat organisatie en kandidaat duidelijk zijn over de ­lifestyle die bij haar past. Een verbinding op persoonlijk niveau zorgt voor vertrouwen en voorkomt onnodige overlegstructuren en interne concurrentie.

Na de werving van een medewerker kan een Community Manager aan de slag met de on-boarding en verbinding.

Werkgevers moeten daarom goed ‘in de markt’ liggen en begrijpen wat ­tegenwoordig zoal de diverse leefstijlen zijn. Wat is ‘hot’ en wat is ‘not’ in hun sector? Welke ‘WorkPlace Experience’ wil men bieden? Wat is de leef­

“

wereld van medewerkers? Hoe kun je je eigen Community ontwikkelen?

Welke belevenissen zorgen ervoor dat medewerkers betekenis geven aan en halen uit het werken voor jouw organisatie? En dat gaat veel verder dan de gebouwde omgeving. Met welke software en social media werkt men?

Wat is het mobiliteitsbeleid? Hoe duurzaam en circulair is men echt? Hoe

Een verbinding op persoonlijk niveau zorgt voor vertrouwen en ­voorkomt onnodige ­overlegstructuren en ­interne concurrentie.

ver gaat de facilitaire dienstverlening en kan deze worden ingezet om thuis­ werken en in de stad werken te ondersteunen? Want net als een thuis in de privé-situatie is er ook behoefte aan een ontmoetingsplek in de werksituatie.

En het is logisch en comfortabel als die twee goed op elkaar aansluiten.

Op deze pagina’s zijn beelden opgenomen van lifestyle-elementen die ­wellicht voor uw organisatie van belang zijn bij het aantrekken van de ­gewenste medewerkers en het bouwen van uw eigen community. Informele inrichting, de stijl van het meubilair, eten, drinken, vrijetijdsbesteding, ­vergadermethodiek, teamwork, brainstorming, omgang en de organisatie van inspirerende events zijn belangrijk. Ook openheid over en aandacht voor aspecten als geluk, liefde, het beoefenen van yoga, empathie, kunst en diversiteit zijn belangrijk. Welke beelden passen bij uw organisatie?

59 Smart WorkPlace | maart 2018

INTERVIEW

60

rick pardoel

geen onderscheid en goede voorzieningen voor iedereen Omdat DPD op de huidige locatie in Best uit haar jasje groeit wordt aan de overzijde van de A58 in Oirschot op industrieterrein Westfields een nieuw hoofdkantoor plus ­distributiecentrum gerealiseerd, HUB Eindhoven. Daarbij zijn er twee belangrijke ­uitgangspunten bij de inrichting: geen onderscheid tussen witte en blauwe boorden en goede voorzieningen en werkomstandigheden voor zowel de medewerkersin de loods en op kantoor als voor de chauffeurs.

Tekst Peter Bekkering

Rick Pardoel is verantwoordelijk voor het real estate van DPD Nederland.

Dat betekent zowel het realiseren van de nieuwe HUB-faciliteiten als het ­aanpassen van de bestaande locaties, inclusief het aanpassen van de sorteer­ installaties in die locaties. Ook het technical maintenance management, het onderhoud en beheer van panden en sorteerinstallaties, behoort tot zijn portefeuille. Hij legt uit, waarom de huidige huisvesting in Best niet matcht met de filosofie die DPD uitdraagt. “Wij zeggen altijd dat we geen onder­ scheid maken tussen witte en blauwe boorden. In het ontwerp van het huidige gebouw en het huidige terrein doen we dat echter wel: mensen komen door verschillende deuren naar binnen en ook in het gebouw zijn kantoor en ­distributiecentrum duidelijk gescheiden werelden. Dat willen we niet meer: in het nieuwe pand, dat in maart 2019 in gebruik wordt genomen, moet de CEO door dezelfde deur naar binnen als de uitzendkracht die bij de sorteer­ installatie werkt. Vanuit diezelfde filosofie wordt ook overal met dezelfde ­materialen gewerkt. En wordt de industriële uitstraling vanuit de loods ­doorgetrokken naar het kantoor.”

Uit het jasje gegroeid Het onderscheid tussen witte en blauwe boorden is niet het enige dat er schort aan de huidige werkomgeving. “Omdat we fors zijn gegroeid de afgelopen

“

jaren, zijn we uit ons jasje gegroeid. Bovendien is er de afgelopen jaren van alles uitgebouwd en herbouwd en zijn er verschillende nieuwe installaties neergezet, waardoor weliswaar het proces nog goed functioneert, maar het

In het nieuwe pand moet de CEO door dezelfde deur naar binnen als de uitzendkracht die bij de sorteerinstallatie werkt.

geheel niet meer overzichtelijk is. En er ontbraken nog bepaalde voorzienin­ gen. Zo is er wel sanitair, maar niet op een manier dat het voor alle culturen geschikt is. Dat zijn allemaal zaken die we in HUB Eindhoven anders willen aanpakken.”

Een ander aspect dat in de nieuwbouw veel aandacht gaat krijgen is daglicht.

“Mede door alle aanpassingen voelt het hier in de hal vaak donker aan, Smart WorkPlace | maart 2018

61

“ We streven naar

operational excellence in combinatie met de lean management filosofie.

62

zelfs overdag. In de nieuwbouw is

bekijkt, dan streven we nadrukkelijk

veel meer daglicht en dat komt ook

naar operational excellence in

de overzichtelijkheid ten goede.

­combinatie met de lean management

Dat laatste wordt ook bevorderd

filosofie.”

door het op hoogte brengen van de sorteerinstallaties, wat tevens leidt

Faciliteiten dichtbij het

tot minder decibellen en een akoes­

werk

tisch betere werkomgeving. De ruimte

Een belangrijk uitgangspunt in de

die vrijkomt, maakt dat andere

nieuwbouw is dat de faciliteiten

­processen effectiever en veiliger

daar komen, waar mensen aan

­zullen gaan verlopen. Zo kunnen we

het werk zijn. “Dat betekent dat er

bepaalde processen automatiseren

­verschillende facilitaire kernen

om zo de medewerkers fysiek minder

­komen - vooralsnog vier - waar

te belasten en is er ruimte om meer

loodsmedewerkers de beschikking

Automatische Geleide Voertuigen in

hebben over goede sanitaire voor­

te zetten. Alleen het laden en lossen

zieningen, een nette kantine inclusief

zal natuurlijk vooralsnog handmatig

kluisjes, een ruimte om te internetten

blijven gaan. Maar als je het geheel

en een rookruimte binnen de bevei­

ligde zone. Dat is een hele verbete­

het in eigen hand, zijn we zelfvoor­

ring ten opzichte van de huidige

zienend naar die groep en reduceren

­situatie, waar iedereen naar de

we de overlast voor de omgeving.

­centrale kantine gaat.”

Daarnaast willen we naar die groep een goed huisvader zijn.”

Met de investeringen in de werkom­ geving in de nieuwbouw investeert

Kantooromgeving

DPD nadrukkelijk in human capital.

Ook in de kantooromgeving worden

“We zitten in een regio, Brainport

straks wijzigingen doorgevoerd. Op

Eindhoven, die door de overheid

de huidige locatie is daarop al een

wordt gezien als een van de drie

voorschot genomen. “We hadden

economische kerngebieden van Ne­

voorheen een klassieke structuur met

“

Met de investeringen in de werkomgeving in de nieuwbouw investeert DPD nadrukkelijk in ­human capital.

derland. Met veel hightech en veel logistieke bedrijven. Dat betekent dat je voor arbeidskrachten veel in dezelfde vijver moet vissen. En hoe­ wel we de indruk hebben dat mede­ werkers graag bij ons werken, denk ik toch dat we vanwege die concur­ rentie op de arbeidsmarkt op facili­ tair gebied een extra stapje moeten zetten die past bij de ontwikkeling die DPD doormaakt.”

