aLiterArte © das imaxes: Xabier Magalhães, Antón Pulido, Pelucas, Elisa González, Alex Fernández, Peri, David Arambarri, Gonzalo Alonso, Powone, Ash Santos. © da edición: Mundo Detrás do Marco S.L. (Editorial Elvira)
CIF: B27773266 Rúa Santiago, 11 36202 Vigo (Pontevedra) www.editorialelvira.es info@editorialelvira.es
Maquetación: Rubén Romero Deseño de cubertas: Rubén Romero Fotografía: Sandra MG Impreso en Vigo, España Primera edición Decembro 2015 ISBN: 978-84-943145-8-2 Depósito legal: VG 780-2015 Todos os dereitos están reservados. Queda prohibida a reprodución total ou parcial deste libro por calquera medio ou procedemento, comprendidos a reprografía e ou tratamentos informáticos, fotocopia ou a gravación sen os permisos expresos dos titulares do copyrigth.
aLiterArte
Prólogo Clara do roxo
O primeiro escritor foi un muralista. Si, aló polo Paleolítico utilizaban poucas verbas, a palabra escrita estaba por chegar, pero gozaban coas historias e as lendas. E escribíanas nas paredes, nas rochas das covas, nas pedras do monte. Eran os primeiros artistas, aínda anónimos. Galicia está ateigada de narracións pintadas e esculpidas. Os petróglifos galegos son fermosas narracións mudas que entraban polos ollos dos nosos antepasados. A pintura mural dominou o panorama artístico ata a época románica e mesmo continuou no Renacemento, para decaer despois. Non era puramente decorativa, contiña relatos. Entón chegou a escrita, pero non para substituír á pintura como facedora de historias, senón para convivir con ela, para complementala. Hoxe o mural volve con forza para nos ofrecer a arte na rúa, narracións nas paredes ás que todos e todas podemos acceder. A min gústame mesturalas, arte e literatura, e aLiterArte. Descubrino na universidade, comentar láminas de arte non podía ser só describilas, e tentei atopar as historias que cada obra levaba dentro. Xa nunca deixei de facelo, de buscar os relatos contidos dentro das pinturas, das esculturas, mesmo na arquitectura. Desa mestura xurdiron os obradoiros de escrita creativa aLiteraclara. Neles pretendo presentarlle ao alumnado obras de arte para se inspirar nelas ao tempo que aprenden a crear, describir lugares e situacións ou estruturar un texto. De cada obra xorden tantas historias como asistentes hai no taller. Nunca un igual ca outro. Porque a arte non é algo estático, a arte está viva e posúe tantas interpretacións como queiramos atopar na súa contemplación. A Concellería de Normalización Lingüística promoveu os obradoiros de escrita creativa en lingua galega e apostou por este tipo de ensino, polas mesturas, por buscar outro xeito de contar historias. A cidade de Vigo ten tradición artística, dende sempre, se algo non falta
é inspiración. Como todos e todas coñecemos, loce as súas propias e singulares Capelas Sixtinas nas medianeiras, escaleiras e muros da cidade. Obras persoais executadas por artistas vigueses na súa maioría. Obras ideadas para converter Vigo nun museo ao aire libre do que a cidadanía pode gozar. Son artistas xenerosos que cederon a reprodución dos seus murais para que este libro puidese ser editado. Porque este proxecto nace dunha tarde de café na que se falou de arte, de literatura e de ámbalas dúas xuntas. Dende Concellería de Normalización Lingüística agroma a suxestión de publicar relatos do meu alumnado dos obradoiros aLiteraclara. Editorial Elvira puxo os medios para levalo a cabo, propoñendo mesturar os murais das rúas viguesas coas narracións dos alumnos e alumnas de escrita creativa. E artistas, alumnos e profesora traballamos en conxunto para facer posible aLiterArte.
