Croi na Gaeilge 2 Leabhar Gníomhaíochta

d

C

om pa ny

of

Ire la n

Croí 32 na Gaeilge

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

Leabhar Gníomhaíochta Pearse Ahern Megan O’Connor Le Séin Ó Maonaigh

00 Croi 2 Activity (LG) prelims.indd 1

09/03/2022 19:42

d

An Chéad Chló 2022 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12

Ire la n

www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa ctp © Pearse Ahern, Megan O’Connor, 2022

Tháinig an páipéar a úsáideadh sa leabhar seo ó fhoraoisí rialaithe i dtuaisceart na hEorpa. In aghaidh gach crainn a leagtar, cuirtear crann amháin eile ar a laghad.

Dearadh agus clúdach: EMC Leagan amach: Carole Lynch

na l

Eagarthóir: Caitriona Clarke

C

ISBN 978-1-80230-011-6

om pa ny

of

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.

Léitheoirí profaí: Dara Kelly, Dorothy Ní Uigín

at io

Léaráidí: Beehive Illustration: Russ Daff, Simon Smith, Abdi

Ed

uc

Cóipcheart Gabhaimid buíochas leo seo a leanas a thug cead dúinn ábhar dá gcuid a úsáid sa leabhar seo: An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta; Jeaic ar Scoil le Dairena Ní Chinnéide; Maith Dhom le Máirtín Ó Direáin; Stadeolaíocht le Marcus Mac Conghail; An Ghealach le Caitríona Ní Chléirchín; Conradh na Gaeilge; Gael Linn (Gaelbhratach); RTÉ Archives; Tuairisc.ie; TG4

e

Íomhánna

©

Th

Adare Productions; Alamy stock photos: WENN Rights Ltd; PA Images; Radharc Images; Andy Buchanan; MagaMedia; Shutterstock; Sportsfile: David Fitzgerald; pp.117 An Teanga Rúnda, Wild Atlantic Pictures; pp.124 Hector O’hEochagain © INPHO/James Crombie; pp.124 Brian Ó Beaglaoich © INPHO/James Crombie; pp.141 Cora Staunton © INPHO/ Tommy Dickson; pp.145 Philip Suttcliffe © Aidan Crawley photography Rinne na foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile a dhéanann teagmháil leo. Nóta buíochais Buíochas ómósach do Shéin Ó Maonaigh as a chuid oibre sa leabhar seo.

00 Croi 2 Activity (LG) prelims.indd 2

09/03/2022 19:14

iv

Ire la n

Réamhrá Aonad 1

An Scoil agus Cúrsaí Oideachais

Aonad 2

Mé Féin, Mo Theaghlach agus Mo Chairde

Aonad 3

M’Áit Chónaithe agus Mo Cheantar

Aonad 4

Caitheamh Aimsire agus an Teicneolaíocht

58

Dráma

Gleann Álainn

73

Aonad 5

Poist agus Cúrsaí Oibre

Aonad 6

Laethanta Saoire agus Taisteal

Aonad 7

An Ghaeilge agus Cultúir Eile (MRB 2)

©

Th

e

Ed

Cluastuiscint

1

19

of

om pa ny

C

na l

at io

Spórt agus Cúrsaí Folláine

uc

Aonad 8

d

Clár

Clár 39

87 102 116 134

Aonad 1

151

Aonad 2

155

Aonad 3

159

Aonad 4

163

Dráma

168

Aonad 5

171

Aonad 6

176

Aonad 7

181

Aonad 8

184

iii

00 Croi 2 Activity (LG) prelims.indd 3

09/03/2022 19:14

Croí na Gaeilge 2

Nóta faoin aidiacht:

Nuair atá an t-ainmfhocal san uimhir iolra, tá an aidiacht san uimhir iolra freisin.

Mar shampla: bróg dhubh ach bróga

dubha.

Ire la n

Fáilte romhat go dtí leabhar gníomhaíochta Croí na Gaeilge 2! Cabhróidh an leabhar seo leat ar do thuras foghlama. Scríobh • Feicfidh tú naisc sa téacsleabhar a chuirfidh Déan cur síos ar dhá cheann de na héidí scoile atá á gcaitheamh ag an triúr daltaí tú i dtreo leathanaigh i do leabhar ar dheis. Critéir ratha: • Labhair faoi na dathanna gníomhaíochta. • Déan tagairt do thrí rud ón éide scoile • An maith leat an éide scoile? • Sa leabhar gníomhaíochta, tá breis • Ar mhaith leat aon chuid den éide scoile a athrú? gníomhaíochtaí forbartha le fáil chun foghlaim neamhspleách obair bhaile agus cleachtadh scrúduithe a sholáthar. • Is gníomhaíochtaí ar ardchaighdeán iad. Éide scoile Glac grianghraf díot féin agus d’éide scoile ort. Scríobh ceithre • Síos trí na haonaid, neartóidh tú do abairt faoin éide scoile atá ort. scileanna teanga agus tiocfaidh forbairt ar do thuiscint ar an ngramadach, ar stór focal, ar litríocht na Gaeilge agus ar chultúr na Gaeilge. • Síneadh foghlama: Cabhraíonn na gníomhaíochtaí leat a bheith cinnte faoi na rudaí a fhoghlaimíonn tú. • Ag deireadh an leabhair, tá roinn cuimsitheach cluastuisceana chun deiseanna éisteachta a chur ar fáil. Tá cluastuiscintí le fáil do gach aonad.

d

Réamhrá

Déan an tasc ar lch 9.

15

om pa ny

of

LG

Gach rath ar do thuras foghlama!

Aonad

uc

at io

na l

C

Pearse Ahern Megan O’Connor Acmhainní fuaime • Leis an Edco Audio App nua, atá saor in aisce, is féidir leat éisteacht le cluastuiscintí ón leabhar Access the Web App gníomhaíochta agus tú ag taisteal. • Is féidir an aip a íoslódáil saor in aisce ó Google Play agus Apple App Store ar do ghléas móibíleach nó do ríomhaire deisce, nó is féidir éisteacht ar líne tríd an Web App www.edco.ie/audio • Nuair a osclaíonn tú Edco Audio App, beidh rochtain agat ar na taifid seo a leanas, chun gníomhaíochtaí cluastuisceana a dhéanamh i ngach aonad.

Rianta 3.02–09

Aonad 2: Mé Féin, Mo Theaghlach agus Mo Chairde

Rianta 3.10–19

Aonad 3: M’Áit Chónaithe agus Mo Cheantar

Rianta 3.20–30

Aonad 4: Caitheamh Aimsire agus an Teicneolaíocht

Rianta 4.02–18

e

Ed

Aonad 1: An Scoil agus Cúrsaí Oideachais

Th ©

Rianta cluastuisceana

Dráma: Gleann Álainn

Rianta 4.19–27

Aonad 5: Poist agus Cúrsaí Oibre

Rianta 5.02–13

Aonad 6: Laethanta Saoire agus Taisteal

Rianta 5.14–26

Aonad 7: An Ghaeilge agus Cultúir Eile (MRB 2)

Rianta 6.02–09

Aonad 8: Spórt agus Cúrsaí Folláine

Rianta 6.10–18

iv

00 Croi 2 Activity (LG) prelims.indd 4

09/03/2022 19:14

Aonad

Súil siar ar an aimsir chaite (Téacsleabhar lch 4) Scríobh: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

om pa ny

3 An bhfaca tú do chairde scoile?

of

1 An ndeachaigh tú ar saoire in áit ar bith i mbliana? 2 An ndearna tú rud ar bith suimiúil le linn do bhriste?

d

Ire la n

1

An Scoil agus Cúrsaí Oideachais

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Aonad

1

4 Ar fhreastail tú ar ócáid thaitneamhach ar bith?

C

5 An bhfuair tú scéal suimiúil ar bith ó chara leat faoinar tharla dóibh?

na l

6 Ar cheannaigh tú bronntanas ar bith d’éinne sa bhaile?

at io

7 Ar tharla timpiste do dhuine ar bith a bhfuil aithne agat orthu? 8 Ar bhuaigh aon duine a bhfuil aithne agat orthu crannchur ar bith i rith an bhriste?

uc

9 Ar tháinig do ghaolta ar cuairt chugat?

©

Th

e

Ed

10 Ar thaitin an briseadh leat?

1

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 1

09/03/2022 19:14

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Áiseanna na scoile (Téacsleabhar lch 4)

2

4

5

3

om pa ny

of

1

Ire la n

d

Meaitseáil: Meaitseáil na pictiúir lena n-ainmneacha. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

na l

C

6

8

Ed

uc

at io

7

e

9

Th

1

2

10

3

4

5

6

7

8

A

Seomra staire

B

Oifig an phríomhoide

C

Seomra na ríomhairí

D

Clós na scoile

E1

An seomra foirne

F

Saotharlann

G

Seomra adhmadóireachta

H

Leabharlann na scoile

I

An halla spóirt

J1

An ceaintín 9

10

©

F

2

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 2

09/03/2022 19:15

Aonad

1

Léamh: Léigh na próifílí seo thíos agus líon an t-eolas isteach sa tábla thíos. Príomhoide na Scoile

Ire la n of

Múinteoir Corpoideachais

d

Bean Uí Cheallaigh atá ormsa. Is mise Príomhoide Phobalscoil na Coille. Táim daichead bliain d’aois. Beidh mé daichead a haon ar an ochtú lá de mhí Iúil. Tá gruaig dhonn orm agus tá súile glasa agam. Is múinteoir Fraincise agus Tíreolaíochta atá ionam freisin. Cé go bhfuil carr agam is fearr liom a bheith ag rothaíocht i ngach áit. Rud suimiúil fúm féin? Seinnim an pianó.

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Baill fhoireann na scoile (Téacsleabhar lch 6)

om pa ny

An tUasal Ó Reathallaigh atá ormsa. Tugann gach duine Páid orm. Múinteoir Corpoideachas agus Sláinte atá ionam. Táim ag múineadh anois le fada an lá. Creid é nó ná creid táim beagnach caoga bliain d’aois. Beidh mo bhreithlá ar an gcúigiú lá fichead de mhí Aibreáin. Tá gruaig dhubh orm agus tá súile gorma agam. Bím ag rith timpeall na háite an t-am ar fad, mar bíonn mo chuid ranganna sa seomra Sláinte agus sa Halla Spóirt, atá píosa amach óna chéile. Rud suimiúil fúmsa? Is féidir liom cúig chiliméadar a rith laistigh d’fhiche nóiméad.

C

Múinteoir Gaeilge

Ed

uc

at io

na l

Is mise Iníon Mhic Aodha. Duine d’fhoireann na Gaeilge anseo. Seo an tríú bliain dom anseo. Táim an-sásta a bheith ar ais libh. Táim díreach tar éis sé bliana is fiche d’aois a bhaint amach. Bhí mo bhreithlá agam sa samhradh, ar an deichiú lá de mhí Lúnasa. Tá gruaig rua orm agus tá súile donna agam. Níl carr agam ach bím luath ar scoil i gcónaí. Cén fáth a ndeir tú? Rithim ar scoil gach maidin. Nach bhfuil mé feicthe agat cúpla uair ag rith isteach an geata? Táim an-tógtha le cúrsaí iriseoireachta. Go háirithe sna meáin Ghaeilge. Is dócha gurb é an rud is suimiúla fúmsa ná gur oibrigh mé le TG4 ar feadh píosa, mar láithreoir aimsire.

Múinteoir Corpoideachais

Múinteoir Gaeilge

e

Príomhoide na Scoile

Ainm:

Ainm:

Aois:

Aois:

Aois:

Breithlá:

Breithlá:

Breithlá:

Gruaig:

Gruaig:

Gruaig:

Súile:

Súile:

Súile:

Rud suimiúil:

Rud suimiúil:

Rud suimiúil:

©

Th

Ainm:

3

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 3

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Fillteáin ábhair (Téacsleabhar lch 8) • cóipleabhar mata

• foclóir Gaeilge-Béarla

• seit péinte

• leabhar táblaí

• leabhar gramadaí

• cóipleabhar ealaíne

• scuaibíní péinte

• peann gorm, dearg agus dubh

• leabhair oibre Ghaeilge

• seit matamaitice

• cluastuiscintí Gaeilge

• áireamhán

• scriosán

Ire la n

• pinn luaidhe dhaite

d

Stór focal: Seo thíos rudaí a bhaineann le hábhair dhifriúla. Cuir san fhillteán ceart iad

om pa ny

of

• paicéad páipéir ildaite

Fillteán Gaeilge

Fillteán Ealaíne

na l

C

Fillteán Mata

at io

Súil siar ar chúrsaí ama (Téacsleabhar lch 11) Scríobh: Líon isteach an tábla seo thíos. Scríobh an t-am atá á thaispeáint i bhfoirm focal.

uc

1 2.10

Tá sé deich nóiméad tar éis a dó.

Ed

2 11.25 3 8.40 4 6.05

e

5 12.00

Th

6 9.45

©

7 3.20 8 5.35 9 7.50

10 4.15 11 1.30

4

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 4

09/03/2022 19:15

Aonad

1

An Chéadaoin An Déardaoin

An Aoine

Orduimhir

An t-am

An Luan

An Mháirt

8.30

an Ghaeilge

an stair

an mata

an corpoidstaideár gnó eachas

9.10

an ealaín

an tíreolaíocht

OSSP**

an corpoideachas

9.50

an ealaín

an reiligiún

10.30

Sos

Sos

Sos

Sos

Sos

10.45

an Fhraincis

an Béarla

an Béarla

an mata

an eolaíocht

an ceathrú rang

11.25

an mata

an Fhraincis

an tíreolaíocht

an stair

an Béarla

an cúigiú rang

an mata

an séú rang

an eolaíocht an Ghaeilge an Ghaeilge an Fhraincis

Ire la n

an dara rang an tríú rang

of

an tíreolaíocht

om pa ny

12.05

staideár gnó an Ghaeilge

an reiligiún

an chéad rang

12.45

Am lóin

Am lóin

Abhaile

Am lóin

Am lóin

1.30

staidéar gnó

ríomhairí

an tionól

an reiligiún

an stair

an seachtú rang

2.10

an stair

an eolaíocht

staidéar sa halla

an Béarla

an Ghaeilge

an t-ochtú rang

2.50

OSPS*

an eolaíocht

staidéar sa halla

an eolaíocht

ríomhairí

an naoú rang

na l

C

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Léamh: Féach ar an amchlár scoile agus freagair na ceisteanna seo a leanas.

d

(Téacsleabhar lch 12)

at io

*OSPS = Oideachas Sóisialta Pearsanta agus Sláinte **OSSP = Oideachas Saoránach Sóisialta Polaitiúil Fíor

uc

1 Is é an mata an chéad rang ar an Luan.

2 Is í an eolaíocht an naoú rang ar an Déardaoin.

Bréagach Fíor

Bréagach

Ed

3 Cén t-ábhar a bhíonn ar siúl ag fiche cúig tar éis a haon déag ar an Céadaoin?

Th

e

4 Cén t-ábhar a bhíonn ar siúl ag deich tar éis a dó ar an Aoine?

©

5 Cé mhéad rang a bhíonn ar siúl gach lá? 6 Cá fhad a mhaireann gach rang? 7 Cén t-am a chríochnaíonn an scoil gach lá?

5

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 5

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Amchlár Eoin (Téacsleabhar lch 12) Léamh: Léigh na habairtí seo a leanas agus líon na bearnaí san amchlár.

Ire la n

d

1 Bíonn Fraincis ag Eoin ag fiche cúig tar éis a naoi ar an Máirt, ag fiche tar éis a dó dhéag ar an gCéadaoin, ag leathuair tar éis a haon ar an Déardaoin, agus ag deich chun a trí ar an Aoine. 2 Bíonn stair ag Eoin an rang deireanach ar an Luan, díreach tar éis am lóin ar an Máirt, agus díreach roimh am lóin ar an Aoine. 3 Bíonn rang dúbailte staidéar gnó aige ar an Aoine, díreach tar éis an rang Béarla. 4 Bíonn corpoideachas ag Eoin an dara agus an tríú tréimhse ar an gCéadaoin.

An Luan

An Mháirt

08.45 (1) 09.25

an adhmadóireacht

10.05

an adhmadóireacht

an mhatamaitic

10.45

Sos

Sos

11.00

an Ghaeilge

11.40

an reiligiún

12.20

an eolaíocht

an adhmadóireacht

13.00

Am lóin

Am lóin

13.30

uc

OSSP*

14.50 (2)

Abhaile

An Aoine

an mhatamaitic

an Béarla

an Béarla

an eolaíocht

(8)

an reiligiún

Sos

an Ghaeilge

an Béarla

an Ghaeilge

an tíreolaíocht

an adhmadóireacht

an Ghaeilge

an tíreolaíocht

an Ghaeilge

na l

C

Sos

(6)

an mhatamaitic (9) Abhaile

Am lóin (7)

Am lóin an mhatamaitic

an eolaíocht

staidéar gnó

an ríomhaireacht

an Béarla

staidéar gnó

(10)

Abhaile

Abhaile

Abhaile

©

Th

e

15.30

An Déardaoin

Sos

at io

an Béarla

An Chéadaoin

(5)

an tíreolaíocht (4)

Ed

14.10

(3)

om pa ny

of

5 Tosaíonn Eoin an tseachtain ag plé le huimhreacha sa rang seo. Cad é an chéad rang a bhíonn aige ar an Luan?

OSSP* = Oideachas Saoránach Sóisialta Polaitiúil

6

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 6

09/03/2022 19:15

Aonad

1

Scríobh: Scríobh síos an t-eolas atá á lorg bunaithe ar d’amchlár scoile féin. 1 Cén t-am a thosaíonn do lá scoile de ghnáth?

Ire la n

3 Cá fhad a mhaireann gach tréimhse ranga?

d

2 Cad é an chéad rang a bhíonn agat ar an Máirt?

of

4 Cathain a bhíonn Gaeilge agat? Ainmnigh na laethanta a bhíonn Gaeilge agat. 5 Cén rang atá agat roimh am sosa ar an gCéadaoin?

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

M’amchlár féin (Téacsleabhar lch 13)

om pa ny

6 Cén t-ábhar atá agat díreach tar éis am lóin Déardaoin?

7 Cé mhéad lá sa tseachtain a bhíonn tréimhse dhúbailte agat?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

8 Cén t-ábhar atá agat san ochtú tréimhse ar an Luan?

7

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 7

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Cad atá sa phictiúr? (Téacsleabhar lch 14)

uc

Eochair

at io

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

d

Tasc ealaíne: Bain úsáid as an eochair thíos chun na dathanna cearta a úsáid chun an pictiúr a aimsiú.

6 liath

2 gorm

7 buí

Ed

1 gorm éadrom

8 dearg

4 donn

9 oráiste

e

3 glas

10 bándearg

©

Th

5 corcra

8

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 8

09/03/2022 19:15

Aonad

1

Critéir ratha

2

at io

1

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

d

Picthuiscint: Déan cur síos ar na héadaí scoile atá ar na daltaí seo thíos.

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Éide scoile (Téacsleabhar lch 15)

Luaigh na pointí seo a leanas:

©

Th

e

Ed

uc

• Labhair faoi na dathanna. • Déan tagairt do thrí rud ón éide scoile. • Abair an maith leat an éide scoile agus cén fáth.

9

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 9

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Fógraí scoile (Téacsleabhar lch 16) Líon na bearnaí: Líon na bearnaí leis na focail sna bainc thíos.

d

Gabh mo (1)_______________ as a bheith ag cur isteach ar

Ire la n

ranganna. An Príomhoide ag caint libh. Tá fógra le tabhairt agam. Beidh an damhsóir sean-nóis mór le rá, Sibéal Davitt, ag teacht ar cuairt chugainn le linn Sheachtain na Gaeilge i mbliana. Mar is eol daoibh (2)_______________ sí an comórtas Glas Vegas ar TG4

le déanaí freisin. Beidh ceardlanna damhsa á (3)_______________

om pa ny

aici le linn am ranga leis an gcéad bhliain, an dara bliain agus

of

cúpla bliain ó shin, agus bhí sí mar mholtóir ar an Jig Gig ar TG4

an tríú bliain. Tá a fhios agam go mbeidh sibh breá béasach

léi agus go mbainfidh sibh an-sult as na ceardlanna. Beidh na

(4)_______________ ar siúl sa seomra mór agus beidh na ranganna

á nglaoch amach de réir a chéile. Bíodh lá maith (5)_______________ .

na l

C

Banc focal bhuaigh, ceardlanna, reáchtáil, agaibh, leithscéal

Tá (1)_______________ orm as a bheith ag cur isteach oraibh. An tUasal Ó Ceallaigh ag caint libh

at io

anseo. Beidh comórtais tallainne na scoile ar siúl ar an (2)_______________ tar éis am lóin ar an ardán i mbialann na scoile. Beidh liosta de na daoine atá ag iarraidh na (3)_______________ atá acu a thaispeáint crochta ar dhoras an tseomra cheoil. Murar (4)_______________ tú go fóill is

uc

féidir sin a dhéanamh go fóill, ach tá ort d’ainm agus ainm do ranga a chuir ar an liosta faoi am lóin Dé Máirt. Beidh cleachtadh ar siúl Dé Céadaoin chun an t-ord reatha a shocrú.

Banc focal Aoine, maith, chláraigh, buanna, brón

©

Th

e

Ed

Go raibh (5)_______________ agaibh.

10

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 10

09/03/2022 19:15

Aonad

1

Ire la n

nach maith leat nach bhfuil cead agat d‘fhón póca a bheith agat ar scoil gur féidir an fón póca a úsáid chun cabhrú leis an bhfoghlaim sa rang trí bhealach (three ways) ar féidir leat an fón póca a úsáid chun foghlaim ar scoil An féidir an fón a úsáid ag am agus in áiteanna ar leith? (Can you use the phone at certain times and in certain places?)

Chuig: tuismitheoirínandaltaí@scoilnaomheoin.ie

om pa ny

Ábhar: Riail nua curtha i bhfeidhm

of

• • • •

d

Scríobh: Léigh an ríomhphost ón bpríomhoide. Níl tú féin i bhfabhar (in favour of) na rialach nua faoin bhfón póca. Scríobh ríomhphost chuig an bpríomhoide. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Ríomhphost ón bpríomhoide (Téacsleabhar lch 17)

uc

at io

na l

C

A thuismitheoirí dile, Beatha agus sláinte chugaibh. Go raibh míle maith agaibh as ucht bhur gcomhoibrithe go dtí seo, táim sásta gur féidir liom a rá go bhfuil na daltaí socraithe isteach go maith faoin am seo. Mar is eol daoibh tá riail nua tugtha isteach le déanaí. Níl cead fón póca a bheith ag na daltaí ar scoil. Ní cheadaítear an fón a úsáid le linn na ranganna ná in áit ar bith sa scoil. Tháinig an riail seo isteach chun cloí leis an bpolasaí frithbhulaíochta atá againn sa scoil. Nascann sé leis an alt faoin gcibearbhulaíocht. Níl cead ag na daltaí físeanna ‘tiktok’ a dhéanamh mar go raibh cás bulaíochta againn sa scoil inar cuireadh ar tharla ar an suíomh sin. Míneoidh na cinn bliana an riail nua do na daltaí ag an tionól maidin amárach. Má tá tuilleadh eolais uaibh is féidir dul i dteagmháil liom go díreach agus is féidir breathnú ar an bpolasaí nua ar shuíomh na scoile freisin. Le meas, An tUasal Mac Gabhann Príomhoide

Ed

Chuig: príomhoidenascoile@scoilnaomheoin.ie Ábhar: Riail nua curtha i bhfeidhm

©

Th

e

A Uasail Mhic Gabhann dhil, Beatha agus sláinte chugat,

Le meas, Sinéad Ní Riada Cinnire Ranga, Rang Beithe 11

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 11

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Clós na scoile (Téacsleabhar lch 18)

at io

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

d

Picthuiscint: Déan staidéar ar an bpictiúr thíos agus freagair na ceisteanna a ghabhann leis.

uc

1 Cad atá á chaitheamh ag an mbuachaill thuas ar chlé sa phictiúr?

Ed

2 Cén dath atá ar an liathróid a bhfuil na páistí thíos sa lár ag imirt léi? 3 Cad atá le feiceáil ag rith isteach sa chúinne thuas ar dheis?

©

Th

e

4 Cé mhéad feithid atá sa chúinne thíos ar chlé?

12

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 12

09/03/2022 19:15

Aonad

1

Léamh: Léigh an fógra seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

Club Fichille na Scoile

Beidh cláir agus píosaí imeartha curtha ar fáil mar aon le roinnt sólaistí

Ire la n

Am lóin i seomra an Uasail de Búrca

d

Ag tosú arís go luath – Dé Luain, an 18ú lá

om pa ny

of

Oscailte do gach dalta sa scoil, idir shóisearach agus shinsearach, sár-imreoir nó glantosaitheoir

Bígí linn!

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

An Club Fichille (Téacsleabhar lch 21)

1 Cad atá ag tosú arís go luath? 2 Cá mbeidh sé ar siúl?

na l

4 Cathain a bheidh an club ar siúl?

C

3 Céard a bheidh curtha ar fáil?

at io

5 Cé dóibh a bhfuil sé oscailte?

uc

6 An bhfuil club ar bith i do scoilse?

Ed

Scríobh: Lig ort go raibh tú ag cruinniú an chlub fichille. Scríobh píosa faoin gcruinniú seo san aimsir chaite. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

Th

e

• cá raibh an cruinniú ar siúl • cad a bhí ar siúl ann

• cé a bhí ann • cad a tharla

©

Bhí cruinniú an chlub fichille ar siúl

13

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 13

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta I do chodladh ar scoil (Téacsleabhar lch 23]

2

3

4

om pa ny

1

of

Ire la n

d

Scríobh: Scríobh scéal gearr bunaithe ar na pictiúir seo.

Critéir ratha

• Pictiúr 1/Alt 1: Luaigh an rang ina raibh tú nuair a thit tú i do chodladh. Inis cén fáth a raibh tú chomh tuirseach sin. • Pictiúr 2/Alt 2: Luaigh cad a tharla nuair a tháinig an múinteoir chugat. Cad a dúirt sí nuair a tháinig sí ort? Ar dhúisigh tú go díreach nó ar thóg sé píosa ort dúiseacht?

C

• Pictiúr 3/Alt 3: Luaigh ar tharla tar éis duit a bheith ag caint leis an múinteoir. Cár seoladh thú? Cé leis a raibh ort labhairt? Cad a tharla ansin?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

• Pictiúr 4/Alt 4: Luaigh an méid a tharla nuair a d’fhill tú abhaile. An raibh do mháthair sásta leat? Cad a dúirt sí leat? Cad a tharla duit mar thoradh air sin?

14

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 14

09/03/2022 19:15

Aonad

1

d Ire la n

Scríobh: Is tusa an duine ó do rang a bhí tofa mar ionadaí ar choiste na Gaeilge de chuid Chomhairle na nDaltaí. Tá coiste na Gaeilge ag iarraidh go mbeidh club lóin acu agus pictiúrlann Ghaelach, ag taispeáint na ngearrscannán atá ar an gcúrsa, uair sa tseachtain. Bheadh an phictiúrlann oscailte do gach duine sa scoil. Labhair tú le do mhúinteoir Gaeilge, an tUasal Ó Murchú, faoi sin agus dúirt sé leat go raibh cead agat a sheomra ranga a úsáid.

of

Iarraidh ort píosa beag a scríobh in iris na scoile, ag insint do dhaltaí na scoile céard ba mhaith libh a eagrú. Is ar mhaithe le suim a mhúscailt i measc na scoláirí eile sa scoil atá an píosa seo. Critéir ratha cé thú féin agus cén bhliain ina bhfuil tú inis faoin bplean atá agaibh le pictiúrlann Ghaelach a reáchtáil cén áit agus cathain a bheidh an t-imeacht seo ar siúl cé dóibh an t-imeacht seo.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

• • • •

om pa ny

Luaigh na pointí seo a leanas:

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Coiste na Gaeilge (Téacsleabhar lch 27)

15

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 15

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar an aimsir láithreach (Téacsleabhar lch 28) Scríobh: Críochnaigh na habairtí seo thíos.

2 (Rith mé) ar scoil gach maidin.

om pa ny

of

3 (Cuir) Sorcha a leabhair sa taisceadán ag am lóin gach lá.

Ire la n

d

1 (Bris) Seán cupáin go minic.

4 (Ceartaigh) an múinteoir na scrúduithe dúinn.

na l

C

5 (Ceannaigh) m’aintín stocaí nua dom gach Nollaig.

at io

6 (Bailigh) mo chara cártaí peile.

Ed

uc

7 (Teigh sí) ag rith sa pháirc gach deireadh seachtaine.

©

Th

e

8 (Clois muid) na scéalta sin ónár dtuismitheoirí gach Nollaig.

16

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 16

09/03/2022 19:15

Aonad

1

d

Léamh: Tá cara pinn ag Sinéad i scoil i nGaeltacht Thuaisceart on Oileáin Úir i gCeanada. Emily is ainm di. D’iarr sí ar Shinéad cur síos a dhéanamh ar ghnáthlá scoile in Éirinn. Scríobh Sinéad litir chuig Emily. Léigh an litir agus déan an tasc (fíor nó bréagach?) a bhaineann léi.

eachais An Scoil agus Cúrsaí Oid

Gnáthlá scoile (Téacsleabhar lch 31)

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

Sé do bheatha, a Emily, uigh d’Éirinn a Deas cloisteáil go bhfuil daoine lasm go raibh cónaí bhíonn ag labhairt Gaeilge. Dúirt tú eart an Oileáin Úir ort in áit darb ainm Gaeltacht Thuaisc fheabhas. Déarfainn go in Tamworth i gCeanada. Tá sin ar bhfuil an saol an-suimiúil ansin. faoin ngnáthlá scoile Ar aon nós d’iarr tú orm insint duit scoile dúinn anseo: anseo. Seo duit mar a théann gnáthlá scoile agus glacaim cith. Faoin am a idin ma h gac og chl a cht sea a ag Éirím ir tar éis agus a bhím gléasta bíonn sé leathua m bhíonn mo chuid gruaige triomaithe feasta a bheith agam. De ghnáth ithi bric n chu in ans re igh sta síos m Téi . a seacht liom an Scuabaim mo chuid fiacla agus amach arbhar agus ólaim gloine sú oráiste. ht. hoc a fháil ó bharr na sráide ag a bus orm nn Bío og. chl a ht hoc a ag doras hocht agus casaim le mo chairde i a éis tar ir hua leat ag il sco an im Sroich ad rang. Tosaíonn na ranganna dúinne ne. gceantar na dtaisceadán roimh an gcé againn gach lá, ach amháin ar an Aoi g ran i nao nn Bío i. nao a n chu ch ag dei breá sin ní bhíonn ach sé rang againn. Is Bíonn leathlá againn an lá sin; mar agus chun a ceathair Luan go Déardaoin ch dei ag mid naí och Crí ne. Aoi an liom ag a haon a chlog ar an Aoine. ím ag traenáil leis an bhfoireann éis Fanaim siar ar an Máirt mar go mb an chamógaíocht go mór liom. Tar nn tnío Tai g. déa ig chú i fao ta íoch camóga ansin chuid obair bhaile go hiondúil agus an baile a bhaint amach déanaim mo dtéim sula an teilifís ansin ar feadh píosa ar im cha Féa m. aga ar nné dhi mo bíonn a luí ag leathuair tar éis a naoi. nna súil agam gur fhreagair mé na ceistea Sin gnáthlá scoile domsa, a chara. Tá mé scoile duitse i gCeanada? Caithfidh a bhí agat. Conas a bhíonn gnáthlá cailíní chun dul ag siopadóireacht. imeacht anois. Táim le casadh leis na Scríobhfaidh mé chugat arís ar ball.

Th

e

Ed

Ádh mór, Sinéad

✔

✘

©

1 Tá cónaí ar Emily i nGaeltacht Cheanada. 2 Éiríonn Sinéad ag a hocht a chlog gach maidin. 3 Bíonn cith aici tar éis di a bricfeasta a ithe. 4 Rothaíonn Sinéad ar scoil. 5 Sroicheann sí an scoil ag leathuair tar éis a hocht. 6 Bíonn naoi dtréimhse ranga ann gach lá. 7 Fanann sí siar tar éis scoile ar an Máirt don chamógaíocht. 8 Tar éis di filleadh ar an mbaile féachann sí ar an teilifís. 17

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 17

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dán: ‘Jeaic ar Scoil’ (Téacsleabhar lch 32) Léamh: Léigh an dán agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

Ire la n

Gluais leat fé cheol Is fé ghrá do mhuintire. Feairín beag seanchríonna A chaith seal anso cheana Lena shúilibh donna Ar leathadh le hiontas As bheith beo sa tsaol. Nach álainn a bheith Sé mbliana d’aois.

na l

C

D’aithníos le huaibhreach do chrógacht Is tú ag déanamh ar stad an bhus. ‘Ná póg mé, Mam,’ a dúrais, ‘I’ll wait by myself.’ Chasas mo shála ar mo bháibín óg Go dtáinig fás aon oíche air Faoi cheobhrán brothallach na maidine.

Is shiúlaíos isteach abhaile Go dtugfainn leathshúil fén gcuirtín Go n-imeodh sé slán Go slogfadh an fhoghlaim é Le fiosracht tartmhar gan teorainn. Tá sé sé mbliana d’aois.

of

Glan díot gaineamh na trá Is oscail an doras don fhómhar, Bronn ort féin éide Go bpriocfaidh sceacha na léine Do mhuineál óg beag Is go dtógfar ón mbosca na bróga A mboladh leathair ina anlann agat. Tá’n tú sé mbliana d’aois.

d

le Dairena Ní Chinnéide

om pa ny

Jeaic ar Scoil

at io

1 Cad atá ar Jeaic a ghlanadh uaidh? 2 Cén áit ina raibh na bróga?

uc

3 Cá raibh sé ag dul?

Ed

4 Cathain a raibh ceobhrán brothallach le titim?

Th

e

5 Cé a shiúil isteach abhaile?

©

6 Cén aois a bhí Jeaic?

Tasc foclóra: Aimsigh brí na bhfocal seo thíos ón dán ‘Jeaic ar Scoil’. 1 bronn =

4 slog =

2 uaibhreacht =

5 fiosracht =

3 crógacht =

6 leathadh =

18

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 18

09/03/2022 19:15

Aonad

2

Súil siar ar chúrsaí gramadaí (Téacsleabhar lch 40) 5 du__n__

2 unc__il

6 e__n__ir

3 ce__thr__r

7 c__ra

om pa ny

1 a__ntín

of

Scríobh: An cuimhin leat an riail seo a chloisteáil: ‘Caol le caol, leathan le leathan’? Féach ar na focail seo agus déan iarracht iad a litriú mar is ceart.

4 l__n__sa

8 garmh__c

at io

d

na l

C

Tasc gramadaí: Cé mhéad duine atá anseo? Scríobh do fhreagra i bhfoirm focal.

o Chairde eaghlach agus M

Ire la n

2

Mé Féin, Mo Theaghlach agus Mo Chairde

Th Mé Féin, Mo

Aonad

2

Th

e

Ed

uc

1

©

3

4

19

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 19

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na ceistfhocail (Téacsleabhar lch 41)

2 Cad?

B Why?

3 Cathain?

C How?

4 Cén áit?

D How much/many?

5 Cén fáth?

E Who?

6 Conas?

F Where?

7 Cé mhéad?

G How long/far?

8 Cá fhad?

H What?