Truckchauffeurs En dat faciliteren houdt niet op bij de medewerkers van het kantoor en het sorteercentrum. “We hebben te maken met een tweede belangrijke groep, de truckchauffeurs. We zien dat er in die wereld steeds strakker gepland wordt en dat de rustfacilitei­ ten voor de chauffeurs vaak niet dicht bij de locatie zitten of niet vol­ doende qua capaciteit. Daardoor hebben we nu als DPD niet altijd grip op waar de chauffeurs parke­ ren, met als gevolg dat de chauffeurs wel eens voor overlast zorgen in de regio. De truckchauffeurs zijn weliswaar niet bij ons in dienst, maar toch voelen we ons als DPD verantwoordelijk - ze komen ook ons terrein op - en willen we grip op de problematiek krijgen. Daarom heb­ ben we besloten om op ons terrein bij de nieuwbouw straks ook facili­ teiten voor die groep te realiseren.

Ze kunnen overnachten, douchen, een hapje eten en hebben een eigen tv-tje. Op deze manier houden we

63 Smart WorkPlace | maart 2018

De mens centraal in succesvolle huisvesting

Twynstra Gudde kan u helpen met het creĂŤren van een slimme en gezonde werkomgeving: oplossingen voor een werkomgeving die kan meebewegen met een snel veranderende markt. Afhankelijk van uw organisatie, de dynamiek en de ambities stellen we gezamenlijk met u een aanpak op. We werken het plan uit tot een werkende oplossing voor uw organisatie.

Kijk verder op: www.twynstragudde.nl

Radboud Universiteit Nijmegen, tandheelkunde. Afgelopen zomer geopend en onderscheiden met de NRP Gulden Feniks 2017 voor het beste renovatieproject 64

“

Naar de groep truckchauffeurs willen we een goed huisvader zijn.

hokjes en kamertjes. Voorsorterend

Duurzaam

op de nieuwbouw hebben we in het

DPD maakt met de nieuwbouw ook

huidige kantoor al veel muren weg­

op het gebied van duurzaamheid

dpd nederland

gehaald en zo een open werkomge­

flinke stappen. “De nieuwe sorteer­

DPD Nederland heeft momenteel negen depots in Nederland.

ving gerealiseerd die in lijn ligt met

techniek betekent een energie­

Daarvan zijn er twee een HUB-locatie, een overslag voor veelal

ons nieuwe concept. Die openheid

reductie van zo’n 75 procent ten

internationaal verkeer: Veenendaal en Best. De overige zeven

komt straks in de nieuwbouw ook op

­opzichte van de huidige systemen.

depots zijn voornamelijk bestemd voor het uitleveren van

andere gebieden naar voren. Zo

Ook wordt er in het nieuwe pand

­pakketten in de regio. Momenteel is DPD ook bezig met een

komt er een experience center voor

veel gewerkt met bewegingsmelders

­tijdelijk tiende depot in Beverwijk, en met een definitief tiende

onze klanten en is er veel glas in het

en worden er studies uitgevoerd om

­depot in groot-Amsterdam.

pand, zodat we steeds zicht hebben

het dak te voorzien van zonnecollec­

Wereldwijd verstuurt DPD per dag 4,8 miljoen pakketten.

op de operatie. We willen ons

toren. Het pand voldoet daarnaast

In Nederland werden in 2016 39 miljoen pakketten bezorgd.

­proces zichtbaar maken en volledig

aan de huidige eisen op het gebied

Momenteel worden in de HUB-locatie Best zo’n 8.000 pakketten

transparant zijn.”

van isolatie en klimaatinstallaties. En

per uur verwerkt, in de nieuwe HUB Eindhoven wordt dat

Pardoel hoopt dat de nieuwe werk­

aan de Technology Asset Protection

­uiteindelijk 50.000 pakketten.

omgeving ertoe leidt dat DPD een

Association-eisen niveau C, de certi­

aantrekkelijkere werkgever blijft voor

ficering van beveiliging van transport,

de toekomst en dat ook de betrokken­

opslag en distributie. In de toekomst

heid van de medewerkers hoog blijft.

gaan we dat uitbouwen en voldoen

“Om dat te bevorderen, hebben mede­

aan de nog strengere eisen van

werkers ook gedurende het proces

­niveau TAPA A.”

richting nieuwbouw veel inspraak ge­ had. We willen geen concept opdrin­

Het nieuwe pand wordt in maart

gen, maar samen met medewerkers

2019 in gebruik genomen.

het concept vormgeven en bepalen.”

65 Smart WorkPlace | maart 2018

66

visie en strategie voor een smart work­­place De opleiding ‘Facility Manager’

­onderwerpen vanuit een holistische

van het Studiecentrum voor Bedrijf

visie te verbinden tot een integrale

en Overheid bestaat al heel lang.

strategie op de werkomgeving om te

Jarenlang was professor Dries van

vormen. En dat is niet langer voor­

Wagenberg de hoofddocent. Met

behouden aan de facility manager.

zijn afscheid is besloten de oplei­

Ook architecten, bouwers, HR-mana­

ding te innoveren. Het leveren van

gers en softwareleveranciers zijn

vakinhoudelijke basiskennis naar

steeds breder georiënteerd. Deel­

marktgerichte wijsheid past niet

nemers aan de Reis komen dan ook

­langer binnen de muren van een

bij voorkeur uit alle sectoren die de

klaslokaal. Daarom is gekozen voor

werkomgeving financieren, ontwer­

een vorm die hoort bij deze tijd: een

pen, bouwen, beheren en gebruiken.

Reis. Onder l­eiding van docenten

De onderwer­pen lenen zich goed

uit HR, IT, Bouw, Vastgoed, Design

voor een reis­gezelschap dat van

Suzanne de Jong is Manager Facilitair Bedrijf van

en FM worden cross-sectorale onder­

­elkaar wil leren:

het ­Meander Medisch Centrum in Amersfoort met

werpen op inspirerende locaties

• Regie Partnerschap en Samen­

­neven­locaties in Baarn, Barneveld, Leusden en Nijkerk

­behandeld. Het reisprogramma is

werking

(www.meandermc.nl en @MeanderMC). Een topklinisch

verdeeld over vier Inspiratiedagen

• Community en Engagement

ziekenhuis dat zorg biedt aan 320.000 inwoners. Ze zijn

en bezoekt locaties waar wat te leren

• De externe Service Provider

expertisecentrum voor o.a. robotchirurgie. Het ziekenhuis

valt over de vier thema’s van de op­

• De Kanteling

in Amersfoort is 112.000 m2 groot, kostte f195 miljoen

leiding: De Gebouwde Omgeving,

• De Waarde van Bouwers en

en werd in 2014 opgeleverd door 2MC3, een combinatie

De Werkplek, De Technologie en ­Modellen en Concepten. De reis be­ gint met een Incheckdag. Onderweg

­Installateurs voor FM

van Heijmans, Ballast Nedam en Burgers Ergon. Tijdens de

• Circulair Bouwen en Duurzame

lunch op Inspiratiedag 4 van de opleiding geeft Suzanne

Gebouwen

de Jong haar visie op strategie en resultaat van ontwer­

is er een Pitstop en aan het einde van

• Gebouwbeheer 2.0

pen, bouwen, technologie en facility management van

dag is de Aankomst. De opleiding

• Architectuur, BIM en Informatie­

het Meander Medisch Centrum.

wordt afgesloten met een mondeling examen: Het Reisverslag. De deel­

management • FM op kantoor en op een campus.

nemers presenteren dan hun visie en strategie aan de examencommissie.

