65477 Leefstijlcoach 1 (CONCEPT)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Auteurs:BertGeenen,MirjamvanLoo Metmedewerkingvan:CIOSNederland

Titel:Leefstijlcoach1

ISBN:9789037265477

1edruk/1eoplage

Bronvermeldingen:NOC*NSF,KenniscentrumSport&Bewegen,Gezondheidsenquête| Leefstijlmonitor,CBSi.s.m.RIVM,PhotoStock10|Shutterstock.com,HungChungChih| Shutterstock.com.

©BoomBeroepsonderwijs2023|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgave wordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaar gemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën, opnamenofenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvande uitgever.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanop grondvanartikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingen tevoldoenaandeStichtingReprorecht(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvaneen(of meerdere)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreader inhetonderwijs(opgrondvanartikel16,Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichting UitgeversorganisatievoorOnderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp, www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen. Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnog totdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordte gaanmetdespecifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoom Beroepsonderwijs,tevindenopwww.boomberoepsonderwijs.nl.

THEMA1 DELEEFSTIJLCOACH

Inhoudthema

• Deleefstijlcoach

• Dekwaliteitenvandeleefstijlcoach

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

Deleefstijlcoachwerktaanhetbevorderenvandegezondheidenhetwelbevindenvan deelnemers/cliënten,metbeweegactiviteitenalsmiddel.Deleefstijlcoachbiedtleefstijl-en beweegprogramma’saan.Debelangrijkstetaakvandeleefstijlcoachishethandhavenvaneen gezondeleefstijlofhetverbeterenvandeleefstijlvanuiteenlopendedoelgroepen.Dekernvan hetberoepisleefstijlcoaching.Jetoekomstigewerkveldisheelbreed.Eengezonde(re)leefstijl betreftnamelijkheelveelverschillendemenseninuiteenlopendesituaties.Hetwerkveldstrekt zichuitvanfitness-enwellnesscentraenzwembadentotgezondheidscentraenverpleeghuizen. Hetnastrevenvaneengezonde(re)leefstijlisvoorveelmenseneengroteuitdaging.Ditgeldt voorjongenoud,voorrelatiefgezondtotbehoorlijkongezondenvoorarmenrijk.Zokunje temakenkrijgenmetkinderenmetovergewicht,metinactieveouderen,metwerknemersdie overwegendzittendwerkdoentotweinigactievebewonersvanachterstandswijken.

Ditthemabesteedtaandachtaandefunctie,detaken,hetwerkveldendekwaliteitenvande leefstijlcoach.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Deleefstijlcoach’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteen leefstijl-enbeweegprogrammaop,enmetP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogramma uit.

Leerdoelen

• Jekunteentyperingvanhetberoepvanleefstijlcoachgeven.

• Jekuntdebelangrijkstewerkzaamhedenvandeleefstijlcoachbeschrijven.

• Jekunthetwerkveldvandeleefstijlcoachbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijkstekwaliteitenvandeleefstijlcoachbeschrijven.

1.1Casus

Opdracht1 Casus

Heteerstestagegesprek

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

JolijnvolgtdeopleidingSport&Bewegenopniveau4enheefthetprofielLeefstijlcoachgekozen. Zekrijgtvandedocentdeopdrachtomeenstageplaatstezoeken.Jolijnwilhaarbpv (beroepspraktijkvorming)graagineengrootfitnesscentrumdoen.Zeweetdatditbedrijfsteeds meeraandachtheeftvooreengezondeleefstijl.Hetisechtnietalleenmaaraanapparaten trekkenengrotespierballenkrijgen.Opdesiteheeftzegelezendatzeookmetbijzondere doelgroepenwerken,zoalsmensenmetobesitasoflongaandoeningen.

Vorigeweekhadzeeengesprekmetdebedrijfsleider.Zevondheteenlastiggesprek.Hijhad nognooitvanleefstijlcoachgehoord.TotnutoehadhijaltijdstudentenvanhetprofielFitness gehad.Ofzeuitkonleggenwathetverschilwasenwatdewinstvoorzijnbedrijfzouzijnalszij methaarachtergrondstagekwamlopen.Ookdevraagoverwatzelatermetdatprofielwil worden,vondzemoeilijktebeantwoorden.Totslothadhijhaargevraagdwatzeprecieswilde komenleren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. KunjijjehetprobleemvanJolijnvoorstellen?Legzogoedmogelijkuitwaarvoorhetprofiel Leefstijlcoachjeopleidt.

b. Watishetwerkveldvandeleefstijlcoach?Waarkaniemandmetditprofiellateraande slag?

c. Watzijndebelangrijkstetakenenwerkzaamhedenvaneenleefstijlcoach?

d. OpwelkemanierkunnendeprofielenTrainer-coach/InstructeurenLeefstijlcoachelkaar aanvullen?

e. Watzoujijtijdensjeeerstestagewillenleren?

Vaardigheden

f. Bereideensoortgelijkstagegesprekvoorenvoerhetuitineenrollenspel.

1.2Deleefstijlcoach

Deafgelopenjarenisdebelangstellingvoorsportengezondheidenormtoegenomen.Ditheeft ertoegeleiddatverschillendefunctionarissenwerkenaanleefstijlcoachingen leefstijlverandering.Eengrootaantalfysiotherapeuten,diëtisten,lerarenlichamelijkeopvoeding enfitnessinstructeurshoudenzichhiermeebezig.Dehbo-opleidingSportkundeleidt leefstijlcoachesopenNLActiefheefteenopleidingLeefstijlcoachopniveau4.In2015werd Sport,BewegenenGezondheidtoegevoegdaanhetkwalificatiedossierSportenBewegen. Vanaf2022wordtditprofielLeefstijlcoachgenoemd.

Hetaccentvandewerkzaamhedenvandeleefstijlcoachligtaandeuitvoerendekant.De hbo-opgeleideleefstijlcoacheshoudenzichwatmeerbezigmetdebeleidsmatigeen gedragsmatigeaspectenvanleefstijlverandering.Indepraktijkvanalledagzullende werkzaamhedenwaarschijnlijkmindergoedtescheidenzijnendoorelkaarlopen.

Dewerkgelegenheidophetgebiedvanleefstijlveranderingisonderandereontstaandoorhet beleidvandeoverheid,dieinsportenbewegeneenbelangrijkmiddelzietomdegezondheid vandeNederlandersteverbeteren.Deafgelopenjarenkrijgthetthemasportengezondheid devolleaandachtinallesportnota’svandeoverheid.OokinhetSportakkoordII(2023)ishet eenbelangrijkthema.

Inleiding:Sportversterkt

Sportisvangrotemaatschappelijkewaarde.Hetisvoorveleneenbelangrijkonderdeelvan hetdagelijksleven.Hetdraagtbijaanonzefysiekeenmentalegezondheid,creëert saamhorigheidenbiedtkansenvoorpersoonlijkeontwikkeling.IedereeninNederlandheeft dekansomzonderbelemmeringtesporten,teexcellerenínsportentegenietenvánsport.We inspirerenzoveelmogelijkmensenmetdekrachtvansport.WantSportversterkt!

Bron: HoofdlijnenSportakkoordIISportversterkt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetprofielvandeleefstijlcoach

Hetwerkveldvansportenbewegenisheelbreedenkentdanookveelverschillende sportbegeleiders,sportleidersenleefstijlcoaches.Voordetoekomstigeleefstijlcoachishet belangrijkomtewetenwatdebelangrijkstewerkzaamhedenvanditberoepzijn.Omhiereen goedbeeldvantegeven,bestedenweaandachtaandebelangrijkstetakenvandeleefstijlcoach enaandetyperingvanhetberoep.Hetuitgangspuntisdebeschrijvingvanhetkwalificatiedossier SportenBewegen(2022).

DeleefstijlcoachenhetkwalificatiedossierSportenBewegen Inhetvorige kwalificatiedossier werdnoggesprokenoverhetprofielSport,bewegenen gezondheid.Inhethuidigekwalificatiedossierisgekozenvoordetermleefstijlcoach.Ditgeeft veelbeteraanwatdekernvandewerkzaamhedenvandezefunctionarisis.

HetkwalificatiedossierSportenBewegenbeschrijftdebelangrijkste(kern)takenvande leefstijlcoachalsvolgt:

• P3-K1:Aanbiedenvaneenleefstijl-enbeweegprogramma

– P3-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelstellingenvast

– P3-K1-W2:Stelteenleefstijl-enbeweegprogrammaop

– P3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit

– P3-K1-W4:Evalueerthetleefstijl-enbeweegprogramma.

• P3-K2:CoördinerenvanSB-(deel)projecten

– P4-K2-W1:StelteenprojectplanopvooreenSB-(deel)project

– P4-K2-W2:CoördineerthetSB-(deel)project

– P4-K2-W3: Monitort deuitvoeringvanhetSB-(deel)project.

Beroepsverenigingvoorleefstijlcoaches

Sindseenaantaljaarbestaatereenberoepsverenigingvoorleefstijlcoaches.Helaasbehartigt dezeorganisatiealleendebelangenvandehbo-opgeleideengeaccrediteerdeleefstijlcoaches.

CompetentieprofielLeefstijlcoach

DeBLCN(BeroepsverenigingLeefstijlcoachesNederland)heefteen competentieprofiel ontwikkeldvoordeleefstijlcoach.Ditprofielisopgebouwdrondomzevenbelangrijkerollen vandeleefstijlcoach.OpdewebsitevandeBLCNvindjehetcompleteprofiel(https://blcn.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://blcn.nl/wp-content/uploads/2023/01/Het-competentieprofiel-van-de-BLCN-leefstijlcoach_jan2023rev3.pdf

Kennisplatformleefstijlcoaching

Erbestaatookeenkennisplatformleefstijlcoaching(KPLC).Zehoudenzichbezigmettalvan onderwerpendietemakenhebbenleefstijlcoaching.Enkelezijn:

• Hoezieteengoedgesprekoverleefstijlveranderingeruit?

• Hoebegeleidjemensennaargedragsverandering?

• Hoezorgjealsleefstijlcoachofzorgprofessionaldatjepatiëntofcliëntblijvendzijngedrag verandert?

• Hoeverhoudtdeleefstijlcoachingzichtotanderetakenenrollenindezorg,inwelzijnof bijeenwerkgever?

Bekijkvoormeerinformatiedewebsite ‘Kennisplatformleefstijlcoaching’

Belangrijkewerkzaamheden

Jewerkalsleefstijlcoachheeftmetnametemakenmethetopstellen,uitvoerenenevalueren vaneenleefstijlprogrammaen/ofeenbeweegprogramma.Jehoudtjebezigmeteengezonde(re) leefstijlvooruiteenlopendedoelgroepen.Eengezondeleefstijlheeftvooraltemakenmetde zogenaamdeleefstijlfactoren.Debelangrijksteleefstijlfactorenzijnbewegen,roken,

alcoholgebruik,voedingenontspanning.

Demeesteleefstijlprogramma’srichtenzichopmeerdanéénleefstijlfactor.Zomaaktinveel gevalleneenbeweegprogrammadeeluitvaneenoverkoepelendleefstijlprogramma.

Omeengoedleefstijlprogrammaoptekunnenstellenmoetjeeerstwetenhoehetgesteldis metdeleefstijlfactorenvandebetreffendepersoonenwathijofzijbelangrijkedoelstellingen vindt.

Eenbelangrijketaakisdushetinkaartbrengenvandeleefstijlfactoren.Eenintakeeneen healthcheckkunnendeeluitmakenvanhetinkaartbrengenvandebeginsituatie.

Opbasishiervanenafhankelijkvanwatdepersoonbelangrijkvindt,steljegezamenlijkdoelen op.Omtotdezedoelentekomen,hanteerjedetechniekvandemotiverendegespreksvoering.

Eenanderebelangrijkewerkzaamheidishetopstellenvaneenplan.Jehoefthetwielnietsteeds opnieuwuittevinden,maarkuntprimagebruikmakenvanbestaandeprogramma’sof interventies.Somsmoetjedezewelopmaatmaken.

Alsleefstijlcoachvoerjeookdeprogramma’suitencoachjedepersoonofdegroep.De uitvoeringkanbestaanuithetaanbiedenvanuiteenlopendesport-enbewegingsactiviteiten, ontspanningsoefeningenenvoedingsadviezen.

Totslothoudjedevoortgangbijenevalueerjederesultatenvanhetaangebodenprogramma. Zonodigstelje,samenmetdepersoonofgroep,hetprogrammabij.

Leefstijlcoach

WijzijneeninnovatievefysiopraktijkinderegioHaaglandendiezichrichtophetverbeteren vandekwaliteitvanlevenengezondheidvanonzecliënten.Alsleefstijlcoachbijonsbedrijf, speeljeeencrucialerolinhetbegeleidenvanindividuennaareengezonderelevensstijl.We geloveninhetbiedenvangepersonaliseerdeoplossingendiedealgehelegezondheidenwelzijn vanonzecliëntenbevorderen.

Alsleefstijlcoachbenjeverantwoordelijkvoorhetbegeleidenenondersteunenvancliënten bijhetmakenvanpositieveveranderingeninhunlevensstijl.Jewerktnauwsamenmet individuen(insamenwerkingmetfysiotherapeuten)omhundoelenteidentificeren,actieplannen optestellenenhentemotiverenomdezedoelentebereiken.Jezultwerkenmetcliëntenvan diverseachtergrondenenleeftijdsgroepen.Daarnaastzetjijjeexpertiseophetgebiedvan voedingenbeweginginomhentehelpen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Typeringvanhetberoep

Hetkwalificatiedossiergeeftdevolgendetyperingvanhetberoepvanleefstijlcoach:

Deleefstijlcoachwerktaanhetbevorderenvandegezondheidenhetwelbevindenvan deelnemers/cliëntenmetbeweegactiviteitenalsmiddel.Hij/zijondersteuntdeelnemers/cliënten bijhetrealiserenvaneengezondereleefstijlencoördineertprojectengerichtoppreventie.In deleefstijl-enbeweegprogramma’senprojectencombineertdeleefstijlcoachbeweegactiviteiten metactiviteitengerichtopdeleefstijlfactorenvoedingen/ofontspanning. Meestalondersteuntdeleefstijlcoachindividueledeelnemers/cliënten.Invoorkomendesituaties werktdebeginnendberoepsbeoefenaarmetmeerderedeelnemers/cliëntenenpasthij/zijde uitvoeringdaaropaan.Demogelijkheden,behoeftesenwensenvandeelnemers/cliëntenom hunleefstijlaantepassenwisseltsterkenkangedurendedebegeleidingooksterkveranderen.

Ditvraagtvandeleefstijlcoachempathischhandelen,probleemoplossendvermogeneneen flexibeleattitudeomadequaatintekunnenspelenopveranderingeninmogelijkheden, behoeftesenwensen.

Deleefstijlcoachkandeeluitmakenvaneenteamprofessionalswaarin(ook)paramedicien medicizijnvertegenwoordigd.

Hetresultaatvanhetberoepleefstijlcoachiseengezondereleefstijlvandedeelnemer/cliënt diepastbijdemogelijkheden,behoeftesenveranderwensenvandedeelnemer/cliënt.

Watdoeteenleefstijlcoach?

Eenleefstijlcoachgaathetgesprekmetjouaanenkijktsamenmetjouwelkeondersteuning jijnodighebtenhoejulliehiersameninvullingaankunnengeven.Eenleefstijlcoachkijktsamen metjounaarjehuidigeleefstijl,enwaarjenaartoewil.Welkgedraghoortdaarbijenwelke stappenkunjezettenomdatdoeltebereiken?Eenleefstijlcoachsluitaanopjouwpersoonlijke situatie,wensenenmogelijkheden.Onthouddatjijaanhetroerstaat;jijbepaaltderichting.De leefstijlcoachondersteuntjeenbiedtjehandvattenomjouwspecifiekedoeltebereiken.

Bron: VindeenBLCNleefstijlcoachdiebijjepast-BLCNLeefstijlcoaching.

LeefstijlcoachAlmerebijGezondeLeefstijlcoaching

Hechtjijwaardeaaneengezondeleefstijlenwiljegraaganderenhelpenmethetverbeteren vanhunkwaliteitvanleven?Enhebjedeopleidingtotleefstijlcoachafgerond?Danzijn wijopzoeknaarjou!

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gezond Leefstijlcoaching bestaatuiteenteamvanmeerdan10leefstijlcoachesdiemetelkaar samenwerkenomdebestezorgtekunnenleveren.Zewordengefaciliteerdinallerandzaken diehetcoachenmetzichmeebrengt,waardoordefocusechtkankomenteliggenopdecliënt. SamenmeteenteamvanandereleefstijlcoacheswerkjedusaaneengezonderNederlanden daarnaastontvangjeeenvastsalarisvoorjeactiviteiten.

Takenenverantwoordelijkheden:

• AlsleefstijlcoachbinnenGezondLeefstijlcoachingbenjebezigmetdeindividuelebegeleiding vandeelnemersenhetverzorgenvangroepsbijeenkomstenvanminimaaleenvandevier GLI’s.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hetvoerenvaneen-op-eencoachinggesprekkenmetdeelnemers,waarinjehenhelpthun veranderdoelenteformulerenenomtezetteninconcreteacties.

• Hetverzorgenvaninformatiebijeenkomstenoverdeverschillendeaspectenvanleefstijl voordeelnemersoplocatie.

• Hetmeewerkenindewervingvandeelnemersvoordegroepenopverschillendelocaties inNederland.

Wathebbenwijtebieden:

• Eenzelfstandigefunctiebinneneenervarenengezelligteam;

• Eengoedsalaris+jaarlijksegroeieninflatie;

• Eenautoterbeschikking(ofkilometervergoeding);

• Goedepensioenvoorziening;

• Pauzeswordendoorbetaald!;

• Aantalurenenwerktijdeninoverleg(minimaalopdonderdagenvrijdagbeschikbaar);

• StandplaatsinAlmere,waarjesamenmetcollega’soplocatiewerkt;

• Startper1maart2024.

Bron: Vacatureleefstijlcoach-GezondLeefstijlcoaching.

Bekijkdefilmpjes ‘Watdoeteenleefstijlcoach?’.

Leefstijlcoach

Beweegjeminimaaleenuurperdag?Eetjeiederedaggezond?Jeweetwel,tweeonsgroente entweekeerfruit?Zitjelekkerinjevel?Hebjeeengezondgewicht?Meteenbijpassendegoede conditie?Benjetotaalongevoeligvoordeverleidingenvanalcohol,nicotineencafeïne?Heb jeallesondercontrole,slaapjegoedenisjelevenstressvrij?Alsjeopaldezevragenvolmondig ‘ja’ kuntantwoordenhebjegeenleefstijlcoachnodig!

Maaralsdezevrageneenvingeropeenzereplekleggen,kunjemijnondersteuningheelgoed gebruiken.Datiswaarmijnpassieligt:alsleefstijlcoachmensenhelpeneengezondeleefstijl teontwikkelen.Endatdoeiknietdoorjelijstjestegevenvanwatjewelennietmagetenof doorjeweekschema’sopteleggen.Eenleefstijlcoachhelptjedoorhetstellenvanverdiepende vragen,waardoorjejezelfbeterleertbegrijpen.Jebepaaltzelfwatjewiltveranderenenbepaalt jeeigentraject.

Mijnstrevenisommensenbewusttemakenvanhunkeuzemogelijkheidentebegeleidennaar eengezondeleefstijldieéchtbijiemandpast.

Alsleefstijlcoachhelpjemenseneengezondeleefstijlteontwikkelen.

Hetwerkveldvandeleefstijlcoach

Hetwerkveldvandeleefstijlcoachwordtsteedsuitgebreider.Inhetverledenwerd leefstijlcoachingvooralaangebodenvanuiteenfitness-en/ofwellnessorganisatieenvanuit fysiotherapiepraktijken.

Mens&BewegingFitinGoes

Doormeertebewegenzitulekkerinuwvel.Bovendienishetooknogeensgoedvooruw gezondheid.FitnessbijMens&BewegingFitisbedoeldvooriedereendieonderbegeleiding vaneenvanonzefitspecialistenenleefstijlcoachesveiligengerichtwiltrainen.Uhoeftniet onderbehandelingvaneenfysiotherapeuttestaan,iedereenkanzichaanmeldenbijMens& BewegingFit.Ookalsugeenklachtenheeft,kuntuinonzevertrouwdeomgevingterechtom uwdoelentebereiken.

Wijhelpenugraag!

Bron: FysioFitness-MensenBewegingfysiotherapieinGoes.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Datgebeurtnogsteedsenjekuntconstaterendatdewerkgelegenheiddaarbehoorlijkuitgebreid is.Hetmerendeelvandefitnessbedrijvenenfysiotherapiepraktijkenheefteenofmeerdere leefstijlcoachesindienst.

Jekuntookwerkzaamzijnbinneneenbedrijf.Duurzameinzetbaarheidissteedsbelangrijker. Datbetekentdatjebinneneenbedrijfdewerknemerszogezondmogelijkbegeleidttothun pensioengerechtigdeleeftijd.Metnamegrotebedrijvenhebbenhiervooreenleefstijlcoachof vitaliteitscoachindienst.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Derolvaneenvitaliteitscoachbinnenjullieorganisatie

Ommensenindividueeltekunnenbegeleidennaareenbeterevitaliteitwordtdoororganisaties inNederlandsteedsvakereenvitaliteitscoachaangesteld.Vitaliteitscoachiseenrelatiefnieuw beroepdatdelaatstejarenaaneensterkeopmarsbinnenhetbedrijfslevenbezigis.

Endatiseenpositieveontwikkeling,wantaandachtvoordevitaliteitvanmensenisbelangrijk omhungezondheid,gelukenprestatiestebevorderen.Vooralbinnenbedrijvenisdaaromhet belangvanvitaliteiteensteedsbelangrijkeragendapunt.Dieinvesteringlevertnamelijk rendementopinonderanderedeprestaties,hetziekteverzuimendeuitstroom.

Hetbelangvangoedebegeleiding

Doorpsychosocialeziekteszoalsstressenburn-outisgoedebegeleidingsteedsbelangrijker. Endaarnaastliggenzakenalsdiabetesenovergewichtsteedsmeeropdeloer.Ommedewerkers hiergoedintekunnenbegeleidenkaneenvitaliteitscoacheengoedeinvesteringzijn.Die vitaliteitscoachdraagtnamelijkbijaandeduurzameinzetbaarheidvanhetpersoneel.

Bron: Derolvaneenvitaliteitscoachbinnenjullieorganisatie-FirmaVitaliteit.

Deleefstijlcoachiseveneenswerkzaambinnengezondheidsorganisatiesofzorginstellingen diedienstenaanbiedenophetgebiedvanleefstijlen/ofgezondheid.Hierbijishetmogelijkdat jealsleefstijlcoachdeeluitmaaktvaneenteamprofessionalswaarin(ook)paramedicienmedici zijnvertegenwoordigd.

Totslotziejedatleefstijlcoachesookhuneigenpraktijkstartenofalszelfstandigezonder personeel(zzp’er)aandeslaggaan.

Bekijkhetfilmpje ‘Evenvoorstellen...TinyFortezza,holistischleefstijlcoachen-trainer!’.

Opdracht2 Woordspinleefstijlcoach

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’.

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoordleefstijlcoach.Omdebeurtbedenken jullieietswatvolgensjulliemetdeleefstijlcoachtemakenheeft.Alsjenietsmeerweet, magjepassenengaatjebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetde leefstijlcoachtemakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

Opdracht3 Leefstijlcoaching

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje ‘Watisleefstijlcoaching?’.

a. Watisleefstijlcoaching?

b. Vergelijkjeantwoordmetdatvanenkelemedestudenten.

c. Kommetjemedestudententothetantwoordopdevraag ‘Watisleefstijlcoaching?’

Opdracht4 Debelangrijkstetakenvande leefstijlcoach

Eenbelangrijketaakvandeleefstijlcoachishetaanbiedenvaneenleefstijl-en beweegprogramma.Vervolgensisdezetaakonderverdeeldineenaantaldeeltaken.

1.vaststellenvandebeginsituatie(screenenvandegezondheidstoestand,uitvoerenhealth checks,uitvoerenleefstijlanalyse)

2.formulerenvandoelen(opkortenlangetermijn,SMART-geformuleerd)

3.opstellenvanprogramma’sgerichtopleefstijlverandering(leefstijlprogramma, trainingsprogramma,juisteopbouwenbegeleiding)

4. werkenaanstructureelbehoudvandegezondeleefstijl(begeleiden,motiveren,voortgang monitoren,resultatenvastleggen).

Geefvanelkedeeltaakvandeleefstijlcoacheenvoorbeelduitdepraktijk.

1.3Kwaliteitenvandeleefstijlcoach

Omalsleefstijlcoacheengoed,passendleefstijl-enbeweegprogrammaaantekunnenbieden, zijnkennis,vaardighedenenbepaaldepersoonskenmerkenbelangrijk.Jekunthierbijdenken aan:

• analyseren

• adviseren

• organiserenencoördineren

• coachen

• netwerken

• communiceren

• kennisvandoelgroepen

• kennisvanleefstijlprogramma’s,beweegprogramma’seninterventies

• kennisvanbeleid(sportbeleid,gezondheidsbeleid)

• persoonskenmerken.

Eenleefstijlcoachheeftveelkwaliteiten.

Analyserenenadviseren

Degezondheidssituatievaniemandinkaartbrengenisredelijkingewikkeld.Meestalstartje meteenintakeeneenhealthcheck(buikomvang,BMI,bloeddruk,cholesterolgehalte).Daarnaast brengjedeleefstijlfactoren(BRAVO)inkaart.Dezegegevensbrengtdeleefstijlcoach overzichtelijkinkaartenanalyseertdezevervolgens.Opbasisvandeanalyseendewensen vandepersoon,geeftdeleefstijlcoacheenpassendadviesomeenofmeerdereleefstijlfactoren aantepassen.Voorallerleidoelgroepenbestaanprogramma’seninterventies,maarhetblijft vaakmaatwerk.

ProMuscle

Hetprogrammabestaatuit12wekenintensievebegeleidingbijkrachtoefeningen,en dieetadviseringt.a.v.hetinpassenvaneiwitrijkeproducteninhetvoedingspatroon,opgevolgd dooreen12-wekendurenduitstroomprogrammaindewijk,datouderenondersteunten begeleidtbijhetvoortzettenvanhetbeweeg-envoedingspatroon.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetbeweeg-envoedingsprogrammavanProMuscleindePraktijkkanwordenuitgevoerddoor lokalediëtistenengekwalificeerdebeweegaanbiedersvanbijvoorbeeldpreventiecentra, eerstelijnsfysiotherapiepraktijken,offitnesscentra.Hetprogrammavindtplaatsbijdeuitvoerder indepraktijk.Hetgaathieromdetweewekelijksekrachttrainingenonderbegeleidingvande gekwalificeerdebeweegaanbiederendeconsultenmetdediëtist.

Bron: ProMuscleindePraktijk(loketgezondleven.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Organiserenencoördineren

Hetorganiserenencoördinerenvanleefstijl-enbeweegprogramma’sstaatcentraalbinnendit beroep.Eendeelvandewerkzaamhedenwaardeleefstijlcoachmeetemakenkrijgt,is projectmatigvanaard.Zokanhijeenprogrammaontwikkelenvoorinactievebewonersvan eenbepaaldebuurtofeenprojectuitvoerengerichtophetactiverenvaninactieveouderenin dewijk.Deleefstijlcoachkanzichookrichtenopdesportverenigingeneenprojectuitvoeren voorJOGG-Teamfit.Ditprogrammaisgerichtopeengezonderaanbodindesportkantine.

Coachen

Hetisnietgemakkelijkomjeleefstijlteveranderen.Vaakmoetjehardnekkigegewoontes doorbreken.Eenbijdrageleverenaaneenduurzaamgezonde(re)leefstijlvanmensen,vraagt veelvandebegeleidings-encoachkwaliteitenvandeleefstijlcoach.Afhankelijkvandepersoon endefasevangedragsveranderingisheteenmixvanaanmoedigen,belonen,bestraffen, motiveren,afremmenenconfronteren.Motiverendegespreksvoeringiseenvandespecifieke coachvaardighedenvandezeleefstijlcoach.

Bekijkhetfilmpje ‘Motiverendegespreksvoering:foutengoed’.

Netwerken

Eenleefstijlcoachwerktmetallerleidisciplinesenorganisatiessamen.Uitonderzoekblijktdat leefstijlprogramma’seninterventieseffectieverzijnwanneerzegerichtzijnopmeerdere leefstijlfactoren.Ditwordengecombineerdeleefstijlprogramma’s(GLI’s)genoemd. Programma’suitsluitendgerichtophetbevorderenvanhetbewegenzijndusveelalminder effectief.Ditvraagtomhetopzettenvanprogramma’swaarbijookeendiëtist,fysiotherapeut enpsycholoogbetrokkenzijn.Eenleefstijlcoachiseen netwerker.Kennisvanrelevante organisatiesenhoejemetdieorganisatieskuntsamenwerkenisnoodzakelijk.

Communiceren

Communicerenmetmenseniseenbelangrijkonderdeelvanjewerk.Jekrijgtalsleefstijlcoach metallerleimensentemakenwaarmeejemoetsamenwerkenendusookcommuniceren.Je kunthierbijdenkenaanjemeninggeven,conclusiestrekken,onderhandelen,eenvergadering leiden,eenverslagmakenenbrievenschrijven,luisteren,vragenstellen,feedbackgevenen krijgenenhetomgaanmetconflicten.Goedcommunicerenisdanookheelbelangrijkvooreen leefstijlcoach.Jezultmerkendatbijvoorbeeldbijsuccesvolle,motiverendegespreksvoering allesdraaitomgoedcommuniceren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipeline.Bron: https://www.beaks.nl/communicatieve-vaardigheden/

Kennisvandoelgroepen

Alsleefstijlcoachkrijgjetemakenmetuiteenlopendegroepenofindividuen.Jewerkt bijvoorbeeldmet:

• verschillendeleeftijdsgroepen,zoalskinderen,jeugdigen,volwassenenenouderen

• mensenmeteenlaagsociaaleconomischestatus

• mensenmetbeperkingen

• mensenmetchronischeaandoeningen.

Mensendiedeelnemenaaneenleefstijlprogrammahebbenverschillendeachtergronden,een uiteenlopendegezondheidssituatieeneenveelheidaanwensenendoelstellingen.Kennisen inzichtindeachtergrondenvandeverschillendedoelgroepenisdanookbelangrijk.Vrijwel

elkegroepheeftzijnbijzonderhedenenvraagtommaatwerkvoorhetcoachenvanzijnleefstijl. Ditgeldtookvoortopsporters.Ookdezegroepkrijgtgerichteleefstijlcoachingomdeprestaties teoptimaliseren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaaleconomischestatus

Desociaaleconomischestatusstaatvoordepositievanmensenopdemaatschappelijkeladder. Ditheefttemakenmethetopleidingsniveau,debaandieiemandheeft,dehoogtevanhet salaris,dewoonomgevingenhetaanzien.Uitonderzoekblijktsteedsduidelijkerderelatie tussenmensenmeteenlageSESeneenhogeSES.MensenmeteenlageSEShebbeneen duidelijkongezondereleefstijlenmeergezondheidsklachten.

Leesdeverdiepingsstof ‘Topsportleefstijlcoaching’.

