COP21 Brengt COP21 de oplossing of meer van hetzelfde?
Terug- en vooruitblik op het
Klimaat akkoord
De préconferentie aan COP21, door Greenacco
Op 12 december 2015 bereikten de wereldleiders en onderhandelaars een akkoord om de opwarming van de aarde te beheersen en onder de
2 graden Celsius te houden. Dat is je waarschijnlijk wel bekend. Maar wat
betekent dit voor de aarde, de mensen, de bedrijven?
Moeten we blij zijn en hoopvol? Of is het akkoord maar
een symbolische daad en stellen we onze verwachtingen best bij?
Tekst en beeld: Hilde De Wachter, ecoTips
december-januari 2015 | 6
ecoTips volgde de ontwikkelingen op de voet en woonde net voor de klimaattop een ‘pré-top’ bij in Rieti, Italië, georganiseerd door Greenaccord. Gedurende drie dagen kwamen wetenschappers, politici, activisten en vele anderen hun mening verkondigen over het klimaatgebeuren en de opwarming van de aarde.
26
Pessimisme troef Eén ding viel op tijdens de eerste dag van de conferentie, toen vooral de wetenschappers aan het woord kwamen. Iedereen was enorm pessimistisch over de mogelijke uitkomst van COP21, dat op dat moment nog moest beginnen. Alle sprekers waren overtuigd van de
noodzaak om ver onder de 2 graden Celsius opwarming te blijven maar niemand geloofde dat er in Parijs daarover een akkoord zou be-
graden opwarmen. Een voormalig regeringslid van de Indiase re-
“Time is temperature” reikt worden. Dat sommige landen, waaronder België, zonder INDC (Intended Nationally Determined Contribution) naar Parijs kwamen, stemde iedereen somber. Die INDC’s geven namelijk aan wat een land precies wil gaan doen de komende jaren, tot welke maatregelen ze zich willen verbinden. Bovendien rekende iemand voor dat de maatregelen in de wel neergelegde INDC’s ruim onvoldoende waren. De aarde zou minstens 4,5
gering kwam vertellen dat India in de komende jaren vooral zou gaan investeren in kolencentrales, omdat het nu eenmaal een enorme bevolkingsgroei te verwerken heeft en dit een enorme druk op de economie legt. Niet echt iets wat je wil horen op een conferentie over klimaatopwarming. Het onverhoopte werd waarheid Toch verbaasden de regeringsleiders vriend
COP21
en vijand. Ze kwamen toch tot een klimaatakkoord. En wat voor één! Eentje dat de landen ertoe verbindt om de opwarming van de aarde gemiddeld onder de 2 graden Celsius te houden. Met als doelstelling niet meer dan 1,5 graad te stijgen. En met aandacht voor nieuwe opkomende economieën. Niemand die het had verwacht. Velen van de sprekers op de préconferentie waren zelf getuige van het akkoord of traden op als onderhandelaar. Wij vroegen een aantal van hen om een reactie na 12 december. Die lees je op de volgende pagina’s. Uiteraard vroegen we ook dichter bij huis naar een reactie, bij FEBEM en de Klimaatzaak. Ook hun reactie lees je hierna. Zijn we op de goede weg? De vraag die velen zich stellen, na dit onver-
hoopte succes: zijn we nu op de goede weg? Of leidt de weg ons toch nog naar de afgrond? Feit is alvast dat de landen die het akkoord bereikten, zichzelf heel veel huiswerk gaven. Vele INDC’s zijn ontoereikend en moeten dringend bijgestuurd. Want ‘time is temperature,’ om eens een bekend spreekwoord te parafraseren. Hoe langer de maatregelen uitblijven, des te moeilijker om de doelstelling te halen. Het zal de komende maanden en jaren duidelijk worden wat dit akkoord in de praktijk betekent. Hoe het onze levensstijl, onze manier van ondernemen en leven, zal veranderen. Want dat er iets zal moeten veranderen om de doelstelling te halen, daar twijfelt niemand meer aan ‘Business as usual,’ is voorbij.
Reactie van de Klimaatzaak op het COP21-klimaatakkoord
De klimaatconferentie van Parijs die een maand geleden plaatsvond zou een langverwacht internationaal verdrag moeten opleveren dat qua gewicht en impact het Kyoto-protocol (1997) en de daaropvolgende teleurstellende conferenties ver achter zich zou laten. De klimaatsveranderingsproblematiek klom de laatste jaren steeds hoger op de agenda van zowel de burger, de media, de bedrijven als de politiek.
