ecoTips juni 2019 over ecoKNOWLEDGE, opleidingen en ecoDESIGN by ecoTips trends in sustainable business

TRENDS in SUSTAINABLE BUSINESS

ecoKNOWLEDGE & ecoDESIGN Interne CO2-prijs aanrekenen, wordt steeds populairder bij bedrijven Overzicht opleidingen milieu & duurzaamheid Praktijkvoorbeeld: Norbord ontwerpt eigen geuractieplan ecoTips 19.02 - Jaargang 24, nummer 2 (apr/mei/jun 2019)

www.m-tech.be www.m-tech.be BruggenBouwers tussen milieu en Bedrijfszeker milieu- en veiligheidsadvies ondernemerschapBruggenBouwers tussen milieu en ondernemerschap • Remy-Toren, Vaartdijk 3 bus 202, 3018 Wijgmaal (Leuven). Tel (016) 31 70 80 • Deinsesteenweg 114, 9031 Drongen (Gent). Tel (09) 321 77 80 • Avenue Alexander Fleming 12, 1348 Louvain-la-Neuve, Tel (010) 23 79 30

www.sertius.be • info@sertius.be

Gille Van Burm Vangeenberghe & Partners

Juridisch advies – Bodemonderzoek en -sanering – OVR- SWA-VR – Managementsystemen (ISO 14001, ISO 45001,…) – Interne audit – MER – Milieucoördinator – Due Diligence – Ruimtelijke ordening – Omgevingsadvies – Technische en haalbaarheidsstudies (water, lucht)

www.m-tech.be www.m-tech.be

BRUGGENBOUWERS BruggenBouwers Onze expertise TUSSEN MILIEU EN – Omgevingsvergunningen tussen milieu en – Milieuadvies ONDERNEMERSCHAP – Milieucoördinatie

ondernemerschap

– Milieueffectrapport – Veiligheidsrapport – Natuur

Vestigingen Hasselt - Brussel - Gent - Namen - Roermond

Onze expertise – Omgevingsvergunningen – Milieuadvies – Milieucoördinatie

– Milieueffectrapport – Veiligheidsrapport – Natuur

Veel vacatures, weinig geschikte kandidaten? ECOKNOWLEDGE kan antwoord bieden Hoewel de verkiezingsuitslag het niet meteen weergeeft, is de klimaatopwarming de afgelopen maanden niet uit het nieuws geweest. Burgers, overheden, bedrijven, velen staken hun nek uit en ondersteunden de ‘Sign for my future’ – campagne. Maar liefst 267.617 Belgen tekenden voor het klimaat en voor een krachtig klimaatbeleid. Nu is het aan de politici of opnieuw aan de burgers, indien de politiek te lang talmt. Voorlopers zijn er klaar voor Ondertussen blijven bedrijven niet afwachten. Ze verduurzamen hun activiteiten, rekenen met interne CO2-prijzen en ontwerpen totaal nieuwe duurzame producten via ecodesign. Performante tools zoals de Sustatool van de Vlaamse overheid, ondersteunen hen daarbij. Wanneer er eindelijk een klimaatwet in dit land zal zijn, zijn deze voorlopers dus al klaar om ermee aan de slag te gaan.

Bedrijven moeten dus op zoek naar andere manieren om hun doel te bereiken. De huidige medewerkers bijscholen en heroriënteren, is dan een interessante optie. Permanent bijscholen, leren en nieuwe competenties ontwikkelen, is dus belangrijker dan ooit, niet alleen voor de werknemer maar ook voor de werkgever. Daarom vind je in deze editie van ecoTips niet alleen praktijkvoorbeelden van bedrijven die verduurzamen, maar ook een overzicht van de opleidingen die deze zomer en najaar in Vlaanderen georganiseerd worden. Maak er gebruik van en stuur ze ook door naar je collega’s. Hoe meer professionals met kennis van zaken, hoe beter voor klimaat en milieu. Hoofdredacteur

Nieuwe rollen en taken Er ontstaan ondertussen ook nieuwe taken, rollen en functies in die bedrijven. Een snelle zoektocht op de vacaturewebsite van de VDAB, leert dat er zo’n 3.769 milieugerelateerde jobs openstaan. Weinig kans dat deze allemaal snel ingevuld zullen geraken.

Cover door Jan Van Craesbeeck (VIZOOG) Het beeld op de cover visualiseert de moeilijke puzzel van de aarde, die we allemaal samen moeten leggen. We moeten daarvoor erg minutieus te werk gaan. Samenwerking en netwerking zijn daarvoor cruciaal.

ecoknowledge - ecoTips 19.2

ecoTips wordt samengesteld op basis van gegevens beschikbaar binnen de wetenschappelijke, technologische en juridische actualiteit op datum van het ter perse gaan. De uitgever neemt geen verantwoordelijkheid voor informatie waarvan blijkt dat zij onvolledig, niet meer actueel of achterhaald is. De uitgever en de auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor geschillen of schade, van welke aard ook, die het gevolg zijn van handelingen of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

ecoTips magazine verschijnt 4 keer per jaar in print en digitaal Abonnees krijgen bovendien extra artikels digitaal toegestuurd Volgende edities: eT 19.3 - Bedrijf en maatschappij Focus op circulaire economie, ecofinance, materialen, MVO verschijnt rond 10 september eT 19.4 - Energie Focus op energie, mobiliteit en slimme technologie verschijnt op 11 december

Adviesraad Raf Bouckaert, HSEQ Expert Peter De Bruyne, M-tech Karel Gemmeke, VAL-I-PAC Evert Vermaut, Vinรงotte Kris Merckx, Sertius Filip Raymaekers, Profex Guido Redant, Stichter ecoTips Dirk Reynaert, Bureau Veritas Joerdi Roels, QUESS Philippe Tavernier, POM Werkten mee aan deze editie Wouter Polspoel, Departement Omgeving, Hans Verboven, Hilde De Wachter, Valipac, Xavier De Moor, Anne-Marieke Cools Kaftontwerp VIZOOG Fotografie Veldeman Bedding, Wouter Polspoel, Departement Omgeving, Hilde De Wachter, Valipac, European Spinning group Vormgeving Ken Moens, Drukkerij Verspecht, Londerzeel Hoofdredactie & Online redactie Hilde De Wachter Abonnementen Pergamino bvba info@ecotips.org +32 (0)13 29 46 04

Een ecoTips abonnement kost 65 euro (incl. btw) en omvat 4 edities van ecoTips magazine (online en in print), online toegang tot extra artikels en achtergrondinformatie, en 1 deelname aan een ecoTips Bizzclub evenement. Overschrijven doe je op INGโ จIBAN: BE28 3350 3225 9620; SWIFT / BIC: BBRUBEBB Advertenties, publiciteit en partnerships Hilde De Wachter hilde.dewachter@ecotips.org +32 (0)491 377 377

Verantwoordelijke uitgever: Pergamino Hilde De Wachter Steenweg Diest 4 3271 Scherpenheuvel-Zichem

COLOFON

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Drukkerij Verspecht springt bewust om met natuurlijke grondstoffen en vertaalt dit in de praktijk door het gebruik van bio-inkten, FSC-papier, en een 100% chemieloze prepress. Meer info: verspecht.be

ecoTips juni 2019

ECOKNOWLEDGE & ECODESIGN 03 Intro: Veel vacatures, weinig geschikte kandidaten? ECOKNOWLEDGE kan antwoord bieden 07 Ecopinie: Hans Verboven - Duurzaamheid: oneindig veel facetten 08 ecoKNOWLEDGE – initiatieven van het Vlaams Departement Omgeving 11 Vernieuwde SUSTATOOL gelanceerd op 15 maart

22 Valipac schenkt krimpfolie het eeuwige leven 24 Geuroverlast Norbord verleden tijd dankzij selfmade actieplan 26 Limburgse beddenfabrikant scoort wereldprimeur met 100 procent circulair bed 29 Energiebarometer 30 ECOREPORTAGE – Sorteren in uw bedrijf: Valipac helpt u

12 Interne CO2-prijs vindt bij steeds meer bedrijven ingang 14 Overzicht opleidingen ecoKNOWLEDGE 20 Meest circulaire jeansstof ter wereld is Belgisch

ECOR EPOR TAGE EN ECOK LIK ZIJN PUBL ICITA IRE FORM ULES

Trots op onze Partners in duurzaamheid INDEA ENERGIE ADVISEURS

THE SHIFT

Spaarzaamheidstraat 2A 9300 Aalst Tel: 0479 / 239 009 valerie.degroote@indea.be www.indea.be

Hoogstraat 139 1000 Brussel Tel: +32 (0)2 503 54 18 hi@theshift.be theshift.be

PROFEX

VAL-I-PAC

Tel: 0800 59 002 info@profex.be www.profex.be

OMGEVING | BODEM | ENERGIE

WERNER & MERTZ PROFESSIONAL BENELUX

RESPONSIBLE OFFICE Bruyndonckxstraat 31, 1780 Wemmel Tel. +32 (0)477 56 43 65 info@responsible-office.be www.responsible-office.be

SUSTATOOL Koning Albert-II laan 35 1030 Brussel Tel +32 (0)2 553 43 52 info@mvovlaanderen.be www.sustatool.be

Koningin Astridlaan 59A bus 11, 1780 Wemmel Tel. +32 (0)2 456 83 10 info@valipac.be www.valipac.be

Drève Richelle 161 K box 29 1410 Waterloo Tel: +32 (0)2 352 04 00 infoS@werner-mertz.com www.wmprof.com

SUSTATOOL

Uw logo en contactgegevens hier? Neem contact op met ecoTips! ecoknowledge - ecoTips 19.2

ecologie

mer-screening

MER BREEAM onafhankelijk MER mobiliteit ecologie BREEAM

mobiliteitmer-screening natuur

ventilatie ventilatie

natuur DESKUNDIG

onafhankelijk

DESKUNDIG

is meer dan een klassiek advocatenkantoo Industrieweg 114H – 9032 GENT – 09/265.74.00 – Marlex www.olfascan.com – www.eco-scan.be Architects, een partner voor ondernemingen met gezon

Ons team is multidisciplinair samengesteld waarb

Industrieweg 114H – 9032 GENT – 09/265.74.00 – zijn/haar www.olfascan.com – www.eco-scan.be eigen expertise beschikt. Marlex is meer dan een klassiek advocatenkantoor. Wij zijn Legal Architects, een partner voor ondernemingen met Het team ‘Omgeving’ binnen Marlex begeleidt gezonde ambitie.

van het omgevingsrecht: Ons team is multidisciplinair samengesteld waarbij

u bij de

eenieder over zijn/haar eigen expertise beschikt.

• Bodem en materialen

www.marlex.be

Dirk Martensstraat 23 – 8200 Brugge Dirk Martensstraat 23 – 8200 Brugge

Tel.: 050/8320 203636 Tel.:050/83 050/8320 2038 38 –– Fax: Fax: 050/83 advocatenkantoor@marlex.be advocatenkantoor@marlex.be

Het team ‘Omgeving’ binnen Marlex begeleidt u bij • Overheidsopdrachten en -contracten decomplexe materie van het omgevingsrecht: • Bodem en materialen • Argrarisch recht & pacht • Overheidsopdrachten • Handhavingen -contracten • Argrarisch recht & pacht • Onteigeningen • Handhaving • Hernieuwbare energie • Onteigeningen • Hernieuwbare energie

Dankzij multidisciplinaire samenwerking binnen Dankzij onze onze multidisciplinaire samenwerking binnen hetwe kantoor, we ook in de en fiscale en ook hebben expertise inexpertise de fiscale burgerrechtelijke burgerrechtelijke domeinen. aspecten van deze domeinen.

UW ADVERTENTIE HIER? contacteer ecoTips

he as

Duurzaamheid: oneindig veel facetten

et woord duurzaamheid is aan inflatie onderhevig en heeft inhoudelijk vele facetten. Dikwijls zie je dat duurzaamheid gebruikt wordt als containerbegrip terwijl men eigenlijk een onderdeel ervan wil benoemen. Het kan dan gaan over: • Sustainable development: economische groei loskoppelen van het gebruik van niethernieuwbare grondstoffen. • Klimaatopwarming: het in de perken houden van de stijging van de temperatuur op aarde • Mensenrechten: de uitbuiting van zwakkeren in verre landen, maar ook bij ons in Europa, meestal goed verborgen achter mooie façades • Energietransitie: het feit dat we allemaal minder moeten vliegen en ons liefst elektrisch verplaatsen of ook onze gebouwen energieneutraal proberen te maken • Duurzame businessmodellen: bijvoorbeeld ‘product naar dienst’modellen of sociale economie Je ziet het, duurzaamheid is nog niet zo simpel te definiëren. En als het al zo moeilijk is om het te beschrijven, dan zeker om het te doen. Werkbare definities Ik gebruik graag de Europese definitie (EC 681 final, p. 6) waarbij duurzaam ondernemen wordt beschreven als: De verantwoordelijkheid van ondernemingen over hun impact op de maatschappij, met nadruk op: • het maximaliseren van shared value creation voor de eigenaars/aandeelhouders en voor andere stakeholders en de maatschappij in het algemeen • het identificeren, voorkomen en het matigen van hun mogelijke ongunstige impact Positieve impact vergroten en negatieve impact verkleinen – daar kan niemand tegen zijn. Maar er staan wel wat vreemde woorden in de definitie waar je niet op de werkvloer mee moet aankomen. En het zijn precies

die mensen die je moet meehebben. We kunnen strategische visies bepalen, processen optimaliseren, actieplannen uitrollen, investeren in technologie … als we de mensen niet meehebben, komen we nergens. In elk bedrijf zijn het de geëngageerde medewerkers die het verschil maken. Duurzaamheid als mindset Door de jaren is me meer en meer duidelijk geworden dat duurzaamheid een continu verbeteringsproces is en een basisinstelling, zoals veiligheid. Maar het is vooral een zaak van gezond verstand. Investeren in procesefficiëntie, de beperking van de ecologische voetafdruk van producten en diensten en het investeren in een mensvriendelijke organisatie, leiden tot meer waarde, winst, welzijn en welvaart en een houdbaar lange termijn business model. KMO’s hebben dikwijls moeilijkheden om duurzaamheid echt te integreren en verankeren in hun bedrijfsvoering. Ze hebben geen concreet beleidsproces en ze weten niet welke thema’s ze best eerst kunnen kiezen. De kennis en de vele initiatieven zitten verspreid over de organisatie en vele zaken gebeuren ad hoc.

duurzaamheidsaspecten op systematische wijze in de dagelijkse werking plant en opvolgt. Ondertussen hebben tientallen bedrijven via deze methodiek kleine en grote stappen gezet. Het gaat om kleine KMO’s, gevestigde familiebedrijven, gemeentebesturen, een ziekenhuis, non-profit organisaties. Gewoon goeddoen Duurzaamheid is een mindset die je moet uitdragen, naar je collega’s, je leveranciers en je klanten. En meestal is het een wisselwerking tussen die stakeholders. Vandaag beweegt er veel in de retail, in de bouw, in de voeding … in vele sectoren. Langzaam maar zeker verduurzaamt ook het bestedingsbedrag van de B2B en B2C-markt. Zaken die gisteren onbespreekbaar leken, zijn vandaag de evidentie zelf. Wanneer je vooraan in het peloton wil zitten moet je je haasten. Maar het loont om duurzaam te zijn en het voelt ook gewoon goed!