Elke dag is er een werklunch. Facili­

een geschikte opleiding voor wie

In totaal omvat de opleiding acht

com geeft dan zijn visie op de toe­

een visie en strategie voor een

dagen. De Reis begint op 12 april

komst van FM. Foodstep op Hospita­

Smart WorkPlace wil ontwikkelen.

in Utrecht en eindigt op 20 septem­

lity. ABN AMRO op de Circulaire

ber tijdens het Facility For Future,

Economie en het Meander Medisch

Meer informatie over de docenten en

het event van FMN.

Centrum op DBFMO. De acht dagen

de locaties op www.sbo.nl/facility.

zijn rijk van inhoud en inspirerend

Voor vragen bel Nancy Kager op

De onderwerpen zijn divers en

tegelijk. Door de integrale en sector-

040-2972774 of mail haar op

cross-­sectoraal. De kunst is de

overstijgende aanpak is deze Reis

n.kager@sbo.nl .

Smart WorkPlace | maart 2018

67

swp nieuws

Gebruikers opgelet: NL/SfB classificatie wijzigt Een van de belangrijke pijlers onder het Gebouw­

zin de weg open om – in overleg met de gebrui­

dossier en de waarde van vastgoed wordt aange­

kers – de NL/SfB-classificatie te updaten.”

past: de zogeheten NL/SfB classificatie.

NL/SfB is een classificatie van bouwdelen en

­Gebruikers kunnen meedenken in deze aanpassing.

­installaties (‘elementen’ genoemd). Het is een

Tot 1 maart kon een reactie aan Radboud Baayen

standaard voor de bouw- en installatiebranche en

van Stabu gegeven worden (rbaayen@stabu.nl).

wordt veel gebruikt bij het ontwerpen, realiseren

Vanaf 1 maart stelt BIM Loket: “Mede naar aan­

en beheren van gebouwen. Zoals bij het coderen

leiding van uw opmerkingen en suggesties zullen

van onder andere lagen en objecten in BIM- en

de NEN-commissie en BIM Loket een definitief

CAD-systemen en bij het ordenen van informatie

voorstel voor een update van de NL/SfB-classifi­

van leveranciers van bouwproducten. De stan­

catie publiceren. Die lijst kan dan desgewenst – met

daard wordt ook toegepast in (NEN-)normen

name voor de installatietechnische elementen –

voor onder andere bouwkostenbegrotingen en

­alvast worden toegepast als een supplement bij

conditiemeting van gebouwen en installaties.

de officiële NL/SfB-classificatie. Daarnaast zullen we de lijst inbrengen bij de NL/SfB Beheercom­

BIM

missie i.o. (STABU is bezig deze commissie samen

De onafhankelijke stichting BIM Loket – opgericht

te stellen). De Beheercommissie zal beslissen over

door kennisorganisaties in de bouwkolom –

aanpassing van de NL/SfB-classificatie conform

­beheert de NL/SfB-classificatie. Ondanks dat

de procedure van het reguliere, uniforme beheer­

de basis voor de huidige classificatie al 70 jaar

proces dat BIM Loket hanteert voor al zijn open

geleden werd gelegd, wordt de NL/SfB nog zeer

standaarden. Op dit moment is BIM Loket bezig

veel toegepast, juist ook in het kader van BIM.

met afhandeling van de contractuele overdracht van de NL/SfB van het CIB naar het BIM Loket.

Moderne installaties

Zodra dat rond is, staat ook in formeel-juridische

Een bekend probleem van de NL/SfB-classificatie is, dat deze maar beperkt bruikbaar is voor de indeling van technische installaties. Het is vaak onduidelijk hoe moderne installatiesystemen ­kunnen worden ondergebracht in de ‘klassieke’ NL/SfB. In het kader van de herziening van de NEN2699 heeft de NEN-commissie daarom een voorstel gedaan voor aanpassing en uitbreiding van met name de coderingen en omschrijvingen van de klassen voor technische installaties (W en E).

Markt Het BIM Loket heeft al opmerkingen toegevoegd aan het NEN-voorstel. Nu is het de beurt aan de markt. Niet alleen van de bouw- en installatie­ branche, maar ook van de professionals die ­gebruik maken van de in de classificatie gebruikte elementen. Denk hierbij aan onderhoudsplanning, aanpassingen van de werkomgeving, BIM en

68

vastgoedmanagement.

Toonaangevende huuradviseur Solved ­nieuwe partner Smart WorkPlace Als nieuwe partner heeft Solved zich aangesloten

­advies, transactie-advies en projectmanagement.

Voor veel huurders zijn onverklaarbaar hoge

bij het netwerk van Smart WorkPlace. Expert

Zelf loop ik in de voorhoedes van alle ontwikke­

­servicekosten dan ook een bron van irritatie.

en workplace-consultant Silvia de Haan stelt het

lingen rondom dit belangrijke aspect. Door partner

­Onder andere onduidelijkheden in de overeen­

­bedrijf voor.

te worden van Smart Workplace neemt Solved

komst, foutieve berekeningen of vage verdeel­

een actieve rol op zich, om zo met kennisdeling

sleutels zijn hier debet aan.”

Wat zijn jullie kernactiviteiten?

het vakgebied verder te professionaliseren.”

Hoe kijkt Solved naar de toekomst?

“Solved is gespecialiseerd in het geven van com­ mercieel en strategisch advies aan eindgebruikers

Doet Solved ook aan onderzoek?

“De toekomst gaat een grote verandering brengen

van commercieel vastgoed. Om de onafhankelijke

“Naast commercieel en strategisch advies doet

in de manier van werken. Solved wil graag samen

positie te bewaren werkt Solved niet samen met

Solved ook onderzoek. Een voorbeeld hiervan is

met Smart WorkPlace kennis ontwikkelen en deze

– of namens – vastgoedontwikkelaars, investeer­

het Solved Beheerdersonderzoek. De afgelopen

kennis naar de markt brengen. Dat belooft een

ders of bouwers. Dit in tegenstelling tot de traditi­

jaren hebben wij, in samenwerking met de Tech­

­fijne samenwerking in een boeiend proces.”

onele bedrijfsmakelaars die voor het gros van hun

nische Universiteit Eindhoven (TU/e) onderzoek

omzet afhankelijk zijn van vastgoedeigenaren.”

naar gedaan naar de kwaliteit van vastgoed­ beheerders waarbij servicekosten een belangrijk

Welke services biedt Solved?

speerpunt is. Vaak is er in de huuronderhande­

“In haar doelstelling de klant zo veel mogelijk te

lingen weinig aandacht besteed aan de service­

ontzorgen biedt Solved 3 services: strategisch

kosten terwijl dit een aanzienlijke kostenpost is.

Smart WorkPlace | maart 2018

69

70

swp nieuws

Autodelen voor zakelijke rijders steeds meer in trek Autodelen wordt steeds populairder,

­auto’s van MyWheels valt onder het

SharedWheels, Stapp-In en Student­

­locaties van KAV autoverhuur. Het is

ook - of misschien wel juist - voor

roundtrip-model. Dat deel draagt

Car. CareCar en Elektrip bieden

ook mogelijk om de Witkars achter

z­ akelijke gebruikers. Wat is er precies

voor 8 procent bij aan het aanbod

elektrische deelauto’s aan. Auto­

te laten in een andere Witkar-stad.

voor hen beschikbaar? Een overzicht.

van roundtrip carsharing. Het aantal

verhuurder Hertz biedt ook abon­

roundtrip deelauto’s is met 5%

nementen op huurauto’s. Door de

Bij Business Carsharing (zakelijk

­gegroeid.