1

2

3

4

E

5

of

A When?

om pa ny

1 Cé?

Ire la n

d

Meaitseáil: An cuimhin leat iad seo a dhéanamh sa chéad bhliain? Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

6

7

8

Scríobh: Cruthaigh ceisteanna leis na ceistfhocail a léiríonn go dtuigeann tú iad.

na l

C

1 Cé

3 Cathain

uc

4 Cén áit

at io

2 Cad

Ed

5 Cén fáth

e

6 Conas

©

Th

7 Cé mhéad 8 Cá fhad

20

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 20

09/03/2022 19:15

Aonad

Scríobh: An cuimhin leat conas aois duine a scríobh? In áit uimhir, líon isteach na focail atá de dhíth. 1 Beidh breithlá mo dhearthár Eoin ann go luath. Beidh (14) _______________

d

_______________ _______________ d’aois bainte amach aige ansin.

Th Mé Féin, Mo

Súil siar ar chúrsaí aoise (Téacsleabhar lch 42–3)

2

seachtaine. Bhain mé (15) _______________ _______________ _______________ d’aois amach. 3 Tá mo dheirfiúr níos sine díreach _______________ d’aois agus tá sí ag obair mar mhúinteoir.

of

(22) _______________ _______________

om pa ny

4 Faraor caithfidh mé mo sheomra a roinnt le mo dheartháir atá níos óige ná mé. Tá mise (13) _______________ _______________ _______________ d’aois agus tá sé féin (8) _______________ _______________ d’aois.

o Chairde eaghlach agus M

Ire la n

2 Bhí mo bhreithlá féin agam ag an deireadh

5 Is minic a chloisim mo mháthair ag rá go bhfuil sí ag dul in aois. Níl ribe liath uirthi fiú. Níl sí ach

(41) ______________ ______ ____________ ____________

C

d’aois.

na l

6 Is é Eoin an duine is óige sa teaghlach. Tá sé

(4) _______________ _______________ d’aois agus is é m’athair an duine is sine. Tá seisean

at io

(45) ______________ ______ ____________ ____________ d’aois.

uc

Tasc pictiúr: Féach ar an stíl gruaige atá ag na daoine seo thíos. Déan cur síos ar an stíl atá acu.

Ed

Critéir ratha Luaigh:

©

Th

e

• an dath • an fad • an cineál gruaige atá acu

1

2

• aon eolas breise – mar shampla, frainse nó gruaig spíceach

3

4

21

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 21

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Aghaidh an duine (Téacsleabhar lgh 43–5) 6 nose =

2 mouth =

7 teeth =

3 cheek =

8 eyebrow =

4 lip =

9 forehead =

5 chin =

10 ears =

of

1 eyes =

Ire la n

d

Tasc foclóra: An cuimhin leat an Ghaeilge atá ar na codanna den aghaidh? Déan iarracht na codanna seo a ainmniú as Gaeilge.

om pa ny

Mothúcháin: An cuimhin leat staidéar a dhéanamh ar na mothúcháin? Déan iarracht an mothúchán ceart a chur leis an aghaidh cheart. Banc focal eagla, áthas, brón, tuirse, ocras 2

3

4

5

na l

C

1

at io

Meaitseáil: Meaitseáil an rud leis an áit a mbíonn sé de ghnáth. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. A Gruaig a fhásann os cionn na súl iad seo. Bíonn siad gar don éadan. Bíonn siad bearrtha go deas ag daoine uaireanta.

2 croiméal

B Gruaig a fhásann ar aghaidh an duine de ghnáth. Bíonn sé gar don bhéal agus ar na leicne freisin.

3 spéaclaí

C Tá an smideadh seo ar nós péinte don bhéal. Caitheann roinnt daoine é gach lá, caitheann roinnt eile é ar Oíche Shamhna amháin.

4 malaí

D De ghnáth suíonn an píosa gruaige seo ar aghaidh an duine, díreach faoin tsrón. Go minic feictear daoine ag cur céarach orthu.

e

Ed

uc

1 féasóg

E Feictear na seodra seo ag crochadh as cluasa daoine de ghnáth. Bíonn roinnt acu beag agus roinnt eile mór agus lonnrach.

6 fáinní cluasa

F Bíonn siad seo ina suí ar shrón an duine de ghnáth. Cabhraíonn siad leo rudaí a fheiceáil.

©

Th

5 béaldath

1

2

3

4

5

6

B

22

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 22

09/03/2022 19:15

Aonad

2

(Téacsleabhar lgh 46–7)

Scríobh: Tá an fhoirm cheisteach tugtha duit anseo. Líon isteach an fhoirm dhearfach agus dhiúltach. Úsáid forainmneacha in áit ainmneacha freisin. Dearfach

Diúltach

Ní dúirt sí.

2 An raibh Eoin ag an bhfiaclóir inné? 3 An bhfuair Daithí agus Pól an bus abhaile?

5 An ndeachaigh sibh ag iascaireacht sa samhradh?

om pa ny

6 An ndearna Síofra an obair bhaile aréir?

of

4 An bhfaca mé féin agus Colm an madra mór sa ghairdín?

An fhoirm cheisteach: Athraigh na habairtí seo go dtí an fhoirm cheisteach. Bí cúramach mar tá meascán ann idir an fhoirm dhearfach agus dhiúltach de na briathra anseo. Dearfach/Diúltach

2 Ní raibh Stiofán ag an gcluiche inné.

An ndúirt mé leat go raibh do dhinnéar réidh?

na l

3 Fuair siad a lán bronntanas um Nollaig.

Ceisteach

C

1 Dúirt mé leat go raibh do dhinnéar réidh.

o Chairde eaghlach agus M

Ire la n

Dúirt sí.

1 An ndúirt Síle gur rith sí ar scoil?

d

Ceisteach

Th Mé Féin, Mo

Súil siar ar an aimsir chaite – an sé mór

at io

4 Ní fhaca sé a chara i bhfolach sa chrann. 5 Chuaigh na cailíní go dtí an cheolchoirm aréir.

uc

6 Ní dhearna mé an cheist sin.

Ed

Aistriúchán: Cuir Gaeilge ar na habairtí seo.

e

1 I was not at home at four o’clock.

Th

2 She did not see me at the party on Saturday.

©

3 We did not get homework yesterday. 4 He went to the football match on Thursday night. 5 The teacher told me to turn around.

23

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 23

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Próifílí gearra (Téacsleabhar lch 49) Scríobh: Líon na bearnaí leis na focail sna bainc thíos.

d

Haigh a chairde. (1)_______________ Ó Dálaigh is ainm dom.

Ire la n

Is as Baile Átha Troim mé. Bhí mo bhreithlá ann Dé Sathairn. Táim ceithre bliana déag d’aois anois. Tá gruaig néata, (2)_______________, fhionn orm agus tá súile móra gorma agam leis. Duine aclaí atá (3)_______________ agus imrím peil Ghaelach ar fhoireann na scoile. Tá triúr againn i mo

om pa ny

Páiste aonair atá ionam ach (5)_______________ sin liom.

of

(4)_______________: mo bheirt tuismitheoirí agus mé féin.

Banc focal taitníonn, ghearr, ionam, theaghlach, Gearóid

Conas atá sibh? Tríona de Buitléar atá orm. Is as (1)_______________ i nGaillimh dom. Rugadh mé ar

C

an tríú lá de mhí an Mhárta. Beidh cúig bliana déag d’aois á mbaint amach agam ar mo (2)_______________

na l

bhreithlá eile. Táim ag súil go mór leis. Beidh (3)_______________ agam sa teach le mo ghaolta (4)_______________ atá ar mo shúile. Duine ceolmhar mé agus bím ag seinm ar an bpianó. Tá seisear againn i mo theaghlach: mo bheirt (5)_______________, mo bheirt deartháireacha, mise agus mo mhamó. Ní bhíonn lá ciúin againn sa teach riamh.

Banc focal cnódhonn, tuismitheoirí, Bearna, cóisir, chéad

Th

e

Ed

uc

at io

ar fad. Tá gruaig fhada, chatach, dhonn orm. Dath

©

Léamh: Freagair na ceisteanna seo bunaithe ar na próifílí thuas. 1 Cad as don bhuachaill sa chéad phróifíl?

2 Cén aois atá aige anois? 3 Cén cineál duine é?

24

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 24

09/03/2022 19:15

Aonad

2

4 Cén dáta breithe atá ag Tríona?

Th Mé Féin, Mo

5 Déan cur síos ar Thríona.

1 Cad is ainm duit?

4 Cén cineál gruaige atá ort? 5 Cén dath súile atá agat?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

6 Cé mhéad agaibh atá sa bhaile?

C

3 Cathain a rugadh thú?

om pa ny

of

2 Cén aois thú?

o Chairde eaghlach agus M

Scríobh: Freagair na ceisteanna faoi do chara in aice leat.

Ire la n

d

6 Cé mhéad acu atá sa teaghlach? Cé hiad?

25

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 25

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Gearrscéal: ‘Spás’ (Téacsleabhar lgh 50–5) Léamh: Freagair na ceisteanna.

d

1 Cad is ainm don chailín sa scéal?

3 Cad atá le roinnt aici lena deirfiúr Aoife? An bhfuil sí sásta leis sin?

om pa ny

5 An bhfuil sí ag staidéar go dian? Cén fáth a síleann tú seo?

of

4 Cén scrúdú atá le déanamh aici i mbliana?

Ire la n

2 Conas a mhothaíonn sí faoi chúrsaí sa bhaile agus sa scoil?

6 Cé hiad na daoine ar mhaith léi a bheith ag cónaí leo? Cén fáth?

uc

at io

na l

C

Cuntas: Lig ort gur tusa Pádraigín sa scéal. Scríobh píosa don chuntas Straois-Leabhair ar an gcaoi a bhfuil rudaí sa bhaile agus ar scoil duit, agus ar a mothaíonn tú faoin gcaoi nach bhfuil cead agat do chara Diarmaid a fheiceáil.

Ed

Téarmaí litríochta: Seo thíos cúpla focal ón liosta teicnící atá foghlamtha agat agus tú ag déanamh staidéir ar an scéal. Cad is brí leo? 4 scéalaí =

2 buaicphointe =

5 comhrá =

e

1 gearrscéal =

6 reacaireacht =

Th

3 suíomh =

©

Cúinne na gramadaí: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

1 Roghnaigh dhá aidiacht a d’úsáidfeá chun cur síos a dhéanamh ar Phádraigín. 2 Roghnaigh dhá aidiacht a d’úsáidfeá chun cur síos a dhéanamh ar thuismitheoirí Phádraigín. 3 Roghnaigh dhá aidiacht a d’úsáidfeá chun cur síos a dhéanamh ar mhamó Phádraigín.

26

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 26

09/03/2022 19:15

Aonad

2

d

Scríobh: Tá tú féin ag iarraidh cuntas a chruthú don suíomh Straois-Leabhair. Líon isteach an t-eolas thíos fút féin. Tarraing d’fhéinphic anseo

Th Mé Féin, Mo

Eolas fút féin (Téacsleabhar lch 56)

Aois: Áit chónaithe: Post:

of

Daoine sa teaghlach: Peataí:

om pa ny

Caitheamh aimsire:

o Chairde eaghlach agus M

Ire la n

Ainm:

at io

na l

C

Idir shean agus óg: Líon isteach na focail atá fágtha amach.

níos _______________

is _______________

níos _______________

is _______________

©

Th

e

Ed

uc

sean

óg

Na céimeanna comparáide: Líon isteach an fhoirm cheart den chéim chomparáide sna habairtí seo thíos. 1 Tá mo mhamó (níos sean) ná mo mham. _______________ _______________ 2 Tá mise (níos óg) ná mo dheirfiúr Aoife. _______________ _______________ 3 Is é Pól an duine (is sean) sa rang. _______________ _______________ 4 Is í Aoibhe an duine (is óg) sa chlann. _______________ _______________ 27

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 27

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar an gcrann ginealaigh (Téacsleabhar lch 57)

Mamó/Seanmháthair

C

om pa ny

of

Daideo/Seanathair

Ire la n

d

Scríobh: Cé hiad na daoine sa chlann? Líon na bearnaí san chrann ginealaigh thíos.

Máthair

Mac

(2) I_______________

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

(1) A_______________

Deartháir agus (3) _______________

28

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 28

09/03/2022 19:15

Aonad

2

Scríobh: Críochnaigh na habairtí seo thíos. 1 Tá (mo madra) _______________ _______________ deas cairdiúil.

d

2 Tá Seán ag teacht isteach anois lena (deartháir) _______________.

of

6 Cá bhfuil (bhur cótaí) _______________ _______________? Tá sé an-fhuar.

7 Ar léigh tú aiste Aoife? Tá (a aiste) _______________ _______________ go hiontach.

om pa ny

Tasc gramadaí: Líon na bearnaí leis an aidiacht shealbhach atá de dhíth. 1 Tá Seán _______________ chónaí in árasán i lár na cathrach.

o Chairde eaghlach agus M

5 Tá (do teach) _______________ _______________ an-mhór agus an-chompordach.

Ire la n

3 Cá bhfuil (ár bus) _______________ _______________? 4 Tháinig (mo aintín) _______________ ó Chorcaigh inné.

Th Mé Féin, Mo

Súil siar ar an aidiacht shealbhach (Téacsleabhar lch 58)

2 Rinne sí _______________ obair bhaile ar maidin.

3 A Stiofáin agus a Eoin, an féidir libh _______________ leabhair a ghlacadh amach?

C

4 Tá sé ag éirí fuar, a chroí. Cur ort _______________ chóta.

na l

5 Chuir siad _______________ málaí ar _______________ ndroim agus amach doras an bhus leo. 6 Gabh mo leithscéal, ach sin _______________ chóta atá agat ansin. Is liomsa é.

at io

7 Fáilte chuig _______________ dteach nua. Tá sé go hálainn, nach bhfuil?

uc

Ord ceart: Cuir na haidiachtaí sealbhacha sa tábla seo san ord ceart. Tá an chéad cheann déanta mar shampla duit.

mo (+séimhiú)

Ed

a (+séimhiú)

do (+séimhiú) a (+faic)

Th

e

bhur (+urú)

©

ár (+urú) a (+urú) mo (+séimhiú)

29

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 29

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Gearrscannán: Rúbaí (Téacsleabhar lgh 64–5)

d

Téarmaí litríochta: Seo thíos cúpla focal ón liosta téarmaíochta atá foghlamtha agat agus tú ag déanamh staidéir ar an ngearrscannán. Cén Ghaeilge atá orthu?

Ire la n

1 scene = 2 cast = 3 actor = 4 director =

of

5 music =

7 soundtrack =

om pa ny

6 costume =

Scríobh: Freagair na ceisteanna seo bunaithe ar an ngearrscannán Rúbaí.

C

1 Tabhair trí phíosa eolais faoi Rúbaí.

na l

2 Cad le haghaidh atá na daltaí i mbun ullmhúcháin sna ranganna?

at io

3 An bhfuil Rúbaí ag comhoibriú leis an múinteoir sa scannán? Cén fáth a síleann tú seo?

Ed

uc

4 An nglacann Rúbaí le comhairle a máthar? Cén fáth a gceapann tú seo?

Th

e

5 Cad a tharlaíonn leis na péisteanna? Cad a dhéanann Rúbaí leo ag an deireadh?

©

6 An míníonn an méid a tharlaíonn ag an deireadh iompar Rúbaí, an gceapann tú?

7 Cad a mheasann tú faoi iompar an mhúinteora le linn an scannáin? Tabhair cúiseanna le do thuairim.

30

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 30

09/03/2022 19:15

Aonad

2

Scríobh: Fuair tú cuireadh ó do chara Eoin/Éilis chun fanacht thar oíche. A b(h)reithlá atá ann agus beidh grúpa agaibh ag ceiliúradh i rith na hoíche.

of

o Chairde eaghlach agus M

Ire la n

d

1 Liostaigh anseo na cúig rud is tábhachtaí atá le glacadh leat chuig tigh do charad.

Th Mé Féin, Mo

Cóisir thar oíche i dtigh do charad (Téacsleabhar lch 66)

C

om pa ny

2 Inis faoi na rudaí a bheidh ar siúl agaibh, idir bhia, chluichí, cheol, is mar sin de.

na l

Léamh: Léigh an t-alt seo agus déan an tasc a ghabhann leis.

Th

e

Ed

uc

at io

Bhí mo chara Áine ceithre bliana déag d’aois inné agus bhí cóisir thar oíche ar siúl ina teach aici. D’eagraigh a máthair an chóisir agus mhaisigh sí seomra leapa Áine le soilse sí agus bratacha beaga. Bhí sé an-teolaí ar fad. D’fhéachamar ar scannáin rómánsúla agus d’itheamar an iomarca bia ar ndóigh. D’ordaigh athair Áine bia gasta dúinn, fuaireamar píotsa agus deochanna súilíneacha. Bhí mé lán go béal toisc go raibh milseáin agus grán rósta againn roimhe sin, níor ith mé ach stiall amháin píotsa. Cheannaíomar culaith oíche nua agus péire slipéar bándearg d’Áine, bhí sí an-bhuíoch dínn. Scaoil Áine rún linn agus rinneamar ár sáith gáire nuair a chualamar faoi. Tá sí i ngrá le duine de na buachaillí ar scoil, dar léi. Bhí an-oíche agus an-chraic go deo againn.

✔

✘

©

1 Bhí Áine cúig bliana déag d’aois inné. 2 Bhí an chóisir ar siúl san óstán áitiúil. 3 D’fhéach siad ar scannáin rómánsúla agus d’ith siad a lán bia. 4 Fuair siad sicín, prátaí, glasraí agus sú feola don dinnéar. 5 Cheannaigh siad culaith reatha nua agus bróga reatha d’Áine. 6 Bhí oíche iontach ag na cailíní ar fad.

31

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 31

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Cóisir bhreithlae: Smaoinigh ar an gcóisir bhreithlae dheiridh a bhí agat. Scríobh cuntas gearr ar imeachtaí an lae sin.

Ire la n

Bain úsáid as an aimsir chaite. Úsáid ar a laghad cúig bhriathar. Tabhair sonraí ar an áit, an lá, cé a bhí ansin, cad a rinne sibh. Ar tharla aon rud suimiúil?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

• • • •

d

Critéir ratha

32

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 32

09/03/2022 19:15

Aonad

2

Á

R

K

T

B

L

I

F

S

C

M

Í

G

Ú

E

Ú

M

P

E

O

D

S

N

Ó

H

W

J

C

S

Á

N

J

P

E

H

T

R

E

I

L

I

G

U

R

P

M

I

G

P

I

É

C

W

F

Y

N

F

P

N

E

R

Ú

K

U

T

M

P

K

N

É

U

C

H

L

A

S

C

A

I

L

L

E

A

C

H

R

N

Á

Ó

T

I

N

U

M

R

J

E

O

S

C

Ó

T

G

D

L

O

I

C

T

C

Ó

É

S

L

Í

Ú

N

B

H

M

A

M

É

P

É

Í

O

R

H

M

H

K

S

J

R

T

C

N

H

F

Ú

N

M

B

B

D

G

E

A

L

A

C

H

Ú

P

W

H

R

C

N

I

F

Ú

M

H

Í

C

T

S

F

L

B

T

K

Í

P

A

N

J

H

C

D

Ú

R

Á

W

L

Í

J

I

A

L

T

Ó

G

W

E

O

P

N

L

G

O

G

A

F

Ú

L

Y

G

S

H

W

É

T

J

S

B

S

S

Á

M

N

C

R

Í

N

H

G

I

A

U

Ó

Í

H

I

Ú

Ó

É

N

U

B

T

I

N

M

K

Y

H

P

É

S

of

om pa ny

na l

at io

T

gealach ialtóg ollphéist reilig taibhse uaigh

©

Th

e

Ed

uc

E

o Chairde eaghlach agus M

cailleach creatlach puimcín púca

d

O

Ire la n

G

C

Cuardach focal: Aimsigh na focail thíos sa chuardach focal.

Th Mé Féin, Mo

Oíche Shamhna (Téacsleabhar lch 68)

33

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 33

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n of

Féile ársa Cheilteach atá in Oíche Shamhna a thosaigh in Éirinn níos mó ná míle bliain ó shin. Imeacht tábhachtach ar an bhféilire Ceilteach a bhí i Samhain, tréimhse a léirigh go raibh an leath geal den bhliain ag críochnú agus go raibh an dorchadas le teacht. Chreid na Ceiltigh freisin go raibh an saol eile ní ba ghaire dúinn ná mar a bhí saol na mbeo ag an am sin den bhliain freisin. Ba í sin an t-aon oíche sa bhliain a dtáinig na púcaí, na sióga agus na spioraid i measc na ndaoine. Chreid roinnt daoine gur tháinig na sióga chun buachaillí óga a sciobadh leo agus mar sin chaith daoine aghaidh fidil chun mearbhall a chur ar na sióga agus ar na púcaí.

d

Léamh: Cad as a dtáinig Oíche Shamhna? Léigh an píosa thíos agus déan na tascanna a bhaineann leis.

om pa ny

Scaip traidisiún Oíche Shamhna go Meiriceá, nuair a chuaigh an-chuid de mhuintir na hÉireann ar imirce ann, agus tháinig forbairt ar na nósanna traidisiúnta a ndearnadh ceiliúradh orthu le himeacht na mblianta. Ar dtús, ba thornapaí a bhí in úsáid chun na lasracha a thógáil abhaile ón tine chnámh chun beannacht a chur ar an teach, ach le himeacht ama, thosaigh daoine ag úsáid puimcíní seachas tornapaí.

at io

na l

C

1 Aimsigh cúig bhriathar san aimsir chaite.

uc

2 Cén dá thír a ainmníodh san alt thuas?

Ed

3 Cé a chuir tús leis an bhféile seo, de réir an ailt seo?

e

4 Bhí dhá oíche ann sa bhliain ar tháinig na púcaí, na sióga agus na taibhsí, de réir an ailt seo.

Th

Fíor

Bréagach

©

5 Cén fáth ar chaith daoine aghaidh fidil?

6 Tabhair sampla amháin den chaoi ar athraigh an traidisiún Ceilteach seo i Meiriceá.

34

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 34

09/03/2022 19:15

Aonad

Réamhfhocail: Líon isteach an bhrí leis na réamhfhocail sa ghreille. As Gaeilge

As Béarla at

as

mar

of

between

om pa ny

faoi Briathra: Aimsigh na briathra atá i bhfolach. 1 lhiabar = 2 rocísbh = 3 milé =

C

4 inaarrgt =

o Chairde eaghlach agus M

with

Ire la n

d

ag

Th Mé Féin, Mo

Súil siar ar chúrsaí gramadaí arís (Téacsleabhar lch 73)

2

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

5 aceingal =

35

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 35

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dialann na seachtaine (Téacsleabhar lch 73)

An Mháirt

An Chéadaoin

An Déardaoin

An Aoine

Tar éis scoile: Tar éis scoile: Tar éis scoile: Tar éis scoile: Tar éis scoile:

An Satharn

An Domhnach

Ar maidin:

Ar maidin:

Ire la n

An Luan

d

Leamh: Cailín an-ghnóthach atá in Órlaith. Féach ar an dialann atá aici don tseachtain agus freagair na ceisteanna bunaithe ar a bhfuil le déanamh aici.

of

5.00 i.n.–6.30 i.n. 4.15 i.n.–5.00 i.n. 5.00 i.n.–6:30 i.n. 4:30 i.n.–5:30 i.n. 5.00 i.n.–6:30 i.n. 10.00 r.n.–10:30 r.n. 9:30 r.n.–10:30 r.n. Obair bhaile Cleachtadh Obair bhaile Traenáil peile Obair bhaile Rith 5 km Rang snámha ceoil le le foireann na Ceolfhoireann scoile na Scoile

San iarnóin:

San iarnóin:

om pa ny

7.00 i.n.–8.30 i.n. 5.30 i.n.–7.00 i.n. 7.00 i.n.–8:30 i.n. 6.00 i.n.–7:30 i.n. 7.00 i.n.–8:30 i.n. 12.00 i.n.–5:00 i.n. 12.00 i.n.–1:30 i.n. Traenáil Obair bhaile Traenáil Obair bhaile Traenáil Amuigh le Lón le mo dornálaíochta dornálaíochta dornálaíochta cairde mhamó

Sa tráthnóna Sa tráthnóna

na l

C

5:30 i.n. 5:30 i.n. –8:30 i.n. Dinnéar le mo Pictiúrlann le mhuintir mo chairde

at io

1 Bíonn traenáil dornálaíochta ag Órlaith faoi thrí sa tseachtain. Fíor

Bréagach Bréagach

Ed

Fíor

uc

2 Ní dhéanann sí aon rud ag an deireadh seachtaine.

e

3 Céard iad na laethanta a dhéanann sí an obair bhaile?

©

Th

4 Cé hiad na daoine a gcasann sí leo don lón agus cathain?

5 Cén fáth a bhfanann sí siar tar éis na scoile ar an Máirt?

6 Cá fhad a mhaireann an traenáil peile Déardaoin?

7 Cén lá den tseachtain a théann sí go dtí an phictiúrlann agus ag cén t-am?

36

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 36

09/03/2022 19:15

Aonad

2

Ire la n of

om pa ny

Fíor

Bréagach

2 Breithlá Shíofra a bheidh ann.

Fíor

Bréagach

C

1 Beidh an chóisir ar siúl ar an Aoine.

o Chairde eaghlach agus M

Haigh, a Eoin, a chara, Tá súil agam go bhfuil cúrsaí go breá leat. Beidh cóisir ar siúl i mo theach ar an Satharn, ag tosú ag a seacht. Mo bhreithlá atá ann an lá sin, mar is eol duit, agus táim ag iarraidh an ócáid a cheiliúradh. Beidh grúpa ón rang agus ón gclub peile ag teacht. Táim ag súil le slua breá. Tá mo dhaid tar éis an meaisín cáirióice a eagrú sa seomra suite mar sin beimid in ann comórtas amhránaíochta a bheith againn. Píosa craic a bheidh ann tá’s agat. Cuir scéal chugam go luath má tá tú in ann a bheith linn. Ag súil go mór le tú a fheiceáil ansin. Ádh mór, Stiofán

d

Léamh: Beidh cóisir ag do chara Stiofán go luath agus sheol sé cuireadh chugat. Seo thíos an cuireadh a sheol sé. Léigh an cuireadh thíos agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

Th Mé Féin, Mo

Cuireadh chuig cóisir (Téacsleabhar lch 73)

na l

3 Cé a bheidh ag freastal ar an gcóisir seo?

at io

4 Cad atá eagraithe ag athair do charad? Cén áit a bhfuil sé eagraithe aige? 5 An mbeidh an comórtas dáiríre, dar leat? Cén fáth a síleann tú sin?

uc

Scríobh: Ba bhreá leat cinnte freastal ar chóisir do charad. Scríobh ar ais chuige ag insint dó go bhfuil tú ag súil go mór le bheith leis.

Ed

Critéir ratha Luaigh:

Haigh a Stiofáin,

©

Th

e

• buíochas a ghabháil leis as an gcuireadh a sheoladh chugat • go mbeidh moill ort toisc go mbeidh tú ag teacht ó thigh do Mhamó ach go mbeidh tú ansin, cinnte • go bhfuil tú ag súil leis na cairde ar fad a fheiceáil • go mbeidh an bua agatsa sa chomórtas mar is amhránaí iontach tú (agus luaigh d’amhrán is fearr) • tuairisc dheartháir do charad a chur • Ná déan dearmad ar an bhfocal scoir/críoch. 37

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 37

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

d

Cúinne na gramadaí: Bhí tú ag cóisir Stiofáin agus bhain tú an-taitneamh as. Scríobh tú ríomhphost gairid chuige ag gabháil buíochais leis as an am deas a bhí agat. Tar éis an ríomhphost a scríobh, áfach, thug tú faoi deara gur scríobh tú san aimsir láithreach é. Athscríobh an ríomhphost seo san aimsir chaite.

Ire la n

Sampla: Bhain mé an-sult as.

Chuig: stiofan@gaelmail.ie

of

Ábhar: GRMA! Haigh, a chara,

om pa ny

Go raibh maith agat as ucht an chuiridh agus an chóisir iontach ag an deireadh seachtaine. Bainim an-sult as. Bíonn am iontach agam. Taitníonn na cluichí a d’imríomar go mór liom, go háirithe na rásaí a rithimid leis na huibheacha ar na spúnóga. Agus fós ní chreidim gur bhuann Síle. Ceapaim go bhfuilim níos tapúla ná í. ‘Ní mar a shíltear a bhítear’ mar a deir an seanfhocal. Ní chuireann sé iontas orm gur bhuaigh tú an comórtas faoi na cannaí a leagan leis an liathróid. Nach n-imríonn tú leis an gclub babhlála fadó? Ar aon nós, caithfidh mé imeacht. Tá mo dhinnéar réidh. Feicfidh mé ag an dioscó Dé hAoine thú.

C

Slán go fóill,

Chuig:

©

Th

e

Ed

uc

Ábhar:

at io

na l

Eoin

38

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 38

09/03/2022 19:15

Aonad

3

d

Súil siar ar an teach agus ar an teaghlach (Téacsleabhar lch 78)

2

5

6

3

4

7

8

10

at io

9

na l

C

1

om pa ny

of

Meaitseáil: Meaitseáil an pictiúr leis an ainm ceart. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

Cheantar

Ire la n

3

M’Áit Chónaithe agus Mo Cheantar

M’Áit Chónaithe agus Mo

Aonad

1

2

3

4

5

7

8

9

10

G 6

Seomra folctha

F

Garáiste

B

Cistin

G

Seomra suite

C

Oifig

H

Áiléar

D

Halla

I

Balcóin

E

Seomra bia

J

Seomra leapa

e

Ed

uc

A

Th

Aistriúchán: Cuir Gaeilge ar na habairtí seo.

©

1 There are four in my family. Tá ceathrar i mo theaghlach. 2 I do not have two sisters. 3 She has five brothers. 4 He has one brother and one sister. 5 They have nine cousins. 6 Do I have three brothers?

39

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 39

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar chineálacha tithe (Téacsleabhar lch 79)

Teach feirme

2

Teach leathscoite

3 Caisleán

1

4

Teach sraithe

3

4

5

om pa ny

E

2

of

1

Ire la n

d

Meaitseáil: Cén cineál tí atá agat sa bhaile? Meaitseáil na pictiúir leis an gcur síos orthu. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

5 Bungaló/Teachín

Tá cónaí orm sa teach seo le mo theaghlach. Teach an-mhór agus an-ard atá ann. Tá cruth aisteach air agus de ghnáth bíonn cónaí ar an gclann ríoga sa chineál seo tí. Uaireanta bíonn móta ag dul timpeall an tí lasmuigh den bhalla ard.

B

De ghnáth bíonn a lán tithe taobh linn gan bearna ná briseadh eadrainn. Go minic feictear teach ar nós mo chinnsa ar an teilifís ar Coronation Street agus a leithéid. Níl gairdín againn os comhair an tí.

C

Tá mo theach beag bídeach ach is cuma faoi sin mar tá sé gleoite. Seanteach atá ann. Níl thuas staighre againn inár dteachsa ach thíos staighre amháin.

D

Teach dhá urlár atá againn, atá suite in eastát tithíochta. Tá teach ceangailte le taobh amháin de mo theach ach níl ar an taobh eile. Feictear na tithe seo go minic sna bruachbhailte.

E

Cónaím faoin tuath sa teach seo. Níl ach urlár amháin i mo theach ach is teach mór atá ann. Tá a lán talaimh agus páirceanna timpeall orainn. Fásaimid barraí anseo agus tá cúpla bó ag mo thuismitheoirí freisin.

Ed

uc

at io

na l

C

A

Th

e

Scríobh: Cad a gheofá sna seomraí seo? Ainmnigh cúig rud atá le fáil sna seomraí seo thíos.

©

1 Sa seomra suite tá _______________, _______________, _______________, _______________ agus _______________ le fáil. 2 Sa chistin tá _______________, _______________, _______________, _______________ agus _______________ le fáil. 3 Sa seomra codlata tá _______________, _______________, _______________, _______________ agus _______________ le fáil. 4 Sa gharáiste tá _______________, _______________, _______________, _______________ agus _______________ le fáil.

40

5 Sa seomra folctha tá _______________, _______________, _______________, _______________ agus _______________ le fáil.

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 40

09/03/2022 19:15

Aonad

Súil siar ar shuíomh rudaí (Téacsleabhar lch 80)

3

M’Áit Chónaithe agus Mo

of om pa ny

Cheantar

Ire la n

d

Picthuiscint: Cá bhfuil na rudaí seo suite i seomra Eimear?

na l

C

Téarmaí úsáideacha ar an mbord beag ar na seilfeanna/ar an leabhragán os cionn na leapa ag barr na fuinneoige ag bun na leapa taobh na fuinneoige ar thaobh na láimhe deise/clé idir an . . . agus an . . . in aice leis an os cionn

at io

1 Cá bhfuil an pictiúr den bhláth ar crochadh?

uc

2 Cén áit a bhfuil an mála bándearg?

Ed

3 Cad atá le feiceáil faoin gclog ar an leabhragán?

e

4 Tá an seastán bláthanna suite

©

Th

ag bun na leapa

ag an doras

idir an bord agus an leaba

5 Tá an solas mór suite ag barr na fuinneoige

os cionn na leapa

faoin leaba

41

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 41

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Mo sheomra codlata: Déan cur síos ar do sheomra codlata féin. Critéir ratha

Ire la n

na dathanna atá ann cé chomh mór/beag is atá do sheomra na rudaí atá agat i do sheomra an rud is fearr leat sa seomra cén áit ina bhfuil siad suite cad a cheapann tú faoi do sheomra codlata agus cén fáth

at io

na l

C

om pa ny

of

• • • • • •

d

Luaigh na pointí seo a leanas:

Scríobh: Freagair na ceisteanna seo.

uc

1 Cá n-itheann tú do dhinnéar?

e

Ed

2 Cén áit a suíonn tú chun féachaint ar an teilifís?

©

Th

3 Cad is ainm don seomra ag barr an tí leis na boscaí ar fad ann? 4 Cá háit a bhfuil do leaba agus do chófra éadaí agat?

42

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 42

09/03/2022 19:15

Aonad

Súil siar ar an aimsir láithreach, briathra neamhrialta

M’Áit Chónaithe agus Mo

(Téacsleabhar lch 82) Scríobh: Críochnaigh na habairtí seo thíos.

Ire la n

om pa ny

5 (Beir) na Gardaí ar na gadaithe go minic.

Cheantar

4 (Ní tug sí) cabhair dom leis an obair bhaile.

of

3 (Nach ith tú) ispíní agus sceallóga?

d

1 (Teigh sí) ag rith sa pháirc gach deireadh seachtaine. 2 (Clois muid) na scéalta sin ónár dtuismitheoirí gach Nollaig.

3

6 (Ní tar) mo dheirfiúr abhaile ón staidéar iarscoile go dtí a sé a chlog gach lá. 7 (Ní ith sinn) sicín. Is feoilséantóirí muid.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

8 (An clois siad) ceol na n-éan i lár na cathrach?

43

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 43

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Áiteanna cónaithe (Téacsleabhar lch 81) Meaitseáil: Cé atá ina chónaí cá háit? Féach ar an gcur síos atá déanta ag daoine faoin áit ina bhfuil an teach suite. Déan iarracht an duine a chur leis an suíomh ceart.

Ire la n

ag bun an ghleanna cois farraige faoin tuath i lár na coille ag barr an chnoic

Tá cónaí air

na l

C

b Conas atá sin ar eolas agat?

om pa ny

1 Diarmad atá ormsa. Is breá liom dul ag tonnmharcaíocht. Tá an t-ádh orm mar tá mo theach gar don trá. a Cá bhfuil cónaí ar Dhiarmad?

of

• • • • •

d

Leideanna

at io

2 Is mise Cochaillín Dearg. Táim ag dul chun cuairt a thabhairt ar mo mhamó. Tá cónaí uirthi in áit dhorcha agus a lán crainn thart uirthi. a Cá bhfuil cónaí ar Mhamó?

Tá cónaí uirthi

©

Th

e

Ed

uc

b Conas atá sin ar eolas agat?

3 Is mise Dracula. Tá caisleán breá agam ar ard a bhíonn ag féachaint anuas ar gach duine. a Cá bhfuil cónaí ar Dracula?

Tá cónaí air b Conas atá sin ar eolas agat?

44

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 44

09/03/2022 19:15

Aonad

3

M’Áit Chónaithe agus Mo

4 Is muide na Smurfs. Tá cónaí orainn linn féin i scáth na ndaoine. Tá siadsan i dtithe bailithe lena chéile i gceantar lán le páirceanna agus feirm nó dhó. Níl acu ach cúpla teach anseo. a Cá bhfuil cónaí ar na Smurfs?

b Conas atá sin ar eolas agat?

om pa ny

Tá cónaí air

Cheantar

5 Is mise Caoimhín. Tá cónaí orm in áit darb ainm Gleann Dá Locha, thíos idir dhá chnoc. a Cá bhfuil cónaí ar Chaoimhín?

of

b Conas atá sin ar eolas agat?

Ire la n

d

Tá cónaí orthu

C

Scríobh: Scríobh blag beag faoi do theach féin. Critéir ratha

at io

cén cineál tí atá ann an teach mór nó beag atá ann cá háit ina bhfuil sé suite cé mhéad seomra atá sa teach, idir sheomraí codlata agus eile Déan cur síos ar an dá sheomra is fearr leat sa teach, a bhfuil iontu agus an fáth a dtaitníonn siad leat.