Sustatool Ondernemers die graag inzetten op innovatie en optimalisatie met respect voor planet, profit en people, bleven op hun honger zitten. Nu echter niet meer. Ze hebben de Sustatool die via www.sustatool.be beschikbaar is. Sustatool (een samentrekking van de woorden ‘Sustainability’ en ‘tool’) is een aanpak die bedrijven en organisaties in staat stelt specifieke projecten op bepaalde thema’s in gang te zetten en overzichtelijk te monitoren. De methode biedt daarbij een managementprocesaanpak. Je moet zelf aan het werk om te zien dat je

Hans Verboven is filosoof en econoom maar vooral ondernemer. Hij is de maker van Sustatool, een methodiek die door de Vlaamse overheid gratis ter beschikking wordt gesteld. Hans is deeltijds professor duurzaamheidsmanagement en bedrijfsethiek aan de Universiteit Antwerpen. Daarnaast leidt hij de afdeling business excellence en sustainability services van EY. Hij heeft 15 jaar ervaring in de begeleiding van (groei)bedrijven in verschillende sectoren. Zijn passie: het beste halen uit mensen en processen van de fabrieksvloer tot de boardroom.

ecoknowledge - ecoTips 19.2

Initiatieven Vlaams Departement Omgeving rond ecoKNOWLEDGE Studiedag voor milieucoördinatoren In 2018 organiseerden het Departement Omgeving en VMx (beroepsvereniging voor alle milieuprofessionals) een studiedag rond financieel-economische kennis voor de milieucoördinatoren. Zowel theorie als praktijkcases kwamen aan bod. De Vlaamse overheid wil op die manier de positie van de milieucoördinator als ambassadeur van de groene economie versterken. Op 3 oktober 2019 zal er opnieuw een gezamenlijke studiedag georganiseerd worden, dit keer rond het thema ‘Ruimte’. Sinds de invoering van de Omgevingsvergunning komt de milieucoördinator steeds meer in aanraking met ruimtelijke (stedenbouwkundige) aspecten. Het werkveld van de milieucoördinatoren vertoont hierdoor meer en meer raakvlakken met dat van de architecten. NAV (Netwerk Architecten Vlaanderen) maakt daarom dit jaar ook deel uit van de organisatie. Naast het verruimen van de kennis van de milieucoördinatoren en architecten is deze studiedag ook een uitgelezen kans om te netwerken. Vormingen in centra voor milieu- en natuureducatie Het departement Omgeving heeft een aantal educatieve centra met vormingen en activiteiten voor scholen en voor het brede publiek. • De Helix in Geraardsbergen: www.dehelix.be • De Vroente in Kalmthout: www.devroente.be • Duinpanne in De Panne: in 2014 van het departement Omgeving overgedragen naar de provincie West-Vlaanderen, maar er zijn nog steeds educatoren van het departement Omgeving aan het werk.

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Enkele voorbeelden van vormingen die de educatieve centra aanbieden: • Hoe breng je duurzame ontwikkeling in een natuuractiviteit met 6-12 jarigen? • Op stap met het klimaat • De Klimaatfietstocht 1ste graad ASO/TSO/BSO; Gevolgen van de klimaatverandering • Vorming ‘Gebruik je schoolomgeving als onderzoeks/lesmateriaal’ • Vorming ‘Je eigen (school)omgeving als lesmateriaal rond klimaatverandering’ • Hoe gebruik je verhalen tijdens een natuuractiviteit? • Hoe ga je aan de slag met 13-14 jarigen rond het thema grasland? • Hoe ga je creatief aan de slag met natuurmateriaal? • Hoe ga je aan de slag met educatie voor duurzame ontwikkeling in jouw organisatie? De educatieve centra willen kinderen en volwassenen dichter bij de natuur brengen en hen op een boeiende en creatieve manier aanzetten tot milieuvriendelijk en duurzaam gedrag. Je kunt er terecht voor een brede waaier aan educatieve pakketten, excursies, activiteiten voor scholen, gezinnen en geïnteresseerde groepen. Hierbij wordt steeds een programma op maat aangeboden waarbij ‘beleven’, ‘zelf ervaren’ en ‘zelf doen’ centraal staan. Iedereen die geïnteresseerd is in het organiseren van natuur- en milieuactiviteiten kan er bovendien terecht voor praktijkgerichte vormingsactiviteiten. Het volledige aanbod van de vormingen is te vinden op www.lne.be/vorming-voor-natuurgidsenleerkrachten-docenten

Educatief aanbod rond bijen Naast de Week van de Bij (2-9 juni 2019) loopt er het hele jaar door een educatief aanbod zowel voor lokale overheden als voor imkers en leerkrachten die een klasbezoek plannen. In de opleiding voor lokale overheden komen gemeenten te weten wat ze kunnen doen om de bijen en het leefmilieu te helpen, en hoe burgers te sensibiliseren. In de opleiding ‘Hoe pak ik een klasbezoek bij de imker aan?’ krijgen imkers en leerkrachten basisonderwijs tips om een klasbezoek bij een imker in goede banen te leiden. Leerkrachten ontvangen informatie hoe leerlingen voor te bereiden. Op de website www.weekvandebij.be is er zowel voor gemeenten, scholen, imkers, landbouwers als particulieren heel wat informatie en educatief materiaal te vinden. Een kalender met alle bijenevenementen staat op de gelijknamige Facebookpagina. Handhaving De afdeling Handhaving (voorheen Milieu-inspectie) van het Departement Omgeving ondersteunt gemeenten en lokale handhavers bij de inspectie van koelinstallaties van bedrijven. Het voorkomen van lekken door goed onderhoud en de juiste keuze van koelmiddel zijn belangrijk voor de bescherming van de ozonlaag en het klimaat. Veel bedrijven zoals slachthuizen, chemische bedrijven, voedingsbedrijven of supermarkten beschikken over een koelinstallatie die van cruciaal belang is om het bedrijfsproces optimaal te laten verlopen. In Vlaanderen zijn veel grote koelinstallaties bij de klasse 2 en 3 bedrijven waar de gemeenten en lokale toezichthouders toezichtbevoegdheid hebben. De Vlaamse overheid voert inspecties uit in klasse 1 bedrijven. Uit controlecampagnes blijkt dat veel koelinstallaties nog altijd een te hoog lekverlies vertonen en dat de uitbating vaak niet conform is met de geldende regelgeving. Aangezien ook gemeenten een sleutelrol spelen in het beperken van de emissies van schadelijke koelmiddelen, wil de afdeling Handhaving graag haar kennis en ervaring delen met lokale toezichthouders.

Handboek Windturbines Het Departement Omgeving heeft in samenwerking met andere betrokken partijen een nieuw Handboek Windturbines opgemaakt. Hierin wordt stap voor stap uitgelegd op welke manier de verschillende soorten risico’s van een windturbine moeten berekend worden. Het betreft het directe risico, met het plaatsgebonden risico en het groepsrisico, en het indirecte risico op installaties met gevaarlijke stoffen in de omgeving van de windturbine. Het Handboek Windturbines is te vinden op www.lne.be/ handboek-windturbines . Bij het handboek hoort een Rekenblad Windturbines, dat de belangrijkste in het handboek vermelde effectafstanden, scheidingsafstanden en risicoafstanden berekent. Wat het berekenen van het risico betreft vervangen het Handboek Windturbines en het Rekenblad Windturbines de “Studie Windturbines en veiligheid” uit 2007, en de bijhorende webapplicatie. Het Handboek Windturbines is verplicht te gebruiken voor alle aanvullende veiligheidsstudies voor windturbines die vanaf 01/01/2020 worden ingediend bij een omgevingsvergunningsaanvraag. In tussentijd vraagt het departement vragen we om in de aanvullende veiligheidsstudies vanaf nu reeds zo veel mogelijk het handboek toe te passen.

Een tweede thema dat aandacht krijgt, is het toezicht op tankstations. Die inrichtingen werden bij de invoering van de omgevingsvergunning (februari 2017) grotendeels gedeclasseerd van klasse 1 naar klasse 2. Enkel de stations waar ook LPG, CNG of LNG wordt opgeslagen en verdeeld, zijn klasse 1 inrichtingen gebleven, de overige stations zijn klasse 2 geworden en vallen dus onder de lokale toezichtbevoegdheid. De afgelopen maanden organiseerde de afdeling Handhaving in alle provincies workshops over de inspectie en het toezicht op koelinstallaties en tankstations. De komende maanden gaan Vlaamse inspecteurs samen met de lokale milieuambtenaar een controle uitvoeren bij een koelinstallatie of een tankstation. Map bouw gezond (www.bouwgezond.be) We brengen 85 procent van onze tijd in een binnen door (woning, sportclub, werk). Bij bouwen en verbouwen is daarom aandacht voor gezondheid belangrijk. De gebouwschil, gebruikte materialen, ventilatie kunnen allemaal invloed hebben op het al dan niet verkrijgen van een gezonde woning. Om architecten, bouwers, verbouwers en bouwprofessionals hierover te informeren heeft het Vlaams Departement Omgeving de map ‘Bouw Gezond’ ontwikkeld. De map bevat fiches over hoe je een nieuwbouw of verbouwing kan aanpakken als je rekening wil houden met een gezonde woning. De map vormt een leidraad doorheen het (ver)bouwproces. Je vindt er informatie over de gebouwschil, ventilatie, technieken, materialen, werfcoördinatie en andere thema’s. Aan de hand van tips, overzichten en links naar gedetailleerde informatie over wetten en normen kom je meer te weten om een woning gezond en comfortabel te maken. De map gratis bestellen kan via www.bouwgezond.be ecoknowledge - ecoTips 19.2

De indoor@box Het Vlaams Departement Omgeving onderzoekt de binnenlucht in woningen en gebouwen om na te gaan of de lucht binnen ongezond kan zijn voor de bewoners of gebruikers. Er werd al onderzoek gevoerd in woningen, scholen, renovatieprojecten en nieuwe energiezuinige manieren van bouwen. Dit soort onderzoeken gebeurt met grote toestellen, waar bijvoorbeeld de lucht mee gefilterd wordt. Daarna kan het stof dat op de filter is terechtgekomen, geanalyseerd worden met speciale apparatuur. Dit type onderzoeken geeft een heel precies resultaat, maar het opstellen van de apparatuur is tijdrovend en de analyse is meestal niet goedkoop. Het resultaat geeft ook de gemiddelde concentratie aan over de meetperiode. Een filter die een week in een toestel heeft gezeten, geeft het resultaat van die hele week. Als er bijvoorbeeld midden in de week een grote piek in de hoeveelheid ongezonde stoffen was, ga je dat niet kunnen afleiden uit de analyse. Daarom ontwikkelde VITO in samenwerking met het Departement Omgeving de indoor@box. Dat is een meettoestel met elektronische sensoren die de binnenlucht ogenblikkelijk meet en resultaten doorstuurt naar een server voor verwerking, analyse en visualisatie. Samen met vragenlijsten kan de box snel een inschatting maken van de kwaliteit van het binnenmilieu en kan je veranderingen bijvoorbeeld in verluchtingsgedrag, snel detecteren. Stoffen die nu al gemeten worden zijn CO2, CO, fijn stof (2.5 en 10 µm), vluchtige organische stoffen, NO2. Daarnaast wordt ook geluid, elektriciteitsverbruik, temperatuur en luchtvochtigheid gemeten door de box. De boxen maken het mogelijk om in een groot aantal woningen te meten. Die grote hoeveelheid gegevens maakt het mogelijk om aanbevelingen te onderbouwen en te evalueren of tips en goede praktijken op maat van woningen te geven. Gezond uit eigen grond (www.gezonduiteigengrond.be) Met de groeiende belangstelling voor duurzaam leven en gezonde voeding, zit ook het tuinieren in Vlaanderen in de lift. Mensen leggen weer een moestuin aan of gaan op zoek naar een plekje in een volkstuin of samentuin. Zelf kippen houden en groenten kweken is weer hip. Bovendien is tuinieren goedkoop én gezond. Mensen die zelf groenten en fruit telen, eten meestal ook meer groenten en fruit. Het levert ook extra lichaamsbeweging op.

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Bij de aanleg van een moestuin denk je vooral aan praktische zaken. Welk plekje in je tuin is geschikt voor een moestuin? Is de bodem van de volkstuin vruchtbaar? Welke groenten ga je planten of zaaien? Voor gezonde groenten en eieren hou je best rekening met nog een aantal andere aspecten. Niet elk lapje grond is immers geschikt om een moestuin te beginnen of een kippenren aan te leggen. Lokale milieuverontreiniging kan voor gezondheidsrisico’s zorgen. In de eerste humane biomonitoringcampagne van het steunpunt Milieu en Gezondheid, werd een verband aangetoond tussen het eten van lokaal geteelde voeding en het voorkomen van bepaalde stoffen in de mens (http://www.milieu-en-gezondheid.be/nl/steunpunt-i-2002-2006). Een gezonde moestuin begint bij gezonde grond: een vruchtbare bodem, zonder vervuiling. Daarom biedt de website www.gezonduiteigengrond.be een slimme webtool aan die met snelle vragen de belangrijkste factoren in kaart brengt. Ligt de moestuin vlak bij een drukke weg? Is er industrie in de buurt? Stoken de buren soms een vuurtje in de tuin? Na afloop krijg je als tuinier een duidelijk advies. Een aanrader voor iedereen die houdt van lekkere, verse en gezonde groenten. De website zelf bevat ook een aantal praktische tips om op een gezonde manier aan de slag te gaan.

17/09/2019: Masterclass biodiversiteit op bedrijfsterreinen Ferrarisgebouw Brussel – Organisatie Europees project 2BConnect 3/10/2019: Studiedag voor milieucoördinatoren rond het thema Ruimte - Organisatie Departement Omgeving en VMx 4/10/2019: Forum 30 jaar milieueffectrapportage in Vlaanderen. Van het prille begin tot de uitdagingen van vandaag en toekomstperspectieven voor morgen - Organisatie Departement Omgeving 11/10/2019: Forum Externe Veiligheid en Veiligheidsrapportage bedrijven – Brussel – Organisatie Departement Omgeving

Vernieuwde SUSTATOOL gelanceerd op 15 maart 2019 Op 15 maart lanceerde MVO Vlaanderen de vernieuwde versie van de Sustatool. Nu kan elke organisatie in Vlaanderen haar beleid verduurzamen op een gestructureerde en professionele manier. Online en op maat e Sustatool zelf bestond al een tijdje. Maar via onderzoek aan de Universiteit Antwerpen, door Prof. Hans Verboven, werd de tool verder verfijnd en op maat van de Vlaamse bedrijven gemaakt. Bovendien is deze nu volledig toegankelijk via een webomgeving.