24-uurs beschikbaarheid met abon­

autodelen) vormen zakelijke gebrui­

Roundtrip Carsharing (klassiek

nementsvorm zijn deze auto’s te

kers de belangrijkste doelgroep.

lieren als voor zakelijke gebruikers

Voor roundtrip carsharing is meestal

­beschouwen als deelauto’s. Ook

­Typische zakelijke aanbieders komen

autodelen) is er zowel voor particu­ (poolauto’s). Bij deze variant beheren

een parkeerplaats in de openbare

­Euromobil speelt in op autodelen.

vaak voort uit autoleasebedrijven.

aanbieders een eigen vloot van

ruimte nodig. Gemeenten kunnen hier

Met Free2Go hebben autoverhuur­

Business Carsharing kan op verschil­

deelauto’s. Die deelauto’s hebben

een vergunning voor verstrekken als

ders een systeem in handen om hun

lende manieren:

bijna altijd een vaste parkeerplaats

sprake is van gereguleerd parkeren.

huurauto’s te delen.

• auto’s van de zaak of leaseauto’s

en zijn 24 uur per dag beschikbaar.

De tarieven voor die vergunningen

Greenwheels en Connectcar zijn de

wisselen sterk. Vaak is een vergun­

Bij Oneway Carsharing pik je

grootste aanbieders. Het gebruik

ning voor een deelauto duurder dan

ergens een deelauto op. Op de plek

per auto van deze aanbieders ligt

een bewonersvergunning. Een hoog

van bestemming laat je deze achter.

hoger dan dat van auto’s die via

tarief vertraagt de groei van auto­

Dit maakt het systeem ook geschikt

carsharing platforms worden aan­

delen in een gemeente en de kosten

als natransport voor het OV.

geboden.

worden tussen collega’s gedeeld voor zakelijk gebruik; • auto’s worden gedeeld met andere werkgevers; • werknemers verhuren hun leaseauto aan particulieren via carsharing

komen indirect bij autodelers terecht.

­Car2Go.com is de grootste aanbie­

In gemeenten met een minder stede­

der in Nederland met deze formule,

Greenwheels.nl blijft de grootste

lijk karakter is een gereserveerde

met 350 elektrische Smarts in

poolauto’s voor zakelijke ritten.

aanbieder van roundtrip carsharing.

­locatie niet altijd nodig.

­Amsterdam. Op Terschelling biedt

Soms kunnen werknemers de pool­

WattCar 42 elektrische Nissan Leafs

auto huren voor privégebruik in de

aan. Witkar rijdt nu in Rotterdam en

avonden en weekenden.

71 procent van het roundtrip-aanbod is van Greenwheels. ConnectCar.nl

Andere aanbieders van roundtrip

staat met 14 procent van het aan­

carsharing: CareCar, Deelootoo,

Groningen met diverse Smart forfours

bod op nummer 2, gevolgd door

Drive, Elektrip, Flexcar, Free2Go,

op benzine (euro 6). In diverse steden

MyWheels.nl. Een deel van de

Hertz 24/7, Hoppa, MobielGedeeld,

zijn Witkars beschikbaar op de

Smart WorkPlace | maart 2018

platforms; • werkgevers hebben een of meer

71

Slimme en gezonde werkomgevingen voor meer inspiratie, betrokkenheid en effectiviteit

De werkomgeving draagt bij aan het succes van de organisatie en staat in dienst van de werkprocessen en de werknemer als individu. Flexibiliteit, comfort en circulariteit zijn hierbij essentieel. Digitalisering maakt het gebruik en beheer van werkomgevingen effectiever en comfortabeler.

Enhancing society together is waar wij voor staan. Samen met onze klanten en partners werken wij aan zinvolle oplossingen voor de werkplek van nu en de toekomst. Wij creĂŤren gezonde werkomgevingen die getalenteerde professionals aantrekken en werkprocessen ondersteunen waardoor medewerkers productiever, creatiever en meer betrokken raken. Wij doen dit voor publieke en private organisaties, zoals multinationals, banken en overheden. Wij dagen u en onszelf uit om samen tot toekomstbestendige oplossingen te komen.

Wij gaan graag met u in gesprek! Neem contact op met Ellis ten Dam, ellis.ten.dam@rhdhv of via 06 53319260.

72

royalhaskoningdhv.com

swp AANBEVOLEN

PRODUCTIE STIJGT DOOR BETEKENISVOL WERK Gallup Incorporated, een in 1935 opgericht Amerikaans onderzoeks- en

• transitie van medewerkerstevredenheid naar ontwikkeling van de

­adviesbureau, is niet de minste organisatie. Ze analyseren en adviseren over alles wat ertoe doet rondom de werkomgeving. Cultuur, engagement,

medewerker, • pas de werkomgeving aan op competenties van medewerkers in

­performance management, well-being, leiderschap, etc. Zelf zeggen ze ‘Gallups knows more about the attitudes and behaviors of employees,

plaats van andersom, • verplaats de focus van werken voor salaris naar betekenisvol werk.

­customers, students and citizens than any other organization in the world.’

De laatste jaren analyseren ze steeds meer data en ontdekken nog veel

Gallup concludeert dat slechts vijftien procent van de mensen met

­gebieden waar verbetering mogelijk is. In het boek c.q. rapport ‘State of

een vaste fulltimebaan (32 procent van het totaal) echt betrokken en

the Global Workplace’ dat in december 2017 verscheen, lezen we de

enthousiast is over haar werk. Voor West-Europa geldt slechts een

meest recente resultaten.

percentage van tien procent. In de USA daarentegen is dat maar liefst 33 procent. Verzet tegen verandering is daarbij een belangrijk

Het rapport gaat in essentie over hoe goed organisaties zijn in het inzetten

onderliggend thema. De snelle veranderingen qua informatietechno­

van Human Capital. Er worden verschillende strategieën aangereikt voor het

logie, globalisatie en gig-economy worden vaak geblokkeerd door

maximaliseren van de productiviteit en de diversiteit in meeteenheden wordt

traditionele managementpatronen. De bouw in Nederland is daar

besproken. Een echt zakelijke aanvliegroute dus. Jim Clifton, voorzitter Raad

wellicht een mooi voorbeeld van. In de USA heerst een andere

van Bestuur en CEO, stelt evenwel dat de productiviteit per medewerker

­leiderschapsstijl en dit levert een hogere productiviteit op.

daalt en daardoor de sociale en economische groei hapert. De oplossing ligt volgens hem bij de volgende drie veranderingen:

Uit het onderzoek van Gallup blijkt dat betrokkenheid van mede­ werkers lager is in organisaties waar het ‘lopende band werk’ ­nadrukkelijker aanwezig is. Daar is dus nog een wereld te winnen.

Lees in dat kader in dit magazine het interview met Rick Pardoel van koerier DPD. Ook blijkt dat het ‘Unleash’-en van het medewerkerspotentieel, de individuele competenties, pas echt gebeurt wanneer er minder ‘command-and-control’-leiderschap wordt uitgeoefend. In de HR-wereld is daarom veel aandacht voor talent-recruitment. Geef ruimte en ­autonomie in de werkomgeving in plaats van dat je vastlegt waar, wanneer en hoe iemand welke eigenschappen moet inzetten. De vrije keuze van het individu levert dus direct verhoogde productiviteit en betrokkenheid op.

Ja, zakelijk zijn de Amerikanen zeker. Productiviteit van Human ­Capital levert meer winst op. Maar wanneer deze zakelijkheid wordt ingezet om medewerkers leuker en slimmer in alle vrijheid hun werk te laten doen, dan is dat misschien wel het meest duurzame rendement.