wind die vanuit het noorden waaide alwaar een bevriende organisatie de rechter wist te overtuigen om de regering te wijzen op diens nalatigheid. Maar zelfs de inzet van vele andere bezorgde organisaties, tot zelfs een open brief vanuit de bedrijfswereld, wisten voorlopig onze politici niet te overtuigen om met een ambitieus Klimaatakkoord op de proppen te komen. Na zes jaar van gekibbel moesten ze dan wel een akkoord bij
“Het COP21-akkoord maakt Klimaatzaak spijtig genoeg niet overbodig” vzw Klimaatzaak en zijn 10.000 mede-eisers mogen fier zijn daar in eigen land een grotere bewustzijnsvorming rond geschapen te hebben. Klimaatzaak stelde de vier verantwoordelijke regeringen in gebreke, startte een rechtszaak en hoopte zo de politiek wakker te schudden. Een meevaller was de voortstuwende
elkaar scharrelen omdat COP21 eraan kwam. België vertrok de eerste dagen zelfs naar Parijs zonder enige overeenkomst tussen de gewesten. Ons land kreeg hiervoor de niet te benijden prijs Fossil Of The Day. Proficiat alweer. Maar wat betekent de uitslag van
het internationale akkoord voor Klimaatzaak? Fantastisch dat er überhaupt een akkoord is gesloten met 195 landen: een historisch feit! Het is eindelijk dé bevestiging van wat de wetenschap al jaren beklemtoont: dat er meer gedaan moet worden om klimaatopwarming tegen te gaan. Dat een 2°C opwarming dé absolute grens is die we niet mogen overschrijden, maar dat een limiet van 1,5°C volgens de laatste wetenschappelijke bevindingen nog beter zou zijn. Ok, dat is duidelijk, een Belgische klimaatzaak is dus overbodig geworden? Was dat maar zo. Konden we maar besluiten dat we die zware piste niet moesten nemen. Dat we konden applaudisseren voor het Belgische, Vlaamse, Brusselse en Waalse beleid inzake een ambitie om echt te kiezen voor een duurzame toekomst. Een plan dat op tafel zou liggen dat oprecht bewijst dat de urgentie van deze dreigende problematiek au sérieux genomen wordt. Helaas.
december-januari 2015 | 6
ord in Rieti
Is Klimaatzaak overbodig na COP21?
27
COP21 De huidige, bijna spontaan ingediende nationale plannen zijn ruim onvoldoende om die doelstellingen te halen. België tekende tijdens de klimaattop van de VN in Cancún (2010) al voor enige goede wil in de juiste richting, maar dat bleken slechts woorden te zijn want het trackrecord tot nu toe laat zien dat er onvoldoende daden zijn gesteld om zelfs deze bescheiden ambities te halen. Het is nog te vroeg, maar van enige hoopvolle aanpak is voorlopig geen sprake, in tegendeel: er werden de laatste weken beslissingen genomen die niet laten uitschijnen dat er in de nabije toekomst verandering komt. Onze regeringen lieten zelfs blijken
eerst te willen wachten op het verdict vanuit Europa, dus in plaats van te handelen als beschermende huisvaders, reageren ze als kinderen die regels nodig hebben - dit in tegenstelling tot een aantal voorbeeldige andere Europese landen die een voortrekkersrol spelen. Het COP21-akkoord maakt de Klimaatzaak dus niet overbodig. De wetenschap leert ons niets nieuws en de akkoorden gingen altijd al die richting uit. Maar op het vlak van uitvoering en daadkracht is er helaas nog heel wat werk aan de winkel. We zijn niet voor niets Fossiel van de Eeuw. Al zes jaar onderhandelden onze ministers over de verdeling van klimaat-
inspanningen voor 2020, die intussen al lang onvoldoende bleken. In plaats van de boost van COP21 te gebruiken om de bevolking toe te spreken met krachtdadige woorden die een duurzame toekomst inleiden en meteen ook te bewijzen dat we wel degelijk de Levenslustigste van de Eeuw zijn, bleef het opvallend stil aan politieke kant. Een gemiste kans en ook een duidelijk signaal dat de druk die vzw Klimaatzaak oplegt nog verre van afgenomen is en nog zal moeten opgevoerd worden. P.S.: je kan nog steeds mede-eiser worden of steunen via www.klimaatzaak.be
Reactie van FEBEM op het COP21-klimaatakkoord
Nu proactief worden in plaats van achter de feiten aan te hollen
december-januari 2015 | 6
Op twee weken tijd hebben we 2 belangrijke internationale akkoorden. Eerder meldde FEBEL al dat het plan van de Europese Commissie om 65 procent van alle afval te recycleren, niet ver genoeg gaat voor pionierslanden zoals België. Zeker niet voor België. Volgens Werner Annaert van FEBEM, de Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer, is er een grotere tevredenheid over het akkoord van de COP 21: “Het akkoord is historisch als we kijken naar de omvang (aantal landen), de erkenning van het probleem, de doelstellingen en opvolging. We verwachten nu wel dat onze gewesten het voortouw gaan nemen en niet terug juist binnen tijd de koers uitfietsen.”
