Mediterranean Forests face the danger of climate change / Τα Δάση της Μεσογείου στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής

MEDITERRANEANFORESTSface the danger of climate change

Τα ΔΑσητης ΜεσογεΙουστον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής

Τα δάση είναι αναμφίβολα ανάμεσα στα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Μεσογείου. Τα τελευταία χρόνια η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει, ενώ στην Ευρώπη η άνοδος της θερμοκρασίας είναι ταχύτερη από το παγκόσμιο μέσο όρο επηρεάζοντας κυρίως τις μεσογειακές χώρες. Πέρα από την αύξηση της θερμοκρασίας τα κυριότερα γνωρίσματα της κλιματικής αλλαγής είναι η συχνότερη και εντονότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων όπως πχ, παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, με πιο άμεσα αντιληπτή επίπτωση στα μεσογειακά δάση την εκδήλωση μεγάλων δασικών πυρκαγιών.

Forests are undoubtedly considered critical Mediterranean ecosystems. The planet’s mean temperature has been rising for the past few years, mainly in Europe, where it seems to be rising faster than the global average, particularly affecting the Mediterranean countries. Apart from the rise in temperature, main characteristics of climate change include frequent and more intense extreme weather phenomena, such as prolonged drought, resulting in large wildfires burning down the Mediterranean forests.

By Konstantinos Pasvantis,

Forest-Environment Specialist M.Sc. / Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος M.Sc. www.envirom.gr

Oορισμός για την κλιματική αλλαγή είναι «η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες», σύμφωνα με τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCCC), διαφοροποιώντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα η οποία οφείλεται σε φυσικά αίτια. Φυσικό επακόλουθο είναι η κλιματική αλλαγή να έχει επιπτώσεις στα δασικά οικοσυστήματα. Η πιο άμεσα αντιληπτή επίπτωση ειδικά στα μεσογειακά δάση αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των πυρκαγιών, καθώς και της έκτασης των καμένων εκτάσεων, ευνοείται από τις συνθήκες ξηρασίας, τις παρατεταμένες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιπλέον, στην Ελλάδα πέρα από την κλιματική αλλαγή και πιθανόν σε μεγαλύτερο βαθμό οι καταστροφές από τις πυρκαγιές οφείλοντα,ι στα προβλήματα που υπάρχουν από τη διαχείριση των δασών και των φυσικών οικοσυστημάτων όπως, αλλαγή τρόπου ή έλλειψη διαχείρισης λόγω υποστελεχωμένων δασικών υπηρεσιών και συσσώρευση βιομάζας, μείωση δασεργατικού δυναμικού, μείωση εκτατικής κτηνοτροφίας, και γενικότερα εγκατάλειψη της υπαίθρου. Χαρακτηριστικό είναι ότι, όσο υπήρχαν ενεργοί παραδασόβιοι πληθυσμοί οι πυρκαγιές ήταν λιγότερες, λόγω κάλυψης ατομικών αναγκών ξυλείας για το χειμώνα, βόσκησης από τα ζώα και άμεσης επέμβασης στο ξεκίνημα της φωτιάς. Ακόμα, και ίσως το σημαντικότερο αίτιο για τις καταστροφές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια από τις πυρκαγιές στη χώρα μας είναι η μη ύπαρξη ενιαίου φορέα δασοπροστασίας. Η αλυσίδα "Πρόληψη-Καταστολή-Αποκατάσταση" έχει διαρρηχθεί από το 1998 με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε άλλη υπεύθυνη υπηρεσία για την πρόληψη (Δασική) και άλλη για την κατάσβεση (Πυροσβεστική), ενώ και τα χρήματα που επενδύονται για πρόληψη είναι πλέον ελάχιστα, ειδικά σε αναλογία με αυτά που δαπανούνται για την πυρόσβεση. όρια των οικοσυστημάτων με την προς τα πάνω μετατόπιση των υψομετρικών ζωνών βλάστησης, η μείωση της βιοποικιλότητας, η μετανάστευση των φυτικών ειδών και η εισβολή ξενικών ειδών ανταγωνιστικών των ενδημικών, η μείωση της γονιμότητας των εδαφών λόγω παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας και κατ’ επέκταση μείωση της παραγωγικότητας και της ευκολίας προσβολής τους από παθογόνους οργανισμούς. Τα δασικά οικοσυστήματα, τα οποία περιέχουν περίπου το 50% του συνόλου του άνθρακα (CO2 ) που είναι αποθηκευμένο στα χερσαία οικοσυστήματα και μετριάζουν την κλιματική αλλαγή έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται αυτόνομα στις κλιματικές μεταβολές, ωστόσο ο ρυθμός μεταβολής των κλιματικών συνθηκών τα τελευταία χρόνια, έχει συντελέσει στη μείωση της ικανότητας προσαρμογής τους. Επίσης να σημειωθεί ότι όταν ένα δάσος καίγεται πέρα από το γεγονός ότι χάνεται μια αποθήκη διοξειδίου του άνθρακα εκλύεται και μεγάλη ποσότητα CO2 λόγω της ίδιας της πυρκαγιάς.