73 Smart WorkPlace | maart 2018

Belangrijke basis voor smart workplace management

PRESTATIEMETING EN BENCHMARKING

74

Tekst Theo van der Voordt

“

Door de disruptieve invloed van ­technologie op sociale en economische structuren vervagen de grenzen tussen branches, stad, gebouw en huis, ­wonen en werken, fysiek en virtueel.

Van smart workplaces wordt veel verwacht. Dit artikel presenteert een ­4-stappenmodel voor het efficiënt en ­effectief sturen op toegevoegde waarde van smart workplaces. Vervolgens wordt ingezoomd op het meten en benchmarken van de geleverde prestaties, zowel van de huisvesting, diensten en middelen als van de organisatie en de medewerkers. Het artikel pleit voor een integrale benadering.

Sturen op toegevoegde

omgeving moet overal beschikbaar

waarde van smart

en cognitief zijn. De reikwijdte van

­workplaces

SWP is dus breed en ambitieus,

Het SWP platform hanteert een

­zowel aan de middelenkant (inzet

­holistisch, branche-overstijgend eind­

van een breed scala aan fysieke,

gebruikersperspectief. Blijkens het

­sociale en digitale interventies,

eerste SWP Magazine en de SWP

­integrale aanpak van FM, CREM,

Gids 2017 worden aan smart work­

HRM en IT) als aan de kant van de

places veel positieve eigenschappen

beoogde resultaten (slimmer, effi­

toegedicht. De verwachting is dat

ciënter, gezonder, duurzamer, pro­

­innovaties in de fysieke werkom­

ductiever, hoger niveau van welzijn

geving, technologische innovaties

en geluk, en ‘passionate people’ die

zoals verdere digitalisering van

het beste uit zichzelf halen).

werk, informatie en communicatie, gebruik van big data, en verande­

Om van toegevoegde waarde te

ringen in het gedrag van de eind­

zijn voor een organisatie dienen

gebruiker resulteren in gezonde en

de beoogde voordelen van smart

circulaire werkomgevingen. Dit maakt

workplaces te worden afgewogen

het gebruik en beheer ervan effec­

tegen de kosten, risico’s en tijd die

tiever en comfortabeler. Door de

gepaard gaan met het initiëren,

­disruptieve invloed van technologie

­implementeren en exploiteren ervan.

op sociale en economische structuren

Om organisaties te ondersteunen in

vervagen de grenzen tussen branches,

het sturen op toegevoegde waarde

stad, gebouw en huis, wonen en

is door Jan Gerard Hoendervanger,

werken, fysiek en virtueel. Een werk­

Feike Bergsma, de auteur van dit

Smart WorkPlace | maart 2018

75

PLAN Input

Vereiste interventies vaststellen en keuzes maken

CHECK

DO Throughput

Output

Management van het implementatieproces

Veranderingen in prestaties van de huisvesting

ACT Sturen op toegevoegde waarde in vier stappen

Redenen van ingrijpen vaststellen Doelen formuleren Randvoorwaarden vaststellen

Evaluatie van de bevindingen Consolideren of strategie aanpassen en cyclus opnieuw starten

Outcome

Veranderingen in prestaties van de organisatie Check toegevoegde waarde

­artikel en Per Anker Jensen een

het presteren van de organisatie en

medewerkers. Als een interventie ­bijdraagt aan de doelen en strategie van

­Value Adding Management model

bijdragen aan de beoogde doelen.

de organisatie is toegevoegde waarde voor de organisatie geleverd.

ontwikkeld. Om aan te sluiten bij

Om te weten of de prestaties daad­

Als de beoogde resultaten volledig voldoen aan de eisen en verwachtingen,

wat in de managementpraktijk al

werkelijk verbeterd zijn is een nul­

kan in de Act-fase worden volstaan met consolidatie van de bereikte situatie,

­vaker wordt toegepast, volgt het

meting van dezelfde prestaties vóór

totdat er nieuwe redenen zijn om veranderingen in gang te zeten. Als de

­model de vier stappen uit de bekende

de interventie zeer wenselijk. Bij een

doelstellingen niet zijn bereikt, of als er teveel negatieve bijeffecten zijn,

Deming cirkel: Plan-Do-Check-Act.

toets op toegevoegde waarde is het

­zullen nieuwe interventies nodig zijn en start de hele cyclus opnieuw.

ook relevant om te onderzoeken

Het kan ook zijn dat de doelstellingen te hoog gegrepen waren en moeten

De belangrijkste managementacti­

welke interventies meerdere doelen

worden bijgesteld.

viteiten in de Plan-fase zijn: 1. vast­

dienen en welke interventies con­

stellen of er redenen zijn voor inter­

flicterende uitkomsten opleveren,

Prestatiemeting en benchmarking

venties in de huisvesting, diensten

­bijvoorbeeld een hogere klanttevre­

Prestatiemeting is een noodzakelijke voorwaarde om vast te kunnen stellen

en middelen (‘drivers to change’);

denheid maar ook hogere kosten.

hoe goed de werkomgeving presteert, op zichzelf en in relatie tot de strate­ gische doelen van de organisatie. In de literatuur worden tal van redenen

2. formuleren van doestellingen en

genoemd om prestaties te meten:

randvoorwaarden; 3. vaststellen

Het model maakt onderscheid in

welke interventies naar verwachting

­output en outcome. Output verwijst

• opsporen van problemen, verspilling en mogelijke verbeteringen,

tot welke verbetering leiden; 4. in­

naar de verandering in het presteren

• vaststellen of de organisatie aan de wensen en eisen van haar klanten voldoet,

schatting maken van de kosten en

van de werkomgeving (bijvoorbeeld

• beter begrip van de bedrijfsprocessen,

baten en keuzes maken. De Do-fase

lagere huisvestingskosten, of een

• ondersteunen van management initiatieven, verbeterprocessen en

behelst de voorbereiding en imple­

­hogere energieprestatiecoëfficiënt).

mentatie van de interventies. In de

Outcome heeft betrekking op de

Check-fase worden de kosten en

prestaties van de organisatie, bij­

• motiveren tot het stellen van doelen en adequaat gedrag,

­baten gemeten en bepaald of de

voorbeeld een hogere omzet, duur­

• vaststellen van succesfactoren,

­effecten per saldo positief zijn voor

zamer, meer tevreden klanten en

• beslissen op basis van feiten (in plaats van of in aanvulling op aannames,

­verandermanagement, • optimaal inzetten van schaarse middelen,

verwachtingen, emoties en onderbuikgevoelens),

“ 76

Prestatiemeting is een noodzakelijke voorwaarde om vast te kunnen stellen hoe goed de ­werkomgeving presteert.

• bijdragen aan een efficiënt en effectief planning en control systeem, • managers stimuleren tot een lange termijn visie.

Prestatiegebieden en prestatie-indicatoren In de literatuur worden veel verschillende prestatiecriteria genoemd, die elkaar deels overlappen, bijvoorbeeld: effectiviteit, efficiency, kwaliteit, productivi­ teit, innovatie en winstgevendheid. Efficiency refereert vooral aan de input

(gebruik van bedrijfsmiddelen), effectiviteit vooral aan de output ­(resultaten).

De Balanced Scorecard (BSC) van Kaplan and Norton onderscheidt vier perspectieven voor het meten van organisatieprestaties: 1. financieel: winst­ gevendheid, inkomsten, verkoopcijfers; 2. klantperspectief: aantrekken van klanten, klanttevredenheid, marktonderzoek; 3. interne bedrijfsprocessen: voldoen aan de verwachtingen van de klant of daar bovenuit stijgen; en 4. leren en groeien om nieuwe uitdagingen het hoofd te bieden.