©

Th

e

Ed

uc

• • • • •

na l

Luaigh na pointí seo a leanas:

45

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 45

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Timpeall an tí (Téacsleabhar lch 87) Picthuiscint: Freagair na ceisteanna thíos bunaithe ar an bpictiúr seo. claí

crann

foscadh

d

fráma dreapadóireachta

Ire la n

1 Cad atá ag fás idir an claí agus an foscadh?

C

3 Cé mhéad páiste atá ag spraoi sa ghairdín?

om pa ny

of

2 Cén dath atá ar an bhfráma dreapadóireachta?

Fíor

Bréagach

na l

4 Tá cúig pheata acu sa ghairdín ar chúl an tí.

púirín

uc

at io

5 Ainmnigh na peataí atá le feiceáil sa phictiúr.

bosca gainnimh

líne éadaigh

Ed

6 Cén Ghaeilge atá ar ‘rabbit hutch’ de réir an phictiúir seo?

7 Tá claí ard miotail ag dul timpeall an tí. Fíor

Bréagach

Th

e

8 Conas mar atá an aimsir sa phictiúr seo? Cén fáth, meas tú?

©

9 Cá gcodlaíonn an madra, dar leat? Cén fáth a síleann tú seo?

10 Cé mhéad píosa éadach atá á chrochadh ar an líne ag dadaí? Ainmnigh iad.

46

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 46

09/03/2022 19:15

Aonad

3

Fíor

M’Áit Chónaithe agus Mo

Léamh: Freagair na ceisteanna thíos bunaithe ar an bpictiúr seo. cabhsa 1 Tá an dath céanna ar na tithe seo ar fad. Bréagach

2 Tá teach amháin oráiste ann. Fíor

d

Bréagach

a ghearradh? spád

lomaire

ráca

4 Níl crann ar bith ag fás os comhair an tí. Fíor

of

Bréagach

an phictiúir seo? 6 An bhfuil sméara dubha ag fás ar na sceacha? Tá

Níl

na l

C

7 Conas atá an geata sa phictiúr seo?

om pa ny

5 Cén Ghaeilge atá ar ‘driveway’ de réir

Cheantar

Ire la n

3 Cad a úsáidtear chun an plásóg

seach

geata

plásóg

at io

Scríobh: Cruthaigh cúig cheist dhifriúla ag baint úsáid as an bhfoclóir nua-fhoghlama agat faoin topaic ‘Mo ghairdín’. Noda

Ed

Cé Cad Cathain/Cén uair Cén áit/Cá háit/Cá bhfuil Cén fáth/Cad chuige Conas/Cén chaoi

©

Th

e

• • • • • •

uc

Foirmeacha cheisteacha

• • • • • • •

Foclóir nua

claí foscadh fráma dreapadóireachta púirín cabhsa plásóg sceach

Sampla: Cé a phéinteáil an claí sa ghairdín?

1 2 3 4 5 47

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 47

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Scríobh ríomhphost chuid do chara ag insint dó/di faoin teach saoire seo.

of

Critéir ratha Luaigh na rudaí seo sa ríomhphost:

om pa ny

an cineál tí atá ann agus chomh hálainn is atá na gairdíní leis an áit ina bhfuil sé suite (tír agus ceantar) an líon seomraí atá sa teach an troscán atá sa teach (an stíl, tolg mór, teilifís ollmhór, srl.) an seomra is fearr leat sa teach agus cén fáth aon eolas breise (linn snámha sa ghairdín nó mar sin)

Seoladh: sorcha@croinagaeilge.ie

C

• • • • • •

Ire la n

Scríobh: Tá tú ar saoire i dteach ollmhór, cois farraige, sa Spáinn. Fuair do thuismitheoirí an teach ar cíos ar an idirlíon. Tá tú gar don trá agus tá an teach lonnaithe i lár gairdíní áille atá lán le crainn agus bláthanna den scoth. Tá na seomraí ar fad ollmhór agus fairsing – ar nós rud a d’fheicfeá ar an teilifís.

d

Ríomhphost chuig do chara (Téacsleabhar lch 88)

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

Ábhar: Ar saoire sa Spáinn – teach álainn againn ar cíos

48

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 48

09/03/2022 19:15

Aonad

Na frásaí staide agus siopaí (Téacsleabhar lch 101)

d

1 Be quiet. Your grandmother is asleep in the bed.

3 Eoin, your sister is standing at the door.

om pa ny

of

4 The two girls are sitting at the kitchen table.

Cheantar

Ire la n

2 My brother is laying on the couch in the sitting room.

5 Stiofán! Are you awake yet? You will be late for school!

M’Áit Chónaithe agus Mo

Aistriúchán: Scrúdaigh a bhfuil ar eolas agat faoi na frásaí staide. Aistrigh na habairtí seo go Gaeilge.

3

Tasc foclóra: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

C

1 Cén áit ar féidir leat stampaí a cheannach agus litreacha a sheoladh?

at io

na l

2 Cén siopa ina gceannaíonn tú ispíní, slisíní bagúin, mairteoil agus sicín?

uc

3 Cad is ainm don siopa ina gceannaíonn tú bia agus bréagáin don mhadra?

e

Ed

4 Má tá tú ag iarraidh brístí nua agus léine nua a cheannach chun dul chuig bainis d’aintín, cá dtéann tú?

©

Th

5 Tá do dheirfiúr tinn agus tá oideas faighte ag do mháthair chun leigheas a fháil di. Cén siopa atá á lorg aici?

6 Beidh breithlá do dhearthár ann go luath agus tá sé craiceáilte faoi fhoireann peile Learphoill. Ba mhaith leat an geansaí peile nua a cheannach dó mar aon le bróga peile nua. Cén siopa ar chóir duit cuairt a thabhairt air? 7 Tar éis lá a chaitheamh ag siopadóireacht beidh ocras ort. Cén áit arbh fiú bualadh isteach chuici chun béile breá blasta a fháil?

49

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 49

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Scríobh: Tá Máiréad tar éis lá siopadóireachta a eagrú lena cara don Satharn atá le teacht. Sheol sí teachtaireacht ar Straois-Leabhair chuig a cara Síle chun rudaí a eagrú léi. Ar chúis éigin d’athraigh an ríomhaire an teachtaireacht isteach san aimsir chaite.

d

Lá siopadóireachta (Téacsleabhar lch 90)

A Shíle, a chara, Táim ar bís agus ag súil go mór leis an Satharn atá le teacht. Airím nach bhfaca mé le blianta thú. Cinnte tá lá siopadóireachta ag teastáil uainn.

Do chara buan,

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

Máiréad xox

C

Go dtí sin, a chara, slán go fóill.

om pa ny

Chonaic mé tú ag a haon a chlog lasmuigh d’oifig an phoist. Fuaireamar an bus ag stad an bhus ansin. Níor thóg an bus rófhada leis an lána bus. Léimeamar amach ag an droichead ag Sráid an Athar Maitiú agus chuamar ansin go Sráid na Siopaí. Bhí an-spraoi againn ag dul ó shiopa go siopa. Stopamar ag Gino’s freisin chun uachtar reoite a bheith againn. Déanann siad an gelato is deise. Chasamar le mo mham ansin ag a cúig mar oibríonn sí sna hoifigí sa cheantar sin, agus thug sí síob abhaile dúinn.

of

Sampla: Chonaic mé tú . . . ➜ Feicfidh mé tú . . .

Ire la n

An féidir leatsa an teachtaireacht seo a cheartú agus a scríobh san aimsir fháistineach?

50

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 50

09/03/2022 19:15

Aonad

3

Dán: ‘Maith Dhom’ (Téacsleabhar lgh 92–5) Ghlaos d’ainm go ceanúil Mar ba ghnách liomsa tamall, Is tháinig scread scáfar Ó éan uaigneach cladaigh; Maith dhom murarbh áil leat Fiú do scáil dhil i m’aice, Ach bhí an spéir ar ghannchuid néal Is muir is tír faoi chalm.

of

Buntuiscint

Cheantar

I m’aonar dom aréir, I mo shuí cois mara, An spéir ar ghannchuid néal Is muir is tír faoi chalm, Do chumraíocht ríonda A scáiligh ar scáileán m’aigne Cé loinnir deiridh mo ghrá duit Gur shíleas bheith in éag le fada.

d

le Máirtín Ó Direáin

Ire la n

Maith Dhom

M’Áit Chónaithe agus Mo

Léamh: Léigh an dán agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

ag am lóin i rith na hoíche 2 Cad nach raibh sa spéir? a lán réaltaí a lán scamall 3 Lig madra áthasach scread uaidh.

an ghealach

Fíor

C

go moch ar maidin

om pa ny

1 Cén t-am den lá a bhí an file ina shuí cois farraige?

na l

4 Cén chaoi a raibh an fharraige an oíche sin? fíochmhar feargach bog agus séimh

Bréagach reoite

Léirthuiscint

at io

5 Cén chaoi a mothaíonn an file faoin duine seo? Tá sé fós i ngrá léi. Tá sé crosta léi go fóill.

Tá sé tinn tuirseach di.

uc

6 Cad, i do thuairim, iad an dá mhothúchán is láidre sa dán seo?

Th

e

Ed

7 Cén fáth a síleann tú sin?

8 Cá bhfuil an dán seo suite, dar leat? Cén fáth a síleann tú sin?

©

(Nod: Féach ar na híomhánna sa dán agus bain úsáid astu chun do fhreagra a chruthú.)

9 Cad iad an dá íomhá is mó a thaitníonn leat sa dán seo? Mínigh an fáth ar roghnaigh tú na híomhánna seo. Íomhá 1:

Íomhá 2:

Fáth:

Fáth: 51

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 51

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Saol na tuaithe, saol na cathrach (Téacsleabhar lch 98) Léamh: Freagair na ceisteanna bunaithe ar an téacs seo thíos.

d

Is breá liom saol na tuaithe.

Ire la n

Cén chaoi ’bhfuil sibh? Is mise Lúsaí Luchóg. Tá cónaí orm faoin tír, nó faoin tuath más fearr leat. Tá a lán páirceanna breátha i mo cheantar agus coill nó dhó chomh maith.

Bím ag tabhairt cuairt go minic ar thithe na bhfeirmeoirí

chun bia blasta a fháil uathu. Is minic a thagaim ar rudaí

deasa ar nós arbhair, builín deas aráin, cácaí deasa baile

of

agus subh mhilis feirme. Is aoibhinn liom an saol ciúin atá agam. Tá neart spáis ann do gach duine agus a lán

om pa ny

spáis agam chun a bheith ag rith timpeall agus ag spraoi. Táim an-chairdiúil leis na hainmhithe eile thart orm leis. Cabhraímid lena chéile go minic.

Is fearr liomsa saol na cathrach.

Conas atá cúrsaí libh? Is mise Labhrás Mac Luchóg. Tá cónaí

C

ormsa ar chúl Theach an Ardmhéara, i lár na cathrach. Táim

an-tógtha leis an suíomh. Tá an áit fíor-bheomhar idir dhaoine

na l

ag siúl suas síos na sráideanna agus a lán tráchta ar na bóithre. In aice láimhe tá rogha leathan áiseanna idir shiopaí, bhialanna,

at io

chaiféanna, amharclann agus níos mó. Bíonn rud suimiúil ag tarlú ar leac mo dhorais i gcónaí. Ithim bia ó gach áit faoin spéir, ó na bialanna idirnáisiúnta atá gar dom. Ní bhíonn mórán ama agam chun a bheith ag spraoi mar bím gnóthach an t-am ar

uc

fad. Níl mórán spáis ann ach an oiread toisc go bhfuil foirgnimh

Ed

agus coincréit i ngach áit.

©

Th

e

1 Cén bealach eile atá sa téacs seo chun ‘faoin tuath’ a rá?

2 Déan cur síos ar an gceantar ina bhfuil cónaí ar Lúsaí Luchóg.

52

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 52

09/03/2022 19:15

Aonad

3

3 Cén cineál saoil atá ag Lúsaí agus cad a shíleann sí faoi? Cuir dhá chúis le do fhreagra.

M’Áit Chónaithe agus Mo

Ire la n of

om pa ny

Cheantar

5 Ainmnigh na háiseanna atá gar do Labhrás.

d

4 Cá bhfuil Labhrás Mac Luchóg ina chónaí?

6 Cén gearán a dhéanann sé faoin saol atá aige sa chathair? Tabhair fáth leis seo.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

7 Cé acu ab fhearr leatsa, saol na tuaithe nó saol na cathrach? Cén fáth? Is leor dhá chúis.

53

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 53

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Margadh na bhfeirmeoirí agus ainmhithe na feirme Picthuiscint: Freagair na ceisteanna seo bunaithe ar an bpictiúr thíos de mhargadh na bhfeirmeoirí.

Ire la n

1 Cá bhfuil an margadh seo suite? i lár na cathrach faoin tuath

om pa ny

4 Cad atá ag seasamh ar chúl an tí? an Muileann gCearr Muileann Gaoithe

C

3 Ainmnigh na héin atá le feiceáil sa phictiúr seo.

of

cois farraige 2 Cé mhéad duine atá le feiceáil anseo? dó dhuine dhá dhuine beirt

d

(Téacsleabhar lgh 109–10)

na l

5 Cén cineál ainmhí atá ina sheasamh idir an turcaí agus an muc?

uc

at io

6 Cá bhfuil na glasraí le feiceáil ar díol? ar an mbord faoin mbord in aice leis an mbord Fíor

Bréagach

8 Faighimid olann ó na caoirigh. Fíor

Bréagach

Ed

7 Tugann an bó bainne dúinn.

Th

e

Tasc foclóra: Líon isteach an tábla seo thíos maidir le hainmhithe, an áit a gcónaíonn siad agus an fhuaim a dhéanann siad. An tAinmhí

cró madra

1

©

Áit Chónaithe

2

coileach

3

capall

4

bó

5

caora

6

muc

7

Fuaim

ag tafann ag fógairt an lae

stábla ag géimneach pionna ag gnúsachtach coirceog

ag dordán

54

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 54

09/03/2022 19:15

Aonad

3

Beidh aonach amárach i gContae an Chláir

Chuig: eoin@croinagaeilge.ie Ábhar: Beidh aonach amárach i gContae an Chláir

Ed

uc

at io

na l

C

Tabhair leat cúpla Euro má tá sé ar intinn agat rud ar bith a cheannach. Déanfaidh mise cinnte go mbeidh airgead agam féin. Beidh seastáin le bia de gach cineál ann chomh maith. Mar is eol duit, táim an-tógtha le bia blasta, go háirithe na cístí deasa ón bPortaingéil. Pastéis de Nata an t-ainm atá orthu. Tá bácús ann sa shráidbhaile, is le fear ó Porto an áit, agus déanann sé iad. Tá seastán aige agus díolann sé cístí ó gach áit ar fud na cruinne. Tá margadh aige; cupán caife agus císte ar cheithre Euro. Ceannóidh mé císte seacláide do mo mham le tabhairt abhaile chuici freisin.

om pa ny

of

Conas atá cúrsaí leat? Beidh aonach amárach i gContae an Chláir. Bhuel, ar an Aoine, mar sin tá cúpla lá agat go fóill. Ar mhaith leat teacht? Beidh mise ag dul chuig margadh eallaigh le m’uncail Pól mar tá cúpla bó aige le díol ann. Go bhfios dom, tá an margadh le tosú ag a naoi a chlog ar maidin agus le críochnú ag a cúig. Tar linn, beidh an chraic go hiontach. Tá a fhios agam go dtaitníonn ainmhithe leat, agus mar is eol duit beidh a lán cróite sealadacha tógtha chun margaí a dhéanamh ag díol ainmhithe eile. Cloisim go mbeidh capaill ann le ceannach freisin. Nach dtaitníonn capaill go mór leatsa? Is cuimhin liom tú a rá go raibh stáblaí agus scoil marcaíochta i do cheantar. Seans gur chóir duit an deis a thapú?

Cheantar

Eoin a chara,

Ire la n

d

Léamh: Fuair tú an ríomhphost seo ó do chara a thug cuireadh duit dul chuig aonach i gContae an Chláir. Léigh é agus ansin freagair na ceisteanna atá bunaithe air.

M’Áit Chónaithe agus Mo

(Téacsleabhar lgh 109–10)

©

Th

e

Níos déanaí sa tráthnóna beidh ceolchoirm ann faoin spéir. Déantar ardán ar leantóir leoraithe, ar an diamant mar a thugtar an ar áit, agus bíonn bannaí áitiúla ag seinm air. Seinneann siad gach cineál ceoil, ó rac-cheol go ceol tíre. Bíonn rud ann do gach duine. Tá i bhfad níos mó ann ag an aonach seo ná ainmhithe a dhíol agus a cheannach. Féile atá ann agus b’fhiú go mór cuairt a thabhairt air. Cad a shíleann tú? Cuir scéal chugam chomh luath agus is féidir leat. Slán go fóill, Ciarán

55

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 55

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

om pa ny

3 Céard a bheidh á dhíol sna cróite sealadacha?

of

2 Aimsigh trí bhriathar san aimsir fháistineach.

Ire la n

d

1 Aimsigh trí bhriathar san aimsir láithreach.

bia deas éadaí deasa ainmhithe

C

bréagáin

at io

na l

4 Cad leis a bhfuil Ciarán chomh tógtha sin? Tabhair mionsonraí.

uc

5 Cé di a bhfuil sé chun císte seacláide a cheannach?

Th

e

Ed

6 Cén áit a mbeidh an cheolchoirm ar siúl níos déanaí?

©

7 An dóigh leat go dtaitníonn an t-aonach seo le Ciarán? Cén fáth a síleann tú sin?

56

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 56

09/03/2022 19:15

Aonad

Luaigh na pointí seo a leanas:

Chuig: ciarán@croinagaeilge.ie

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

Ábhar: Beidh aonach amárach i gContae an Chláir

Cheantar

Ire la n

beannachtaí ó Bhaile Átha Cliath conas ar mhothaigh tú nuair a fuair tú an ríomhphost uaidh buíochas a ghabháil agus glacadh leis an gcuireadh go bhfuil an-suim agat san aonach seo an cineál bia is mó a thaitníonn leat a síleann tú faoin gceolchoirm faoin aer tabhair cuireadh do Chiarán cuairt a thabhairt ortsa i mBaile Átha Cliath sa samhradh

of

• • • • • • •

M’Áit Chónaithe agus Mo

Critéir ratha

d

Scríobh: Scríobh ríomhphost chuig Ciarán ag glacadh leis an gcuireadh.

3

57

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 57

09/03/2022 19:15

Croí na Gaeilge 2

4

Ire la n

Caitheamh Aimsire agus an Teicneolaíocht

Aonad

d

Leabhar Gníomhaíochta

Súil siar ar an bhfón póca (Téacsleabhar lch 118)

of

Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. A maps

2 téacsteachtaireacht

B news

3 léarscáileanna

C photographs

4 nótaí

D music

5 ceamara

E weather

6 grianghraif

F contacts

7 aimsir

G app store

8 aipmhargadh

H notes

9 teagmhálaithe

I

text messages

J

camera

na l

C

om pa ny

1 ceol

2

3

4

5

7

8

9

10

D 6

at io

10 nuacht

1

Líon na bearnaí: Líon isteach an focal atá ar iarraidh.

uc

1 Ní raibh mé in ann m’fhón chliste a úsáid mar thit sé ar an talamh agus bhris an _______________.

Ed

2 Gan an _______________ ar an bhfón ní bheadh a fhios agam riamh cén t-am a bhí ann. 3 Bhí mé ag iarraidh aip nua a chur ar an bhfón ach ní raibh mé ábalta mar ní raibh aon rud agam sa _______________.

©

Th

e

4 Tá sé go hiontach go bhfuil an t-_______________ ar an bhfón póca agam mar is féidir liom teacht ar eolas ar bith atá uaim. 5 Is breá liom an _______________ ar an bhfón mar is féidir liom cuimhneamh ar laethanta breithe mo chairde ar fad leis.

6 Tá an ceamara iontach ar m’fhón póca. Ní hamháin go bhfuilim in ann pictiúir den scoth a ghlacadh ach táim in ann _______________ den chéad scoth a dhéanamh leis freisin. Banc focal físeáin, idirlíon, féilire, clog, sparán, scáileán

58

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 58

09/03/2022 19:15

Aonad

Scríobh: Críochnaigh na habairtí seo thíos. 1 ‘Tabhair (do + mé) mo chóta. Tá sé an-fhuar,’ a dúirt Eoin.

om pa ny

5 ‘Tiocfaidh mé ar ais (chuig + sibh) nuair a bheidh a fhios agam,’ a dúirt an dlíodóir.

Ire la n

4 Maidir leis an Mona Lisa, bíonn a lán daoine ag caint (faoi + í) mar níl ’fhios ag daoine go díreach cé hí féin.

of

3 Tar isteach, a dhuine uasail. Tá fáilte Uí Cheallaigh (roimh + tú).

d

2 Bhí an Garda ag labhairt (le + sé) an mbuachaill dána.

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Súil siar ar chúrsaí gramadaí (Téacsleabhar lch 119)

4

6 Breathnaigh ar na capaill rása. Tá an-luas (faoi + siad.)

7 Bhí an-áthas (ar + sinn) nuair a chualamar an dea-scéal.

_________________________________________________________

2 _______________

_________________________________________________________

3 _______________

_________________________________________________________

e

1 _______________

4 _______________

_________________________________________________________

5 _______________

_________________________________________________________

6 _______________

_________________________________________________________

Th ©

Bím ag imirt peile le mo chairde sa pháirc gach Satharn.

Ed

Ag imirt

Abairt

uc

An t-ainm briathartha

at io

na l

C

Tasc gramadaí: Liostaigh sé ainm briathartha a bhfuil baint acu le caitheamh aimsire agus cuir in abairtí iad.

59

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 59

59

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar chúrsaí spóirt (Téacsleabhar lgh 120–3)

B C D 1

2

E

3

sacar

eitpheil

rásaíocht chapall

gleacaíocht snámh

of

F

iománaíocht

Ire la n

A

d

Meaitseáil: Meaitseáil an spórt ceart leis an bpictiúr cuí. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

galf

H

iascaireacht

I

leadóg bhoird

om pa ny

4

G

5

1

6

2

3

4

5

6

7

8

9

7

8

na l

C

H

9

at io

Tasc foclóra: Cad atá de dhíth chun imeacht spóirt a reáchtáil? Ainmnigh cúig spórt ar leith agus ainmnigh rudaí atá de dhíth chun cluiche nó babhta a eagrú. Trealamh atá de dhíth

Camán, clogad, sliotar, bróga peile, dhá chúl

1 _______________

_________________________________________________________

2 _______________

_________________________________________________________

3 _______________

_________________________________________________________

4 _______________

_________________________________________________________

5 _______________

_________________________________________________________

e

uc

Cluiche iománaíochta

Ed

Spórt

©

Th

Ionaid spóirt: Cén t-ainm atá ar na hionaid spóirt seo? Scríobh an t-ainm faoin íomhá.

60

1 Linn snámha

2

3

4

5

6

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 60

09/03/2022 19:16

Aonad

4

Scríobh: Aistrigh na habairtí seo ón gcéad phearsa uatha go dtí an tríú pearsa uatha. Sampla: Péinteálaim le péint ola sa rang ealaíne go minic. ➜

Péinteálann sé/sí sa rang ealaíne…

Ire la n

d

1 Tarraingím pictiúir go minic.

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Cúrsaí éagsúla (Téacsleabhar lgh 124–5)

2 Sceitseálaim le pinn luaidhe.

of

3 Cruthaím dealbha as eibhear.

om pa ny

4 Múnlaím ainmhithe as cré.

Léamh: Léigh an fógra seo a leanas agus freagair na ceisteanna faoi.

na l

C

Bunaíodh an club leabhar úr, an Club Leabhar Soghluaiste ar líne um Nollaig 2020, ag grúpa tuismitheoirí agus foghlaimeoirí fásta, faoi stiúir an leabharlannaí scoile, an Connallach Joe Ó Ceallaigh. Seoladh an club go hoifigiúil ag tús mhí Feabhra chun an leabhar Nóinín a phlé leis an údar féin, Máire Zepf. Tar éis plé a dhéanamh ar an leabhar bhí Máire lánsásta fanacht chun ceisteanna ó na baill a fhreagairt agus roinnt seod luachmhar a roinnt leo siúd ar mhaith leo triail a bhaint as an scríbhneoireacht iad féin. Meascán de dhaoine óga agus aosta a bhí i láthair ag an ócáid seo ar líne. Bhain gach duine a bhí i láthair an-sásamh aisti.

Ed

uc

at io

Ní hamháin go bhfuil spéis i measc na bhfoghlaimeoirí fásta sa léitheoireacht Ghaeilge, ach tá borradh agus fás sa dúil atá ag an bhfoghlaimeoir óg chomh maith. Tá togra nua Éire ag Léamh tosaithe le déanaí, ag díriú ar dhaoine óga, chun suim sa léitheoireacht a chothú iontu. Tosaíodh an togra seo le hócáid Ghaeilge ar líne, ar an tríú lá fichid de mhí Feabhra 2021, chun tábhacht agus pléisiúr na léitheoireachta Gaeilge i measc daoine óga a phlé. Is í Laureate na nÓg, Áine Ní Ghlinn a bhí sa suíochán te ag déanamh plé ar litríocht na n-óg.

Th

e

Tionscadal de chuid na Comhairle Ealaíon is ea Laureate na nÓg chun leabhair don léitheoir óg a chur chun cinn. Páistí Éireann a dhéanann an scéim seo a reáchtáil ar son na Comhairle Ealaíon le tacaíocht ó Chomhairle Ealaíon Thuaisceart Éireann, ón Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige agus níos mó.

©

1 Cad is ainm don chlub a bunaíodh um Nollaig 2020? 2 Conas a sheol siad an grúpa seo? (Tabhair trí phíosa eolais.)

61

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 61

61

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 3 Tabhair dhá fhocal eile leis an mbrí chéanna atá ag an bhfocal ‘suim’.

5 Cén aidhm atá ag Laureate na nÓg?

om pa ny

6 Ainmnigh trí ghrúpa a thugann tacaíocht don tionscadal seo?

of

Ire la n

d

4 Cén fáth ar tosaíodh an togra Éire ag Léamh?

Súil siar ar an aimsir chaite (Téacsleabhar lch 126) Sampla: caith mé

chaith mé

caithim

héist sí

éist sí

d’éist sí

2 glan sinn

ghlanamar

glanaimid

glan muid

fhéach siad

féachann siad

d’fhéach siad

ndúisigh tú

dúisíonn tú

dhúisigh tú

5 ceannaigh sé

cheannaigh sé

gceannaigh sé

ceannaíonn sé

6 bailigh mé

bailím

mbailigh mé

bhailigh mé

7 Ní éirigh sibh

Ní d’éirigh sibh

Níor éirigh sibh

Ní éirigh sibh

8 Ní oscail sí

Ní hoscail sí

Níor n-oscail sí

Níor oscail sí

Ar bhris siad?

An mbris siad?

An bhris siad?

An dtaistil sibh?

Ar thaistil sibh?

Ar dtaistil sibh?

e

uc

4 dúisigh tú

at io

3 féach siad

na l

1 éist sí

Ed

gcaith mé

C

Cúinne na gramadaí: Roghnaigh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir chaite.

Th

9 An bris siad?

©

10 An taistil sibh?

62

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 62

09/03/2022 19:16

Aonad

4

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Súil siar ar éadaí (Téacsleabhar lch 128)

2

3

4

5

6

of

1 brístí géine, gorm

Ire la n

d

Scríobh: Ainmnigh na héadaí agus na dathanna atá le feiceáil sna pictiúir thíos.

Ag ullmhú d’Fhéile na Gealaí

om pa ny

Léamh: Léigh an téacs seo a leanas agus freagair na ceisteanna ‘fíor nó bréagach’ atá bunaithe air. Le déanaí chuaigh an bheirt Síle, Síle Bhán agus Síle Rua, amach ag tóraíocht don fheisteas is fearr d’Fhéile na Gealaí ar son Nósmag.ie. Thug siad cuairt ar na siopaí athláimhe chun an faisean is fearr uaschúrsáilte a aimsiú. Léirigh siad nach raibh ort do chuntas bainc a ghlanadh chun cuma ghalánta a chur ort féin.

at io

na l

C

Thaispeáin siad conas macallú a dhéanamh ar na stíleanna atá i bhfaisean faoi láthair agus tú ar bhuiséad teann. Bhí neart seifteanna acu chun cruth nua-chumtha a chur ar bhall éadaigh nach raibh chomh nua sin, á chaitheamh ar bhealach éagsúil, á chrapadh is á cheangail ar bhealach eile chun píosa nua-fhaiseanta a dhéanamh de. Chomh maith leis sin bhí seifteanna eile acu, ar nós léine fhear, atá rud beag mór agus scaoilte, a fháil, crois tiubh leathan a chur leis agus gúna nuaaoiseach a dhéanamh de.

Ed

uc

Léirigh siad bealaí ar féidir a bheith cliste leis an gculaith a roghnaíonn tú, sa chaoi gur féidir í a chaitheamh in aimsir ar bith, í a chrapadh ar bhealach ar leith agus an aimsir te, mar shampla. Labhair siad ar an tábhacht a bhaineann leis na hoiriúintí cearta a bheith agat, agus an chaoi ar féidir faisean nua a chruthú ach na rudaí beaga cearta a chur leis na sean-rudaí cearta.

✘

Th

e

✔

1 Le déanaí bhí an triúr Síle amuigh ag tóraíocht don fheisteas is fearr.

©

2 Thug siad cuairt ar an siopa éadaí nua sa bhaile. 3 Thaispeáin siad bealaí chun macallú a dhéanamh ar an bhfaisean is nuaaimsire ag baint úsáid as éadaí athláimhe. 4 Ní raibh aon seifteanna acu chun cruth nua a chur ar sheanéadaí. 5 Thaispeáin siad conas gúna a dhéanamh as léine fhear. 6 Níor luaigh siad an tábhacht a bhain leis na hoiriúintí cearta a bheith agat.

63

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 63

63

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Scríobh: Scríobh blagphostáil a chuirfeá ar Straois-Leabhair faoi lá a chaith tú sa chathair i mbun siopadóireachta. Critéir ratha

Ire la n

conas a bhain tú an chathair amach céard iad na siopaí ar thug tú cuairt orthu cén cineál éadaí nó rudaí eile ar cheannaigh tú an raibh tú sásta go bhfuair tú luach do chuid airgid cad a rinne tú tar éis an lá siopadóireachta

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

• • • • •

d

Luaigh na pointí seo a leanas:

64

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 64

09/03/2022 19:16

Aonad

A figure types

1

2 cruthanna collaine

B fabrics

E

3 gúnadóireacht

C tailoring

4

4 oiriúintí

D dressmaking

5 táilliúireacht

E beauty industry

6 fabraicí

F accessories

2

3

5

6

Ire la n

1 an tionscal scéimhe

om pa ny

of

Tasc foclóra: Cad atá le feiceáil sa phictiúr seo? Scríobh an freagra faoi gach íomhá.

2

3

4

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

1

d

Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla cuí. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Cúrsaí faisin agus smididh (Téacsleabhar lch 129)

4

65

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 65

65

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dán: ‘Stadeolaíocht’ (Téacsleabhar lgh 132–4)

d

Scríobh: Léigh an dán. Tar éis é sin a dhéanamh, cuir tú féin ina áit. Tá tú ceaptha a bheith ar do bhealach abhaile chun do dhinnéar a fháil. Faraor, toisc go bhfuil tú díreach tar éis an bus a chailleadh, tá tú chun a bheith déanach abhaile.

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

Stadeolaíocht le Marcus Mac Conghail Brúim cnaipe na haipe ag ceapadh go gcuirfí ar an eolas mé ach in áit am theacht an bhus a thabhairt dom ar mo ghuthán faighim radharc fíor-ama den tiománaí ag féachaint orm (is é ag tiomáint an bhus thar bráid) ar ardú mo chinn dom

at io

Seol téacsteachtaireacht abhaile chuig do mham ag:

Mo mham 083 987654321

©

Th

e

Ed

uc

• gabháil leithscéil go mbeidh tú déanach ag teacht abhaile • insint di cén fáth, cad a tharla • rá go mbeidh tú ar an gcéad bhus eile • tabhairt am an chéad bhus eile • tuar cén t-am a mbeidh tú sa bhaile

Teachtaireachtaí

17.30 ✔✔

66

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 66

09/03/2022 19:16

Aonad

4

Tasc foclóra: Líon isteach an freagra atá ar iarraidh agus tarraing pictiúr den rud atá ann. Sampla: meán + scoil = meánscoil bun + scoil =

2

leath + pionta =

3

sean + bean =

4

sean + saighdiúir =

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

d

1

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Súil siar ar an gcomhfhocal (Téacsleabhar lch 135)

sean + bróg =

©

5

67

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 67

67

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Réalta le Gaeilge, damhsóir den scoth (Téacsleabhar lch 137)

d

Cuthbert Tura Arutura: Féach ar an bhfíseán de Cuthbert Tura Arutura ag damhsa ar YouTube, ansin léigh an téacs thíos agus freagair na ceisteanna faoi.

of

Rugadh sa tSiombáib é agus tá cónaí air i measc na nGael i gContae an Dúin le fada an lá. Tá clú agus cáil ar Tura ó bheith ina fheachtasóir ar son cearta teanga, a bheith ina rannpháirtí i gcomórtas Steip TG4, ina rapálaí Gaeilge agus a bheith ar an stáitse leis an gCabaret Craiceáilte i nGaoth Dobhair agus ar fud na tíre.

Ire la n

Chaith an sárdhamhsóir agus Gaeilgeoir Cuthbert Tura Arutura an dianghlasáil ag teagasc damhsa ar an sean-nós ar líne, óna sheomra suite féin do dhaoine timpeall na cruinne. Roimhe seo bhí a scoil rince féin aige agus é ag múineadh na steipeanna do na sluaite.

om pa ny

Deir sé gur iomaí cosúlacht atá idir damhsa dúchasach a thíre dúchais agus a thíre baile, mar a deir sé féin, gur bhealach atá ann tú féin a chur in iúl i do theach féin agus i dtithe do chomharsan, agus chun d’oidhreacht, do scéal féin, a roinnt le do mhuintir.

C

Dúirt sé gurbh é an chúis ar chuir sé suim sa stíl seo damhsa an chéad lá riamh ná an fuinneamh, an tsaoirse, an chaoi a ngluaiseann an corp go nádúrtha, gan srian sa stíl damhsa seo. Máthair an damhsa Gaelach a thug sé uirthi. Is bealach iontach é chun dea-spion a chur ort féin a deir sé agus bealach den scoth le fanacht sláintiúil. Tá an damhsa go maith don chroí, don spiorad agus don intinn, a deir sé.

na l

1 Conas a chaith Cuthbert Tura Arutura a chuid ama le linn na dianghlasála?

at io

2 Cad as dó ó dhúchas agus cá bhfuil cónaí anois air?

Ed

uc

3 Cén fáth a bhfuil clú agus cáil air i measc lucht na Gaeilge?

e

4 Céard a dúirt sé faoin stíl damhsa ar an sean-nós?

©

Th

5 An bhfuil buntáistí leis an damhsa? Cad iad?

Scríobh: Céard rud is mó a gcuireann tú féin suim ann? Scríobh cúpla líne faoin gcaitheamh aimsire is mó atá agat, ar nós go raibh tú ag labhairt in agallamh mar seo agus cén fáth a dtaitníonn sé an oiread sin leat.

68

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 68

09/03/2022 19:16

Aonad

Scríobh: Líon na bearnaí leis na focail sa bhanc thíos. Is as (1)_______________ _______________ _______________ é Eoin

d

P. Ó Murchú agus tá sé an-ghníomhach i (2)_______________

an bPicnic Leictreach, agus is (5)_______________ é freisin. D’fhreastail sé ar an gColáiste Ollscoile, Baile Átha Cliath. Tá sé oilte

om pa ny

ina (6)_______________ agus d’oibrigh sé in Ospidéal Thamhlachta.

of

fhear an tí ag an oíche ghrinn, (4)_______________ a bhíonn ar siúl ag

Ire la n

_______________ _______________. Imríonn sé peil Ghaelach agus (3)_______________ le foireann darb ainm na Gaeil Óga. Bíonn sé mar

Banc focal saol na Gaeilge, GaelGáirí, dochtúir, iománaíocht, Baile Átha Cliath, file Léamh: Freagair na ceisteanna seo.