Volgens Prof. Verboven is werken aan duurzaamheid in professionele organisaties, ook echt nodig: “Duurzaamheid wordt nog te vaak verkeerd begrepen. Het wordt verkeerdelijk geassocieerd met fair trade, zonnepanelen, bioproducten of goede doelen. Men ziet het nog te veel als iets wat in de marge meespeelt. Dat is een gemiste kans. Duurzaamheid is operationeel en strategisch belangrijk. Het is een win-win die je als organisatie in staat stelt om bedreigingen om te buigen naar opportuniteiten. Maar het vraagt engagement vanuit het topmanagement en werkt enkel wanneer het geborgd wordt in alle lagen van de organisatie.” Verder wijst Verboven erop dat duurzaamheid bedrijfsleiders kan aanzetten tot strategische veranderingen en innovaties. Het kan bestaan uit een procesoptimalisatie binnen het bestaande

business model. Duurzaamheid is dan een synoniem voor efficiëntie en gezond verstand. Belangrijke tool voor Vlaamse bedrijven De Sustatool is een initiatief van het kabinet van de Vlaamse Minister van de sociale economie. Haar kabinetsmedewerker legde uit waarom dit een belangrijke tool is voor de Vlaamse bedrijven: “MVO was tot een jaar of 5 geleden vooral opgebouwd rond sociale thema’s. Misschien mede daardoor zagen we weinig grote bedrijven die zich engageerden om rond maatschappelijk verantwoord ondernemen te werken. Daarom zijn we in 2014 een andere weg ingeslagen. We wilden een positieve aanpak, niet met het vingertje wijzen en zeggen wat niet mag, maar bedrijven stimuleren om aan de slag te gaan. De Sustatool was geboren. Nu 5 jaar later is deze tool verder geëvolueerd en volledig ingebed in een webomgeving. Het is nl. belangrijk dat zo’n tool vlot toegankelijk is. Maar dit is uiteraard geen eindpunt. We zijn met een aantal sectoren bezig om de Sustatool verder te verfijnen en op maat van hun sector te maken. De tool zal blijven evolueren, net zoals MVO blijft evolueren.” De praktische opvolging en coördinatie van de Sustatool gebeurt op het departement Werk en Sociale Economie, via MVO Vlaanderen. Bie De Keulenaer is het aanspreekpunt. Je kan contact met haar opnemen via: bie.dekeulenaer@wse.vlaanderen.be.

Ambassadeurs Starten met een nieuwe tool, is altijd een beetje spannend. Dan ga je liefst eerst eens te rade bij een ervaringsdeskundige. Deze bedrijven hebben de Sustatool al uitgebreid getest in hun eigen organisatie. • Wilms nv: hoewel er al tal van duurzame initiatieven liepen in het bedrijf, bracht de Sustatool structuur in deze acties. • Universitas: focust vooral op de samenwerking met de stakeholders en is zeer positief over de pragmatische aanpak die in de Sustatool zit. • Sense: sociaal cateringbedrijf; vooral positief dat de Sustatool alle medewerkers mee engageert en de bedrijfscultuur verduurzaamt. • Blenders: is een sociale onderneming die organisaties - van KMO’s en sociale-economiebedrijven tot socialprofitorganisaties - ondersteunt om met de Sustatool aan de slag te gaan. • Fevia: wenst haar leden aan te zetten tot een duurzamer beleid. Via de CSR Food Tour willen zij hun leden op een innovatieve manier concreet mee op weg helpen en persoonlijk assisteren om te werken aan een duurzaam bedrijfsbeleid.

De Sustatool heeft een aantal ambassadeurs die al een tijd werken met de online tool en er erg tevreden mee zijn. De tool wordt tevens in samenwerking met verschillende federaties verder verfijnd voor specifieke sectoren.

ecoknowledge - ecoTips 19.2

Interne CO2-prijs vindt bij steeds meer bedrijven ingang Tekst en beeld: Wouter Polspoel Hoewel steeds meer landen een CO2-taks invoeren, lijkt dat in België nog niet aan de orde. Om te anticiperen op de dag dat dat wel het geval zal zijn, kunnen bedrijven best zelf al van start gaan met een interne CO2-prijs. Op 30 april lanceerde The Shift in de gebouwen van BECI in Brussel daarom het project ‘Internal CO2-pricing’, dat moet fungeren als katalysator. Leden die al werken met zo’n interne koolstofprijs, kwamen er vertellen hoe zij dat aanpakken.

he Shift werd in juni 2015 opgericht als Belgisch verzamelpunt voor duurzaamheid. Als nationaal contactpunt voor de wereldwijde netwerken UN Global Compact, de World Business Council for Sustainable Development en CSR Europe verbindt het platform meer dan 410 organisaties uit verschillende sectoren, zoals private ondernemingen, ngo’s, academische instellingen en overheidsinstanties. Samen proberen de leden van The Shift innovatieve oplossingen uit te werken om de grootste uitdagingen voor onze planeet, bevolking en welvaart het hoofd te bieden. Via de baseline ‘Connect Commit Change’ nodigt The Shift iedereen uit mee de transitie naar een meer duurzame maatschappij en economie te maken binnen het internationale kader van de Sustainable Development Goals.

Duurzame businessmodellen Duurzame businessmodellen cocreëren is dus één van de betrachtingen. Het klimaatakkoord van Parijs is immers duidelijk: de gemiddelde mondiale temperatuurstijging moet beperkt blijven tot 2°C en we moeten zelfs streven naar slechts 1,5°C. En daarvoor moet de uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 met 80 tot 95 procent naar beneden. Ook België ontsnapt daar niet aan. Hoe dat dan precies moet gebeuren, daarover laat het akkoord zich niet uit, maar de meest genoemde manieren zijn de CO2-taks, CO2-emissiehandelssystemen, een koolstofheffing of een combinatie, die het gebruik van fossiele brandstoffen belast, ofwel rechtstreeks via een accijns, ofwel indirect via bijvoorbeeld een kilometerheffing. Verschillende Europese landen zoals Zweden, Frankrijk en Ierland voerden al een CO2-taks in, bij ons is die voorlopig niet meer dan een denkpiste. Nochtans leert een simulatie van de administratie dat een CO2-taks de prijs van diesel en aardgas met respectievelijk 10 en 12 procent zou doen stijgen, waardoor energiezuinigere, minder vervuilende technieken aantrekkelijker zouden worden en een kans zouden krijgen. Bovendien zou de 12

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

omslag naar een koolstofvrije(re) economie 80.000 jobs extra opleveren, voor een bijkomende groei van 2 procent zorgen tegen 2030 en de netto-inkomsten van gezinnen niet doen dalen. Vervuiler betaalt De uitstoot beperken is een gedeelde verantwoordelijkheid, maar het spreekt voor zich dat voor bedrijven een grote rol is weggelegd. De CO2-uitstoter dient de kosten voor de klimaatverandering te dragen, niet toekomstige generaties. CO2-compensatie en -neutraliteit, waar verschillende bedrijven een echte dienstverlening achter hebben ontwikkeld, zoals CO2logic, dat al twaalf jaar bedrijven bijstaat in dat streven, bieden al de mogelijkheid een actieve, interne CO2-prijs te hanteren. Bedrijven die hun verantwoordelijkheid opnemen op klimaatvlak worden dan ook erkend met het CO2-neutral label met validatie van Vinçotte. Schaduwprijs Maar dat er ook in België vanuit het beleid een reële berekening van uitstoot van broeikasgassen zit aan te komen, staat buiten kijf. Bedrijven kunnen daarom best voor zichzelf al hun CO2-uitstoot berekenen en eventueel vrijblijvend compenseren. Enerzijds om zichzelf te blijven motiveren zo veel mogelijk te besparen op energiekosten,

anderzijds dus om zich voor te bereiden op een toekomstige verplichte taks op CO2-uitstoot. Hoe dat dan concreet in zijn werk moet gaan? In Europa betaal je momenteel rond de 26 euro voor een ton CO2 uit de verplichte emissiemarkt. Die 26 euro had volgens de EU eigenlijk minimaal 30 euro moeten zijn om het emissiehandelssysteem goed te laten functioneren of bedrijven daadwerkelijk te stimuleren om voor de meest duurzame en energie-efficiënte optie te gaan bij het maken van een investeringsbeslissing. In Zweden zijn ze sinds 1991 progressief al aan een taks van meer dan 120 euro per ton CO2 gekomen. Wanneer een bedrijf beslist voor zichzelf een prijs te zetten op de veroorzaakte CO2-uitstoot kiest het dan ook best voor een minimumprijs, een zogenaamde ‘shadow carbon price’ van rond de 30 euro per ton CO2, die progressief kan evolueren.

The Shift lanceerde op 30 april in Brussel het project ‘Internal CO2-pricing’, om zijn leden te stimuleren duurzamer te worden zonder daarbij te moeten wachten op actie vanuit het beleid.

Interne CO2-prijs: hoe gaat het concreet in zijn werk? Tekst en beeld: Wouter Polspoel Na de algemene introductie over koolstoftaks en interne CO2-prijzen volgden drie getuigenissen van bedrijven die reeds met een interne CO2-prijs aan de slag gingen. Solvay, PwC Nederland en Microsoft kwamen uitleggen hoe dat precies in zijn werk gaat.

p 14 mei, exact twee weken na de lancering van het project ‘Internal CO2-princing’, maakte een bijdrage op de website van VRT NWS nog maar eens duidelijk hoe hoog de nood is om iets te doen aan de uitstoot van CO2. De concentratie van het broeikasgas koolstofdioxide in de atmosfeer is gestegen tot 415 deeltjes per miljoen, de hoogste waarde sinds het begin van de mensheid, zo’n 200.000 jaar geleden. En van een stabilisatie is absoluut geen sprake, de stijging gaat integendeel steeds sneller en sneller. De nieuwe cijfers zijn afkomstig van het Mauna Loa Observatory, het afgelegen station op een vulkaan in Hawaï dat al sinds de late jaren 50 de CO2-concentratie in de atmosfeer meet. ader van de Sustainable Development Goals.

In Europa betaal je momenteel rond de 26 euro voor een ton CO2 uit de verplichte emissiemarkt. Te weinig, volgens de EU, om het emissiehandelssysteem goed te laten functioneren of dus bedrijven daadwerkelijk te stimuleren om voor de meest duurzame investeringsbeslissing te gaan. Ter vergelijking: in Zweden is men sinds 1991 al bezig en is de prijs progressief al gestegen tot 120 euro per ton.

PwC: 100 euro/ton CO2 PricewaterhouseCoopers Nederland, kortweg PwC, koppelde aan zijn hoeveelheid CO2uitstoot een fictieve CO2-heffing van 100 euro per ton. Daardoor had het bedrijf ineens een bedrag van bijna twee miljoen euro ter beschikking om te investeren in duurzame maatregelen. Zo wil het de CO2-uitstoot reduceren of zelfs elimineren op vijf domeinen: het aantal vluchten, het wagenpark, energie, afval en inkoop. Het aantal vluchten moet tegen 2020 met 15 procent naar beneden. Eén van de vele maatregelen daartoe: verplaatsingen van Nederland naar Parijs en Frankfurt of omgekeerd moeten de werknemers voortaan per trein maken. Een andere: geen vluchten met tussenstops meer. Dat is vaak nochtans goedkoper, maar toch geeft PwC voortaan de voorkeur aan rechtstreekse vluchten omdat er juist bij het opstijgen van een vliegtuig veel meer brandstof nodig is, en dus meer CO2-uitstoot plaatsvindt. Het wagenpark moet in 2025 fossielvrij zijn. Dat PwC zichzelf daarvoor enkele jaren de tijd geeft, heeft te maken met het feit dat het bedrijf zijn huidige leasecontract moet uitzitten. Als een werknemer zijn auto te vroeg inlevert, krijgt het bedrijf een fikse boete. Om dat op te lossen heeft PwC geld gereserveerd voor 200 collega’s die jaarlijks boetevrij naar een elektrische wagen kunnen

overstappen. Er wordt daarnaast onder meer ook een online deelplatform voor wagens opgericht en het gebruik van E-bikes zal worden gestimuleerd. De energie die PwC Nederland gebruikt moet tegen 2020 integraal hernieuwbaar zijn. Daarvoor werden al verschillende energy scans van de gebouwen gedaan en op zowat elk dak liggen intussen zonnepanelen. ‘Zero waste’ in 2020 hoopt de accountants- en belastingsadviseur te bereiken door onder meer de aankoop van circulaire of dus 100 procent recycleerbare laptops en een doorgedreven politiek van afvalsortering. Wat inkoop betreft, ten slotte, zal een handboek opgesteld worden met strikte duurzaamheidscriteria waaraan alle ingekochte goederen moeten voldoen. De inkopers krijgen ook verschillende opleidingen. SDG Dome Uit de pot van twee miljoen euro werd ook de bouw van een SDG Dome gefinancierd, waarin een Virtual Reality show wordt getoond over Sustainable Development Goals van de VN. Medewerkers van PwC mogen daarvoor hun klanten uitnodigen, maar ook van buitenaf bestaat er grote belangstelling. Solvay: 75 euro/ton CO2 Solvay past sinds 2016 bij al zijn investeringsbeslissingen een interne CO2prijs toe om zichzelf te stimuleren louter nog duurzame investeringen te doen. Die interne CO2-prijs stijgt doorheen de jaren. De eerste tien jaar van 25 naar 50 euro, daarna zal de prijs evolueren naar 75 euro. Microsoft legt dan weer een belasting op aan verschillende business units op basis van hun CO2-emissie. De opbrengsten daarvan vloeien in een fonds waarmee geïnvesteerd kan worden in verduurzaming van het bedrijf. Zo wil het bedrijf tegen 2030 75 procent minder CO2 uitstoten. De 25 procent die het niet gereduceerd krijgt, wil het elders compenseren. Eén van de maatregelen die het computer- en softwarebedrijf neemt: begin 2020 60 procent van haar energieproductie uit water-, wind- en zonne-installaties halen.

ecoknowledge - ecoTips 19.2

EcoKnowledge Opleidingen BASISOPLEIDING PRODUCTONTWIKKELING ECODESIGN najaar 2019 - Antwerpen UAntwerpen BACHELOR MILIEUNATUURWETENSCHAPPEN najaar 2019 - Gent UGent MASTER ENVIRONMENTAL SCIENCES najaar 2019 - Gent UGent MASTER IN DE MILIEUWETENSCHAP najaar 2019 - Antwerpen UAntwerpen ADVANCED MASTER OF TECHNOLOGY FOR INTEGRATED WATER MANAGEMENT najaar 2019 - Antwerpen / Gent UAntwerpen / UGent POSTGRADUATE OF ENERGY & CLIMATE najaar 2019 - Antwerpen UAntwerpen MILIEU- EN DUURZAAMHEIDSMANAGEMENT najaar 2019 - Gent HoGent

BACHELOR IN HET MILIEU- EN PREVENTIEMANAGEMENT najaar 2019 - Brussel KULeuven

MILIEUADVISEUR Zelf te bepalen CVA

MASTER IN DE INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN - ENERGIE najaar 2019 - Leuven KULeuven

BODEM

ENERGIETECHNOLOGIE najaar 2019 - Geel Thomas More ENERGIECOÖRDINATOR najaar 2019 - Geel Thomas More ENERGIETECHNOLOGIE najaar 2019 - Diepenbeek UCLL ENERGIEMANAGEMENT najaar 2019 - Kortrijk Howest POSTGRADUAAT MILIEUCOÖRDINATOR NIVEAU A najaar 2019 - Hasselt UHasselt POSTGRADUAAT ENERGY EFFICIENCY SERVICES najaar 2019 - Hasselt PXL