Kennisvanleefstijlprogramma’s,interventies

Alsleefstijlcoachbiedjebeweegprogramma’senleefstijlprogramma’saan.Dezeprogramma’s wordenookwelinterventiesgenoemd.Jehoeftdezeinterventiesmeestalnietzelftebedenken. Deafgelopenjarenisereenenormaanbodontwikkeld.Verschillendeorganisaties,variërend vansportbond,sportvereniging,zorgverzekeraar,zorginstellingtotgemeente,proberenmet allerleimaatregelenenprogramma’smensenaantezettentoteengezondeenactieveleefstijl. Erbestaanverschillendewebsitesdiegoedeoverzichtengevenvan interventies gerichtop sport,bewegenengezondheid.DebelangrijkstewebsiteisdievanhetLoketGezondLeven.

Bekijkdewebsite ‘LoketGezondLeven-Overzichtdatabankenmetinterventies’.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies-zoeken-algemeen/overzicht-databanken-partners

Overzichtdatabanken.

Opdezesitesstaatookinformatieoverdeeffectiviteitvandeprogramma’s.Sommige programma’szijnbewezeneffectief,anderezijndat(nog)niet.Hetisbelangrijkomopdehoogte tezijnvanhetaanbod.Deleefstijlcoachhoeftnamelijknietsteedszelfhetwieluittevinden. Maarhetblijftmeestalmaatwerkenhijzalbestaandeprogramma’ssomsmoetenaanpassen.

ActiefPlus

Doelgroep

Nederlandssprekendevolwassenenvan50jaarenouderdieovergoedeleesvaardigheden beschikken.Deinterventiekanookwordenaangebodenaaneensubgroepvankwetsbare ouderenbinnendezedoelgroep(bijvoorbeeld65-plussersmeteenchronischeaandoeningof alleenstaanden).

Doel

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorderelatiefvitale50-plusser:deelnemerszijnzesmaandennaaanvangvande interventieminimaal150minutenperweekmatigtotintensieffysiekactief.Deelnemerszijn oplangetermijn(twaalfmaandennaaanvang,endaarna)minstensnetzoactiefalsbij aanvang.Voordemeerkwetsbareouderen,meteenbeperkterbeweegpotentieel:deelnemers

bewegennazesmaanden(endaarna)minstensevenveelalsbijaanvang.Terugvalwordt voorkomen,vooruitganginbeweeggedragwordtaangemoedigd,waarbijiedere10minuten vooruitgangwinstisvoordedoelgroep.

Bron: ActiefPlus(loketgezondleven.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennisvanbeleid

Hetisbelangrijkomgoedopdehoogtetezijnvandevisieenhetbeleidvandeoverheidophet gebiedvansport,bewegenengezondheid.Zoisonderanderehetlandelijksportbeleid vastgelegdin HoofdlijnenSportakkoordII:Sportversterkt enisde Landelijkenota gezondheidsbeleid2020-2024 belangrijk.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://nocnsf.nl/sportakkoord

Persoonskenmerken

Kenmerkendvooreenleefstijlcoachisdathijveelinitiatievenneemt,dathijkanimproviseren, dathijgemakkelijkindeomgangmetanderenisengoedcontactenkanonderhouden.Positieve uitstralingenenthousiasmezijnbelangrijkeeigenschappen.Werkenaanduurzame leefstijlveranderingvraagtdenodigeflexibiliteitendoorzettingsvermogenvandekantvande leefstijlcoach.

Opdracht5 Kwaliteitenleefstijlcoach

Debelangrijkstekwaliteitenvaneenleefstijlcoachzijn:

1.analyserenenadviseren

2.organiserenencoördineren

3.coachen

4.netwerken

5.communiceren

6.kennisvandoelgroepen

7.kennisvanleefstijlprogramma’s,interventies

8.kennisvanbeleid(sportbeleid,gezondheidsbeleid) 9.persoonskenmerken.

a. Welkevandekwaliteitenvaneenleefstijlcoachvindjijhetbelangrijkste?Noemde belangrijkstedrieofvierkwaliteiten.

b. Beschrijfvandezedrieofvierbelangrijkstekwaliteiteninwelkematejijdezekwaliteital hebt.

c. Formuleervoordezedrieofvierkwaliteiteneenpersoonlijkleerdoel.

Opdracht6 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

Jekunteentyperingvanhetberoepvanleefstijlcoachgeven.

Jekuntdebelangrijkstewerkzaamhedenvandeleefstijlcoach beschrijven.

Jekunthetwerkveldvandeleefstijlcoachbeschrijven.

Jekuntdebelangrijkstekwaliteitenvandeleefstijlcoachbeschrijven.

1.4Verdiepingsstof-Topsportleefstijlcoaching

Erverandertveelinhetdagelijkslevenvanjonge,talentvollesporters.Nietalleeneentoenemend aantaltrainingsurenenwedstrijden,maarooklangeperiodesvanhuisofzelfsaloprelatief jongeleeftijduitwonend.Erwordeningrijpendekeuzesgemaaktendeconsequentiesvandie keuzesmoetenwordendoorgrondengeaccepteerd.Topsportvraagtkortomalopjongeleeftijd eenhogematevanzelfstandigheideneenleefstijldiebijdraagtaandegesteldedoelstellingen. Doordatnietmagwordenveronderstelddatdergelijkecompetentiesautomatischaanwezig zijnbijdebetreffendeleeftijdsgroepishetnoodzakelijkomzehierinteondersteunenen begeleiden.

Topsportleefstijl

Ondereentopsportleefstijlwordtverstaandeeffectieveinrichtingvandeleef-en trainingssituatietenbehoevevandeontwikkelingvantalentvolletottopsportereninfunctie vaneencontinupresterenoptopniveau.Desporterkanzichdooreeneffectievetopsportleefstijl optimaalvoorbereideneninzettenbijtrainingenenwedstrijden.Hetresultaatiseenleefwijze dieisafgestemdopdeontwikkelingtothetberoepvantopsporter.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Begeleiding

Debegeleidingvoorhetsporttechnischedeelenhetniet-sporttechnischedeelwordtsamen metdetrainer-coachendiensbegeleidingsstafafgestemdzodatallebegeleidingsactiviteiten elkaarversterken.

Speerpuntenzijn:

1.Begeleidenvande(her)inrichtingvandeleef-entrainingssituatievandesporter

2.Begeleidingvandeontwikkelingvanhetzelfregulerendgedragvandesporter

3.Begeleidenvandeloopbaanplanningvandesporter(sportloopbaan,vervolgloopbaan).

Inallegevallenwordtdezevormvanbegeleidingaangestuurddoordecoachenvormteen integraalonderdeelvanhet(sporttechnische)jaarplanofactiviteitenplanvandesporter.

DeTopsportLeefstijlCoachdientzich,tijdensdebegeleidingvandesporters,terichtenopde competentiesdiepassenbijeentopsportleefstijl.Debegeleidinghoudtinhetinformerenen adviserenvandesportereninsommigegevallenondersteunenbijdeuitvoering.Ermoetvoor wordengewaaktdatdeteformulerendoelstellingenenactieplannendekeuzevandesporter zijnendeconsequentiesvandekeuzesdoordesporterwordenherkendenerkend.

Integriteitenvertrouwenzijnbelangrijkekernbegrippeninhetbegeleidenvansporters,maar deTopsportLeefstijlCoachisgeenvertrouwenspersoon,datiseenaparteofandererol.De spelregelsoverwatwelennietmetderdenofindebegeleidingsstafwordtbesprokenmoeten welhelderzijn(uitgangspunt:uitsluitendmetinstemmingvandesporter).Ditgeldteveneens vooralleswatbinnenhetbegeleidingsteamwordtbesproken.

Uiteindelijkishetdoeleenevenwichtigenrealistischprogrammavoordesporter.Alsvuistregel geldtdatzolangsportersonderdeleerplichtvallenhetstudieprogrammaensportprogramma minimaalgelijkwaardigzijnmitsdestudieresultatenvoldoendezijn(alsvastgelegdinde planning).Bijouderesportersligtdeuiteindelijkebeslissingenverantwoordelijkheidbijde sporterzelfmaarwordthetafrondenvaneenstudiezeergestimuleerd.

WerkzaamhedenNOC*NSF

VanuitNOC*NSFwordtgetrachtominzichtelijktekrijgenwelkecompetenties(kennis, vaardighedenengedrag)behorentoteentopsportleefstijl,hoeenwanneerdezehetbeste aangeleerdkunnenwordenenwelkecompetentiesnoodzakelijkzijnomditaantelerenbij sporters.Dezewerkzaamhedenvindenplaatsinoverlegmeto.a.deTopsportLeefstijlCoaches werkzaamopdeCTO’senNTC’s.

Bron: www.nocnsf.nl

1.5Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA1

BEWEGENENGEZONDHEID

Inhoudthema

• Bewegenengezondheidseffecten

• Gezondbewegen

• Beweegprogramma’s

• Aanbiedersvanbeweegprogramma’s

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dekostenvoordegezondheidszorgzijndeafgelopenjarenenormgestegen.Alsergeen maatregelengenomenworden,zijndekostennauwelijksmeeroptebrengen.Deoverheid verlegtdeaandachtdanookinderichtingvandepreventie.Eengezondeleefstijlkanoptermijn dekostenvoordegezondheidszorgdrukken.Hetfeitdatmensenroken,kostdesamenleving ongeveer2,5miljardeuroperjaarenalcoholgebruikminstens3miljardeuro.Ditzijnschattingen. Exactegegevenszijnmoeilijktegeven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bewegenvormteenbelangrijkeleefstijlfactor.Deoverheidzetflinkinophetpromotenvan deelnameaansport-enbewegingsactiviteiten.Regelmatigbewegenlevertgezondheidswinst opendearbeidsproductiviteitstijgt.Ditthemabesteedtaandachtaandegezondheidseffecten vanbewegen.Vervolgensleerjehoeveeljeminimaalmoetbewegenwilhettot gezondheidsbevorderingleiden.Waaraanjedanmoetvoldoen,isbeschreveninde beweegrichtlijnenvandeGezondheidsraad.Totslotstaanwestilbijallerleibeweegprogramma’s enbijdeaanbiedersvandezeprogramma’s.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Bewegenengezondheid’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1: Steltdebeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-en beweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebelangrijkstegezondheidseffectenvanbewegenbeschrijven.

• Jekuntbeschrijvenwatverstaanwordtondergezondbewegen.

• Jekuntdebelangrijkstebeweegprogramma’sglobaalbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteaanbiedersvanbeweegprogramma’sbeschrijven.

1.1Casus

Opdracht1 Casus

Gezondeschool

Adjan,vakleerkrachtbewegingsonderwijsaanhetSorbetcollege,heefttweestagiairsvanhet profielLeefstijlcoachuitgenodigd.HetSorbetcollegeiseenschoolvoorvoortgezetonderwijs metzo’n1400leerlingen.Adjanverteltdathijgezondheidheelbelangrijkvindt,endathijgraag wildatdeschooldaareenbijdrageaanlevert.HijwilgraagdatdetweestudentenvanSport& Bewegeneencampagneofprojectopzetten,gerichtopvoedingenbewegen.Hetmoetde leerlingenvanhetSorbetcollegeduidelijkwordendatvoldoendebewegenengoedevoeding eenbelangrijkebijdrageleverenaandegezondheid.Adjanwenstdetweestudentenveelsucces!

Kennis

a. Watishetbelangvanbewegenvoordegezondheid?

b. Watishetbelangvangoedevoedingvoordegezondheid?

c. Welkebijdragezoudezeschoolkunnenleverenaanhetbevorderenvangezondevoeding enmeerbewegen?

d. Welkeinterventiesofprogramma’szijnervoorhetvoortgezetonderwijs?Welkeprogramma’s richtenzichopbewegenen/ofopvoeding?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

e. Watlijktjequainterventieofprogrammageschiktomalsprojectoptezettenbinnendeze school?

f. Inwelkestappenzoujedatprogrammainvoeren?

1.2Bewegenengezondheidseffecten

Vanbewegingsarmoedetotactieveleefstijl

Sportenbewegenzijnactiviteitenmetmaatschappelijkbelangrijkefuncties,waarveelmensen plezieraanbeleven.Zeleverenbijvoorbeeldeenbelangrijkebijdrageaandevolksgezondheid enaandearbeidsproductiviteit.Zoblijkenlichamelijkactievewerknemersminderteverzuimen ensnellerteherstellennauitval.Lichamelijkeinactiviteitvormteenvandebelangrijkste onafhankelijkerisicofactorenvoordegezondheid.Ditgeldtvooralvoorvroegtijdigesterfteaan hart-envaatziektenenhetoptredenvantalvanchronischeaandoeningen.Sportenbewegen zijndusgoedvoordegezondheid.HelaashebbenveelNederlanderseeninactieveleefstijlen bewegenwedusonvoldoende.Kinderenenjongerenzittenveelachterdecomputerenvoor detelevisie,veelmensenhebbeneenzittendberoep,enomergenstekomenstappenweinde auto.

VoordeoverheidisbewegeneenbelangrijkefactoromdegezondheidvanNederlanderste bevorderen.Datblijktookweeruitdemeestrecentesportnotavandeoverheid,Sportakkoord II.

Bevorderenvangezondheid

Enwewerkenaanmeerbetekenisvansport.Betekenisgaatoverdewaardevansportvoorde maatschappij:energie,plezierenzingevinginhetdagelijkslevendoorenvandesportzelf, maarookeenbijdrageaanhettegengaanvaneenzaamheidenkansenongelijkheid,ofjuisthet bevorderenvangezondheid.

VanuithetNationaalPreventieakkoordisbijvoorbeelddeBeweegalliantiegestart.Hierbijgaat hetomdesamenwerkingvanverschillendepartijendiehetdagelijksbewegenpromotenen mogelijkmaken.

Jonggeleerdisoudgedaan.Daarommoetergewerktwordenaandebasisendatzijnde bewegingsvaardighedenvankinderen.DaaromisVaardiginBewegeneenvandezesambities uithetSportakkoordII.HetthemaVaardiginBewegenstreeftnaarkansenvooriederkinden iederejongereomvaardigenveelzijdigtesportenenbewegen – onderdejuistebegeleiding –waarbijplezierenontwikkelingcentraalstaan.Debasisvooreenlevenlangsportenenbewegen wordtgelegdinjejeugd.

Factorendiedegezondheidbepalen

Sportkaneenpositievebijdrageleverenaandegezondheid.Dezepositieveeffectenzienwe inallegebiedenvandegezondheid:delichamelijke,degeestelijkeende sociaal-maatschappelijke.Hiergaanwevoornamelijkinopdelichamelijkegezondheidseffecten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eengrootaantalfactorenbepalenonzegezondheid.Dezefactorenkunjeverdelenindrie categorieën:

• leefstijlfactoren

• omgevingsfactoren

• persoonsgebondenfactoren.

Kwartvankankergevallenveroorzaaktdoorongezonde leefstijl,metnameroken

EenongezondeleefstijlzorgtvooreenkwartvanallegevallenvankankerinNederland.Met namerokeniseengroteveroorzakervankanker.Datblijktuitvrijdaggepubliceerdonderzoek vandeNederlandseOrganisatievoorToegepastNatuurwetenschappelijkOnderzoek(TNO)in opdrachtvanKWFKankerbestrijding.Ookeenongezondeleefomgevingheefteengroteinvloed ophetaantalkankergevallen.VolgenshetKWFkunnenpreventiemaatregelentot40.000jaarlijkse gevallenvankankervoorkomen.

Bron: NRC,november2023.

Leefstijlfactoren

Totdeleefstijlfactorenhorenbewegen,roken,alcoholgebruik,voedingenontspanningof stress.Afgekortwordtgesprokenover BRAVO.Somswordenookhygiëneenseksueelgedrag totdeleefstijlfactorengerekend.Dezeleefstijlfactorenkomenindeoverigethema’svan leefstijlcoachuitgebreidaandeorde.

Kiemvoorkankeraljonggelegd

AlsalleNederlandersgezondzoudenleveneneten,zoudatcirca30.000nieuwekankergevallen perjaarkunnenschelen. “Nukrijgencirca90.000Nederlandersperjaartehorendatzijkanker hebben”,zegtEllenKampman,hoogleraarvoedingenkankeraanUniversiteitWageningen. VolgensKampmanbeseffenvooraljongerenveelteweinigdatzijmeteengezondeleefstijlde kansopkankeraanmerkelijkkunnenverkleinen. “Opjeugdigeleeftijdwordtdekiemgelegd voorkankeroplatereleeftijd”,aldusKampman.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/baked-fried-salmon-salad-paleo-keto-1907858902 Voedingiseenvandeleefstijlfactoren.

Omgevingsfactoren

Onderdeomgevingsfactorenvallenonderanderedearbeidsomstandigheden, woonomstandighedenensocialerelaties.Uitonderzoekblijktdatdegezondheidin achterstandswijkenslechterisdanhetNederlandsgemiddelde.Desociaaleconomischestatus (SES)vanmensenblijktinhogematesamentehangenmetleefstijlengezondheid.Mensen meteenlaagopleidingsniveau,wonendineenachterstandswijk,hebbeneenongezondere leefstijlenzijnmindergezonddanmensenmeteenhogeSES.

Sociaaleconomischegezondheidsverschillen(SEGV)

Sociaaleconomischegezondheidsverschillen(SEGV)zijnsystematischeverschilleningezondheid enlevensverwachting,afhankelijkvaniemandspositieindemaatschappij,veelaluitgedrukt insociaaleconomischestatus(SES).Sociaaleconomischestatuswordtbepaaldopbasisvan opleiding,inkomenenpositieopdearbeidsmarkt.SEGVzijnoverdehelewereldaangetoond. InNederlandlevenmensenmetbasisonderwijsofvmbogemiddeld4jaarkorterdanmensen methboofeenuniversitaireopleiding.Enzelfs15jaarinmindergoedervarengezondheid.

Bron: SociaaleconomischeGezondheidsverschillen(SEGV)(pharos.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Persoonsgebondenfactoren

Omderelatietussenbewegenengezondheidduidelijktemaken,zijndepersoonsgebonden factorenhetmeestinteressant.Voldoendebewegingheeftopdevolgendepersoonsgebonden factorenregelmatigeengunstigeffect,zodatjeindirecthetrisicoopziektenverlaagt:

• lichaamsgewicht

• bloeddruk

• vetpercentage

• botdichtheid

• triglyceridengehalte

• ratioHDL-LDL-cholesterol

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• glucose-intolerantie

• insulinegevoeligheid.

Dezepersoonsgebondenfactorenkunnendekansopbepaaldeziektesofaandoeningen vergroten.Zobeïnvloedjedoorvoldoendebeweginghetlichaamsgewichtpositiefenneemt dekansopovergewichtdusaf.Overgewichtiseenbelangrijkerisicofactorvoor:

• coronairehartziekten:aandoeningendiewordenveroorzaaktdoorafwijkingeninde kransslagaders.Demeestvoorkomendeenbekendeishethartinfarct.

• cerebrovasculairaccident(CVA),ookweleenberoertegenoemd.Erzijntweevarianten, namelijkdehersenbloedingenhetherseninfarct.

• diabetesmellitustype2(suikerziekte).Ditontstaatoplatereleeftijdalsgevolgvanslechter werkendeinsulineofeenverminderdegevoeligheidvoorinsuline.

• bepaaldevormenvankanker

• artrose,gewrichtsslijtage.

Vooralhethogepercentagekinderenenjeugdigenmetovergewichtiszorgwekkend.

Overgewicht

In2021haddehelftvandeNederlandersvan18jaarofouderovergewicht:36procenthad matigovergewichten14procenthadernstigovergewicht(obesitas).48procentvande volwassenenhadeennormaalgewichten1procenthadondergewicht.Hetpercentage volwassenenmetmatigenernstigovergewichtisnietveranderdsinds2014.

Bron: Hoeveelvolwassenenhebbenovergewicht?-Nederlandincijfers2022.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvaneflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/gezond-gewicht

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/fat-overweight-teenager-boy-has-bad-1810589572 Ernstigovergewicht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Regelmatigintensiefbewegenverlaagtookdekansopeenverhoogdebloeddruk.Eentehoge bloeddrukverhoogtvooraldekansopcoronairehartziektenenCVA.Daarnaastbeïnvloedt bewegendeverhoudingtussenHDL-(hogedichtheidlipoproteïnen)enLDL-(lagedichtheid

lipoproteïnen)cholesteroloppositievewijze.EenhoogLDLkanschadelijkzijn.Bijhoge concentratieontstaatophopingindewandenvandebloedvaten.Ditleidttotaderverkalking ofarteriosclerose.Andereziekteswaaropvoldoendebewegenrisicoverlagendwerkt,zijn:

• osteoporose(botontkalking)

• dikkedarmkanker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• borstkanker

• dementie

• depressie

• COPD(longaandoening).

Bewegenenpositievegezondheid

TussendelichaamsfunctiesvanPositieveGezondheidenfysiekewaardevanhetHumanCapital Modelbestaatdeduidelijksteovereenkomst.Hierbijgaathetoverhoegezondiemandzich voelt,ofiemandklachtenvrijis,zichfitvoelt,eengoedeconditieheeftenkanbewegen.

• DefysiekewaardeuithetHumanCapitalModellaatziendatsportenbewegenzorgtvoor eenkleinerekansopziektes,zoalsdiabetestype2,obesitas,hart-envaatziektenenberoerte, waardoormensenzichgezondervoelen.

• Voldoendesportenbewegenzorgtvooreenbeterimmuunsysteemeneenbeter uithoudingsvermogen,waardoormensenzichfitvoelen.

• ZopleitErik Scherder,hoogleraarneuropsychologie,voormeersportenbewegenzodat wemindervatbaarzijnvoorhetcoronavirusofanderevirussen.

• OokzienweinhetHumanCapitalModeldatsportenbewegenzorgtvoorsterkerespieren enbeterealgemenebewegingsvaardigheden.

Bron: HoedragensportenbewegenbijaanPositieveGezondheid? – Allesoversport.nl.

Lichamelijkeinactiviteitensterfgevallen

Deexactegezondheidsrisico’sdiealleentoeteschrijvenzijnaanonvoldoendebewegen,zijn moeilijkinteschatten.Ditheeftvooraltemakenmethetfeitdatinactiviteitbijdraagtaaneen verhoogdekansopobesitas.Overgewichtenzekerernstigovergewichtbrengenookweer allerleigezondheidsrisico’smetzichmee.Bovendienblijktuitonderzoekdateenongezonde leefstijlmeestalbetrekkingheeftopmeerdereleefstijlfactoren.Zogaatonvoldoendebewegen vaaksamenmetroken.Watduspreciesophetcontokomtvaninactiviteitislastigtebepalen. Tochgaatmenervanuitdatinactiviteitongeveer6%vandetotalesterfteveroorzaakt. OnvoldoendebewegenisinNederlandjaarlijksdeoorzaakvannaarschattingruim8000 sterfgevallenenvaneenaanzienlijkdeelvandegevallenvancoronairehartziekten.

Eriseenduidelijkverbandtussenbepaaldeaandoeningeneninactiviteit.Inactievemensen hebbenmeerkansop:

• cerebrovasculairaccident(CVA)(21%meerkans)

• hartinfarct(20%meerkans)

• diabetesmellitus(10%meerkans).

Ineenonderzoek,gepubliceerdinhetgerenommeerdeblad TheLancet,komtmenmetiets anderepercentages.Opbasisvaneengrote,internationalevergelijkingzoucirca6%vanalle hart-envaatziekten,7%vantype2-diabetes,10%vanborstkankereneveneens10%vanalle gevallenvandarmkankerkunnenwordentoegeschrevenaanlichamelijkeinactiviteit.Bovendien kunnenvandecirca57miljoensterfgevallenopjaarbasiswereldwijd5,3miljoenworden toegeschrevenaanlichamelijkeinactiviteit.Delevensverwachtingvandewereldbevolkingkan met0,68jaartoenemenwanneerlichamelijkeinactiviteitisuitgebannen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ziektelastalsgevolgvaninactiviteit

Wanneeriedereenvoldoendezoubewegen,zoudegemiddeldelevensverwachtingvooralle 40-jarigeNederlandersmet0,7jaartoenemen,waarvan0,3jaarziektevrij.Debijdrageaande ziektelastvanlichamelijkeinactiviteitligtop3,5%.Rokenveroorzaaktdehoogsteziektelast (13%).Ookernstigovergewichtzorgtvoorrelatiefveelgezondheidsverlies.Ongeveer5%van deziektelastishieraantoeteschrijven,vooralvanwegederelatiemetdiabetesenhartziekten. Overmatigalcoholgebruikkenteenziektelastvan4,5%.Waarrokenleidttotveelverloren levensjaren,veroorzaakternstigovergewichteenrelatiefgrootverliesvangezondejaren.Dit komtdoordaternstigovergewichtvooralgekoppeldisaanminderdodelijkeziekten,zoals diabetes.Mensenmetmatigovergewichtverliezenmindergezondheiddanmensenmeternstig overgewicht.Mensendieteweiniglichaamsbeweginghebben,teveelalcoholdrinkenofniet gezondeten,verliezengemiddeldgenomenmindergezondheiddanrokersenmensendiete zwaarzijn.Denegatieveinvloedvaninactiviteitopovergewichtlaatgoedhetbelangvan voldoendebewegenvoordegezondheidzien.

Sedentairgedrag

Steedsvakerziejedetermsedentairgedrag.Onder sedentairgedrag vallenallerleigedragingen meteenerglaagenergieverbruik,zoalstelevisiekijken,computerenenzitten.Uitsteedsmeer onderzoekblijktdatsedentairgedragschadelijkisvooronzegezondheid.Jemoetdetermen ‘sedentairgedrag’ en ‘lichamelijkeinactiviteit’ nietdoorelkaargebruiken.Lichamelijkinactieve mensenbewegennietofnauwelijks.Zedoenteweinigaansportenbewegen.Mensenmet sedentairgedragzittenteveel,maarkunnendaarnaastwelvoldoendebewegen.

VolgensdeGezondheidsraadhangtlangdurigzittensamenmeteenhogerrisicoopvroegtijdig overlijden:meerdan8uurperdagzitten,kanleidentot27%meerkansopvroegtijdigoverlijden danalsmenminderdan4uurzit.Ookgaatlangdurigzittengepaardmeteenhogerrisicoop hart-envaatziekten:mensendiemeerdan8uurperdagzittenenweinigbewegen,lopen74% meerkansophart-envaatziektendanmensendieminderdan4uurperdagzittenenheelveel bewegen.Daarnaastzijneraanwijzingendatlangdurigzittendekansopdiabetestype2, depressieveklachtenensommigevormenvankankerverhoogt,maarhetbewijsdaarvooris mindersterk.Erisweiniggoedonderzoekgedaannaarderelatietussenlangdurigzittenen hetrisicoopaandoeningenaanhetbewegingsapparaat(spieren,gewrichten,pezenenbanden).

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.gezondleven.be/files/beweging/Sedentair_gedrag_factsheet-2018.pdf Gezondheidsrisico’svansedentairgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lichamelijkeactiviteitheeftdusdiversepositieveeffectenopdegezondheid.Aangeziende Nederlandsebevolkingonvoldoendebeweegt,ishetvanuitgezondheidsoogpuntbelangrijk lichamelijkeactiviteittebevorderen.Deoverheidstimuleertmensentoteenactievereleefstijl. Gemeenten,sportbondenenanderorganisatieswordenaangezettoteenactieversportbeleid, datmoetleidentotnieuwesport-enbeweegactiviteiten.Uithetvolgendevoorbeeldblijktdat ookorganisatiesoplokaalniveauzichinzettenvooreenactieve(re)leefstijl.

JOGG

JOGGstreeftnaareen ‘leefstijltransitie’ vanongezondnaargezondleven.Maardesamenleving veranderjenietinééndag.Jehebtdraagvlaknodig,ideeën,strategieën,experimentenentijd.

Wiezijnwij?

JOGGwildemaatschappijzogezondmakendatwelvaartsziektenalsovergewichtenobesitas geenkansmeermaken.

HoewerktdeJOGG-aanpak?

DeJOGG-aanpakrichtzichopallekinderenenjongereninNederlandvan0t/m23jaar. Wemakendeleefomgevingwaarinkinderenveelkomengezond(thuis,buurt,school,vrijetijd, sport,werkenmedia)doortewerkenvanuitzesessentiëlevoorwaarden(politiek-bestuurlijk draagvlak,publiek-privatesamenwerking,gedeeldeigenaarschap,verbinding,preventie& zorg,communicatie,enmonitoring&evaluatie)welkedebasisvormenvooralleactiviteiten diewordenuitgevoerddooreenlandelijkenlokaalwerknetdatbestaatuitbeleidsbepalers, professionalsenallevolwassenendieomhetkindheenstaan.

Bron: JOGG Samenmakenwegezondgewoon.

Bekijkhetfilmpje ‘JOGG-aanpak:eengezondeleefomgevingvoorallekinderenenjongeren’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof ‘Sedentairgedrag’.

Opdracht2 Aandoeningendoorbewegingsarmoede

Inactiviteitofbewegingsarmoedevergroothetrisicoopeenaantallichamelijkeaandoeningen.

a. Maakeenlijstjevanaandoeningenwaarvoorditgeldt.

b. Vergelijkjouwlijstjemetdatvaneenofmeerderemedestudenten.

c. Controleeraandehandvandetheorieofzoekopinternetofhetlijstjeklopt.

Opdracht3 Gezondheidsfactoren

Onzegezondheidwordtbepaalddoordriefactoren,namelijk:

1.leefstijlfactoren

2.omgevingsfactoren

3.persoonsgebondenfactoren.

a. Geefvanelkvandedriefactorendieonzegezondheidbepalentweevoorbeelden.

b. Dedriefactorenhoudenverbandmetelkaar.Deomgevingsfactorsociaaleconomische statusheeftinvloedopeenaantalleefstijlfactoren.Omwelkeleefstijlfactorengaathet? GeefeenverklaringvoorhetverbandtussenSESendebetreffendeleefstijlfactor.

Opdracht4 Sedentairgedrag

a. Geefeenomschrijvingvanhetbegripsedentairgedrag.

b. Hoeveeluurperdag(gemiddeld)vertoonjijsedentairgedrag?

c. Vergelijkditmeteenaantalvanjemedestudenten.

d. Isditsedentairgedragbijjoudelaatstevijfjaartoegenomenofafgenomen?Waarheeftdie (eventuele)veranderingmeetemaken?

e. Bijna3,5miljoenwerknemersinNederlandzittenmeerdan4uurperdag.Hoezoujedit aantalnaarbenedenkunnenkrijgen?

1.3Gezondbewegen

Voldoendebewegen

Devragendiezichbijderelatietussenbewegenengezondheidvoordoen,zijn:

• Hoeveellichaamsbewegingisnodigvooreengoedegezondheid?

• Welkevormenvanlichaamsbewegingzijnhetmeestgeschikt?

OpbasisvanonderzoekismenzowelinNederlandalsookineengrootaantalanderelanden totovereenstemminggekomenoverdenormvoordehoeveelheidlichaamsbeweging.In NederlandisdezenormeenaantaljarengeledenvastgelegdindeNederlandseNormGezond Bewegen(NNGB).Inmiddelsisdezenormvervangendoordebeweegrichtlijnen.Hieruitblijkt opnieuwdatmatigintensiefbewegenalleidttotgezondheidswinst.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/bewegen

Brengbeweginginjedag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debeweegrichtlijnen

Dezerichtlijnen,vastgesteldin2017,zijngebaseerdopeenuitgebreideanalysevanalhet bestaandeonderzoeknaardegezondheidseffectenvanbewegen.Uitditonderzoekblijkt opnieuwhetbelangvanbewegenenderisico’svanteveelzitten(sedentairgedrag).