Clara Do Roxo. Licenciada en Xeografía e Historia, prestou sempre especial interese á Arte e á Literatura, as súas dúas paixóns. Escribe literatura infantil, A princesiña que conducía unha locomotora, A mamá que perdeu as cóxegas, O libro dos Reis Magos, e literatura para adultos coa súa obra presente en compilacións de premios como Modesto R. Figueiredo (2010, 2012, 2014), Manuel Murguía (Eirugas e volvoretas), Mulleres Progresistas (Obras breves de imaxinación) ou Manuel Oreste (2010). Toda a súa escrita está impregnada das preocupacións sociais da autora por temas como a violencia de xénero, o acoso escolar e laboral, a pederastia e todo tipo de discriminación, así como o intento de poñer á sociedade nun dilema moral ante diversas problemáticas derivadas de enfermidades mentais como a esquizofrenia ou a bipolaridade. No ano 2013 crea Aliteraclara, un obradoiro literario que pretende mesturar arte e literatura e no que o alumnado aprende a crear textos partindo sempre da obra dunha ou dun artista, xa sexa clásico/a ou contemporáneo/a. En cada sesión, os exercicios van acompañados dunha lámina de pintura, escultura, arquitectura ou fotografía, na que cada escritor/a se inspira para crear os seus textos. Na actualidade imparte clases do seu obradoiro Aliteraclara para a Concellería de Normalización Lingüística do Concello de Vigo e tamén a título persoal.
aLiterArte
ALITERARTE
Nace en Bóveda de Amoeiro, Ourense. Licenciado en Pintura e Gravado na Facultade de Belas Artes de San Jordi (Barcelona) os cursos de doutorado na Universidade de Santiago de Compostela. Expuxo, tanto individual como colectivamente, en prestixiosas galerías e museos nacionais e estranxeiros e está representado en múltiples coleccións particulares, institucións e museos. No ano 2006 o Concello de Vigo noméao Vigués Distinguido.
Antón Pulido Praza da Aperta (Cruzamento Peniche) 19
20ยบ
ALITERARTE
21ยบ
ALITERARTE
22
Apertas de Pulido Pilar vilaBoy Freire
O titular do Faro de Vigo non deixaba lugar a ningún erro: despois dun investimento de 175.000 euros conseguiran lavarlle a cara a unha prensa investigou tamén sobre a controvertida orixe de Peniche “rocha
ALITERARTE
nela a rúa Camiño dos Pazos, Pi i Margall, López Mora e Tomás A. Alonso. Son residente de Pi i Margall e sufrín dous meses o derrube facendo unha chiscadela ao feísmo urbano, o que me outorga unha visión privilexiada, pois teño unha perspectiva interna e externa do mesmo espazo. Eu aínda non sabía como entraría Pulido na miña vida. Era un artista recoñecido na cidade, e escarvando un chisco na memoria, foi aparecendo ante min a súa esluída e nostálxica imaxe semellante a Papá Noel. Conquistoume por esa orixinal idea de formar unha palabra cos seis bancos: a-p-e-r-t-a onde cada asento simboliza unha letra. Lectura pouco clara que me obrigou a unir as sílabas como faciamos antano nos cadernos Rubio. Non vou falar da relación das cores, do negro anarquista ou do vermello da paixón, cos namorados que a última hora do solpor deciden facer bo uso da praza e deixan liberdade aos seus praceres mundanos. Quero contar a historia dun indixente que comezou a tocar a guitarra hai dúas semanas e decidiu tamén durmir no medio do “e”. Deitábase derriba dun saco e abría un paraugas para cubrir o espazo aberto, se cadra para ter intimidade ou para evitar chuvias intempestivas. Non sei se foi el o que nun alarde de ínfulas e orgullo puxo debaixo da sinatura do autor e da data (2015) un garabato feito a rotulador. Comezamos saudándonos como calquera outro veciño, ata que onte preguntou se me chamaba Alicia e era ferrolá. Efectivamente eses dous 27
que quitou o sombreiro que cubría o seu pelo cano, tapou coa man a súa mesta barba e recoñecín ao meu amor de xuventude, Víctor Expósito, trinta anos máis vello. Enchéronseme os ollos de bágoas e fundinme nun abrazo agarimoso con el. a-p-e-r-t-a despedida triste, nunha estación do norte, porque Víctor decidira trunfar no mundo da música e porque con vinte anos todo che parece probable. Eu non fun quen de seguilo, puido máis en min o medo a ser irresponsable. E pasaran trinta anos en dez segundos de abrazo. a-p-e-r-t-a
ANTÓN PULIDO
O paxaro abstracto do mural contoume que el non trunfara no sentido literal da palabra, era evidente. Pero seguía dedicándose á súa paixón, a música, nun espazo distinto, a rúa. Os seus ollos desprendían felicidade e o seu status non lle preocupaba en absoluto. Ese azul celeste na base dos bancos, simbolizando a miña conciencia terreal, disparou envexa cara ao meu vello amor. Eu sería unha propietaria de clase media con hipoteca, con traballo e con familia, pero nunca transmitiría coa miña ollada ese sosego nin esa harmonía. En dez minutos resumimos a nosa realidade actual: os dous persoa coa que se vira capaz de ter descendencia era eu. Alicia non se atreveu a confesarlle que unha operación de útero convertéraa nunha muller estéril. Sucedera había tanto tempo e non solucionaba nada no presente, que sentido tiña contalo? E durante a conversa fundímonos unha e outra vez en a-p-e-r-t-a-s cada vez máis cálidas.