MILIEUTECHNOLOGIE najaar 2019 - Gent HoGent

Confocus, uw partner voor permanente vorming Met vijftien jaar ervaring in het organiseren van opleidingen heeft Confocus met de jaren haar strepen verdiend op het vlak van erkende milieuopleidingen. Als onafhankelijke opleidingsverstrekker zijn wij uw uitgelezen partner voor permanente vorming. Onze opleidingscoördinatoren houden constant de vinger aan de pols om zo het meest actuele opleidingsaanbod aan te bieden. Samen met de Confocusexperten spelen wij kort op de bal, met speciale aandacht voor de praktische kant van het verhaal. Een persoonlijke aanpak staat centraal. Ons team staat altijd voor u klaar. Via de KMO-portefeuille geniet u van 30% of 40% subsidie. Daarnaast is Confocus een door ALIMENTO gecertificeerde opleidingsverstrekker waardoor werknemers uit het PC220 en PC118 aanspraak maken op een financiële tussenkomst van het sectorfonds. Meer info vindt u op www.confocus.be/milieu. 14

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

DE WIJZIGING VAN HET BODEMDECREET EN DE RECENTE WIJZIGING VAN HET VLAREBO 14/06/19 - Berchem 17/10/19 - Hasselt 14/11/19 - Antwerpen 6/12/19 - Gent Confocus ZOMERSE MILIEUDAG 2019 | BODEM EN SANERINGEN 2/07/19 - Berchem 30/08/19 - Hasselt 28/08/19 - Sint-Denijs-Westrem Confocus DE WIJZIGING VAN HET BODEMDECREET EN DE RECENTE WIJZIGING VAN HET VLAREBO 17/10/19 - Hasselt Confocus MILIEU UPDATE II - BODEM EN WATER 28/11/19 - Gent Bova Enviro+

BOUW RUIMTELIJKE ORDENING VOOR NIET-SPECIALISTEN (INCLUSIEF ACTUA CODEXTREIN EN OMGEVINGSVERGUNNING) 25/06/19 - Aalst 19/09/19 - Neder-Over-Heembeek Kluwer

CIRCULAIRE ECONOMIE POSTGRADUAAT BIOGEBASEERDE EN CIRCULAIRE ECONOMIE najaar 2019 - Hasselt UHasselt ZOMERSE MILIEUDAG 2019, AFVAL EN MATERIALENBEHEER 28/08/19 - Sint-Denijs-Westrem 30/08/19 - Hasselt 2/07/19 - Berchem Confocus

UPDATE BOUW- EN SLOOPAFVAL 21/10/19 Zwijnaarde 3/12/19 Kortrijk SBM

CLEANTECH CLEANTECH AMBASSADEUR 7/10/19 (12 lessen) - Houthalen-Helchteren CleanTechPunt CLEANTECH AMBASSADEUR EN CLEANTECH CONSULTANT Op aanvraag Syntra

ENERGIE ENERGIEBOEKHOUDING Op aanvraag Ibeve OPMAAK VAN EEN ENERGIEAUDIT Op aanvraag Ibeve ENERGIEBEHEER VOOR LEIDINGGEVENDEN Op aanvraag Ibeve INTERNE ENERGIEDESKUNDIGE PUBLIEKE GEBOUWEN Op aanvraag Ibeve

ENERGIEMANAGEMENT CONFORM ISO 50001:2018 15/10/19 - Antwerpen Amelior

WEGWIJS IN- EN OPSLAG VAN GEVAARLIJKE STOFFEN 10/10/19 - Zwijnaarde SBM

MILIEUACTUALITEITEN: ENERGIE: PRAKTIJKCASES VOLGENS DE LEIDRAAD VAN ISO 50001 16/10/19 - Hasselt Voka

OPSLAG GEVAARLIJKE PRODUCTEN VOLGENS VLAREM 15/10/19 - Aalst Kluwer

ENERGIEBESPARINGEN IN PRODUCTIE 21/11/19 - Zwijnaarde SBM ENERGIEZUINIG ONDERNEMEN 27/11/19 - Kortrijk SBM MILIEU UPDATE III - AFVAL, ENERGIE EN IMJV 19/12/19 - Gent Bova Enviro+

GEUR BEHEERSEN VAN GEURHINDER 16/10/19 - Zwijnaarde SBM INDUSTRIËLE GEURHINDER, AANPAK EN BEHEERSING 18/10/19 - Nazareth Confocus

GEVAARLIJKE STOFFEN ISO 50001 - ENERGY MANAGEMENT SYSTEMS LEAD AUDITOR 17/06/19 - Brussel 9/12/19 - Brussel NBN Academy INTERNE ENERGIE AUDITOR CONFORM ISO 50001:2018 18/06/19 - Sint-Martens-Latem 26/11/19 - Antwerpen Amelior ISO 50001:2018: DE STANDAARD VOOR ENERGIEMANAGEMENTSYSTEMEN 4/10/19 - Geel Allanta INTERNE ENERGIEAUDITOR 14/10/19 - Zwijnaarde 17/10/19 - Kortrijk SBM

GEVAARLIJKE STOFFEN, STOF TOT NADENKEN, HERKENNING, VOORBEELDEN, MATERIAALMONSTERTEST (DAG 1) 22/08/19 - Hasselt 4/12/19 - Antwerpen Confocus GEVAARLIJKE STOFFEN, STOF TOT NADENKEN, WETGEVING, VEILIGHEID, RAPPORTERING (DAG 2) 23/08/19 - Hasselt 5/12/19 - Antwerpen Confocus AANDACHTSPUNTEN BIJ DE OPSLAG EN HET GEBRUIK VAN GEVAARLIJKE PRODUCTEN 12/09/19 - Webinar Kluwer

GEVAARLIJKE STOFFEN, STOF TOT NADENKEN, VEILIGE MONSTERNAMES (DAG 3) 6/12/19 - Antwerpen Confocus ASBESTSTOFFENVERWIJDERING MET DE TECHNIEK VAN DE EENVOUDIGE HANDELINGEN Op aanvraag Ibeve OMGAAN MET ASBEST BIJ ONDERHOUD EN HERSTELWERKEN Op aanvraag Ibeve KENNEN EN HERKENNEN VAN ASBEST Op aanvraag Ibeve

JURIDISCH DE VLAAMSE MILIEUWETGEVING IN EEN NOTENDOP 14/06/19 - Berchem Confocus RECENTE WIJZIGINGEN IN DE MILIEUWETGEVING 18/06/19 - Antwerpen Escala AANSPRAKELIJKHEDEN VAN DE MILIEUCOÖRDINATOR 20/06/19 - Hasselt 6/12/19 - Hasselt Confocus INSPECTIES EN HANDHAVING 20/06/19 - Hasselt Confocus ZOMERSE MILIEUDAG 2019, VLAREM 2/07/19 - Berchem 28/08/19 - Sint-Denijs-Westrem (Gent) 30/08/19 - Hasselt Confocus ecoknowledge - ecoTips 19.2

NIEUWIGHEDEN VAN DE CODEX-TREIN 24/09/19 - Kessel-Lo 18/10/19 - Nazareth 21/11/19 - Hasselt Confocus

DE VLAREM "OMGEVINGSTREIN" 28/11/19 - Antwerpen SBM

ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 2 20/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+

MANAGEMENT

VLAREM-TREIN 2018 EN ANDERE VLAREM-TOPICS 26/09/19 - Gent 14/11/19 - Antwerpen 6/12/19 - Hasselt Confocus

DAGOPLEIDING MILIEU VOOR NIETMILIEUCOÖRDINATOREN 11/06/19 - Gentbrugge VmX

ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 3 22/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+

MILIEUMISDRIJVEN, EEN CASE STUDY MET ALS INVALSHOEK HET DESKUNDIGENONDERZOEK IN STRAFZAKEN 26/09/19 - Gent 21/11/19 - Hasselt Confocus MILIEU UPDATE I OMGEVINGSVERGUNNING, LUCHT EN KEURINGEN 17/10/19 - Gent Bova Enviro+ HANDHAVING VAN HET OMGEVINGSRECHT: OVER GELDBOETES, BESTUURLIJKE MAATREGELEN EN STRAFPROCEDURES (EN HOE ZE TE VERMIJDEN) 21/10/19 - Berchem Kluwer DE OMGEVINGSVERGUNNING 24/10/19 - Elewijt Kluwer

ISO 14001:2015 - BASISOPLEIDING 13/06/19 - Gent 18/12/19 - Antwerpen NBN Academy MILIEUMANAGEMENT: ISO 14001:2015 17/06/19 - Berchem 14/10/19 - Aalst Amelior RECENTE WIJZIGINGEN IN DE MILIEUWETGEVING 18/06/19 - Antwerpen 28/11/19 - Antwerpen 9/12/19 - Kortrijk SBM MILIEUMANAGEMENT. BEST PRACTICES ISM VMX 25/06/19 - Gentbrugge CSR Campus ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 1 20/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+

Najaar 2019: Traject MVO

Drie gratis opleidingsmomenten om sterker te ondernemen Traject MVO biedt via drie gratis opleidingsmomenten een volledig actiegericht traject voor MVO. De recent ontwikkelde MVO-scan is de basis voor de opleiding. U ontdekt hoe ver uw bedrijf of organisatie staat met MVO. Een uitgebreide analyse leert u wat eventueel beter kan. Vervolgens bouwt u een eigen MVO-actieplan op. Dit leert u om te zetten in communicatie; zowel naar de medewerkers als naar de klant en andere stakeholders. De perfecte vitaminekuur om sterker te ondernemen! Alle info via www.mvovlaanderen.be/traject-MVO

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 4 22/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+ ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 5 27/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+ ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 6 27/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+ ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 7 29/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+ ZOMERCURSUS 2019 - MODULE 8 29/08/19 - Sint-Niklaas Bova Enviro+ ISO 45001 4/09/19 - Melle Amelior SO 14001:2015 LEAD AUDITOR TRAINING 10/09/19 - Antwerpen 12/11/19 - Antwerpen Allanta MASTERCLASS MILIEUCOÖRDINATIE 11/09/19 - Leuven Prevent MILIEUACTUALITEITEN: ISO 14001: DE AANPAK EN DE PRAKTIJK 11/09/19 - Hasselt Voka OPLEIDING COMPETENTIES MER-COÖRDINATOR DAG 1: COMMUNICATIEVE EN PARTICIPATIEVE VAARDIGHEDEN 17/09/19 - Gentbrugge VmX

BASISOPLEIDING MILIEUBEHEER 18/09/19 - Melle 14/10/19 - Oost-Vlaanderen Amelior CLUB MILIEUCOÖRDINATOREN (BIJSCHOLING MILIEUCOÖRDINATOR) 18/09/19 - Kortrijk SBM STUDIEDAG MOBILITEIT VOOR MILIEUCOÖRDINATOREN 19/09/19 - Leuven VmX DE OMGEVINGSVERGUNNING TREEDT IN WERKING 26/09/19 - Zwijnaarde SBM OPLEIDING COMPETENTIES MERCOÖRDINATOR DAG 3: REDACTIONELE VAARDIGHEDEN 27/09/19 - Gentbrugge VmX TRACIMAT DESKUNDIGE eind september 2019 - Gent 07/10/19 - Antwerpen 08/10/19 - Antwerpen Tracimat OPLEIDING COMPETENTIES MERCOÖRDINATOR DAG 4: COACHING 1/10/19 - Gentbrugge VmX BEDRIJFSBEZOEK DANONE ROTSELAAR 3/10/19 - Rotselaar Confocus MILIEUADMINISTRATIE: BASISOPLEIDING 3/10/19 - Borgerhout Kluwer ISO 26000 - MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN 8/10/19 - Gent NBN Academy MVO MASTERCLASS: DUURZAAM ONDERNEMEN MET ISO 26000 8/10/19 - Gent NBN Academy

Zet je opleidingen en events in de kijker Digitaal en in print Contacteer Hilde De Wachter +32 (0)13 29 46 04 +32 (0)491 377 377 Hilde.dewachter@ecotips.org

MASTERCLASS MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN ISM THE SHIFT 8/10/19 - Brussel CSR Campus BEREKENEN VAN EEN CO2-FOOTPRINT 10/10/19 - Webinar Kluwer DUURZAAMHEIDSRAPPORTERING CONFORM GRI 11/10/19 - Hasselt Allanta

MILIEU VOOR NIET-SPECIALISTEN 13/11/19 - Zwijnaarde SBM METEN EN REGISTREREN VAN MILIEUPRESTATIES 20/11/19 - Zwijnaarde SBM BEDRIJFSBEZOEK IKEA: WAT IS DE DUURZAAMHEIDSSTRATEGIE VAN IKEA? 21/11/19 - Wilrijk Confocus

INTERNE MILIEUAUDITOR 15/10/19 - Zwijnaarde SBM

ISO 14001 - ENVIRONMENTAL MANAGEMENT SYSTEMS LEAD AUDITOR 25/11/19 - Antwerpen NBN Academy

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN MET DE ISO 26000NORM 18/10/19 - Hasselt Allanta

MILIEUASPECTEN VOOR DE FACILITY MANAGER 26/11/19 - Zwijnaarde 3/12/19 - Kortrijk SBM

AANDACHTSPUNTEN BIJ DE AANVRAAG VAN EEN OMGEVINGSVERGUNNING 21/10/19 - Kortrijk SBM

NETWERKEVENT VOOR ADVISEURS 28/11/19 - Gentbrugge VmX

STRATEGISCH AAN DE SLAG MET MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN (MVO) ISM THE SHIFT 5/11/19 - Brussel CSR Campus BASISOPLEIDING TOT MILIEUZORGCOÖRDINATOR 5/11/19 - Zwijnaarde SBM ORGANISEREN VAN DE BEDRIJFSINTERNE MILIEUZORG VOLGENS ISO 14001 7/11/19 - Zwijnaarde SBM

EEN EFFECTIEVE AANPAK VOOR STAKEHOLDERSBETROKKENHEID (MVO) 3/12/19 - Brussel CSR Campus DE MILIEUWETGEVING IN WALLONIË 3/12/19 - Zwijnaarde 9/12/19 - Kortrijk SBM INTERNE VEILIGHEIDSAUDITOR ISO 45001 4/12/19 - Melle Amelior

ecoknowledge - ecoTips 19.2

MILIEUACTUALITEITEN: AANPAK VAN EEN CRISIS: HET DRAAIBOEK VAN EEN BCP 4/12/19 - Hasselt Voka MILIEUADMINISTRATIE: DE BELANGRIJKSTE JAARLIJKSE AANGIFTES 10/12/19 - Borgerhout Kluwer UPDATE MILIEUADMINISTRATIE 17/12/19 - Elewijt Kluwer BIJSCHOLING VOOR MILIEUCOÖRDINATOREN EN ENERGIEMANAGERS 17/12/19 - Oost-Vlaanderen Amelior

TECHNISCHE ASPECTEN VAN HET LOZEN VAN INDUSTRIEEL AFVALWATER 20/06/19 - Nazareth Confocus BASISPRINCIPES OVER INDUSTRIËLE AFVALWATERZUIVERING 29/08/19 - Berchem Confocus TECHNISCHE ASPECTEN VAN HET LOZEN VAN INDUSTRIEEL AFVALWATER 29/08/19 - Berchem Confocus WATERHUISHOUDING IN DE INDUSTRIE: BEHEERSING EN OPTIMALISATIE 30/08/19 - Berchem Confocus

NATUUR

WATERRISICO’S IN EEN VERANDEREND KLIMAAT 30/08/19 - Berchem Confocus

MILIEUACTUALITEITEN: WAT MET VEGETATIE/ NATUUR BIJ HET AANVRAGEN VAN EEN MILIEUVERGUNNING? 6/11/19 - Hasselt Voka

FYSICO-CHEMISCHE AFVALWATERZUIVERING 10/09/19 - Gent 19/11/19 - Gent EPAS

GEVORDERDE VELTECHNIEKEN 21/11/19 - Lummen Centum Duurzaam Groen

WATER MILIEUACTUALITEITEN: WATER: VAN AANKOOP, GEBRUIK TOT AFVAL 19/06/19 - Hasselt Voka

AFVALWATERHERGEBRUIK EN HAALBAARHEID TOT NULLOZING IN DE PRAKTIJK 22/10/19 - Gent EPAS AQUARAMA - INHOUDELIJKE SESSIES VMX-WATERCIRCLE.BE 24/10/19 - Leuven VmX DE KOSTPRIJS VAN (AFVAL)WATER IN AL ZIJN FACETTEN 24/10/19 - Zwijnaarde SBM KEUZESTRESS IN DE WATERTECHNOLOGIE: BEN IK NOG MEE? 2/12/19 - Zwijnaarde SBM OPFRISSINGSCURSUS: AFVALWATERZUIVERING IN DE PRAKTIJK 12/12/19 Gent EPAS

Werk zelf mee aan de volgende ecoTips artikels In september staat ecoTips volledig in het teken van BEDRIJF & MAATSCHAPPIJ

OPTIMAAL OPERATIONEEL BEHEER VAN EEN WATERZUIVERINGSINSTALLATIE: TIPS & TRICKS 24/09/19 - Gent EPAS

Heb jij een verhaal dat past in de onderwerpen circulaire economie, ecofinance, materialen, maatschappelijk verantwoord ondernemen, burgerparticipatie?