Πρόληψη: Σε παγκόσμιο επίπεδο μια από τις προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι ως αντίμετρο στην κλιματική αλλαγή είναι η φύτευση νέων δέντρων αν και με μία μαζική δεντροφύτευση εγείρονται και ζητήματα παράπλευρων οικολογικών επιπτώσεων, ενώ ειδικά στην ευρωπαϊκή ήπειρο απαιτούνται και εκτάσεις άλλης χρήσης πχ γεωργικές οι οποίες όμως παράγουν τροφή και είναι απαραίτητες για το σκοπό αυτό.

Ως ρεαλιστική πρόταση ειδικά στη χώρα μας μιας και η κλιματική αλλαγή θα κάνει τη Μεσόγειο πιο επιρρεπή στις καταστροφικές πυρκαγιές, αφού ακόμα κι αν καταφέρουμε να μειώσουμε απότομα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται για τις επόμενες δεκαετίες, είναι η εστίαση στην πρόληψη. Ο στόχος είναι η διατήρηση υγιών, παραγωγικών και όσο το δυνατό ανθεκτικών δασών, τα οποία είναι σε θέση να αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα και να προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στον άνθρωπο. Βέβαια όλα αυτά απαιτούν τη χάραξη δασικής πολιτικής. Ειδάλλως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα γίνονται όλο και πιο αισθητές.

According to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), the definition of climate change is “a change in climate that is directly or indirectly caused by human activity”, thus differentiating the term from climate volatility, which happens naturally. In consequence, climate change affects forest ecosystems. The most obvious adverse effect, especially in Mediterranean forests, are the wildfires. The increase of wildfire frequency and intensity, as well in and of the charred areas, is amplified by the drought, by extended bouts of high temperature, and extreme weather events. More than climate change, wildfires in Greece happen mainly because of the country’s problematic forest and natural ecosystem management.

These problems are: lack of management, due to understaffed forest services, biomass accumulation, reduction in forest service employees, reduction in livestock farming, and the general neglect of the countryside. When people lived on the edge of the woods, they would cut down trees in the winter, they would bring animals to graze, and would put out fires as soon as they saw them. One of the main causes for the destruction we face during the last years, is the lack of a single forest protection body. The “Prevention-Dousing-Restoration" chain has been broken since 1998, and as a result, separate public services have been formed. Wildfire prevention belongs to the forest services, while extinguishing the fire is the responsibility of the fire department, and the money spent for prevention is very little, as opposed to what is spent to extinguish these fires. Impact and adjustment: Climate change effects in Mediterranean forests are as follows: changes in the range of species and the borders of the ecosystems as altitudinal vegetation zones recede to the mountains, biodiversity reduction, plant species migration, invasion of alien species antagonistic to endemic ones, the reduction of soil fertility due to prolonged periods of drought and thus a decrease in productivity, and ease of infection by pathogens. Forest e-

«Ο στόχος είναι η διατήρηση υγιών, cosystems hold 50% of the world’s carbon (CO2) stored in terrestrial ecosysπαραγωγικών και όσο το δυνατό tems, mitigating climate change. They ανθεκτικών δασών, τα οποία είναι σε have the ability to autonomously adapt θέση να αποθηκεύουν περισσότερο to climate changes, however the climate άνθρακα και να προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στον άνθρωπο» change rate of the last few years has contributed to reduced adaptability. When a forest burns down, not only is the carbon storage lost, a large quantity «Our goal is to conserve the healthy, of CO2 is emitted to the atmosphere productive, durable forests that have due to the wildfire itself. the capacity to store carbon and offer their goods to humans» Prevention: One of the proposals to counter climate change globally is planting new trees. There are, however, additional ecological issues that would arise with mass tree planting. In Europe, specifically, there is also a need for areas that can be utilized for other purposes, such as farming. A more realistic approach for Greece is to focus on prevention. As part of the Mediterranean Area, it is going to be strongly impacted by climate change, seeing a rise in wildfires. Even if we manage to rapidly reduce greenhouse gas emissions, the temperature will continue to rise in the next few decades. Our goal is to conserve the healthy, productive, durable forests that have the capacity to store carbon and offer their goods to humans. To accomplish this, forest policies need to be made. Otherwise, climate change effects will be all the more evident.