Unha a-p-e-r-t-a, Pulido, por me devolver o meu pasado.
28
ALITERARTE
Nace en Vigo en 1980. Licenciado en Belas Artes pola Facultade de Pontevedra, especializouse en escultura na universidades de Pontevedra , Laguna e Bruxelas. Artista polifacético e plurinihilista, é representante da Galicia máis surrealista e do colectivo “No Woman, No crew”, do que forma parte co seu cuñado Mortadelo. Simultanea o seu traballo con exhibicións individuais e colectivas. Decora todo tipo de obxectos, automóbiles e humanos. Traballou en todos os campos da arte antiga.
Pelucas Rúa Don Quijote 29
30ยบ
ALITERARTE
31ยบ
ALITERARTE
32
O escaparate dos soños alBerTo leiva PallaréS
Anxo ten sete anos. Vive cos pais na rúa Camelias en Vigo. Ocupaba os días en ir o colexio, xogar cos amigos polas tardes e facer os deberes do día seguinte.
PELUCAS
Pero non vou falar do día a día de Anxo. Falarei das noites e das cousas estrañas que lle acontecen, cando se mete na cama e queda durmido. Falarei dos seus soños. Dende hai tres días o que el soña aparece pintado nas escaTodo comezou con “Aniño”, como lle chamou Anxo. Aniño era unha xerra coa que soñou e que lle contou que estaba triste, pero sorría para que ninguén lle preguntase. Tiña todo, cartos, saúde, e amor pero estaban envelenados. Os cartos viñan de accións que danaban a outros seres, a saúde era boa pero as humidades esnaquizaban a súa armadura, o amor estaba cheo estaba debuxado nas escaleiras. Como pode ser?, e correu amedrentado onde a súa nai, a contarllo. A nai intuíu que algo non ía ben e veu onda min. Non o dixen, son psicólogo. Un psicólogo case a punto de xubilarse e cunha reputación máis que recoñecida. Aínda así, nunca antes tivera un caso coma este. Na segunda sesión, Anxo contoume unha historia máis estraña. Nela estaban “Anto” e “Niño” dous cigarros con poucas luces que discutían por que o ceo é ceo e non mar,e se son da mesma cor. Eles van enriba de “Carola” unha leituga que coñeceu a felicidade ao ter a compaña de Anto e Niño. Pola contra temos a “Mestra”, unha chave que lles explica a Anto e Niño que o ceo é da mesma cor có mar porque ela quere, xa que ten o poder de cambialos de cor se quere. Por máis voltas que lle din non conseguín atoparlle sentido a todo isto. O pobre Anxo preguntoume se ten superpoderes e pode pintar cos seus soños nas paredes. Iso fíxome pensar nalgún tipo de somnambulismo, pero é imposible. É un neno de sete anos. Pode ser que alguén pinte polas noites pero, como faría para pintar o que soña Anxo? Dúbidas, dúbidas e máis dúbidas. Na seguinte sesión, Anxo volveu a miña consulta, era o que máis desexaba dende que se marchara o día anterior. Xerara en min a necesidade de 38