BIOLOGISCHE AFVALWATERZUIVERING 1/10/19 - Gent 5/11/19 - Gent 3/12/19 - Gent EPAS

De redactie is vooral op zoek naar praktijkvoorbeelden, tips & tricks, opinie en standpunten. Zet je idee kort op mail naar hilde.dewachter@ecotips.org. Of bel +32 (0)13 29 46 04 om het te bespreken.

Storytelling strategie uitwerken? Opleidingen storytelling en duurzaamheid organiseren? Pergamino doet het samen met u! Neem contact op. www.pergamino.be

EcoKnowledge Opleidingen Voor meer info: AGORIA BluePoint Brussels Bd A. Reyers 80 1030 Brussel Tel. +32 (0)2 706 78 00 jo.boullart@agoria.be

CSR CAMPUS Merelbekestationplein 10 9050 Gent anne@csrcampus.org www.csrcampus.org

NBN ACADEMY Jozef II-straat 40 bus 6, 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 300 78 52 academy@nbn.be

AMELIOR Beneluxpark 1 8500 Kortrijk +32 (0)56 23 20 60 info@amelior.be

EPAS Eco Process Assistance Dok Noord 4C bus 003 9000 Gent Tel. +32 (0)9 381 51 30 admin@epasconsultancy.com

PREVENT Kolonel Begaultlaan 1A/51 3012 Leuven Tel. +32 (0)16 91 09 10 academy@prevent.be

ALLANTA Hendrik van Veldekesingel 150 bus 58 3500 Hasselt Tel. +32 (0)11 87 09 44 info@allanta.be

BOVA ENVIRO + Wellingstraat 102 9070 Destelbergen Tel. +32 (0)9 210 28 60 info@bovaenviroplus.be

CONFOCUS Sint-Truidersteenweg 576A 3500 Hasselt Tel. +32 (0)11 75 41 02 info@confocus.be www.confocus.be

ESCALA Spoorwegstraat 14 8200 Brugge Tel. +32 (0)78 35 39 30 info@escala.be

ESSENSCIA Auguste Reyerslaan 80 1030 Brussel Tel. +32 (0)2 238 97 11 info@essenscia.be

SBM Spoorwegstraat 14 8200 Brugge Tel. +32 (0)78 35 36 38 info@sbm.be

TRACIMAT VZW Lombardstraat 34-42 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 545 58 60 info@tracimat.be

IBEVE Interleuvenlaan 58 3001 Heverlee Tel. +32 (0)16 39 04 90 info@ibeve.be

UHASSELT - SEE Agoralaan gebouw D 3590 Diepenbeek Tel. +32 (0)11 26 81 11 info@uhasselt.be www.uhasselt.be

KLUWER Motstraat 30 2800 Mechelen Tel. +32 (0)15 45 34 30 info.opleidingen@wolterskluwer.com

VMX Kerkstraat 108 9050 Gentbrugge Tel. +32 (0)9 324 40 44 info@vmx.be

VOKA Koningsstraat 154-158, 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 229 81 11 info@voka.be

Meest circulaire jeansstof ter wereld is Belgisch Tekst: Wouter Polspoel Beeld: European Spinning Group Wie begaan is met de planeet en zich daarom graag ecologisch verantwoord kleedt, hoeft niet langer genoegen te nemen met afdragertjes uit de kringloopwinkel of dure vegan-merken. De meest ecologische jeansbroek ter wereld, voor de helft gemaakt van oude spijkerbroeken, ligt sinds kort gewoon in de winkelrekken. En ze is Belgisch. “Als je een jeans enkele keren kan recycleren, krijgen het katoen en de bomen nodig voor de productie ervan de tijd opnieuw aan te groeien”, zegt Tom Duhoux van HNST, dat de broek samen met European Spinning Group (ESG) ontwikkelde. De circulaire jeansstof wordt ook voor andere producten gebruikt.

NST is een jong Antwerps denimlabel opgericht door Tom Duhoux. De naam verwijst naar het woord honest en slaat op de transparante filosofie van de start-up. Wie even naar de website van het bedrijf surft, vindt er immers info terug over de samenstelling van de stoffen tot de

exacte winstverdeling bij de verkoop van een jeansbroek. Maar ook het hele productieproces van een HNST-jeans valt erop na te slaan. En dat productieproces is bijzonder, want meer circulair kan een jeans niet ontwikkeld worden. De keten is erop gericht het afval zo maximaal mogelijk opnieuw in te zetten.

zijn we op zoek gegaan naar partners die wilden meestappen in dat verhaal. Zo zijn we uitgekomen bij de European Spinning Group, een familiebedrijf gespecialiseerd in textielgaren. Dat bedrijf, een internationale speler, koestert dezelfde ambitie: duurzamer worden.”

Kledingindustrie verdubbeld “Mijn eerste job was er één in de afvalindustrie. Zo had ik me al enige tijd verdiept in de principes van de circulaire economie, waarna ik een consultancybureau voor eco-ontwerp oprichtte. Het kriebelde echter om zelf iets duurzaam te gaan produceren en ik zag veel potentieel in de kledingindustrie”, begint Tom Duhoux te vertellen. “De kledingproductie is de laatste vijftien jaar verdubbeld, en dus twee keer zo belastend voor het milieu, maar toch gaan we nog steeds op dezelfde manier om met gebruikt katoen; slechts één procent wordt hoogwaardig gerecycleerd tot nieuwe kledij. Daar wou ik iets aan doen en daarom heb ik HNST opgericht. Met die start-up

Zetmeelpap en garnaalskeletten “ESG produceerde al wel circulair garen, maar we wilden nog een stap verdergaan. Daarom besloten we samen de denim (een bijzonder sterke gekeperde katoenen stof die de basis vormt voor een jeansbroek, ook wel spijkerstof genoemd, red.) te mengen met een hernieuwbaar materiaal. Dat is dan Tencel® geworden. Dat wordt gemaakt uit cellulose van onder andere eucalyptusbomen, houtpulp dus. Concreet leveren wij de oude jeansbroeken - daarvoor werken wij sinds 2017 samen met De Collectie, een partner van De Kringwinkel Antwerpen, en met kringwinkelketen Opnieuw & Co - waarmee ESG vervolgens aan de slag gaat. Zij spinnen dus een garen dat voor 50 procent uit die oude

Het garen van gerecycleerde jeans kent intussen al verschillende toepassingen, zoals nieuwe spijkerbroeken, maar ook handdoeken en een sneaker

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

spijkerstof bestaat en voor de andere helft uit Tencel®. Daarna doen wij nog allerlei testen, waarna we de spijkerstof laten maken in Italië. We hadden liever een denimproducent dichter bij huis gehad, maar Italdenim, in de buurt van Milaan, produceert de stof op een gezondere manier. De typische indigokleur van jeans is immers het resultaat van een chemisch proces, waarbij microplastics nodig zijn, slecht voor het milieu en de huid. Veel mensen onderschatten de impact van kleding op hun gezondheid. De huid is ons grootste orgaan en daarlangs komen heel wat schadelijke stoffen ons lichaam binnen. Italdenim reduceert de ongezonde chemische stoffen in de indigoverf door een techniek te gebruiken waarbij indigopoeder via elektrocellen oplost in water. Het mengsel met microplastics dat dient voor een goede hechting van de kleurstof op de stof, wordt vervangen door zetmeelpap met chitosan, een stof afkomstig van exoskeletten van garnalen en andere schaaldieren. De denimstof wordt in Italië vervolgens verder verwerkt tot broek en daarna gewassen op een manier waarbij de aandacht gaat naar de werkomstandigheden en milieubelasting.” Aan dat laatste schenkt HNST ook bij het verzamelen van de jeansbroeken al aandacht. “Zo gebeurt het uitsorteren van de verzamelde oude jeansbroeken in de sociale economie”, zegt Duhoux. “De binnengebrachte jeans die niet meer in goede staat is en ESG dus niet kan hergebruiken voor nieuwe spijkerbroeken, wordt waar mogelijk verwerkt tot minder kwalitatief textiel, zoals verhuisdekens.” Zo weinig mogelijk wegwerp Met ontwerpster Ellen Robinson ging HNST op zoek naar manieren om zo weinig mogelijk wegwerpproducten in de jeans te verwerken. “De knopen kunnen bijvoorbeeld losgeschroefd worden om in een volgende jeans te hergebruiken. De rivetten (rudimentaire metalen plaatjes die ooit bedoeld waren als versteviging voor zwaar werkmateriaal, red.) worden op de jeans geborduurd in koperkleur. Het merklabel boven de achterzak is dan weer gemaakt van papieren nepleder en de binnenzakken maken we van gerecycleerde witte T-shirts. Elke jeans krijgt ook een serienummer, waarvan de eerste twee cijfers staan voor het jaar waarin de spijkerstof herwerkt werd.” En alsof dat nog niet genoeg is, krijgt wie een HNST-jeans koopt, er een probioticaspray bij die kwalijke geurtjes neutraliseert via bacteriën. “Zo moet je de jeans minder vaak wassen, want maar liefst 25 procent van de milieu-impact van een jeans wordt gegenereerd na de verkoop, in de wasmachine.” Filmploeg van de BBC De samenwerking tussen HNST en ESG voor de ecologische HNST-jeanscollectie werd in januari beloond met de Ecodesign Award van OVAM. HNST kreeg ook al een filmploeg

van de BBC over de vloer voor een reportage over duurzame mode en mocht ook toetreden tot de Alliance for Responsible Denim, waar ook enkele grote jeansmerken deel van uitmaken. Het stimuleert het bedrijf om nog beter te doen. “De broeken liggen sinds kort in de winkel. Via een apart merk, Urban Fibres®, gaan we de denimstof daarnaast ook verkopen aan andere modelabels. We willen ook het percentage gerecycleerde vezel in de spijkerstof verder opdrijven en aanvullen met lokaal geproduceerde vezels zoals hennep of linnen. Binnenkort zetten we ook een takeback en repair service op, zodat we onze eigen broeken een nieuw leven kunnen geven.” Ecologie en economie hand in hand Julie Lietaer, strategy manager bij ESG, is uiteraard bijzonder fier op de collectie. “Het is ook belangrijk dat bedrijven ervan overtuigd geraken dat een ecologische bedrijfsvisie het financiële plaatje niet in de weg staat, integendeel”, vertelt ze. “Ik ben ervan overtuigd dat economie en ecologie hand in hand gaan. Het gaat bij ons niet enkel over investeren in duurzame producten, maar ook over duurzaam omgaan met onze werknemers, een duurzame manier van produceren – zo hergebruiken wij ons eigen productieafval - en over energie-efficiëntie. Wij produceren bijvoorbeeld ook een deel van onze eigen energie via zonnepanelen.” Duurzame handdoek Die visie maakt ESG tot een aantrekkelijke partner voor kleding- en textielproducenten. Zo werkte ook Clarysse uit Pittem, een Europese topspeler op het vlak van bad-, bed- en keukentextiel, al samen met het bedrijf. Mieke Deprez, sales en marketing manager: “Samen met nog een derde partner, het Nederlandse recyclagebedrijf Van Scherpenzeel (Veolia), ontwikkelden we na een periode van doorgedreven research een ecologische handdoek gemaakt uit meer dan 40 procent gerecycleerde jeans of wit katoen. Een eerste groot order werd geplaatst door de Nederlandse Defensie, die hiermee een zeer duidelijk en krachtig duurzaam statement wilde maken. De handdoek kreeg de merknaam Towel2. Het is de bedoeling om deze Towel2-collectie uit te breiden en bijvoorbeeld ook extra kleuren toe te voegen. Duurzaamheid is al sinds jaar en dag een belangrijke focus bij Clarysse en dat zal in de toekomst uiteraard zo blijven.” Daarnaast heeft Clarysse ook een Cradle to Cradle-gamma en een Fairtrade-collectie. Binnenkort brengt het bedrijf ook badtextiel in vlas op de markt. ESG gebruikt de denim ook voor een eigen ontwikkeling, waarvoor het een samenwerking opzette met CREAX en steun kreeg van het Nederlandse Knitwearlab: een sneaker met de naam Anna. De naam is geïnspireerd op Anna Quartier, moeder van ESG-oprichter André Lietaer, die een kleine schoenwinkel had. De sneaker is gestikt en bevat geen lijm.

