44_45_CLIMATE 45_VOLTA 10/22/21 11:20 AM Page 44
MEDITERRANEAN FORESTS face the
danger of climate change Τα ΔΑση της ΜεσογεΙου στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής Τα δάση είναι αναμφίβολα ανάμεσα στα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Μεσογείου. Τα τελευταία χρόνια η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει, ενώ στην Ευρώπη η άνοδος της θερμοκρασίας είναι ταχύτερη από το παγκόσμιο μέσο όρο επηρεάζοντας κυρίως τις μεσογειακές χώρες. Πέρα από την αύξηση της θερμοκρασίας τα κυριότερα γνωρίσματα της κλιματικής αλλαγής είναι η συχνότερη και εντονότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων όπως πχ, παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, με πιο άμεσα αντιληπτή επίπτωση στα μεσογειακά δάση την εκδήλωση μεγάλων δασικών πυρκαγιών. Forests are undoubtedly considered critical Mediterranean ecosystems. The planet’s mean temperature has been rising for the past few years, mainly in Europe, where it seems to be rising faster than the global average, particularly affecting the Mediterranean countries. Apart from the rise in temperature, main characteristics of climate change include frequent and more intense extreme weather phenomena, such as prolonged drought, resulting in large wildfires burning down the Mediterranean forests. By Konstantinos Pasvantis, Forest-Environment Specialist M.Sc. / Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος M.Sc. www.envirom.gr
ορισμός για την κλιματική αλλαγή είναι «η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες», σύμφωνα με τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCCC), διαφοροποιώντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα η οποία οφείλεται σε φυσικά αίτια. Φυσικό επακόλουθο είναι η κλιματική αλλαγή να έχει επιπτώσεις στα δασικά οικοσυστήματα. Η πιο άμεσα αντιληπτή επίπτωση ειδικά στα μεσογειακά δάση αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των πυρκαγιών, καθώς και της έκτασης των καμένων εκτάσεων, ευνοείται από τις συνθήκες ξηρασίας, τις παρατεταμένες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιπλέον, στην Ελλάδα πέρα από την κλιματική αλλαγή και πιθανόν σε μεγαλύτερο βαθμό οι καταστροφές από τις πυρκαγιές οφείλοντα,ι στα προβλήματα που υπάρχουν από τη διαχείριση των δασών και των φυσικών οικοσυστημάτων όπως, αλλαγή τρόπου ή έλλειψη διαχείρισης λόγω υποστελεχωμένων δασικών υπηρεσιών και συσσώρευση βιομάζας, μείωση δασεργατικού δυναμικού, μείωση εκτατικής κτηνοτροφίας, και γενικότερα εγκατάλειψη της υπαίθρου. Χαρακτηριστικό είναι ότι, όσο υπήρχαν ενεργοί παραδασόβιοι πληθυσμοί οι πυρκαγιές ήταν λιγότερες, λόγω κάλυψης ατομικών αναγκών ξυλείας για το χειμώνα, βόσκησης από τα ζώα και άμεσης επέμβασης στο ξεκίνημα της φωτιάς. Ακόμα, και ίσως το σημαντικότερο αίτιο για τις καταστροφές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια από τις πυρκαγιές στη χώρα μας είναι η μη ύπαρξη ενιαίου φορέα δασοπροστασίας. Η αλυσίδα "Πρόληψη-Καταστολή-Αποκατάσταση" έχει διαρρηχθεί από το 1998 με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε άλλη υπεύθυνη υπηρεσία για την πρόληψη (Δασική) και άλλη για την κατάσβεση (Πυροσβεστική), ενώ και τα χρήματα που επενδύονται για πρόληψη είναι πλέον ελάχιστα, ειδικά σε αναλογία με αυτά που δαπανούνται για την πυρόσβεση.
O
Επιπτώσεις και προσαρμογή: Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
στα Δάση της Μεσογείου είναι: οι μεταβολές στο εύρος των ειδών και στα
όρια των οικοσυστημάτων με την προς τα πάνω μετατόπιση των υψομετρικών ζωνών βλάστησης, η μείωση της βιοποικιλότητας, η μετανάστευση των φυτικών ειδών και η εισβολή ξενικών ειδών ανταγωνιστικών των ενδημικών, η μείωση της γονιμότητας των εδαφών λόγω παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας και κατ’ επέκταση μείωση της παραγωγικότητας και της ευκολίας προσβολής τους από παθογόνους οργανισμούς. Τα δασικά οικοσυστήματα, τα οποία περιέχουν περίπου το 50% του συνόλου του άνθρακα (CO2 ) που είναι αποθηκευμένο στα χερσαία οικοσυστήματα και μετριάζουν την κλιματική αλλαγή έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται αυτόνομα στις κλιματικές μεταβολές, ωστόσο ο ρυθμός μεταβολής των κλιματικών συνθηκών τα τελευταία χρόνια, έχει συντελέσει στη μείωση της ικανότητας προσαρμογής τους. Επίσης να σημειωθεί ότι όταν ένα δάσος καίγεται πέρα από το γεγονός ότι χάνεται μια αποθήκη διοξειδίου του άνθρακα εκλύεται και μεγάλη ποσότητα CO2 λόγω της ίδιας της πυρκαγιάς. Πρόληψη: Σε παγκόσμιο επίπεδο μια από τις προτάσεις που έχουν πέ-
σει στο τραπέζι ως αντίμετρο στην κλιματική αλλαγή είναι η φύτευση νέων δέντρων αν και με μία μαζική δεντροφύτευση εγείρονται και ζητήματα παράπλευρων οικολογικών επιπτώσεων, ενώ ειδικά στην ευρωπαϊκή ήπειρο απαιτούνται και εκτάσεις άλλης χρήσης πχ γεωργικές οι οποίες όμως παράγουν τροφή και είναι απαραίτητες για το σκοπό αυτό. Ως ρεαλιστική πρόταση ειδικά στη χώρα μας μιας και η κλιματική αλλαγή θα κάνει τη Μεσόγειο πιο επιρρεπή στις καταστροφικές πυρκαγιές, αφού ακόμα κι αν καταφέρουμε να μειώσουμε απότομα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται για τις επόμενες δεκαετίες, είναι η εστίαση στην πρόληψη. Ο στόχος είναι η διατήρηση υγιών, παραγωγικών και όσο το δυνατό ανθεκτικών δασών, τα οποία είναι σε θέση να αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα και να προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στον άνθρωπο. Βέβαια όλα αυτά απαιτούν τη χάραξη δασικής πολιτικής. Ειδάλλως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα γίνονται όλο και πιο αισθητές.