Opbasisvandegevondenresultaten,zijndevolgendebeweegrichtlijnenopgesteld.

Debeweegrichtlijnenvoorvolwassenenenouderen:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,verspreidoverdiverse dagen.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,voorouderen gecombineerdmetbalansoefeningen.

• Voorkomveelstilzitten.

Debeweegrichtlijnenvoorkinderenvan4tot18jaar:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstenselkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/of intensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzitten.

Voorkinderenjongerdan4jaargevendebeweegrichtlijnengeenadvies,wegensgebrekaan onderzoek.Voorhenishetbelangrijkstedatzegevarieerdbewegenenmotorischevaardigheden aanleren.

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://www.allesoversport.nl/thema/gezonde-leefstijl/beweegrichtlijnen-voor-65-plussers-sterk-blijven-op-latere-leeftijd/ Beweegrichtlijnenvolwassenenenouderen.

Bekijkhetfilmpje ‘DeBeweegrichtlijnen’

Derichtlijnengaanuitvaneenminimum.Naarmatejemeerbeweegt,wordendepositieve effectenvanbewegengroter.Datgeldtomgekeerdvoorveelzitten.Hoemeerjezit,destegroter denegatieveeffecten.Jekuntinenigematedoorveeltebewegendenegatieveinvloedvante veelzittenverminderen,maarnietgeheeltenietdoen.Daaromadviserendebeweegrichtlijnen omjebewusttezijnvanjezitgedragenstilzittenteverminderen,ofteminimaliseren.

Hetgaatuitdrukkelijkommatigintensievevormenvanbewegen.Datzijnvormenvan lichamelijkeactiviteitwaarbijersprakeisvaneenverhoogdehartslageneenversnelde ademhaling.Matigintensieveactiviteitenzijnwandelen,fietsen,trampolinespringenen paardrijden.

BewegenNederlandersvoldoende?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Matigintensiefbewegenheefteffectopdegezondheidenditkomtdanooktotuitdrukkingin denieuwerichtlijnen.Jekuntnudevraagstellen:hoegezondbeweegtNederland?Hoeveel procentvoldoetaandebeweegrichtlijnen?

In2022voldeed44%vandevolwassenenaandebeweegrichtlijnenvandeGezondheidsraad. Dehelftvanallevolwassenendeedvoldoendeaanmatigintensieveinspanningen,zoalsfietsen, tuinierenofzwemmen.78%deedvoldoendebot-enspierversterkendeoefeningen,zoals hardlopenofvoetballen(CBS,RIVM).

Helaasisditeenafnametenopzichtevan2017.Indatjaarvoldeednog47%aande beweegrichtlijnen.Hetdoelvandeoverheidisdatinhetjaar204075%aanderichtlijnenvoldoet. Datdoellijktnogverweg.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

In2022voldedenongeveerevenveelmannenalsvrouwenvan18jaarofouderaande beweegrichtlijnenMeermannendedenvoldoendematigofzwaarintensieveactiviteiten,terwijl meervrouwenvoldoendeactiviteitendedendiebottenenspierenversterken.Meermannen (52%)danvrouwen(49%)sportteniedereweek.

Vanallevolwassenenvoldeden75-plussershetminstvaakaandebeweegrichtlijnen:29%.Van de18-tot35-jarigenvoldeed48%aandezerichtlijnen.Indezeleeftijdsgroepgaf63%aan wekelijkstesporten,onderdemensenvan75jaarofouderwasdatmet31%hetlaagst.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/37/ruim-4-op-de-10-volwassenen-bewegen-voldoende#:~:text=Om%20te%20voldoen%20aan%20de,meerdere%20dagen%20in%20de%20week. Leeftijdenbeweegrichtlijnen.

Meermensenmethbo-ofuniversitaireopleidingvoldoenaandebeweegrichtlijnen. Vande25-plussersmeteenafgerondehbo-ofuniversitaireopleiding,voldeed49%aande beweegrichtlijnen,enzei65%datzeiedereweeksporten.Vandegenendiemaximaal basisonderwijsofvmbohebbenafgerond,voldeed35%aandezerichtlijnen,engaf30%aan

elkeweektesporten.Ookalswerekeninghoudenmetleeftijdzienwedatmeermensenmet eenafgerondehbo-ofuniversitaireopleidingaandebeweegrichtlijnenvoldoen,enaangaven wekelijkstesporten.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/37/ruim-4-op-de-10-volwassenen-bewegen-voldoende#:~:text=Om%20te%20voldoen%20aan%20de,meerdere%20dagen%20in%20de%20week. Opleidingsniveauenbeweegrichtlijnen.

Opdracht5 Beweegrichtlijnen

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Watzijndebeweegrichtlijnenvoordeverschillendeleeftijdscategorieën?

b. Ganawievanhetgroepjevoldoetaandebeweegrichtlijnen.

c. Bespreekmetelkaarhoehetkomtdatjeerwel/nietaanvoldoet.

d. Gauitvanjegroepsgenotendienietaandebeweegrichtlijnenvoldoen.Watzoudenzij moetendoenomerwelaantevoldoen?Watzoudenzekunnenveranderen?

Opdracht6 Beweeggedragvanouderen

a. Zoekopinternetnaargegevensoverhetbeweeggedragvanouderen.Hoeveelprocent voldoetaandebeweegrichtlijnen?Hoeveelprocentsportwekelijks?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Bespreekmeteengroepjeopwelkemanierjehetpercentagedatvoldoetaande beweegrichtlijnenkuntverhogen.Welkemaatregelenzoujenemen?

1.4Beweegprogramma’s

Indezeparagraafgaanweinopprogramma’seninterventieswaarbijhetaccentligtopbewegen. Verschillendeorganisaties,variërendvansportbond,sportvereniging,zorgverzekeraar, zorginstellingtotgemeente,proberenmetallerleimaatregelenenprogramma’smensenaan

tezettentoteengezondeenactieveleefstijl.Demeesteinterventieskunjevindenopdewebsite vanLoketGezondLeven.Bij ‘interventieszoeken’ maakjedekeuzevoor ‘sportenbewegen’ Alsjevervolgenszoektopdemeesteffectieveinterventies,komjeonderandereSLIMMERen COOLtegen.Ditzijnzogenoemdegecombineerdeleefstijlinterventies,dieineenvolgendthema aandeordekomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenanderewebsitewaarjebeweegprogramma’skuntvinden,isdedatabasevanKenniscentrum Sport&Bewegen.

Bekijkdedatabankenopdewebsites‘LoketGezondLeven’en‘KenniscentrumSport&Bewegen’

Jezultmerkendatervrijwelgeenprogramma’szijndiezichalleenopbewegenrichten.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.loketgezondleven.nl/interventies-zoeken#/Overview Interventiesophetgebiedvansportenbewegen.

Beweegprogramma’s

• Zichtopevenwicht

• RealFit

• Elkestaptelt

• BeweegkuurGLI

• TheDailyMile

• SociaalVitaal

• Lekkerfit!

• Gezonderwijs.

Zichtopevenwicht

Dezeinterventierichtzichopzelfstandigwonendeouderen(65+)diebangzijnomtevallenen daardooractiviteitenvermijden.Bijvoorkeurwordthetprogrammaineengroepaangeboden, maarhetkanookopindividuelebasis.

Hetdoelisnietalleenhetverminderenvandekansopvallen,maarookhetverminderenvan debezorgdheidenhetvermijdingsgedrag.Menstreeftnaarhetvergrotenvandedagelijkse activiteitenmeerbeweging.Ditlaatstekanallerleivormenaannemen,variërendvanwandelen totdeelnemenaaneengroepsactiviteit.

Degroepscursusomvatachtwekelijksebijeenkomstenvan2uur,pluseen herhalingsbijeenkomst.

RealFit

Ditprogrammarichtzichopjongerenindeleeftijdvan13tot18jaarmeteentehogeBMI(22-30). Jongerenmet morbideobesitas mogennietdeelnemenaanditprogramma.Dejongerenén hunouders/verzorgersmoetengemotiveerdzijnomaanhetprogrammadeeltenemen. Hetdoelishetrealiserenvaneenduurzameafnamevanhetovergewicht.

RealFitbestaatuit:

• eenintakedooreendiëtist(45minuten)

• driebeweeglessen(60minuten)

• drievoedingslessen(60minuten)

• drieindividueleconsulten(30min)meteendiëtisteneenpsychologieprogramma

• ouderparticipatie(driebijeenkomstenvan1,5uur.)

• driemeetmomenten(bijdestart,nadertienwekenennaeenhalfjaar).

Elkestaptelt

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ElkestapteltisontwikkeldinBelgiëenisenkelejarengeledenookinNederlandgeïntroduceerd. Ditprogrammaisvooralgerichtopouderenenheeftalsuiteindelijkdoelomminimaal10.000 stappenperdagtezetten.Elkestapteltomjefitterenenergiekertevoelenenhetrisicoop hart-envaatziekten,diabetes,COPDen osteoporose teverminderen.Metdejuistebegeleiding ishetprojectooktoepasbaarvoorspecifiekedoelgroepen,waarondermensenmeteen (chronische)beperking.

Hetprojectbegintmeteeninstaptest,diedebasisconditievandeseniorentest.Opbasisvan detestresultatenwordendedeelnemersingedeeldineengroepopeigenniveauenkrijgenzij eenindividueelopbouwplanaangereikt.Ditvolgenzeindedaaropvolgendetientottwaalf

weken.Het ‘opbouwen’ vandeconditie/gezondheidstaatcentraalinhetproject.Daarnaast zijndesocialecontacteneenwezenlijkonderdeel.Dedeelnemerswerkennaareenpersoonlijk doel.Eenstappentellermotiveertmensenomuiteindelijkdagelijks10.000stappentehalen. Uitwetenschappelijkonderzoekkomtnaarvorendatjevooreengezondelevensstijlminimaal 10.000stappenperdagmoetzetten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Elkestaptelt

Deoudstedeelnemerwas98jaar.Ruim1,1miljardstappenzijnergezet.Intotaaliser786.450 kilometerafgelegddoorderuim7000deelnemers.Oftewelbijnatwintigkeerdeaarderond. Hetzijnwatcijfersvanhetsuccesvolleproject ‘Elkestaptelt’,zoalsdatinVlaanderenis uitgevoerd.VoordeZeeuwseouderenwerkerswarendezeresultatenaanleidingomditproject ooknaarZeelandtehalen.ErissamenwerkinggezochtmetSportZeelandenhetDELTAZeeland Fonds,dathetprojectfinancieelondersteunt.

Bekijkhetfilmpje ‘ElkestapteltinTilburg!’.

BeweegKuurGLI

HetdoelvandeBeweegKuur GLI ishetrealiserenvangezondheidswinstbijmensenmet overgewichtofobesitas.Doordecombinatievanondersteuningbijbewegen,gezondevoeding engedragsveranderingwordtditgerealiseerd.

Hetprogrammaisbedoeldvoormensenmetovergewichtofobesitas.Hetgaatommensen meteeninactieveleefstijl,diegemotiveerdzijnomhungedragteveranderen.

DeBeweegKuurGLIiseenprogrammavantweejaar,waarvandebegeleidingsfasetwaalf maandenduurtendeonderhoudsfaseooktwaalfmaanden.Eendeelnemerwordtbegeleid dooreenleefstijlcoach,beweegprofessionaleneenvoedingsprofessional.

Hetgaatuiteindelijkomgedragsverandering.Binnenhetprogrammawordtgebruikgemaakt vanactiverendewerkvormen,plezierindeelnemenenmotiverendegespreksvoering.

TheDailyMile

Ditschoolprogrammaduurtminimaaldriemaandenenmoetopminimaaldriedagenperweek uitgevoerdworden.HetuitvoerenvanTheDailyMilehoudtindatdehelegroepnaarbuiten gaaten15minutenwandelt,jogtofrent.Deintensiteitwordtaangepastaandefitheidvande kinderen.Deintensiteitmoetmatigtotintensiefzijn.TheDailyMilewordtuitgevoerddooralle kinderenvangroep3totenmet8vandebasisschool.

Hetdoelishetverbeterenvanhetuithoudingsvermogen(aerobefitheid).Dezeverbetering wordtgemetenmetbehulpvandeverbeterdeshuttleruntest.Kinderenmoetenzichminimaal eenhalvestapverbeteren.

HetprogrammamaaktonderdeeluitvanJOGG.

SociaalVitaal

SociaalVitaaliseenprogrammavoorzelfstandigwonendeouderen(65-85jaar)meteenlaag inkomen,dieonvoldoendelichamelijkactiefzijn,fysiekkwetsbaarzijn,eenzaamzijnenweinig weerbaarheidhebbenomtekunnenomgaanmetveroudering.DoelvanSociaalVitaalisdat dedeelnemersnaafloopeenbeterefysiekefitheidhebbenenmindereenzaamheidervaren. DehererkenningophetniveauEffectief:eersteaanwijzingenvooreffectiviteitgeldenvoorde uitkomstmatenfysiekefitheid,lichamelijkeactiviteitenervareneenzaamheid.

HetSociaalVitaal-programmabestaatuitvieronderdelen:

1.eenveelzijdigbeweegprogramma

2.eenweerbaarheidstraining

3.eensociale-vaardigheidstrainingen

4.voorlichtingoververschillendegezondheids-ensocialethema’s.

NieuwisSociaalVitaalinKleur,eenaangepasteversievoorseniorenmeteen migratieachtergrond(nieuwevariantenhererkenningvoorinterventieSociaalVitaalKenniscentrumSportenBewegen).

LekkerFit!

Metdezemethodelerenkinderenopdebasisschoolalleswattemakenheeftmeteengezonde leefstijl.LekkerFit!bestaatuiteenlespakketvoorgroep1totenmet8opdebasisschoolen heefteenpreventiefdoel.Kinderenlerenallesovergezondetenenbewegenenmaakthen bewustvandekeuzesdiezehierbijmaken.LekkerFit!isgerichtopduurzame gedragsveranderingenmaakthierbijgebruikvaneenvierstappenplan:

1.Ikdoe

2.Ikweet

3.Ikgadoen

4.Ikblijfdoen.

LekkerFit!heefteenwebsitemethandigeinformatie,waarwerkboekjes,handleidingenen beweegkaartentevindenzijn.Zobestaatereenbeweegkaartvoorgroep7en8die ‘Bewegen enmeten’ heetengerichtisophetlerenmetenvandehartslagbijverschillendeinspanningen.

LekkerFit!

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

LekkerFit!hetlespakketvooreengezondeleefstijl

LekkerFit!maaktbasisschoolleerlingenopeenleukeenleerzamemaniervertrouwdmetde voordelenvaneengezondeleefstijl.Demethodeisgerichtopdegroepen1t/m8enbehandelt dethema’svoeding,bewegenengezondekeuzesmaken.Gedragsveranderingvormtde educatievedraaddoorhetgehelelesprogramma.Deelnemendebasisscholenmeldengoede resultaten:leerlingenbewegenmeer,etengezonderenzijnvanplandatteblijvendoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Almeerdan350.000leerlingenenhunleerkrachtenenoudersplukkeninmiddelsdevruchten vandezeaanpak.LekkerFit!iseendoorhetCentrumGezondLevenerkendlespakketendraagt bijaaneenGezondeSchool.

Bron: LekkerFit!hetlespakketvooreengezondeleefstijl(lekkerfitopschool.nl).

Gezonderwijs

Infeiteisditnietéénprogramma,maareenverzamelingvantalvangrotereenkleinere programma’s,activiteiteneninterventies.Gemeenschappelijkhebbenzehetdoelomdeleefstijl vankinderenenjeugdigenteverbeteren.Hetisvooralbedoeldomscholenteondersteunen bijhetwerkenaangezondevoedingenvoldoendebeweging.Dewebsitewww.gezonderwijs.nl wijstjedeweg.Jekunteenkeuzemakentussenhetbasisonderwijsenhetvoortgezetonderwijs. Vervolgenszijnalleactiviteitengeordendonderzesrubrieken:

• hal

• theorielokaal

• kantine

• gymzaal

• CKV/mentor

• directie.

Vervolgensstaanonderdezerubriekenallerleiprogramma’s.Viadelink ‘kantine’ komje bijvoorbeeldophetprogramma ‘Degezondeschoolkantine’.Hetprogramma ‘Degezonde schoolkantine’ iseengoedemanieromvandeschoolkantineeengezondeschoolkantinete maken.Hetbiedtpraktischeinformatieenconcretehulpmiddelenwaarmeescholenaande slagkunnenomhunschoolkantinegezondertemaken.Hierbijwordenleraren,de kantinebeheerder,dedirectie,ouders,leerlingenendeGGDbetrokken.

Gezonderwijs(www.gezonderwijs.nl - home).

Leesdeverdiepingsstof ‘Effectieveinterventies’.

Opdracht7 Beweegprogramma’s

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

Bekijkdewebsite ‘Gezonderwijs.nl’.

Bekijkdewebsite ‘KenniscentrumSport&Bewegen-Databasesport-enbeweeginterventies’

a. Zoekopdewebsiteseeninterventiediejullieinteresseheeft.

b. Geefoverdezeinterventiedevolgendeinformatie:

• dedoelgroepwaaropdeinterventiegerichtis

• hetdoelvandeinterventie,watwilmenbereiken?

• deinhoudvandeinterventie

• sterkepuntenvandeinterventie

• mogelijkeverbeterpuntenvandeinterventie.

Opdracht8 Interventiechronischeaandoening

Jekrijgtdeopdrachtomvooreengroepouderenmeteenchronischeaandoeningeeninterventie teintroducerenenteimplementeren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Gaopzoeknaarminimaaldriegeschikteinterventiesvoordezedoelgroep.

b. Kieséénvandezeinterventies.Waaromkiesjedezeinterventievoordezedoelgroep?

c. Hoezoujedeinterventieintroducerenenimplementeren?

Opdracht9 Scorenvoorgezondheid

Bekijkhetfilmpje ‘IntroductieScorenvoorGezondheid’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Zoekopinternetmeerinformatieoverhetprogramma ‘Scorenvoorgezondheid’.Watisde doelgroep,hetdoelendeinhoudvanhetprogramma?InFrieslandheethetprogramma nuSamenscorenvoorgezondheideninTwenteScorenmetgezondheid.Delaatstejaren zijnerdusvariantenontstaan.

b. Denkjedatditeenkansrijkprogrammais?Waaromwelofniet?

1.5Aanbiedersvanbeweegprogramma’s

Degroepaanbiedersvanbeweegprogramma’sisgrootenerkomennogsteedsnieuwe aanbiedersbij.Debelangrijksteaanbiedersvanbeweegprogramma’szijngemeentelijke sportorganisaties,fysiotherapiepraktijken,leefstijlcoachpraktijken,zorgverzekeraarsen fitnesscentra.

Gemeentelijke(sport)organisaties

Sportbeleidwordtoplandelijkniveaugemaakt.Omdedoelstellingenvanditbeleidtebereiken, wordenhiervoormiddelen(menskracht,geld)beschikbaargesteld.Demeesteprojectenworden oplokaal,gemeentelijkniveauuitgevoerd.Ditgebeurtmeestaldoorbuurtsportcoachesdie voordeverschillendeprojectenweeranderesportprofessionalsinschakelen.

Opdiemanierbiedenzeeenvariatieaanbeweegprogramma’saan.Meestalzijndezegericht opdoelgroependieachterblijvenvoorwatbetrefthunsportdeelnameen/ofeenachterstand hebbenophetgebiedvanhungezondheid.Gemeentenwerkenbijdecoördinatieenuitvoering meestalsamenmetanderepartijen,zoalseenzorginstelling,welzijnsinstellingoffitnesscentrum.

Hengelokomtinbeweging

WelkombijZekerBewegenHengelo:hetbeweegprogrammaspeciaalvoor60-plussersuit Hengelo.EenprojectontwikkeldenuitgevoerddoorsportcentrumFit-Puntenondersteund doorondermeerdeGemeenteHengelo.Doel:zoveelmogelijk60-plussersstimulerenom structureeldeeltenemenaansport-enbeweegactiviteiten.Ofuzichnualtopfitvoeltofjuist graagwatvitalerwiltworden,wenodigenuuitomopeenverantwoordemaniertewerkenaan uweigendoelen.

Bentubangomtevallenenbeperktdituinuwbewegingsvrijheidensociaalleven?Wiltufitter enmobielerwordenopeenleukemanier?Weermeermentalerustervarenéngenietenvan eengoedenachtrust?Zinomtebewegen,maardanwelopuweigenniveauengraagbinnen eengezelligegroep?Ofbentuwelmobiel,maarwiltuuwfitheidengezondheidnogwat verbeterenenvervolgensbehouden?ZekerBewegenHengeloiservooriedereen.

Bron: ZekerBewegenHengelo.

Fysiotherapiepraktijken

Bewegenalspreventiemiddelgaateensteedsbelangrijkererolspelen.Verschillende fysiotherapiepraktijkenrichtenzichookopdezevormvanbewegenenbiedenvoor uiteenlopendedoelgroepenbeweegprogramma’saan.Somsgebeurtditinsamenwerkingmet anderepartijen.Defysiotherapeutonderscheidtzichdoordathij/zijgespecialiseerdisinhet begeleidenvanmensenmeteenverminderdebelastbaarheidvanhetbewegingsapparaat,van chronischziekenenvanouderen.Fysiotherapiepraktijkenrichtenzichdanookvaakmethun programma’sopdiedoelgroepen(obesitas,diabetes,COPD,hartfalen).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/physiotherapist-working-patient-clinic-557005753 Fysiotherapeutenzijneenbelangrijkeaanbiedervangezondheidsprogramma’s.

Fysiotherapeutenwerkennauwsamenmetzorgverzekeraarsenanderebetrokkenen,zoals artsenendiëtisten.ZoisClubFysioeenlandelijknetwerkvanfysiotherapiepraktijken, fitnesscentraendiëtisten.ClubFysioheeftcontractenafgeslotenmetzorgverzekeraarsVGZ enAGISoverdebekostigingvanbeweegprogramma’svooronderanderemensenmetCOPD, diabetestype2,rugklachtenenobesitas.

Beweegprogramma’s

Naastregulierefysiotherapieindebehandelkamers,biedenwijookbeweegprogramma’saan. Debeweegprogramma’sofactieverevalidatievindenplaatsineenvanonzeoefenzalen.Bij Fysiocarekuntuoefenenofrevaliderenopindividuelebasisofinbeweeggroepen.De beweegprogramma’swordenvoorafgegaandooreenindividueleintake(gesprek,vragenlijst, testenenvaststelleneinddoel).DespecialistenvanFysiocaremakengebruikvanverschillende soortentechniekenenbehandelmethoden,zoals:

FysioFitness

Veiligsportenonderpersoonlijkebegeleidingalsuhetsportennietmeeralleenaandurftof bangbentvoorblessures.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Longklachten(COPD)

Bijditbewegingsprogrammawordtaandachtbesteedaanconditie,spierkracht,ontspanning enademhalingstechnieken.Opdezemanierleertuzelfverantwoordelijktesporten,zodatu zelfuwconditieoppeilkanhouden.

Hartfalen

Doorgoedtelettenopvoeding,bewegingengewichtwordenmetditbewegingsprogramma degevolgenvanhartfalenbeperkt.Leeromgaanmetdegevolgenvanhartfalenendaarmee beteromtegaanmetalledaagsesituaties.

Diabetes

Verbeteruwalgeheleconditie,leervoldoendetebewegenendejuistevoedingtekiezen.Leer desymptomenteherkennenenhierbetermeeomtegaan.

Obesitas

Lastvanovergewicht?Bijditbewegingsprogrammaleertuhoetebewegen,watteetenenhoe ditvasttehouden.Zokuntudekansoppijnklachten,eenverhoogdebloeddrukenhartklachten verminderen.

Fit4Kids

Voorkinderenmeteenchronischeaandoeningen/ofeenbeperkingissportenlangnietaltijd vanzelfsprekend.DoorhetbeweegprogrammaFit4Kidsverbeterenzespelenderwijshunconditie énzelfvertrouwen.

Bron: www.fysiocare.nl/fysiofitness-sporten/beweegprogrammas/.

Leefstijlcoachpraktijken

Steedsmeerleefstijlcoachesstartenhuneigenpraktijkenbiedenvanhieruitonderandere beweegprogramma’saan.Sommigerichtenzichopbepaaldedoelgroepen,zoalsmensenmet overgewicht,ofopwerkgevers.Zeleverendaneenbijdrageaanfitte,productievewerknemers.

Voorwerkgevers

Alsleefstijl-/vitaliteitscoachhelpikorganisatiesomhetbesteuithunmedewerkerstehalen.

Hetisbewezendateengezondeenvitalelevensstijlbijdraagtaaneenhogereproductiviteiten betereprestatiesopdewerkvloer.Eenvitaalengezondteamzorgtvoorminderziekteverzuim, hogereproductiviteitenbetereprestaties.Enniettevergeten:eenpositieveuitstralingnaar debuitenwereld.

Alsvitaliteitscoachhelpikmedewerkersomgezonderekeuzestemakenophetgebiedvan voeding,bewegingenontspanning.Daarnaastkijkikooknaardewerk-privébalans, stressmanagementenpersoonlijkeontwikkeling.Wanteengezondegeestineengezond lichaam,daardraaithetom!

Bron: Voorwerkgevers|DeLeefstijlcoachpraktijk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetaantalleefstijlcoachesneemtsneltoeinNederland.In2017teldeNederlandeenkleine 1500leefstijlcoaches.In2022warenerdatalbijna5500.Tussen2021en2022kwamener559 leefstijlcoachesbij,waardoorernu31zelfstandigeleefstijlcoachesbeschikbaarzijnper100.000 Nederlanders.Tervergelijking:per100.000inwonerszijnergemiddeld47huisartsen(Bron: WaarinNederlandisdegrootstewildgroeiaancoaches?|www.raisin.nl).

Langnietelkeleefstijlcoachstartzijnofhaareigenpraktijk,maarookditaantalisdeafgelopen jarenflinktoegenomen.

Gunjijjezelfeenbeterennieuwleven?

BijpraktijkvoorleefstijlcoachingNewLifezijnweervanovertuigddatiedereenmetdejuiste begeleidingzijnlevenweerinbalanskankrijgen.Doorzelfderegietenemenoverjelichaam engeest.Metgezondevoedingenvoldoendebeweging,sportenontspanning.Zodatjeelke ochtendgelukkigopstaatmetzininjenieuwedagennietalleenmeer,maarooklangervan hetlevengeniet.

Bron: NewLife-PraktijkvoorLeefstijlcoaching.

Zorgverzekeraars

Voorzorgverzekeraarsisnietalleeneengoedeenefficiëntebehandelingvanpatiëntenvan belang,maarookdepreventievanallerleiklachtenenaandoeningen.Zowordendedirecte medischekostenvanovergewichtgeschatopeenmiljardeuroperjaar.Verzekeraarsiseralles aangelegenhettijvaneensteedsdikkerwordendebevolkingtekeren.Deverzekeraarswerken hierbijgraagsamenmetallerleibelanghebbenden.Wanneerereengrootaantalpartijen betrokkenisbijdepreventieofbehandeling,heetdat ketenzorg ofketenbehandeling.Vooral dezorgvoordiabetespatiëntenwordtsteedsvakergeorganiseerdinzo’nketenbehandeling, waarbijallebetrokkenbehandelarenopeengestructureerdemaniersamenwerken,vanhuisarts totoogartsenvandiëtisttotinternist.

Bewegenblijkteenzeerpositieveinvloedtehebbenophetverloopvandiabetesmellitustype 2.Bijpatiëntenmethogebloedsuikerwaardenisnaeenintensiefbeweegprogrammavandrie maandenaleenaantalbelangrijkeverbeteringentezien:debloeddrukstabiliseert,de buikomvangneemtafendebloedsuikerspiegelisconstanter.Allemaalbelangrijkefactoren diehelpencomplicatiesopdelangeretermijntevoorkomen.Hierbijzijnnietalleendemensen diehetbetreftgebaat,maarookdemensendieerfinancieelvooropdraaien:de zorgverzekeraars.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vrijwelallezorgverzekeraarskenneneenaanbodaanleefstijlcoaching.Datkanheel laagdrempeligzijn,bijvoorbeeldindevormvaneenapp.

Fitnesscentra

Hetmerendeelvandefitnesscentraheefteenprimaneusvoordemarkt.Jarengeledenhadden defitnesscentraeenbeperktaanbodenrichttemenzichalleenopeenbepaalddeelvande markt.Nukaneigenlijkiedereen,vanjongtotoudenvangezondtotmindergezond,terecht binnendevelefitnesscentradieNederlandtelt.Eengrootdeelrichtzichookopde gezondheidsmarkt.Steedsvakermakenbeweegprogramma’sdeeluitvanhettotaleaanbod vanfitnesscentra.Eenanderetrendisdatmenzichspecialiseertenvoornamelijkrichtop dergelijkeprogramma’s.Zobestaanerinmiddelstallozehealthcentraenhealthclubs,meteen gevarieerdaanbod.

ZoisfysiotherapiepraktijkdeClaversinGoesmedeorganisatorvanhetbeweegprogramma ‘De ZeeuwseLeefstijlroute’.Hetprogrammastartmeteengezondheidstest,gevolgddoorwekelijkse wandelingen.Hetprogrammaduurt20wekenenerzijngeenkostenaanverbonden.

Fit&Vitaal

Jijwilttochookzolangmogelijkdedingenblijvendoendiejijleukvindt?!Hetishierbijbelangrijk datjezowelmentaalalsfysiekvitaalblijft.Fit&Vitaalisdeidealegroepslesomvitaalteworden énteblijven.Tijdensdezefull-bodyworkoutwerkjijsamenmetdetraineraaneengezonder lichaam,volfitheidenenergie.Delesiszeergeschiktvoorsenioren.

Bron: Fit&VitaalbijFitland?RealFitness.RealResults.

Debrancheverenigingvoorfitnessbedrijven,NLActief,biedtsindskorteenopleidingopniveau 4aan,gerichtopleefstijlcoaching.

Deleefstijlclubvandetoekomst

Mensenbewegenteweinig,wordensteedszwaarderenzijnmindervitaal.Endatiszorgwekkend. Alswedaarmetelkaarnietsaandoen,danheeftdatinvloedoponswelzijnenoptermijn serieuzeconsequentiesvoordebetaalbaarheidvandezorg.Hetkabineterkentdatermeer nodigisomtoteengezondeenfittegeneratiein2040tekomenenzaldaaromdeaankomende jarenforsinvestereningezondheidspreventie.

Redengenoegomalsfitnessbrancheintezettenopleefstijl,gezondheidenpreventie.Onze brancheheeftdepotentieomeensleutelroltespeleninditpreventievraagstuk.Weleveren namelijkeenbelangrijkebijdrageaandevitaliteitengezondheidvanmensen.

Debehoefteaanprofessionalsdiemensenkunnenbegeleidennaareenduurzaambetereleefstijl isenormgegroeid.NLActiefheeftdaaropingespeelddoordecursustotleefstijlcoachniveau 4teontwikkelen.

Bron: Leefstijlcoachniveau4-NLActief.