C

1 Cén club lena n-imríonn Eoin?

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

File spéisiúil ón Ardchathair (Téacsleabhar lch 141)

4

na l

2 Cad a dhéanann sé ag an oíche ghrinn GaelGáirí?

at io

3 D’fhreastail Eoin ar Ollscoil Mhá Nuad. Bréagach

Fíor

Bréagach

Ed

Fíor

uc

4 Tá sé oilte mar mhúinteoir Gaeilge.

©

Th

e

5 Cad is ainm don ospidéal inar oibrigh Eoin?

69

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 69

69

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar an aimsir chaite, briathra neamhrialta (Téacsleabhar lch 142) Cúinne na gramadaí: Roghnaigh an abairt cheart. Rinne Síle a hobair bhaile aréir. Dhearna Síle a hobair bhaile aréir. 2 Dúirt mé leis an múinteoir gur fhág mé mo chóipleabhar sa bhaile.

of

Abair mé leis an múinteoir gur fhág mé mo chóipleabhar sa bhaile.

Ire la n

d

1 Dhéan Síle a hobair bhaile aréir.

om pa ny

Dheir mé leis an múinteoir gur fhág mé mo chóipleabhar sa bhaile. 3 Bheidh Eoin ag imirt peile sa pháirc inné. Raibh Eoin ag imirt peile sa pháirc inné. Bhí Eoin ag imirt peile sa pháirc inné.

4 Fhaigh siad a lán bronntanas le haghaidh na Nollag.

C

Fuair siad a lán bronntanas le haghaidh na Nollag.

na l

Fhuair siad a lán bronntanas le haghaidh na Nollag. 5 Chonaic mé scannán iontach sa phictiúrlann ag an deireadh seachtaine.

at io

D’fheich mé scannán iontach sa phictiúrlann ag an deireadh seachtaine. Bhfaca mé scannán iontach sa phictiúrlann ag an deireadh seachtaine.

uc

6 Tug an múinteoir a lán obair bhaile dúinn. Tug an múinteoir a lán obair bhaile dúinn.

Ed

Thug an múinteoir a lán obair bhaile dúinn.

e

7 Ar d’ith siad an dinnéar sa chistin?

Th

An ith siad an dinnéar sa chistin?

©

Ar ith siad an dinnéar sa chistin?

8 An chuaigh sibh ar thuras scoile Dé hAoine? An ndeachaigh sibh ar thuras scoile Dé hAoine? Ar dheachaigh sibh ar thuras scoile Dé hAoine?

70

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 70

09/03/2022 19:16

Aonad

4

Léamh: Léigh an téacs thíos agus freagair na ceisteanna bunaithe air. I mbun comhrá le Caoimhe ‘Chats’ Ní Chathail

Ire la n

d

Is láithreoir í Caoimhe a bhíonn ag craoladh ar an BBC agus ar Raidió Fáilte chomh maith. Tá clú ar Chaoimhe mar láithreoir teilifíse ar chláir do pháistí ar TG4 agus mar thionchaire chomh maith. Is as Leitir Ceanainn ó dhúchas di agus tá sí ag cur fúithi i mBéal Feirste le roinnt mhaith blianta anuas. Is breá léi a bheith aclaí freisin. Imríonn sí leis an gclub CLG Laochra Loch Laoi agus bíonn sí ag traenáil go dian. Taitníonn an chnocadóireacht léi chomh maith. Go minic, agus í sa bhaile i nDún na nGall, feictear í amuigh ag siúl sna sléibhte.

om pa ny

of

Dar le Caoimhe go bhfuil sé an-tábhachtach a bheith ag ithe go sláintiúil agus baineann sí taitneamh as a béilí folláine féin a dhéanamh. Baineann sí an-spraoi as béilí nua a thriail agus a dhéanamh chomh maith. Cé go ndeir sí féin gurb é an drochnós is mó atá aici ná rudaí a chur ar an méar fhada, déanann sí ar bhealach eagraithe é, ach liostaí a dhéanamh de na rudaí atá le déanamh aici. Sin ráite, dúirt sí go mothaíonn sí go maith nuair atá na jabanna beaga bainte aici den liosta. Chun a scíth a ligean is maith léi a bheith ag éisteacht leis an raidió, le podchraoltaí agus le closleabhair. Taitníonn sraith-chláir léi agus a bheith ag breathnú ar fhíseáin lena cairde tí chomh maith. Ar ndóigh, taitníonn an saol sóisialta go mór léi freisin. Go háirithe saol na nGael, na Pop-Up Gaeltachtaí, ag casadh le cairde sa Lon Dubh chun caife agus comhrá a bheith aici agus níos mó.

na l

C

1 Cén fáth a bhfuil clú ar Chaoimhe?

Teicneolaíocht imsire agus an Caitheamh A

Blagálaí den scoth (Téacsleabhar lch 146)

Bréagach

at io

2 Imríonn Caoimhe le CLG Laochra Loch Laoi. Fíor

uc

3 Cá háit a mbíonn sí amuigh ag siúl agus í sa bhaile?

Ed

4 An dtaitníonn an chócaireacht le Caoimhe, meas tú? Cén fáth?

Th

e

5 Luaigh trí rud a dhéanann sí chun scíth a ligean.

©

6 An bhfuil mórán baint aici le saol na nGael, dar leat? Cén fáth a síleann tú seo?

Taighde: Téigh chuig bbc.co.uk agus cuardaigh ‘Croí na Ceiste le Caoimhe’ chun níos mó eolais a fháil ar a ndéanann Caoimhe ‘Chats’ Ní Chathail’.

71

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 71

71

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Saol an tionchaire (Téacsleabhar lch 146) = C_______________

4 anóócPF

= F____ P__________

2 rfóaeicnM

= M_______________

5 íerhmaoiR

= R______________

3 acríchTosh

= T_______________

Tasc foclóra: Cén Ghaeilge atá ar na focail seo? As Gaeilge

uaslódáil

As Béarla create

download

6

sponsor

3

design

7

inspire

4

discuss

upload

2

om pa ny

5

1

As Gaeilge

of

As Béarla

Ire la n

1 aarCmae

d

Scríobh: Scríobh amach i gceart na focail thíos a bhaineann le saol an tionchaire.

8

record

C

Meaitseáil: Cuir an tseirbhís ar líne leis an gcur síos cuí.

at io

na l

1 Líonra sóisialta ar féidir pictiúir a uaslódáil chuige, teachtaireachtaí a sheoladh air, agus postáil a dhéanamh air.

uc

2 Líonra sóisialta eile a úsáideann daoine chun pictiúir agus físeáin a chur in airde, gan mórán téacs a scríobh.

Ed

3 Líonra nó bealach nasctha atá ann chun go mbeidh gnólachtaí agus daoine gnó i dteagmháil lena chéile.

©

Th

e

4 Bealach ar féidir leat éisteacht le do rogha cheoil ar líne. Is féidir cuntas saor in aisce a bheith agat nó clárú leis. 5 Suíomh idirlín atá anseo chun féachaint ar fhíseanna de gach saghas ruda. Go minic baineann múinteoirí úsáid as sa rang. Tá sé ar an bhfód leis na blianta. 6 Go minic baineann daoine úsáid as an suíomh seo chun gearrfhíseáin a uaslódáil chuige agus chun féachaint orthu. Feictear go minic daoine ag damhsa nó físeáin áille d’ainmhithe gleoite anseo.

72

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 72

09/03/2022 19:16

Dráma

Ire la n

d

Gleann Álainn

Gleann Álainn

Dráma

Súil siar ar an dráma Gleann Álainn (Téacsleabhar lch 177)

of

Ord an scéil: Leagadh na scéalchártaí seo amach os do chomhair. Tugann siad achoimre duit ar scéal an dráma Gleann Álainn. An t-aon fhadhb atá ann ná go bhfuil siad leagtha amach san ord mícheart. An féidir leat na cártaí seo a leagan amach mar is ceart chun scéal an dráma a insint? Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. Tá a fhios ag Sinéad cé hiad an bheirt. Cairde lena hathair atá iontu. Séamus agus Peadairín is ainm dóibh. Deir siad nach bhfuil imní ar bith orthu má fheictear iad mar is féidir lena gcara, athair Shinéad, an Teachta Dála, cabhrú leo má bhíonn trioblóid acu. Cuireann an chaint seo isteach ar na cairde agus aontaíonn siad go bhfuil orthu rud a dhéanamh faoi seo. Níl Éamonn Beag róchinnte mar is uncail leis Séamus.

B

Téann grúpa cairde amach faoin tír chun tionscadal ealaíne a dhéanamh. Pictiúir den dúlra álainn atá sa cheantar atá le cruthú acu. Fágann Sinéad agus Seosamh an grúpa chun spás a bheith acu. Tosaíonn na daoine atá fágtha ag magadh fúthu. Go tobann ritheann Sinéad ar ais chuig a cairde agus tá fearg uirthi. Insíonn sí dóibh a raibh feicthe aici. Tá daoine tar éis líon mór bruscair a chaitheamh in aice leis an loch.

C

Aontaíonn na cairde gur chóir an scéal a fhiosrú. Téann siad i bhfolach chun pé duine a scrios ceantar an locha a aimsiú. Tar éis tamaill tagann beirt fhear ar an láthair agus a lán málaí bruscair leo. Tá veain acu atá lán le bruscar agus iad ag dumpáil go neamhdhleathach. Cuireann seo níos mó feirge ar na cairde. Tá ceamara ag Seosamh agus glacann sé cúpla grianghraf de na fir agus iad i mbun oibre.

D

Tosaíonn an cás cúirte agus cuireann ceathrar den ghrúpa cairde síos ar ar tharla agus ar a raibh feicthe acu. Insíonn siad faoin dumpáil a bhí ar siúl ag Séamus agus ag Peadairín. Ach ar an drochuair, níor éirigh leo grianghraif a ghlacadh leo chun na cúirte, toisc gur fhág Seosamh a cheamara san áit ina raibh siad i bhfolach. Téann Seosamh chun an ceamara a aimsiú ach ní chreideann an Breitheamh an leithscéal.

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

A

Tagann dlíodóir Shéamuis agus Pheadairín isteach le finné nua. Éamonn Beag atá ann agus deir sé go raibh sé deacair rud ar bith, nó duine ar bith fiú, a fheiceáil go soiléir agus an dumpáil ag dul ar aghaidh. Ritheann Seosamh isteach i Halla na Cúirte ar luas lasrach leis an gceamara ina ghlac aige. Taispeánann dlíodóir na gcairde na pictiúir don Bhreitheamh agus faigheann sé an bheirt fhear ciontach. Gearrann sé fíneáil ocht gcéad Euro orthu. Tá na cairde ar mhuin na muice.

©

Th

e

E

F

Téann an grúpa cairde chuig oifig na Comhairle Contae i mbun agóide. Tagann athair Shinéad, Seán Mac an Mháistir, amach chucu. Tugann sé íde béil dóibh ar dtús agus labhraíonn sé le Tadhg Ó Cuill faoin eachtra dumpála. Cloiseann sé go mbeidh Séamus agus Peadairín os comhair na cúirte go luath. Iarrann sé cúnamh ó Thadhg agus tugann sé breab dó i gclúdach litreach.

1

B

2

3

4

5

6

Féach ar an bhfíseán ‘2 Cobh Play’ ar YouTube a rinne na daltaí scoile seo as Cóbh i gCorcaigh chun cabhrú leat.

73

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 73

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Scríobh: Líon na bearnaí. Rugadh (1)_______________ _____ _______________ i Ros Comáin sa bhliain 1929. Chónaigh sé i Londain agus (2)____ _______________ ina óige. Spreagtha ag easpa (3)_______________ Ghaeilge sa bhliain 1969. Idir 1965 agus (4)_______________ foilsíodh 27 leabhar dá chuid. Scríobh sé leabhair do pháistí, leabhair d’fhoghlaimeoirí (5)_______________ agus leabhair do dhéagóirí. Bhain sé (6)_______________ litríochta amach ag Oireachtas Gaeilge Cheanada, agus mórán ag Oireachtas na Gaeilge. Bronnadh Gradam Liteartha an (7)_______________

of

air in 2011. Bhí sé páirteach i bhfeachtas Chonradh na Gaeilge do theilifís na

Ire la n

d

do pháistí, scríobh sé An Bealach Rúnda, lán le scéalta agus amhráin,

Ghaeilge sa bhliain 1985. D’oibrigh sé le Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge,

om pa ny

(8)_______________ _______________, Údarás na Gaeltachta agus TG4.

Banc focal duaiseanna, Gael Linn, fásta, 2016, Brian Ó Baoill, Oireachtais, sa Mhí, leabhair Meaitseáil: Cé atá á phlé anseo? Meaitseáil ainm an duine leis an gcur síos déanta orthu. A Duine cliste atá ann. Tá sé cinnte go mbeidh na fir dumpála ar ais. Glacann sé ceamara leis agus glacann sé griangraif díobh i mbun dumpála. Filleann sé chun an ceamara a fháil le linn an cháis cúirte.

2 Seosamh

B Daoine dímheasúla atá iontu. Níl meas acu ar an timpeallacht ná ar aon duine. Tá siad leithleasach agus leisciúil, ag iarradh airgead tapa mí-ionraic a bhaint amach.

3 Seán Mac an Mháistir, athair Shinéad

C Duine cróga atá inti. Déanann sí spiaireacht ar an mbeirt atá ag dumpáil go mídhleathach. Tosaíonn sí agóid chun an scéal a insint don phobal.

4 Séamus agus Peadairín

D Teachta Dála mí-ionraic atá ann. Níor thug sé tacaíocht do Shinéad agus í ag agóidíocht. Is cosúil go raibh baint aige leis an dumpáil mar gheall ar an mbreab a thugann sé do dhuine ar an gcoiste.

Ed

uc

at io

na l

C

1 Sinéad

2

3

4

e

1

Th

Scríobh: Scríobh trí phointe eolais faoin gcarachtar Éamonn Beag.

©

1

2

3

74

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 74

09/03/2022 19:16

Dráma Tasc foclóra: Cad í an Ghaeilge ar na haidiachtaí seo thíos? Bain úsáid as teanglann.ie chun cabhrú leat. = = = = = =

7 8 9 10 11 12

____________________ ____________________ ____________________ ____________________ ____________________ ____________________

fair = smart = creative = disrespectful= mean = serious =

____________________ ____________________ ____________________ ____________________

d

determined persistent optimistic dishonest greedy rude

Ire la n

1 2 3 4 5 6

Gleann Álainn

Súil siar ar an aidiacht phearsanta (Téacsleabhar lgh 174–5)

____________________

____________________

of

Scríobh: Líon isteach, sa tábla seo thíos, trí aidiacht chun cur síos a dhéanamh ar na carachtair. Ansin cruthaigh abairtí leis na haidiachtaí sin. Aidiachtaí • cróga • cliste • diongbháilte

Seosamh

• •

•

at io

•

na l

Seán Mac an Mháistir, athair Shinéad

C

•

I mo thuairim, is duine cróga í Sinéad mar sheas sí an fód ar son na rudaí ar chreid sí iontu. Bhí sí cliste an chaoi ar smaoinigh sí ar an bplean chun teacht ar na daoine a bhí ag dumpáil in aice leis an loch. Bhí sí diongbháilte freisin sa chaoi is gur lean sí leis an agóid cé go raibh a hathair ina coinne.

om pa ny

Sinéad

Abairtí

uc

•

e

Ed

Éamonn Beag

©

Th

Séamus agus Peadairín

• • •

• • •

75

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 75

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na mothúcháin (Téacsleabhar lch 177) Tasc foclóra: Cén Béarla atá ar na mothúcháin seo? Bain úsáid as teanglann.ie chun cabhrú leat. 4 fearg

= _______________

7 imní

= _______________

2 ríméad = _______________

5 brón

= _______________

8 bród

= _______________

3 eagla

6 iontas = _______________

9 náire

Ire la n

= _______________

d

1 áthas = _______________

= _______________

of

Scríobh: Conas a mhothaigh tú tar éis an dráma seo a leamh? Cad iad na mothúcháin a mhúscail an dráma seo ionat? Scríobh anseo na mothúcháin a mhúsclaíonn an dráma seo ionat agus an fáth a mothaíonn tú mar sin. Sampla: Mhothaigh mé fearg agus imní tar éis dom an dráma seo a léamh. Chuir

C

om pa ny

sé fearg orm an chaoi a raibh Séamus agus Peadairín ag truailliú cheantar an locha. Cuireann rudaí mar seo imní orm do todhchaí na timpeallachta/an chomhshaoil.

at io

na l

Tasc scríofa: Lig ort gur tusa Sinéad nó Seosamh nó Seán Mac an Mháistir TD. Tá an cás cúirte díreach thart. Bhí an bua ag páistí na háite mar gur gearradh fíneáil ar Shéamas agus ar Pheadairín. Ag brath ar an seasamh a ghlac tú (an carachtar a roghnaigh tú) scríobh síos an chaoi a mothaíonn tú faoi na himeachtaí sa chúirt agus an breithiúnas a rinneadh. Scríobh faoin méid atá le tarlú tar éis ar tharla sa chúirt.

©

Th

e

Ed

uc

Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas: • cé thú féin agus cén taobh den argóint a ghlac tú • conas a mhothaíonn tú faoinar tharla sa chúirt • cad atá chun tarlú anois i do thuairim • An bhfuil tú féin chun rud ar bith a dhéanamh chun tacú le do thaobh? Cad a dhéanfaidh tú?

76

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 76

09/03/2022 19:16

Dráma

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

Ire la n

d

Gleann Álainn

Conas atá sibh, a chairde? Is mise _______________ _______________ agus bhí mé i gcoinne na hargóna a bhí ag ________________. Táim/Nílim sásta lenar tharla mar _________________

77

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 77

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Cosc ar dhumpáil (Téacsleabhar lch 177) Tasc ealaíne: Is minic a fheictear fógraí timpeall na háite ag fógairt go bhfuil cosc ar dhumpáil sa cheantar. Féach ar na samplaí seo thíos.

Cosc ar Dhumpáil

om pa ny

of

Ire la n

d

Fuair tú post samhraidh leis an gComhairle Contae agus d’iarr siad ort fógra nua a Maor Bruscair ar Patról Fineáil ar an Láthair dhearadh mar shíl siad go raibh na cinn G150 a bhí acu cineál sean fhaiseanta agus as dáta. D’iarr siad ort a bheith chomh cruthaitheach agus ba mhaith leat a bheith. RABHADH Beidh na fógraí le crochadh sa Ghleann CCTV Álainn mar thoradh ar ar tharla Fineáil suas le Cosc ar Dhumpáil G4000 sa chúirt sa chúirt nuair a gearradh fíneáil ar Shéamus agus ar Pheadairín. Ceann de na leithscéalta a d’úsáid siad tar éis an cháis cúirte ná nach raibh fógraí le feiceáil timpeall na háite. Mar sin bí cinnte go bhfuil d’fhógra feiceálach!

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas: • cosc ar dhumpáil sa cheantar • cad is ainm don cheantar • cén Chomhairle Contae atá freagrach as an áit • cén fhíneáil a ghearrfar ar éinne a fheicfear ag dumpáil go mídhleathach san áit

78

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 78

09/03/2022 19:16

Dráma

A

C

C

P

M

R

S

J

M

Z

N

D

P

É

D

C

I

U

O

W

I

C

Q

R

U

Z

E

G

F

S

Í

A

T

R

I

X

G

F

T

P

J

I

M

A

E

Ó

O

M

H

M

É

L

Á

E

Ó

F

N

S

I

Á

A

B

L

O

N

S

P

G

L

A

C

A

N

N

O

Ó

C

I

T

I

Í

I

C

H

P

C

B

T

P

D

R

M

H

A

A

L

O

O

J

É

C

H

O

R

T

Á

H

E

T

N

S

G

N

R

S

C

Í

T

B

Ú

O

T

T

L

A

N

G

J

N

C

A

L

I

U

H

O

É

A

G

Ó

I

S

L

Á

T

B

V

O

C

Ú

B

A

E

R

B

P

C

L

A

N

N

A

Í

T

M

B

S

F

R

U

A

F

Á

É

Ó

V

C

M

om pa ny

of

Ire la n

P

L

E

U

O

Ú

S

N

A

D

É

Y

P

C

K

C

O

I

P

W

S

J

A

G

F

Í

N

G

I

H

Í

E

C

H

A

E

U

L

N

P

F

S

M

R

A

I

S

L

N

Í

Ó

I

D

C

M

S

É

C

I

J

B

O

Ú

F

O

H

H

W

G

W

Í

Á

É

B

N

S

Ó

na l

C

M

at io

d

Cuardach focal: Aimsigh na focail thíos sa chuardach focal.

Gleann Álainn

Eocharfhocail ón drama (Téacsleabhar lch 171)

©

Th

e

Ed

uc

socraíonn glacann aithníonn luann cothroime agóid uafás feachtas breab díoltas

79

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 79

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

B campaign

3 Aithníonn sí

C They decide

4 Luann sé

D protest

5 agóid

E bribe

6 uafás

F fairness

7 feachtas

G retribution

8 breab

H He accepts

9 cothroime

I

horror

J

She recognises

10 díoltas 1

2

3

4

C

Ire la n

2 Glacann sé

of

A He mentions

om pa ny

1 Socraíonn siad

d

Meaitseáil: Meaitseáil na heocharfhocail Ghaeilge leis na leaganacha Béarla. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

5

6

7

8

9

10

C

Scríobh: Roghnaigh cúig eocharfhocal agus cruthaigh abairt leo a léiríonn go dtuigeann tú iad.

ghlac siad le cártaí bainc.

at io

1

uc

2

e

Ed

3 4

na l

Sampla: Ní raibh airgead agam nuair a bhí mé sa siopa ach dúirt an siopadóir gur

©

Th

5

80

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 80

09/03/2022 19:16

Dráma (Téacsleabhar lgh 172–3)

Scríobh: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

Cén fáth a bhfuil siad amuigh faoin tuath?

om pa ny

3 Cad a bhí feicthe ag Sinéad a chuir olc agus uafás uirthi?

of

2

Ire la n

d

1 Cé mhéad déagóir atá sa ghrúpa cairde? Ainmnigh iad.

Gleann Álainn

Ceisteanna achoimre ar an dráma Gleann Álainn

4 Inis faoin bplean a bhí acu tar éis an méid seo a fheiceáil. Tabhair trí phíosa eolais.

na l

C

5 Cén fáth nach raibh Éamonn Beag ag iarraidh sceitheadh (insint) ar na daoine a bhí ag déanamh an ruda ghránna seo?

uc

at io

6 Conas a d’éirigh leo Séamus agus Peadairín agus a fháil i dtrioblóid?

Ed

7 (a) An raibh fianaise (evidence) ag an ngrúpa cairde ar an eachtra seo? Cad a bhí acu?

©

Th

e

(b) Ar éirigh leo an fhianaise seo a thabhairt chun na cúirte in am? Tabhair sonraí.

81

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 81

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n

d

8 Cad a ghearrann an Breitheamh ar Shéamus agus ar Pheadairín? An leor sin i do thuairim? Cén fáth?

om pa ny

of

9 Cé hé/hí an príomhcharachtar sa dráma seo, dar leat? Cén fáth a síleann tú é seo? Tabhair trí chúis le do fhreagra.

An Timpeallacht

Tá fíor thábhacht le téama na timpeallachta nó téama an

chomhshaoil sa dráma Gleann Álainn. Ón tús, agus an grúpa

C

cairde ag déanamh píosa ealaíne bunaithe ar áilleacht an

dúlra sa cheantar, go dtí an seasamh a ghlacann siad chun

na l

an ghnáthóg atá thart ar cheantar an locha sa ghleann a chosaint.

Is léir go bhfuil ardmheas ag na déagóirí seo ar an nádúr

at io

agus ar na hainmhithe a bhfuil cónaí orthu san áit seo mar aon leis an áilleacht atá sa tírdhreach féin. Is iad na daoine fásta, faraor, ar chóir go mbeadh tuiscint níos fearr acu ar cé

An Timpeallacht

uc

chomh luachmhar is atá ár dtimpeallacht, atá á scriosadh agus is iadsan a fhoghlaimíonn ceacht ag an deireadh: nach féidir todhchaí na cruinne a lot ar mhaithe le brabús.

Ed

Foghlaimíonn siad freisin an bhrí atá leis an seanfhocal ‘Filleann an feall ar an bhfeallaire’ nuair

igh da gh La

Th

sáid

©

ú Ath

e

atá siad os comhair na cúirte de bharr na coire atá déanta acu.

Lig do scíth: Cuardaigh ‘Is Eolaí Mé An Timpeallacht’ ar líne chun féachaint ar Pheadar ag labhairt faoi chúrsaí

Athchúr sá

timpeallachta agus éiceolaíochta.

il

82

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 82

09/03/2022 19:16

Dráma Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla cuí. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. A harmful materials

2 athruithe suntasacha

B renewable fuels

3 ábhair díobhálacha

C climate change

4 forbairt inbhuanaithe

D water pollution

5 breoslaí inathnuaite

E The temperature is rising

6 athrú aeráide

F sustainable development

7 ró-iascaireacht

G overfishing

8 truailliú uisce

H substantial changes 3

E

4

5

6

Ire la n

of

2

om pa ny

1

d

1 Tá an teocht ag ardú

Gleann Álainn

An timpeallacht (Téacsleabhar lch 177)

7

8

Scríobh: Roghnaigh cúig cinn de na nathanna nua thuas agus cur i gceisteanna iad a léiríonn an bhrí atá acu. Sampla: An féidir leat áit a ainmniú ina bhfuil ró-iascaireacht ag dul ar aghaidh?

C

1

na l

2

at io

3

Ed

©

Th

e

5

uc

4

83

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 83

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Tasc scríofa: Is minic a bhíonn Coiste Glas sna scoileanna ag déanamh iarrachtaí ar son na timpeallachta. Seans gur eagraigh siad feachtas chun uisce nó teas a chaomhnú sa scoil nó gur ghlac siad páirt i ngníomhaíochtaí eile.

Luaigh na pointí seo a leanas:

om pa ny

cén cineál gníomhaíochta a d’eagraigh sibh cé a d’eagraigh rudaí cén pháirt a bhí agatsa cá fhad a mhair an ghníomhaíocht seo conas a d’éirigh libh ag an deireadh an raibh tú sásta lena raibh déanta

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

• • • • • •

of

Critéir ratha

Ire la n

d

An féidir leatsa píosa a scríobh faoi ghníomhaíocht amháin a rinne an Coiste Glas nó na daltaí féin i do scoil chun cabhrú leis an timpeallacht?

84

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 84

09/03/2022 19:16

Dráma Léamh: Léigh an píosa seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis. Ailt glactha ó ‘Athrú aeráide agus maoirseacht’, An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta.

d

Dífhoraoisiú

Ire la n

Gearrtar síos crainn go minic chun bealach a dhéanamh d’fhorbairtí cosúil le bóithre agus tithe. Tá na foraoisí báistí ag dul in éag de bharr an dífhoraoisithe seo. Teastaíonn crainn chun dé-ocsaíd charbóin a ghlacadh isteach agus chun ocsaigin atá

Dainséar don fhiadhúlra Tá ainmhithe áirithe ag dul in éag de bharr

om pa ny

scéimeanna cur plandaí.

of

ag teastáil uainn chun análú a scaoileadh amach. Mar mhaoirseoirí, ba cheart dúinn páirt a ghlacadh i

Gleann Álainn

Athrú aeráide agus maoirseacht (Téacsleabhar lch 177)

dífhoraoisiú agus caillteanas gnáthóg de réir mar atá an daonra ag fás. Teastaíonn áit ón daonra

breise chun maireachtáil agus glantar amach talamh chun áit chónaithe a dhéanamh. Mar mhaoirseoirí, ba cheart dúinn níos mó páirceanna fiadhúlra a

Báisteach aigéadach

na l

C

chur ar fáil.

Toradh a bhíonn ar dhó breosla iontaise is ea

at io

báisteach aigéadach. Measctar aigéid a tháirgeann stáisiúin chumhachta, monarchana agus carranna leis an mbáisteach agus ansin titeann sí ina báisteach

uc

aigéadach. Déanann báisteach aigéadach dochar do chrainn, faigheann éisc bás i lochanna agus déantar

Ed

dochar d’fhoirgnimh. Mar mhaoirseoirí, ba cheart dúinn úsáid a bhaint as foinse athnuaite cumhachta cosúil le gaoth, grian agus cumhacht na dtonnta

Th

e

chun laghdú a dhéanamh ar bháisteach aigéadach.

1 Ní ghearrtar síos crainn chun bealach a dhéanamh do bhóithre.

©

Fíor

Bréagach

2 Tá crainn uainn chun ocsaigin a scaoileadh amach dúinn. Fíor

Bréagach

3 Níl daoine ag cur isteach ar ghnáthóga na n-ainmhithe. Fíor

Bréagach

85

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 85

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 4 Ba chóir dúinn níos mó páirceanna fiadhúlra a chur ar fáil. Fíor

Bréagach

5 Níl baint ar bith ag an dó breosla leis an mbáisteach aigéadach.

Ire la n

d

Bréagach

Fíor

6 Déanann an bháisteach aigéadach dochar d’fhoirgnimh. Bréagach

Fíor

of

7 Cén fáth a mbíonn báisteach aigéadach againn?

om pa ny

8 Cén Béarla atá ar an bhfocal ‘maoirseoir’?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

9 Cad is féidir linn mar mhaoirseoirí a dhéanamh, dar leis an alt seo?

86

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 86

09/03/2022 19:16

Aonad

5

Próifílí (Téacsleabhar lch 182) Léamh: Léigh na próifílí seo agus freagair na ceisteanna.

Stiofán

om pa ny

of

Is mise Stiofán agus beidh mé ag dul ar thuras le mo theaghlach go dtí an Longfort ag an deireadh seachtaine. Táim ar bís. Tá mo chuid éadaí curtha sa chás beag agam. Nílim ag glacadh liom ach na rudaí a bheidh uaim. Beidh orm mo bhainseó a thabhairt liom toisc go mbeidh mé ag seinm ag an bhféile bhainseó i mbliana. Beidh mé ag cur isteach ar an gcomórtas faoi shé bliana déag d’aois. Táim an-tógtha leis an gceol, tá a fhios agat. Ní ghlacfaidh an turas rófhada mar go mbeimid ag dul ar an traein. Glacfaidh mé leabhar liom chun an turas a bhriseadh.

d

5

Ire la n

Poist agus Cúrsaí Oibre

Poist agus Cúrsaí Oibre

Aonad

Niamh

uc

at io

na l

C

Is mise Niamh agus beidh mé ag dul go Baile Átha Cliath faoi cheann míosa. Beidh mé ag glacadh páirte in Oireachtas Rince na Cruinne, a bheidh ar siúl san Ionad Comhdhála. Táim ag súil go mór leis. Beidh mé ag cur isteach ar an gcomórtas faoi sheacht mbliana déag d’aois i mbliana. Bíonn sé an-deacair orm mála a phacáil mar gheall ar an méid a bhíonn agam le tabhairt liom! Beidh orm gúna damhsa agus dhá phéire bróg damhsa, cinn bhoga agus cinn chrua, a ghlacadh liom. Anuas air sin, beidh orm mála smididh, catóir gruaige, triomaitheoir gruaige agus cúpla athrú éadaí a thabhairt liom. Tá imní orm nach mbeidh spás agam sa chás nua a cheannaigh mo mham dom um Nollaig, le haghaidh na rudaí ar fad a bhfuil gá leo!

1 Cén duine a sheinneann an bainseó?

Ed

Stiofán

Niamh

e

2 Conas a bheidh Stiofán ag dul go dtí an Longfort?

Th

3 Cad a ghlacfaidh Stiofán leis chun an turas a bhriseadh?

©

fón póca

ríomhaire glúine

leabhar

4 Cén fáth a mbeidh Stiofán ag taisteal? (Nod: Tá féile ar leith le bheith ar siúl.)

5 Beidh Oireachtas Rince na Cruinne ar siúl i bPáirc Uí Chaoimh i gCorcaigh. Fíor

Bréagach

6 Cé mhéad péire bróg a bheidh ar Niamh a thabhairt léi? 87

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 87

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n

d

7 Liostaigh ceithre rud a bheidh Niamh ag glacadh léi sa mhála.

of

8 Cathain agus cé uathu a bhfuair Niamh an cás nua?

om pa ny

Foirm iarratais (Téacsleabhar lch 182)

Scríobh: Ba mhaith leatsa a bheith mar chúntóir ag ceann de na himeachtaí a luaigh Stiofán agus Niamh ar lch 87. Roghnaigh ceann de na himeachtaí agus líon isteach foirm iarratais chun a bheith i do chúntóir ag ceann acu.

Foirm Iarratais

Oireachtas Rince na Cruinne 2022 ❍

C

Féile Bhainseó an Longfoirt 2022 ❍

na l

Comórtas 12–14 ❍

Ed

uc

at io

Post ar mhaith leat

Comórtas 15–18 ❍

❍ Cúntóir dorais ❍ Cúntóir feistis ❍ Cúntóir ceoil ❍ Cúntóir fuaime ❍ Foireann ghlantacháin ❍ Freastalaí sa bhialann ❍ Fáilteoir

Sonraí1 Pearsanta

Th

e

Ainm

Sloinne

©

Dáta breithe Cén aois thú anois? Cén bhliain ina bhfuil tú ar scoil? An bhfuil aon taithí oibre agat? Tá ❍

88

1

Tabhair sonraí.

Níl ❍

details

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 88

09/03/2022 19:16

Aonad

5

Poist agus Cúrsaí Oibre

Sonraí Teagmhála Uimhir fóin Seoladh ríomhphoist

Ire la n

d

Seoladh baile

Cúpla Rud Fút Féin An bhfuil deartháireacha nó deirfiúracha agat ag glacadh páirte sna himeachtaí?

of

Tabhair roinnt sonraí.

Cén airde thú? Cad é an t-ábhar scoile is fearr leat agus cén fáth?

om pa ny

Cén dath súile agus gruaige atá agat?

Ábhar: Fáth:

Cad é an caitheamh aimsire is mó a thaitníonn leat? Tabhair sonraí.

na l

An mbíonn tú ag imirt le foireann? Tabhair sonraí.

at io

An bhfuil suim agat sa cheol? Cén cineál ceoil is fearr leat?

An seinneann tú uirlis cheoil?

❍ Ní imrím ❍ Ní bhím

❍ Tá

❍ Níl

❍ Seinnim

❍ Ní sheinnim

Club/Foireann:

Cineál ceoil:

Uirlis:

©

Th

e

Ed

uc

Cad a sheinneann tú?

❍ Imrím ❍ Bím

C

An imríonn tú spórt ar bith?

89

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 89

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar an aimsir láithreach (Téacsleabhar lch 183)

Ire la n of

om pa ny

Dúisigh mé ag leathuair tar éis a seacht agus éirigh mé ag fiche cúig chun a hocht gach maidin. Glac mé cith agus gléas mé féin ansin. Cuir mé mo leabhair i mo mhála agus fág mé an teach de ghnáth thart ar a hocht. Oscail an scoil ag fiche tar éis a hocht agus tosaigh na ranganna ag deich chun a naoi. Bí naoi rang agam gach lá. Mair gach rang daichead nóiméad. Críochnaigh an scoil ag deich chun a ceathair gach lá, ach amháin ar an Aoine. Bí leathlá againn ar an Aoine.

d

Scríobh: Athscríobh an t-alt leis an bhfoirm cheart den bhriathar.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Dúisím ag leathuair tar éis a seacht agus éirím ag fiche cúig chun a hocht gach maidin.

90

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 90

09/03/2022 19:16

Aonad

5

• sa scoil • ar an bhfeirm

• san ospidéal • sa gharáiste

• • • •

• • • •

Ire la n

• sa siopa gruagaire • i stáisiún na nGardaí Uirlisí: steallaire steiteascóp scriúire díritheoir gruaige

triomaitheoir gruaige tarracóir bliteoir castaire

An post

An t-ionad oibre

sa gharáiste

2 Múinteoir

scriúire

uc

at io

na l

4 Dochtúir

6 Gruagaire

castaire

C

3 Garda

5 Feirmeoir

Uirlisí a úsáideann siad

om pa ny

1 Meicneoir

clár bán marcóirí raidió dornaisc

of

• • • •

d

Meaitseáil: Líon isteach an t-ionad oibre agus roinnt uirlisí a ghabhann leis an bpost cuí sa ghreille thíos. Ionad oibre:

Poist agus Cúrsaí Oibre

Poist dhifriúla (Téacsleabhar lch 184)

Ed

Líon na bearnaí: Cé a dhéanann cad? Líon na bearnaí thíos. A ndéanann siad

Dochtúir

Bíonn siad ag tabhairt cúnamh leighis do dhaoine atá tinn.

e

Post

Th

Tiománaí tacsaí

©

_______________

Tugann siad cúnamh leighis d’ainmhithe atá tinn.