Meer info www.letsbehonest.eu www.esg-group.eu www.clarysse.com ecoknowledge - ecoTips 19.2

Valipac schenkt krimpfolie het eeuwige leven Tekst: Wouter Polspoel Beeld: Valipac In 2017 startte Valipac in de bouwsector Clean Site Circular op, een demonstratieproject dat als doel heeft van gebruikte krimphoezen nieuwe te maken en ze zo voor eeuwig uit de vuilnisbak te houden. “Het proces staat op punt. Wij hopen dat het andere bedrijven nu inspireert en stimuleert. In een volgend project willen we nog een stap verdergaan en uit gebruikte palletfilms nieuwe rekfolies maken. Die zijn een pak dunner en dus komt er nog meer expertise bij kijken”, zegt Filip Vangeel, manager circular economy bij Valipac.

alipac werd in 1997 op initiatief van het Belgische bedrijfsleven opgericht om een collectief antwoord te bieden op de uitgebreide verantwoordelijkheid van producenten van bedrijfsmatige verpakkingen. In twintig jaar kon Valipac het recyclagepercentage van bedrijfsmatige verpakkingen verhogen van 70 tot zo’n 90 procent. Let wel: Valipac is het beheerorganisme voor bedrijfsmatige verpakkingen, niet voor huishoudelijke verpakkingen, daar is de bevoegde instantie Fost Plus. Bedrijven die huishoudelijke en bedrijfsmatige verpakkingen op de markt brengen, moeten dus klant worden van beide organisaties. “Pragmatisme en innovatie zijn de sleutelwoorden van onze organisatie”, steekt Filip Vangeel, manager circular economy bij Valipac van wal. “Recyclage en hergebruik zijn de fundamenten van het economisch model van morgen, een duurzaam model dat volgens een gesloten kringloop werkt. In die context hebben wij een toekomstvisie ontwikkeld waarin praktische cases een belangrijke rol spelen.” Verschillende partners En zo’n case is het project Clean Site Circular, dat Valipac twee jaar geleden in samenwerking met Vlaanderen Circulair, dat het project financieel ondersteunde, opstartte. “Maar dat project kent een voorgeschiedenis”, zegt Vangeel. “Een kleine vijftien jaar geleden hebben wij Clean Site System opgestart. Bedoeling: op bouwwerven krimphoezen (plastieken folie die over zware palletladingen getrokken wordt en na verwarming krimpt zodat de lading stevig vaststaat op de pallet, red.), rek- of wikkelfolie en ander zachte plastic verpakkingen uit de bouwsector ophalen. Vroeger kwam dat meestal terecht in het gemende afval.

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Vandaag gebruikt Wienerberger de hernieuwde krimphoezen als transportmateriaal voor zijn bakstenen.

Met de speciaal ontwikkelde Clean Sitezakken die groothandelaars verkopen, konden aannemers het verpakkingsafval van hun werven voortaan apart houden en achterlaten in de Clean Site-containers die bij de deelnemende groothandelaars stonden. Dat inzamelsysteem is goed ingeburgerd in de bouwsector, maar heeft nog verbeterpotentieel. De hoezen zijn vandaag vervaardigd uit nieuw, zogenaamd ‘virgin’, materiaal en Valipac heeft zich als ambitie gesteld om die hoezen langer in omloop te houden. En zo begon het avontuur van Clean Site Circulair: we brengen de opgehaalde folies naar een gespecialiseerde recyclagefirma, Morssinkhof-Rymoplast in dit geval, die de hoezen wast en verwerkt tot recyclaat. Total ontwikkelde de optimale formule bestaande uit recyclaat en virgin plastic. Met die polymeermix fabriceert Oerlemans vervolgens nieuwe krimphoezen. In deze casestudy, waarin Fema en Go4Circle de contacten met de bouwhandelaars en de ophalers/sorteercentra faciliteerden, is het Wienerberger die de hernieuwde krimphoezen gebruikt als transportmateriaal voor zijn bakstenen. En zo is de cirkel rond.” De krimphoezen uit gerecycleerd materiaal doorstonden inmiddels ook al de Europese conformiteitstesten op vlak van transportzekering. Valipac en zijn partners hebben dus de haalbaarheid van dit project aangetoond. De volgende stap is contact

opnemen met andere sectoren om hen te overtuigen mee in het avontuur te stappen.” Vijanden: kleurstof en papier “De casestudy bracht ook bepaalde aandachtspunten aan het licht. Zo reduceert het gebruik van inkt en kleurstoffen de circulariteit van de hoezen; dan begint de folie te schuimen in de wasinstallaties. Ook stickers aanbrengen op de krimphoezen doen gebruikers best zo min mogelijk, want ook papier vermindert de kwaliteit van het recyclageproces of kan het zelfs helemaal hypothekeren.” In een volgend project, dat eind vorig jaar werd opgestart, wil Valipac nu nog een stap verdergaan. “Uit de ingezamelde plastic folies willen we rek- of wikkelfolie maken”, zegt Vangeel verwachtingsvol. “We verwachten dat dit wel iets uitdagender zal zijn omdat rekfolie met zijn 20 micrometer toch een pak dunner is dan krimpfolie, dat een dikte heeft van 130 micrometer, en de kwaliteit van het gerecycleerd materiaal dus echt wel goed moet zijn. Voor dit project werken we samen met enkele nieuwe partners, zoals onder meer de Universiteit van Hasselt, Mima Films en Expert Cargo Securing. Dit keer zal Reynaers Aluminium de rekfolies testen en implementeren indien het project succesvol uitdraait, wat we wel verwachten. Eind volgend jaar zouden we het project moeten kunnen afronden.”

Perceptie tegen “Vaak hebben gerecycleerde materialen de perceptie tegen”, zegt Vangeel. “Ze worden dan bestempeld als minderwaardig, vuil of moeilijk in te zetten. Ook dat je grote investeringen zou moeten doen wanneer je overstapt op gerecycleerde verpakking, hebben we al meermaals te horen gekregen. In dit project rond de circulaire krimphoezen zagen we echter dat geen van de processen wezenlijk aangepast moest worden. De krimphoezen konden bij Oerlemans Plastics zelfs zonder enige aanpassing van het blaasproces geproduceerd worden. Ook bij Wienerberger waren geen aanpassingen aan de ‘hardware’ nodig, enkel de timing van het krimpproces moest licht bijgesteld worden.” De Kip en het Ei “In gesprekken met kmo’s merken we dat ze zich vaak de vraag nog niet gesteld hebben om recyclaat te gebruiken”, gaat Vangeel voort. “Voor veel kmo’s ligt het niet voor de hand om bij hun leveranciers zo’n verpakkingen te bestellen. De grote bedrijven stellen dan weer dat er niet genoeg recyclaat geproduceerd wordt om constante hoeveelheden te waarborgen. Koren op de molen van de recyclers, die dan weer beweren dat er geen afnamezekerheid is om grote investeringen te maken in nieuwe en performantere recyclageinstallaties. De situatie van de kip en het ei dus”, besluit Vangeel.

Greener Packaging Awards Tegen eind 2019 hoopt Valipac ook naar buiten te komen met design guidelines voor producenten van rek- en krimpfolies. “Die ontwikkelen was nog een nevenproject, want wij willen er gewoon voor zorgen dat alle folies die op de markt komen zo makkelijk mogelijk te recycleren en hergebruiken zijn.” Dat doel indachtig organiseert Valipac samen met Fost Plus tweejaarlijks de Greener Packaging Awards. Met die prijs beloont het de meest duurzame bedrijfsmatige maar ook huishoudelijk verpakking die de afgelopen twee jaar in België op de markt is gekomen. In 2017 ging de prijs voor meest duurzame huishoudelijke verpakking naar L’Oréal, dat overschakelde van een ovale naar een cilindervormige flacon met een afgevlakte voorzijde. Daardoor steeg het aantal flacons per pallet met maar liefst 89 procent voor flacons van 200 ml en met 17 procent voor flacons van 100 ml. Het gewicht van de 200 ml-flacons daalde met 15 procent, dat van de 100 ml-flacons met 19 procent. De flacons bevatten nu ook 25 procent gerecycleerde PET. De prijs van meest duurzame bedrijfsmatige verpakking ging dan weer naar Pure Value Europe, dat een opvouwbare, mobiele smart display ontwikkelde voor promoties in verkooppunten. De basis is een gemeenschappelijk aanpasbaar, stevig en herbruikbaar framework, waarop een digitaal bedrukte kartonnen hoes wordt aangebracht

met specifieke branding en promotie. Al het materiaal, ook dat van het framework zelf, is volledig recycleerbaar. Dit jaar werkt de Greener Packiging Award samen met de Get Smart (in) Packaging Awards, georganiseerd door Verpakking en Labelmagazine. Die awards zijn bestemd voor de meest innovatieve verpakkingen in België. Voor die prijs zijn er wat meer categorieën: on the go, thuisgebruik, e-commerce, B2B en innovatieve verpakkingsmachines. Beide wedstrijden staan open voor brand owners, ontwerpers en verpakkingsproducenten die in België actief zijn. Voor deze editie komen enkel verpakkingen, ontwerpen en technologieën in aanmerking die na 1 juli 2017 op de markt zijn verschenen. De prijsuitreiking zal plaatsvinden op 23 oktober 2019 tijdens de verpakkingsbeurs Empack in Mechelen. Meer info is te vinden op www.greenerpackaging.be.

De opgehaalde folies worden naar een gespecialiseerde recyclagefirma gebracht, die die hoezen wast en verwerkt tot recyclaat.

ecoknowledge - ecoTips 19.2

Geuroverlast Norbord verleden tijd dankzij selfmade actieplan Tekst en beeld: Wouter Polspoel Toen Norbord haar vestiging in Genk een kleine tien jaar geleden wilde uitbreiden, bemoeilijkten klachten over geurhinder die plannen. Daarop ging de producent van OSB-platen op zoek naar een methode om die geurproblematiek structureel aan te pakken. Het geurbeheersplan was geboren, de uitbreiding kwam er en de klachten zijn vandaag voorgoed verleden tijd. Interessant dus om eens te kijken hoe Norbord het geurprobleem aanpakte.

orbord is een internationale producent van OSB- en MDF-platen met zeventien vestigingen, verdeeld over de Verenigde Staten, Europa en Canada. Het bedrijf heeft ook in ons land een fabriek, meer bepaald in Genk. Toen Norbord in 2010 een vergunningsaanvraag indiende voor een uitbreiding van haar Belgische vestiging, gooiden klachten van buurtbewoners rond geurhinder, roet in het eten. “De buurt kloeg over een doordringende houtgeur”, steekt Guido Debois, HSE-manager en preventieadviseur bij Norbord, van wal. “Daarop zijn we op zoek gegaan naar een manier om daar structureel iets aan te veranderen. We doorspitten allerlei richtlijnen en documentatie en gebruikten uiteindelijk het toenmalige visiedocument van de overheid inzake duurzaam geurbeleid als basis voor ons eigen geurbeheersplan, dat we opstelden samen met deskundigen. Dat geurbeheersplan, waarvoor het engagement dus volledig vanuit Norbord zelf kwam, werd vervolgens verankerd als bijzondere voorwaarde in onze milieuvergunning.” Vier pijlers Het plan bestaat uit vier grote pijlers: doelvoorschrift, stappenplan, effectiviteitscontrole en communicatie. “Het doelvoorschrift houdt in dat op gestructureerde en gecontroleerde wijze wordt gestreefd naar een situatie waarin geen hinder optreedt voor de omwonenden. De tweede pijler bepaalt

vervolgens welke concrete stappen we daarvoor wilden ondernemen. Dat stappenplan is een dynamisch en gefaseerd plan waarbij de stappen niet allemaal meteen moeten genomen worden en er ook nog steeds bijsturing mogelijk is. Om de juiste stappen te kunnen nemen, deden we een BBT-toetsing (BBT staat voor Best Beschikbare Technieken, red.). Het toepassen van BBT staat garant voor een afdoende bescherming van mens en milieu. Elke sector heeft zijn eigen BBT. Norbord ging hierbij nog een stapje verder en ging ook eens na welke technieken andere sectoren en industrieën toepasten om de problematiek waar Norbord mee geconfronteerd werd, aan te pakken. Vervolgens lieten we deskundigen toetsen of die technieken ook bij ons haalbaar waren. Zo kwamen we tot de BBBT of Bedrijfsspecifieke Best Beschikbare Technieken. Enkele voorbeelden uit de twaalf stappen die we tot vandaag hebben genomen, zijn het maximaliseren van externe opslagplaatsen voor dennenhout - dat hout veroorzaakt de meeste geuroverlast - , onze technische installaties optimaliseren in functie van minder geuroverlast, de schouw verhogen en het verhogen van het aandeel loofhout. Die laatste ingreep kreeg prioriteit en dat is ook de grote ‘winner’ gebleken tot dusver.” Snuffeleenheden “Als je stappen onderneemt, moet je uiteraard ook evalueren of die effect hebben en dan komen we bij de derde pijler. Dat kan natuurlijk door gewoon na te gaan of de klachten afgenomen zijn, maar wij deden een beroep op geurdeskundigen die daarvoor een speciale meetmethodiek hebben ontwikkeld: snuffelmetingen. Die geaccrediteerde deskundigen voeren elk jaar, onaangekondigd, minstens een tiental meetcampagnes uit rondom onze fabriek. Ze lopen dan in zigzag zowel windopwaarts als -afwaarts rond het bedrijf en noteren tijdens die rondgang elke waarneming van houtgeur afkomstig van onze fabriek. Dat

resulteert in een afgebakende geurcontour die dan de basis vormt voor een berekening om tot een bepaald aantal zogenaamde snuffeleenheden per kubieke meter te komen. Er is een waarde van 3 SE/m³ in onze vergunning verankerd, uitgedrukt als 98 percentiel. Als we met andere woorden 98 procent van de tijd niet onder die 3SE zitten, heeft dat verstrekkende gevolgen, zoals het reduceren of zelfs stilleggen van de productie, en dit tot we de norm weer halen. Tot nu toe zitten we altijd onder die 3SE/m³ waardoor onze activiteiten in Genk konden worden bestendigd. Terpenen De stoffen die de houtgeur veroorzaken en tijdens de snuffelcampagnes waargenomen worden, zijn zogenaamde terpenen, een klasse organische moleculen afgeleid van isopreen, dat in bomen voornamelijk in de vorm van natuurlijk hars voorkomt. “Terpenen zijn weliswaar een indicator voor de organische vervuiling in onze emissies, maar vormen met de huidige emissieniveaus geen enkel gevaar voor de volksgezondheid. Het ging dus voor alle duidelijkheid enkel om een probleem van geurhinder en niet van schadelijke stoffen”, benadrukt Debois. “Aanvankelijk werd er aanvullend op de snuffelmetingen op geregelde tijdstippen ook een chemische bepaling van de aanwezige terpenen op blootstellingsniveau gedaan, dat is een bepaling van de concentratie die de mens in de omgeving ook werkelijk ‘aan den lijve’ ondervindt. Aangezien de resultaten vier jaar lang ver onder de gezondheidsnorm lagen, oordeelden deskundigen dat die metingen niet langer relevant en zinvol waren. Uiteindelijk hebben we die metingen op eigen initiatief toch nog twee jaar langer uitgevoerd om ze pas twee jaar geleden stop te zetten.” “We hebben al verschillende jaren geen klachten meer gehad van omwonenden, dus het stappenplan heeft zeker zijn effect bewezen. Toch

Met deze 12 stappen pakte Norbord de geurhinder aan 2011: Beperken houtvoorraad

2012: Testinstallatie voor ionisatie luchtemissie

2013: Schouwverhoging WESP pers (ON HOLD)

2014: Onderzoek haalbaarheid warmtenet

Recuperatie drogerlucht in biomassacentrale

Opstart pilootproject thermofiele biofilter

Onderzoek haalbaarheid gebruik terpeenarm hout en recyclagehout

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

2015: Inzetten van terpeenarm hout (5%)

2016: Inzetten van terpeenarm hout (verhogen naar 30%)

2017: Onderzoek condensatie warmtewisselaar WESP Inzetten droger hout door optimalisatie externe opslag

blijven we continu opvolgen wat de resultaten zijn. En die communiceren we ook. Dat is de vierde en laatste pijler. Zo houden we één keer per jaar een informatievergadering voor de buurt, waarvoor zo’n 3.000 omwonenden een uitnodiging in de bus krijgen. Tijdens die infovergadering bespreken we wat Norbord in het afgelopen jaar heeft ondernomen en worden de resultaten van de snuffelcampagnes toegelicht. De laatste drie jaar is de opkomst eerder beperkt en is er geen melding meer van enige hinder. Toch blijven we de infovergadering organiseren, niet alleen omdat we hiertoe verplicht zijn, maar vooral ook om voeling te houden met wat leeft in de buurt. Daarnaast hebben we ook een elektronisch loket, een groen nummer waarop mensen 24/24 met hun klachten terechtkunnen en we sturen ook periodiek een nieuwsbrief uit. Dat we met VPR Consult een communicatiebureau onder de arm namen, toont aan dat we ook het luik communicatie bijzonder ernstig nemen.” 40 procent loofhout De overstap op loofhout had de grootste impact op het reduceren van de geurhinder. Loofhout bevat immers veel minder terpenen dan dennenhout. Maar evident was die shift niet. “Loofhout heeft andere eigenschappen dan dennenhout en laat zich dus ook anders bewerken”, zegt Debois. “We begonnen dan ook met een productieaandeel loofhout van 5 procent, maar zitten inmiddels toch al aan 40 procent. Geen van onze concurrenten heeft tot dusver een dergelijke stap gezet. Stelselmatig proberen we dat percentage nog op te voeren, rekening houdend met de kwaliteitseisen van ons eindproduct en de installaties die we hebben. We verwerken momenteel vier soorten loofhout en drie soorten dennenhout. Al het hout dat hier in Genk verwerkt wordt, is afkomstig van duurzame bosbouw in Scandinavië, Nederland en Duitsland. Per dag verwerken we hier zo’n 1.200 ton hout.” “Ons geurbeheersplan heeft ons heel wat geld gekost. Zo bestelden we bijvoorbeeld hele dure testen in Amerika en deden we al eens een investering die uiteindelijk niet het beoogde effect had, maar het was het ons allemaal meer dan waard. Vandaag zijn we op het punt gekomen dat het plan zélf eens een evaluatie verdient, om te kijken of we nog andere accenten kunnen leggen”, besluit Debois.