Opdracht10 Aanbiedersvanbeweegprogramma’s

Eriseengrootaantalaanbiedersactiefopdemarktvandebeweegprogramma’s.Enkele sportaanbiederszijngemeentelijkeinstanties,fysiotherapiepraktijken,praktijkenvoor leefstijlcoaching,gezondheidscentra,fitnesscentraenzorgverzekeraars.

a. Zoekopinternetwateenofmeerderevandezeorganisatiestebiedenhebbenophetgebied vanbeweegprogramma’s.

b. Wisseljouwresultatenuitmetenkelemedestudenten.

Opdracht11 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.

3.

4.

Jekuntdebelangrijkstegezondheidseffectenvanbewegen beschrijven.

Jekuntbeschrijvenwatverstaanwordtondergezondbewegen.

Jekuntdebelangrijkstebeweegprogramma’sglobaalbeschrijven.

Jekuntdebelangrijksteaanbiedersvanbeweegprogramma’s beschrijven.

1.

1.6Verdiepingsstof-Sedentairgedrag

Sedentairgedragisgedragmeteenerglaagenergieverbruik,zoalstelevisiekijken,computeren, zittenopschoolofophetwerkenliggen.Deinternationaleliteratuurstelteenafkappuntvan 1,5METvoorincombinatiemeteenzittendeofliggendehouding.METisdeenergiedieverbruikt wordtinrust.Kinderenvan4tot17jaarkrijgenhetadviesnietlangerdan2uurperdagte computerenen/oftelevisie/dvdtekijken.Voorvolwassenenzijnnoggeenadviezenvoor sedentairgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sedentairgedragiseensteedsgroterwordendprobleem.InNederlandzittenongeveer3,5 miljoenwerknemersmeerdan4uurperdag.Deverwachtingisdatditnogverdertoezalnemen. Adolescentenzittenhetmeest.Zevertonenmeersedentairgedragdandeleeftijdscategorie 65+.

Sedentairgedragwordtgeregeldverwardmetlichamelijkeinactiviteit,terwijlsedentairgedrag enlichamelijkeinactiviteittweeverschillendegedragingenzijnmetverschillendedeterminanten. Wievoldoendelichamelijkactiefisvolgensdebeweegnormen,kantochteveelsedentairgedrag vertonen.

1.7Verdiepingsstof-Effectieveinterventies

Erissprakevaneengrootaanbodvaninterventies,gerichtopeenofmeerdereleefstijlfactoren. Hetislastigomdoordebomenhetbostekunnenzien.Omgebruikersvandiensttezijn,iser eenoverzichtgemaaktvaninterventiesdiebewezeneffectiefzijn.Opdesite www.effectiefactief.nlstaateenoverzichtvanalleeffectieveinterventies.Uitonderzoekblijkt dateenintegraleaanpakeenbelangrijkebasisvoorsuccesvormt.

Integraleaanpak

Erzijnveelfactorendieeenrolspelenbijeengoedegezondheid.Zospelenleefstijlfactoren (lichaamsbeweging,alcoholgebruik,voeding),omgevingsfactoren(socialecontacten, woonomgeving)enpersoonsgebondenfactoren(lichaamsgewicht)eenrol.Interventiesdie gerichtzijnopmeerderefactoren,blijkensuccesvollertezijndanprogramma’sdiemaaraan éénenkelaspectaandachtbesteden.Richtjedaaromnietalleenopsportenbewegen.Bied, bijvoorbeeldaaninactievejongerenmetovergewicht,nietalleeneenbeweegprogrammaaan, maarstimuleerhenookhetalcoholgebruikenvoedingspatrooninpositievezintewijzigen.

Interventiesdieuitgaanvaneengroepsbenaderingzijndoorgaanseffectieverdanindividuele programma’s.Hetwerkenmeteenbuddyheeftookpositieveeffecten.

Eenanderbelangrijkpuntisdatdeinterventienieteeneenmaligactiviteitbetreft,maardat hetomeenplanmatigeendoelgerichteaanpakgaat.Uiteindelijkgaathetomeenstructurele veranderingindeleefstijlvanmensen.Datvraagtomeengedegenplanmetconcrete doelstellingen.

Bron: www.effectiefactief.nl.

1.8Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA2

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

LEEFSTIJLFACTORBEWEGEN

Inhoudthema

• Beweegrichtlijnen

• BeweeggedragvanNederlanders

• Inkaartbrengenvanhetbeweeggedrag

• Stimulerenvansportenbewegen

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

Ofwealdannietgezondzijnengezondleven,hangtafvandezogenoemdeleefstijlfactoren. Eenvandezeleefstijlfactorenisbewegen,endatishetonderwerpvanditthema.Hetbespreken vandeleefstijlfactorengebeurtaandehandvaneenvasteopbouw.Deonderdelenvandeze opbouwzijn:

• definitie,omschrijving(Watissport?,watisbewegen?,watislichamelijkeactiviteit?)

• normen/richtlijnen(Watzijndebeweegrichtlijnen?)

• kengetallen(Hoeziethetsport-enbeweeggedragvandeNederlanderseruit?)

• invloedopdegezondheid(Watzijndegezondheidsrisico’s,alsjeteweinigofnietbeweegt?)

• testenenmeten(Hoebrengjedeleefstijlfactorbewegeninkaart?)

• interventies(Welkeleefstijlinterventiesenbeweegprogramma’szijner?).

Derelatietussensport,bewegenengezondheidisinthema2alaandeordegekomen.Dat geldtookvoordebeweegprogramma’s.Derichtlijnenzijndaarookkortbesprokenenkomen nuuitgebreideraanbod.

Ditthemabesteedtaandachtaanwatbewegeninhoudtengeeftantwoordopdevraaghoeveel jemoetbewegenomgezondteblijven.

Inditthemawordtinparagraaf2ingegaanophetbeweeggedragvanNederlanders.Helaasis deconclusiedateropditgebiedweinigvooruitgangwordtgeboekt.

Eenbelangrijketaakvandeleefstijlcoachishetinkaartbrengenvandeleefstijlfactoren, waaronderbewegen.Daarommoetjevastkunnenstellenofiemandwelvoldoendebeweegt enhoehetgesteldismetzijnofhaaractiviteitenniveau.

Aanheteindevanditthemawordtaandachtbesteedaanhetstimulerenvansportenbewegen.

COPYRIGHTBOOM

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlfactorbewegen’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1: Steltdebeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-en beweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebeweegrichtlijnenvoordeverschillendeleeftijdsgroepenbeschrijven.

• JekunthetbeweeggedragvandeverschillendeleeftijdscategorieëninNederland beschrijven.

• Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactorbewegeninkaartkuntbrengen.

• Jekuntdebelangrijkstevormenvanhetstimulerenvansportenbewegenbeschrijven.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.1Casus

Opdracht1 Casus

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BeweegtStevenvoldoende?

Stevenis32jaar,inmiddelsachtjaarafgestudeerdenwerkzaambijeenbankalsmedewerker opdeafdelingAdvies.Delaatstejareniszijn BMI netbovende26gekomen.Hijwerktgemiddeld 8uurperdagvanachterzijnbureau.Mailenenbellenzijndevoornaamstewerkzaamheden. Stevendoettweekeerperweekaanhardlopen,waarbijhijiederekeertussendetwintigen dertigminutenactiefis.Zijnvadervan64jaar,dieveertigjaaralsboswachterheeftgewerkt, vindtdatSteventochnietechteengezondeleefstijlheeftalshetomvoldoendebewegengaat. ‘Jezitheledagenopeenstoel!Isdatnuwerken?’ Stevenverteltzijnvaderiederekeerdatzijn maniervanouderwordenooknietechtbevorderlijkisvoordegezondheid.Tochgaatzijnvader noggraagnaarhetbos. ‘Iederedageenuurdoorhetboslopenisechtnietvoldoendebeweging omgezondteblijven,pa!Ookjijziturenopjestoelnaarbuitentestaren!’ Stevenmaaktzich ondertussentocheenbeetjezorgenoverzijnlichaamsgewichtenhijweetnietgoedhoehij meerzoukunnenbewegenopzijnwerkofthuis.BehoortStevennutoteengrotegroepdiezo leeftofishijeenuitzondering?

Bekijkhetfilmpje ‘Casus’.

Kennis

a. WatbetekentBMI?WatwileenBMIvan26zeggen?

b. DevadervanStevendenktdathijonvoldoendebeweegt.Vindjijdatdevadergelijkheeft? Denkjedaternormenvoorgezondbewegenzijn?

c. HeeftStevengelijkalshijsteltdatelkedageenuurdoorhetboswandelennietvoldoende isomgezondtebewegen?

d. Bestaanernogmeerrichtlijnendietemakenhebbenmetbewegen?

e. Denkjijdaterooknormenbestaanvoorinactiviteitenteveelzitten?

f. HoekanStevenactieveropzijnwerkworden?Hebjijdaargoedeideeënover?

g. IsSteveneenuitzonderingofniet?Hoeveelmensenvanzijnleeftijdvoldoenaande beweegrichtlijnen?

Vaardigheden

h. Rollenspel.Verdeeldevolgenderollen:

1.leefstijlcoach

2.Steven

3.eventueeldevadervanSteven.

i. Bereidhetgesprekvoordoorargumentenvooroftegenvoldoendebewegeneninactiviteit tebedenken.

j. VoerhetgesprekuitengeefStevenadviezenomzijnsport-enbeweeggedragteverbeteren. Denkhierbijnietalleenaansportbeoefening,maarookaanactiviteitenopzijnwerkenin dethuissituatie.

k. Evalueerhetgesprek.Watzijnnuechtsteekhoudendeargumenten?Lukthetjeomdeander aantezettentotmeerbewegen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.2Beweegrichtlijnen

Sport,bewegenenlichamelijkeactiviteit

EengrootdeelvandeNederlandsebevolkingdoetaansportenvrijwelelkeNederlander beweegt.Watisnupreciessportenwatverstaanweonderbewegen?Enwatbetekentdeterm ‘lichamelijkeactiviteiten’?Erbestaateenrelatietussenvoldoendebewegenengezondheid. Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomtekunnenbepalenofiemandwelvoldoendebeweegt. Debeweegrichtlijnenbiedenhiervoorhouvastengaanuitvanhetbegrip ‘matigintensief bewegen’.Tochishethandigomeenomschrijvingtegevenvandebegrippensport,bewegen enlichamelijkeactiviteit.

Sport

Watissporteigenlijk?Isarmworsteleneensport?Zijndammen,darten,duivenmelken, tafelvoetbalentaichisporten?Langetijdwaseenactiviteitpaseensportwanneerhetvoldeed aandevolgendekenmerken:

• prestatie

• training

• formeleregels

• competitie

• fairplay.

Eriseeninternationalesportdefinitie,zoalsgehanteerddoordeGlobalAssociationof InternationalSportsFederations(GAISF).Sportwordthierverdeeldindevolgendecategorieën:

• hoofdzakelijklichamelijk

• hoofdzakelijkgeestelijk

• hoofdzakelijkgemotoriseerd

• hoofdzakelijkcoördinatie

• hoofdzakelijkdierondersteunend.

Omvolgensdezeorganisatietoegelatentewordentotdelijstmetsportenmoetervoldaanzijn aandevolgendeeisen:

• eenvormvancompetitiehebben

• nietafhankelijkzijnvaneengeluksfactor

• nietwordenbepaalddooronnodigegezondheids-ofveiligheidsrisico’svandeelnemers

• magnietschadelijkzijnvooreenlevendwezen

• magnietafhankelijkzijnvanmateriaaldatdooréénaanbiederwordtaangeboden.

Vandaagdedagissportechteruitgegroeidtoteenheelgedifferentieerdverschijnsel.Hetgaat nietmeeralleenomwedstrijdsportenrecreatiesport,maarookomavontuursport,pretsport, lustsport,buurtsport,cosmetischesportengezondheidssport.Hiermeeishetonderscheid tussensport,bewegenenlichamelijkeactiviteitgrotendeelskomentevervallen.

Conclusie ‘watissport’

Sportiseenlastigteomschrijvenbegripendaarbijaldecennialangonderhevigaanverandering. Maarisdateenprobleem?Hetlijktalsofvoor ‘sportalsdoel’ en ‘sportalsmiddel’ twee verschillendedefinitiesgehanteerdworden.Bijsportalsdoelwordtvaakeenengedefinitie vansporttoegepastmetkenmerkenals:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.lichamelijkeactiviteit

2.wedstrijdelement

3.hetstrevennaaruitmuntendheid

4.reglementeringen

5.institutionalisering.

Sportisdaneenlichamelijkeactiviteitwaarbijhetgaatomhetvergelijkenvanvaardigheden (zoalscoördinatie,balans,vlugheid,nauwkeurigheid,snelheid,kracht,uithoudingsvermogen, enzovoort).

DeWHOhanteertdevolgendedefinitie:

“Sportisanactivityinvolvingphysicalexertion,skilland/orhand-eyecoordinationasthe primaryfocusoftheactivity,withelementsofcompetitionwhererulesandpatternsofbehaviour governingtheactivityexistformallythroughorganizations;andmaybeparticipatedineither individuallyorasateam.”

Bron: Watissport? – Allesoversport.nl.

Bewegenenlichamelijkeactiviteit

Hetbegrip ‘bewegen’ wordtopveelverschillendemanierengebruikt.Onderbewegenkunje verstaan:eenveranderingvanplaatsindetijd.ZokunjijjemetdeautooftreinvanBredanaar Eindhovenbewegen.Datisnietdeopvattingoverbewegendiewehierbedoelen.Alsjespreekt oversportenbewegeninrelatietotgezondheid,bedoeljeeigenlijklichaamsbeweging.Onder lichaamsbewegingvallendanonderanderefietsen,lopen,tuinieren,maarookactiviteitenals taichi,yogaennordicwalking.Wanneerjehetonderscheidmaakttussensportenenbewegen, kunjeconstaterendatNederlanderssteedsmeerbewegenensteedsmindersporten.Eris sprakevanontsporting.Mensenwillengewoonlekkerbewegen,zonderdatersprakeisvan trainingencompetitie.

https://www.shutterstock.com/image-photo/mamaia-romania-july-26-crowds-unidentified-217384408 Sportenofbewegen?

Determlichaamsbewegingisminofmeersynoniemaandetermlichamelijkeactiviteit. Lichamelijkeactiviteitkunjealsvolgtomschrijven:elkekrachtsinspanningvanskeletspieren resulterendinmeerenergieverbruikdaninrustendetoestand.

Voorbeeldenvanlichamelijkeactiviteitzijnbewegingsvormenindevrijetijd,zoalstuinieren, klussen,wandelenenfietsen,maarooklichamelijkeinspanningendieiemandverrichtopzijn werkofopschool.Ookdezeactiviteitenkunnen,netalssport,eenbijdrageleverenaande gezondheid.Lichamelijkeactiviteitkunjeverdelenopgrondvandeintensiteit.Hardlopen vraagteengrotereinspanningdanwandelen.Deintensiteitkunjeindeleninlichte,matigeen zwarelichamelijkeactiviteit.Bijlichtintensievelichamelijkeactiviteitisergeensprakevan verhoogdehartslagofversneldeademhaling.Matigintensievelichamelijkeactiviteitzorgtvoor eenverhoogdehartslageneenversneldeademhaling.Iemanddiezwaarintensieflichamelijk actiefis,gaatzwetenenraaktbuitenadem.

MET-waarde

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenandere,veelgebruiktemanieromdeintensiteitvanlichamelijkeactiviteittekenmerkenis deindelinginmetabolicequivalents(MET).Dezemaatgeeftaanhoeveelkeerjemeerenergie gebruiktdaninrust.DeMET-waardeinrustis1.EenMET-waardevan2geeftdusaandatje tweemaaldeenergieverbruiktdiejenormaaltijdensrustnodighebt.Dezewaardeisvoorde leefstijlcoachvanbelang,omdatjezoweetofiemandvoldoetaanmatigintensiefbewegen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof ‘MET-waarde’.

Beweegrichtlijnenenoverigenormen Beweegrichtlijnen2017

Zoalsinhetthemaoversportengezondheidalaandeordekwam,heeftin2017de Gezondheidsraadopgrondvannieuwwetenschappelijkonderzoekadviesuitgebrachtaande MinistervanVWSovernieuwebeweegrichtlijnen.Dezerichtlijnenzijngebaseerdopeen uitgebreideanalysevanalhetbestaandeonderzoeknaardegezondheidseffectenvanbewegen. Uitditonderzoekblijktopnieuwhetbelangvanbewegenenderisico’svanteveelzitten (sedentairgedrag).

Opbasisvandegevondenresultaten,zijndevolgendebeweegrichtlijnenopgesteld.

Debeweegrichtlijnenvoorvolwassenenenouderen:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,verspreidoverdiverse dagen.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweekeerperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzitten.

Voorouderenkomendaarnogtweemaalperweekbalansoefeningenbij.

Debeweegrichtlijnenvoorkinderenvan4tot18jaar:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstenselkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/of intensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriekeerperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzitten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beweegrichtlijnenvoormensenmeteenbeperking

Debeweegrichtlijnengeldenookvoormensenmeteenbeperking.Welzijnersomsaanpassingen nodig,zodatdebeweegactiviteitenbeteraansluiten.Voormensenmeteenverstandelijke beperkingbetekentdit:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Stavakeropofwisselvanhouding.

• Voegeenextrabeweegmomentaanjedagtoe.

Voormensenmeteenfysiekebeperkinggeldt:elkevormvanbewegenteltenheefteenpositief effect.Belangrijkisdatzijzelfeenmaniervanbewegenkiezendiebinnenhuneigengrenzen past.Daarbijishetvanbelangdatbewegeneenvastonderdeelvanhundagelijkslevenwordt.

Beweegrichtlijnen

Decommissiebenadruktdathetverbandtussendehoeveelheidbewegenengezondheideen continuümis.Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenenoudereniseenminimumrichtlijnom mensendieweinigactiefzijntemotivereninbewegingtekomen.Mensendieaandezerichtlijn voldoenkunnendoormeertegaanbewegenverderegezondheidswinstbehalen.Decommissie beveeltaandittebenadrukkenindecommunicatieoverdebeweegrichtlijnen.

Bron: www.gezondheidsraad.nl.

Richtlijnenvandewereldgezondheidsorganisatie(WHO)

DoordeWHOzijneind2020nieuweinternationaalgeldendebeweegrichtlijnenopgesteld.In grotelijnenkomendezeovereenmetdebeweegrichtlijnenzoalswijdiekennen(Bron: Wat adviseertdeWHOindeinternationalebeweegrichtlijnen? – Allesoversport.nl).

Advieskinderen0-5jaar

• Kinderenjongerdan1jaarzoudenmeerderekerenperdagactiefmoetenbewegen.Kinderen dienognietkunnenlopen,zoudenminimaal30minuten(ondertoezicht)inbuikligging moetendoorbrengenomzichgoedteontwikkelen.Langer,vakeren/ofintensieverbewegen leidttotextragezondheidsvoordeel.

• Kinderenouderdan1jaarzoudenminimaal3uurperdagactiefmoetenbewegen,maar meerbewegingisbeter.Deactiviteitenzoudenverspreidoverdedagengevarieerdmoeten zijn.Voorkinderentussen3en5jaargeldtdattenminsteeenvande3uuruitzeer actieve/intensievebewegingmoetbestaan.

Advieskinderen5-18jaar

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Doegemiddeldelkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/of intensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzittenenbeperkschermtijd.

Adviesvolwassenen(18-64jaar)

• Doe150tot300minutenmatigintensievebewegingof75tot150minutenintensieve bewegingperweek,verspreidoververschillendedagen.Eenintijdsduurvergelijkbare combinatievandetweekanook.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextra gezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzitten.Compenseerzittenmetmeerbewegen.

Adviesouderen(vanaf65jaar)

• Doe150tot300minutenmatigintensievebewegingof75tot150minutenintensieve bewegingperweek,verspreidoververschillendedagen.Eenintijdsduurvergelijkbare combinatievandetweekanook.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextra gezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Doeminstensdriemaalperweekfunctionelebalans-enkrachtoefeningen,voorhetbehoud vankrachtenbalans,enhetvoorkomenvanvallen.

• Voorkomveelstilzitten.Compenseerzittenmetmeerbewegen.

Advieszwangereennetbevallenvrouwen

• Doe150minutenmatigintensievebewegingperweek,verspreidoververschillendedagen.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.Rustigrekkenkan hierbijhelpen.

• Voorkomveelstilzitten.Compenseerzittenmetmeerbewegen.

Adviesmensenmeteenfysiekebeperking

Sportenbewegenisvoormensenmeteenfysiekebeperkingnietvanzelfsprekend.Somsishet lastigerofzijnaanpassingennodig,zodatbeweegactiviteitenbeteraansluitenbijde mogelijkheden.Degezondheidseffectenalsgevolgvanbewegenzijnechterhetzelfde.Daarom zijndeinternationalebeweegrichtlijnenvoormensenmeteenfysiekebeperkinggelijkaande richtlijnenvoordespecifiekeleeftijdscategorieën.

Adviesoverzitten

OpvallendisdatdeWHOvoorheteerstspecifiekadviesgeeftoverzitten.Mensenzoudenzo minmogelijkmoetenzitten.Hetzittenmoetmenzoveelmogelijkvervangendoorbewegen, inwelkevormdanook.Omdenegatieveeffectenvanzittentecompenseren,adviseertdeWHO ommeermatigtotzwaarintensieftebewegendandestandaardgeadviseerdehoeveelheid.

Overigenormen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erbestaanverschillendenormenomtebepalenofiemandwelvoldoendebeweegtenniette veelzit.Enkelevandezenormenzijnopgenomenindenieuwebeweegrichtlijnen.Tochworden ookdeoverige(oude)normenhierbesproken,omdatalleonderzoektotnutoenaarhet beweeggedragvanNederlandersgebaseerdisopdezenormen.

Debelangrijkstenormenzijn:

• NederlandseNormGezondBewegen(NNGB)

• fitnorm

• combinorm

• kracht-ofspiernorm

• normvoorinactiviteit

• normvoorsedentairgedrag

• sportnorm.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

NederlandseNormGezondBewegen

DeNederlandseNormGezondBewegen(NNGB)isvooralgerichtophetonderhoudenvan gezondheidopdelangetermijn.Denormgeeftaanhoeveeljemoetbewegenomgezondte blijven.Denormmaaktonderscheidindriegroepen,namelijkjongeren,volwassenenenouderen. Ditheefttemakenmethetfeitdatdezelfdeactiviteitennaarmatejeouderwordt,steedsmeer energiegaankosten.De NNGB isin1998dooreengrootaantaluniversiteitenopgesteld.

DriecategorieënNNGB

DeNederlandseNormGezondBewegenisonderverdeeldindrieleeftijdscategorieën:

• jongeren(jongerdan18jaar)

Dagelijks(zomerenwinter)tenminsteéénuurmatigintensievelichamelijkeactiviteit(5 MET,bijvoorbeeldaerobicsofskateboarden,tot8MET,bijvoorbeeldhardlopen8km/u), waarbijdeactiviteitenminimaaltweemaalperweekgerichtzijnophetverbeterenof handhavenvanlichamelijkefitheid(kracht,lenigheidencoördinatie).

• volwassenen(18-55jaar)

Dagelijks(zomerenwinter)minimaaleenhalfuurmatigintensievelichamelijkeactiviteit (tussende4en6.5MET)opminimaalvijfdagenperweek.Matiglichamelijkactiefbetekent voorvolwassenenbijvoorbeeldstevigwandelen(5km/u)offietsen(16km/u).

• 55-plussers

Tenminsteeenhalfuurmatigintensievelichamelijkeactiviteit(tussende3en5MET)op vijf,maarbijvoorkeuropalledagenvandeweek(zomerenwinter).Matigintensiefbetekent voor55-plussersbijvoorbeeldwandelen(4km/u)offietsen(10km/u).Voorniet-actieven, zonderofmetbeperkingen,iseenextrahoeveelheidlichaamsbewegingzinvol,onafhankelijk vanintensiteit,duur,frequentieentype.

Fitnorm

Defitnormmaaktgeenonderscheidinleeftijdenisdusvooriedereengelijk.Wiljevoldoenaan defitnormdanmoetjetenminstedriekeerperweekgedurendeminimaal20minutenzwaar intensieveactiviteit(zomerenwinter)verrichten.Dezenormisvooralgerichtophet onderhoudenvanfysiekefitheid(uithoudingsvermogen,krachtencoördinatievermogen)en isgrotendeelsgebaseerdopAmerikaanserichtlijnen.

Combinorm

EenderdeNederlandsenormisdecombinorm,deoptelsomvandeNNGBendefitnorm.Iemand voldoetaandecombinormwanneerhij/zijaantenminsteeenvandebeidenormenvoldoet.

Kracht-ofspiernorm

Uitonderzoekblijktdatnietalleenhetwerkenaanjeuithoudingsvermogenbelangrijkis,maar ookhetoppeilhoudenvanjekracht.Ditblijktvooralbelangrijkvoorouderen.Doordeafname vankrachtzijnalgemeendagelijkselevensverrichtingenalstraplopen,poetsen,stofzuigenen dewasophangennietmeerofmoeilijkuittevoeren.Ookleidtdeafnamevankrachttoteen

verhoogdekansopvallen.Deafnamevanspiermassaendedaarmeesamenhangendeafname vankracht,heetsarcopenie.Regelmatigdoenvankrachtoefeningengaatdittegen.Vandaar daterookeenkracht-ofspiernormontwikkeldis.Hiervoldoejeaanalsjeminimaaltweekeer perweekachttottienkrachtoefeningenuitvoert.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deschijfvandrievoorgezondbewegen.

Leesdeverdiepingsstof ‘Sarcopenie’

Normvoorinactiviteit

EigenlijkvolgtdenormvoorinactiviteituitdeNNGB.Omdatmeninactiviteitgeregeldverward metzittendofsedentairgedrag,bestedenwehiertochaandachtaan.Jekuntdrieniveausvan lichamelijkeactiviteitonderscheiden.Ookhierbijkunjeonderscheidmakentussenjongeren envolwassenen.Voorvolwassenengeldendevolgendenormen:

1.actief

JebehoorttotdezecategoriealsjevoldoetaandeNNGB.

2.semi-actief

Jebentsemi-actiefalsjetussendeeenenvierdagenperweektenminstedertigminuten matigintensieflichamelijkactiefbent.

3.inactief

Jehoorttotdegroepinactievenalsjeopgeenenkeledagvandeweektenminstedertig minutenmatigintensieflichamelijkactiefbent.

Voorjongerengeldtdatzeinactiefzijnalszezowelindezomeralsindewinteropminderdan driedagenperweektenminstezestigminutenmatigintensieflichamelijkactiefzijn.

Sedentairgedrag

Sedentairgedragisgedragmeteenerglaagenergieverbruik,zoalstelevisiekijken,computeren, zittenopschoolofophetwerkenliggen.Deinternationaleliteratuurstelteenafkappuntvan 1,5METvoorincombinatiemeteenzittendeofliggendehouding.Kinderenvan4tot17jaar krijgenhetadviesnietlangerdan2uurperdagtecomputerenen/oftelevisie/dvdtekijken. Voorvolwassenenzijnnoggeenadviezenvoorsedentairgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sedentairgedragiseensteedsgroterwordendprobleem.InNederlandzittenongeveer3,5 miljoenwerknemersmeerdan4uurperdag.Deverwachtingisdatditnogverdertoezalnemen. Adolescentenzittenhetmeest.Zevertonenmeersedentairgedragdandeleeftijdscategorie 65-plus.

Sedentairgedragwordtgeregeldverwardmetlichamelijkeinactiviteit.Wievoldoendelichamelijk actiefisvolgensdebeweegnormen,kantochteveelsedentairgedragvertonen.

Sportnorm

Voorhetbegrijpenvanonderzoeknaarsportdeelnameishetbelangrijkomtewetenwanneer iemandeensporteris.Ookhierzijnnormenvoor.VolgensdeRichtlijnvoorSportdeelname Onderzoek(RSO)isiemandeensporteralshijtenminstetwaalfkeerindeafgelopentwaalf maandenheeftgesport.Dezetwaalfkeersportenperjaar,isdanookdeRSO-richtlijn.Daarnaast hanteertmennogdetermfrequentesporter.Jebenteenfrequentesporteralsjeminimaal veertigkeerperjaarsport.Ditkomt,metuitzonderingvandevakanties,neeropéénkeerper week.Totslotzijnernogintensievesporters,dietweetotdriekeerperweeksporten.

Gebruikvanbeweegnormenalsbewustwordingenstimulans

Denieuwebeweegrichtlijnenzijnprimainstrumentenommensenbewusttemakenvanhun (in)actieveleefstijl.Bijdezerichtlijngaathetonderandereommatigintensiefbewegen.Veel mensendenkendatzealleenvanheelintensiefbewegen(hardlopen,wielrennen)gezonder worden.Dezerichtlijnmaakthenervanbewustdatookelkedag30minutenwandelenoffietsen (naarhetwerk,school,boodschappendoen)eenprimabijdragelevertaandegezondheid. Bovendienkanhetblijvenvoldoenaandezerichtlijneenstimulanszijnomeeninactieveleefstijl omtebuigennaareenactieveleefstijl.Daarnaastgeeftdenieuwerichtlijnaandathet bijvoorbeeldvoorouderenbelangrijkisomaanspier-enbotversterkendeactiviteitentedoen.

Opdracht2 Woordspinsport

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’

a. MaakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoordSport.Omdebeurtbedenkenjullieiets datvolgensjulliemetsporttemakenheeft.Alsjenietsmeerweet,magjepassenengaat jebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetsport temakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanmedestudenten.

d. Hetbegrip ‘sport’ isietsandersdandebegrippen ‘bewegen’ en ‘lichamelijkeactiviteit’. Geefeenomschrijvingvanbeidebegrippen.Ishetverschiltussenbeidebegrippengroot?

e. Watbetekent ‘ontsporting’?

Opdracht3 MET-waarde

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. WatiseenMET-waarde?

b. Watishetvoordeelvanhetgebruikvandezewaarde?

c. WatisdeMET-waardevandevolgendelichamelijkeactiviteiten:

• strijken

• ramenwassen

• grasmaaien

• golf

• basketbal

• nordicwalking

• taichi

• voetbal

• judo

• volleybal

• korfbal.

d. DeNNGBmaaktgebruikvanMET-waarden.WaaromzijndeMET-waardenverschillendvoor dedrieleeftijdscategorieënvandeNNGB?

Opdracht4 Beweegrichtlijnen

a. Erzijnverschillendebeweegrichtlijnenvoorverschillendeleeftijdscategorieën.Noteerdeze beweegrichtlijnen.

b. Voldoejijaandebeweegrichtlijnen?

Opdracht5 Inactiviteitensedentairgedrag

a. Watbetekentinactiviteit?

b. Watbetekentsedentairgedrag?

c. Geefeenvoorbeeldvaniemanddienietinactiefis,maarwelsedentairgedragvertoont. Geefookeenvoorbeeldvanhetomgekeerde.

d. Waaromneemthetsedentairgedraginonzesamenlevingwaarschijnlijkalleenmaartoe alswegeenmaatregelennemen?

2.3BeweeggedragvanNederlanders

ErwordtregelmatigonderzoekgedaannaardeleefstijlvanNederlanders.Eenvandefactoren diedeonderzoekersbekijken,ishetbeweeggedrag.Hetmeestrecenteonderzoekisde leefstijlmonitorvanhetRIVM(2023).Debelangrijksteresultatenbesprekenwehier.