Anderen maken onderscheid in vier typen indicatoren om de prestaties van gebouwen te meten: 1. financiële indicatoren; 2. fysieke indicatoren (bouw­ technische en bouwfysische conditie van gebouwen, veiligheid, gezondheid, energieverbruik); 3. functionele indicatoren (productiviteit, functionaliteit van ruimten); en 4. op enquêtes gebaseerde indicatoren (bijvoorbeeld tevreden­ heid van medewerkers en klanten). Organisaties doen er goed aan om de beoogde prestatiecriteria ‘smart’ te definiëren: specifiek, meetbaar, acceptabel voor de organisatie en andere stakeholders, realistisch (haalbaar) en tijd­ gebonden (wanneer moet het doel bereikt zijn).

“

Benchmarking Om te kunnen beoordelen of de werkomgeving en de organisatie goed ­presteren is een maatstaf nodig, bijvoorbeeld door de resultaten te vergelijken

Efficiency refereert vooral aan de input (gebruik van bedrijfsmiddelen), ­effectiviteit vooral aan de output (resultaten).

77 Smart WorkPlace | maart 2018

“

Benchmarking verschuift van een eenzijdige focus op kostenreductie naar een bredere en meer strategische insteek, met meer aandacht voor ­toegevoegde waarde.

informatie over de invloed van het kantoorconcept en het al dan niet toepassen van smart workplaces. ­Eerdere cijfers van Twynstra Gudde uit 2010 ­lieten zien dat de huisvestingskosten per m2 bruto vloeroppervlak in kantoren met een flexfactor van 0,7 á 0,8 en 0,5 á 0,7 hoger liggen dan in traditionele kantoren met iedereen een eigen werkplek (ca f 340 en f 425 versus f 325).

met vooraf gestelde doelen, wettelijk voorge­

faciliteren van bedrijfs­processen, efficiënter

Dit komt vooral door de hogere kwaliteitseisen

schreven normen, of de prestaties van andere,

­ruimtegebruik, transparantie, betaalbaarheid,

die hieraan gesteld worden. Omgerekend per

vergelijkbare werkomgevingen en organisaties.

­return on investment, een goede balans tussen

persoon lagen de huisvestingskosten per jaar in

De internationale standaard EN 15221-7 defini­

huur en eigendom of het vrij ­abstracte begrip

flexkantoren aanzienlijk lager (f 4.300-5.200 bij

eert benchmarking als het proces om strate­gieën,

kwaliteit. Veel van deze waarden zijn niet uitge­

een flexfactor van 0,7 á 0,8 en f 4.000-4.900

processen, en prestaties te vergelijken met verge­

werkt in meetbare prestatie-indicatoren.

bij een flexfactor van 0,5 á 0,7 versus f 6.000-

lijkbare organisaties. Het is een middel om best

7.800 in traditionele kantoren. Deze cijfers Toegevoegde waarde als verschil

­maken ook duidelijk dat het belangrijk is om de

stellingen ten aanzien van de eigen prestaties te

tussen baten en lasten

kosten en m2 in standaard eenheden te presen­

formuleren. Benchmarking als proces kan helpen

Het is opvallend dat organisaties die nieuwe

teren, en niet wisselend in kosten per bruto of

om prioritering in de aanpak van problemen aan

­manieren van werken toepassen in open settings

­netto m2, werkplek, persoon of fte.

te brengen en de effectiviteit van processen te

met activiteit-gerelateerde werkplekken vaak voor­

verbeteren. Daarmee verschuift benchmarking

al de v­ oordelen benadrukken, en minder expliciet

Ten aanzien van benchmarking op medewerkers­

van een eenzijdige focus op kostenreductie

zijn over mogelijke nadelen en de kosten van

tevredenheid biedt de Tevredenheidsindicator van

naar een bredere en meer strategische insteek,

voorbereiding, implementatie en beheer. Veel

het ­Delftse Center for People and Buildings (CfPB)

met meer aandacht voor toegevoegde waarde.

­genoemde ­(verwachte/beoogde) voordelen zijn:

uitkomst. Uit de gemiddelde tevredenheidspercen­

De FM standaard bespreekt verschillende typen

betere communicatie en samenwerking door

tages in meer dan 100 door het CfPB geëvalueer­

benchmarking, qua inhoud (strategie, proces,

­grotere openheid en dynamiek, hogere arbeids­

de projecten blijkt bijvoorbeeld, dat flexkantoren

prestaties), meeteenheden (kwantitatief versus

productiviteit door betere afstemming tussen werk

over het algemeen hoger worden gewaardeerd

kwalitatief), vergelijkingsgebied (intern, concur­

en plek, lagere kosten door efficiënter ruimte­

op ­architectuur van het gebouw en het interieur,

rerende organisaties, sector-overstijgend), schaal

gebruik, grotere flexibiliteit in ruimtegebruik,

maar op privacy, ondersteuning van concentratie­

(lokaal, nationaal, internationaal), en frequentie

­beter passend bij de gewenste cultuur, hogere

werk, a ­ rchivering, akoestiek en ondersteuning van

(eenmalig, periodiek, continu). EN 15221-7

medewerkerstevredenheid, en een grotere aan­

de arbeidsproductiviteit meer dan tien procent

­presenteert ook benchmark indicatoren voor

trekkingskracht voor jong talent. Daar staan kosten

­lager worden gewaardeerd.

­kosten, m2, duurzaamheid, kwaliteit, tevredenheid

en risico’s tegenover, zoals de kosten van voor­

over diensten, en productiviteit, en richtlijnen

bereiding en implementatie, weerstand tegen

voor het proces van benchmarken: voorbereiden,

­verandering, ontevreden medewerkers door

vergelijken en verbeteren.

­verlies van een eigen plek en minder privacy,

Facilities Management (FM) and Corporate Real Estate Management (CREM) are two closely related and relatively new management disciplines with developing international professions and increasing academic attention. From the outset both disciplines have had a strong focus on controlling and reducing costs for real estate, facilities and related services. In recent years there has been a shift towards putting more focus on how FM and CREM can add value to the organisation. This book is driven by the need to develop a widely accepted and easily applicable conceptual framework for adding value by FM and CREM. It presents state of the art theoretical knowledge and empirical evidence about the impact of buildings and facilities on twelve value parameters, as well as how to manage and measure these values. The findings are connected to a new Value Adding Management model.

­afname van teambinding, en productiviteitsverlies Prestatiemeting en benchmarking

door afleiding van telefoontjes en gesprekken.

Het is daarom belangrijk om zowel de baten

Uit interviews met praktijkmensen blijkt dat door­

als de kosten in kaart te brengen, te meten,

gaans vooral wordt gestuurd op kostenreductie,

te monitoren en te benchmarken.

Theo van der Voordt is Associate Professor in Corporate and Public Real Estate Management at the Faculty of Architecture at the Delft University of Technology, the Netherlands. His current research focuses on workplace performance, experience and the use of new work environments, the design and management of health care real estate, and value adding management of FM and CREM. His research aims to develop and test workplace strategies, conceptual models and practical tools to support data collection and decision making processes.

This work is conducted in close cooperation with the Centre for People and Buildings (CfPB) in Delft, a knowledge centre that specialises in the relationship between people, working processes and the working environment.

FAC I L I T Y M A NAGEM EN T

Edited by Per Anker Jensen and Theo van der Voordt

Per Anker Jensen is Professor in Facilities Management and head of the externally funded Centre for Facilities Management – Realdania Research, Technical University of Denmark (DTU), Denmark. He holds the degrees of MSc in Civil Engineering, PhD and MBA. Besides research and teaching he has twenty years of experience in practice as a consultant, a project manager and a facilities manager. He was a member of the board of EuroFM and chairman of EuroFM’s Research Network Group in 2007 and 2008. He is currently project manager of the joint EuroFM research project on the Added Value of FM, which started in January 2009.

in de praktijk

verbetering van de arbeidsproductiviteit, en

78

The book is research based with a focus on guidance to practice. It offers a transdisciplinary approach, integrating academic knowledge from a variety of different fields with practical experience. It also includes twelve interviews with practitioners, shedding light as to how they manage adding value in practice.