2018: Inzetten van terpeenarm hout (verhogen naar 35%)

2019: Inzetten van terpeenarm hout (verhogen naar 40%) Uitvoeren droogtesten (bij lage temperatuur)

Guido Debois, HSE-manager en preventieadviseur bij Norbord: “Dankzij het stappenplan zijn er de laatste jaren geen geurklachten meer gemeld. Het beperken van de houtvoorraad ter plaatse en het verwerken van meer loofhout, bleken belangrijke maatregelen om de geurhinder te verminderen.”

ecoknowledge - ecoTips 19.2

Limburgse beddenfabrikant scoort wereldprimeur met 100 procent circulair bed Tekst: Wouter Polspoel Beeld: Veldeman Bedding Veldeman Bedding uit Oudsbergen (Opglabbeek) bracht vorig jaar het eerste 100 procent recycleerbare bed op de markt, een wereldprimeur. “De belangrijkste drijfveer voor Resleep was het steeds groter wordend besef van verschillende medewerkers dat met het oog op de planeet de huidige manier van meubels produceren niet langer verantwoord is”, klinkt het bij de beddenproducent.

et verhaal van de Limburgse beddenfabrikant start in 1954 met de ontmoeting tussen Valère Veldeman, handelaar in touw uit Runkst, stadsdeel van Hasselt, en de dochter van een meubelmaker uit Opglabbeek. De twee besluiten om de krachten te bundelen. Letterlijk, want met touw knopen ze de stalen veren die gebruikt worden in de zittingen van gestoffeerde fauteuils aan mekaar tot een matraskern. Die werken ze zorgvuldig af met een comfortabele toplaag en bodem en een sierlijke rand:

de eerste Velda-matras is geboren. Valère Veldeman zet achter zijn winkel een eerste, bescheiden productieatelier op en is voortaan niet langer handelaar in touw, maar wel in matrassen. Vandaag heet het bedrijf Veldeman Bedding en vormt het merk Velda nog steeds het kloppend hart ervan, maar om optimaal in te spelen op de wensen en noden van de markt zijn er intussen ook enkele zustermerken. De kernactiviteit is de ontwikkeling en productie van hoogwaardige slaapsystemen. De matrassen, lattenbodems, boxsprings en bedbanken van Velda vinden hun weg naar de consument via een uitgebreid netwerk van beddenspeciaalzaken in heel Europa. . Revolutionair productieproces En het blijft crescendo gaan, want vorig jaar voegde de beddenproducent met Resleep een nieuw hoofdstuk toe aan zijn succesverhaal. Dat innovatieve concept is gebaseerd op een revolutionair productieproces, dat nooit eerder in de beddenindustrie werd gebruikt en resulteerde in het eerste 100 procent

circulaire - of dus herbruikbare - bed. Met Resleep, waarmee het bedrijf een Henry van de Velde Award in de wacht wist te slepen, wil Veldeman Bedding een antwoord bieden op de problematiek waarmee de beddensector geconfronteerd wordt. “Het recycleren van matrassen, bedden en lattenbodems staat hoog op de agenda van zowel de overheid als de beddenfabrikanten zelf. Jaarlijks worden nog honderdduizenden oude matrassen weggegooid en verbrand in cementovens. Er wordt dus volop gezocht naar milieuvriendelijkere verwerkingsmethoden”, zegt Valerie Veldeman. “De verruiming van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV), een initiatief van OVAM, naar matrasfabrikanten staat gepland voor 2021. Dan zouden Vlaamse fabrikanten van matrassen verplicht worden die terug te nemen en het materiaal maximaal te hergebruiken. Matrassen zullen dan niet meer kosteloos naar het containerpark kunnen worden gebracht. Maar het recycleren van matrassen is in de praktijk

Voor het Resleep-slaapsysteem worden in plaats van lijm en nietjes, kliksystemen gebruikt, waardoor alle onderdelen zuiver blijven en het bed eindeloos in en uit elkaar kan worden gehaald

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Resleep is ontwikkeld volgens het ontwerpraamwerk Cradle to Cradle. Niet enkel het product, maar ook de productieprocessen worden zo ecologisch mogelijk gemaakt.

niet zo evident. Daarom hebben wij Resleep geïntroduceerd, een systeem waarbij het aantal gebruikte materialen wordt gereduceerd en zo geassembleerd dat het eindproduct, niet enkel een matras maar een volledig slaapsysteem, gemakkelijk demonteerbaar is én al die materialen vervolgens 100 procent recycleerbaar zijn. Resleep is ontwikkeld volgens het ontwerpraamwerk Cradle to Cradle. Het innovatieve product maakt deel uit van onze duurzame filosofie. Zo worden ook de productieprocessen permanent kritisch onder de loep genomen ter verbetering van de ecologische voetafdruk.”

gebeurt dat niet en wordt aan het einde van de levensduur het overgrote deel van de slaapsystemen en matrassen vernietigd of verbrand. Daarom wordt voor het Resleepslaapsysteem in plaats van lijm en nietjes, gebruikgemaakt van kliksystemen, waardoor alle onderdelen gemakkelijk met de hand kunnen worden gedemonteerd. Dankzij de specifieke assemblageprocedure blijven de onderdelen, zoals het gebruikte hout en ijzer, zuiver. Op die manier behouden ze hun waarde en worden kosten voor verzamelen, sorteren en opnieuw verwerken verlaagd”, aldus Veldeman.

Met de hand demonteerbaar “Het idee is niet alleen ontstaan vanuit de UPV, de laatste jaren merkten we ook een groeiend geloof bij verschillende medewerkers dat onze manier van produceren niet langer verantwoord was in het licht van de toenemende schaarste aan grondstoffen. Daarnaast hebben we ook gemerkt dat er bij verschillende klanten interesse bestond in een duurzaam slaapsysteem.” Het uitgangspunt van Resleep is dat een consument een bed en matras volledig zelf uit elkaar kan halen en zo terug kan brengen naar kleine en makkelijk vervoerbare onderdelen die allemaal afzonderlijk een nieuwe bestemming kunnen krijgen. Voor het ontwerp is slechts een beperkt aantal materialen gebruikt, die allemaal een lage milieu-impact hebben. “Wanneer een matras of bedsysteem op een traditionele manier wordt geproduceerd, wordt ervoor gezorgd dat alles goed vastzit en eigenlijk nooit meer los kan. Omdat het zeer arbeidsintensief is om alles los te maken,

Naast het innovatieve ontwerp, werden dus ook de productieprocessen geanalyseerd op verbetering van de ecologische voetafdruk, het gebruik van hernieuwbare energie, afvalbeheer, watergebruik en sociale rechtvaardigheid. Daarvoor werd een beroep gedaan op EPEA uit Nederland, dat daarin gespecialiseerd is. Bovendien maakt Veldeman Bedding er ook werk van de hele keten, dus ook toeleveranciers, zo circulair mogelijk te laten werken. Veldeman Bedding beschermde het systeem met eigendomsrechten, maar ziet naar eigen zeggen wel veel potentie in eventuele internationale licentiepartners. Fa Quix, directeur-generaal van Fedustria, de beroepsvereniging waarvan Veldeman Bedding lid is, zegt daarover: “Vanuit onze federatie kunnen wij cradle-to-cradleinitiatieven zoals Resleep alleen maar toejuichen. Dit circulaire bed is niet alleen een wereldprimeur op vlak van ecodesign en

duurzaamheid binnen de beddensector, maar moet ook als voorbeeld fungeren voor alle beddenproducenten.” Circulair businessmodel volgende stap Maar wat als gebruikers er finaal toch voor kiezen hun Resleep-slaapsysteem op het stort te gooien zonder het uit elkaar te halen? “Dan blijft er van de circulaire gedachte inderdaad niet zoveel meer over”, aldus Veldeman. “Nu we een circulair product hebben verschuift de focus dan ook naar het ontwikkelen van een circulair businessmodel daarrond. Daar zijn we nu volop mee bezig. Uiteraard zal het onze taak zijn de eindconsument te sensibiliseren en motiveren in verband met het end-of-life-scenario. We zouden ons product bijvoorbeeld kunnen aanbieden ‘as a service’ en het kosteloos kunnen terugnemen, waarbij we de klant bovendien nog een tegoed zouden kunnen geven bij de aanschaf van een nieuw bed. Verschillende pistes worden in dat kader bewandeld. Daarnaast onderzoeken we doorgedreven tracking-technieken waardoor we ervoor zouden kunnen zorgen dat de producten nog makkelijk hun weg terugvinden naar ons en ze vervolgens tot in detail identificeerbaar zijn, zodat we ook perfect weten hoe en waarin we ze kunnen hergebruiken. Veldeman Bedding is recent ook gestart met de productie van eigen pocketverenkernen. Een beschermde technologie stelt het bedrijf in staat om verenkernen te produceren zonder dat daar een druppel lijm aan te pas komt. Die duurzame verenkernen zijn dus helemaal geschikt voor Resleep. ecoknowledge - ecoTips 19.2

De eindsprint van het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 Tekst: Anne-Marieke Cools, Sertius CVBA Het (ontwerp) Vlaams luchtbeleidsplan werd in de zomer van 2018 door de Vlaamse regering goedgekeurd. Intussen werden ook adviezen van Serv, Minaraad en het publiek verwerkt. Het luchtbeleidsplan zit dus momenteel in zijn eindsprint. Of het definitief luchtbeleidsplan 2030 de eindmeet heeft bereikt (lees: goedgekeurd is door de Vlaamse regering) bij het lezen van dit artikel hangt af van het politiek overleg net voor de verkiezingen van 25 mei 2019.

e maatregelen voorgesteld in het plan moeten leiden tot het op korte termijn behalen van de Europese luchtkwaliteitsnormen/streefwaarden en NECemissieplafonds 2020. Op middellange termijn moeten deze maatregelen leiden tot het behalen van de emissieplafonds van de NEC-richtlijn 2030, de halvering van de gezondheidsimpact ten gevolge van luchtverontreiniging tegen 2030 en het terugdringen van een derde van de oppervlakte waar de draagkracht voor vermesting of verzuring overschreden wordt. De bedoeling is om in 2050 te komen tot een luchtkwaliteit in Vlaanderen die geen significante negatieve invloed heeft op de gezondheid van haar inwoners én de draagkracht van de ecosystemen niet meer overschrijdt. Het ontwerp Vlaams luchtkwaliteitsplan 2030 werd aangepast om in lijn te zijn met de uitspraken van de rechtbank in het kader van de rechtszaak aangespannen door Greenpeace tegen de Vlaamse overheid. Dit is het behalen van de Europese luchtkwaliteitsdoelstellingen voor NO2, voor alle modelmatig berekende resultaten in heel Vlaanderen, in een zo kort mogelijke tijd. Deze ambitie leidt tot maatregelen voor de verschillende sectoren waaronder ook de industrie.

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

INDUSTRIE De maatregelen voor de industrie kunnen we samenvatten als een verderzetting van het huidige kosteneffectieve reductiebeleid. Hierbij werd de focus gelegd op het streven naar een ‘level playing field’ op Vlaams en Europees niveau en met de belangrijkste handelspartners. Het plan formuleert de ambitie van Vlaanderen om te blijven streven naar het in lijn brengen van de BREF-conclusies met de stand der techniek enerzijds, rekening houdend met de technische en economische haalbaarheid en de kosteneffectiviteit anderzijds. De tijd tussen de publicatie van de BREF-conclusies en de publicatie ervan in VLAREM III wordt ook zo kort mogelijk gehouden. Deze ambitie onderstreept het belang van de BREF-conclusies voor industriële emissiebronnen. Het plan wil mogelijk nog verdergaan dan de BREF-conclusies. In het kader van de NEC-doelstellingen zal onderzocht worden of mogelijke maatregelen die voldoen aan de (nieuwe) effectiviteitscriteria kunnen opgelegd worden in de vergunning. De effectiviteitscriteria werden in het kader van het NEC-reductiebeleid aangepast op basis van de inflatie van de voorbije 15 jaar (30 procent). Voor de parameter stof werd het effectiviteitscriterium bepaald op basis van een Nederlandse studie (VROM). Hieronder worden de nieuwe effectiviteitscriteria weergegeven. NOx

8,6 euro/kg

NMVOS

6,6 euro/kg

SOx

3,3 euro/kg

Stof

8 euro/kg

Het plan geeft aan dat het resterende kosteneffectieve reductiepotentieel in de industrie beperkt is, maar beschrijft per sector of emissiebron maatregelen die hieraan beantwoorden. MAATREGELEN INDUSTRIE De geformuleerde maatregelen zijn voor de parameters NOx, SOx, stof en NH3 zeer specifiek en veelal reeds besproken met sector of bedrijf en/of ingebed in vergunningen. Voorbeeld hierbij zijn een rookgascirculatie en onderzoek naar haalbaarheid voor injectie kalk in mouwfilter op sinterfabriek 2 en multicycloon en (hybride) mouwfilters op hoogovens en sinterfabrieken bij een ferrobedrijf. Voor de parameter VOS (exclusief methaan) zijn deze maatregelen minder specifiek. Voorbeeld hierbij is een bijsturing van het LDAR-programma in de chemische/raffinage sector en een onderzoek naar potentieel reductie van benzeenemissies. Voor de middelgrote stookinstallaties wordt het aanscherpen van de emissiegrenswaarden voorzien. Op basis van de informatie uit het register (type installatie, vermogen, draaiuren) dat wordt opgesteld in uitvoering van de MCP-richtlijn zal kunnen geëvalueerd worden of een aanpassing van de emissiegrenswaarden in Vlaanderen, rekening houdend met de evolutie van de techniek, wenselijk is.