Weinigtotgeenvooruitgang

Ondanksalleinspanningen,interventieseninvesteringeninsportenbewegenzijnNederlanders deafgelopenjarennietmeergaansportenofbewegen.Alsjekijktnaardeverschillende leeftijdscategorieën,danziejevan2014totenmet2022alleeneentoenamebijde65-plussers.

Verderziejeindiezelfdeperiodeeengeringetoenamebijmensenmeteenniet-westerse migratieachtergrond.Mensendiepraktisch(laag)opgeleidzijn,voldoenietsvakeraande beweegrichtlijnen.

Opvallendblijftderelatietussenopleidingsniveauenbeweeggedrag.Hoehogerhet opleidingsniveaudestemeermenvoldoetaandebeweegrichtlijnenenerwordtgesport.Als positiefkunjebenoemendatdeverschillenietskleinerzijngeworden.

Indevolgendetabelziejedeontwikkelingvan2014totenmet2022.

•‘BRL’ staatvoorhetpercentagedatvoldoetaandebeweegrichtlijnen.

•‘Sport’ heeftbetrekkingophetpercentagedatvoldoetaanwekelijkssporten.

• Deafkorting ‘NWMA’ =niet-westersemigratieachtergrond.

• Deafkorting ‘ON1’ =onderwijsniveau1(praktisch,laag),2=gemiddeld,3=hoog.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voldoenaandebeweegrichtlijnen

In2022voldeedvande4-jarigenenouder44,3%aandebeweegrichtlijnen.Opvallendisde afnamesindshet ‘topjaar’ 2020.Toenvoldeedruimdehelftaandebeweegrichtlijnen. Bijmannenligthetpercentageop45,8enbijvrouwenop42.9(2022). Opvallendisdatbijmensenmeteenpraktischopleidingsniveaumaarongeveereenderde voldoetaanderichtlijnen.Bijtheoretisch(hoog)opgeleidemensenisdatbijnadehelft.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/bewegen

Voldoenaandeverschillendeonderdelenvandebeweegrichtlijnenenwekelijksesporters.

Sportdeelname

RuimdehelftvandeNederlanderssportwekelijks.In2022deed53%vandeNederlandersvan 4jaarenouderéénkeerperweekofvakeraansport.Hetpercentagewekelijkse sportdeelnamevoorNederlandersvan12jaarenouderblijftdeafgelopenjarenongeveer hetzelfde.Hetisdeverwachting(SportToekomstverkenning)datdittot2030nietveelzal veranderen.Welzalereenverschuivingplaatsvindennaaranderetypensportdannupopulair zijn,voornamelijknaarmeerindividuelesporten.

Desportdeelnameisonderkinderenenjeugdigenhethoogstenneemtlangzaammaarzeker afmetdeleeftijd.Vande65-plusserssport38,5%wekelijks.

Deverschillentussenmannenenvrouwenzijnklein.In2022deed55%vandeNederlandse mannenvan4jaarenouderwekelijksaansport.Voorvrouwenwasdit51%.Voormannenvan 12jaarenouderlijktereenlichtstijgendetrendtezijntussen2001en2022inhetpercentage wekelijksesporters.Voorvrouwenisdetrendoverdetijdstabiel(Bron: Sportdeelnamewekelijks |Sportenbewegenincijfers).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/bewegen Ontwikkelingbeweeggedrag.

Desportdeelnamevanmensenmetlichamelijkebeperkingblijftachter.Mensenmetzoweleen lichamelijkebeperkingalseenlangdurigeaandoeningsporttenhetminstvaakwekelijks(20%). Ditkomtovereenmetdecijfersuiteerderejaren.

Sportdeelnamemensenmeteenchronischeaandoening Voordeleefstijlcoachvormenmensenmeteenchronischeaandoeningeenbelangrijke doelgroep.Jekunthierbijdenkenaanmensenmetdiabetes,obesitas,COPDofhart-en vaatziekte.

Mensenmeteenchronischeaandoeningsportenminderdanmensenzonderchronische aandoening.Ditgeldtvooralvoormensenmeteenhart-envaatziekte.Sportenisjuistbelangrijk voormensenmeteenchronischeaandoening,omdathetpositieveeffectenopdegezondheid heeftenvoorkomtdatmensenmeerdereaandoeningenkrijgen.Naarmatehetaantalchronische aandoeningentoeneemt,neemtdesport-enbeweegdeelnameaf.Naastdefysiekeofpraktische voordelen,hebbensportenbewegenookeenpositieveinvloedopdesocialecontactenvan mensen.

Mensenmeteenchronischeaandoeningzijnmindervaaklidvaneensportclubdanmensen zondereenchronischeaandoening.Maar13%vandevolwassenen(18-79jaar)meteen chronischeaandoeningislidvaneensportvereniging.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voordeleefstijlcoachishetvanbelangomdebelangrijkstebelemmeringenenmotievente kennenvandeverschillendedoelgroepenenopdehoogtetezijnvandemeestgeschikte sporten.Voormensenmetobesitaszijndatsportenalszwemmen,wandelen,nordicwalking enaquagymnastiek.

Bekijkvoormeerinformatiedewebsite ‘KenniscentrumSport&Bewegen-BewustBewegen metchronischeaandoeningen’

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=8154&m=1669214919&action=file.download Wekelijksesportdeelnameverschillendedoelgroepen.

Populairesporten

Deindividuelesportenwinnennogsteedsaanpopulariteitenwordenhetmeestbeoefend. Sportenalsfitness,hardlopen,wandelenenfietsennemennogsteedsinpopulariteittoe. In2022wasfitness/conditietrainingdemeestbeoefendesportdoorNederlandersvan4jaar enouder.Ditisalruimtwintigjaarzo,maardepopulariteitneemtnogsteedstoe.In2001was fitnessmet14%hetpopulairst.Datisin2022gestegennaar24%.

Ongeveereenvijfdevandebeoefendesportendoorwekelijksesporterswas fitness/conditietraining.Groepslessenzijnhierinnietmeegenomen.Dezevormeneenaparte categorieenstondenin2022opde14deplek.

Ongeveer20%vandewekelijksesportersdoetaaneenteamsport.Bijjongerenligtditpercentage hogerdanbijouderen.

Binnensporten(36%)zijnenblijvenietspopulairderdanbuitensporten(32%).

Topdrie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Detopdrie,fitness/conditietraining,hardlopenenvoetbal,komtovereenmeteerderejaren. Depopulariteitvanfitnessneemtnogsteedstoe.Datgeldtookvoorhardlopen.Voetbalblijf aljarenlangredelijkconstant.

Opvallendisdatdepopulariteitvantennissteedsverderafneemt.Indeperiode2001tot2022 ishetaantalNederlandersvan12jaarenouderdattennistgehalveerd.MetPadelkentdeKNLTB eenmeevaller.Datismomenteeldesnelststijgendesport.DeKNLTBschatdaterinNederland nuzoongeveer75.000actievepadelspelerszijn.Dezespelerszijnonderdeelvaneenclub.De verwachtingisdatdezesnellestijgingnogwelevendoorzet,totzelfs140.000in2025.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kernindicatoren/sportdeelname-wekelijks PopulairesporteninNederland.

Lidmaatschapofabonnement

In2021had60%vandewekelijksesporterseenlidmaatschapbijeensportverenigingenen/of eenabonnementbijeensportaanbieder.Jongerenhebbenditveelvakerdanouderen.Dit percentageneemtdusafmetdeleeftijd.Wekelijkssportendekinderenenjongerenzijn voornamelijklidvaneensportvereniging(74%en66%).Wekelijkssportendevolwassenenen ouderenhebbenvakereenabonnementbijeensportaanbieder(25%en22%).

JehoortvaakdathetaantalNederlandersdatlidisvaneensportverenigingafneemt.Datklopt, maarhetgaatgelukkigwelheellangzaam.Deverschillenoverdeperiodevan2012tot2022 zijnklein.OngeveerdrieopdetienNederlandersvan6jaarofouderzijnlidvaneen sportvereniging(2022).Vandemensendietwaalfkeerperjaarofvakersporten,is39%lidvan eensportvereniging.

Hetisweldeverwachtingdathetaantalclubledendekomendejarenafgaatnemen.Ditheeft vooraltemakenmetdevergrijzing,hettoenemendaantalmigrantenendeindividualisering. Doordetoenameingebruikvansocialmediakunnenindividuenzichgemakkelijkerorganiseren enkennisuitwisselen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron:

https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kernindicatoren/clublidmaatschap#:~:text=Drie%20op%20de%2010%20Nederlanders,2012%20tot%202022%20zijn%20klein. Ontwikkelinglidmaatschapsportvereniging.

Sedentairgedrag

Jespreektvan ‘sedentairgedrag’ of ‘zitten’ bijactiviteitenmeteenlaagenergieverbruik(<1,5 MET)inzittendeof(half)liggendehouding.Slapenhoorthiernietbij.

Geenrichtlijn

ErisgeenduidelijkerichtlijnvoorzitteninNederland.Alsonderdeelvandebeweegrichtlijnen van2017adviseertdeGezondheidsraad: ‘voorkomveelstilzitten’.Watprecies ‘veel’ is,isop basisvanonderzoeknietaantegeven.Heelveelbewegencompenseertderisico’svanlang zitten,maardatgeldtslechtsvooreenhandjevolechtfanatiekesporters(TNOFactsheetzitten).

In2021brachtenNederlandersvan4jaarenouderdagelijksgemiddeld9uuren6minuten zittenddoor.InhetweekendzittenNederlandersgemiddeldruimeenuurminderperdagdan doordeweeks(Zitgedrag|Sportenbewegenincijfers).

Hetaantalurendatmensenzitten,neemtlangzaammaarzekertoe.Dezegeringetoename komtmetnamedoorvrouwen.Erzitmomenteelweinigverschilmeerinhetzitgedragvan mannenenvrouwen.

Volwassenenbrengendagelijksvooralophetwerkveelurenzittenddoor(gemiddeldruim2,5 uur)entijdenshettv-kijken(gemiddeldruim2uur).Debelangrijkstezitactiviteitenvoor ouderenzijntv-kijken(gemiddeld3,5uur)enoverigezitactiviteiten,zoals(krant)lezen,puzzelen ofhandwerken(gemiddeldruim2uur).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kernindicatoren/zitgedrag Zitactiviteiten2021.

Kinderenenjongerenzittenveelopschool

Voorkindereniszittenopschoolmetgemiddeld3uurperdagdebelangrijkstezitactiviteit. Jongerenzittendagelijksveeltijdensdelesenhetmakenvanhuiswerk(gemiddeldruim3uur) entijdenscomputer-,tablet-ofsmartphone-gebruikindevrijetijd(gemiddeldruim3uur).

Opdracht6 BeweeggedraginNederland

a. Bekijkdetabel.Trekeenaantalconclusiesuitdetabel.

•‘BRL’ staatvoorhetpercentagedatvoldoetaandebeweegrichtlijnen.

•‘Sport’ heeftbetrekkingophetpercentagedatvoldoetaanwekelijkssporten.

• Deafkorting ‘NWMA’ =niet-westersemigratieachtergrond.

• Deafkorting ‘ON1’ =onderwijsniveau1(praktisch,laag),2=gemiddeld,3=hoog.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

b. Bekijkdetabelhierna.Trekeenaantalconclusiesuitdetabel.

TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakeninstijlflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/bewegen Voldoenaandeverschillendeonderdelenvandebeweegrichtlijnenenwekelijksesporters.

c. Bekijkdegrafiekhierna.Trekeenaantalconclusiesuitdegrafiek.

GraagrechtenaanvragenennamakeninstijlflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/bewegen Ontwikkelingbeweeggedrag.

Opdracht7 Sedentairgedrag

a. BeschrijfhetsedentairgedragvanNederlanders.

b. Hoeveeluurperdagzitjijgemiddeld?

c. Iserdeafgelopentienjaarsprakevaneentoenameofeenafnamevansedentairgedrag?

d. Watiseenverklaringvooreenmogelijkeveranderinginsedentairgedragonderjongeren?

2.4Inkaartbrengenvanhetbeweeggedrag

Beweeggedragonderzoeken

Erzijnverschillendemogelijkhedenomhetbeweeggedragvanmenseninkaarttebrengen. Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomvoorallecliëntenteachterhalenofzevoldoenaan debeweegrichtlijnen,dematewaarinzesportenendetijddatzezitten.Hetgrootstedeelvan dezemeetinstrumentenbestaatuitvragenlijstenenlog-ofdagboeken.Dezelaatstezijnvrijwel geheelvervangendoorallerleiwearablesdieonzelichamelijkeactiviteitinkaartbrengen. Wearableszijnerinverschillendesoorten:elektronischeapparatendiejeophetlichaamkunt dragenenactivitytrackers,smartwatchesenappsopdetelefoon,diebijvoorbeeldjedagelijkse (sport)activiteitenbijhouden.

Uiteraardkunjeookdooreenintakegesprek,waarbijjeuitgebreidvraagtnaarhetsport-en beweeggedragvanmenseninhetverledenenheden,inzichtkrijgeninhetbeweeggedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ommetje

MetdezeappwildeHersenstichtingsamenmetErikScherderdegezondheidvanheelNederland verbeteren.Deommetje-appstimuleertjeommindertezitteneninbewegingtekomenénte blijven.Wieelkedag,alleen,ofineenteam,eenommetjevanminstens20minutenmaaktkrijgt digitalebeloningenindevormvanpunten,medaillesofhetbehalenvaneenhogerniveau. DaarnaastverschijnternaelkegemaaktewandelingeenHersenweetjeoverhersengezondheid. Delaagdrempeligeweetjesgevenjeinzichtinhoejejehersenengezondkanhouden.

Wandelenverhoogtjeweerstand,vermindertstressenzorgtvooreenbeterestemming.

Downloaddeappviadewebsitevande ‘Hersenstichting-Ommetje’

Bron:https://mindandhealth.nl/apps-meet-instrumenten-voor-bewegen/

Vragenlijsten

Erzijnvragenlijstendierechtstreeksnaardebeweegrichtlijnenverwijzen.Voorbeeldvragen voorvolwassenenzijn:

• Hoeveelminutenperweekbeweegtumatigintensief(wandelen,fietsen,zwemmen)?

• Ophoeveeldagenperweekbeweegtmatigintensief?

• Hoevaakperweekvoertuspier-enbotversterkendeoefeningen(krachtoefeningen)uit?

• Hoeveelspier-enbotversterkendeoefeningen(krachtoefeningen)voertuuit?

• Hoevaakperweekvoertubalansoefeningenuit(ouderen)?

Bekijkdewebsite ‘KenniscentrumSport&Bewegen-Beweegrichtlijnentest’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorbeeldvraaguitdebeweegrichtlijnentest.

GraagtoestemmingvragenomtemogenplaatsenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://beweegrichtlijnentest.nl/vragenlijst

Naastdezerelatiefeenvoudigevragenlijstenbestaanervrijuitvoerigevragenlijstendie wetenschappelijkonderbouwdzijnenveelalgebruiktwordenbijonderzoek.Enkelevoorbeelden vanvragenlijstenzijn:

• SQUASH (ShortQUestionnairetoASsesHealthenhancingphysicalactivity)

• PAR-Q(PhysicalActivityReadinessQuestionnaire)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• BAQ(BaeckeActivityQuestionnaire)

• ZPA(ZutphenPhysicalActivityQuestionnaire)

• IPAQ(InternationalPhysicalActivityQuestionnaire)

• PASE(PhysicalActivityScalefortheElderly)

• FAV(fysiekeactiviteitvragenlijst).

Devragenlijstenwordenkortbesproken,zodatjealsleefstijlcoacheenideehebtvandeinhoud enbruikbaarheidvandevragenlijsten.Decompletevragenlijstenzijnviainternettevinden.

SQUASH

DeSQUASH(ShortQUestionnairetoASsessHealthenhancingphysicalactivity)heeftalsdoel lichamelijkeactiviteittemeteninlijnmetdebeweegrichtlijnendiedeGezondheidsraadin2017 uitgaf.Respondentenwordtgevraagdomvanuitdeafgelopen(normale)weekdevragenlijst intevullen.Hierbijwordtaandachtgeschonkenaanondermeerdeinvullingvanvrijetijd, woon-werkverkeerenanderelichamelijkeactiviteiten.Devragenlijstkenteenonderscheid tussenvolwassenenenkinderen.Detoolondersteunthetafnemenvandevragenlijstenhet analysereneninterpreterenvandedata.Metdezetoolishetmogelijkominkaarttebrengen hoeveeltijdmensenperweekbewegenensporten.Detoolzoujebijvoorbeeldgerichtinkunnen zettenomdezekernindicatorenvooreengebiedsdeelofwijkinkaarttebrengen.Detoolis eigenlijkbedoeldvooronderzoekers,maarhetgerichttoepassenvandevragenlijstkanbijdragen aanhetkrijgenvaneenadequaatbeeldvanuiteengestandaardiseerdevragenlijst (SQUASH-vragenlijst – hoeveelbeweegtmenperweek? – BeweegvriendelijkeBuurt).

Bekijkdevragenlijstopdewebsite ‘Mulierinstituut-Squash-vragenlijst’.

Graagtoestemmingvragenomtemogenplaatsen.Bron: https://www.mulierinstituut.nl/wp-content/uploads/2018/03/Squash_vragenlijst-2017.pdf

DeeluitSquash-vragenlijst.

PAR-Q

Ditiseeneenvoudigevragenlijstdiebestaatuitzevenvragenengeschiktisvoorpersonenvan 15tot70jaar.Devragenlijstgeeftaanofhetnodigiseenartsteraadplegenvoordatjeactiever gaatwordendanvoorheen.

PAR-Q

Bekijkdewebsite ‘Meetinstrumentenzorg-PAR-Q’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overigevragenlijsten

Deoverigevragenlijstenlijkensterkopelkaar.Meestalhebbenzebetrekkingopde(in)activiteit vandeafgelopenzevendagen.ZobrengtdeZPAdeactiviteitenwandelen,fietsen,hobby’s, tuinieren,sport,klussenentraplopeninkaart.DePASEvraagtnaarzittendeactiviteiten, wandelen,fietsen,sporten,huishoudelijkeactiviteitenenwerk.

DeIPAQvraagtonderanderenaar:

• zware,fysiekeinspanningen

Ophoeveeldagenheeftu,gedurendedelaatstezevendagen,zwarefysiekeinspanningen gedaan?Hoeveeltijdbesteeddeugewoonlijkintotaalopzo’ndagaanzwarefysieke activiteiten?

• matige,fysiekeinspanningen

• wandelen

• zitten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeBAQ-vragenlijstwordtgebruiktvoorhetinschattenvanhetfysiekeactiviteitenniveau.De vragenlijstbestaatuitzestienvragenoverwerk,sportenvrijetijd,waarbijeenhogerescore overeenkomtmeteenfysiekzwaardereactiviteit.Dedeelnemersgevenantwoordaandehand vaneenvijfpuntsschaal(nooit,zelden,soms,vaakenaltijd).Enkelevandevragenzijn:

• Tijdensmijnwerkzitik …

• Tijdensmijnwerkstaik …

• Tijdensmijnwerkloopik

• Tijdensmijnwerkbenik … bezweet.

• Ikkijkinmijnvrijetijd … tv.

• Ikdoeinmijnvrijetijd … aansport.

• Hoeveeltijdperweekbesteedtuaansport?(minderdan1uur,1à2uur,2à3uur,3à4uur, meerdan4uur)

Sedentairgedragmeten

Hoewelernoggeennormisvoorsedentairgedrag,ishetwelbelangrijkdatjeditalsleefstijlcoach voorjecliënteninkaartbrengt.Meteniswetenenvormtvaakdestartvandebewustwording. Mensenrealiserenzichnauwelijkshoeveeluurperdagzezittenenzijnooknietofnauwelijks opdehoogtevandegezondheidsrisico’svansedentairgedrag.

Jekuntalsleefstijlcoachhetsedentairgedraginkaartbrengendoortevragennaarhet gemiddeldzitgedragperdag.Voorhetinkaartbrengenvansedentairgedragbestaanaparte vragenlijsten,maarmeestalmaaktditonderdeeluitvandeactiviteitenvragenlijsten.

Deelvaneenvragenlijstsedentairgedrag

Devolgendevragengaanoverzittendeenliggendeactiviteitenopeengemiddeldewerkdag eneengemiddeldenacht.

1.Wiltuschattenhoeveeluuruopeengemiddeldewerkdag(overdag)zitophetwerk,inclusief woon-werkverkeer?

2.Wiltuschattenhoeveeluuruopeengemiddeldewerkdagzit/ligtnawerk,inclusiefdeavond, exclusiefslaaptijd?

3.Wiltuschattenhoeveeluuruopeengemiddeldenachtinbedligt(ongeachtofuslaaptof niet)?

Devolgendetweevragengaanoverdetijddieuopeennormalewerkdagzittenddoorbrengt zondersta-oflooponderbrekingen.Bijhetbeantwoordenvandezevragendientuzitteninde lunchpauzesentijdenshetwoon-werkverkeernietmeetenemen.

4.Zituopeennormalewerkdagopuwwerklangerdan2uurachterelkaarzonderafentoete staanoftelopen?

• ja,(bijna)altijd

• ja,vaak

• ja,soms

• nee,(bijna)nooit.

5.Zituopeennormalewerkdaginuwvrijetijdlangerdan2uurachterelkaarzonderafentoe testaanoftelopen?

• ja,(bijna)altijd

• ja,vaak

• ja,soms

• nee,(bijna)nooit.

Bron: www.tno.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Meetinstrumenten,wearables

Lichamelijkeactiviteitkunjenietalleeninkaartbrengenmetvragenlijsten,maarookdoorte meten.Jekunthierbijdenkenaanallerleiwearables,zoalsstappentellers,beweegmetersen hartslagmeters.Zohebjespecialeactivitytrackers.Zehoudenbijvoorbeeldhetaantalstappen, dehartslagen/ofcalorieverbruikbij.Een activitytracker isietsnauwkeurigerinhetmetenvan beweegactiviteitendanbijvoorbeeldeensmartwatch.

Daarnaastzijnerallerleitestenenmeetinstrumentenombewegingseigenschappenalskracht enuithoudingsvermogentebepalen.Voorhetmetenvankrachtgebruikjebijvoorbeeldeen knijp-ofgrijpkrachtmeter.Voorhetmetenvanhetuithoudingsvermogenkanbijvoorbeeldeen vandewandeltestsgebruiktworden.Dezeinstrumentenwordenbesprokeninhetthema‘Health check’.

Erzijnverschillendeappsdieenerzijdsjeactiviteitenniveauinkaartbrengenenanderzijdsje stimulerenommeertebewegen.Deapp ‘Ommetje’ isalgenoemd.Ookallerleismartwatches oftelefoonsmetappsmetenhoeactiefwezijn.VoorbeeldenzijndeSamsungGalaxyfitofde Garminvivofit.

Mogelijkefunctiesvandesmartwatchzijn:

• stappentellen

Zoweetjeprecieshoeveeljebeweegt,zelfshetaantaltrappenwordtgemeten.

• hartslagmeten

Dehartslagmeterhoudtbijwatjerusthartslagisendehartslagbijbeweging.

• calorieverbruikmeten

• slaappatroonenslaapkwaliteitbijhouden

• bewegingstracker

Veelsmartwatcheskunjekoppelenaanallerleifitnessapplicaties,waarmeejehetaantal minutenintensiefbewegenmeet.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stappenteller-appsvoordeiPhone

Wandelenheeftallerleigezondheidsvoordelen,isgeschiktvooralleleeftijdenenjehebterbijna nietsvoornodig.AlleeneenpaarmakkelijkewandelschoeneneneeniPhone,wantjewiltna aflooptochzienhoeveelkilometerjehebtafgelegd?Is15kilometeropeendaghaalbaar?Of zoekjijna5kilometeraleencaféop?Datweetjepaswanneerjejewandelactiviteitenvastlegt meteenstappenteller-app.

Ditvindenwijdebestegratisstappenteller-apps:

• ActivityTracker

• Pedometer++

• Stappenteller α

• StepsApp

• Stepz

• MapMyWalk

• ArcApp

• MoveX

• ASICSRunKeeper

• StappenmetenmetjeiPhone.

Bron: Debestestappenteller-appsvoordeiPhone(iculture.nl).

Opdracht8 Beweegrichtlijnentest

a. Vuldebeweegrichtlijnentestinengeefaanofjevoldoetaanderichtlijnen.

b. LegalleresultatenvandegroepbijelkaarenbepaalmetelkaarHoeveelprocentvande groepaandebeweegrichtlijnenvoldoet.

Opdracht9 Inkaartbrengenvanhetbeweeggedrag

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Ontwikkelmetelkaareeninstrument(vragenlijstendergelijke)waarmeejehetbeweeggedrag vaneenmedestudentinkaartkuntbrengen.Jekuntdithetbesteineentwee-ofdrietaldoen.

Neemvervolgensbijelkaardevragenlijst(endergelijke)af.

Opdracht10 Metenvansedentairgedrag

a. Stelzelfeenvragenlijstopdieeengoedbeeldgeeftvanhetsedentairgedragvaniemand.

b. Zoekopinternetnaareenvragenlijstdiebetrekkingheeftopsedentairgedrag.

c. Vergelijkjeeigenvragenlijstmetdeanderevragenlijst.Watzijndeovereenkomstenen verschillen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

d. Pasopgrondvandezevergelijkingjeeigenvragenlijstaan.

e. Neemdevragenlijstafbijtweemedestudentenentrekconclusies.

2.5Stimulerenvansportenbewegen

Sportbeleidgerichtopsportstimulering

Inhetthemaoversportengezondheidzijneenaantalbeweegprogramma’salaandeorde gekomen.Diewordenhiernietherhaald.Deleefstijlinterventiesdiezichbehalveopbewegen ookopeenofmeerandereleefstijlfactorenrichten,komenineenapartthemaaandeorde. Hierwordtingegaanophetstimulerenvansportenbewegeninmeeralgemenezin.

Van ‘TrimjeFit’ tot ‘Sportversterkt’

Alvanafdejarenzeventigvandevorigeeeuwisdeoverheidbezigmethetstimulerenvansport enbewegen.Indietijdontwikkeldedeoverheidhetprogramma ‘TrimjeFit’.Doormiddelvan spotjesenafficheswerdenNederlandersopgeroepenomtegaansporten. ‘Trimmen’ werdin dietijdeenbegripenzoalsernuCruyffCourtsenKrajicekPlaygroundszijn,verschenenertoen dezogenoemdetrimbanen.Decampagnerichttezichvooralopniet-actieveNederlanders.In debeleidsnota ‘TijdvoorSport’ (2005)wordtgeconstateerddathetdagelijkslevenomsteeds minderinspanningvraagt,endaterbewegingsarmoedeontstaat.Ditleiddetoteengroot actieplan,namelijkhet ‘NationaalActieplanSport&Bewegen’.Indedaaropvolgendelandelijke nota ‘SportenBewegeninOlympischperspectief’ blijktdebijdragevanbewegenaande gezondheidnogsteedseenspeerpunt.Hetaccentisalleenverlegdnaardebuurt.Gezondheid ensportmoetendichtbij,indebuurt,aanwezigtezijn.Debuurtmoeteenpassendaanbod biedenvansport-enbewegingsactiviteitenvoorallerleidoelgroepen.Daarnaastmoetde omgevingbewegingsvriendelijkzijnenmoethetopenbaargroenuitnodigentotbewegen.Met succesverschijnenersteedsmeerplaygroundsvoorjongeren.Daarnaastiserindevormvan zogenoemdebeweegtuinenookaandachtvoorouderen.

Indemeestrecentenota ‘Sportversterkt’ komtopnieuwhetbelangvanbewegenvoorde gezondheidaandeorde.Sportstimuleringismisschiennietdirectherkenbaarindezesambities dieindezenotawordenuitgewerkt,maarspeeltweldegelijkeenrol.Bijdeambitiedietemaken heeftmetinclusieendiversiteitgaatheteromdatiedereenzichbinnendesporterbijvoelt horenendatervooriedereeneenpassendsportaanbodis.Deambitie ‘Vaardiginbewegen’ vraagtaandachtvoormeerbewegingbijdejongstejeugd.Dezeambitiesluitaanbijeen beweegadviesvandeGezondheidsraad,datonderstreeptdatvoldoendebewegenbelangrijk isvoordegezondheidengoedeontwikkelingvandejongstejeugd. DaarnaastisereenverbindingvandezenotametonderanderedeBeweegalliantie(stimuleren vanbewegeninhetdagelijksleven)enGALA(GezondenActiefLevenAkkoord).

GALA

InhetGezondenActiefLevenAkkoord(GALA)makenVWS,gemeentenenzorgverzekeraars mindervrijblijvendeafspraken,gerichtopvertalingvanlandelijkedoelenvoorgezondheiden welbevindennaarlandelijke,regionaleenlokaleresultaten.Sportenbewegenkaneen belangrijkebijdrageleverenaandezedoelenenresultaten.Dedoelensluitenaanbijdelandelijke gezondheidsdoelenuithetNationaalPreventieakkoord(NPA),deLandelijkeNota Gezondheidsbeleid,hetIntegraalZorgakkoord(IZA)enhetprogrammaWonen,Ondersteuning enZorgvoorOuderen.HetGALArichtzichopallemensen,metspecifiekeaandachtvoorgroepen waardemeestegezondheidswinstistebehalen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demogelijkhedenvandeleefstijlcoach

Opallerleimanierenwordtergeprobeerdmensenmeeraanhetsportenenbewegentekrijgen. Ditkanopverschillendemanieren.Enkelevandezemanierenzijn:

• uitbreidenvanhetaanbodaansport-enbeweegactiviteiten(walkingfootball,walking korfball)

• subsidiërenvandeelnameaansportactiviteitenvoorbepaaldegroepen(JeugdfondsSport &Cultuur)

• beweegvriendelijkinrichtenvandeleefomgeving(playgrounds,Yalptoestellen).

• aanbiedenvanbeweegprogramma’senleefstijlinterventies(JOGG)

• stimulerenvanhetgebruikvanactivitytrackers,smartwatchesenappsalseensoortpersonal coach

• verhogenvanhetverplichtaantalurenbewegingsonderwijs

• organiserenvansportkennismakingsactiviteiten(scholierensport)

• bevorderenvaneenactieveleefstijlinhetdagelijkslevenenophetwerk.

Demogelijkhedenvandeleefstijlcoachliggenvooralinhetaanbiedenvanbeweegprogramma’s, leefstijlinterventiesenhetgebruikmakenvanrelevantewearables.

Daarnaastkandeleefstijlcoachzichbezighoudenmethetuitbreidenenaanpassenvanhet sport-enbeweegaanbod.

Deleefstijlcoachheeftvanuitzijnofhaarexpertisedemogelijkheidommetbetrokkenende leefomgevingbeweegvriendelijkertemaken.Jekunthierbijonderanderedenkenaanhet terreinvaneenzorginstelling.

Jekrijgtnietiedereenaanhetsporten.Maareriszekerookgezondheidswinsttebehalendoor iemandtehelpenactievertewordentijdenshetdagelijkslevenenophetwerk.Hieropgaan wenaderin.