Leabharlannaí _______________

Bíonn siad ag tógáil tithe.

Grianghrafadóir _______________

Oibríonn siad sa siopa ag díol rudaí leis na custaiméirí.

91

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 91

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Poist shuimiúla (Téacsleabhar lch 199) Léamh: Léigh na próifílí seo agus freagair na ceisteanna.

Nod slí bheatha = job clú agus cáil = fame

Áit bhreithe: Lagos, An Nigéir Scolaíocht: Coláiste Íosagáin Post: Iriseoir, léiritheoir agus scríbhneoir Ionad oibre: Stiúideo na Life agus oifig/ón mbaile

Ire la n

Ola Majekodunmi

d

gairm = career

of

Cúis a bhfuil clú orthu: Seinnliosta an tSathairn, Afra-Éire, Motherfoclóir

om pa ny

Fíric fhánach: Sa bhliain 2018, léirigh sí an gearrscannán What Does Irishness Look Like? © Vanessa Ifediora

Oisín Mac Giolla Bhríde

Áit bhreithe: Baile Átha Cliath

C

Post: Ceoltóir, cumadóir, file, láithreoir raidió, aisteoir, éascaitheoir ceardlanna rapcheoil

Ionad oibre: Foras na Gaeilge, scoileanna ar fud na tíre

na l

Cúis a bhfuil clú orthu: Láithreoir raidió, aisteoir, rapálaí Gaeilge

at io

Fíric Fhánach: D’oibrigh sé mar threoraí i bPríosún Chill Mhantáin ar feadh na mblianta.

uc

1 Cad as ó bhun d’Ola Majekodunmi

Ed

2 Ainmnigh clár raidió amháin a rinne sí.

Th

e

3 Cén rud suimiúil a rinne sí in 2018?

©

4 Céard iad na poist atá ag Oisín Mac Giolla Bhríde?

5 Tá clú air mar dhamhsóir den scoth. Fíor

Bréagach

6 D’oibrigh sé mar dhochtúir

mar gharda

mar threoraí i bPríosún Chill Mhantáin

7 Tá nasc idir an bheirt thuas. Cad é an nasc sin?

92

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 92

09/03/2022 19:16

Aonad

Áit bhreithe:

Ainm an duine:

Post: Ionad oibre: Cúis a bhfuil clú orthu:

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

Fíric fhánach:

Ire la n

Pictiúir díobh anseo thíos:

d

Scolaíocht:

Poist agus Cúrsaí Oibre

Scríobh: Déan taighde ar dhuine cáiliúil a thaitníonn leatsa agus líon isteach an ghreille seo lena gcuid eolais.

5

93

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 93

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta An post is ansa liom (Téacsleabhar lch 188)

Ire la n of

Conas atá sibh, a chairde? Is mise Síle. Tá an-suim agam san ealaín. Is breá liom a bheith ag péinteáil. Is í an ealaín an t-ábhar is fearr liom ar scoil. Is duine an-chruthaitheach atá ionam agus is aoibhinn liom a bheith ag cruthú píosaí ealaíne agus ag baint úsáid as rogha leathan meán. Dearaim mo chuid éadaí féin freisin. Beidh mé ag cur isteach ar an gcomórtas Junk Kouture i mbliana. Nuair a bheidh an Ardteist déanta agam ba mhaith liom freastal ar an gColáiste Náisiúnta Ealaíne agus Dearaidh. Ina dhiaidh sin ba bhreá liom a bheith i m’ealaíontóir cáiliúil, nó i mo mhúinteoir ealaíne.

d

Léamh: Léigh na próifílí seo agus freagair na ceisteanna.

na l

C

om pa ny

Cén chaoi a bhfuil sibh? Ciarán atá ormsa ach tugann mo chairde Ciarán an Cheoil orm. Ní minic a fheictear mé gan giotár i mo lámha agam. Táim craiceáilte faoi gach cineál ceoil, ó rac-cheol go ceol clasaiceach. Nílim ró-olc ag canadh ach an oiread. Seinnim an pianó freisin ach is í an uirlis is fearr liom ná an giotár. Déanaim ceol mar ábhar roghnach sa scoil agus taitníonn sé go mór liom. Tá ionad bualadh isteach á reáchtáil ag an múinteoir ceoil, an tUasal Ó Ceallaigh, tar éis am scoile gach Céadaoin. Deir sé liom go bhfuil bua an cheoil agam. Nuair atáim críochnaithe sa mheánscoil ba mhaith liom a bheith ag taisteal timpeall na cruinne ag seinm ceoil le banna mór le rá.

1 Tá Síle an-tógtha leis an ealaín ar scoil.

Fíor

Bréagach

at io

2 Cén comórtas a mbeidh sí ag cur isteach air i mbliana?

uc

3 Cá háit ar mhaith léi freastal uirthi tar éis na hArdteiste?

Ed

4 Ainmnigh an dá phost a luaigh Síle a thaitneodh léi.

5 Feictear Ciarán le feadóg stáin an t-am ar fad.

Fíor

Bréagach

©

Th

e

6 Cén dá chineál ceoil a luaigh Ciarán a thaitníonn leis?

7 Cén Ghaeilge atá ar ‘Choice/Option Subject’? á_______________ r_______________

8 Cé chomh minic a bhíonn an t-ionad bualadh isteach á reáchtáil? 9 Cén rud ar mhaith leis a dhéanamh agus é críochnaithe sa mheánscoil?

94

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 94

09/03/2022 19:16

Aonad

Scríobh do bhlag anseo:

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

Tarraing pictiúr díot féin anseo:

d

beannacht d’ainm an t-ábhar is fearr leat an rud is mó a gcuireann tú suim ann post ar mhaith leat a dhéanamh amach anseo

Ire la n

• • • • •

Poist agus Cúrsaí Oibre

Scríobh: Scríobh blag gearr fút féin agus ar mhaith leatsa a dhéanamh amach anseo. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

5

95

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 95

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Cúrsaí oibre

(Téacsleabhar lch 189)

A professionally

2 céim a dhéanamh

B after the Leaving Certificate

3 go gairmiúil

C very interesting

4 tar éis na hArdteiste

D workplace

5 an-suimiúil

E university

6 ionad oibre

F do a degree

2

3

4

5

6

om pa ny

1

of

1 ollscoil

Ire la n

d

Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla cuí. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

E

Tasc foclóra: Scríobh trí chinn d’aidiachtaí, dearfacha agus diúltacha, faoi dhuine san ionad oibre. Dearfach

Diúltach

cantalach

at io

na l

C

cabhrach

Scríobh: Bain úsáid as cuid de na haidiachtaí thuas chun abairtí a chruthú. Is féidir an chopail a úsáid chomh maith.

uc

Sampla: Is maith liom mo mhúinteoir Gaeilge mar is duine cabhrach é/í.

Th

e

2

Ed

1

©

3

4

5

96

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 96

09/03/2022 19:16

Aonad

(Téacsleabhar lch 192)

Poist agus Cúrsaí Oibre

Gearrscannán: Asal

5

Scríobh: Féach ar an scannán ar www.screenireland.ie. Freagair na ceisteanna thíos atá bunaithe ar an scannán. 1 Mothaíonn Fionn trua don asal. Fíor

d

Bréagach

Fíor

Ire la n

2 Tugann an t-úinéir aire cheart don asal. Bréagach

3 Cad a mhothaigh tú nuair a chonaic tú an t-asal? brón

áthas

om pa ny

4 An aontaíonn tú leis an méid a rinne Fionn? Cén fáth?

© Fís Éireann

of

fearg

C

5 Ar thaitin an scannán seo leat? Tabhair dhá chúis le do thuairim.

na l

Súil siar ar an aimsir fháistineach

(Téacsleabhar lch 194)

at io

Scríobh: Seachtain na Gaeilge a bhí ann agus bhí a lán imeachtaí suimiúla le teacht. Rinne an Príomhoide fógra ar an idirchum. Faraor bhí sé píosa as cleachtadh leis an aimsir fháistineach. Ceartaigh a ndúirt sé.

©

Th

e

Ed

uc

Gabh mo leithscéal, a dhaltaí agus a mhúinteoirí. Tá brón orm a bheith ag cur isteach ar ranganna. Bí Seachtain na Gaeilge linn go luath agus beidh a lán imeachtaí iontacha ar siúl sa scoil. Eagraigh Roinn na Gaeilge tráth na gceist sa leabharlann ar an Luan. Taispeáin siad an scannán Rún Cheanannais Mhór don dá thréimhse ag deireadh an lae sa phictiúrlann ar an Máirt. Beidh an Roinn Cheoil ag cur imeachtaí cultúrtha ar siúl freisin. Cuir siad ceolchoirm ar siúl sa bhialann, ag am lóin ar an gCéadaoin. Déardaoin reáchtáil an Roinn Matamaitice comórtas Biongó agus cloisim go mbeidh duaiseanna den scoth ar fáil. Ar an Aoine, ar maidin léirigh Cumann Drámaíochta na scoile a leagan den ghearrscéal ‘An tÁdh’ agus chun críoch a chur leis na himeachtaí beidh céilí mór againn do na trí thréimhse ag deireadh an lae. Seinn grúpa ceoil d’fhoireann na scoile an ceol don damhsa. Go raibh maith agaibh. 97

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 97

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

C

om pa ny

of

Ire la n

Gabh mo leithscéal, a dhaltaí agus a mhúinteoirí. Tá brón orm a bheith ag cur isteach ar ranganna. Beidh Seachtain na Gaeilge linn go luath agus beidh a lán imeachtaí iontacha ar siúl sa scoil.

d

Leabhar Gníomhaíochta

na l

Tasc scríofa: Cruthaigh d’fhógra féin d’imeacht atá ag teacht aníos. Critéir ratha

Ed

uc

cén t-imeacht atá ag teacht aníos cá mbeidh sé ar siúil cé air a mbeidh an t-imeacht seo dírithe cén t-am a thosóidh agus a chríochnóidh an t-imeacht seo cén costas/táille a bheidh le híoc aon eolas eile Bain úsáid as ar a laghad cúig bhriathar ar leith.

©

Th

e

• • • • • • •

at io

Luaigh na pointí seo a leanas:

98

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 98

09/03/2022 19:16

Aonad

5

Scríobh: Líon isteach an fhoirm cheart den bhriathar. Deir Ó Grádaigh . . .

4

5

6

Cuir do lámha san aer.

_______________ bhur lámha san aer.

_______________ do shúile.

Dúnaigí bhur súile.

of

Ire la n

d Seasaigí suas.

Cas amhrán.

_______________ amhrán.

Léim thart.

_______________ thart.

_______________ an doras.

Dúnaigí an doras.

at io

7

_______________ suas.

om pa ny

3

Suígí síos.

C

2

Suigh síos.

na l

1

Poist agus Cúrsaí Oibre

Súil ar an modh ordaitheach (Téacsleabhar lch 195)

uc

Labhairt: Cruthaigh do chuid orduithe féin don chluiche ‘Deir Ó Grádaigh’. Tabhair do chuid orduithe do dhuine amháin agus do ghrúpa daoine mar atá déanta sa bhosca thuas. Do ghrúpa

Rith

Rithigí

Th

e

Ed

Do dhuine amháin

©

Gníomhaíocht ranga

Bain triail as an gcluiche seo sa rang. Cuir gach duine ag seasamh. Beidh duine amháin ag glacadh ról Uí Ghrádaigh. Déarfaidh siad: ‘Deir Ó Grádaigh . . .’ agus beidh ar an rang an gníomh a dhéanamh. Mura bhfuil ‘Deir Ó Grádaigh’ ráite roimhe ní dhéanfaidh éinne an gníomh. Má dhéanann, cuirfear an duine sin as an gcluiche agus beidh air/uirthi suí síos. An buaiteoir an duine deiridh atá ina s(h)easamh.

99

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 99

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Daoine óga agus an obair pháirtaimseartha (Téacsleabhar lch 196) Léamh: Léigh na próifílí seo agus freagair na ceisteanna.

om pa ny

of

Ire la n

d

Cad é mar atá sibh, a chairde? Is mise Síofra agus cuirim clár raidió, Sult ar an Satharn, i láthair ar Raidió na Life. Thosaigh mé á dhéanamh agus mé san idirbhliain. Bhí an t-ádh orm taithí oibre a fháil le Raidió na Life. Thosaigh mé amach ag déanamh tae agus caife do na ceirneoirí móra ar nós MC Muipéid agus MC Oisín Mac. Tar éis dom a bheith ag labhairt leis an mbainisteoir stáisiúin, d’fhreastail mé ar chúrsa traenála agus d’fhoghlaim mé conas an deasc fuaime a úsáid. Ó shin i leith craolaim mo chlár féin gach Satharn ag meán lae. Seinnim meascán de cheoil agus déanaim plé ar na rudaí is tábhachtaí do dhaoine óga. Go minic bíonn duaiseanna le buachan chomh maith. Más maith leat amhrán ar leith a chloisteáil nó beannachtaí a chur le do chairde a dhéanamh d’éinne is féidir Cadsapp a sheoludh chugam. Beidh scrúduithe na hArdteiste á ndéanamh agam i mbliana agus ba bhreá liom leanúint ar aghaidh le bheith ag obair sna meáin amach anseo.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Conas atá sibh, a chairde? Tadhg is ainm dom. Táim san idirbhliain. Chun airgead póca a thuilleamh bím ag obair le m’uncail. Tá gnólacht péinteála agus maisiúcháin aige. Oibrím leis ag an deireadh seachtaine. Bíonn orm a bheith réidh go luath ar maidin mar bailíonn m’uncail ón teach mé. De ghnáth is é an chéad rud a dhéanaimid ná an áit atá le maisiú againn a ghlanadh. Is mise a dhéanann an obair sin. Glanaim timpeall na háite, scuabaim an t-urlár agus ním na ballaí le gallúnach siúcra. Fad is a bhíonn sin á dhéanamh agamsa réitíonn m’uncail na scuaba, na péinteanna agus aon trealamh eile atá uaidh. Cabhraím leis ansin an dréimire a iompar agus déanaim cinnte go bhfuil sé socair. Oibrímid beirt ar an bpéinteáil ansin. Táim ag dul i bhfeabhas, a deir m’uncail. Taitníonn an obair seo liom.

Cén chaoi a bhfuil sibh, a dhaoine uaisle? Is muide Medbh agus Aoibhe. Is cúpla muid agus táimid an-tógtha le cúrsaí faisin. Chun coinneáil suas leis an stíl is nua-aimsire oibrímid sa siopa faisin sa sráidbhaile. Bíonn an deis againn an stíl ar fad a fheiceáil sula mbíonn sé ar díol agus casaimid leis na dearthóirí áitiúla go minic freisin. Tá teach ag Seorsaín Granada agus Oilibhín Sonarta sa cheantar seo agus tagann siad isteach ar cuairt go rialta. Taitníonn sé go mór linn a bheith ag plé cúrsaí faisin agus éadaí leo. Ba bhreá leis an mbeirt againn freastal ar an gcoláiste tar éis na hArdteiste agus céim san ealaín agus dearthóireachta a bhaint amach. Ina dhiaidh sin ba mhaith linn ár ngnólacht féin a thosú, mar a rinne an Cúpla Coco agus Breezy Rock, agus ár líne faisin féin a bheith againn.

100

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 100

09/03/2022 19:16

Aonad

5

1 Cén t-ainm atá ar an gclár a chuireann Síofra i láthair?

Poist agus Cúrsaí Oibre

d

2 Conas a d'éirigh léi an clár raidió a fháil?

Ire la n

3 Tabhair trí phíosa eolais faoin gclár a chuireann Síofra i láthair.

4 Cén bhliain ina bhfuil Tadhg?

of

sa tríú bliain san idirbhliain

om pa ny

sa chéad bhliain

5 Cad iad na rudaí a dhéanann sé chun an áit a ullmhú roimh phéinteáil?

C

6 Níl scileanna péinteála Thaidhg ag dul i bhfeabhas.

Fíor

Bréagach

na l

7 Cá háit a mbíonn Medbh agus Aoibhe ag obair?

at io

8 An maith leo an cineál seo oibre? Cén fáth, meas tú?

©

Th

e

Ed

uc

9 Cad atá beartaithe ag an mbeirt acu a dhéanamh tar éis na hArdteiste?

101

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 101

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

6

Ire la n

Laethanta Saoire agus Taisteal

Aonad

d

Leabhar Gníomhaíochta

Súil siar ar an gcopail (Téacsleabhar lch 206) Cuimhnigh air seo:

of

Roimh thús a chur leis na ceisteanna seo, féach ar an tábla seo thíos.

Má thosaíonn an t-ainmfhocal le

om pa ny

consan cuir séimhiú leis san aimsir chaite.

San aimsir láithreach

San aimsir chaite

Ainmfhocal a thosaíonn le consan

Ainmfhocal a thosaíonn le guta

Ba mhúinteoir í mo mháthair. B’ailtire í m’aintín.

Ní tógálaí é m’athair.

Níor thógálaí é m’athair.

Níorbh eolaí é m’uncail.

An píolóta í do dheirfiúir?

Ar phíolóta í do dheirfiúir?

Arbh abhcóide é do chol ceathrair?

Nach Garda é do sheanathair?

Nár Gharda é do sheanathair?

Narbh aisteoir é d’athair?

at io

na l

C

Is múinteoir í mo mháthair.

Scríobh: Aistrigh na habairtí seo ó Bhéarla go Gaeilge. Sampla: I am a quiet person. ➜ Is duine ciúin mé.

uc

1 My name is Síle.

Ed

2 My mam is a store manager. 3 Is your uncle an actor?

e

4 Isn’t your brother a teacher?

Th

5 Colin is not a painter.

©

6 I like chocolate cake. 7 Don’t you like the movie?

102

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 102

09/03/2022 19:16

Aonad

6

Cúinne na gramadaí: Líon isteach an tábla seo thíos. Ar dhalta bunscoile mé?

Nár _______________ mé?

B’ealaíontóir é Picasso.

Níorbh ealaíontóir é Picasso.

Arbh _______________ é Picasso?

N___________ e___________ é Picasso?

Ar cheoltóir é Mozart?

N___________ c___________ é Mozart?

Ire la n

Ba cheoltóir é Mozart. Níor _______________ é Mozart.

d

Níor dhalta bunscoile mé.

N___________ imreoir peile é Pelé.

A___________imreoir peile é Pelé?

N___________ imreoir peile é Pelé?

____________________

Níor thiománaí é m’athair.

____________________

Nár thiománaí é m’athair?

____________________

om pa ny

Ba ghruagaire í Úna.

of

___________ imreoir peile é Pelé.

____________________

isteal Laethanta Saoire agus Ta

Ba dhalta bunscoile mé.

____________________

Ar ghruagaire í Úna?

____________________

____________________ ____________________

Treoracha agus laethanta saoire (Téacsleabhar lgh 207–8)

C

Meaitseáil: Meaitseáil an fógra leis an treoir chuí. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. A Cas ar dheis

na l

1

B Níl cead casadh ar chlé

at io

2

C Deireadh leis an mótarbhealach

uc

3

D Cas ar chlé

Ed

4

E Géill slí

e

5

F Oibreacha bóthair

7

G Aire leanaí

8

H Téigh díreach ar aghaidh

©

Th

6

1

2

3

4

5

6

7

8

D 103

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 103

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Léamh: Féach ar an bpostáil a rinne Proinsias de Barra ar Straois-Leabhair agus freagair na ceisteanna a ghabhann leis.

Ire la n

d

Táim ar bís, a chairde. Tá briseadh lárthéarma ag druidim linn go luath is beidh an teaghlach ar fad ag dul ag campáil cois farraige. Ó bhí mé in ann siúl téimid ag campáil ar an trá gar don Gheata Bán i gCorcaigh. Is breá liom an áit sin. Tá ionad campála iontach ann san Inse, agus a lán áiseanna ann, ar nós cithfholcadán, siopa, páirc peile uile-aimsire agus siamsaíocht san oíche. Nílimid ach ag dul don deireadh seachtaine fada ach beidh sé ar fheabhas. Tá aithne curtha agam ar a lán cairde ansin agus táim ag súil le casadh leo arís. Beidh am iontach againn ag imirt peile agus ag insint scéalta dá chéile.

om pa ny

of

De ghnáth glacaimid dhá phuball linn. Ceann dom féin, mo dhearthair Liam agus m’athair. An ceann eile do mo mhathair agus mo dheirfiúir Cáit. Ó thaobh éadaí de, ní ghlacaimid linn (na buachaillí sa teaghlach) ach na rudaí a bhfuil gá leo. Culaith spóirt, péire bríste gearr, bríste géine, cóta báistí, cúpla t-léine, cúpla péire fo-éadaí agus stocaí. Cinnte glacfaimid dhá phéire bróga reatha freisin. Ar eagla na heagla.

C

Na cailíní. Sin scéal eile. Sílim go nglacann siad leo gach píosa éadaigh atá acu sa chófra éadaí sa bhaile. Tugann siad rudaí ar nós gúnaí, blúsanna, léinte, cótaí, hataí, scairfeanna, riteoga, agus níos mó leo. Dá bhfeicfeá an méid cásanna a ghlacann siad leo thitfeá i laige. Is maith an rud é go bhfuil carr sách mór againn.

na l

1 Cad atá ag druidim le Proinsias go luath?

at io

2 Cén áit a mbíonn an teaghlach ag campáil de ghnáth? (Tabhair dhá phíosa eolais.)

uc

3 Cá fhad a bheidh siad ag campáil? 4 Beidh Proinsias ag imirt cispheile agus ag seinm ceoil lena chairde.

Ed

Fíor

Bréagach

©

Th

e

5 Luaigh trí rud a ghlacann Proinsias leis agus é ag campáil.

6 Ainmnigh ceithre rud a ghlacann na cailíní leo.

7 Cén cineál cairr atá ag teaghlach Phroinsias? sách beag

ollmhór

an-bheag

sách mór

104

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 104

09/03/2022 19:16

Aonad

(Téacsleabhar lch 209)

Scríobh: Táimid ag dul ar saoire. Cabhraigh linn ár málaí a phacáil. cóta lámhainní sciorta seaicéad buataisí sciála culaith shnámha blús

• • • • • • •

• • • • • • •

bríste gearr riteoga geansaí trom cóta báistí pitseámaí stocaí fo-éadaí

• • • • • •

bróga donna húdaí t-léine scairf gúna cuaráin bríste géine

Rudaí breise: • • • • •

éarthach muiscíte uachtar gréine liathróid peile gallúnach fón póca

• • • • •

trealamh sciála seampú ríomhaire glúine leabhar le léamh glóthach chithfholctha

of

spéaclaí gréine cluasáin scuab agus taos fiacla piliúr taistil pluid

om pa ny

• • • • •

caipín brístí léine culaith reatha cóta sciála geansaí peile

Ire la n

• • • • • • •

d

Éadaí:

isteal Laethanta Saoire agus Ta

Ullmhú don turas

6

C

Haigh, a chairde. Cad é mar atá cúrsaí libh? Táimse le dul ar saoire chun na Spáinne faoi cheann cúpla lá ach níl rud ar bith pacáilte agam go fóill. Beidh mé ar an trá den chuid is mó agus ag dul chuig an dioscó san oíche. An féidir libh cuidiú a thabhairt dom?

at io

na l

1 Roghnaigh na cúig phíosa éadaigh is tábhachtaí ar chóir dom iad a ghlacadh liom.

Ed

uc

2 Roghnaigh trí rud bhreise dom le tabhairt liom.

©

Th

e

Cén scéal, a chairde? Táimse le dul ar saoire chun na Fraince go luath. Go háit darb ainm Megéve. Seo an chéad uair dom dul ar saoire sciála. Táim ag súil go mór leis. Táim ceaptha a bheith ag eitilt amach ag an deireadh seachtaine. Faraor, níl rud ar bith pacáilte agam fós. Ní raibh mé ag sciáil riamh agus níl a fhios agam cad ba chóir dom a phacáil. An féidir libh cúnamh a thabhairt dom?

1 Roghnaigh na cúig phíosa éadaigh is tábhachtaí ar chóir dom iad a ghlacadh liom.

2 Roghnaigh trí rud bhreise dom le tabhairt liom.

105

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 105

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Ag dul ar saoire

(Téacsleabhar lch 236)

Tasc foclóra: Bain úsáid as teanglann.ie agus tearma.ie chun na nathanna seo a aistriú. Agus sin déanta agat foghlaim iad.

Ire la n

d

Sampla: saoire sa bhaile ➜ staycation 1 cois cladaigh _______________ 2 Is iomaí rud is féidir leat a dhéanamh ann.

of

3 Is breá le cuairteoirí agus le turasóirí an céad míle fáilte.

om pa ny

4 Is aoibhinn leis na turasóirí áilleacht an dúlra.

Meaitseáil: Meaitseáil an nath Gaeilge leis an leagan cuí Béarla. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. 1 Tá muintir na háite an-chairdiúil.

A The sun splits the rocks every day.

2 Is féidir teacht ar áiseanna den scoth sa bhaile.

B There is great entertainment at night in the hotel.

C

3 Bíonn an ghrian ag scoilteadh na gcloch. C You can stroll about the old town. D The locals are very friendly.

5 Tá siamsaíocht oíche iontach ann san óstán.

E I recommend getting a map and exploring the area.

6 Tá an áit chomh ciúin leis an reilig.

F There is lots to do for those who like outdoor pursuits.

at io

na l

4 Tá radharc tíre iontach ón mbalcóin.

G Unfortunately, the place is not worthy of praise.

8 Molaim féin léarscáil a fháil agus dul ag taiscéaladh sa cheantar.

H You can find great facilities in the town.

9 Tá neart le déanamh do dhaoine a dtaitníonn tóraíocht allamuigh leo.

I

The place is as quiet as a graveyard.

J

There is a lovely view of the countryside from the balcony.

Ed

uc

7 Is féidir leat spaisteoireacht thart ar an seanbhaile.

Th

e

10 Faraor, níl an áit thar mholadh beirte.

©

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

D

106

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 106

09/03/2022 19:16

Aonad

Bosca cúnta Tír

Áit

Rudaí le déanamh

Ire la n

Cineál saoire

d

Scríobh: Tá do mháthair tar éis gnólacht baile, mar ghníomhaire taistil, a bhunú le déanaí. D’fhiafraigh cara di pacáiste a chur le chéile di. Tá páistí aici atá ar comhaois leatsa. Cabhraigh le do mháthair pacáiste a dhearadh don chara seo agus a clann.

isteal Laethanta Saoire agus Ta

An gníomhaire taistil (Téacsleabhar lch 211)

6

an Fhrainc

cois farraige

saoire só – scíth a ligean

an Spáinn

i lár na cathrach

bolg le gréine a thabhairt

Meiriceá

ar imeall an bhaile

snámh san fharraige

saoire champála

an Iodáil

ag bun an ghleanna

spaisteoireacht thart

saoire ghníomhaíochta

an Bhreatain

ag barr an chnoic

tuarasóireacht

saoire ghréine

an Ghréig

sna bruachbhailte

of

saoire sciála

siopadóireacht

Luaigh na pointí seo a leanas:

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

• an cineál saoire • an tír ina mbeidh siad ag fanacht • an cineál áite ina mbeidh siad ag fanacht • an lóistín a bheidh acu • a mbeidh le déanamh acu • na háiseanna a bheidh sa cheantar

C

Critéir ratha

om pa ny

an Phortaingéil i sráidbhaile traidisiúnta cultúr úr a bhlaiseadh freastal ar imeacht saoire thar lear an Téalainn i gceantar stairiúil spórt/ceol/cultúr saoire sléibhteoireachta saoire sa bhaile

107

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 107

09/03/2022 19:16

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na briathra neamhrialta (Téacsleabhar lch 212) Scríobh: Líon isteach an tábla thíos.

Dúirt sé/sí

An aimsir láithreach

An aimsir fháistineach

d

Abair

An aimsir chaite

Ire la n

Ainm an bhriathair

Deir sé/sí

Déarfaidh sé/sí

Bí

Bíonn sé/sí

Beidh sé/sí

Déan

Déanann sé/sí

Faigh

Fuair sé/sí

Feic

Feicfidh sé/sí

Chuaigh sé/sí

Clois

Chuala sé/sí

Cloisfidh sé/sí

Tar

Tháinig sé/sí

om pa ny

Téigh

of

Feiceann sé/sí

Tagann sé/sí

Ag taisteal thar sáile (Téacsleabhar lch 214)

C

Scríobh: Féach ar an bpostáil a rinne Eimear Ní Dhómhnaill ar Straois-Leabhair agus líon na bearnaí. Táim (1)s_______________. Táim i mo dhuaiseacht le (2)b_______________ ceithre huaire is fichid

na l

anois. Nó gar dó. D’éirigh mé ag a ceathair a chlog ar maidin chun an t-aerfort a bhaint amach ag leathuair tar éis a cúig. Bhí orainn brostú mar go raibh orainn eitilt a fháil go hAerfort na

at io

Sionainne agus ansin nasc a fháil go JFK i Nua-Eabhrac. Nílim ag gearán faoin a bheith ar saoire, ach táim ag gearán faoin taisteal. Bhíomar uair a (3)c_______________ ar an mbóthar, agus muid ag dul go hAerfort Átha Cliath, uair ag fanacht thart don eitilt go hAerfort na Sionainne, leathuair ansin, agus ansin sé uair a chloig ar an eitleán

uc

anseo. Níor (4)c_______________ mé néal, agus anois táim tuirseach traochta. Ar a laghad ní raibh mórán de mhoill curtha orainn ag custaim. Bhí an t-oifigeach in JFK

Ed

an-chairdiúil. Chuir sé (5)f_______________ ollmhór romhainn. Nuair a chuala sé gur as Cill Dara dúinn thosaigh sé ag insint dúinn faoina theaghlach féin. Mhínigh sé gur daoine iad a bhí sáite sna capaill ar an gCurrach i gCill Dara, in áit darb ainm Crochta na Gréine. Dúirt m’athair gur as

e

an (6)D_______________ Nua dúinn, atá gar go leor don áit sin. Bhí ollchomhrá acu ansin faoi

Th

na capaill. Tá mo dhaid craiceáilte fúthu. Tar éis tamall fada, sheol an t-oifigeach tríd an

©

ngeata muid. Shroicheamar an t-óstán, ar Ascaill a Cúig, uair an chloig ó shin. Táim i mo luí ar an leaba anseo

ach táim chomh tuirseach sin nach féidir liom codladh. Tá an (7)s_______________ go hálainn agus gach rud. Seomra clainne atá againn, le dhá leaba ollmhóra ann agus radharc álainn ar an gcathair. Táim ag roinnt le mo dheirfiúr ach tá sí thíos staighre sa seomra siamsaíochta ag imirt cluichí ríomhaire. Níl tuairim agam conas atá sí in ann dó. Is rud (8)i_______________ é an óige is dócha.

108

Banc focal chloig, iontach, beagnach, chodail, Droichead, seomra, fáilte, scriosta

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 108

09/03/2022 19:16

Aonad

6

2 raietn na shbiítad

t_______________ na d_______________

3 bnae aasfe

b_______________ f_______________

4 áahnnelms sieuc

s_______________ u_______________

5 áncialse paosri

c_______________ s_______________

6 clusnaái

l_______________

Ire la n

h_______________ na s_______________

of

1 alalh na nacshá

d

Scríobh: Bhí Cian ar an bhfón póca agus é sa pháirc shiamsaíochta. Rinne sé iarracht teachtaireacht a sheoladh chuig a chara Máire ach ar chúis éigin thosaigh an fón ag athrú na focail a bhí á scríobh aige. Céard iad na focail a bhí Cian ag iarraidh a chur isteach?

isteal Laethanta Saoire agus Ta

An pháirc shiamsaíochta (Téacsleabhar lch 216)

go bhfuil tú sa pháirc cé atá leat an áit ar mhaith leat a chasadh leis an t-am ar mhaith leat casadh leis

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

• • • •

om pa ny

Tasc scríofa: Is tusa Máire agus tá tú sa pháirc shiamsaíochta. Seol teachtaireacht chuig Cian chun coinne a eagrú leis. Inis dó:

109

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 109

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dán: ‘An Ghealach’

(Téacsleabhar lch 218)

Léamh: Léigh an dán agus déan na tascanna a bhaineann leis.

d

le Caitríona Ní Chléirchín

An Ghealach

Ire la n

Sí banríon na spéartha í áilleacht na hoíche réalta rúnda a ritheann romham mo chara ar an bhóthar

of

ar turas sa dorchadas

om pa ny

a haghaidh anois faoi cheilt i gceo thar pháirc is chrainn a eitlíonn sí, ag scaipeadh scáileanna.

C

Tá an tír ina baclainn. Mo spéirbhean.

at io

Scríobh

na l

Mo chroí rúnda.

© Portráidí na Scríbhneoirí Gaeilge

Ed

uc

‘Tá a lán íomhánna sa dán seo. Feictear radharc rómánsúil de dhuine ag siúl san oíche, ar bhóthar ciúin síochánta faoin tuath. Tá sí i lár an dúlra agus ina cuid smaointe féin. Is féidir an spéir ghlan dhúghorm a shamhlú, glan ó scamaill, na réaltaí ag glioscarnach ar nós seoda luachmhara ar bhratach ghorm. Agus an ghealach í féin, ar nós bhanríon na spéire, ag eitilt chun tosaigh ar an bhfile, mar threoraí aici.’ – S. Ó Maonaigh, Aibreán 2021

Th

e

Roghnaigh trí íomhá ón dán thuas a thaitníonn leat. Mínigh i d’fhocail féin na híomhánna sin agus an fáth ar roghnaigh tú iad.

©

Íomhá 1: I d’fhocail féin:

Cén fáth a dtaitníonn an íomhá seo leat?

110

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 110

09/03/2022 19:17

Aonad

6

Íomhá 2:

Ire la n

d

Cén fáth a dtaitníonn an íomhá seo leat?

isteal Laethanta Saoire agus Ta

I d’fhocail féin:

Íomhá 3:

of

I d’fhocail féin:

om pa ny

Cén fáth a dtaitníonn an íomhá seo leat?

Tasc scríofa: Cad é an mothúchán is láidre sa dán seo, dar leat? Cén fáth a gceapann tú seo? I do fhreagra, tabhair: • mínigh an fáth a síleann tú seo

C

• an mothúchán is láidre sa dán seo, i do thuairim

na l

• tabhair líne nó dhó ón dán a thugann cruthúnas don tuairim atá agat Ná déan dearmad do fhreagra a thosú le ceann do na nathanna seo:

at io

• Dar liom is é . . . mar . . . • Sílim gur é . . . mar . . .

• Measaim gur é . . . mar . . .

©

Th

e

Ed

uc

• Ceapaim gur é . . . mar . . .

111

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 111

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na céimeanna comparáide (Téacsleabhar lch 222)

Ire la n of

C

om pa ny

Táim ar ais ón tsaoire is maith a bhí agam riamh. Chaith mé gach lá ar an trá is álainn dá bhfaca mé i mo shaol. Shnámh mé san fharraige is glan inar snámh mé. Bhí siopa beag gar don trá a dhíol an t-uachtar reoite is deas atá ite agam in áit ar bith. Tráthnóna amháin rinne mé turas báid. Thiomáin an tiománaí níos tapaidh ná a tiomáineadh bád ar bith eile agus mé ar bord. Tráthnóna eile d’ith mé i mbialann bheag. Cé go raibh an bia blasta bhí sé níos costasach ná béile i mbialann sa bhaile. Agus sin ráite thaitin an dinnéar liom. Thug mé cuairt ar an bpáirc shiamsaíochta ar an lá deiridh den tsaoire. Bhí mé ar an rollchóstóir is mór ar a raibh mé riamh agus ba é an taithí is scanrúil i mo shaol é. Sin ráite bhain mé an-taitneamh as. Bhí mé tuirseach traochta tar éis na saoire sin ach sona sásta freisin.

d

Scríobh: Bhí deifir ar Iarla agus an obair bhaile á déanamh aige. Féach ar an alt a scríobh sé agus ceartaigh na rudaí atá mícheart aige. Scríobh amach an t-alt thíos agus na botúin ceartaithe agat.

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

Táim ar ais ón tsaoire is fearr a bhí agam riamh.