28
Afvalvalorisatie biedt niets dan voordelen Afval op een nuttige manier hergebruiken biedt niets dan voordelen. Niet in het minst in de strijd tegen de CO2-uitstoot. Een voorbeeld: een ton papier recycleren in plaats van verbranden, vermijdt de uitstoot van 750 kg CO2. Bovendien kunnen productiebedrijven hun CO2-uitstoot aanzienlijk afbouwen door primaire grondstoffen
Werner Annaert van FEBEM te vervangen door gerecycleerde producten, de zogenoemde secundaire grondstoffen. Zo komt er bij de productie van glas op basis van gerecycleerd glas 45 procent minder CO2 vrij dan bij de klassieke productie. En dat gerecycleerd glas vinden we hier in België, waardoor er geen lange, dure en vervuilende transporten van mijnen aan de andere kant van de wereld nodig zijn.
Tot slot kan het afval dat niet recycleerbaar is, via verbranding worden omgezet in warmte of elektriciteit. Verbrandingsinstallaties vermijden 77,8 kg CO2 per GigaJoule warmte en 0,5 kg CO2 per kilowattuur elektriciteit in vergelijking met centrales die energie produceren op basis van fossiele brandstoffen, zoals steenkool en aardgas. Het sluiten van de materiaalkringlopen is dan ook een essenti-
COP21 eel element in de strijd tegen de opwarming van de aarde. België: voortouw nemen én afspraken nakomen, ook tegenover de bedrijven In januari 2015 publiceerde Thrillist de resultaten van een onderzoek op basis van cijfers van Eurostat en de Wereldbank. Daaruit bleek dat van alle Europese landen België het best
geven waar de nadruk vooral ligt op het gebruik van gerecycleerde grondstoffen. Momenteel kampt de sector immers met grote moeilijkheden voor het vinden van oplossingen (zowel naar materiaal als energie toe) voor tal van afvalstromen, het houtafval op kop, maar ook kunststoffen en dergelijke. De Vlaamse overheid, en in het
“Van alle Europese landen recycleert België het beste” is in recycleren. Volgens Werner Annaert is dit het resultaat van de pioniersrol van België in het sorteren van afval: “We hebben van in het begin begrepen dat recycleren begint met goed sorteren. Hier bestaat al tientallen jaren de gescheiden afvalophaling voor pmd, gft, papier en karton enzovoort. De Belgen werken daar goed aan mee, dat is al meermaals aangetoond. Daardoor hebben we vrij zuivere afvalstromen die op een economisch rendabele manier te recycleren zijn. Zo zijn er heel wat gespecialiseerde bedrijven ontstaan die afval omzetten in nieuwe producten of secundaire grondstoffen.” Echter, nu is het ook tijd om een beleid gestalte te
bijzonder minister van Energie Turtelboom, moet ook afspraken naar de
bedrijven nakomen. Annaert: “Het energiebesluit meldt dat de Vlaamse overheid de steun moet aanpassen voor de opwekking van groene stroom bij afvalverbranding. De verbranding van organisch afval is immers CO2 neutraal. Het besluit voorziet dat op tijd en stond moet worden berekend hoeveel organisch afval wordt verbrand en bij akkoord van OVAM de steun moet worden aangepast. De herberekening is gedaan, OVAM is akkoord dus als minister Turtelboom haar eigen besluit wil respecteren, dient ze de nieuwe percentages dringend in te voeren. Zo niet verliest het beleid elke geloofwaardigheid bij de bedrijven actief in de groene stroomproductie.”
Wie is FEBEM?
FEBEM vzw is de Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer (www.febem-fege.be) en vertegenwoordigt 220 privaatrechtelijke bedrijvenactief in het materialenbeheer en de productie van groene energie uit materialen. Goed voor een tewerkstelling van 8000 mensen en een jaarlijkse omzet van 2,8 miljard euro.
Reactie van Professor Jasser Auda op het COP21-klimaatakkoord
COP21 zal niet werken!