Stimulerentotactieveleefstijl

Dichtbijliggenervoordeleefstijlcoachookgoedemogelijkhedenommensentehelpenbijeen gezonde(re)leefstijl.Regelmatigsportendraagtbijaaneenactievegezondeleefstijl.Maardat isnietvooriedereenweggelegdenooknietiedereenbeleeftplezieraansporten.Gelukkigis erookveelgezondheidswinsttebehalendoorinhetdagelijkslevenactieverteworden.

Eriseenprimatoolontwikkeldomhetgesprekmetdeklanthieroveraantegaan.Ditisde zogenaamdebeweegcirkel.

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://tools.kenniscentrumsportenbewegen.nl/handleiding-beweegcirkel/onderwerp/voor-wie-is-de-beweegcirkel-geschikt-3/ Beweegcirkel.

Bekijkhetfilmpje ‘DeBeweegcirkel’

Uitonderzoekblijktdatstaandwerkinplaatsvanzittendwerkgroteeffectenopdegezondheid heeft.Bijeenzittendberoepmoetjebewustmomenteninbouwenomeventegaanstaanof eventelopen.Ditkunjeookbevorderendoordeinrichtingvaneengebouw.Hetbiedtvoordelen alshetkopieerapparaatenhetkoffieapparaatniettedichtbijstaan.Ditdwingtjeomevente lopen.Deoplossingvaninactiviteitensedentairgedragligtinveranderingeninhetdagelijks leven.Enkeletipsomhetdagelijkslevenactievertemaken,zijn:

• Neemvakerdefietsofloopinplaatsvanhetgebruikvandeauto.

• Alsjeinhuisbenedenénboveneentoilethebt,maakdangebruikvanhettoiletopdeeerste verdieping.

• Werkregelmatigindetuinenmaakdaarbijmindergebruikvanelektrischgereedschap.

• Staminimaalelkhalfuuréénkeerop,gebruikdesnoodseentimer.

• Neemdetrapinplaatsvandelift.

• Introduceerinhoogteverstelbarestatafelsomafentoeaantewerkenenaantevergaderen.

• Maakgebruikvansta-krukken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/woman-using-adjustable-height-standing-desk-2153663449 Staandwerkenaaneeninhoogteverstelbaretafel.

• Introduceerlunchwandelenengatijdensdelunchnietweerzitten.

• Alshetweerhettoelaat,kanwerkoverlegooktijdenseenwandelingplaatsvinden.

• Stuurgeenmailnaarjecollegadieééndeurverderzit,maarloopevenbinnen.

• Maakgebruikvaneenzogenoemdebureau-ofstoelfiets.Jekuntdanzonuendanal trappendwerken.

Bekijkhetfilmpje ‘Sedentairgedraghybridewerken’.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debureaufietszorgtvooreenactieverewerkplek.

Ecologischeaanpak

Dehuidigesamenlevingmaakthetonsallemaalheelmakkelijk.Erzijnoveralliften,roltrappen enparkeerplaatsenvoordedeur.Hetfysiekeaspectisindemeesteberoepenverdwenen.De omgevingmaaktonslui.Hetbewustomgaanmetdeinrichtingvandewoon-,werk-en schoolomgevingkantoteengrotereactiviteitleiden.Ditheetdeecologischeaanpak.Zomag jeineenschoolmetmeerdereverdiepingenbijvoorbeeldalleeningevalvaneenlichamelijke beperkinggebruikmakenvandeliften.Hetroosteriszosamengestelddatiedereennaeen lesuurnaareenanderlokaalopeenandereverdiepingmoet.Ookdeinrichtingvangebouwen hoorttotdezeaanpak.Statafelsineenkantinenodigeneerderuittotstaandmetelkaarpraten daneenopstellingmetdestandaardstoelenentafels.Speeltuinenvoorkinderen,playgrounds voordejeugdenbeweegtuinenvoorouderenzijnhierookvoorbeeldenvan.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/hague-august-25-passengers-on-escalator-2194227163 Deomgevingmaaktonslui.

Leesdeverdiepingsstof ‘TNOFactsheetZittentijdenswerk’.

Opdracht11 Actiepuntenombewegentestimuleren

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje ‘11Actiepunten’

a. Watzijndeelfactiepuntendieinhetfilmpjenaarvorenkomen?

b. Watzijnnaarjouwideedemeestkansrijkeactiepunten?Maakeentopdrie.

c. Vergelijkjouwtopdriemetdievaneenofmeerderemedestudentenenwisseljemeningen uit.

Opdracht12 Mogelijkhedenomsportenbewegente stimuleren

a. Noteereenaantalmogelijkhedenomsportenbewegentestimuleren.

b. Welkemogelijkhedenzijnvolgensjouvoordeleefstijlcoachhetmeestkansrijk?

Opdracht13 Actieveleefstijl

Noteereenaantalmogelijkhedenomeenactieveleefstijltestimuleren.

Opdracht14 Problemenenoplossingenrond inactiviteit

Bekijkhetfilmpje ‘NISBjubileumfilm’.

a. Welkeproblementenaanzienvaninactiviteit,bewegenenovergewichtkomeninhetfilmpje naarvoren?

b. Welkeacties,interventies,oplossingenkomeninhetfilmpjeaandeorde?

c. Watvindjesterkeenmindersterkepuntenvandeoplossingen?

d. Neemhetnaarjouwideegrootsteofbelangrijksteprobleemuithetfilmpje.Hoezoujijdit probleemaanpakken?Legjeantwoorduit.

Opdracht15 Actieveleefstijljeugd

Bekijkhetfilmpje ‘goedvoorbeeldaanpakactieveleefstijlbijdejeugd-Smallingerland2018 0627’.

Bekijkhetfilmpjeengeefjemeningoverdezeaanpak.

Opdracht16 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenhebtbereikt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

Leerdoelen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdebeweegrichtlijnenvoordeverschillendeleeftijdsgroepen beschrijven. 1.

2.

3.

4.

Jekunthetbeweeggedragvandeverschillendeleeftijdscategorieën inNederlandbeschrijven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactorbewegeninkaartkunt brengen.

Jekuntdebelangrijkstevormenvanhetstimulerenvansporten bewegenbeschrijven.

2.6Verdiepingsstof-MET-waarde

EenmeergedetailleerdeindelinginintensiteitisdeindelinginMETs.METstaatvoor ‘Metabolic EquivalentofTask’ enwordtuitgedruktinmilliliterzuurstofverbruikperkilolichaamsgewicht perminuut.Dezeindelinggeeftaanhoeveelinspanningeenbepaaldeactiviteitkosttenopzichte vanhetenergieverbruikinrust.Eenindividuverbruiktgemiddeldinrusttoestandongeveer3,5 milliliterzuurstofperkilolichaamsgewichtperminuut.Alsdeverbruikteenergiebijeenactiviteit oplooptnaarbijvoorbeeld7milliliterzuurstofperkilolichaamsgewichtperminuut,daniser sprakevaneenenergieverbruikvan2METs.Erbestaanuitgebreidelijstenvanactiviteitenen debijbehorendeMET-waarde.Eenveelgebruiktvoorbeelddaarvanishetcompendiumvan BarbaraAinsworth,waarinruim800activiteitenmetuniekecodeenbijbehorendeMET-waarde zijnopgenomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron: SelectievanactiviteitengerangschiktnaarMET-waarde(Bron: Ainsworthetal.,2011.).

2.7Verdiepingsstof-Sarcopenie

Watissarcopenie?

Sarcopenieishetverliesaanspiermassaendedaarmeegepaardgaandeverminderingvan spierkrachtalsrechtstreeksgevolgvanhetouderworden.Hierinverschiltsarcopenievanandere vormenvanspierverlies,zoalswijdieterugvindenindevermageringdievoorkomtbijernstige ziekteprocessenofbijkanker.Alseenechtleeftijdsgebondenfenomeendoethetzichdusook voorbijde ‘gezonde’ oudere.Natuurlijkzullenoptredendeziekteprocessendeevolutievan sarcopeniekunnenversnellen.Opeenbepaaldmomentzaldesarcopenieeeninvloedhebben opdebewegingsmogelijkhedenendemobiliteitvaneenpersoon.Hierdoorneemtde kwetsbaarheidtoeenstijgthetrisicovoorhetverliesaanautonomie.

AanpakvanSarcopenie

Sarcopenietreedtdusonvermijdelijkopbijhetouderwordenenheefteendirectnegatiefeffect ophetfunctioneren.Eenverminderdemobiliteit,eentoegenomenalgemenespierzwakteen gewichtsverlieszijncriteriadieinverschillendedefinitiesvan ‘frailty’ (verhoogdekwetsbaarheid) wordenteruggevonden.Eenactieveaanpakvansarcopeniekandusbijgezondeouderepersonen eendoelstellingzijnomdeevolutienaarfrailtyenfunctioneleafhankelijkheidtevertragen.De bestemethodeomdespiermassaendespierkrachttedoentoenemenisprogressieve weerstandstraining.Hetvermogenvandespieromzichdoortrainingaantepassengaatimmers nietverlorenmetdeleeftijd.Studiestonenaandathetmogelijkisombijpatiëntenmet chronischeaandoeningendergelijkeoefenprogramma’ssuccesvoluittevoeren,bijvoorbeeld

mettotalelichaamsvibratie.Naasthetstimulerenvanfysiekeactiviteitiseenuitgebalanceerde voedingvangrootbelang.Heelwatouderenverbruikenmindereiwitdanaangeradenwordt. Actieveouderenhebbeneenverhoogdebehoefteaaneiwitenbijonvoldoendeaanvoerkan diteenbeperkendefactorwordenindeefficiëntievandeoefenprogramma’s.Ookde aanwezigheidvanvoldoendeengevarieerdeanti-oxidantenenomega3-vettenindevoeding isvanessentieelbelang.Ondersteunenvandevoedingsstatusenaansporentotfysiekeactiviteit vormendusdebasisvandepreventievansarcopenie.Viadezeinterventiesdiedeevolutienaar sarcopeniekunnenvertragenonderhoudtmendealgemenegezondheidstoestanden ondersteuntmendezelfstandigheidendefunctionelereserve.

Bron: www.vandewoude-veroudering.be.

2.8Verdiepingsstof-TNOFactsheetZittentijdens werk

BekijkopdewebsitevanTNOde ‘FactsheetZittentijdenswerk’.

Bron:

https://fysiekebelasting.tno.nl/wp-content/uploads/sites/6/2021/08/196TNOgl_Factsheet-Zitten_DEF.pdf.

2.9Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA3

LEEFSTIJLFACTORROKEN

Inhoudthema

• Omschrijvingennormen

• RookgedragvanNederlanders

• Gezondheidsrisico’svanroken

• Inkaartbrengenvanhetrookgedrag

• Interventiesstoppenmetroken

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ofwealdannietgezondzijnengezondleven,hangtafvandezogenoemdeleefstijlfactoren. Devijffactorendieonzeleefstijlbepalenzijnbewegen,roken,alcoholgebruik,voedingen ontspanning.DezefactorenwordenvaakafgekortmetBRAVO.Erzijnmodellendiehiernog eenaantalfactorenaantoevoegen,zoalsovergewicht,internetgebruikenseksueelgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemagaatoverdeleefstijlfactorroken.Hetbesprekenvandeleefstijlfactorengebeurtaan dehandvaneenvasteopbouw.Deonderdelenvandezeopbouwzijn:

• definitie,omschrijving

• normen/richtlijnen(waarmoetjeaanvoldoen)

• kengetallen(Hoeveelprocentrookt?)

• invloedopdegezondheid(gezondheidsrisico’svanroken)

• testenenmeten(hoebrengjehetrookgedraginkaart?)

• interventies,beweegprogramma’s.

Inhetgevalvanrokenzijndeeerstetweeonderdelensamengevoegd.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlfactorroken’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1:Stelt debeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogramma uit.

Leerdoelen

• Jekuntderichtlijnenmetbetrekkingtotrokenbeschrijven.

• JekunthetrookgedragvandeverschillendegroepeninNederlandbeschrijven.

• Jekuntderisico’svanrokenvoordegezondheidbeschrijven.

• Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactorrokeninkaartkuntbrengen.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophetstoppenenvoorkomenvanroken beschrijven.

3.1Casus

Opdracht1 Casus

StoptHansmetroken?

Hansis48jaaroudenheeftvanafzijn16dealtijdflinkgerookt.Delaatstejarenvoelthijzich watminderfitenishijwatkortademig.Zijnvrouwenkinderenhebbenhemalherhaaldelijk ophethartgedrukttestoppenmetroken.VolgensHansheeftstoppennaruimdertigjaarroken geenenkelezin.Zijnhelelijfenvooralzijnlongenzijndoorhetrokentochalverpestendat wordtechtnietbeter.Opsommigemomentendenkthijtochnaoverstoppen.Hijvraagtzich

echterafofhijwelvoldoendegemotiveerdisenofhethemwelluktomblijvendtestoppen. NaflinkaandringenvandefamiliebesluitHanstochmaareenseenbezoektebrengenaaneen leefstijlcoach.Misschienheeftdieietszinnigstevertellen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. WaaromzouHanstochbeterkunnenstoppenmetroken?Watzijndebelangrijkste gezondheidsrisico’svanroken?

b. IsdekortademigheidvanHansinderdaadtoeteschrijvenaanhetroken?Geefargumenten voorentegen.

c. HeeftHansgelijkdatnaruimdertigjaarrokenstoppengeenzinheeft?

d. Hansvraagtzichafofhijwelvoldoendegemotiveerdis.HoekunjedemotivatievanHans metenofinkaartbrengen?

e. OpwelkemanierkunjedemotivatievanHansomtestoppenvergroten?

Vaardigheden

f. Rollenspel.Verdeelderollen(Hans,leefstijlcoach,observatoren).

g. BereideenintakegesprekmetHansvoorwaarbijzijnrookgedraginkaartgebrachtwordt. VoerhetintakegesprekmetHans.AchterhaaldehulpvraagvanHansenformuleer SMART-doelen.

h. Bereideen(motivational)interviewvoormetHans,waarbijhetervooralomgaatzijn motivatieomtestoppenmetrokentevergroten.

3.2Omschrijvingennormen

Derichtlijnvoorrokenisheelsimpel:jemoetdithelemaalnietdoen.Datgeldtookvoorde e-sigaret.

Hetisnietzoheelingewikkeldomtebepalenofiemandrooktofniet.Onderzoekmaaktmeestal onderscheidtussenmensendieooitgerookthebben,diedelaatstevierwekengerookthebben endienooitgerookthebben.Watzegerookthebbenofhoeveelzegerookthebben,maaktin hetmerendeelvanhetonderzoeknietuit.Somswordtonderscheidgemaakttussensigaretten, sjekkiesofsigaren.Delaatstetijdkrijgtookdee-sigaretaandacht.Hetgebruikenvaneen e-sigaretwordtvapen,dampenofelektronischrokengenoemd.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomnategaanhoeveeliemandrookt.Totwelkecategorie rokersbehoortiemand?Zobehoorjetotdezwarerokersalsjemeerdantwintigsigarettenper dagrookt.

Gelukkigzijndelaatstejarenopenbareruimtesrookvrij.Vroegerwasditheelandersenrookten leerkrachtenvrolijkvoordeneusvanleerlingen.Onderzoeknaardeschadelijkegevolgenvan meerokenheefteronderanderetoegeleiddatervoorveelpubliekeruimteseenrookverbod geldt.

Tabak

Tabakkomtvandegedroogdebladerenvandetabaksplant(Nicotianatabacum)enkunje rokenalssigaret,pijpofsigaar.Tabakvaltonderdegenotmiddelen.Hetheeftstimulerende eigenschappen.Tabakbevatonderanderedestofnicotine.Nicotineissterkverslavenden werktstimulerend.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof ‘Werkingvannicotine’

Rokerservarenhetgebruikvantabakalsrustgevendengezellig.Wanneerjetabakgebruikt, leidtdatvrijsneltotgewenningenlichamelijkeengeestelijkeafhankelijkheid.

Leesdeverdiepingsstof ‘Kenmerkenvanverslaving’.

Bekijkhetfilmpje ‘Waaromisrokenzoverslavend?’.

E-sigaret

Eene-sigaret,ofvape,iseenkleinapparaatjedateenvloeistofverhittotdamp.Hetwordtsoms gebruiktalsalternatiefvoorhetrokenvantabakofalshulpmiddelomtestoppenmetroken. Bijvapen,ofdampen,wordtgeentabakverbrand,maariemandkanviadedamptochnicotine binnenkrijgen.Hetgebruikvaneene-sigaretofvapeishierdoorinvergelijkingmetrokenminder schadelijkvoordelongenenhetlichaam.Tochzijnerookbijhetgebruikvaneene-sigaret gezondheidsrisico’senwetenwenogweinigoverdegevolgenvoorhetlichaamopdelange termijn.Ookkaniemanddoortevapennogsteedsverslaafdraken,ofblijven,aannicotine (Bron: Vapenendee-sigaret:watishetenishetslechtvoorje?-Jellinek.)

Opdracht2 Kenmerkenvanverslaving

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Geefeenaantalkenmerkenvanverslaving.

b. Vergelijkjouwkenmerkenmetdievaneenofmeerderemedestudenten.

c. Kommetjegroepjetoteenlijstmetkenmerken.

d. Vergelijkdezelijstmetanderelijstenuitdegroep.

Opdracht3 Woordspinverslaving

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’.

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoord‘verslaving’.Omdebeurtbedenkenjullie ietswatvolgensjulliemetdoelstellingentemakenheeft.Alsjenietsmeerweet,magje passenengaatjebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenophetpapierenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemethet begripdoelstellingtemakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetanderelijstjesuitdegroep.

Opdracht4 Rokenenvapenindegroep

Gainjegroepjeofhelegroepnawieerrooktenwieergerooktheeft.Doeditookvoorhetroken vaneene-sigaret(vapen).Kommetjegroepjetoteenpercentagedatgerooktheeftendatnog steedsrookt.Doehetzelfdevoorvapen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht5 Rookbeleid

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.Dezeopdrachtgaatoverinzichtinbeleidoveren/of concretemaatregelentegenroken.

Deopdrachtkangaanovereenvandezeonderwerpen:

1.verbodoprokeninopenbareruimtes

2.verbodopverkoopvanrookwarenaanmensenonderde18jaar.

a. Bespreekmetelkaareenoftweevandevoorgaandemaatregelenenhoeeffectiefjullie denkendatdezemaatregel(en)is/zijn.

b. Bespreekmetelkaarwatvolgensjulliedebestemaatregelisomhetrokenterugtedringen.

c. InNieuw-Zeelandwasaangekondigddat,metingangvan1januari2025,iemanddiena 2008geborenisnietmeermagroken.Eenverbodoprokendus.(Dehuidige,rechtse,regering heeftditweerteruggedraaid).

Discussieermetelkaarwatjevanditverbodvindt.

3.3RookgedragvanNederlanders

Voordeleefstijlcoachisinzichtinhetrookgedragvandeverschillendedoelgroepen(jongeren enouderen)vanbelang.Hetgaathierbijominformatiealswelkejongerenrokenenvooral wanneerenwaarombeginnenjongerenmetrokenenwatbelemmerthenomtestoppenmet roken.

DelaatstejarenishetaantalrokersinNederlandlangzaammaarzekergedaald.Gelukkig realiserensteedsmeermensenzichwatdeschadelijkegevolgenvanrokenvoordegezondheid zijn.Rond1975rookteongeveer40%vandevolwassenen.Ronddeeeuwwisselinglagdit percentageop33%.In2014rooktenog25,7%vandevolwassenbevolking.In2022rookte 18,9%vandebevolkingvan18jaarenouder.Ruimtweederdevandemensendieroken,rookt elkedag(13,1%vandealgemenebevolking).

2,4%vandebevolkingbehoorttotdezogenaamdezwarerokers.Jebenteenzwarerokerals je20ofmeersigarettenofshagjesperdagrookt.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/cijfers/roken/#:~:text=Minder%20dan%20%C3%A9%C3%A9n%20op%20de,cijfers%20uit%20de%20Gezondheidsenqu%C3%AAte%202022. HetrokenneemtlangzaammaarzekerafinNederland.

Voorhettotaalplaatjeishetbelangrijkomtekijkennaarmensendiemomenteelroken,gerookt hebbenennognooitgerookthebben.Ietsminderdandehelftvandevolwassenen(48,4%) heeftnooitgerookt.18,9%rookten32,8%isex-roker.Stoppenmetrokenisnieteenvoudig, maarditlaatstepercentagelaatziendathetweldegelijkmogelijkis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2022/06/AF1998-Kerncijfers-Roken-2021.pdf

Gebruike-sigaret

2,8%vandevolwassenenvan18jaarenouderrooktein2022regelmatigeenelektronische sigaret.Mensendieweleensofelkedagtabakssigarettenroken,gebruikenvaker(weleens)een e-sigaretdanmensendievroegerofnooithebbengerookt.Uitrecentonderzoekdoorhet Trimbos-instituutblijktechterdatdepopulariteitvanhetvapensterkistoegenomen. Uitditonderzoekblijktdatruim21%vandejongeren(12totenmet25jaar)hetafgelopenjaar eenkeergevapetheeft.Variërendvaneenkeerpermaandtotelkedag.Ruim10%vanalle jongerenvapetelkemaand.2%doethetdagelijks.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vooraldeleeftijdvandevapegebruikersiszorgwekkend:ruim10%vande12totenmet 14-jarigenenruim23%vande15totenmet17-jarigenheefthetafgelopenjaargevapet. Afhankelijkvanhetnicotinegehalteisvapenietsminderslechtvoordegezondheid,maarnog steedsvormtookdezevormvanrokeneenernstigebedreiging.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/cijfers/roken/#:~:text=Minder%20dan%20%C3%A9%C3%A9n%20op%20de,cijfers%20uit%20de%20Gezondheidsenqu%C3%AAte%202022. Gebruike-sigaret(2022).

Bekijkhetfilmpje ‘Artsenslaanalarm:Laatvapennietonbesproken’.

Watiseenvape?

Eenvape,ookweleene-sigaretgenoemd,iseenkleinapparaatjedateenvloeistofverhit.Die vloeistofbevatmeestalnicotine,propyleenglycol,plantaardigeglycerineensmaakstoffen.Bij vapenwordt,integenstellingbijtothetrokenvansigaretten,geentabakverbrand.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demeestevapesbevattennicotinezouten.Dezezoutenwordentoegevoegdvooreenminder scherpesmaakindekeelenomdenicotinemakkelijkeropneembaartemakeninhetlichaam. Doorhetverhittenwordtdevloeistofindevapeomgezetindamp.Diewordtdoordegebruiker directingeademd.

Erzijnnavulbarevapes,maaropditmomentzijnvooralwegwerpvapespopulair:ditiseen e-sigaretdievoorafalisopgeladenendaarnaastalgevuldismet2mlvloeistof.Dewegwerpvape istekoopvoorzo’n5tot8europerstuk.Elkevapeisanders,maarveelvapeszijnnaongeveer 600hijsjesopenkwamendaarnaindeprullenbakterecht.

Bron:

www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5410827/trimbos-cijfers-alarmerend-vapen-e-sigaret-vapes-jongeren-tieners.

Rookgedrag,leeftijdengeslacht

Mannenrokenbeduidendmeerdanvrouwen.22,7%vandemannenrookten15,5%rookt dagelijks.Bijvrouwenliggendezepercentageop15.2en10.9.

Rokenhangtnietalleensamenmethetgeslacht,maarookmetdeleeftijdenhet opleidingsniveau.Indeleeftijdvan25-29jaarwordthetmeestgerookt(28,4%).Indeleeftijd van75jaarenouderhetminst(6,5%).Ditlagepercentagewordthelaasgrotendeelsverklaart doorhetfeitdathetmerendeelvanderokersopdezeleeftijdaloverledenis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Relatiemetopleidingsniveau

Hetblijktduidelijksamentehangenmethetopleidingsniveau.Vandemensendiepraktisch opgeleidzijn,rookt23,2%.Bijdegroepdieeenopleidingheeftopmiddelbaarniveauisdat 21,1%envandehoogopgeleidenrookt14,5%.

Indetabelkunjelezenhoehetrookgedragzichdeafgelopenjarenbijdeverschillendegroepen heeftontwikkeld.Indetabelstaathetpercentagerokersaangegeven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Risicoperceptie

Roken,overmatigalcoholgebruikenteveelenvetetenbrengengezondheidsrisico’smetzich mee.Omdeleefstijlvanmensentekunnenbeïnvloeden,ishetbelangrijkomtewetenhoemen dierisico’sinschat.Ditwordtrisicoperceptiegenoemd.Alsiemanddegezondheidsrisico’svan rokeninschatalszeerlaag,isdekansgrootdatdezepersoongaatrokenenblijftroken.

Opvallendisdatniet-rokendejongerendegezondheidsrisico’sserieuzernemendanderokers. Ongeveer30%vanderokendejongerendenktdatderisico’swelmeevallenofzelfsnihilzijn. Bijdeniet-rokendejongerenligtditop10%.

Leesdeverdiepingsstof ‘Websitesrookgedrag’

Opdracht6 Rookgedrag

a. Rookjij?

b. Hoeveelprocentvanjevriendenkringrookt?

c. Hoeveelprocentvanjouwleeftijdscategorierookt?

d. Beschrijfderelatietussenopleidingsniveauenroken.

e. RokenvolwasseneninNederlandmeerofminderdanvolwasseneninandereEuropese landen?

Opdracht7 Achtergrondenvanroken

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Waaromrokenmensenmeteenpraktischopleidingsniveauduidelijkmeerdanmensendie hoogopgeleidzijn?

Opdracht8 Gebruike-sigaret

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Gainjegroepjenawieweleenseene-sigaretrookt(vapet).

b. Zoekmetelkaarnaareenverklaringvoordepopulariteitvanvapen.

c. HetTrimbos-instituutwileentotaalverbodopvapen:

“Vapealleennogoprecept”

HetTrimbos-instituutpleitvoorstrengereregelgeving.Hetsmaakjesverboddatop1januari ingaat,isvolgenshen,samenmethetonline-verkoopverboddaternualligt,nietgenoeg. “Indeidealesituatiehalenwedevapehelemaalwegvandeconsumentenmarktenmaken wehetalleennogbeschikbaaralsmedicijn.Artsenkunneneenvapedanvoorschrijvenals receptomtestoppenmethetrokenvansigaretten.”

Bespreekmetelkaarwatjullievanditstandpuntvinden.

Opdracht9 Risicoperceptieenroken

Bekijkhetfilmpje ‘Smokingkid’.

a. Probeerhetgedragvandemensendievoorkomeninhetfilmpjeteverklaren.

b. Opwelkemanierzoujealsleefstijlcoachditfilmpjekunnengebruiken?

3.4Gezondheidsrisico’svanroken

Sterftedoorroken

RokenisnogsteedsdebelangrijksteoorzaakvanziekteensterfteinNederland.Vandetotale ziektelastkomt9,4%doorroken.

COPYRIGHTBOOM

EenaantaljarengeledenheeftdeWereldgezondheidsorganisatieeenrapportuitgebrachtover degevolgenvanrokenvoordegezondheid.Deconclusievandatrapportisdatwereldwijdnaar schatting12%vandesterfgevallenaanrokenkanwordentoegeschreven.InEuropaligtdat cijferhogerenhelaaszijndecijfersvoorNederlandnogongunstiger.Volgensdezestudiesterven erinNederlandjaarlijks27.000mensenaandegevolgenvanroken.

Exactecijferszijnmoeilijkvasttestellen,omdatermeestalmeerfactoreneenrolspelendan alleenroken.UitNederlandsonderzoekblijktdatjaarlijksruim19.000mensenoverlijdenals directgevolgvanroken.

Hetvolgendepercentagevandesterftekanwordentoegeschrevenaanroken(CijfersrokenTrimbos-instituut):

• 82%vandesterfteaanlongkanker

• 85%vandesterfteaanstrottenhoofdkanker

• 76%vandesterfteaanCOPD

• 53%vandesterfteaanmondholtekanker

• 50%vandesterfteaanslokdarmkanker

• 26%vandesterfteaanblaaskanker

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• 16%vandesterfteaannierkanker;

• 14%vandesterfteaanalvleesklierkanker

• 14%vandesterfteaancoronairehartziekten,waaronderhartinfarct

• 9%vandesterfteaanhartfalen

• 6%vandesterfteaanberoerte(CVA)

• 6%vandesterfteaandiabetes.

Ziektedoorroken

Eengrootaantalorganisatiesgeeftoverzichtenvandebelangrijkstegevolgenvanroken.KWF Kankerbestrijdingnoemtalsbelangrijksterisico’s:

• longaandoeningen(onderanderelongkanker,COPD)

• hart-envaatziekten

• kankerinhoofd/halsgebied,blaas,alvleesklier,baarmoederhals,lever,maagennieren

• diabetes

• verhogingbloeddrukencholesterol

• verlagingvandevruchtbaarheid

• verouderingvandehuid

• aandoeningenvanhetbewegingsapparaat(osteoporose,slechterebotgenezing)

• blindheid(maculadegeneratie).

VolgenshetKWFisrokenverantwoordelijkvoorcirca21%vanalleverlorenlevensjaren.Van desterfteaancoronairehartziekteniscirca21%tewijtenaanroken,bijberoerteisdit14%en bijhartfalen10%.

VolgenshetTrimbos-instituutvergrootrokendekansopiniedergeval:

• kankerinallerleiverschillendedelenvanhetlichaam,metnameindelongen,mondholte, keel,strottenhoofd,enslokdarm

Jaarlijkskrijgen19.000Nederlanderskankeralsgevolgvanroken,rokenisdaarmeede belangrijksterisicofactorvoorhetontwikkelenvankanker.

• hart-envaatziekten:ondermeerberoerte,hartfalen,aneurysmaencoronairehartziekten

• longziektenen-klachten,zoalsbenauwdheid,hoesten,pneumonie,astmaenCOPD

• complicatiesbijeenoperatie,alsgevolgvaneenverminderdewondgenezing

• ontstekingenindemond,gewrichtenenlongen

• ernstigerisico’sbijzwangerschapvoorzowelkindalsmoeder(metuitzonderingvan pre-eclampsie)

• verslechteringvanhetimmuunsysteem

• verminderdevruchtbaarheidvoorzowelmannenalsvrouwen

• diabetes.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-illustration/healthy-lung-smokers-195485558 Eenlongvaneenniet-rokereneenrokerslong.

SchadelijkeeffectenvanrokenvolgenshetNederlands Genootschapvoorhuisartsen

• Rokenleidttotademhalingsziekten,kanker,hart-envaatziektenenziektenaanhet maag-darmstelsel.

• Tabaksrookleidttoteenchronischeontstekingsreactieindecentraleenperifereluchtwegen, metalsgevolgbronchusobstructie.

• Tabaksrookiscarcinogeen;zekunnenmutatiesvangeneninepitheelcellenveroorzaken, waardoordezecellenmaligneworden.

• Cardiovasculaireschadedoortoenamebloeddrukenhartslag.Daarnaastontstaaterperifere vasoconstrictie.Dedoorbloedingvandeextremiteitenneemtaf,evenalsdievandenieren enhetcolon.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Nicotineverhoogtdezuurproductieindemaagendoettonusenmotiliteit(beweeglijkheid) vanhetcolontoenemen.

• Tabaksrookzorgtvooreenverhoogdekansopinsulineresistentie.