112

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 112

09/03/2022 19:17

Aonad

6

B

C

C

P

M

H

S

J

Y

Z

N

D

P

É

H

C

I

U

O

W

I

C

Q

R

U

Z

G

G

C

S

J

A

Q

R

I

X

G

A

T

P

J

I

V

A

A

Ó

B

M

E

M

B

L

Á

C

Ó

F

N

S

E

Á

Í

B

L

O

T

S

P

D

C

G

I

S

R

H

N

Ó

D

I

Í

I

É

I

C

H

P

M

B

V

P

D

N

M

Í

A

R

L

S

O

J

É

C

P

O

R

T

Á

N

E

L

N

É

G

Ó

R

S

C

Í

A

B

Ú

H

T

I

L

O

H

G

J

H

C

A

L

R

U

H

O

É

I

L

I

B

S

U

Á

T

D

V

O

C

Ú

O

P

R

G

P

P

C

L

A

D

A

C

Í

T

M

B

S

F

R

Á

J

L

D

É

Ó

E

C

M

of

om pa ny L

E

U

A

Ú

L

O

A

Ó

É

Y

P

M

K

C

S

I

P

W

S

J

A

G

F

G

N

G

I

H

Í

E

P

H

E

E

H

Á

N

U

F

S

M

H

A

I

S

L

N

Í

Ó

I

D

P

M

A

É

C

I

U

B

O

Ú

F

M

H

H

R

G

W

Í

R

É

B

N

Á

Ó

at io

na l

C

M

murlach feamainn buicéad gaineamh spallaí gliomach sliogán cladach

portán

Ed

uc

siorc

Ire la n

H

d

Cuardach focal: Aimsigh na focail thíos sa chuardach focal.

isteal Laethanta Saoire agus Ta

Lá ar an trá (Téacsleabhar lch 226)

©

Th

e

Tasc foclóra: Ainmnigh na rudaí sna pictiúir.

1 tuáille trá

2

3

4

5

113

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 113

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta (Téacsleabhar lch 235) gCéad Ghlúin eile ar Instagram.

d

Is beirt deirfiúracha iad Étáin agus Máire Ní Churraoin as Gaeltacht Ráth Chairn i gContae na Mí. Tá clú agus cáil orthu mar bhuaiteoirí Réalta agus Gaolta 2019 a bhí ar siúl ar TG4. Tá an-suim ag na cailíní san amhránaíocht ar an sean-nós, ag leanúint lorg a ngaruncail Darach Ó Catháin, an t-amhránaí iomráiteach. Ní hamháin go gcasann siad amhráin ar an sean-stíl ach cuireann siad a lorg nua-aimseartha féin orthu freisin.

Is féidir leat níos mó eolais a fháil faoin

Ire la n

Léamh: Léigh an píosa seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

om pa ny

Léirigh siad a gcuid tallainne ar an stáitse go minic, mar shampla ag Féile na Gealaí, Féile Kila, Ceol ó Kylemore: Ceiliúradh na mBan ar TG4. Tá na cailíní gnóthach faoi láthair ag scaipeadh an dea-scéala idir cheardlanna ar an sean-nós, ag tabhairt ranganna Gaeilge ar líne agus ag labhairt ar a gceantar dúchais ar an gclár Bailte ar TG4.

of

An Ghaeilge bheo

na l

C

Bíonn siad gníomhach freisin ar na meáin shóisialta ag déanamh plé ar an saol sa mhílaois seo, ag roinnt na smaointe atá acu ar chúrsaí bácála, ealaíne agus amhránaíochta. Tugann siad nodanna faoi conas do scíth a ligean, chun sos a thabhairt don anam agus conas athmhuintearas a dhéanamh leis an dúlra freisin. Is féidir a rá gur dea-shampla iad na cailíní seo agus eiseamláir iontach don chead ghlúin eile le leanúint.

1 Is col ceathracha iad Étáin agus Máire. Fíor

Bréagach

at io

Cén comórtas a bhuaigh siad agus cathain?

uc

2 Cén t-amhránaí cáiliúil a bhfuil siad gaolta leis?

Ed

3 Ainmnigh trí áit ina raibh na cailíní iontacha seo le feiceáil ag léiriú a gcuid tallainne.

©

Th

e

4 Luaigh dhá rud eile, seachas an amhránaíocht, a dhéanann na cailíní seo.

Scríobh: Tú féin mar iriseoir: Fuair tú an deis a bheith ag labhairt leis an mbeirt chailíní ó Ráth Chairn. Scríobh cúig cheist ar mhaith leat a chur orthu. Ceist 1: Ceist 2: Ceist 3: Ceist 4:

114

Ceist 5: Tasc duitse: Nasctha leis an MRB ‘An Ghaeilge thart orm’. Déan taighde ar dhuine nó ar ghrúpa i do cheantar a spreagann úsáid na Gaeilge.

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 114

09/03/2022 19:17

Aonad

6

Léamh: Léigh an píosa seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis. Alt leasaithe ón alt ‘An chéad Pop Up Gaeltacht ar Mhór-Roinn na hEorpa ar siúl anocht’, Tuairisc.ie.

d

Pop-Up Gaeltacht sa Fhrainc

isteal Laethanta Saoire agus Ta

An Ghaeilge i gcéin (Téacsleabhar lch 235)

of

Ire la n

Bhí an chéad Pop-Up Gaeltacht ar Mhór-Roinn na hEorpa i bPáras na Fraince ag an ngrúpa Gaeilge ‘Gaeltacht-sur-Seine’ i mí Iúil 2017. Bhí an t-imeacht ar siúl sa Centre Culturel Irlandais Paris i lár na cathrach. Ócáid a bhí ann a bhí oscailte d’éinne a raibh spéis acu sa chultúr Gaelach agus ar mhian leo teagmháil a dhéanamh le daoine a bhí ag iarraidh a gcuid Gaeilge a chleachtadh. Mheas an grúpa Gaeltacht-sur-Seine agus bunaitheoirí an Pop-Up Gaeltacht gurbh í seo an chéad uair a raibh an branda in úsáid ar Mhór-Roinn na hEorpa.

om pa ny

Téann naisc leis an nGaeilge i bPáras siar leis na cianta. Siar go dtí Coláiste na nGael a bunaíodh sa bhliain 1578 agus manaigh na hÉireann ag triall ar an gcathair mar scoláirí, mar oidí, agus mar mhisinéirí. De réir na scéalta, is anseo, i bPáras na Fraince, a foilsíodh an chéad fhoclóir Béarla-Gaeilge, sa bhliain 1732.

C

Bhain lucht an Pop-Up Gaeltacht seo leas as na meáin shóisialta chun an scéal a scaipeadh. Bhí na fógraí feicthe ag an slua agus tháinig an-chuid daoine chun oíche den scoth, idir cheol, chaint agus spraoi a bheith acu. Cinnte cruthaíodh áit nua i bPáras do chainteoirí na Gaeilge ar féidir leo dul chun sult a bhaint as a bheith ag labhairt Gaeilge agus aithne a chur ar chairde nua, idir chainteoirí líofa agus nua-fhoghlaimeoirí na teanga. © Tuairisc.ie

na l

1 Cathain a bhí an chéad Pop-Up Gaeltacht ar mhór-roinn na hEorpa?

at io

2 Cé dóibh a raibh an ócáid seo oscailte?

uc

3 (a) Cá fhad siar a théann na naisc leis an nGaeilge atá ag Páras na Fraince?

Ed

(b) Cén fhíric fhánach a thugtar san alt de réir na scéalta?

e

4 Conas ar scaip siad an scéal maidir leis an ócáid seo?

Th

ar an raidió

ar an teilifís

sna meáin shóisialta

©

5 Cén fáth, dar leat, a raibh an oíche seo tábhachtach?

Scríobh: Ar mhaith leat Pop-Up Gaeltacht a eagrú i do scoil? Cad iad na rudaí is tábhachtaí atá ag teastáil, i do thuairim? Is féidir leat obair le do chara agus tuairimí a roinnt. Agus plean déanta is féidir imeacht a eagrú mar rang le cur ar siúl le linn Sheachtain na Gaeilge.

115

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 115

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Aonad

An Ghaeilge agus Cultúir Eile (MRB 2)

Ire la n

7

d

Leabhar Gníomhaíochta

Súil siar ar na seanfhocail (Téacsleabhar lch 257)

om pa ny

of

Scríobh: Is minic a fheictear fógraí sna seomraí ranga ag léiriú cuid de na seanfhocail is minic a úsáidtear. An aithníonn tú an ceann seo? Athscríobh i do chuid focal féin é.

Ní hé lá na báistí lá na bpáistí

na l

C

Meaitseáil: Déan iarracht an seanfhocal a chur leis an bpictiúr cuí. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

B

at io

A

C

D

E 1

2 An rud a scríobhann an púca, léann sé féin é.

2

3 Cuir an breac san eangach sula gcuire tú sa phota é.

3

4 Is binn béal ina thost.

4

5 Is glas iad na cnoic i bhfad uainn.

5

Ed

uc

1 Aithníonn ciaróg ciaróg eile.

C

©

Th

e

Tasc ealaíne: Cuardaigh ‘Seanfhocail – Eir’ ar Iíne chun liosta seanfhocal a fháil. Roghnaigh trí sheanfhocal a thaitníonn leat. Scríobh síos iad. Ansin tarraing pictiúr a léiríonn brí na seanfhocal sin.

Níl aon tinteán mar do thinteán féin.

116

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 116

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Léamh: Léigh an t-alt seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

Cuardaigh ‘An Teanga Rúnda’ ar vimeo.com

Alt tógtha ó ‘Gearrscannán – ‘An Teanga Rúnda’, Tuairisc.ie.

d

chun féachaint ar an ngearrscannán seo.

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Gearrscannán: An Teanga Rúnda (Téacsleabhar lch 275)

Ire la n

Gearrscannán é seo faoin gcaidreamh1 idir buachaill óg agus a athair. Faraor tá Michael, an t-athair, gafa leis2 an ólachán agus is buachaill soineanta3 é James, an mac, agus creideann sé gach rud a deir a athair leis.

of

Bíonn na scoláirí eile ar scoil ag piocadh air. Mar shampla, cuireann siad ina luí air go mbeadh sé in ann eitilt dá rithfeadh sé tapa go leor agus na lámha a ghreadadh4 ag an am céanna. Titeann sé agus cailleann sé cúpla fiacail mar thoradh5 air seo.

om pa ny

B 2)

Labhraíonn James agus a athair Gaeilge lena chéile, rud a dhéanann an gaol eatarthu a neartú. Tá sé ar nós go mbíonn an bheirt in ann cumarsáid a dhéanamh go rúnda. Cabhraíonn seo le cur i gcéill an athar agus bíonn sé go minic ag insint scéalta áiféiseacha. Tá an-samhlaíocht ag James agus na scéalta seo á chloisteáil aige tá sé ar nós go bhfuil sé ansin taobh lena athair agus na himeachtaí seo ag dul ar aghaidh.

na l

C

Tá teannas6 le n-aireachtáil7 idir an t-athair agus an mháthair mar gheall ar an ólachán. Is léir go bhfuil sí cineál dúnta amach óna bhfuil ag dul ar aghaidh i saol a céile freisin toisc an bac teanga atá ann mar gheall ar a easpa Gaeilge. Feictear go n-athraíonn seo áfach de bharr eachtra a tharlaíonn don teaghlach. © Tuairisc.ie

at io

1 Cé mhéad duine atá sa teaghlach seo?

Ed

uc

2 Conas a chailleann James cúpla fiacail?

Th

e

3 Cad a neartaíonn an caidreamh idir an t-athair agus an mac? Cén fáth, meas tú?

©

4 Níl samhlaíocht ró-iontach ag James.

Bréagach

Fíor

5 I do thuairim, tar éis duit an scannán seo a fheiceáil, an scannán maith atá ann? Cén fáth a gceapann tú seo?

1

relationship

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 117

2

addicted to

3

innocent/naïve

4

to flap

5

as a result

6

tension

7

to be felt

117

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar an bhfilíocht (Téacsleabhar lch 244)

Codarsnacht

Míniú

Sampla

An difríocht idir rudaí Iad a chur i gcomparáid le chéile.

Lá agus oíche

Ire la n

Téarma

d

Téarmaí litríochta: Mínigh na téarmaí seo thíos i d’fhocail féin.

Rím

of

Meafar

om pa ny

Íomhá

Scríobh: Aimsigh samplaí de na téarmaí san amhrán seo agus líon isteach sa ghreille iad (lch 119).

na l

C

‘Is Leatsa Í’ Thaistil mise soir is siar ag tóraíocht na gréine; ag maireachtáil faoi spéartha nach bhfaca scamall riamh. Is le linn dom bheith ag taisteal liom sna tíortha sin i gcéin, bhíos ag éisteacht leo ó dhubh go dubh ag labhairt a dteanga féin!

at io

Tá Fraincis ag na Francaigh. Tá Gréigis ann sa Ghréig. Tá Iodáilis ag na hIodálaigh. Bíodh Gaeilge ag na Gaeil.

Ed

uc

‘S bí ag caint, bí ag spraoi mar is leatsa í mar Ghaeilge, Ach ní mhairfidh sí má thugann tú do chúl léi. Bí ag caint. Bí ag spraoi. Déan áit don teanga i do chroí. Déan spás don teanga i do chroí is mairfidh sí beo.

©

Th

e

Is leatsa í. Is leatsa í. Is leatsa í. É,Ó,Ó,Ó Is leatsa í. Is leatsa í. Is leatsa í. É,Ó,Ó,Ó

Táimid bródúil as an oileán seo. Ní féidir é a shéanadh. Ar áilleacht is ar thraidisiún tógann sí an chraobh. Is muidne síol na gCeilteach groí. Is muidne síol na dtréan. Ach cad is fiú bheith Ceilteach gan do theanga Cheilteach féin? ‘S bí ag caint, bí ag spraoi mar is leatsa í mar Ghaeilge, Ach ní mhairfidh sí má thugann tú do chúl léi.

118

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 118

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Is leatsa í. Is leatsa í. Is leatsa í. É,Ó,Ó,Ó Is leatsa í. Is leatsa í. Is leatsa í. É,Ó,Ó,Ó Sampla

d

Téarma

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Bí ag caint. Bí ag spraoi. Déan áit don teanga i do chroí. Déan spás don teanga i do chroí is mairfidh sí beo.

Ire la n

Codarsnacht Rím

of

Meafar

om pa ny

B 2)

Íomhá

Cúinne na gramadaí: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

1 Aimsigh dhá shampla de bhriathar san aimsir chaite san amhrán ‘Is Leatsa í’. Sampla: Thaistil

na l

C

2 Aimsigh briathar rialta san aimsir láithreach.

3 Aimsigh an fhoirm dhiúltach de bhriathar san aimsir fháistineach.

uc

at io

4 Cén aimsir nó módh atá in úsáid sna línte seo den dán? ’S bí ag caint, bí ag spraoi mar is leatsa í mar Ghaeilge, Bí ag caint. Bí ag spraoi. Déan áit don teanga i do chroí.

Ed

Léirthuiscint: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

©

Th

e

1 Cén teachtaireacht atá ann san amhrán seo, dar leat? Tabhair dhá phíosa eolais ón amhrán seo a thacaíonn le do thuairim.

2 An aontaíonn tú nó an easaontaíonn tú le tuairim an chumadóra (composer)? Tabhair dhá chúis le do thuairim.

119

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 119

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Gaeilgeoirí (Téacsleabhar lch 246) Cóilín Ó Floinn, an Gael-Mheiriceánach Croíúil ar léachtóir le Gaeilge é.

of

Ire la n

Is as Nua-Eabhrac i Meiriceá ó dhúchas é an Dr Cóilín Ó Floinn. Bhí an stair agus an Léann Éireannach aige mar phríomhábhair ina Chéim Baitsiléara, a bhain sé amach ó Ollscoil Nua-Eabhrac sa bhliain 2000. Rinne sé an tArd-Dioplóma san Oideachas sa bhliain acadúil 2004–2005 sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, bhain sé Céim Máistir (2009) agus Dochtúireacht (2014) amach ó Choláiste na Tríonóide i réimse na Teangeolaíochta Feidhmí.

d

Tasc foclóra: Léigh an píosa seo. Bain úsáid as foclóir, tearma.ie nó teanglann.ie chun na focail agus nathanna atá sa chló trom a aistriú.

C

om pa ny

D’oibrigh Cóilín le Gaelchultúr Teoranta (2005– 2010) ag dearadh curaclam, ag forbairt áiseanna agus ag eagrú pleananna ceachta do chúrsaí Gaeilge. Theagasc sé an Ghaeilge agus cúrsaí teangeolaíochta i gColáiste na Tríonóide le linn dó a bheith ina mhac léinn dochtúireachta, agus bhí Cóilín ina chomhalta taighde iar-dhochtúireachta i gColáiste Phádraig, Droim Conrach, sa bhliain acadúil 2014–15. Tá an Dr Ó Floinn ina léachtóir le Gaeilge agus leis an Teangeolaíocht Fheidhmeach in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath ó bhí 2015 ann.

na l

Tá tréimhsí caite aige ag léachtóireacht agus ag teagasc cúrsaí teanga i gColáiste na Tríonóide, sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, agus in Ollscoil São Paulo sa Bhrasaíl. Tá a chuid taighde dírithe ar ghnéithe éagsúla den dátheangachas agus d’fhoghlaim an dara teanga.

2 ag forbairt

=

=

uc

3 ag eagrú

=

at io

1 a bhain sé amach

=

5 taighde

=

Ed

4 ag teagasc

Scríobh: Cruthaigh do chuid abairtí féin anois leis na focail ón tasc foclóra.

Th

e

a bhain sé amach:

Bhí Colm an-sásta leis na torthaí a bhain sé amach sa Teastas Sóisearach — go háirithe sa Ghaeilge.

©

ag forbairt:

ag eagrú: ag teagasc: taighde:

120

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 120

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Ceisteanna: Freagair na ceisteanna seo a leanas.

Bréagach

Fíor

3 Cé dóibh ar eagraigh sé na curaclaim? 4 Cad air ar dhírigh sé le linn a chuid staidéir le haghaidh a PhD?

Ire la n

d

2 Cad a bhain sé amach sa bhliain 2005?

B 2)

om pa ny

of

5 Tabhair focal eile Gaeilge a chiallaíonn an rud céanna (beagnach) leis an téarma ‘ag teagasc’. 6 Cá bhfuil sé ag obair anois?

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

1 Tá an stair agus an tíreolaíocht aige mar phríomhábhair ina chéim.

C

Taighde: An raibh a fhios agat go raibh a lán daoine cáiliúla amuigh ansin a raibh Gaeilge líofa acu? Daoine ar nós an réalta Cillian Murphy, a bhí i scannáin ar nósBatman agus Dunkirk. Mura gcreideann tú seo, ní gá ach breathnú ar an ngearrscannán Filleann an feall ar an bhFeallaire atá ar fáil ar YouTube.

at io

na l

An raibh a fhios agat gur thosaigh Sharon Ní Bheoláin amach mar mhúinteoir Gaeilge agus gur oibrigh sí le Raidió na Life sula raibh sí ar Nuacht RTÉ? Agus an t-aisteoir cáiliúil Brendan Gleeson, nó Mad Eye Moody ó Harry Potter, a bhí ina mhúinteoir freisin?

uc

Déan píosa taighde ar dhuine cáiliúil a bhfuil Gaeilge aige/aici, nó suim aige/aici sa Ghaeilge.

Ed

An duine a roghnaigh tú:

©

Th

e

Píosa eolais faoi/fúithi:

Cár úsáid sé/sí an Ghaeilge?

121

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 121

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na haimsirí (Téacsleabhar lch 248)

Uimhir uatha

An aimsir láithreach (an chéad phearsa)

Uimhir iolra

Uatha + id = iolra

An aimsir fháistineach (an chéad phearsa) Uimhir uatha

Is briathra caola ón gcéad réimniú iad seo

Uimhir iolra

Ire la n

An aimsir chaite (an chéad phearsa)

d

Roimh thús a chur leis na ceisteanna seo, féach ar an tábla seo thíos.

chuir mé

chuireamar

cuirimid

cuirfidh mé

cuirfimid

rith mé

ritheamar

rithimid

rithfidh mé

shroich mé

shroicheamar

sroichimid

sroichfidh mé

tiomáin mé

thiomáineamar

tiomáinimid

tiomáinfidh mé

tiomáinfimid

phléigh mé

phléamar

pléimid

pléifidh mé

pléfimid

d’éist mé

d’éisteamar

éistimid

éistfidh mé

éistfimid

sheinn mé

sheinneamar

seinnimid

seinnfidh mé

seinnfimid

rithfimid

om pa ny

of

sroichfimid

Is briathra leathana ón gcéad réimniú iad seo scríobhamar

scríobhaimid

scríobhfaidh mé

scríobhfaimid

glan mé

ghlanamar

glanaimid

glanfaidh mé

glanfaimid

féach mé

d’fhéachamar

féachaimid

féachfaidh mé

féachfaimid

scuab mé

scuabamar

scuabaimid

scuabfaidh mé

scuabfaimid

chlogáil mé

chlogálamar

clogálaimid

clogálfaidh mé

clogálfaimid

C

scríobh mé

na l

Is briathra caola ón dara réimniú iad seo

shuimíomar

suimímid

suimeoidh mé

suimeoimid

réitigh mé

réitíomar

réitímid

réiteoidh mé

réiteoimid

d’fhoghlaim mé

d’fhoghlaimíomar

foghlaimeoidh mé

foghlaimeoimid

d’imríomar

imrímid

imreoidh mé

imreoimid

at io

shuimigh mé

foghlaimímid

d’ullmhaigh mé

d’ullmhaíomar

ullmhaímid

ullmhóidh mé

ullmhóimid

thosaigh mé

thosaíomar

tosaímid

tosóidh mé

tosóimid

chríochnaigh mé

chríochnaíomar

críochnaímid

críochnóidh mé

críochnóimid

d’oscail mé

d’osclaíomar

osclaímid

osclóidh mé

osclóimid

d’fhreagair mé

d’fhreagraíomar

freagraímid

freagróidh mé

freagróimid

©

Th

e

Ed

uc

d’imir mé

Is briathra leathana ón dara réimniú iad seo

Nótaí éagsúla faoi na liostaí difriúla

Ní athraíonn aon Críochnaíonn gach Má tá an briathar fada Críochnaíonn gach Críochnaíonn gach rud ag an deireadh ceann le -mar cuireann tú fada ar an i ceann le -idh ai = i ceann le -imid Imrímid (fuaim chaol) ó = eo (fuaim fhada) An fhoirm dhiúltach = Níor + séimhiú An fhoirm cheisteach = Ar + seimhiú

An fhoirm dhiúltach = Ní + seimhiú An fhoirm cheisteach = An + urú, m.sh. An dtuigeann tú é seo?

Nuair atá síneadh fada ar an dara siolla (tiomáin, clogáil) cuireann tú an briathar sa chéad réimniú. Tógann tú an i amach ó -áil nuair atá tú ag athrú an bhriathair in aimsirí éagsúla, m.sh. Clogálaimid.

122

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 122

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Scríobh

Ire la n

d

Dhúisigh mé measartha luath ar an Satharn agus d’éirigh mé go gairid ina dhiaidh sin. Ghlac mé cith agus ghléas mé mé féin. D’ith mé bricfeasta beag agus amach an doras liom. Thug mé cuairt ar na siopaí thart ar Shráid an Chaisleáin. Ní chreidfeá cé a chonaic mé ansin. An cuimhin leat na rapálaithe KneeCap? A rinne an t-amhrán CEARTA? Iadsan. Bhí siad lasmuigh de Thigh Cheallaigh, ar ardán lasmuigh, ag déanamh seit faoin aer saor in aisce, mar chuid de Fhleadh Feirste. Thaitin siad go mór liom. Labhair siad leis an lucht féachana idir na hamhráin. Is léir go raibh lucht tacaithe ansin leo agus na hamhráin ar fad á gcanadh acu. Bhain mé an-sult as an iontas beag sin.

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

1 Scríobh amach dialann Shíofra san aimsir láithreach.

at io

na l

C

B 2)

om pa ny

of

Dúisím measartha luath ar an Satharn agus éirím go gairid ina dhiaidh sin.

2 Scríobh amach dialann Shíofra san aimsir fháistineach.

©

Th

e

Ed

uc

Dúiseoidh mé measartha luath ar an Satharn agus éireoidh mé go gairid ina dhiaidh sin.

123

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 123

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n

Cur síos: Déanann an t-amhrán ‘Bí ann/Leanfaidh Mé’ de chuid Kila an-phlé ar na haidiachtaí. Ag baint úsáid as cuid de na haidiachtaí sin, agus níos mó más féidir, déan cur síos ar na daoine sna pictiúir seo thíos. Déan iarracht trí aidiacht éagsúla an duine a úsáid.

Imreoir peile d’fhoireann Chiarraí agus an Ghaeltacht

Craoltóir teilifíse agus raidió ar RTÉ agus TG4

Cad iad na haidiachtaí is fearr chun cur síos a dhéanamh ar Bhláthnaid Tracey?

Cad iad na haidiachtaí is fearr chun cur síos a dhéanamh ar Hector Ó hEochagáin?

na l

C

Cad iad na haidiachtaí is fearr chun cur síos a dhéanamh ar Bhrian Ó Beaglaoich?

Hector Ó hEochagáin

om pa ny

Brian Ó Beaglaoich

of

Bláthnaid Tracey Láithreoir agus ceirneoir ar 2FM Tionchaire freisin

d

Súil siar ar na haidiachtaí (Téacsleabhar lch 253)

at io

Scríobh: Déan iarracht do chuid abairtí féin a chruthú ag baint úsáid as aidiachtaí a dhéanann codarsnacht lena chéile Sampla: chun cur síos a dhéanamh ar dhuine. 1

uc

2

4

Tá Kellie Harrington cróga; níl sí eaglach.

e

5

Ed

3

©

Th

Cúinne na gramadaí: Líon isteach an tábla thíos. An aidiacht

An bhreischéim

éadrom

is éadroime níos gasta

cróga grámhar

An tsárchéim

is gasta

níos cróga is grámhaire

glic 124

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 124

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Éist leis an bpíosa filíochta ó bhéal ar YouTube. Déanaigí plé air sa rang

d

tar éis éisteacht leis chun tuairimí na scoláirí sa rang a fháil.

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Píosa filíochta ó bhéal: ‘Siúcra’ (Téacsleabhar lch 256)

om pa ny

of

ar shíl tú den scannán féin do thuairim faoin méid a bhí le rá aici faoi thábhacht na Gaeilge luaigh aon seanfhocal nó nath nua a d’fhoghlaim tú cad is féidir linn, mar fhoghlaimeoirí Gaeilge, a dhéanamh ar son na teanga

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Mo thuairimí i leith an phíosa filíochta ó bhéal ‘Siúcra’

B 2)

• • • •

Ire la n

Scríobh: Tar éis duit breathnú ar an bhfíseán seo sa rang, agus plé a dhéanamh air, déan léirmheas ar do leathanach Straois-Leabhair, ar a ndúirt Roxanna. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

125

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 125

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta (Téacsleabhar lch 257)

1 Nuair a bhíonn an luch amuigh bíonn an cat ag féachaint ar an teilifís. 2 Is fearr sparán sa chúirt ná punt ag cara.

5 Tá aithne ag cearc ar chiaróg.

om pa ny

4 Tá trí thinteán mar do theach féin.

of

3 Is an t-ocras maith an t-anlann.

Ire la n

Scríobh: D’fhiafraigh an múinteoir d’Eoghan cúig seanfhocal a scríobh go tapa, ach toisc go raibh sé faoi bhrú níor scríobh sé amach mar is ceart iad. Seo thíos a scríobh sé. An féidir leat na botúin a aimsiú agus a cheartú?

d

Seanfhocail

C

Cúrsaí Gaeltachta sa ré dhigiteach (Téacsleabhar lch 261)

na l

Léamh: Léigh an t-alt seo agus déan an tasc a bhaineann leis.

at io

Fáilte go Gaeltacht X – an t-eispéireas Gaelach ar líne á reáchtáil ag Conradh na Gaeilge. I rith an tsamhraidh beidh muid ag cur ábhar siamsúil agus spraíúil ar fáil do dhaoine óga leis an nGaeilge a choinneáil lárnach sa saol agus sa domhan mór leis na hathruithe ar fad atá thart orainn.

Ed

uc

Tá Gaeltacht X dírithe ar dhéagóirí ar mhaith leo an Ghaeilge a fheiceáil is a úsáid ar na meáin shóisialta an samhradh seo. Tá Gaeltacht X ann chun freastal ar dhaoine ar as an nGaeltacht agus as an nGalltacht iad a bhfuil suim acu sa teanga i gcoitinne. Tá Gaeltacht X ann le freastal ar dhaoine atá ag iarraidh an Ghaeilge a úsáid, ní hamháin ina saol laethúil analógach, ach ina saol digiteach ar líne freisin.

©

Th

e

Tá sé mar aidhm ag Gaeltacht X spiorad spraíúil na gcoláistí samhraidh a choinneáil, agus eipéireas Gaeilge dearfach a chothú, a féidir leat páirt a ghlacadh ann ó áit ar bith faoin spéir. Beidh cluichí, comórtais agus ábhar sultmhar de gach chineál pleanáilte againn don samhradh do gach éinne. Beidh Gaeltacht X ag roinnt eolais le déagóirí faoina gcuid cearta teanga, áiteanna leis an nGaeilge a úsáid, agus bealaí leis an nGaeilge a dhéanamh níos nádúrtha i measc cairde agus teaghlach. Tá ochtar foirne ag Gaeltacht X chun na himeachtaí, agallaimh, comórtais agus eile a eagrú dóibh siúd ar mhaith leo a bheidh mar chuid dár bpobal. Beidh siad le feiceáil mar aghaidh an chuntais ar ár scéalta gach seachtain, ag tabhairt léargas ar a bhfuil ar siúl go laethúil ag Gaeltacht X. Tá Gaeltacht X á reáchtáil againn ar Instagram agus ar TikTok – lean muid ag https://www.tiktok.com/@gaeltachtx © CnaG

126

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 126

09/03/2022 19:17

Aonad

7

2 siamsúil

B enjoyable

3 analógach

C language rights

4 digiteach

D experience

5 sultmhar

E insight

6 cearta teanga

F analogue

7 léargas

G entertaining 2

3

4

5

6

7

of

1

d

A digital

Ire la n

1 eispéireas

Scríobh: Ba mhaith leat freastal ar Ghaeltacht X ach níor éirigh leat teacht ar an eolas a bhí uait. Seol ghearrtheachtaireacht chuig foireann Ghaeltacht X de chuid Conradh na Gaeilge ag lorg roinnt soiléirithe. Fiosraigh faoi na rudaí seo ar leith:

B 2)

om pa ny

D

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

na l

C

• An mbeidh cúrsaí Zúm á reáchtáil acu nó an é go mbeidh siad díreach ag postáil ar áiseanna úsáideacha? • Chun a bheith páirteach i nGaeltacht X an gá duit clárú leo? • Beidh tú féin ag tabhairt faoi na scrúduithe go luath agus ba bhreá leat cúnamh a fháil. Cén treoir is féidir leo a thabhairt duit? • An seirbhís saor in aisce atá ann nó a bhfuil ort táille a íoc?

©

Th

e

Ed

uc

at io

Gearrtheachtaireacht Straois-Leabhair @ Straois-Leabhair - GaeltachtX Conas atá sibh, a chairde? Bhí mé díreach ar leathanach TikTok Gaeltacht X agus chun an fhírinne a rá táim an-tógtha leis an méid a chonaic mé. Ba bhreá liom a bheith páirteach sa togra ach tá cúpla ceist agam le cur oraibh.

127

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 127

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Reic/An pobal aiteach (Téacsleabhar lch 263) Tasc foclóra: Cad is brí leis na focail seo? Líon an ghreille.

2

scéalaíocht

3

sraith

4

comharghrúpa

5

fuaimrian

6

tacaíocht

7

oiriúnach

bilingual

Ire la n

dátheangach

om pa ny

of

1

As Béarla

d

As Gaeilge

Cuardach focal: Aimsigh na focail Ghaeilge thuas sa chuardach focal. B

S

C

P

T

H

C

I

G

O

W

I

C

É

S

R

I

X

G

A

A

E

D

Á

T

H

L

T

S

P

A

É

I

C

Í

S

O

O

Ó

R

Í

A

C

A

T

É

H

G

R

U

Z

G

V

C

S

É

T

P

J

I

V

T

A

Ó

B

A

N

G

A

C

H

O

B

L

na l

E

C

G

I

S

R

P

N

Ó

I

I

Í

H

P

M

B

Ú

P

Ú

N

M

R

G

R

J

É

C

P

O

P

T

R

N

E

I

N

É

S

C

Í

F

B

Ú

H

H

I

L

Ú

H

G

uc

at io

Á

C

A

M

R

U

S

L

E

G

A

Ú

N

O

A

Ed

H

O

O

É

I

P

I

A

Ó

É

Y

R

M

K

A

S

H

T

U

Á

T

D

V

I

P

W

S

A

A

G

C

G

T

C

Ú

O

P

R

G

M

G

I

H

H

E

P

H

E

I

P

C

L

A

D

A

R

H

Á

P

M

F

S

M

H

A

Í

S

M

B

S

F

I

S

L

N

O

Ó

I

D

P

R

R

Á

J

L

D

A

A

C

I

Á

C

O

Ú

F

M

S

É

P

E

C

M

H

N

G

W

Í

R

É

B

N

Á

Ó

©

Th

H

e

C

C

C

S

128

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 128

09/03/2022 19:17

Aonad

(Téacsleabhar lch 265) Léamh: Léigh an t-alt seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis. sa nua-aois trí shuaitheantais, greamaitheoirí agus T-léinte Gaeilge a dhearadh agus a chur ar

d

Thosaigh An Spailpín Fánach in 1979 mar thionscnamh beag chun an Ghaeilge a chur chun cinn

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Earraí Gaeilge agus Gaelacha le fáil ón Spailpín Fánach

7

Ire la n

fáil. Ar feadh na mblianta chaitheamar míonna an tsamhraidh ag taisteal ó cheann ceann na tíre ‘ag díol is ag reic ár sláinte’ ar nós na spailpíní fadó. Thugamar cuairt ar na Coláistí Samhraidh

sna ceantracha Gaeltachta ar fad agus chasamar le neart cairde nua. D’fhoghlaimíomar go leor chomh maith.

Ó 1985 i leith tá muid lonnaithe i gCeardlann an Spidéil, ionad breá tarraingteach, áit a

of

n-oibríonn grúpa lámhcheardaithe i dteannta a chéile, i suíomh álainn ar bhruach na mara. Síodchló an phríomhcheard a bhíonn ar siúl againn féin. Déanaimid féin an dearadh agus

om pa ny

nua ar bhonn rialta. Bunaímid ár gcuid dearaí ar an dúchas, ar an tseandálaíocht, ar sheanfhocail

B 2)

cuirtear na léinte agus earraí eile i gcló ar an láthair. Tagaimid suas le smaointe agus dearadh agus roinnt cartún freisin. Is maith linn a cheapadh go bhfuil rud againn do gach duine. Chomh maith le T-léinte agus geansaithe tá cártaí beannachtaí, leabhair, cluichí do pháistí agus do dhaoine fásta, dlúthdhioscaí, cúrsaí Gaeilge, clúdaigh cúisíní síoda, scairfeanna Ceilteacha agus níos mó ar díol againn, ar líne agus inár siopa.

’Sé an aidhm atá againn ná freastal ar lucht na Gaeilge agus orthu siúd ar mian leo an Ghaeilge

C

a shníomh isteach ina saol laethúil. Sa samhradh fáiltímid roimh na mílte duine ó thíortha eile agus is breá linn an dúchas Gaeltachta a roinnt leo. Sa samhradh bíonn cúnamh breise againn

na l

ó dhaoine óga cumasacha sa cheantar chun an dea-scéal a scaipeadh. Mar a deir an seanfhocail

at io

‘i scáth a chéile a mhaireann na daoine’.

1 Cathain a thosaigh an Spailpín Fánach ag trádáil?

uc

2 Cad a rinne siad gach samhradh le blianta?

e

Ed

3 Tabhair dhá phíosa eolais faoi Cheardlann an Spidéil.

Th

4 Bunaíonn siad a gcuid dearaí ar an dúchas, ar an tseandálaíocht agus ar na seanfhocail.

©

Fíor

Bréagach

5 Liostaigh trí rud ar leith, éadaí ina measc, atá ar díol ag an Spailpín Fánach. 6 Cé orthu a bhfuil an Spailpín Fánach ag iarraidh freastal?