De nationale en internationale politiek in het huidige systeem van natiestaten, en de manier waarop de Verenigde Naties gestructureerd zijn en
functioneren, laten geen echte vooruitgang op het klimaatfront toe. Regeringen zijn ofwel dictaturen ofwel werden ze democratisch verkozen. Om een lang verhaal kort te maken: dictaturen zitten niet in met mensen of het milieu. Democratisch verkozen regeringen aan de andere kant, zijn er in het beste geval om de belangen van hun natie te verdedigen. In het slechtste geval verdedigen ze de belangen van drukkingsgroepen in deze landen. Maar het is een feit dat een overheidsbeleid en overheidsbeslissingen die het milieu willen beschermen voor de mensheid, tegen de beide belangen ingaan, zeker op korte termijn. Nationale belangen zijn duidelijk gedefinieerd in termen van een economie die moet groeien. Dit
heeft per definitie een negatieve impact op het milieu. Drukkingsgroepen zijn geld gebonden en de druk die ze uitoefenen heeft nog een grotere negatieve impact. Zo lang het concept van gerechtigheid in wetten, politiek en overheden gedefinieerd wordt op basis van nationale grenzen en niet op basis van ethische waarden, zal er niets gebeuren. De manier waarop we zaken doen, heeft ook nood aan een ethische herziening. ‘Sociale verantwoordelijkheid’ wordt gedefinieerd als een soort van liefdadigheid of gemeenschapswerk waar ondernemingen een klein stukje van hun winst aan doneren. Maar het milieu zal blijven verloederen tot ‘sociale verantwoordelijkheid’ de core
december-januari 2015 | 6
Het nieuws van de COP21 deal en het gejuich en het gejubel dat politici van over heel de wereld toonden, gaven miljoenen mensen wereldwijd een vals gevoel van voldoening. Het is een ethische verantwoordelijkheid om de waarheid te zeggen, zelfs als dit raar klinkt midden alle vieringen en propaganda. En de waarheid is: er zal geen ommekeer komen in het desastreuze pad dat we de aarde opstuurden, tenzij, zo denk ik er toch over, we de manier waarop we de dingen doen, veranderen: politiek, business en media.
29
COP21
Wie is Jasser Auda? Professor Jasser Auda is Al-Shabiti hoogleraar van Maqasid Studies aan het Internationale Vredescollege in Zuid-Afrika, en directeur van het Maqasid Instituut, een globale denktank met zetel in Londen, en extern professor islamrecht aan de Carleton universiteit in Canada. Hij geeft lezingen en trainingen over de islam, het islam recht, spiritualiteit en ethiek in een dozijn universiteiten en organisaties wereldwijd. Hij schreef 25 boeken in het Arabisch en het Engels.
business van de bedrijven wordt. Sommigen zullen zeggen dat dit niet realistisch is. En dat brengt ons terug naar de manier waarop overheden werken. Zo lang overheden hun macht niet gebruiken om ondernemingen te corrigeren, zal er niets gebeuren. En zo lang de media aan het grote geld gebonden zijn, zal er geen publieke druk zijn en zal er dus opnieuw niets gebeuren.
december-januari 2015 | 6
Uiteindelijk is ethiek – en religieuze overtuiging voor diegenen die een religie als ethische referentie gebruiken – één van de weinige oplossingen die ons resten voor de globale milieucrisis. Ethiek – en geloof – gaan over individuele handelingen en zijn dus transnationaal en erg krachtig. Als religieuze en ethische leiders en gemeenschappen wereldwijd samen komen en hun volgers aanmoedigen om actie te ondernemen, individueel en collectief, op een manier die het milieu beschermt en de klimaatverandering kan keren, dan is er hoop. Dit kan ‘wishful thinking’ zijn maar we blijven hopen op ethische politiek, ethisch ondernemen, ethische media en ethische religie! Het is de enige weg uit de crisis.
30
COP21 Reactie van Professor John Schellnhuber op het COP21-klimaatakkoord
De grote transformatie naar duurzaamheid begint Wie is John Schellnhuber? Hans Joachim Schellnhuber is de Directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). Hij stichtte zelf dit instituut in 1992. Hij is professor theoretische fysica aan de universiteit van Potsdam en extern professor aan het Santa Fe Instituut in de Verenigde Staten. Verder is hij co-voorzitter van het German Advisory Council on Global Change (WBGU).
lijn met de wetenschappelijke risicoanalyse. Indien het akkoord oprecht uitgevoerd wordt, dan zal COP21 de decarbonisatie van de wereldeconomie induceren tegen het midden van de eeuw. Maar de huidige emissiereductie beloftes (INDC’s of Intended Nationally Determined
Contributions) van de meeste landen zijn onvoldoende en moeten aangepast worden naar een nieuw ambitieniveau in de komende jaren. Toch is dit een keerpunt in onze menselijke activiteit. De grote transformatie naar duurzaamheid begint.
december-januari 2015 | 6
De geesten van Parijs hebben de spoken van Kopenhagen verslagen! Rede en moraal kwamen samen in COP21 en leverden een historisch akkoord dat eindelijk het nationale egoĂŻsme overstijgt. Het doel om de opwarming van de aarde te beperken tot onder de 2 graden Celsius en 1,5 graden als richtwaarde aan te houden is ambitieuzer dan we verwacht hadden maar wel volledig in
31