This is a much needed resource for practitioners, researchers and teachers in the field of FM and CREM, as well as students at both undergraduate and postgraduate levels.

Facilities Management and Corporate Real Estate Management as Value Drivers

practices op te sporen en op basis hiervan doel­

Facilities Management and Corporate Real Estate Management as Value Drivers How to manage and measure adding value

Edited by Per Anker Jensen and Theo van der Voordt

een hogere klant- en medewerkerstevredenheid.

Qua kosten geeft de NFC index een goede

­Andere genoemde doelstellingen zijn meer flexi­

­indicatie van de mediane kosten van een werkplek.

biliteit, bevorderen van creativiteit en innovatie­

In 2016 was dat f 461 per m2 vvo, exclusief

kracht, bijdragen aan de identiteit van de

BTW. Het mediane werkplekoppervlak was

Het boek ‘Facilities Management and

Cover images: Theo van der Voordt and Centre for Facilities Management – Realdania Research

Routledge titles are available as eBook editions in a range of digital formats

organisatie (vastgoed als marketing middel), en

19,8 m2 vvo. Daarmee kwamen de mediane

Corporate Real Estate Management

– meestal met een lagere prioriteit – duurzaamheid

­kosten per werkplek uit op f 9.128 per jaar.

as Value Drivers’ - How to manage

en verhoging van de vastgoedwaarde. In de

De NFC Index brengt ook de veranderingen in

and measure adding value - is in 2017

praktijk worden veel verschillende termen gebruikt,

de afgelopen jaren in beeld en de differentiatie

­uitgegeven bij uitgeverij Routledge

zoals gezondheid en welzijn, slimmer en beter

voor verschillende pandgroottes, maar geeft geen

(www.routledge.com).

ISBN 978-1-138-24387-3

Medewerkerstevredenheid in traditionele kantoren en flexkantoren in Nederland (CfPB)

Percentages tevreden en zeer tevreden medewerkers over:

Vaste werkplekken

Activiteit-gerelateerde werkplekken

Vaste werkplekken

Activiteit-gerelateerde werkplekken

Tevreden

Tevreden

Ontevreden

Ontevreden

uiterlijk van het gebouw

42

64

30

11

hoeveelheid/diversiteit plekken en ruimten

42

46

27

29

positie ruimten t.o.v. elkaar

53

53

18

20

openheid/transparantie werkomgeving

50

53

18

23

comfort van de werkplek

58

54

22

25

sfeer en uitstraling van het interieur

37

58

33

20

privacy

50

29

24

44

concentratiemogelijkheden

46

33

34

45

communicatiemogelijkheden

71

69

10

12

archief en opslagmogelijkheden

42

32

22

33

ICT voorzieningen

56

52

19

22

faciliteiten in het gebouw

53

54

14

14

46

38

22

35

Ondersteunend

Ondersteunend

Niet ondersteunend

Niet ondersteunend

eigen arbeidsproductiviteit

46

36

19

30

teamproductiviteit

43

36

17

26

akoestiek Ondersteuning productiviteit

Vet gedrukt = meer dan 10% verschil Er zijn ook tal van internationale benchmarks

voor om twaalf waarden als leidraad aan te

prestatievelden, bijvoorbeeld flexibiliteit, veilig­

­beschikbaar, zoals de Leesman Index (over mede­

­houden, onderverdeeld in vier categorieën:

heid en gezondheid, imago en maatschappelijk

werkerstevredenheid) en de Global Occupier

• mensgericht: tevredenheid, imago, cultuur,

verantwoord ondernemen. Een holistisch per­

­Metrics van Cushman & Wakefield (o.a. kosten en m2).

Prestatiemetingen zijn op zichzelf niet voldoende om de best mogelijke oplossingen op te sporen.

Het is evenzeer van belang om te onderzoeken welke oplossingen organisaties die beter presteren hebben gekozen. Ook dit is een vorm van

­veiligheid en gezondheid; • proces- en productgericht: productiviteit,

spectief vraagt om integrale business cases die het ­niveau van spreadsheets met kosten en m2

­aanpasbaarheid/flexibiliteit, innovatie en

overstijgen. In aanvulling hierop is het meten of

­creativiteit, risicobeheersing;

op zijn minst bespreekbaar maken van andere

• financieel-economisch: kosten en vastgoed­ waarde en

waarden evenzeer relevant, ook als die niet ­eenvoudig kwantitatief te meten zijn.

• maatschappelijk: duurzaamheid en maatschap­ pelijk verantwoord ondernemen.

­benchmarking.

Omdat tijd en geld beperkt zijn, is het aan te ­bevelen om prioriteiten te stellen in het sturen op

Door experts uit zes verschillende Europese landen

toegevoegde waarde en wat wel of niet te meten.

Naar een gestandaardiseerde en

is voor elk van deze waarden de state-of-the art

Mogelijke stappen hierin zijn bijvoorbeeld:

­geïntegreerde aanpak

van de beschikbare kennis in kaart gebracht en

1. Stel de belangrijkste redenen vast waarom

Ondanks de beschikbare literatuur en jarenlange

zijn voorstellen gedaan om deze waarden te

­interventies gewenst of noodzakelijk zijn.

inspanningen om betere benchmark data en

­meten, met bijbehorende KPIs.

Een SWOT-analyse van de organisatie en de

praktisch toepasbare benchmark systemen te

werkomgeving kan hierbij helpen.

­genereren, lijkt er nog weinig consensus te

Conclusie

­bestaan over welke prestatievelden en prestatie-

Er lijkt nog een lange weg te gaan voordat een

van belang, urgentie nu, en haalbaarheid.

indicatoren hierin zouden moeten worden mee­

breed geaccepteerde standaard voor prestatie­

3. Start met metingen die relatief eenvoudig en

genomen. De praktijk laat een grote variatie zien,

meting en benchmarking beschikbaar is. Kosten

snel zijn uit te voeren, kwantitatief of kwalitatief.

uitgedrukt in veel verschillende termen en Key

en efficiency zijn vaak leidend. Het meten van

Gesprekken en groepsdiscussies zijn ook een

Performance Indicators (KPIs). Op basis van een

­diverse andere kosten en baten, ook niet-monetair,

vorm van ‘meten’.

vergelijking van waardenparameters uit verschil­

lijkt nog onderontwikkeld. De FM benchmark

lende publicaties stellen Jensen en Van der Voordt

standaard EN 15221-7 kan als uitgangspunt

naar voren komen, kan gericht diepgaander

in hun boek FM and CREM as Value Drivers (2017)

­dienen, maar vraagt om uitbreiding met andere

worden gemeten.

Smart WorkPlace | maart 2018

2. Focus op de belangrijkste thema’s op basis

4. Als uit deze metingen specifieke problemen 79

BREEDWEER Breedweer verkoopt geen facilitaire dienstverlening, maar voegt waarde toe met impact. De dienstverlening is kwalitatief hoogwaardig en Breedweer biedt continuïteit en opdrachtgeverstevredenheid. Het hoofddoel is impact maken!

Deze visie van maximale impact leverde Breedweer in november 2017 internationale erkenning op. Breedweer won de European Cleaning & Hygiene Award in de categorie ‘Workforce – excellence in employee relationships, diversity & inclusion, rewards programmes’.