querer saber máis. Desta vez contoume a historia de “Dalbo” e “Crono”, Dalbo era un bolo que non podía parar de facer recados para Crono quen lle marcaba os pasos con tempos. Poderíase dicir que Dalbo era un escravo de Crono. Unha vez máis, o neno marchaba da miña consulta sen respostas e eu, despois de corenta e cinco anos de carreira, atopábame ante un caso do que non sabía nada, estaba completamente confuso e perplexo. Decidín ir esa noite ás escaleiras e tentaría ver que acontecía nelas, procurando algunha explicación lóxica. Café tras café a noite apoderábase do meu corpo e invitábame, cada vez máis, a marchar a casa e durmir. Ás seis da mañá e co abrente a unha hora, dábame o sono, pero non!, non podía marchar, tiña que atopar a solución. Pouco a pouco a claridade do novo día foi chegando e non aconteceu nada. Marchei para casa decepcionado e esgotado, as pálpebras pesábanme como se levase cen quilos nelas. Esta tarde, na consulta entra Anxo, esta vez pálido e aterrado, a nai
ALITERARTE
que ten medo do que vai pasar, “algo malo vai pasar” , di que llo dixo “Alubio”, unha folla dunha árbore cunha serra na man. Díxolle que iría buscalo no próximo día. A verdade, non sei que pensar. Recéitolle un medicamento para as hemicranias xa que non pode coa dor de cabeza. Teño medo e impotencia, non posúo resposta para isto, comento o caso con amigos de distintos departamentos médicos intentando chegar a algunha solución, pero a ningún se lle ocorre nada. A noite chega e quedo durmido entre libros, esgotado, a canseira pode comigo. Esta vez son eu quen ten un soño estraño cun teléfono móbil vermello chamado “Palanquil”, na súa man ten a Anxo e podo escoitarlle dicir que “Turnio” pode vir por el. Intento chegar ata Anxo pero o tubo de escape dun coche golpéame e déixame sen sentido. Esperto enriba dos libros que estaba a ler antes de durmir. O teléfono soa incesante ou quizais xa levaba rato soando. O que escoito déixame o corazón saíndo do peito. Anxo está na uCi do hospital, comezou a sangrar polo nariz e perdeu o coñecemento. Sen pensalo corro ao hospital, saltándome os semáforos ao meu paso, polo camiño paso pola casa de Anxo e vexo a guinda macabra que lle faltaba ao pastel: Palanqui, Turnio e o tubo de escape do coche, todos pintados na escaleira. No hospital a peor noticia, Anxo está en coma por múltiples faios no cerebro. A nai desfeita comeza a recriminarme non pode máis e un forte punzón atravésao. Caio ao chan entre o barullo da xente. O seguinte que vin ao abrir os ollos foi a Anxo e a min subindo con “Matallo”, o tubo de escape, ao ceo das escaleiras, o que xamais estará pintado nelas. Agora temos soños tranquilos. Os dous. 39
9
Xabier Magalhรฃes
19 Antรณn Pulido 29 Pelucas 43 Elisa Gonzรกlez 55 Alex Fernรกndez 65 Peri 75 David Arambarri 87 Gonzalo Alonso 97 Powone 109 ASH Santos
13
Fosfatasa alcalina
17
Pensamentos
25 27
O muro Apertas de Pulido
35 38
A paixón O escaparate dos soños
47 49 52
Tendencia A esperanza O programa
59 60 62
Mural Coma un barquiño de cartón na escuma do mar Os chincho-poemas
69 70 72
Unha criatura máis alá dun verso Trinta e tres Outros mundos
79 81 83
O soar duns beizos rotos Trompetista As bágoas de Mayra
91 93
Vigo a cores Peterpan
101 Dende a xanela 103 Vigo, na ecrucillada dos camiños 106 Ollos 113 O cabaleiro Maximilian contra o dragón 115 Xigante Monstruoso 117 Varanda do mar