R E t e m o r a b e i g r e n E update mei 2019

De elektriciteitsprijzen blijven stabiel schommelen tussen 50 en 55 euro/MWh

De gasprijzen zitten nog in dalende trend met wat volatiliteit de laatste maand

source: ICE Data

e belangrijkste reden van een nog steeds sterke energieprijs is de invloed van de historisch hoge CO2-emissie prijs (zie hieronder). Ook de hoge steenkoolprijzen – die stegen tot een stuk boven de 70 dollar/ton – spelen hier een (kleinere) rol in. De korte termijn prijzen zijn daarentegen redelijk zwak en dit komt vooral door de hoge nucleaire beschikbaarheid in België en omringende landen, de grote overvloedige hoeveelheden ‘renewables’ (zowel hoge zon als wind waarden). In het bijzonder in Duitsland zorgt dit voor lage spot prijzen (met zelfs negatieve waarden). Ook de gezonde gasvoorraden in heel Europa helpen deze korte termijn prijzen laag te houden. Dit zou wel eens een bearish (dalend) effect kunnen hebben op de lange termijn prijzen. Deze trend lijkt zich ook verder te zetten de komende weken. Doch moet men de droogte in Europa in de gaten houden want lage hydrologische productie zou een stijgend effect kunnen hebben op de markten. Om op middellange termijn het ‘support-level’ van 50 euro/MWh te breken zullen alle bovenstaande (bearish) factoren een aantal weken moeten duren. Bovenal blijft de allerbelangrijkste indicator van lagere prijzen de CO2 emissie prijzen en dus heel belangrijk deze goed in de gaten te houden.

De milde winter had duidelijk een neerwaartse druk op de gasprijzen maar sinds begin maart hebben we toch weer ‘mixed-signals’ gezien die onduidelijkheid scheppen. Het CO2-verhaal blijft voor een ondersteunend effect zorgen. Maar toch zien we ook heel wat factoren die de prijzen - relatief snel - terug in de dalende trend kunnen duwen. LNG-invoer naar West-Europa was op recordhoogte in de maand maart en deze zal waarschijnlijk blijven duren daar de vraag in Azië op de dag van vandaag eerder gematigd is. In april zagen we naast warme temperaturen en veel wind, ook grote toevoer van Russisch gas. Al deze factoren zorgen ervoor dat de Europese gasopslag op historische niveaus is. De olieprijzen zitten duidelijk in een stijgende trend en bereiken belangrijke niveaus tot boven 70 dollar/ton

source: ICE Data

De CO2-emissieprijzen staan op historisch hoge niveaus (tot 27,5 euro/MWh)

source: ICE Data

CO2-emissieprijzen hebben recordhoogtes bereikt de laatste weken met prijzen tot 27,5 euro/MWh. Speculatie blijft heel hoog in de CO2-markten, waardoor we een zeer hoge volatiliteit zien. Alleen al in de eerste maanden van dit jaar bewoog de prijs tussen 20 en 27.5 euro (bewegingen van 30 procent). Aangezien het EU ETS (Emission Trading Scheme) ook heel erg gelinkt is aan het Brexit-verhaal, zal de onzekerheid hierbij zeker ook een invloed hebben op de hoge prijzen.

Voor het eerst sinds 1 november haalde de olieprijs zijn hoogste prijs in vijf maanden. De belangrijkste factor zijn de sancties van de Verenigde Staten opgelegd aan alle landen die nog Iraanse olie invoeren. Ook de economische perspectieven in de VS zijn een reden tot optimisme en dus hogere olieprijzen. Aan de aanbodzijde zijn er nog meer versterkende effecten: vermindering van productie binnen het OPEC kartel, de precaire situatie in Venezuela en de opkomende onrust in Libië. De nakende overeenkomst tussen VS en China en economische groei die daaraan gepaard is, helpt om de prijzen hoog te houden. Enkel een hele grote stijging in olievoorraden en slecht globaal economisch nieuws kan hierin verandering brengen. Overzicht van elektriciteitsprijzen in Europa:

source: ICE Data

De rubriek energiebarometer wordt verzorgd door Condugo, Xavier De Moor, xavier.demoor@condugo.com

Prijsverschillen tussen België, Nederland en Frankrijk blijven relatief stabiel en gelijklopend.

ECOREPORTAGE

Sorteren in uw bedrijf: Valipac helpt u Wist u dat (niet-gesorteerd) restafval van bedrijven nog gemiddeld 50 procent materialen1 bevat die hadden kunnen gevaloriseerd worden als ze aan de bron waren gesorteerd?

at zou een autopsie van uw restafvalcontainer onthullen? Gebruikt u een grote container van het type 20m³, dan is de kans reëel dat u er nog veel hout, plastic en papier/karton in terugvindt. Voert u uw restafval af in een rolcontainer van het type 1100 liter, dan kan hij nog plastic, papier/karton en organisch afval bevatten. Door enkel al deze drie stromen te sorteren, zou u iets minder dan de helft van het volume van uw restafvalcontainer kunnen vrijmaken. Minder restafval betekent ook minder kosten dankzij een aanpassing van de ledigingsfrequentie of het volume van uw container. Een duwtje nodig om uw afval te sorteren? Met het juiste advies is het opstarten van een sorteerproject in een bedrijf eenvoudiger dan u denkt. Deze 10 tips helpen u alvast snel aan de slag te gaan. 1. Breng uw afvalbeheer in kaart: verzamel de opgehaalde gewichten, bestemmingen en prijzen in een Exceldocument. Met een beter zicht op uw afvalproductie kunt u ook gemakkelijker de pijnpunten identificeren en aan de slag gaan met geschikte oplossingen. 2. Kijk naar de inhoud van uw restafvalcontainer: Hout, papier/ karton, kunststoffen en voedselresten zijn de meest voorkomende stromen in het restafval en kunnen nog perfect gerecycleerd worden. Door meer stromen

Wist u dat (niet-gesorteerd) restafval van bedrijven nog gemiddeld 50 procent materialen bevat die hadden kunnen gevaloriseerd worden als ze aan de bron waren gesorteerd?

te sorteren, reduceert u het volume en het gewicht van uw restafvalcontainer en hiermee ook de kost voor uw restafval. Controleer uw sorteerverplichtingen: Vandaag moet een bedrijf verplicht 21 afvalstromen sorteren. Dit zijn ongeveer dezelfde als thuis, maar meestal komen ze niet allemaal voor in uw bedrijf. Pas de vullingsgraad van uw containers aan: de facturatie gebeurt meestal bij elke ophaalbeurt, of de container nu vol is of niet. Als de container slechts minder dan driekwart vol is, verminder dan de ophaalfrequentie. Verzamel plasticfolie in zakken: folie komt vrij in de meeste bedrijven maar veelal in kleine hoeveelheden. Koop zakken voor de inzameling van plasticfolie bij uw afvalinzamelaar. Ze worden samen met het papier/karton opgehaald. Investeer in een perscontainer: als u veel afval produceert, kunt u dankzij een perscontainer, het volume van uw afval flink verminderen, met een lagere ophaalkost als gevolg. Voor hout kunt u ook gebruikmaken van een zogenaamde rollpacker.

7. Haal de vuilnisbakken weg: sorteerbaar afval belandt snel in de vuilnisbakken naast de werkplaatsen. Haal ze weg en vervang ze door sorteereilanden. Ze zetten uw medewerkers aan tot dagelijks doeltreffend sorteren. Aangepaste openingen, kleurcodes en stickers zorgen voor meer efficiëntie. 8. Sensibiliseer en betrek alle medewerkers: communiceer over de sorteerregels, bepaal doelstellingen en geef regelmatig feedback. En waarom geen afvalwedstrijd organiseren? Dit is een goede manier om banden te versterken en op een leuke manier vooruitgang te boeken. 9. Let op de kwaliteit van het gesorteerd afval: Hoe beter u sorteert, hoe waardevoller de stroom wordt voor de inzamelaar. Fout gesorteerd afval bemoeilijkt de recyclage, waardoor inzamelaars er extra kosten voor kunnen aanrekenen. 10. Werk samen met een bij Valipac aangesloten ophaler: komt er bedrijfsmatig verpakkingsafval vrij in uw bedrijf? Als u dat verpakkingsafval correct sorteert, kan u recht hebben op verschillende types premies. Valipac helpt u graag op weg en stelt een website ter beschikking, specifiek gewijd aan het sorteren in bedrijven: iksorteerinmijnbedrijf.be . U vindt er een maximum aan nuttige informatie die u zal helpen bij uw aanpak en die bovenstaande tips verder toelichten. Aan de hand van duidelijke richtlijnen per materiaal, zal u ook leren hoe u uw afval correct kan sorteren. U vindt er bovendien ook communicatiemateriaal om binnen uw bedrijf te gebruiken.

1 Sorteeranalyse van bedrijfsrestafval ingezameld door private inzamelaars, studie uitgevoerd door OWS in 2017 in opdracht van de OVAM.

ecoTips 19.2 - ecoknowledge

Ecoklik www.co2logic.com

We berekenen, verminderen en compenseren uw CO2-uitstoot CO2logic is gespecialiseerd in het berekenen, verminderen en compenseren van CO2-uitstoot. Wij begeleiden en helpen bedrijven bij het identificeren, rapporteren en uitvoeren van hun strategie voor duurzame ontwikkeling. Elk bedrijf is verschillend, daarom kiezen we voor een ‘op maat’ benadering. Sommige zijn aanwezig in de dienstensector terwijl andere industriële bedrijven zijn. Er zijn multinationals met veel sites overal ter wereld, anderen hebben één hoofdkantoor vanwaar alles gebeurt,... Maar ze hebben allemaal één ding gemeen, namelijk een CO2-

2. VERMINDEREN:  CO2 verminderingsadvies (kantoren, productie, fleet, logistics, gedrag...)  Energie-audits  Financiële analyse van de verschillende verminderingsscenario’s om prioriteiten te stellen  Change Management 3. COMPENSEREN:  Niet reduceerbare CO2-uitstoot compenseren om CO2 Neutral te worden  CO2-neutraliteit advies  Carbon management (‘Kyoto’ en ‘Voluntary’)  Advies en ontwikkeling van Gold

“By opting for CO2 neutrality, a company or organisation chooses to take responsibility for the true impact of its CO2 emissions instead of shifting it to society” voetafdruk afkomstig van verschillende maar gelijkaardige bronnen: energie (elektriciteit, gas, stookolie,…), transport (vloot, bedrijfsvluchten, logistiek,…), afval (papier, plastiek, organisch),… CO2logic helpt u een overzicht van deze CO2-uitstootbronnen te krijgen, opportuniteiten of dreigingen te identificeren, strategieën voor duurzame ontwikkeling ontplooien, prioriteiten voor vermindering toepassen, intern en extern communiceren,… We berekenen, verminderen en compenseren uw CO2-uitstoot. 1. BEREKENEN:  Carbon footprinting/auditing gebruik makende van het Bilan Carbone® (ADEME gecertificeerd) en/ of het GHG Protocol van het World Resource Institute/World Business Council on Sustainable Development, beide compatibel met ISO 14064.  Analyse van de levenscyclus (Life Cycle Analysis) en product/service carbon footprinting (PAS 2050 BSI) 14

ecoTips 17.1 - circulaire economie

Standard, CDM, VCS of andere VER projecten (bijvoorbeeld CO2-credits verdienen bij het ontwikkelen van CO2-reductieprojecten) 4. COMMUNICEREN:  Samen met uw departement communicatie of PR-/marketing-/ reclamebureau

 We zorgen ervoor dat deze communicatie duidelijk en correct is  Het is onze overtuiging dat bedrijven die iets positiefs doen voor het milieu door iedereen gezien en gekend moeten worden Cases:Lotus ION,Bakeries Proximus, Boortmalt, Cases: en MVO, Delta WWF,wordt Audide Brussels, Stad Lloyd eerste CO2-neutrale Gent, Haven van in Brussel, levensverzekeraar België, CMB, Strategisch

Interparking, Bakeries, advies voor de Lotus Vlaamse Overheid, Paradise City,… departement LNE. CO2logic is de eerste Carbon Disclosure Project (CDP) accredited provider voor de Benelux en ondersteunt de CO2prestatieladder in België.

Huidevettersstraat 60A, Rue d’Accolay 15-17, 1000 1000 Brussel Bruxelles Tel. +32 (0)478 41 30 07 info@co2logic.com www.co2logic.com

CONFOCUS, al 15 jaar uw partner voor permanente vorming Als onafhankelijke opleidingsverstrekker zijn wij de geknipte partner voor uw permanente vorming. Onze opleidingscoördinatoren houden constant de vinger aan de pols om zo het meest actuele opleidingsaanbod samen te stellen. Samen met de Confocusexperten spelen wij kort op de bal, met speciale aandacht voor de praktische kant van het verhaal.

OP DE AGENDA IN HET NAJAAR

ZOMERSE MILIEUDAGEN

• Nieuwigheden van de codex-trein

Kies en mix: 3 themazalen, 12 onderwerpen, 3 locaties

• VLAREM-trein 2018 en andere VLAREM-topics

• Afval en materialenbeheer

• Milieumisdrijven en het deskundigenonder-

• Bodem en saneringen

zoek in strafzaken

2/7 ANTWERPEN | 28/8 GENT | 30/8 HASSELT

• VLAREM

• Bedrijfsbezoeken: Danone & Ikea • Het Bodemdecreet en VLAREBO • Industriële geurhinder | aanpak en beheersing • Voedselfraude: wat met al dat gesjoemel?

TWEEDAAGSE WATER 29/8 & 30/8 ANTWERPEN

• Hygiëne in de voedselketen

• Basisprincipes over industriële afvalwaterzuivering

• Aansprakelijkheden van de milieucoördinator

• Technische aspecten van het lozen van industrieel

NOG PUNTEN NODIG? LAAT HET ONS WETEN EN WIJ STELLEN EEN OPLEIDINGSPAKKET VOOR U SAMEN.

afvalwater • Waterhuishouding in de industrie: beheersing en optimalisatie • Waterrisico’s in een veranderend klimaat Deze sessies kunnen ook apart gevolgd worden.

DRIEDAAGSE ASBEST ✓ Gent, Antwerpen & Hasselt ✓ Erkende milieuopleidingen ✓ Erkend door Alimento ✓ BSD-erkenning ✓ KMO-portefeuille ✓ Persoonlijke aanpak

CONFOCUS.BE/MILIEU

DAG 1: 22/8 HASSELT & 4/12 ANTWERPEN DAG 2: 23/8 HASSELT & 5/12 ANTWERPEN DAG 3: 6/12 ANTWERPEN • DAG1: Herkenning | voorbeelden | materiaalmonstertest • DAG 2: Wetgeving | veiligheid | rapportering • DAG 3: Inventariseren tot en met rapporteren | veilige monsternames Deze sessies kunnen ook apart gevolgd worden. VRAGEN? Contacteer Barbara: barbara.castermans@confocus.be of 0473 222 152.