Overigegezondheidsrisico’s

Naastdealvermeldeaandoeningenkomenerbijmensendiedagelijksrokenookmeer chronischeaandoeningenvoor.Mensendierokenblijkenvaakeenongezondeleefstijltehebben. Erisvakersprakevanslechtevoeding,overgewicht,overmatigalcoholgebruikeninactiviteit. Debelangrijkstefactorwaardegenoemdeleefstijlfactorenmeesamenhangen,ishet opleidingsniveau.Zoblijktdatpraktischopgeleidejongerennietalleenmeerroken,maarook minderbewegenenvakerovergewichthebben.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/transitional-age-problems-african-teen-guy-1403962625 Mensendierokenhebbenvakereenongezondeleefstijl.

Levensverwachtingenroken

Gemiddeldstervenmensendierokentienjaareerderdanmensendienietroken.Uitonderzoek blijktdatderokeraloprelatiefjongeleeftijdoverlijdt.Naarschattinghaalt23%vanderokers diehunhelelevenzwaarrokendeleeftijdvan65jaarniet.Vandelichterokersoverlijdt11%, vandeniet-rokers7%vóórde65-jarigeleeftijd.Vanzwarerokersisdelevensverwachting gemiddelddertienjaarkorterdanvanmensendienooithebbengerookt.Matigerokers(minder dantwintigsigarettenperdag)verliezennaarschattingnegenlevensjaren,lichterokers(niet dagelijksroken)vijfjaren.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Degezondheidsvoordelenvanstoppenmetroken.

Dezeveranderingenkunneneenbelangrijkerolspelenbijhetmotiverenvanmensenomte stoppenmetroken.Vooralouderenhebbenhetideedatstoppentochgeenzinmeerheeft.Uit wetenschappelijkonderzoekblijktdatditonjuistisendatjeopelkeleeftijdkuntprofiteren vanstoppenmetroken.Hetaantaljarendatjerookt,heefteengrotereinvloedopjegezondheid dandehoeveelheiddiejerookt.Ookditbewijstdatjenooitteoudbentomtestoppenmet roken.

Stoppenloont

Stoppenmetrokenloont,opalleleeftijden.Ex-rokersdievóórhun35-jarigeleeftijdstoppen, hebbeneenvergelijkbarelevensverwachtingalsnooit-rokers.Vanrokersdierondhun50ste stoppen,halveerthetsterfterisico.

Bron: Eénopdevierzwarerokersoverlijdtvoor65ste-Trimbos-instituut.

Debelangrijkstevoordelenvanstoppenmetrokenzijn:

1.betereconditie,lichamelijkgezonder 2.financieelgezonder(Jehoudtmeergeldover.)

3.beterseksleven

Meerzininseksenminderlastvanerectieproblemenalsman.

4.meersmaak

Doortestoppenmetrokenproefenruikjeweerbeter.

5.mooierehuid

Jekrijgtminderlastvanrimpelsenjehuidgaaterfrisserengezonderuitzien.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6.mooieretanden

Jetandenverkleurenminderenjetandvleesraaktmindersnelontstoken.

7.frissereadem

Jeademenookjeklerenruikenmindernaareenasbak.Jekrijgteenbetereadem.

8.vruchtbaarder

Rokenvermindertdevruchtbaarheid.Stoppenhersteltditenbevordertdekansopin verwachtingraken.Bovendienisrokenergslechtvoorde(ongeboren)baby.

9.beterhumeur

Nietdirect,maarnaenigetijdvoelenmensendiegestoptzijnzichprettiger.

10.ouderworden

Doortestoppenmetrokenblijfjegezonderenbereikjegemiddeldeenhogereleeftijd.

Leesdeverdiepingsstof ‘Gevolgenvanroken’.

Rokentijdensdezwangerschap

Zoalsalbijdegezondheidsrisico’svermeld,maaktrokenzowelvrouwenalsmannenminder vruchtbaar.Bijvrouwenheeftrokeninvloedophetaantalendekwaliteitvandeeicellen.Bij mannengeldthetzelfde,maardanvoordezaadcellen.Mochtereenkinderwenszijn,danishet belangrijkvoorzoweldemanalsdevrouwomtestoppenmetroken.Veelvrouwenstoppen ophetmomentdatzezwangerzijn.Hetisduidelijkbeteromalvoordietijdtestoppen.Dit geldtookvoordeman,inverbandmetdekwaliteitvanzijnzaadcellen.Tijdensdezwangerschap ishetookbelangrijkdatdemannietrookt.Opdiemanierwordthetongeborenkindniet geconfronteerdmetdegevolgenvanmeeroken.Samenstoppenmetrokenblijktookmeer kansvanslagentehebbendanalsalleendevrouwstopt.

Gevolgenrokentijdenszwangerschap

InNederlandoverlijdenerperjaar45baby’sdoordatdemoedertijdensdezwangerschaprookt. Iederedagwordenerbijna35kinderengeborendieindebaarmoederaltabaksrookbinnen hebbengekregen.Enmeerdan1miljoenoudersmetthuiswonendekinderenrookt.

Bron: Risico’svanroken-Trimbos-instituut.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Uitonderzoekuit2021blijktdat14%vandevrouwenrooktindevierwekenvóórde zwangerschap.Tijdensdezwangerschapdaaldehetpercentage:7,7%vandemoedersheeft openigmomenttijdensdezwangerschapgerookt.4,8%rooktegedurendedehelezwangerschap. Nadezwangerschapstijgthetaantalmoedersdatrooktweer:9,6%vandemoedersrooktdan weer.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/close-pregnant-woman-smoking-cigarette-386102302 Rokentijdensdezwangerschapheeftveelrisico’s.

Debelangrijksterisico’svanrokentijdensdezwangerschapzijn:

• meerkansopeenmiskraam

• meerkansopeenbuitenbaarmoederlijkezwangerschap

• meerkansopvroeggeboorte(prematuur)

• meerkansopondergewichtvandebaby

• meerkansoporgaan-enhersenafwijkingenvandebaby

• meerkansopwiegendood

• meerkansopeendoodgeborenbaby.

VooraldehersenafwijkingengevenoplatereleeftijdmeerkansopADHD,gedragsproblemen enleerproblemen.

Opdracht10 Woordspingezondheidsrisico’svan roken

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoord ‘gezondheidsrisico’svanroken’.Omde beurtbedenkenjullieietswatvolgensjulliemetgezondheidsrisico'stemakenheeft.Alsje nietsmeerweet,magjepassenengaatjebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenophetpapierenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemethet begripgezondheidsrisico'stemakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetanderelijstjesuitdegroep.

Opdracht11 Degevolgenvanroken

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje ‘Stoppenmetroken’

a. Watzijndebelangrijkstegevolgenvanrokenvoordegezondheid?

b. Probeeraanelkaaruitteleggenwaardoorrokentoteenbepaaldeaandoeningkanleiden. Hetgaatomdetheoretischeverklaring.Waaromkanrokenleidentotbijvoorbeeldhartenvaatziekten?

Opdracht12 Rokentijdensdezwangerschap

EmmaenHanszijnonlangsgetrouwdenwillengraageenkind.EmmaenHansroken.Zevinden hetnietnodigomalvoorafenookniettijdensdezwangerschaptestoppenmetroken.

BedenkargumentenvoorzowelEmmaalsHanswaaromhettochverstandigisomtestoppen metroken.Denkhierbijaanzowelargumentenomnualtestoppenenaanargumentenomte stoppentijdensdezwangerschap.

Opdracht13 Voordelenvanstoppenmetroken

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Watzijndebelangrijkstevoordelenvanstoppenmetroken?

Bekijkdefilmpjes ‘10redenenomtestoppenmetroken’ en ‘Gevolgenvanroken’.

b. Vulopgrondvandefilmpjeshetrijtjemetvoordelenvanstoppenmetrokenaan.

3.5Inkaartbrengenvanhetrookgedrag

Rokeniseenonderdeelvandeleefstijlvandeklant.Daaromishetbelangrijkdatjeditals leefstijlcoachgoedinkaartkuntbrengen.Hetinkaartbrengenvanhetrookgedragmetbehulp vaneenvragenlijstlijktnietalteingewikkeld.Tochvaltdattegen.Hetgaatnamelijknietalleen omvragennaarhetactuelerookgedragenhetrookverleden.Aspectendieookbelangrijkzijn hebbenonderanderetemakenmet:

• demotivatieomtestoppen

• eerderondernomenpogingenomtestoppen

• redenenomteroken

• rookgewoonten,situatieswaarindedeelnemervooralrookt

• belemmeringenofbarrièresomtestoppen.

Opinternetzijndiverserookvragenlijstentevinden,waarbijeenofmeerderevandezeaspecten aandeordekomen.Zoishetbelangrijkomteachterhalenwatdemotivatieisvaniemandom testoppen.

Indemeestevragenlijstenwordtaandachtbesteedaan:

• actueelrookgedragenhetrookverleden(hoeveelgemiddeldperdag,hoelangal,packyears)

• watiemandrookt(sigaretten,shag,e-sigaret)

• situatieswaariniemand(niet)rookt(eventueelgeordendvanveelnaarweinig)

• redenwaaromiemandrookt

• meeroken

• stoppenmetroken(stoppogingen,motivatieomtestoppen).

Bekijkvoorbeeldenvanaanknopingspuntenvooreenvragenlijstopdewebsites ‘Rokenstopt’, ‘Rookvrijenfitter’ en ‘Enqueteexpert’.

Gedeelteuiteenvoorbeeldvragenlijst

1.Hoelangnahetontwakensteektuuweerstesigaretofshagjeop?

• binnen5minuten

• 6-30minuten

• 31-60minuten

• na60minuten

2.Vindtuhetmoeilijkomnietterokenopplaatsenwaarhetverbodenis?(bijvoorbeeldbioscoop, bibliotheek,kerk,school,ziekenhuis)

• ja

• nee

3.Welkesigaretofwelkshagjezouuhetmoeilijkstkunnenopgeven?

• deeerste ’smorgens

• andere

4.Rooktuindeeersteurennahetopstaanmeerperuur,dangedurendederestvandedag?

• ja

• nee

5.Rooktualsuziekbentenhetgrootstedeelvandedaginbedligt?

• ja

• nee

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetmerendeelvandevragenlijstenkoppeltdemotivatieaandefasenvangedragsverandering (stagesofchange).Zokanuiteenintakeblijkendatiemandindefasevanprobleemherkenning zit.Indezefasevangedragsveranderingkunnenvragenlijsteneenextrabijdrageleverenom iemandvandezefasenaardemotivatiefasetekrijgen.

FasemodelgedragsveranderingvanBalm

Erbestaanverschillendemodellendielatenzieninwelkestappenoffasengedragsverandering totstandkomt.HetfasenmodelvanBalmomschrijfthetprocesvangedragsveranderinginzes stappen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. DezesfasenvangedragsveranderingvanBalm.

1.openstaan

Deeerstestapdieiemandmoetmaken,isopenstaanvoormogelijkeveranderingenin zijnleefstijl.

2.bewustwording

Doorvoorlichtingmensenbewustmakenvandegezondheidsrisico’sdiezelopen.Bijveel groepenisersprakevanonwetendheidofonvoldoendekennisvanbepaalderisico’s.

3.fasevanprobleemherkenning(begrijpen)

Opbasisvaninformatieontstaaterherkenningvandeproblematiek.Metingenen vragenlijstenkunnenhetprobleemconcreetmakenendaarmeeherkenbaar.Dezefase wordtookweldefasevanhetbegrijpengenoemd.Jeherkentdeproblematiekenzietde voordeleninvanverandering.

4.motivatiefase(willen)

Vaaksnaptdepersoonweldathijeenbepaaldrisicoloopt,maarhijmoetdeverandering ookechtwillen.Eenprogrammadataansluitbijdewensenenbehoeftenvandepersoon

verhoogtdemotivatie.Eenaantrekkelijkprogrammadoetdatuiteraardook.Daarnaast wordtdemotivatieverhoogddoorhetstellenvanconcrete,realistischedoelen.Ditleidt totsucceservaringengeeftnieuwemotivatieomdoortegaan.

5.actiefase(kunnenendoen)

Indezefasegaatdepersoonovertotconcretedadenomhetgewenstegedragtebereiken. Coachingenbegeleidingzijnindezefasebelangrijk.Hetmerendeelvandemensenhoudt simpelwegactiviteitenlangervolalszealsleukenzinvolwordenervaren.Plezierbeleving isdanookheelbelangrijk.

6.consolidatiefase(volhouden)

Hiervanissprakewanneerhetgewenstegedragalmeerdanzesmaandenwordt volgehouden.Terugvalisechternogsteedsmogelijk.Coachingenbegeleidingblijven daaromvanbelang.

Hetopsporenvanfactorendieeenpersoonervanweerhoudenomtestoppenmetrokenisook vanbelang.Ditzijnbelemmerendefactorenofbarrières.Debelangrijkstebelemmeringisvoor veelmensendeangstvoorgewichtstoename.

Barrièresomtestoppenmetroken

• angstvoorgewichtstoename

• stress

• socialedruk

• ontwenningsverschijnselen

• toenameluchtwegklachten

• eerderemisluktestoppoging

• niethetjuistetijdstip.

Opgrondvaneenvragenlijstofinterviewkaninformatieachterhaaldwordenoverhoe gemotiveerdiemandisomtestoppen,watbelangrijkeredenenzijnomtestoppenenwatvoor iemanddebelangrijkstebarrièreszijnomtestoppen.

Redenenomtestoppenmetroken

• meer ‘lucht’

• betereconditie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• beterruiken/proeven

• geldbesparen

• afnamekansophart-envaatziekten,enkanker

• longproblemen

• zichgezondervoelen

• onafhankelijkerzijn

• frissereadem

• betervoorgezondheidomgeving

• verbeteringuiterlijk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/dont-smoke-sign-bokeh-background-542280133 Hetisopsteedsmeerplekkenverbodenteroken.

Leesdeverdiepingsstof ‘Websitesrookgedrag’

Cuestoaction

Eengrotegroepmensenstoptpasmeteenongezondegewoontealserzichindenabijeomgeving ietsvoorgedaanheeft.Zokaneenaanvalvankortademigheidofeenhartinfarctvandebuurman, familielidofvandebetreffendepersoonzelfaanleidingzijnomtestoppen,ofalthanseen pogingtedoenomtestoppen,metroken.Eendergelijkeredenomtestoppenheeteencueto action.Hierkaneensterkemotivatieuitvoortkomenomdaadwerkelijktestoppen.Voorde coördinatorSport,BewegenenGezondheidishetbelangrijkomdecuestoactionteachterhalen. Voorveelrokendevrouwenishetinverwachting(willen)rakeneenbelangrijkeredenomte stoppenmetroken.Eengrootgedeeltevandemannenoverweegtdaneveneenstestoppen.

Hulpvraag,doelstellingenenadvies

Hulpvraag

Aandehandvanhetgesprekendeingevulderookvragenlijststeltdeleefstijlcoachinoverleg metdebetreffendepersoondehulpvraagendedoelenop.Hetisbelangrijkomditsamenmet depersoonzelftedoen.Debetrokkenheidvandepersoonkomtooktotuitdrukkinginde omschrijvingvanhetbegriphulpvraag.Eenhulpvraagiseendoordepersoonofcliëntzelf

geformuleerdevraagnaarhulp,begeleidingofondersteuning.Delaatstejarenwordthetaccent steedsmeergelegdopondersteuning,vandaardatsteedsmeerorganisatiesnietmeerspreken vaneenhulpvraag,maarvaneenondersteuningsvraag.

Deconcreetheidvandehulpvraag,isheelverschillend.Sommigehulpvragenblijvenerg algemeen. ‘Helpmijbijhetverwervenvaneengezonde(re)leefstijl’ iseenvoorbeeldvaneen vrijalgemenehulpvraag.Dehulpvraagnaarondersteuningbijhetstoppenmetrokenisalveel concreter.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stoppenmetroken

StoppenmetrokenWiljestoppenmetroken?Super!Opdezewebsitevindjebetrouwbare informatie,tipsenverwijzingennaarhulpofhulpmiddelen.

Stoppenmetroken:watisjouwsituatie?

Ikwilnustoppenmetroken.

Ikwiliemandandershelpenbijstoppenmetroken.

Ikwilbegeleidingbijhetstoppenmetroken.

Debestemanieromtestoppenmetroken.

Ikbenzwanger/wilzwangerwordenenstoppenmetroken.

Bron: Ikstopnu-0800-1995-Stoppenmetroken-Betrouwbareinfo&advies.

Doelstellingen

Vanuitdehulpvraagwordenerconcrete(SMART)doelenvoordekorteenlangetermijn geformuleerd.Ookdezedoelenwordeninnauwoverlegmetdepersoonvastgesteld.Dedoelen moetenimmersSMARTgeformuleerdwordenendaarhoortdusookde ‘A’ vanacceptatiebij.

Aangezienerveelstoppen-met-rokenprogramma’szijnenditopgenomenisinhetbasispakket vandezorgverzekering,zaldeleefstijlcoachinhetmerendeelvandegevallendepersoon adviserencontactoptenemenmetdehuisarts.Dezekanopzijnbeurtverwijzennaardediverse programma’s.

Hetkanookvoorkomendatdeleefstijlcoachzelfaandeslaggaatmethetrookgedragvande persoon.Opgrondvandegevoerdegesprekken,derookvragenlijstendehulpvragen,formuleren deleefstijlcoachendedeelnemersamendedoelen.Inveelgevallenzalhetgaanomhetvolledig stoppenmetrokenenisditzowelhetkorte-alshetlangetermijndoel.

Tochkomthetookvoordatiemandniethelemaalwilstoppen,maarwilminderenmetroken. Ookkomthetvoordatiemanddewensheeftomnietmeerterokenindenabijheidvanzijn kinderenofineenanderespecifiekesituatie.Bijdezewensenofhulpvragenhorenandere doelstellingen.

Advies

Indemeestegevallenzaldeleefstijlcoachadviserencontactoptenemenmetdehuisarts. Behalvehetadviesvandoorverwijzing,zijnerookallerleiandereadviezenmogelijk.De leefstijlcoachkanadviezengeventenaanzienvan:

• deschadelijkegevolgenvanroken

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• programma’s,interventiesgerichtopstoppenmetroken

• hulpmiddelen(onderanderenicotinepleisters)terondersteuningvanhetstoppenmet roken

• hetwegnemenvanbarrièresomtestoppenmetroken

• vergrotenvandezelfeffectiviteitomdaadwerkelijktestoppenmetroken

• hetvermijdenvanmoeilijkesituatiesomblijvendtestoppenmetroken

• hetvoorkomenvanschadelijkegevolgenvanmeeroken,onderanderevanpartnerof kinderen.

Inveelgevallenheefthetadviesvandeleefstijlcoacheenpreventiefkarakter.

Motiverendegespreksvoering

Bijhetgevenvanadviesomtestoppenmetroken,kunjehetbestedemethodevande motiverendegespreksvoeringvolgen.Jestartineendergelijkgesprekmeteenzogenaamde toestemmingsvraag: ‘Magikhetmetjehebbenoverhetroken?’ Vervolgensishetvanbelang omsamennategaanwaaromdepersoonrookt.Opdiemanierkomtdebetekenisvanroken vooriemandnaarvoren.Meestalkomenerwelpositieveaspecten(lekker,tegenstress)en negatieveaspecten(gezondheid,duur)naarvoren.Hetisbelangrijkdezeambivalentieaande ordetestellen.Vervolgenskunjeiemandvragennaarzijnintentieomtewillenstoppen.Hiervoor kunjedaneentienpuntsschaalhanteren.Waarbijjedanwederomdemotiverende gesprekstechniektoepast(alsiemandzichzelfeen5geeftomtewillenstoppen,steljedevraag: ‘waaromgeen6?’).

Vervolgenskunjedemaniervanstoppenaandeordestellenenhetvertrouwenaanlatengeven inofditaldannietsuccesvolafloopt.Ookhierkunjeweereentienpuntsschaalvoorhanteren.

Bekijkhetfilmpje ‘3CGeenverandertaal-Stoppenmetroken’

Tipsomiemandtelatenstoppenmetroken

Onderdeelvanhetadvieskunnentipszijndieiemandhelpenomtestoppenmetroken.Inhet volgendevoorbeeldvindjeeenaantalvandezetips.

7tipsomiemandanderstehelpenmetstoppenmetroken

1.Vraagdeanderwathij/zijvanjounodigheeft.Iedererokerisanders.Jijkuntgeen gedachtenlezenendaaromzaldepersoondiejijwilthelpenzelfgoedmoetenaangeven waarhij/zijietsaanheeftenwaaraanniet.

2.Adviseerdeanderprofessioneleondersteuningtezoekenbijhetstoppenmetroken.De kansdathetdanluktisgroter.

3.Geefaandatdiepersoonhetnietalleenhoefttedoen.Jijkanhelpenmaarerzijnook hulpmiddelendieervoorkunnenzorgendatstoppenmindermoeilijkis.

4.Probeer,alsjullieheteroverhebben,kalmteblijven.Verteldathetvoorjoubelangrijkis datdeanderstoptmetroken.Bijvoorbeeldomdatjenietwildatdiegeneziekwordt,of omdathetschadelijkisvoorkinderen/huisdierenofomdatjehetnietfijnvindtdatde persoonofhethuisnaarrookstinkt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5. Alsdeanderwelwilstoppenmaarnietgoedweethoe,stuurdandelinkvandezekeuzehulp toe.

6.Hetkanookhelpenalsjezegtdatjevertrouwenindiepersoonhebt.Dathethem/haar kanlukken.Veelmensendierokengelovennietdathetzezallukken.

7.LaatdepersooneenkeergratisbellenmetdeStoplijn.Hetteamvanprofessionalskan meedenkenenadviesgevenoverdebestemanieromtestoppenmetroken.Ookisereen stopfolderbeschikbaarmet10tips.Diekunjelatenzien.

Bron:

www.ikstopnu.nl/help-iemand-anders-stoppen-met-roken/7-tips-om-iemand-anders-te-helpen-bij-stoppen-met-roken/.

Opdracht14 Rookvragenlijsten

a. Bekijkopinterneteenaantalrookvragenlijsten.

b. Welkecategorieën(onderwerpen)horenvolgensjouthuisinelkegoederookvragenlijst?

c. Vergelijkjeresultatenmetmedestudentenenkomtotdefinitievecategorieën(onderwerpen).

Opdracht15 Afnemenvaneenrookvragenlijst

a. Verdeeldegroepinkleineregroepjes,waarbijinelkgroepjeeenrokeren/ofeenex-roker zit.

b. Verdeelderolleninhetgroepje.Eénstudenthoudthetinterviewofdeintakeoverhet rookgedrag.Eénstudent(rokerofex-roker)wordtgeïnterviewdenderestobserveert.

c. Stelmetjegroepeenvragenlijstopdiejevervolgensvoorlegtaanderokerofex-roker.

d. Houdhetinterview.

e. Geeffeedbackaandeinterviewer.

f. Komtoteenverbeteringvandevragenlijstenformuleertipsdievanbelangzijnbijhet houdenvaneendergelijkgesprek.

Opdracht16 Voerenvaneenmotivationalinterview

Bekijkdefilmpjes ‘Motiverentotgedragsverandering’ en ‘MotivationalinterviewingbijCOPD’

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.Letbijdezeopdrachtopdevolgendeaspecten (onderdelen):

1.demotivatieomtestoppen

2.eerderondernomenpogingenomtestoppen

3.redenenomteroken

4.rookgewoonten,situatieswaarinvooralgerooktwordt 5.belemmeringenofbarrièresomtestoppen 6.cuestoaction.

a. Jekuntnietopallesletten.Verdeeldusdeaspectenoverdegroepsleden,waarbijersteeds overlapis.Zoletstudent1bijvoorbeeldopaspect1,2en6.Student2letopaspect2,3en 4.Student3letopaspect3,4en5.Student4letopaspect4,5en6.Student5letopaspect 5,6en1.

b. Vergelijkderesultatenvandegroepsledenentrekconclusies.

c. Geefjemeningoverdeinhoudendewijzewaarophetinterviewwordtgehouden.Benoem sterkeenmindersterkepunten.

Opdracht17 Hulpvraagendoelstellingenroken

Deopdrachtheeftbetrekkingophetachterhalenvandehulpvraag,hetformulerenvan doelstellingenenhetgevenvanadvies.

EmmaenHanswillengraageenkind,maarzijnnietvanplanomgeheeltestoppenmetroken. Welwillenzezoveelmogelijkrekeninghoudenmetdebabytijdensdezwangerschapendaarna.

a. Formuleereenmogelijkehulpvraag.

b. Formuleertweemogelijkedoelstellingen.

c. Formuleerdrierelevanteadviezen.

3.6Interventiesstoppenmetroken

Stoppenmetroken

Vrijweliedereeniserwelvanovertuigddatrokenslechtisvoordegezondheid.Eengroot gedeeltedenktaanstoppenofdoetdaadwerkelijkeenstoppoging.80%vanderokersgeeft aanindetoekomsttewillenstoppenmetroken.Bijjongerengeldtditvoorongeveerdehelft.

Jaarlijksdoetongeveereenkwartvanderokerseenofmeerderepogingenomtestoppen.In 2021warendatruim1miljoenrokers.In2021deed30,9%vanderokerseenserieuzestoppoging. Demeesterokershebbenmeerderepogingennodigvoordathethenluktomdefinitiefte stoppen.

Gebruikvaneenhulpmiddelbijhetstoppenmetrokenvergrootdekansopsucces.Tochmaakt hetmerendeelhiergeengebruikvan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stoppenmetroken

Bekijkdewebsite ‘Isala-Stoppenmetroken:adviezenenoefeningen’.

Bekijkhetfilmpje ‘StoppenmetRoken?Ditmoetjeéchtwetenvoorjestopt’.

Hulpmiddelen

Erbestaanverschillendehulpmiddelenommensendiewillenstoppenmetrokente ondersteunen.Hetmerendeelwordtvergoeddoordezorgverzekering.

Enkelevoorbeeldenzijn:

• zelfhulpmaterialen(boeken),inclusiefsommigeapps(stoppenmetroken-appTrimbos)

• individuelebegeleiding

• telefonischeondersteuning

• groepstrainingen(zevenbijeenkomstenindriemaanden,begeleiddoorgespecialiseerde coach)

• nicotine-vervangendemiddelen(nicotinepleisters,-zuigtablettenof-kauwgom)incombinatie metbegeleiding

• begeleidingmetondersteunendemedicatie.

Websites

Voorbeeldenvanwebsiteszijn ‘Wequit’, ‘Ikstopnu’, ‘Trimbosinstituut-Informatieenadvies voorstoppers’ en ‘NHG-Stoppenmetroken’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Interventiesgerichtopstoppenmetroken

Opinternetzijndiverseaanbiedersvanprogramma’sgerichtopstoppenmetrokentevinden. Deaardeninhoudvandeprogramma’slopennogaluiteen.OpdewebsitevanhetLoketGezond Levenzijnverschillendeinterventiestevindendiegerichtzijnopstoppenmetroken.

Eenaantalerkendeinterventieszijn:

• Individuelecoaching ‘Rookvrij!Ookjij?’

• Rookvrij!Ookjij?

• VoeljeVrij!doorlopendegroepstrainingStoppenmetRoken

• Watvindikvanmijnroken?

• JellinekOnlineZelfhulp

• ProjectEX(internationaleinterventie)

• HitnRun(gamegerichtopstoppenmetroken)

• SamenSlagen(ookgerichtopalcohol)

• Apps(Stopstone,Quiddy,DeStopcoach,Flamy,SmokeFree).

Flamy

HieronderleesjeinhetkortmeeroverFlamy:

• Flamyhelptjegedurende14dagenbijhetstoppenmetroken

• Erisookeenuitgebreiderehulpbeschikbaartegenbetalingvaneenkleinbedrag

• Adviesopmaat

• Interactief

• Pushberichten

• Gebruiksvriendelijkheid:4,8vande5sterren

• DetaalisNederlandsofEngels

• OntwikkelddoorOfflineFirst

• BeschikbaarvoorAndroid

Bron: Flamyiseenappdiejehelptstoppenmetroken-Ikstopnu.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Preventie

Voorkomenisbeterdangenezen.Datgeldtookvoorroken.Uithetrookgedragvande Nederlandsejeugdblijktdatop15-jarigeleeftijdongeveerdehelftvandemensenooitgerookt heeft.Op13-jarigeleeftijdheeftongeveer15%algeëxperimenteerdmetroken.Depreventie doorvoorlichtingmoetzichdanookopdegroepvan11-en12-jarigenrichten.Concreetgaat hetomgroep7en8vandebasisschoolenomdebrugklas.Verschillendeinstanties,zoalshet Trimbos-instituutenhetLongfondshebbenprimavoorlichtingsmateriaalvoorschoolkinderen. Hetmateriaalisvooralgerichtophetbewustmakenvandeschadelijkegevolgenvanrokenen ophetsterkverslavendekaraktervanroken.

Eenvandebelangrijksteinterventieswashetprogramma‘Degezondeschoolengenotmiddelen (DGSG)’.Ditprogrammabestaatnog,maarheetnu ‘HelderopSchool’.Hetprogrammaiseen onderdeelvan ‘deGezondeSchool’

Erzijnprogramma’sontwikkeldvoorhetbasisonderwijs,hetvoortgezetonderwijs,hetmbo enhbo.

Hetprogrammastreeftnaareenrookvrijschoolterreinenheeftallerleivoorlichtingsmateriaal ontwikkeld.Ookiseraandachtvoorouderbetrokkenheid.

Bekijkhetfilmpje ‘30jaarDGSG-lanceringHelderopSchool’.

Leesdeverdiepingsstof ‘Maatregelenvooreenrookvrijegeneratie’.

Interventiesgerichtoppreventie

OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenzijnverschillendeinterventiestegenrokentevinden. Enkelevandezepreventieprogramma’szijn:

• Rookvrijesport

• Rookvrijschoolterrein

• HelderopSchool:SamenFris

• HelderopSchoolSmokefreeChallenge

• HelderopSchool:FrisseStart

• RookvrijeZorg.

Duurzamegedragsverandering

Derolvanleefstijlcoachzalmeestalzijndatjemeteeninterviewen/ofvragenlijsthetrookgedrag vaniemandinkaartbrengt.Jeprobeertsamenmetdebetreffendepersoonrookverleden, actueelrookgedrag,redenenomteroken,situatieswaarinhijofzijrooktendebarrièresom testoppenmetrokeninkaarttebrengen.Alsiemandgemotiveerdisomtestoppenmetroken, zuljewaarschijnlijkiemandverwijzennaareenvandevele,bestaandeprogramma’s.Watde meestemensennietweten,isdathetstoppen-met-rokenprogrammaweerterugisinhet basispakketvandezorgverzekering.

Mochtjealsleefstijlcoachdirectbetrokkenzijnbijhetbegeleidenvaniemanddiewilstoppen metroken,danishetraadzaamomdittedoenaandehandvaneenvandemodellenvan duurzamegedragsverandering.Eveneensishetbelangrijkomdebegeleidingenactiesafte stemmenopdefasenvangedragsverandering(stagesofchange).Indeoverpeinzingsfase (contemplatie)ishetbelangrijkomgoedevoorlichtingtegevenoverdegevolgenvanroken, enhetrookgedraguitgebreidinkaarttebrengen.Bovendienishetbelangrijkomcuestoaction optesporen.Afhankelijkvandefasehebjealsleefstijlcoachanderetakenoflegjeandere accenten.Tijdensdevoorbereidingsfaseoptimaliseerjedemotivatie,formuleerjeSMART-doelen ensteljeineenactieplanvasthoejulliedezedoelenproberenterealiseren.Tijdensdeactiefase bespreekjemoeilijkemomentenensituatiesenbereidjedepersooneropvooromdezesituaties hethoofdtekunnenbieden.Indefasevangedragsbehoudzijnallerleivormenvanbeloning heelbelangrijk.