7 An bhfaigheann siad cúnamh ó éinne sa samhradh?

129

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 129

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

of

cé thú féin cén aois atá agat cathain a bheidh tú sa Spidéal céard iad na hábhair spéise/caithimh aimsire atá agat cad iad na hábhair scoile a bhfuil tú go maith acu cén cineál oibre a mhaith leat a dhéanamh, mar shampla, ag cur na héadaí amach, ag díol earraí, ag glanadh agus araile

om pa ny

• • • • • •

Ire la n

d

Scríobh: Beidh tú féin sa Spidéal i rith an tsamhraidh agus ba bhreá leat post páirtaimseartha a fháil leis an Spailpín Fánach. Seol gearrtheachtaireacht chuig Gearóid, an bainisteoir, ag fiosrú faoi dheiseanna fostaíochta. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

A Ghearóid, a chara,

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Beatha agus sláinte chugat. Beidh mé ag fanacht sa Spidéal ar feadh píosa sa samhradh agus ba bhreá liom a bheith ag obair libh agus mé ansin.

130

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 130

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Amhrán: Éist leis an amhrán ‘Tír na nÓg’ le Colm Mac Séalaigh, Gearóid Ó Murchú agus Na Fíréin ar YouTube. Éist leis an amhrán arís agus líon na bearnaí sa churfá agus sa chéad véarsa.

Bhí (2)_______________ ann ar an bhFiann, Fionn ’s a mhac Oisín Is iomaí (3)_______________ a bhain leo siúd,

A bhuail (4)_______________ le Niamh.

Niamh Chinn Ór, as Tír na nÓg,

B 2)

Ach ní dhéanfar dearmad ar an lá

om pa ny

of

Is iomaí casadh croí,

Ire la n

Fadó fadó in Éirinn, roimh (1)_______________ don nua-aois,

d

‘Tír na nÓg’ le Colm Mac Séalaigh

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Scéal Oisín agus Niamh i dTír na nÓg (Téacsleabhar lch 270)

B’í an bhean ab áille gné a (5)_______________ ar Oisín Óg

(6)_______________ sí é le póg,

C

Mheall sí é le breáthacht,

na l

Mheall sí é gan aon (7)_______________

©

Th

e

Ed

uc

Banc focal theacht, conaí, eachtra, Oisín, chas, Mheall, agó

at io

Go Tír na nÓg

131

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 131

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Scríobh: Sna boscaí seo thíos, cruthaigh scéalchlár don scéal/amhrán de réir na véarsaí. Bhí Oisín, lá breá gréine,

d

Ag siúl le ciumhais na habhann

Ire la n

’Measc bláthanna buí, is luachra, Taibhsíodh dó an tsamhail, Spéirbhean ghléigeal álainn A d’fhag croí an laoich sin fann, Thug cuireadh dó go Tír na nÓg

om pa ny

of

Go síoraí cónaí ann.

Tír álainn, tír na hóige, Tír dhiamhair aislingí

Trí chéad bliain chaith Oisín ann I ngrá mór le Niamh

Ach fonn nár fhág é choíche,

Is nach bhféadfadh sé a chloí,

C

Dul thar n-ais go hÉirinn,

na l

Go bhfeicfeadh sé í arís.

at io

‘Ná fág an áit seo,’ arsa Niamh ‘Ná himigh uaim, a chroí

Ma fhágann tusa Tír na nÓg,

uc

Nó fhillfidh tú arís.’

Ach d’fhill Oisín ar Éirinn,

Ed

Mar bhí fiabhras ina chroí

Is fuair sé bás ós comhair an Naoimh

©

Th

e

B’shin deireadh lena thriall.

Tír na nÓg, ó Tír na nÓg, Tír uasal na draíochta a bhí ann fadó, Féach thiar ansin í Thiar ar fhíor na spéire San áit go mba mhaith liom bheith, Sin Tír na nÓg.

132

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 132

09/03/2022 19:17

Aonad

7

Scríobh: Anseo thíos tá cúpla nath úsáideach i nGaeilge na hÉireann agus i nGaeilge na hAlban. Roghnaigh tusa mionteanga eile atá ar eolas agat, nó déan taighde ar mhionteanga ar leith, agus tabhair na nathanna céanna sa teanga sin. Gaeilge na hAlban

Do rogha teanga:

Cad é mar atá tú?

Ciamar a tha thu?

Tá mé go maith.

Tha mi gu math.

Tá brón orm.

Tha mi duilich.

Slán go fóill.

Tìoraidh an-dràsta.

B 2)

Go raibh maith agat. Tapadh leat.

of

Madainn mhath.

om pa ny

Maidin mhaith.

Ire la n

d

Gaeilge na hÉireann

(MR gus Cultúir Eile An Ghaeilge a

Mionteangacha (Téacsleabhar lch 272)

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Is éard is mionteanga ann ná teanga a labhraíonn mionlach na tíre. Síltear go bhfuil thart ar aon chéad nócha trí náisiún ar dhromchla na cruinne agus go bhfuil idir cúig agus seacht míle teanga labhartha ag muintir an domhain seo. Fórmhór na dteangacha sin is mionteangacha atá iontu. Teanga atá éagsúil ón teanga a labhraíonn tromlach na tíre, ach uaireanta is féidir leis na teangacha seo a bheith mar theanga oifigiúil na tíre, mar atá an Ghaeilge i bPoblacht na hÉireann, mar shampla. Uaireanta, áfach, bíonn na teangacha seo i mbaol toisc go bhfuil líon na gcainteoirí ag titim nó go bhfuil easpa tacaíochta á fáil ag na teangacha seo ón stát.

133

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 133

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

8

Spórt agus Cúrsaí Folláine

Tuairimí faoin spórt a chur in iúl

Ire la n

Aonad

d

Leabhar Gníomhaíochta

(Téacsleabhar lgh 280–1)

Scríobh: Ceartaigh ord na bhfocal sna habairtí seo thíos.

of

Sampla: maith ag imirt a camóige Is mo liom chairde le bheith ➜ Is maith liom a

bheith ag imirt camóige le mo chairde.

om pa ny

1 Taitníonn a sé an liom ag trá bheith ar rith

2 a Ní ghailf féachaint ag bheith maith an teilifís ar liom ar

3 aoibhinn bheith cispheile ag liom Is a rang imirt sa corpoideachais

na l

C

4 suim snámh i ar agam Níl ná bith sa phóló

at io

5 an-tógtha an leis bhoird Táim leadóg

6 an spórt rugbaí fuath mo dheirfiúr le Is. a cén fhios agam Níl fáth

©

Th

e

Ed

uc

7 mo dheartháir Tá faoin Seán Óg craiceáilte iománaíocht. ann Imreoir atá iontach

134

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 134

09/03/2022 19:17

Aonad

8

B

D

E

C

om pa ny

of

A

Ire la n

d

Meaitseáil: Déan iarracht na nathanna seo, atá ceangailte leis an spórt, a chur leis an bpictiúr cuí. Cuir an litir cheart sa ghreille.

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Cúrsaí spóirt (Téacsleabhar lgh 280–1)

F

1

1 thar an trasnán

2

2 i lár na páirce

3

3 ar an taobhlíne

4

C

4 thuas sna seastáin 5 ag ionsaí

na l

6 ar fóraoil

5 6

at io

Léamh: Nocht an spórt rúnda trí na noda diamhra1 a dhéanamh amach. Cén spórt a bhfuil gach duine ag caint faoi anseo?

Ed

uc

Conas atá sibh? Is mise Haruto. Is breá liom spóirt. Gach spórt ach go háirithe spóirt uisce. Sa spórt is fearr liomsa, tá dhá fhoireann ann, le trí dhuine dhéag ar an bhfoireann. Imríonn seachtar ar gach foireann ag an am céanna. Bíonn ceithre cheathrú sa chluiche. An sprioc atá ann ná an oiread cúl agus is féidir a scóráil i gcoinne na foirne eile. Bíonn sraitheanna agus comórtais ann go minic, agus imríonn buachaillí agus cailíní an cluiche seo sa linn snámha de ghnáth.

©

Th

e

Cén spórt a imríonn Haruto? Cad é mar atá sibh? Tríona is ainm domsa. Bím féin ag traenáil ceithre huaire sa tseachtain sa chlub. Téim ag rith dhá uair sa tseachtain fosta. Sa chlub déanaim sé bhabhta, trí nóiméad an cheann, le mo rópa ag scipeáil, sé bhabhta ar na málaí, ag cleachtadh mo bhuillí, agus sé bhabhta sa scathán ag baint triail as buillí agus soncanna nua. Glacaim páirt i gcomórtais go minic freisin agus d’éirigh liom dul chomh fada le Craobh na hÉireann. Faraor d’éirigh le cailín ó Bhré an lámh a fháil in uachtar orm sa bhabhta ceannais.

Cén spórt a dhéanann Tríona? 1

cryptic clues

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 135

135

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

of

Cén spórt is fearr le Colm agus Stiofán?

Ire la n

Cén chaoi a bhfuil sibh, a chairde? Is muide Colm agus Stiofán. Cúpla atá ionainn agus is maith linn a bheith ag imirt peile lenár gcairde tar éis scoile ar an bpáirc uile-aimsire ach ní sin an spórt is fearr linn. Sin ráite táimid fíor shásta nach bhfuil aon rith i gceist leis an spórt is mó a thaitníonn linn. Spórt a imrítear i halla atá ann de ghnáth, atá le feiceáil ar an teilifís freisin. Spórt a thosaigh sa naoú haois déag, ag saighdiúirí a bhí san India de réir na scéalta. Imrítear an cluiche seo ar bhord glas dronuilleogach, a bhfuil sé phóca ann. Bíonn na pócaí i lár an bhoird, ar an dá thaobh, agus i ngach cúinne freisin. Buaileann tú an liathróid bhán leis an gciú in aghaidh na liathróidí ildaite in ord ar leith. Bíonn luach pointí ar gach liathróid a chuirtear sa phóca. An buaiteoir an duine a mbíonn an líon is mó pointí aige/aici ag an deireadh.

d

Leabhar Gníomhaíochta

om pa ny

Scríobh: Cruthaigh do chuid nod féin do spórt ar bith a thaitníonn leat féin. Déan iarracht gan an iomarca eolais a thabhairt róluath. Gan ainm an spóirt a thabhairt féach an bhfuil do chara in ann buile faoi thuairim a dhéanamh agus an spórt a bhfuil tú ag caint air a aimsiú. Critéir ratha Luaigh na pointí seo a leanas:

C

píosa faoi chúlra an spóirt cá n-imrítear é cé a imríonn an spórt seo cad a mbaineann tú úsáid as chun é a imirt (trealamh atá uait) conas a éiríonn leat an bua a fháil sa spórt seo Noda

©

Th

e

Ed

uc

at io

Pictiúr díot féin

na l

• • • • •

Cén spórt a bhfuil tú ag caint faoi?

136

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 136

09/03/2022 19:17

Aonad

8

Scríobh: Freagair na ceisteanna seo a leanas. 1 Cá raibh an cluiche ar siúl?

om pa ny

of

3 Cérbh é an Súilleabhánach agus cad a rinne sé le linn an chluiche?

Ire la n

d

2 An raibh an scéalaí neirbhíseach i do thuairim? Cén fáth?

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Gearrscéal: ‘An Cluiche Mór’ (Téacsleabhar lgh 282–9)

4 Cén fhoireann a bhí chun tosaigh sa chéad chuid den chluiche?

na l

C

5 Ceard a tharla don Súilleabhánach roimh dheireadh an chluiche? An raibh sé tuillte aige, dar leat?

©

Th

e

Ed

uc

at io

6 Cén fhoireann a bhuaigh sa deireadh, meas tú? Cén fáth a síleann tú é seo?

137

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 137

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Tasc scríofa: Lig ort go raibh tú ag an gcluiche seo. Roghnaigh taobh den pháirc agus déan cur síos ar ar tharla ón taobh a ghlac tú. Is cara leis an scéalaí nó cara leis an Súilleabhánach atá ionat. Critéir ratha

om pa ny

An Cluiche Mór Cuntas Eimear Ní Dhomhnaill

Ire la n

an t-atmaisféar ar an lá ar tharla ar an bpáirc ag tús an chluiche ar tharla sa dara leath críoch an chluiche conas a mhothaigh tú faoin gcluiche

of

• • • • •

d

Luaigh na pointí seo a leanas:

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

Conas atá sibh, a chairde? Táim díreach ar ais sa bhaile tar éis dom freastal ar cheann de na cluichí iomána is fearr atá feicthe agam riamh. Bhí gach rud ann. Aicsean, dráma, spórt agus spraoi.

Sin mo scéalsa, a chairde, agus táim sásta fanacht leis. Slán go fóill agus ádh mór oraibh. Le grá, Eimear 138

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 138

09/03/2022 19:17

Aonad

8

Tasc foclóra: Aimsigh an Ghaeilge, ag baint úsáid as an bhfoclóir póca nó teanglann.ie, do na téarmaí seo: 1 arm bands

d

2 cap

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Trealamh spóirt (Téacsleabhar lch 292)

Ire la n

3 flippers 4 gloves 5 goggles 6 goals

of

7 football boots

om pa ny

8 oars

Scríobh: Cruthaigh abairtí a léiríonn go dtuigeann tú an bhrí atá leis na focail nua. 1 2

C

3 4

na l

5 6

at io

7

©

Th

e

Ed

uc

8

139

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 139

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Lúthchleasaithe (Téacsleabhar lch 293) Tasc foclóra: Cén cineál lúthchleasaí atá le feiceáil sna pictiúir seo? Cén trealamh atá uathu?

1

hata snámha cloigead maidí rámha maide gailf lámhainní dornálaíochta liathróid peil Ghaelach

2

3

Ire la n

• • • • • •

of

rothaí rámhaithe imreoir gailf imreoir peil Ghaelach dornálaí snámhóirí

om pa ny

• • • • • •

Trealamh

d

Lúthchleasaithe

Lúthchleasaí: dornálaí

Lúthchleasaí:

Lúthchleasaí:

Trealamh: lámhainní

Trealamh:

Trealamh:

dornálaíochta

C

5

6

Lúthchleasaí:

Lúthchleasaí:

Lúthchleasaí:

Trealamh:

Trealamh:

uc

Trealamh:

at io

na l

4

Ed

Scríobh: Cruthaigh abairtí lena bhfuil sna pictiúir a mhíniú. Bain úsáid as an sampla chun cabhrú leat. Nathanna cabhracha Úsáideann tú Léimeann duine Tarraingíonn siad Rásálann tú

©

Th

e

• • • •

• • • •

Buaileann sé/sí Snámhann daoine Casann sé/sí Feictear iad go minic ag

• • • •

Rothaíonn sibh/siad Tumann tú isteach Pocálann siad Glacann sí páirt sa

1 Caitheann dórnálaithe lámhainní dórnálaíochta agus troideann siad san fháinne.

2 3 4 5 6

140

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 140

09/03/2022 19:17

Aonad

(Téacsleabhar lch 296)

Léamh: Léigh an t-alt seo agus freagair na ceisteanna a ghabhann leis.

Ire la n of

Sárbhean thiomanta atá san imreoir CLG agus Peil na hAstráile Cora Staunton nach ngéilleann riamh. Tá an-chuid gradam buaite aici, ceithre bhonn Uile-Éireann, bhuaigh sí sa tSraith Náisiúnta i bPeil na mBan, agus Réalta an CLG buaite aici níos mó ná deich n-uaire freisin. Is imreoir agus duine eiseamláireach í. Thug a cuid éachtaí an-spreagadh do mhná a bheith páirteach sa spórt, idir óg agus aosta. Bhog sí ón gcinnteacht sa bhaile leis an CLG chuig an AFL san Astráil. Ní féidir a rá nach bean chróga agus fhéin mhuiníneach atá inti.

d

Cora Staunton, Laoch na mBan, Laoch Mhaigh Eo

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Próifíl laoch spóirt

8

om pa ny

Bhí buanna Cora le feiceáil ó aois an-óg, agus nuair a bhain sí trí bliana déag d’aois amach iarradh uirthi a bheith ag imirt le foireann an chontae. Ní raibh a hóige chomh héasca sin, mar cailleadh a máthair agus í i mbun staidéir in Institiúid Teicneolaíochta Átha Luain. Dúirt Cora féin gur mhothaigh sí ar nós go raibh sí sa bhaile agus í in Átha Luain agus go raibh an-tacaíocht aici ansin. Dúirt sí gur an-chúnamh an tacaíocht sin di in am an ghátair.

na l

C

Dar le Cora go bhfuil pobail an-tábhachtach agus deir sí féin go raibh an t-ádh aici a bheith mar chuid de phobail dhifriúla, idir Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Luain, an CLG agus a baile féin i Maigh Eo. D’éirigh léi an-chuid deiseanna a thapú de bharr gur choinnigh a pobail dírithe ar a cuid spriocanna í. Is léir go leanann Cora an fhealsúnacht atá sa seanfhocal ‘Ar scáth a chéile a mhaireann na daoine’ mar gheall ar an gcaoi go dtacaíonn sí leis an Roinn Spóirt atá ag Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Luain.

uc

at io

Mar chomhartha buíochais, ionduchtaíodh Cora i Halla na Laoch de chuid na Roinne Spóirt sa choláiste. Cinnte is ambasadóir iontach do spóirt na mban í Cora lena díograis agus a treallús, i gcóngar in Éirinn agus i gcéin san Astráil. Dar le Cora go gcaithfidh tú muinín a chur ionat féin, fanacht dílis duit féin, agus obair go crua. Má dhéanann tú sin is féidir leat rud ar bith a dhéanamh.

1 Is imreoir haca san Astráil í Cora Staunton.

Ed

Fíor

Bréagach

e

2 Scríobh síos dhá aidiacht in alt 1 a úsáidtear chun cur síos a dhéanamh ar Cora.

©

Th

3 Cén aois a bhí ag Cora nuair a thosaigh sí ag imirt le foireann an chontae? 4 Roghnaigh an freagra ceart. Is as Gaillimh

an Iarmhí

Maigh Eo

do Cora. 5 Bain úsáid as teanglann.ie nó d’fhoclóir chun an brí atá le ‘in am an ghátair’ a aimsiú.

141

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 141

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 6 Ag baint úsáid as an liosta seanfhocal atá agat, aimsigh seanfhocal eile atá an-chosúil leis an seanfhocal ‘Ar scáth a chéile a mhaireann na daoine’.

Ire la n

d

7 Cén chomhairle (advice) a chuireann Cora Staunton ar dhaoine?

8 Léigh siar ar an alt seo arís. Cad iad an dá phríomh-aimsir atá le feiceáil agat?

An aimsir ______________________________ agus an aimsir _____________________________

of

9 Tabhair ceithre shampla de bhriathra sa chéad aimsir a roghnaigh tú agus ceithre shampla de bhriathra sa dara haimsir a roghnaigh tú.

An aimsir:

om pa ny

An aimsir: Sampla 1:

Sampla 1:

Sampla 2:

Sampla 2:

Sampla 3:

Sampla 3:

Sampla 4:

C

Sampla 4:

na l

Scríobh: Lig ort go bhfuil tú ag obair le foireann nuachtán na scoile. Samhlaigh go bhfuil Cora Staunton ag teacht chun na scoile chun an halla spóirt nua a oscailt. Iarradh ort Cora a chuir faoi agallamh. Cruthaigh cúig cheist ar mhaith leat a chur ar Cora. Bain úsáid as an alt a léigh tú chun cabhrú leat.

Ed

Ceist 3:

uc

Ceist 2:

at io

Ceist 1:

Th

e

Ceist 4:

©

Ceist 5:

142

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 142

09/03/2022 19:17

Aonad

8

d

Meaitseáil: Meaitseáil an Ghaeilge leis an mBéarla. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla.

A talks with guest speakers

2 imeachtaí spóirt

B competitions

3 comórtais

C healthy food

4 bia folláin

D sports events

5 cainteanna ó aoichainteoirí

E sponsored walk

2

3

4

5

E

om pa ny

1 siúlóid urraithe

of

Ghníomhach Ghaelcholáiste Reachrann’ ar líne.

Ire la n

Cuardaigh ‘Seachtain Folláine – Seachtain

1

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Seachtain na Sláinte ar scoil (Téacsleabhar lch 301)

C

Scríobh: Cad iad na himeachtaí a dhéantar i do scoil le linn Sheachtain na Sláinte? Liostaigh trí imeacht. 1

na l

2

at io

3

uc

Taighde: Déan píosa taighde ar an gcúis a bhfuil Seachtain na Sláinte tábhachtach agus cad iad na buntáistí atá ag dul léi. Líon isteach do chúiseanna agus na buntáistí a fheiceann tú féin sa bhosca anseo thíos.

Ed

Cúis a bhfuil Seachtain na Sláinte tábhachtach

Buntáiste a ghabhann le Seachtain na Sláinte

©

Th

e

Tá Seachtain na Sláinte tábhachtach mar Cabhraíonn gníomhaíochtaí agus aclaíocht bíonn deis ag daltaí scoile a bheith leat an brú scoile a chur díot agus gníomhach go fisiciúil le linn am scoile. cabhraíonn sin leis an bhfoghlaim.

143

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 143

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dán: ‘Liathróid i bPáirc an Chrócaigh’ (Téacsleabhar lch 313)

C

om pa ny

of

Ire la n

Liathróid i bPáirc an Chrócaigh le hÉamonn Ó Ríordáin Preabann sí, casann sí, Léimeann sí timpeall. Cictear í, buailtear í, Ard agus íseal, Amanna tapa, uaireanta mall, Suas agus síos, Sall is anall. Istigh sa chúl, Thar an trasnán, Croitear na bratacha, Glas agus bán, Ag luí ar an talamh, Nó ag eitilt san aer. Screadadh is béiceadh Ón slua go léir.

d

Léamh: Seo thíos dán a bhíonn le cloisteáil ag Féile Chill Mhantáin go minic. Tabhair faoi deara an aimsir ina bhfuil sé scríofa.

na l

Cúinne na gramadaí: Aistrigh na briathra atá sa chló trom chuig an aimsir chaite agus chuig an aimsir fháistineach ag baint úsáid as an ngramadóir ar teanglann.ie.

Preabann sí

Phreab sí

Aimsir fháistineach

Preabfaidh sí

uc

Casann sí

at io

Aimsir chaite

Léimeann sí

Ed

Cictear

Buailtear

e

Croitear

©

Th

Scríobh: Cruthaigh abairtí leis na briathra seo, san aimsir láithreach, a léiríonn an bhrí atá acu. 1 Preabann sí an liathróid ar an talamh agus ritheann sí leis nuair atá sí ag imirt cispheile. 2 Casann sí 3 Léimeann sí 4 Cictear 5 Buailtear 6 Croitear

144

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 144

09/03/2022 19:17

Aonad

8

Ire la n of

om pa ny

‘Agus tú i mbun spórt ar bith tá an traenáil a dhéanann tú sa chlub fíor thábhachtach. Ach níl an t-inneall chomh maith sin mura gcuireann tú an breosla ceart isteach mar a deirtear. Tuigim agus aclaithe ag traenáil go mbíonn sé deacair an bia ceart a fháil agus tú ag deifriú idir seisiúin traenála. Ní duine mór cócáireachta mé féin ach is maith liom bia atá éasca le déanamh agus atá sláintiúil freisin. Seo oideas ar tháinig mé féin air píosa ó shin. Ní ghlacann sé ach timpeall cúig nóiméad déag chun é a réiteach . . .’

d

Léamh: An Cóitsealaí Dornálaíochta Philip Sutcliffe, a throid sna Cluichí Oilimpeacha sna blianta 1980 agus 1984 agus a bhuaigh bonn cré-umha sna Cluichí Eorpacha sna blianta 1977 agus 1979, ag roinnt oideas sláintiúil linn. Léigh an píosa seo agus freagair na ceisteanna a bhaineann leis.

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Saineolaí Spóirt, Saineolaí Sláinte (Téacsleabhar lch 302)

Ceapaire Méiríní Éisc 1

2

Modh Gearr gach filléad troisc ina dhá leath, beidh ocht méirín agat ansin. Faigh trí bhabhla agus cuir an plúr i mbabhla amháin, na huibheacha i gceann eile, agus na grabhróga sa bhabhla eile. Pioc suas ceann de na méiríní éisc agus leag sa phlúr ar dtús é, ansin sna huibheacha agus ansin sna grabhróga. Déan sin leis na méiríní ar fad. Leag amach dhá phláta. Ceann amháin le páipéar cistine air is an ceann eile gan pháipéar. Leag na méiríní iasc ar an bpláta glan. Téigh friochtán mór. Nuair atá sé te leag na méiríní éisc atá clúdaithe agat ar an bhfriochtán. Fág trí nóiméad iad agus ansin cas thart iad. Fág trí nóiméad eile iad. Má bhreathnaíonn siad déanta go leor duit cuir síos ar an bpláta leis an bpáipéar cistine iad. Measc an t-iógart, an t-oinniún agus an sú liomóid le chéile chun anlann deas a dhéanamh agus an t-iasc á chócaireacht agat. Ullmhaigh na rollóga ansin, agus cuir an t-anlann orthu. Ansin leag an leitís orthu. Leag na méiríní clúdaithe ar bharr na leitíse. Dún do cheapairí agus bain plaic ollmhór astu. Bain sult astu.

C

Oideas ceithre fhilléad troisc, thart ar 120 g an ceann seachtó cúig gram de phlúr bán dhá ubh, beidh ort iad a chreathadh i gcupán timpeall dhá chéad gram de ghrabhróg aráin, nó bruscar aráin más fearr leat spúnóigín ola, is maith liom féin ola olóige spúnóg mhór nó dhó, d’iógart Gréagach an sú ó líomóid amháin oinniún beag amháin gearrtha suas

na l

3

©

Th

e

Ed

uc

at io

dhá rollóg aráin píosa beag leitíse

4

5 6

1 Cad iad na héachtaí (achievements) atá bainte amach ag Philip Sutcliffe?

2 Liostaigh cúig rud atá uait chun na ceapairí méiríní éisc a dhéanamh.

145

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 145

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 3 Cé mhéad gram plúir atá uait?

65 g

75 g

85 g

6 Tá an sú ó dhá líomóid ag teastáil uait.

Fíor

om pa ny

of

7 Aimsigh cúig bhriathar sa mhodh ordaitheach thuas.

Bréagach

Ire la n

5 Thug sé dhá fhocal ar ‘breadcrumbs’ as Gaeilge. An féidir leat iad a aimsiú?

d

4 Cén cineál ola a thaitníonn le Philip?

C

8 Cuir na briathra ar tháinig tú orthu san aimsir fháistineach, sa chéad phearsa iolra (muid).

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

Tasc duitse: Téigh ar líne, nó féach sna leabhair atá agat sa bhaile. Déan iarracht teacht ar oideas a mhaith leat a thriail atá sláintiúil, éasca le cócaireacht, agus nach dtógfaidh ach idir 15 agus 20 nóiméad ort le déanamh. Tá neart ar fáil ó dhaoine ar nós Donal Skehan, Catherine Fulvio, Mark Moriarty agus Rachel Allen.

146

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 146

09/03/2022 19:17

Aonad

8

Is fearr an tsláinte ná na táinte.

Ire la n

d

Scríobh: Samhlaigh gur tháinig an Síceolaí Leanaí, an Dochtúir Malie Coyne, ar cuairt chuig do scoil. D’iarr Príomhoide na scoile ar gach dalta sa scoil trí phíosa comhairle a thug sí a scríobh síos chun cabhrú leis an meabhairshláinte. Seo thíos na píosaí comhairle a ghlac tú síos.

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Meabhairshláinte sa scoil (Téacsleabhar lch 303)

1 Faigh do dhóthain codlata. Tá codladh uait chun na ceimicí atá i d’intinn agat a dhéanann próiseáil ar eolas a riaradh. Mura bhfaigheann tú codladh ceart ní thugann tú deis do do chorp na ceimicí seo a riaradh mar is ceart agus cuireann sin isteach ar do dhearcadh pearsanta agus na mothúcháin a mhothaíonn tú.

om pa ny

of

2 Déan iarracht an bia ceart a ithe. Go háirithe rudaí a bhfuil Omega 3 iontu don inchinn agus leis an Vitimín B12 ann. Má mhothaíonn tú faoi bhrú go minic moltar duit gearradh siar ar an gcaife. 3 Tá sé an-tábhachtach, chun dearcadh dearfach a choinneáil freisin, do dhóthain gréine a fháil. Foinse iontach de Vitimín D atá sa ghrian. Tá an vitimín seo tábhachtach chun an ghruaim a sheachaint.

C

Lig ort féin anois go bhfuil tú chun píosa cainte faoin meabhairshláinte a thabhairt do dhaltaí sa chéad bhliain. Céard iad an dá phíosa chomhairle a thabharfá dóibh chun cabhrú leis an meabhairshláinte agus an brú a laghdú?

at io

na l

1

©

Th

e

Ed

uc

2

147

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 147

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar chorp an duine (Téacsleabhar lch 310) • muineál fada • súile móra gorma

of

• fiacla deasa • cluasa móra • ordóg in airde

Ire la n

• cos chlé • lámh dheas • ceann/cloigeann

d

Tasc foclóra: Lipéadaigh na pictiúir mar is ceart.

C

om pa ny

lámh dheas

na l

Meaitseáil: Cuir an Ghaeilge leis an mBéarla cuí. Cuir an litir cheart sa ghreille. Tá an chéad cheann déanta duit mar shampla. 1 Ghortaigh mé mo dhroim inné.

A I have a bad headache.

at io

2 Bhris mé mo rúitín agus mé ag imirt peile. B I hit my knee on the edge of the table. C I have a pain in my stomach.

4 Tá pian i mo bholg agam.

D The princess wears a huge ring on her finger.

uc

3 Tá tinneas cinn uafásach orm.

Ed

5 Bhuail mé mo ghlúin ar imeall an bhoird. E I hurt my back yesterday.

e

6 Caitheann an banphrionsa fáinne ollmhór ar a méar. 2

3

4

5

6

Th

1

F I broke my ankle while I was playing football.

©

E

148

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 148

09/03/2022 19:17

Aonad

Scríobh: Lig ort go raibh timpiste agat amuigh sa chlós. Inis don phríomhoide ar tharla. Gabh mo leithscéal, a Phríomhoide, ach bhí timpiste agam sa chlós. Bhí mé ag rith agus bhuail mé in aghaidh cara liom. Bhuail mo chloigeann a g(h)ualainn agus anois ní mhothaím go maith. Ar dtús, tá pian i mo cheann agam. Tá tinneas cinn uafásach orm.

Ire la n

Príomhoide: Cad eile atá cearr leat? Mise:

Príomhoide: Ar mhaith leat suí síos? An bhfuil deoch uisce uait?

om pa ny

Mise:

of

Mise:

d

Príomhoide: Inis dom, a dhalta. Cad atá cearr? Cá bhfuil an phian ort?

SpnóSrtcoaiglus Cúrsaí Folláine A

Mise:

8

Príomhoide: Cad eile is féidir liom a dhéanamh duit? Mise:

C

Príomhoide: Ar mhaith leat go gcuirfinn glaoch ar an mbaile? Cén uimhir fóin atá ag an duine atá ag tabhairt aire duit sa bhaile?

na l

Mise:

©

Th

e

Ed

uc

at io

Príomhoide: Cuirfidh mé an glaoch sin anois díreach. Beidh duine anseo go luath chun tú a bhailiú.

149

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 149

09/03/2022 19:17

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Súil siar ar na réamhfhocail ag agus ar orm

agat

ort

aige

air

aici

uirthi

againn

orainn

agaibh

oraibh

acu

orthu

om pa ny

Scríobh: Ceartaigh na habairtí seo thíos.

Ire la n

agam

d

ar

of

ag

(Téacsleabhar lch 311)

Sampla: Féach ar Eoin. Tá súile donna ag sé. ➜ Féach ar Eoin. Tá súile donna aige. 1 Tá gruaig rua ar mé agus tá súile gorma ag mé freisin. 2 Thit Síle den rothar agus tá cos briste ag sí anois.

C

3 Sciorr Stiofán agus Pól ar an urlár fliuch agus tá rúitín leonta ag siad anois.

at io

na l

4 Cén fáth a bhfuil do lámh ar do dhroim ag tú, a Úna? An bhfuil do dhroim gortaithe ag tú?

uc

5 Tar éis an cluiche rugbaí a imirt leis an bhfoireann sinsir bhí pianta ag sinn inár gcnámha ar fad.

e

Ed

6 Rinneamar rith péinte nuair a d’fhreastail mé ar an gColáiste Samhraidh sa Ghaeltacht agus ina dhiaidh bhí péint ar sinn ó bharr ár gceann go bun ár gcos.

©

Th

7 An bhfuil aithne ag tú ar an gcailín sin Síofra? Tá gruaig fhionn ar sí agus tá súile móra cairdiúla ag sí freisin.

8 Cén fáth a bhfuil bhur gcloigne thíos ar an mbord ag sibh, a bhuachaillí? An bhfuil tinneas cinn ar sibh?

150

01 Croi 2 Activity book (LG)REV.indd 150

09/03/2022 19:17

Ire la n

d

Cluastuiscint

Cluastuiscint Aonad 1: An Scoil agus Cúrsaí Oideachais

An chéad chainteoir

2 Téann sí ar scoil ar an rothar.

tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá.

✔

✘

✔

✘

C

1 Karen is ainm don duine seo.

Léigh na habairtí thíos agus déan cinnte go dtuigeann

om pa ny

Rianta 3.03–04

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoi chúrsaí scoile anseo. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Freagair na ceisteanna nó cuir tic sa cholún ceart (fíor nó bréagach) más gá.

of

Ceist 1

na l

3 Tá leathuair an chloig aici don lón.

4 Inniu beidh sí ag dul go dtí an tsaotharlann. 5 Tá scrúdú Gaeilge aici inniu.

at io

6 Imríonn sí peil leis an scoil.

uc

An dara cainteoir

Ed

1 Fergal is ainm don duine seo. 2 Tá sé sa chéad bhliain ar scoil.

e

3 D’imir sé cispheil sa halla spóirt inné.

Th

4 Ghortaigh sé a chos inné. 5 Chuir an príomhoide glaoch ar a athair.

©

6 Bhí sé ar scoil arís inniu.

151

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 151

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Ceist 2

dtuigeann tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá.

d

Léigh na habairtí thíos agus déan cinnte go

Ire la n

Rian 3.05

Cluastuiscint: Éist leis an bhfógra seo agus freagair na ceisteanna a ghabhann leis. Cloisfidh tú an fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Scríobh abairt iomlán i ngach cás nó cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

om pa ny

of

1 Conas a mhothaíonn an príomhoide le linn an fhógra seo?

2 Cathain a bhris duine éigin fuinneog sa chlós? inniu

inné

amárach

3 Cá ndeachaigh an duine a bhris an fhuinneog?

C

4 Cá bhfuil an pháirc imeartha?

Ed

uc

at io

na l

5 Cén rud nach bhfuil an príomhoide ag iarraidh a fheiceáil sa chlós arís?

Ceist 3

e

Cluastuiscint: Cloisfidh tú fógra sa cheist seo. Cloisfidh tú an fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

Th

Rian 3.06

©

1 Cén post atá ag an duine atá ag caint anseo?

152

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 152

09/03/2022 19:19

2 An bhfuil an duine seo sásta faoin nuacht atá aici? Níl sí sásta.

Ní léir an bhfuil nó nach bhfuil sí sásta.

3 Cé mhéad seomra a bheidh ar an gcéad urlár sa halla spóirt seo? Beidh 2 sheomra ann.

Beidh 4 sheomra ann.

Beidh 5 sheomra ann.

Ire la n

Ceist 4

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

of

Rianta 3.07–08

d

4 Cad atá an príomhoide ag seoladh chuig na tuismitheoirí amárach?

Cluastuiscint

Tá sí sásta.

om pa ny

Mír 1 1 Cad is ainm don chéad duine atá ag caint sa chomhrá seo?

at io

na l

C

2 Cad a d’fhág Eibhlín ar an mbus?

e

Ed

uc

3 Cén t-am a bheidh Kim ag ithe a dinnéir?

Th

Mír 2

©

1 Céard a thug Eibhlín do Kim nuair a tháinig sí go dtí an doras?

153

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 153

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 2 Ar chuir Kim an citeal ar siúl? Níor chuir.

Chuir.