Impact door maximaal terug te geven aan de maatschappij en de economie. Dit kan door circulair te ondernemen en waar mogelijk gebruik te maken van medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wilt u ook meedoen aan het verbeteren van de samenleving? Neem dan contact op met Breedweer!

80

Breedweer Facilitaire dienstverlening Molenwerf 58 1911 DB Uitgeest www.breedweer.nl 0251 - 237314

swp agenda 2018

Online april

Magazine

Round Table

Partnermeeting Events

Co-working

#REALTIME

mei juni juli

Mobility Mobility

augustus september

Social

Human Capital Social

oktober

Human Capital Mobility

Healthy Buildings

november december

WELL

swp COLOFON Het magazine verschijnt in een oplage van 2.500

Concept, vormgeving en realisatie: Real Concepts BV

exemplaren en is een uitgave van Smart WorkPlace.

Smart WorkPlace werkt samen met Duurzaam Gebouwd, is vriend van FMN en partner van

Informatie: info@smartwp.nl

De Bouwcampus

Initiatiefnemers: Fred Kloet, Wim Kooyman, ­Wietse Walinga.

Losse nummerprijs: 25 euro (exclusief ­verzend­kosten) Jaarprijs: 99 euro (exclusief verzendkosten)

Redactie: Fred Kloet, Wim Kooyman redactie@smartwp.nl

Adres: Beekhuizenseweg 11, 6881 AA Velp

Aan dit nummer werkten mee: Peter Bekkering,

www.smartwp.nl

Klaas de Boer, Harold Coenders, Oliver Heath, Arjen Juurlink, Fred Kloet, Wim Kooyman,

Vrijwaring: Uitgever en auteurs verklaren dat

Erwin Kuil, Jan Willem Menkveld, Rick Pardoel,

deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste

Marjolein Sinke, Martine Verhoeven, Theo van

weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever

der Voordt en Daan de Winter.

en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.

Foto cover: Het atrium van KWR Watercycle

­Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen

­Research Institute te Nieuwegein. Een ontwerp van

enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke

architectenbureau cepezed. Fotograaf is Ivar Pel.

aard dan ook.

Foto’s binnenwerk: Alila, Arcadis, Atos, Audi,

ISSN 2589-367X

D/Dock, FRAME, Hofman Dujardin, Light + Building, Lucas Foglia, Michael Kooren, RAU, Sedus, ­Siemens, Stichting Hoogbouw, Tribes, Wonderfull Engineering.

81 Smart WorkPlace | maart 2018

COLUMN

door Wim Kooyman

wim@smartwp.nl

Een ronkend nieuwsbericht drong eind januari de vastgoed- en bouwwereld

Benadering

binnen. En ook de huisvestingsbranche trok haar wenkbrauwen op. Ontwik­

Van Oostrom spreekt uit dat deze

kelaar OVG gooit het roer om. Van een klassieke ontwikkelaar vormt OVG

onderwerpen hem bezighouden.

zich om tot een technologiebedrijf. Het Financieel Dagblad kopte dan ook

Het nieuwe technologiebedrijf zal

‘Ontwikkelaar OVG wordt technologiebedrijf’. Allitererend met getallen

zich toeleggen op het meten, volgen

werd in hetzelfde FD-artikel ambitieus verkondigd dat OVG onder het merk

en optimaliseren van de ervaringen

‘Edge’ in 5 jaar tijd 50 Edge-gebouwen wil realiseren. Wereldwijd zelfs.

van gebruikers en de milieuprestaties van gebouwen. Gelukkig. Maar

de

Transformatie

waar het wringt is de benadering

CEO Coen van Oostrom gaf in het nieuwsbericht zijn duidelijke visie.

vanuit de technologie en niet vanuit

“We leven in een dynamisch tijdperk van innovatie en transformatie. Toch is

de mens. Zo lijkt het. OVG zal men­

de industrie waar het allemaal zou moeten gebeuren, de vastgoedindustrie,

sen in dienst hebben of nemen die

veelal in het verleden blijven hangen. Gebouwen zijn de grootste vervuilers

veel verstand hebben van algoritmes

ter wereld. Ze leveren circa 40 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot.”

en die data kunnen analyseren.

OVG wil haar gebouwen zelf gaan exploiteren en daartoe heeft het dochter­

Maar veel meer dan deze voorwaar­

bedrijf Edge Technologies opgericht. Want technologie is het sleutelwoord.

delijke accenten zal toch echt kennis

Meer en meer wordt technologie in gebouwen geplaatst. En dat allemaal voor

en inzicht moeten komen over men­

het nut en welzijn van de kantoorgebruiker. Zo kan een kantoorgebruiker een

sen en hun talenten, vaardigheden

bandje dragen dat energieniveaus meet. Sensoren zullen ­aangeven of ruimtes

en creatieve vermogens. De techniek

beschikbaar zijn of niet waardoor medewerkers gericht hun juiste werkplek

staat in dienst van de mens. Niet

kunnen zoeken en/of reserveren. Het binnenklimaat wordt gereguleerd en

­andersom. Misschien kan een inte­

via ramen en zonnepanelen wordt energie opgewekt en gedistribueerd.

graal beleid voor HR, ICT, bouw,

Het is ook het verhaal van Big Data en algoritmes.

FM en mobiliteit hierin een heilzame

En de ervaringen van The Edge in Amsterdam worden in de toekomstplannen

factor zijn. Ook wel Workplace

meegenomen.

­Management genoemd. Want hoe slim ook bedacht, de valkuil voor

valkuil

Duimpjes

het mislukken van het nieuwe tech­

De social media gingen los. Het ‘wow’ klonk alom. Dat gaf me een onge­

nologiebedrijf ligt op de loer.

makkelijk gevoel. Ook de vele omhoog gestoken duimpjes op Linkedin

Als eerste van een nieuwe generatie

van

­droegen bij aan dat gevoel; een kritische noot viel niet echt te beluisteren.

slimme gebouwen wordt het Amster­

Technisch zal OVG de komende jaren alles tip top in orde hebben.

damse kantoor EDGE Olympic ge­

ICT-deskundigen krijgen ongetwijfeld de baan van hun leven en data zullen

presenteerd. Vol met technologische

OVG

mainstream zijn; om het gebouw duurzamer, efficiënter en slimmer te maken.

innovaties. Maar ook een gebouw

Efficiënt presterende medewerkers is natuurlijk een groot goed. Maar hoe

geschikt voor agile werken en scrums?

zit het met het werkgeluk van de medewerkers? Welke cultuur heerst er in

Smart WorkPlace gaat het proces

de organisatie die zich gaat huisvesten in een ‘Edge’? En hoe wordt in de

zeker volgen.

technologische omgeving rekenschap gegeven van de gezondheid van de medewerker? Want als een rechtgeaarde huisvester zal OVG zich toch echt 82

over deze vraagstukken moeten buigen.

Het kennisplatform SWP wil de kennis en de integrale samen足 werking van de eindgebruiker met de aanbiedende marktpartijen op het terrein van de werkomgeving vergroten en versterken. In het bij足 zonder waar het gaat om het juist toepassen van de snel groeiende technologische mogelijkheden voor de gezonde werkplek en de circulaire werkomgeving.

Op 17 april 2018 organiseert Smart WorkPlace in de RAI haar eerste event: WorkPlace Day. Het thema is REALTIME. Alle informatie is te vinden op www.WorkPlaceDay.com.

Voor sponsoring mail naar 2018@WorkPlaceDay.com

De volgende uitgave van het SWP Magazine verschijnt in 足oktober 2018. Suggesties kunnen naar 足Redactie@SmartWP.nl

www.smartwp.nl

maart 2018