Ire la n

d

3 Ainmnigh an duine a bhí ag caint le hEibhlín inniu.

Ceist 5 Rian 3.09

Cluastuiscint: Cloisfidh tú fógra sa cheist seo. Éist leis, freagair an cheist agus líon na bearnaí sa chlár fógraí. Cloisfidh tú an fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh agus na bearnaí a líonadh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht.

of

1 Cé atá ag caint anseo?

om pa ny

Clár na bhFógraí

Ná cuir aon rud ar an gclár seo gan cead ó mhúinteoir. 2

3

na l

Foireann __________________

Tráth na gCeist

C

An Roinn Spóirt

Lá: Dé L______________

at io

Ag tosú : 2 i.n . Bus:

uc

€_______________

Lá: Dé C______________ Am: __________________ Costas in aghaidh an bhoird:

Ed e Th ©

Áit : __________________

€____________________

4

Maidin Chaifé Ar siúl: sa __________________ Lá: D__________________ Am: L__________________ Ag bailiú airgid do: Iontaobhas __________________

154

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 154

09/03/2022 19:19

An chéad chainteoir ✔

✘

of

1 Jenny is ainm don duine seo.

Ire la n

Rianta 3.11–12

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoina dteaghlaigh anseo. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Freagair na ceisteanna nó cuir tic sa cholún ceart (fíor nó Léigh na habairtí thíos agus déan cinnte go dtuigeann bréagach) más gá. tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá.

d

Ceist 1

Cluastuiscint

Aonad 2: Mé Féin, Mo Theaghlach agus Mo Chairde

2 Is as Luimneach di. 4 Is é Mike an duine is óige sa chlann.

om pa ny

3 Tá beirt deirfiúracha aici. 5 Chuaigh Jenny go dtí bialann ar an Satharn. 6 Bhí an aimsir go dona an oíche sin.

An dara cainteoir 1 Traolach is ainm don duine seo.

na l

2 Tá sé ina chónaí i nDoire.

✘

C

✔

3 Is múinteoir í a mháthair.

at io

4 Conaíonn Traolach in árasán. 5 Níl a sheomra féin aige.

Ceist 2

Cluastuiscint: Cloisfidh tú duine amháin ag caint anseo faoina teaghlach. Cloisfidh tú an blúirín cainte faoi dhó. Cloisfidh tú an blúirín ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na sonraí a líonadh tar éis gach míre.

Ed

Rianta 3.13–14

uc

6 Téann sé díreach abhaile gach Aoine.

©

Th

e

Mír 1

1 An deartháir

2 An mháthair

3 An t-athair

Ainm Aois

18

Súile Gruaig

gruaig fhada fhionn

155

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 155

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Mír 2 4 An mamó

5 An madra

Aois Súile Gruaig

Ceist 3

Léigh na habairtí thíos agus déan

om pa ny

Rianta 3.15–16

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú é ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

of

súile gorma

Ire la n

d

Ainm

Mír 1

cinnte go dtuigeann tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá.

uc

at io

na l

C

1 Cad a d’fhág an mháthair sa seomra suite?

2 Cá bhfuil deartháir na máthar ina chónaí?

Ed

Tá sé

.

e

3 Cad a cheannaigh deartháir na máthar le déanaí?

Th

Mír 2

©

1 An bhfuil an obair bhaile críochnaithe ag Victor? Tá.

Níl.

2 Cá bhfuil máthair Victor ag dul anois? Tá sí ag dul ag obair. Ta sí ag dul abhaile. Tá sí ag dul go dtí an t-ollmhargadh.

156

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 156

09/03/2022 19:19

Ceist 4

Léigh na habairtí thíos agus déan cinnte go dtuigeann

1 Cad is ainm don chéad duine atá ag caint sa chomhrá seo?

om pa ny

2 Cén t-am a bhfuil na doirse ag oscailt roimh thráth na gceist?

of

Mír 1

Ire la n

d

tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá.

Cluastuiscint

Rianta 3.17–18

Cluastuiscint: Cloisfidh tú triúr ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú é faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

3 An bhfuil foireann ag Siobhán ag an bpointe seo? Níl.

Tá.

Mír 2

C

1 Cá raibh Katya ag caint le Tom inniu?

Níl.

Tá.

na l

2 An bhfuil gach duine ag siúl ann anocht?

©

Th

e

Ed

uc

at io

3 Cá mbeidh siad ag bualadh lena chéile?

157

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 157

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n

Rian 3.19

Cluastuiscint: Cloisfidh tú duine amháin ag caint anseo. Cloisfidh tú an blúirín Léigh na habairtí thíos agus déan cinnte go dtuigeann cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na tú iad. Bain úsáid as d’fhoclóir más gá. freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Freagair na ceisteanna nó líon na sonraí más gá.

d

Ceist 5

A

Ainm: ___________________________________

of

Aois: ___________________________________

om pa ny

Is duine ________________________________ í.

B

Ainm: ___________________________________ Aois: ___________________________________ An spórt is fearr leis: _____________________

C

Tá súile ____________________________ aige. C

na l

Post: ___________________________________

at io

Tosnaíonn a lá oibre ag a _________________ ____ _______________.

Ainm: ___________________________________ Aois: ___________________________________ Post: ___________________________________ Tá ghruaig _________________________ uirthi.

e

Ed

uc

D

Téann sé chuig an oifig ar a _______________.

©

Th

E

Ainm: ___________________________________ Aois: ___________________________________ Is duine _____________________ agus _____________________ í. Tá sí sa _____________________ bliain ar scoil.

158

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 158

09/03/2022 19:19

Ceist 1

d

Rianta 3.21–22

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoina n-áiteanna cónaithe anseo. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na bearnaí a líonadh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht.

Cluastuiscint

Aonad 3: M’Áit Chónaithe agus Mo Cheantar

Ire la n

An chéad chainteoir Dia daoibh, a chairde. Clodagh anseo. Ba mhaith liom labhairt libh faoi m’áit (1)_______________. Cónaím i dteach (2)_______________ atá trí mhíle ón mbaile mór. Tá Caithim a lán ama ansin ag an deireadh seachtaine. Déanaim obair sa ghairdín le mo mháthair le linn an (4)_______________. Tá

om pa ny

madra beag agam. Raff is ainm dó. Tá sé (5)_______________

of

(3)_______________ mór againn ag an teach agus is breá liom sin.

_______________ d’aois. Codlaíonn sé sa seomra suí nuair atá sé

ag cur báistí go (6)_______________. Sa teach tá mo sheomra féin

agam agus is maith liom é go mór. Léim sa seomra leapa go minic agus labhraím le mo chairde ar an bhfón (7)_______________ ansin mar tá príobháideachas ar fáil ann.

An dara cainteoir

C

Tony is ainm dom agus tá (1)_______________ orm le m’athair agus mo mhamó in (2)_______________ i lár na cathrach. Tá trí sheomra

na l

(3)_______________ againn. Ba bhreá liom dá mbeadh madra againn ach níl (4)_______________ ceadaithe san fhoirgneamh. Tá an scoil in aice (5)_______________ agus siúlaim ar scoil gach

at io

maidin, pé aimsir atá ann. Gach oíche tar éis m’obair bhaile déanaim cupán tae do mo mhamó. Caithimid uair an chloig ag labhairt faoi chúrsaí éagsúla. Ar an Satharn glanann an

uc

(6)_______________ againn an t-árasán. Ní maith liom an obair sin ach tuigim go bhfuil sé tábhachtach. Ar an (7)_______________ téimid go minic go dtí bialann ag bun na (8)_______________

Ed

agus ithimid dinnéar ansin.

e

Ceist 2

Th

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoina gceantair. Éist leis an mbeirt déagóirí ag caint agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

©

Rianta 3.23–24

An chéad chainteoir 1 Cad as di? an chathair

an tuath

sráidbhaile beag

2 Cá mbuaileann sí lena cairde ar an Satharn?

159

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 159

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta 3 Cad a dhéanann siad nuair a bhíonn sé ag cur báistí? Téann siad chuig bialann.

Téann siad chuig caifé.

Téann siad chuig beár.

4 Cé mhéad ama a chaitheann siad sa pháirc? 5 Cad a bhí ar siúl sa chlub óige an tseachtain seo caite?

An dara cainteoir

om pa ny

Dé Máirt + Déardaoin

of

1 Cá bhfuil Pat ina chónaí? 2 Cathain a bhíonn traenáil ar siúl?

d

trí uair an chloig

Ire la n

dhá huaire an chloig

uair an chloig

Dé Máirt + Dé Luain

Déardaoin + Dé Sathairn

3 Cad iad na huaireanta oibre atá ag máthair Phait? 8.00 r.n.–3.00 i.n.

8.30 r.n.–3.00 i.n.

8.30 r.n.–3.30 r.n.

C

4 Cad é an córas iompair atá ar fáil sa cheantar?

na l

5 Scríobh síos dhá phointe faoi mhuintir na háite.

Cluastuiscint: Éist leis na fógraí seo agus freagair na ceisteanna a ghabhann leo. Cloisfidh tú gach fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart nó líon na sonraí más gá.

Ed

Fógra 1

uc

Rianta 3.25–26

at io

Ceist 3

1 Cé mhéad teach nua atá ar díol?

e

2 theach

3 theach

12 theach

©

Th

2 Cathain a bheidh an pobal in ann cuairt a thabhairt ar na tithe? 3 Ainmnigh dhá rud atá in aice leis na tithe. _____________________________________ _____________________________________ 4 Líon isteach na litreacha agus na huimhreacha atá ar iarraidh sna sonraí teagmhála seo. Suíomh idirlín: www._______________ nualeronan.ie Uimhir theileafóin: ___ ___ ___ 55 66 ___ ___ ___

160

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 160

09/03/2022 19:19

Fógra 2

2

Dé Máirt

Imeacht: __________________ __________________

Costas in aghaidh an duine: €__________________

om pa ny

of

Dé Sathairn

Ire la n

1

d

Clár na bhFógraí

Cluastuiscint

Féach ar na fógraí atá ar an mballa in áras an phobail agus líon isteach an t-eolas.

Rang: __________________ Tús an ranga: ______________ i.n.

_______________________________

Ceist 4

Ed

Cluastuiscint: Cloisfidh tú déagóirí ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre.

e

Rianta 3.27–28

uc

at io

na l

C

Tabharfaidh siad an t-airgead don bhunscoile, atá ag iarraidh trealamh nua __________________ a cheannach.

Críoch an ranga: ______________ i.n . Ainm an mhúinteora:

Th

Mír 1

©

1 Cá mbeidh an siopa nua suite? 2 Cén spórt is maith le Ciara?

161

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 161

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Mír 2

d

1 Cén fáth nach mbeidh Ciara ag obair sa samhradh?

Ire la n

2 Cén fáth a bhfuil Ciara faoi dheifir?

Ceist 5

of

An chéad chainteoir

om pa ny

Rianta 3.29–30

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint sa cheist seo. Éist leis an mbeirt déagóirí ag caint agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

1 Cad a dhéanann Eva san ollmhargadh?

obair bhaile agus staidéar staidéar agus glantachán

na l

obair bhaile agus glantachán

C

2 Cén dá thasc a dhéanann Eva gach Satharn?

at io

3 Cé a thugann cuairt ar Eva oíche Shathairn?

uc

4 Ainmnigh dhá rud a dhéannan Eva tar éis féachaint ar an scannán.

Ed

An dara cainteoir

1 Cé chomh fhada agus a chaitheann Pól ag an linn snámha?

e

uair go leith

leathuair

uair an chloig

©

Th

2 Ainmnigh an dá rud a bhíonn ag Pól dá bhricfeasta. _____________________________________________ _____________________________________________

3 Cá dtéann Ricky ag snámh? 4 Cad a dhéanann Pól agus Colm le chéile?

162

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 162

09/03/2022 19:19

Ceist 1

1

2

Ranganna Pilates

d

Clár na bhFógraí

Ire la n

Rianta 4.03–05

Cluastuiscint: Éist leis na fógraí a crochadh ar an mballa in áras an phobail ag tús na seachtaine agus líon na bearnaí. Cloisfidh tú gach fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht.

Cluastuiscint

Aonad 4: Caitheamh Aimsire agus an Teicneolaíocht

om pa ny

of

Lá ag na Siopaí

Lá: __________________

na l

Am: 2.00 i.n. Ainm an mhúinteora:

at io

__________________

Costas: €__________________

__________________

Lón: 1.00 i.n . i mbialann ar

______________ ______________

Ed

uc

3

Suíomh: Bus ag imeacht ón __________________ ag __________________ r.n. Turas go dtí: Sráid Grafton agus

C

Suíomh: __________________

Crannchur don Chumann Peile

Táimid ag iarraidh ______________ ______________ a cheannach.

©

Th

e

Costas ar leabhar ticéad: €__________________ Na duaiseanna is mó le buachan: _______________________________ _______________________________

163

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 163

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

B

E

F

C

D

Ire la n

A

om pa ny

of

Rianta 4.06–11

Cluastuiscint: Cloisfidh tú seisear ag caint faoin áit is fearr leo san ionad siopadóireachta. Cuir uimhir an chainteora in aice leis an áit is fearr leis/léi. Tá dhá phictiúr anseo nach bhfuil ort uimhir a chur leo. Ansin, freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

d

Ceist 2

na l

1 Cá bhfuil an siopa bróg suite?

H

C

G

at io

2 Cén cainteoir a bheidh ag obair san ollmhargadh? an dara cainteoir

an chéad chainteoir

an tríú cainteoir

uc

3 Cá bhfuil an siopa spóirt suite?

Ed

4 Cé mhéad seomra atá sa phictiúrlann? 14 sheomra

4 sheomra

24 sheomra

©

Th

e

5 Céard iad an dá shiopa thuas nach bhfuil luaite ag na cainteoirí?

164

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 164

09/03/2022 19:19

Ceist 3

trí huaire an chloig

fiche uair an chloig

Ire la n

1 Cé chomh fada agus a bhíonn Colm ar a fhón póca gach seachtain?

d

Mír 1

Cluastuiscint

Rianta 4.12–13

Cluastuiscint: Cloisfidh tú Julie agus Colm ag caint faoi na meáin shóisialta sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

tríocha uair an chloig

om pa ny

of

2 Céard iad na cuntais atá ag Colm?

3 Cén fáth nach mbíonn tuismitheoirí Choilm sásta leis uaireanta?

Mír 2

1 Ainmnigh rud amháin a thaitníonn le Colm faoi na meáin shóisialta.

na l

C

2 An féidir leis na meáin shóisialta a bheith neamhshóisialta uaireanta? Cuir fáth amháin le do fhreagra.

Ceist 4

at io

uc

Rianta 4.14–15

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoin spórt anseo. Éist leis an mbeirt déagóirí ag caint agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá. Don dara cainteoir, an bhfuil na habairtí seo fíor nó bréagach? Cuir tic sa cholún ceart.

Ed

An chéad chainteoir

e

1 Cén aois í Chloe?

©

Th

2 Cathain a thosaigh Chloe ag imirt sacair? 3 Cén uimhir a chaitheann Chloe? 17

7

12

4 Cén bua a bhí ag an bhfoireann an tseachtain seo caite? 5 Cen costas a bheidh ar gach ticéad? €12

€2

€20

165

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 165

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta An dara cainteoir ✔

✘

d

1 Bhog Ralph go hÉirinn bliain ó shin.

Ire la n

2 Imríonn sé cluiche cispheile gach lá. 3 Ní bhíonn an muinteoir corpoideachais sásta an halla a oscailt. 4 Bhí comórtas ag an bhfoireann i Luimneach anuraidh. 5 Bhí ar Ralph dul chuig an ospidéal Dé Domhnaigh.

Ceist 5

of

om pa ny

Rianta 4.16–18

Cluastuiscint: Cloisfidh tú triúr déagóirí ag caint faoi phodchraoltaí anseo. Éist leo agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

An chéad chainteoir

1 An bhfuil múinteoir spraíúil ag Joey, meas tú? Cuir fáth amháin le do fhreagra.

C

2 Cad is ainm don phodchraoladh a thaitníonn le Joey?

at io

na l

3 Ainmnigh dhá ábhar a phléitear ar an bpodchraoladh.

uc

4 Cén t-imeacht a bheidh ar siúl i mí Lúnasa?

An dara cainteoir

Ed

1 Cad is ainm don phodchraoladh is fearr le Sylvia?

Th

e

2 Cathain a bunaíodh an podchraoladh?

©

3 Cé chomh fada agus a mhaireann gach eipeasóid? níos mó ná 40 nóiméad

thart ar 40 nóiméad

níos lú ná 40 nóiméad

4 Cad a bheidh á phlé ar an bpodchraoladh an tseachtain seo chugainn?

166

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 166

09/03/2022 19:19

An tríú cainteoir

Cluastuiscint

1 Cén moladh a thugann máthair Chaoimhín dó?

©

Th

e

Ed

uc

at io

na l

C

om pa ny

of

4 Cá bhfaca Caoimhín fógra faoin gcéad phodchraoladh eile?

Ire la n

3 Céard iad na hábhair a phléitear ar an bpodchraoladh?

d

2 Cad is ainm don phodchraoladh is fearr leis?

167

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 167

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Dráma: Gleann Álainn

Ire la n

Rianta 4.20–21

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt charachtar ón dráma Gleann Álainn ag caint anseo. Cloisfidh tú gach carachtar faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir ciorcal timpeall an fhreagra chirt más gá.

An chéad charachtar 1 Ainm an charachtair Sinéad

Éamonn Beag

of

Séamus Dubh

2 Cé a chuir glaoch air? Tadhg

Pádraig

om pa ny

Sinéad

3 Conas a mhothaigh sé? faoi dhraíocht

faoi bhrú

d

Ceist 1

faoi smacht

4 Cén fáth a bhfuil brón air?

Níl Sinéad ná Pádraig ná aon duine eile ag labhairt leis.

C

Tá Sinéad agus Pádraig agus gach aon duine eile ag labhairt faoi.

An dara carachtar

at io

1 Ainm an charachtair

na l

Tá Sinéad agus Pádraig agus gach aon duine eile in éad leis.

Séamus Dubh

Seán

Sinéad

2 Cathain a chuaigh sí abhaile? Dé hAoine

uc

Dé Luain

Dé Sathairn

Ed

3 Cén mothúchán a bhí ar a hathair ar dtús? Brón

Bród

Fearg

4 Cá rachaidh sí amárach? go dtí an phictiúrlann

go dtí an chúirt

©

Th

e

go dtí an trá

168

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 168

09/03/2022 19:19

Ceist 2 Cluastuiscint: Cloisfidh tú píosa nuachta anseo. Éist leis agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú an píosa nuachta faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Líon na bearnaí más gá.

of

Ire la n

d

Bhí beirt fhear os comhair na cúirte inné. Cuireadh ina leith go raibh siad (1)______ _______________ bruscair gan aon chead sa ghleann trí mhíle ón mbaile mór. Chonaic mé iad ag caint leis an (2)_______________ _______________ Seán Mac an Mháistir sula ndeachaigh siad isteach chuig teach na cúirte. Bhí an (3)_______________ acu ag gáire. Labhair cúpla finné ag an tús. Bhí (4)_______________ amháin ann, darb ainm Éamonn, a d’admhaigh nach raibh radharc maith aige ar an lá mar bhí sceacha idir é féin agus na fir. Ba chosúil go mbeadh an lá leis an mbeirt fhear ag an bpointe sin ach, ag an deireadh, rith fear óg isteach. Bhí (5)_______________ aige a chruthaigh gan amhras go raibh na fir (6)_______________. Ghearr an breitheamh (7)_______________ ollmhór orthu. Is cinnte go raibh ciall cheannaithe faighte acu. Is mise Tomás Mac Cormaic ag labhairt libh ó theach na (8)_______________.

Cluastuiscint

Rian 4.22

om pa ny

Banc focal triúr, ag dumpáil, cúirte, Teachta Dála, ciontach, déagóir, fianaise, fíneáil

Ceist 3

Cluastuiscint: Cloisfidh tú fógra anseo. Cloisfidh tú an fógra faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic sa cholún ceart (fíor nó bréagach) más gá.

C

Rian 4.23

✔

✘

na l

1 Tá an príomhoide ag labhairt san fhógra seo.

2 Beidh dráma ar siúl i Halla na Scoile Déardaoin. 3 Tá ticéad teaghlaigh ar fáil ar €20.

at io

4 Is é an tUasal Ó Murchú stiúrthóir an léiriúcháin. 5 Cuirfear tús leis an dráma ag a naoi a chlog.

Ceist 4

Ed

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint anseo. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Líon na bearnaí, cuir tic leis an bhfreagra ceart nó cuir ciorcal timpeall an fhreagra chirt más gá.

e

Rianta 4.24–25

uc

6 Bhí na daltaí ag cleachtadh ar feadh sé seachtaine.

Th

An chéad chainteoir

©

1 Cén bhliain ina raibh Karen nuair a rinne sí staidéar ar an dráma? 2 Cén saghas duine í Bean Uí Shé? iontach soineanta

iontach spraíúil

iontach spleodrach

3 Cé mhéad dalta a ghlac páirt sa dráma? 12

21

22

4 Conas a mhothaigh Karen roimh an seó? 169

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 169

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta An dara cainteoir 1 Cathain a bhí comhrá acu faoi na carachtair dhifriúla? arú inné

arú aréir

arú anuraidh

Ire la n

d

2 Cén carachtar a thaitníonn le Colm? 3 Cén aidiacht a úsáideann Colm le cur síos a dhéanamh ar an gcarachtar? dícheallach

dílis

díograiseach

of

4 Líon an bhearna: Bhí _______________ ag Colm d’Éamonn.

Ceist 5

om pa ny

Rianta 4.26–27

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Líon na bearnaí nó cuir ciorcal timpeall an fhreagra chirt más gá.

Mír 1

2 Cén obair bhaile a tugadh dóibh?

críoch éagsúil a scríobh don dráma

na l

tús éagsúil a scríobh don dráma

C

1 Cá ndeachaigh Tim ag am lóin?

at io

3 Cathain a fhillfidh Tim ar an bhfiaclóir?

Mír 2

uc

1 Cén rang saor a bhí ag Molly?

e

Ed

2 Líon na bearnaí a bhaineann leis an tuairim a bhí ag Tim. Scríobhfaidh mé rud éigin ag rá gur inis Éamonn leis an gcúirt go bhfaca sé a _______________ agus an fear eile sa ghleann. Agus mar aon leis sin labhair sé leis an mbreitheamh faoin mbrú a bhí air óna uncail agus ón _______________ Tadhg Ó Cuill.

©

Th

3 Cén fáth a bhfuil ar Molly imeacht anois?

170

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 170

09/03/2022 19:19

Ire la n

An chéad chainteoir 1 Cén lá sa tseachtain a oibríonn Mike? 2 An ndéanann sé obair sa chistin? Déanann.

Ní dhéanann.

€8

€18

om pa ny

3 Cé mhéad euro a fhaigheann sé gach seachtain?

of

Rianta 5.03–04

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoina bpostanna páirtaimseartha anseo. Éist leis an mbeirt déagóirí agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Líon na sonraí más gá.

d

Ceist 1

Cluastuiscint

Aonad 5: Poist agus Cúrsaí Oibre

€80

4 Ainmnigh rud amháin a dhéanann Mike tar éis na hoibre.

An dara cainteoir

na l

2 Cá bhfuil sí ag obair?

C

1 Cén lá sa tseachtain a oibríonn Simone?

at io

3 Ainmnigh rud amháin a ólann Simone agus cairde léi sa bhialann.

©

Th

e

Ed

uc

4 Conas atá an aimsir nuair a shiúlann Simone abhaile?

171

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 171

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Ceist 2

d

Fógra 1

Múinteoir Gaeilge á Lorg

Ire la n

Rianta 5.05–06

Cluastuiscint: Éist leis na fógraí seo a bhíonn le cloisteáil ar an raidió áitiúil agus líon na bearnaí. Cloisfidh tú na fógraí faoi dhó. Beidh sos ann leis na bearnaí a líonadh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht.

na l

C

om pa ny

of

Táimid sa chlub peile ag iarraidh (1)_______________ Gaeilge a thosú más féidir linn. Tá seachtar nó ochtar ball ag iarraidh freastal ar na ranganna. Ach leis seo a dhéanamh beidh orainn (2)_______________ a fháil. Má tá suim agat sa Ghaeilge, ba bhreá linn cloisteáil uait. Beidh cruinniú sa chlub ar an gCéadaoin chun an tuairim seo a phlé. Beidh an cruinniú ag tosú ag a (3)_______________ a chlog. Más féidir linn, déanaimid na ranganna seo ar líne mar beidh sin níos éasca ar dhaoine le linn an gheimhridh. Agus seo an scéal. Má tá Gaeilge réasúnta maith agat agus má tá scileanna (4)_______________ agat, seo seans duit tacaíocht a thabhairt don chlub. Tá tuilleadh eolais ar fáil ón gCoiste Gaeilge. Is féidir (5)_______________ a chur ar Catharine aon tráthnóna idir a seacht agus a naoi a chlog. Gabhaim buíochas roimh ré as aon tacaíocht leis an togra seo.

at io

Fógra 2

Folúntas Poist

©

Th

e

Ed

uc

Tá an Cumann Gaelach sa scoil ag lorg rúnaí nua. Mar is eol daoibh, bíonn cruinniú againn gach Máirt ag am lóin sa (1)_______________ ar an dara hurlár sa scoil. Déanann an cumann gach iarracht an Ghaeilge a chur chun cinn ar scoil agus tá go leor tuairimí againn leis seo a dhéanamh. Beidh ar an rúnaí nótaí a scríobh ag gach cruinniú agus beidh air/uirthi na nótaí seo a chur ar an leathanach Instagram atá againn. Mar aon leis seo, beidh cúpla (2)_______________ againn gach téarma ach beidh ar an rúnaí fógraí a dhéanamh faoi na comórtais seo agus iad a chrochadh suas sna seomraí timpeall na scoile. Má tá suim agat sa ról, is féidir (3)_______________ a sheoladh go dtí cnag@anscoilbheag.ie agus gheobhaidh tú tuilleadh eolais faoin ról. Mar fhocal scoir, ba mhaith liom (4)_______________ ó chroí a ghabháil le Máiréad as an obair a rinne sí le linn na bliana mar rúnaí an choiste. Tá ardmholadh tuillte aici.

172

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 172

09/03/2022 19:19

Ceist 3

1 Cé mhéad duine nua atá ag teastáil? 2 Cá mbeidh na daoine ag obair? Cuir tic sa bhosca ceart.

of

Beidh duine amháin ag obair ag an gcuntar agus beirt eile ar an urlár.

Ire la n

d

Mír 1

Cluastuiscint

Rianta 5.07–08

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt ag caint sa chomhrá seo. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir ciorcal timpeall an fhreagra chirt nó cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

Beidh duine amháin ag obair ag an gcuntar agus beirt eile sa seomra stórais.

om pa ny

3 Cén fáth a mbeadh Clodagh oiriúnach don phost seo?

4 An fearr léi a bheith ag obair léi féin nó le foireann? Cuir tic sa bhosca ceart. Is maith léi a bheith ag obair léi féin agus sin amháin.

na l

C

Is maith léi an dá rud a dhéanamh.

Mír 2

uc

at io

1 Ainmnigh na tréithe pearsanta atá ag Clodagh.

2 An mbeidh an bainisteoir ag labhairt léi arís? Cuir tic sa bhosca ceart.

Ed

Beidh.

Ní bheidh.

3 Cad é an ráta pá? Cuir tic sa bhosca ceart. €10 gach lá

€8 san uair

©

Th

e

€10 san uair

173

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 173

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Ire la n

Rianta 5.09–12

Cluastuiscint: Éist leis na daoine ag labhairt faoi na poist éagsúla atá acu agus líon na greillí thíos. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na greillí a líonadh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

An chéad chainteoir Ainm

d

Ceist 4

M

Aois

of

Post

om pa ny

Modh taistil chuig an obair

An dara cainteoir Ainm

C

C

Aois Post

at io

na l

Modh taistil chuig an obair

Ainm

S

-H

Ed

Aois

uc

An tríú cainteoir

Post

©

Th

e

Modh taistil chuig an obair

174

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 174

09/03/2022 19:19

An ceathrú cainteoir

Cluastuiscint

Ainm

V

Aois Post

Ire la n

d

Modh taistil chuig an obair

Ceist 5

of

om pa ny

Rian 5.13

Cluastuiscint: Cloisfidh tú píosa nuachta anseo. Cloisfidh tú an píosa nuachta faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir ciorcal timpeall an fhreagra chirt, líon na bearnaí nó cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá. 1 Cé mhéad post nua atá ar fáil? Cuir tic sa bhosca ceart. 13 phost

3 phost

30 post

2 Cé mhéad freastalaí atá ag teastáil?

C

3 Conas is féidir le hiarrthóirí cur isteach ar an bpost? Cuir tic sa bhosca ceart.

na l

CV a sheoladh chuig an mbainisteoir

ríomhphost a sheoladh chuig an mbainisteoir

at io

litir chumhdaigh a sheoladh chuig an mbainisteoir

uc

4 Ainmnigh an post eile a luadh sa phíosa nuachta.

©

Th

e

Ed

5 Líon na bearnaí in uimhir an fháiltithe: 0 __ 1-1 __ 1 __ 12

175

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 175

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Aonad 6: Laethanta Saoire agus Taisteal

Ire la n

Rianta 5.15–16

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoi laethanta saoire anseo. Éist leis an mbeirt déagóirí agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

d

Ceist 1

An chéad chainteoir

of

1 Cá ndeachaigh Jake i mí Iúil?

om pa ny

2 Ainmnigh rud amháin a rinne siad gach lá.

3 Cad a rinne siad nuair a bhí an aimsir róthe?

na l

An dara cainteoir

C

4 Cé a bhí ag ceiliúradh breithlae ar an lá deireanach?

at io

1 Cá ndeachaigh Tina anuraidh? 2 Cén post atá ag máthair Tina? altra

uc

dochtúir

Ed

múinteoir

3 Cén uirlis cheoil a sheinneann athair Tina?

e

giotár

Th

pianó

©

bainseó

4 Ar mhaith le Tina dul ar saoire in Éirinn arís? Ba mhaith. Níor mhaith.

176

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 176

09/03/2022 19:19

Ceist 2

d

Cluastuiscint

Rianta 5.17–18

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint sa chomhrá seo. Éist leis an gcomhrá agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú an comhrá faoi dhó. Cloisfidh tú an comhrá ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina dhá mhír é. Beidh sos ann leis na ceisteanna a fhreagairt tar éis gach míre. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

Ire la n

Mír 1 1 Cá bhfuil Bernie faoi láthair?

of

2 Cén contae ina raibh Margo aréir?

D’fhill.

Níor fhill.

4 Cén fáth ar thaitin an Bheilg le Margo?

Mír 2

C

1 Cá shuigh Margo ar an mbus?

om pa ny

3 Ar fhill Margo ar a teach aréir?

na l

2 Cár lig siad a scíth? ar an trá

sna páirceanna

at io

3 Cad atá ag Bernie san oigheann?

4 Cathain a chuirfidh sí glaoch ar Bernie? i gceann cúpla noiméad

ar an Satharn

©

Th

e

Ed

uc

amárach

177

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 177

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta

Fógra 1 1 Cén fáth a mbeidh an eililt ó Amstardam déanach ag teacht isteach? Bhí stoirm ann ar maidin.

om pa ny

Chaill an píolóta na heochracha.

of

Bhí fadhb leis an inneall.

Ire la n

Rianta 5.19–20

Cluastuiscint: Cloisfidh tú dhá fhógra sa cheist seo. Éist leo agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú na fógraí faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.

d

Ceist 3

2 Ainmnigh ceann de na háiseanna atá san aerfort. 3 An bhfuil an bus saor in aisce? Tá.

Níl.

Ní deirtear.

Fógra 2

na l

C

4 Cad é an uimhir fóin atá luaite ag an deireadh?

1 Cén aois é an buachaill atá ag an bhfáiltiú? 4

7

at io

6

2 Cá bhfuil cosc ar an bpairceáil? In aice leis an _______________________________________.

uc

3 Cathain a bheidh an bureau de change ag oscailt? i gceann deich nóiméad

Ed

i gceann uair an chloig amárach

©

Th

e

4 Cén geata atá ag dúnadh i gceann cúig nóiméad?

178

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 178

09/03/2022 19:19

Ceist 4

chúrsaí taistil. Beidh (1)_______________ nua bus ag tosú an tseachtain seo chugainn. Beidh bus ag imeacht go dtí (2)_______________ gach maidin. Imeoidh an bus gach maidin ó Luan go hAoine. Beidh an bus ag dul ag a seacht a chlog ó áras an phobail. Tá an bus seo feiliúnach do dhaoine atá ag obair sa (3)_______________ nó do dhaltaí atá ag freastal ar scoileanna sa

om pa ny

chathair. Beidh bus ag teacht ar ais gach lá ag leathuair tar éis a

of

Maidin mhaith, a éisteoirí dilse. Tá cúpla scéal agam faoi

Ire la n

d

Mír 1

Cluastuiscint

Rianta 5.21–22

Cluastuiscint: Cloisfidh tú píosa nuachta anseo. Éist leis agus líon na bearnaí. Cloisfidh tú an píosa nuachta faoi dhó. Cloisfidh tú é ó thosach deireadh an chéad uair. Ansin cloisfidh tú ina thrí mhír é. Beidh sos ann leis na bearnaí a líonadh tar éis gach míre. Bain úsáid as an mbanc focal a ghabhann le gach mír más gá.

cúig ó Shráid Uí Chonaill. Is é an praghas ar thicéad (4)_______________ ná trí euro. Is féidir leat ticéad a fháil don tseachtain ar deich euro.

Banc focal fillte, seirbhís, chathair, Luimneach

Mír 2

C

Beidh seirbhís eile ag dul go dtí an (1)_______________ gach Satharn. Imeoidh an bus seo ag a deich a chlog ar maidin agus tá ticéad fillte ar (2)_______________ ar cúig euro. Beidh na daoine ar

na l

an mbus ag an aerfort in am don (3)_______________ atá ag dul go Londain agus do cheann eile atá ag dul go Chicago. Tá tuilleadh eolais faoi na seirbhísí seo ar fáil ar an suíomh

at io

(4)_______________ atá ag áras an phobail.

Mír 3

uc

Banc focal fáil, eitilt, t-aerfort, idirlín

Ed

An tríú scéal atá agam anois ná go mbeidh (1)_______________ go dtí Caisleán Bhun Raite ar siúl ar an Déardaoin seo chugainn. Beidh an turas seo ar fáil do na seandaoine sa cheantar agus is é an dea-scéala ná go mbeidh an turas (2)_______________ in aisce. Tar éis an turais timpeall an

e

chaisleáin agus (3)_______________ an tsráidbhaile beidh lón ar fáil i mbialann trasna an bhóthair

Th

ón gcaisleán. Má tá níos mó eolais uait is féidir (4)_______________ a chur ar Kasia ar uimhir

©

061 3153158.

Banc focal saor, turas, glaoch, timpeall

179

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 179

09/03/2022 19:19

Croí na Gaeilge 2

Leabhar Gníomhaíochta Ceist 5

d

Rianta 5.23–26

Cluastuiscint: Cloisfidh tú ceathrar ag caint anseo. Éist leo agus líon na greillí thíos. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na greillí a líonadh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht.

Ainm

Ire la n

An chéad chainteoir

Gill

Líon daoine sa teaghlach

of

An aimsir

An dara cainteoir Ainm

Gearóid

Áit saoire An aimsir

Ainm

na l

An tríú cainteoir

C

An rud is mó a thaitníonn leis faoin áit

om pa ny

An rud is mó a thaitníonn léi faoin áit

Áit saoire

uc

An aimsir

at io

Jim

e

Ed

An uirlis cheoil a sheinneann sé

Th

An ceathrú cainteoir

©

Ainm

Sally

Na daoine a bhí in éineacht léi Áit saoire An aimsir

180

02 Croi 2 Activity book (LG) Cluas.indd 180

09/03/2022 19:19

Cluastuiscint

Aonad 7: An Ghaeilge agus Cultúir Eile (MRB 2)

Ire la n

Rianta 6.03–04

Cluastuiscint: Cloisfidh tú beirt déagóirí ag caint faoin MRB anseo. Éist leis an mbeirt déagóirí agus freagair na ceisteanna. Cloisfidh tú gach píosa cainte faoi dhó. Beidh sos ann leis na freagraí a scríobh tar éis na chéad éisteachta agus tar éis an dara héisteacht. Cuir tic leis an bhfreagra ceart más gá.