Aansluitenbijgedragsveranderingsmodellen(bijvoorbeeldhetASE-model)biedthouvastvoor gerichtebegeleiding.Inzichtindeattitude(A)vandepersoontenaanzienvanroken,inzichtin hetaldannietkrijgenvansocialesteun(S)enkennisvandeeigeneffectiviteit(E)vandepersoon, dragenbijaanhetuiteindelijksucces.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. HetASE-model.

Leesdeverdiepingsstof ‘Websitesprogramma’s’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht18 Rookpreventie

a. Watverstajeonderpreventie?

b. Watdoetdeoverheidophetpuntvanpreventievanrokenzoal?Benoemeenaantalconcrete preventieprogramma’s.

c. Deverschillendepolitiekepartijenhebbenallemaaleenstandpuntoverdepreventievan roken.Zoekhetstandpuntvaneenpartijopengeefhiervaneenkorteomschrijving.

d. Geefjemeningoverhetstandpuntenvulditaanmethoejijhieroverdenkt.

Opdracht19 Interventiesstoppenmetroken

a. Zoekopinternetnaareeninterventievoordevolgendedoelgroepen:

• jongeren

• ouderen

• zwangerevrouwen.

b. Watishetdoelendeinhoudvandezeinterventies?

c. Geefovereenvandeinterventiesjemening.

Opdracht20 Effectiviteitvanhulpmiddelen

a. Zoekopinternetnaarmogelijkehulpmiddelendiejekunnenondersteunenbijhetstoppen metroken.

b. Geefvandrievandezehulpmiddeleneenkorteomschrijving.

c. Zoekvooreenvandezehulpmiddelennaardeeffectiviteitvanhethulpmiddel.

Opdracht21 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

Jekuntkuntderichtlijnenmetbetrekkingtotrokenbeschrijven.

JekunthetrookgedragvandeverschillendegroepeninNederland beschrijven.

Jekuntderisico’svanrokenvoordegezondheidbeschrijven.

Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactorrokeninkaartkunt brengen.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophetstoppenen voorkomenvanrokenbeschrijven.

3.7Verdiepingsstof-Werkingvannicotine

Tabakiseenverslavendgenotmiddeldatnicotinebevat.Nicotinestimuleertde acetylcholinereceptoreninhetautonomeenhetcentralezenuwstelsel,waardoordopamine enadrenalinevrijkomen.Dopamineactiveerthetbeloningscentrumindehersenen,waardoor derokergenotervaart.Adrenalineheefteenoppeppendeffect.Rokerservareneenlagedosis

nicotinealsstimulerendenconcentratieverhogend,eneenhogedosisnicotinealsrustgevend. Dewerkingvannicotineophetbeloningssysteemisvergelijkbaarmetdievanmiddelenals heroïneencocaïne.

3.8Verdiepingsstof-Kenmerkenvanverslaving

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisnietzogemakkelijkomtebepalenofiemandverslaafdis.Alsjehetdepersoonzelfvraagt, zaldezevrijwelinallegevallenontkennendathetzois.Steedsvakerwordtinplaatsvan verslavinggesprokenoverafhankelijkheid.Iemandisverslaafdwanneerhijofzijafhankelijkis vaneenmiddelofhandeling.Debelangrijkstekenmerkenvaneenverslavingzijn:

• lichamelijkeafhankelijkheid

Ditblijktvooralbijonthoudingdoorhetontstaanvanontwenningsverschijnselen.

• psychischeafhankelijkheid(craving)

Hetiseenzeersterkverlangennaareenmiddelofhandeling,waardoordeverslaafdede aandachtnietofnauwelijksbijanderebezighedenkanhouden.

• beïnvloedingvanhetdagelijksleven

Eenverslavingheeftinvloedopwerk,opleiding,vrijetijdsbestedingenrelaties.

• controleverlies

Langzaammaarzekerverliestiemanddecontrole.Naverloopvantijdishetmiddelofde handelingdebaasoverdepersoon.Depersoonisdeslaafgeworden.

Indeomschrijvingvanverslavingvalttelezendatjeverslaafdkuntzijnaanmiddelenénaan handelingen.Dezehandelingenleidenopdeeenofanderemaniertotlustbevrediging.

Verslavendemiddelen

• roesverwekkers(alcohol,heroïne)

• kalmerendemiddelen(slaapmiddelen,pijnstillers,marihuana)

• stimulerendemiddelen(cocaïne,xtc)

• hallucinogenemiddelen(lsd,paddo’s,lijm).

Nietallemiddelenzijnevenverslavend.Sterkverslavendzijnmiddelenalsheroïneencrack. Cocaïneenamfetaminezijnminderverslavend,enxtc,hasjenweedweerminder.Hetgebruik vanmilderemiddelenalssoftdrugshoeftnietautomatischovertegaaningebruikvanharddrugs. Ditgevaarisechterwelgroteralsiemandveelsoftdrugsgebruikt.

Voorbeeldenvanlustbevredigendgedrag

• gokken

• eten

• hardlopen

• 06-nummersbellen

• seks

• chatten

• brandstichten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Procesvanverslaafdraken

Verslaafdraakjenietvandeeneopdeanderedag.Vrijweliedereendoorloopteenaantalfases. Debelangrijkstefaseszijn:

1.experimenteerfase

Indezefasegaatdepersoonuitnieuwsgierigheidbepaaldemiddelengebruiken.

2.fasevansociaalofgeïntegreerdgebruik

Indezefaseheeftdegebruikerdemiddelenalseenonderdeelvanzijnlevengeaccepteerd. Hetgebruikiszodaniginzijnbestaangeïntegreerddatanderenergeenlastvanhebben.

3.fasewaarinhetgebruikmeerenbelangrijkerwordt

Depersoongebruiktdemiddelennietmeeralleenomeenplezieriggevoeltehebben, maarookomspanningenteverdrijven.

4.deverslavingsfase

Hetgebruikbeheersthethelelevenenheeftnegatieve,psychische,lichamelijkeensociale gevolgen.

Verslavingvolgensofficiëlecriteria

VerslavingwordtvastgesteldaandehandvandeelfcriteriavandeDSM-5.DeDSM-5iseen wereldwijdgebruiktboekwaarinallepsychiatrischeaandoeningenbeschrevenstaan.DeDSM spreektnietvanalcoholismeofverslavingmaarvan ‘stoornisseninhetgebruikvanmiddelen’ (substanceabusedisorders).Een ‘stoornisinhetgebruikvanmiddelen’ kanontstaandoor gebruikvanverschillendemiddelen,zoalsalcohol,cannabis,opiatenenstimulerendemiddelen.

Voldoejeaantweeofdriecriteriadanhebjeeenmildestoornisinhetgebruikvanmiddelen. Voldoejeaanvierofvijfcriteriadanisersprakevaneengematigde(moderate)stoornisenbij zesofmeersymptomenisersprakevaneenernstigestoornis.

Deelfcriteriazijn:

1.vakereningroterehoeveelhedengebruikendanhetplanwas 2.misluktepogingenomteminderenoftestoppen

3.gebruikenherstelvangebruikkostenveeltijd 4.sterkverlangenomtegebruiken

5.doorgebruiktekortschietenophetwerk,schoolofthuis 6.blijvengebruikenondanksdathetproblemenmeebrengtinhetrelationelevlak 7.doorgebruikopgevenvanhobby’s,socialeactiviteitenofwerk

8.voortdurendgebruik,zelfswanneerjedaardooringevaarkomt 9.voortdurendgebruikondanksweethebbendathetgebruiklichamelijkeofpsychische problemenmetzichmeebrengtofverergert

10.groterehoeveelhedennodighebbenomheteffectnogtevoelen,ofteweltolerantie 11.hetoptredenvanonthoudingsverschijnselen,dieminderhevigzijndoormeervandestof tegebruiken.

Oorzakenverslaving

Erzijnvaakmeerderefactorendieeenverslavingindehandwerken.Omtebeginnenkan erfelijkheideenrolspelen.Ookiemandspersoonlijkheidspeelteenrol.Iemanddieeenzaam is,minderwaardigheidsgevoelensheeftenzichsnelverveelt,heeftmeerkansverslaafdteraken. Debelangrijkstefactorenopeenrijtje:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• reactieopproblemen

• erfelijkefactoren

• persoonlijkefactoren

• socialefactoren

• omgevingsfactoren.

Veelmensenzijnverslaafdgeraaktalsreactieopeenprobleem.Zijkomendoordeverslaving ineenneerwaartsespiraalterechtenkunnendaaropeigenkrachtnietmeeruitkomen.

Debelangrijkstefactorvanverslavingisdepersoonlijkekwetsbaarheidomafhankelijkteworden énafhankelijkteblijven.Steedsmeeronderzoekbevestigtdegedachtedatdezepersoonlijke kwetsbaarheidwordtbepaalddoordeinteractietussenaanleg(nature)endeomgeving (nurture).Aanlegbetekentenerzijdsdeerfelijkeaanleg.Hierbijmoetjeonderanderedenken aaneentekortaanbepaaldeneurotransmitters.Anderzijdsbetekentaanlegeenbepaalde karakterstructuurenhetnietjuistomwetentegaanmetspanning.Bijomgevingsfactorenmoet jedenkenaanervaringenenomstandigheden,zoalstraumatischeervaringen,slechte huisvesting,werkloosheidenrelationeleproblemen.Maarookaaneenomgevingwaarinhoog alcoholgebruikheelnormaalis.Desocialefactorenrichtenzichsteedsmeeropdevriendenkring, waarinhetgebruikvangenotmiddelennormaalisenzelfsverheerlijktwordt.

Sommigemensenzijnvanmeningdatniethetmiddel,maardeomstandighedenende persoonlijkekwetsbaarheiduiteindelijkbepalenofiemandverslaafdraakt.Andere wetenschapperswijzenopzoweldeinvloedvanmiddelenalsopdekwetsbaarheidvande persoon.Ookdebeschikbaarheidvanhetmiddelismedebepalendvoorhetaldannietverslaafd raken.Ondankshetfeitdatalcoholminderverslavendisdanheroïne,ishetaantal alcoholverslaafdendoordegroterebeschikbaarheidvanalcoholvelemalengroter.

3.9Verdiepingsstof-Gevolgenvanroken Watdoetrokenmetjegezondheid?

Veelmensendenkendatrokenvoorallongkankerveroorzaakt.Hetkloptdatrokenvéélmeer kansgeeftoplongkanker.86%vaniedereenmetlongkankerkrijgtditdoorroken.Maarjekunt ookanderekankersoortenkrijgenalsjerookt.Enhart-envaatziektesenlongziektes.

Stopjemetroken?Danwordtdekansdatje1vandezeziekteskrijgtkleiner.

Watdoetrokenmetjegezondheid?

Rokenkanallerleivervelendegevolgenhebbenvoorjelichaam.Vanbinnenenvanbuiten:

• Jekunterverschillendesoortenkankerdoorkrijgen.Nietalleenlongkanker

• Jelongenkunnenflinkbeschadigen.Jekunteenlongziektekrijgen,zoalsCOPD.

• Jehebtmeerkansophart-envaatziektes

• Jenagelsentandenwordenbruin

• Jehuidwordtsnelleroud

• Somskunjemoeilijkzwangerworden

• Benjezwangerenrookje?Dankunjeeenmiskraamkrijgen.Jekindkanooktevroegof zelfsdoodgeborenworden.

Rokersstervengemiddeldtienjaareerderdannietrokers.InNederlandoverlijdenelkjaar 20.000mensendoorroken.Datismeerdandodendoordrank,drugs,misdaadenverkeerbij elkaar.

Kankerverwekkendestoffenintabak

Intabaksrookzittenduizendenchemischestoffen,waarvanerzeker70kankerverwekkendzijn. Debelangrijkste3stoffendiejeziekkunnenmakenzijn:teer,koolmonoxideennicotine.

• Doorteerkunjelongkankerenkeel-,slokdarm-enstrottenhoofdkankerkrijgen.Maar ookbronchitisenlongemfyseem.

• Doorkoolmonoxidekunjelastkrijgenvan:eenslechtereconditie,aderverkalking, hartklachten(anginapectoris,hartinfarct),herseninfarctenhersenbloeding.

• Nicotinemaaktjeverslaafdenzorgtvooreenhogerebloeddruk.

Nietalleenlongkankerkomtvaakdoortabak

Datrokenlongkankerkanveroorzakenwetendemeestemensenwel.86%vandemensenmet longkankerkreegditdoorroken.Maarwistjedatjedoorrokenookmeerkanshebtopandere kankersoorten?16%vanallekankerkomtdoorroken.Datzijn19.000patiënten.

Kankersoortendoorroken

• Alvleesklierkanker

Rokenverhoogtjekansopalvleesklierkanker.Hetwordtmeestallaatontdekt,omdatje vaakpaslaatklachtenkrijgt.Daaromoverlevenweinigmensendeziekte.Elkjaaroverlijden ongeveer3.000mensenaanalvleesklierkanker.

• Baarmoederhalskanker

Rokenvergrootookjekansopbaarmoederhalskanker.Dezesoortkankerkomtmeestal dooreenvirus:HPV.RokenmaaktdekansgroterdatjelaterinjelevendoorHPVkanker krijgt.BaarmoederhalskankerofeenvoorstadiumervanwordtinNederlandvaakvroeg ontdektdoorbevolkingsonderzoek.Iederevrouwkanvanafhaar30e1keerper5jaargratis eenuitstrijkjedoenbijdehuisarts.Tochoverlijdenernogelkjaarruim200vrouwenaan dezeziekte.

• Blaaskanker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Rokershebbenongeveer3keerzoveelkansopblaaskankeralsniet-rokers.Hetisde belangrijksteoorzaakvoordezesoortkanker.Elkjaarkrijgenongeveer3.500mensen blaaskanker.Hetkomt3keerzoveelvoorbijmannendanbijvrouwen.Jaarlijksoverlijden ongeveer1.200mensenaandezeziekte.

• Borstkanker

Ookdekansopborstkankerisgroterdoorroken.Rookjeendrinkjeregelmatigalcohol? Danhebjemeerkansopdezeziekte.Borstkankerisdemeestvoorkomendesoortkanker

bijvrouwen.Elkjaarkrijgenruim15.500vrouwendediagnose.Ookmannenkunnen borstkankerkrijgen,maarditgebeurtveelmindervaak.Elkjaarkrijgenongeveer160 mannenperjaarborstkanker.Leesmeeroverborstkankerbijmannen.

• Deoverlevingscijfersvoorborstkankerzijnhoog.Na5jaaris89%vandemensenmetdeze ziektenoginleven.Tochoverlijdenerelkjaarruim3.000mensen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Keelkanker

Ookjekansopkeelkankerisgroterdoorroken.Alsjerooktenalcoholdrinkt,hebjenog meerkansopdezeziekte.Elkjaarkrijgenongeveer950mensenkeelkanker.Mannenkrijgen dezeziektevakerdanvrouwen.Keelkankerwordtvaakpaslaatontdekt.Jaarlijksoverlijden ongeveer400mensenaankeelkanker.

• Longkanker

Longkankerisdemeestvoorkomendekankersoortdiekomtdoorroken.Ongeveer86% vanallemensenmetlongkankerkreegditdoorroken.Longkankerwordtvaakpaslaat ontdektenisdaardoormoeilijktegenezen.Elkjaaroverlijdenruim10.000mensenaan dezeziekte.Longkankerisdemeestvoorkomendeoorzaakvansterftedoorkanker.

• Maagkanker

Rookje,danhebjemeerkansopmaagkanker.Elkjaarkrijgenongeveer1.550mensen maagkanker.Deziektewordtmeestallaatontdekt,omdatjeinhetbeginweinigofgeen klachtenhebt.Jekunthierdoorvaaknietmeergenezen.1opde5patiëntenis5jaarnade diagnosenoginleven.

• Mondkankerenlipkanker

Mondkankerenlipkankerzijnkankersoortendienietzovaakvoorkomen.Elkjaarkrijgen meerdan1.100menseneenvandezesoortenkanker.Delinkmetrokeniswelduidelijk:je hebtmeerkansommond-oflipkankertekrijgenalsjerookt.Drinkjeerookbij?Danisde kansnoggroter.

• Nierkanker

Debelangrijksterisicofactorvoornierkankerisroken.Rokershebbenongeveer1,5keer zoveelrisicoopnierkankeralsniet-rokers.ElkjaarkrijgeninNederlandbijna2.700mensen nierkanker.Enoverlijdenmeerdan900mensenaandezeziekte.

• Slokdarmkanker

Doorrokenhebjemeerkansopslokdarmkanker.Drinkjeookalcohol?Danisdekansop slokdarmkankernoggroter.Hoemeerjerooktofdrinkt,hoegroterdiekansis.InNederland krijgenjaarlijksongeveer2.650mensenslokdarmkanker.Hetismoeilijktegenezen.Wel overlevendooronderzoeksteedsmeermensendeziekte:30jaargeledenwas7%vande mensenna5jaarnoginleven.Nuisdat25%.Maarnogsteedsoverlijdenelkjaar2.000 mensenaanslokdarmkanker.

• Strottenhoofdkanker

Strottenhoofdkankerkomtookvakervoorbijmensendieroken.Jestrottenhoofdzitvlak onderjekeel.Hetisdusietsandersdankeelkanker.Maarnetalskeelkankerhebjemeer kansopstrottenhoofdkankeralsjerookt.Dekansisgroteralsjeerookalcoholbijdrinkt. ElkjaarkrijgeninNederlandbijna700mensenstrottenhoofdkanker.Mannenhebbenhet 4keerzovaakalsvrouwen.Elkjaaroverlijdenongeveer200mensenaandezeziekte.

Anderegevolgenvanroken

Rokenmaaktjekansopandereziektesenklachtenookgroter.Bijvoorbeeld:

• Kankersoortendiemindervaakvoorkomen,zoalsschaamlipkanker

• Kankerwaardelinkmetrokenminderduidelijkis.Bijvoorbeelddarmkanker,leverkanker enleukemie

• Hart-envaatziektes

• Longziektes

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron: Gevolgenvanroken|KWF.

3.10Verdiepingsstof-Websitesrookgedrag

Modelstagesofchange

Bekijkdewebsite ‘Mensensamenleving-Cirkel/fasenvangedragsverandering:Prochaskaen DiClemente’.

Voorbeeldvragenlijstrookgedrag

Bekijkdewebsite ‘MST-Stoppenmetrokenintakevragenlijst’.

Voorbeeldwerkboekstoppenmetroken

Bekijkdewebsite ‘HCWB-Werkboekstoppenmetroken’.

3.11Verdiepingsstof-Maatregelenvooreen rookvrijegeneratie

InhetNationaalPreventieakkoordstaanmaatregelenenafsprakenomin2040eenrookvrije generatietehebben.Enkelemaatregelenenafsprakenzijn:

• Accijnsverhogen

DeRijksoverheidverhoogtop1april2024deaccijnsoptabak.Eerdergebeurdeditalop1 april2023.Nadeverhogingkosteenpakjesigarettenin2024gemiddeld € 10.Ookvoor andereproducten,zoalssigaren,shag,volumetabakenheatsticksgaatdeaccijnsomhoog.

• Verminderingverkooppuntentabakene-sigaretten Deverkoopvantabakene-sigarettenwordtdekomendejarenstapsgewijsverminderd: – 2022:verbodopallesigarettenautomaten.

– 2023:sinds1juli2023isdeonlineverkoopvantabakene-sigarettenverboden.Dit verbodgeldtvoor:

– binnenlandseonlineverkoop:Nederlandsewinkelsmogengeentabaksproducten enaanverwanteproducten,zoalselektronischdampwaar,elektronische verhittingsapparatenenvoorrokenbestemdekruidenproducten,onlineverkopen aanNederlandseconsumenten;

– grensoverschrijdendeonlineverkoop:buitenlandsewinkelsmogengeen tabaksproducten,e-sigarettenennavulverpakkingenmeeronlineverkopenaan consumenteninNederlandenwinkelsinNederlandmogenzenietmeeronline verkopenaanconsumenteninhetbuitenland.

– 2024:vanaf1juli2024ishetverbodenomtabakene-sigarettenteverkopenin supermarktenenallehoreca-inrichtingen.Verdertreedthetgrensoverschrijdende onlineverkoopverbodvoordevolgendeproductennaarverwachtingin2024inwerking:

– e-sigarettenzondernicotine;

– navulverpakkingenzondernicotine;

– patronenzondernicotine;

– elektronischeverhittingsapparaten;

– kruidenproductendievoorrokenzijnbestemd.

– Vanaf2025:e-sigarettenmogenalleennoginspeciaalzakenwordenverkocht.

– 2030:tabakmagooknietmeerwordenverkochtintankstations,maaralleennogin gemaks-enspeciaalzaken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– 2032:alleenspeciaalzakenmogennogtabaksproductenverkopen.

• Smaakjesverbode-sigaretten

Sinds1januari2023mogenvloeistoffenvoore-sigarettenalleennogeentabakssmaak bevatten.Zoetesmakenzijndanverbodenwaardoorhetvoorjongerenminderaantrekkelijk isome-sigarettentekopen.Ergeldteenovergangstermijntot1januari2024.

• Verbodopclick-sigarettenenanderesmakenvantabak

Sindsmei2017geldtvoorsigarettenenshageenverbodopsmakenandersdantabak.Ook filters,(vloei)papier,capsules/hulzenenverpakkingenvansigarettenenshagmogengeen smaak-engeurstoffenmeerbevatten.Datbetekentdatclick-sigarettenookverbodenzijn. Sinds20mei2020iserinNederlandeenverbodingevoerdopmentholsigaretten.

Bron: Maatregelenoverheidomrokenteontmoedigen|Roken|Rijksoverheid.nl.

3.12Verdiepingsstof-Websiteprogramma’s

Bekijkdewebsites ‘LoketGezondLeven’, ‘Jellinek’ en ‘Trimbosinstituut’

3.13Begrippenlijst [Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA4

LEEFSTIJLFACTORALCOHOLGEBRUIK

Inhoudthema

• Omschrijvingennormen

• AlcoholgebruikvanNederlanders

• Gezondheidsrisico’svanalcoholgebruik

• Hetinkaartbrengenvanhetalcoholgebruik

• Interventiesgerichtopalcoholmisbruik

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ofwealdannietgezondzijnengezondleven,hangtafvandezogenoemdeleefstijlfactoren. Eenvandezeleefstijlfactorenishetgebruikvanalcohol.Ditthemagaathiernaderopin.Inde eersteplaatswordtaandachtbesteedaandenormvoorhet(verantwoord)gebruikvanalcohol.

VervolgenswordtstilgestaanbijhoeveelmenseninNederlandsprakeisvanovermatig alcoholgebruikenalcoholisme.Ookkomthetbingedrinkenaandeorde.Zoalsbijdeoverige leefstijlfactorenwordtaandachtbesteedaandegezondheidsrisico’svanovermatig alcoholgebruik.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbelangrijktaakvandeleefstijlcoachishetinkaartbrengenvandeleefstijlfactoren.Hier heeftdevolgendeparagraafbetrekkingop.Hiervoorzijnonderanderevragenlijstenontwikkeld. Totslotbestaanerallerleiinterventiesomovermatigalcoholgebruiktevoorkomen,te verminderenoftestoppen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlfactoralcohol’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1:Stelt debeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogramma uit.

Leerdoelen

• Jekuntderichtlijnenmetbetrekkingtothetgebruikvanalcoholbeschrijven.

• JekunthetalcoholgebruikvandeverschillendegroepeninNederlandbeschrijven.

• Jekuntderisico’svanovermatigalcoholgebruikvoordegezondheidbeschrijven.

• Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactoralcoholgebruikinkaartkuntbrengen.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophetstoppenenvoorkomenvan alcoholgebruikbeschrijven.

4.1Casus

Opdracht1 Casus

Overdrevengedoe!

Dehelegroepvondheteigenlijkeenhoopflauwekul,aldieaandachtvooralcoholgebruikop demiddelbareschool.Erwerdenvoorlichtingsavondengeorganiseerdvoorouders,waarin verteldwerdhoevreselijkslechtalcoholgebruikwelnietwasvoorpubers.

Totvoorkortmochtjegewoondrinkenvanaf16jaarennuhebbendezogenaamdedeskundigen ineensbedachtdathet18moetworden.Onzeoverheidlooptdaarbraafachteraanennuishet ineenszodatjetotje18dejaarnietsmeermag.Oké,datjeeenbeetjematigtmetalcohol, bijvoorbeeldalsjezwangerbent,datwilernogwelin.Maarwaaromnietafentoelekkerjezelf

vollatenlopenalsjejongbent,datmoettochkunnen.Daarkrijgjeechtnietietsvan.Bovendien valthetbestmeemetwatjongerendrinken,enwetenzebestwelmaattehouden.Dat comazuipenkomtnauwelijksvoor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Endiemaatregelvangeendruppelvoorje18eheeftechtgeeneffect.Sterkernog,hetwordt alleenmaarnoginteressanteromtegaandrinken.

Kennis

a. Hebbendezejongeluigelijk?Valthetwelmeemetdeschadelijkegevolgenvandrinkenop jongeleeftijd?Watzijndebelangrijkstegezondheidsrisico’svanalcoholdrinkenvoorje 18delevensjaar?

b. Denkjijdatvoorlichtingsavondenvoorouderszinhebben?Waaromwel/niet?

c. Waaromisalcoholdrinkentijdensdezwangerschapschadelijk?

d. Denkjijdatjongerenzelfwelmaatkunnenhoudenofzijndaartochregelsvoornodig?

e. Watiscomazuipen?Hoevaakkomtditdenkjijvoor?Opwelkeleeftijdgebeurtditvooral? Watzijndeschadelijkegevolgenvancomazuipen?

f. DenkjijdatdecampagneNIX18(vooralhetverhogenvandealcoholleeftijdnaar18jaar) zinheeft?

Vaardigheden

g. Verdeeldevolgenderollen:voorlichtervandecampagneNIX18,jongerediewilblijven drinkenofouderdielievernietwildatervoorhet18dejaargedronkenwordt,enjongere dievanmeningisdatditbestmoetkunnen.

h. Bereidhetgesprekvoordoorargumentenvooroftegenalcoholgebruikopjongeleeftijdte noteren.

i. Voerhetgesprekuit.

j. Evalueerhetgesprek.Watzijnnuechtdesteekhoudendeargumenten?Lukthetjeomde anderteovertuigen?

4.2Omschrijvingennormen

Alcoholgebruik

Deleefstijlfactoralcoholgebruikgaatoverhetnuttigenvanalledrankendiealcoholbevatten. Debelangrijkstesoortenalcoholhoudendedrankenzijnbier,wijnengedistilleerdedrank.De meestelandenmakenonderscheidtussenlichtensterkalcoholischedranken.Erzijnopdit puntgeenuniformeregels.InNederlandvallenalcoholischedrankenmeteenpercentageboven de15onderdesterkedranken.Wijnenvormenhieropeenuitzondering.Voordehoeveelheid alcoholdieiemandgebruikt,ishetooknietzointeressant.Alsbijhetinschenkenvandediverse alcoholischedrankenhetjuisteglaswordtgebruikt,isdehoeveelheidpurealcoholdieiemand binnenkrijgtnagenoeggelijk.Eenglasbier(25cl),eenglaswijn(10cl)eneenborrel(3,5cl) bevattenongeveer10gramalcohol.Alcoholiseenstofdieontstaatdoorgistingvanonder anderegranen,rijstenvruchten.Dealcoholdiegeschiktisvoorconsumptieheet ethanol

Hetgebruikvanalcoholheefteffectoponsfunctioneren.Alcoholiseenroesverwekker.Door hetdrinkenvaneenaantalglazenraakjewatmeerontspannenenontremd.Naarmatejemeer drinkt,verandertjegedragsterker.Bijeenglasofvijfverandertjestemming,wordtjecoördinatie minderengajejezelfoverschatten.Bijnogmeeralcoholrakendezeeffectenversterkt.Overmatig alcoholgebruikbehoortwereldwijdtotdegrootstegezondheidsproblemen.

Normenvooralcoholgebruik

DeGezondheidsraadheeftopgrondvannieuwwetenschappelijkonderzoekdenormvoor alcoholgebruikaangepast.DeGezondheidsraadadviseertaanzowelmannenalsvrouwenom geenalcoholtedrinkenofinelkgevalnietmeerdanéénglasperdag.

Alcohol(bier,wijnensterkedrank)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetadviesisomgeenalcoholtedrinken,ofiniedergevalnietmeerdan1glasperdag. Ditadviesishetzelfdevoormannenenvrouwen.

Matigalcoholgebruikvan1glasperdaglijktdekansopbepaaldechronischeziektente verkleinen,maartegelijkertijdverhoogthetdekansopborstkankerbijvrouwen.Meerdrinken dan1glasperdaggeeftalleenmaarnegatievegezondheidseffecten.Hetgeeftverhoogde risico’sopberoerte,borstkanker,darmkankerenlongkanker.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demogelijkevoordelenvanalcoholwegennietoptegendenadelenvoordegezondheid.

Bron: Alcohol(bier,wijnensterkedrank)|Voedingscentrum.

Uitwetenschappelijkonderzoekblijktnamelijkdatookbijmatiggebruikalcoholschadelijkis voordegezondheid.Verantwoordalcoholgebruikbestaatdusniet.Hetgrootste gezondheidsrisicoiskanker.12%vanallekankergevallenheefttemakenmetalcoholgebruik. 35%vandekankersterftedooralcoholtreedtopbijmensendieminderdantienglazenper weekdrinken.

Daarnaastisereenverbandtussenalcoholgebruikenhart-envaatziekten.Metelkglasextra verhoogtdedrinkerdekansopeenCVA,hartfalen,hogebloeddrukeneenaorta-aneurysma.

OpgrondvandezeresultatenheeftdeGezondheidsraaddenormvooralcoholgebruikaangepast.

RichtlijnvooralcoholgebruikinBelgië

• Hetresultaatluidt: “Alcoholiseenschadelijkestof.Omderisico’svanalcoholgebruikte beperken,drinkjebestnietmeerdan10standaardglazenperweek.”

Bron: Eennieuwerichtlijnvooralcoholgebruik-VAD.

Nietalleendehoeveelheidisbepalend

Dehoeveelheidalcoholdieiemanddrinkt,bepaaltnietvolledigofhetschadelijkisvoorde gezondheid.Erspelenmeerfactoreneenrol.Ofalcoholgebruikschadelijkis,hangtnaastde hoeveelheidookafvan:

• dehoeveelheiddieperkeergedronkenwordt

• hoevaakgedronkenwordt

• doorwiegedronkenwordt

• inwelkesituatiegedronkenwordt.

Watdehoeveelperkeerbetreftishetminderongezondomelkedagtweeglazentedrinken dantweekeerindeweekzevenglazen.Hetzogenoemdebingedrinkenleidttotextrarisico’s. Erissprakevan bingedrinken wanneereenmanbinnenkortetijd(2uur)zesofmeer(soms wordtookvijfgenoemd)glazenalcoholdrinkteneenvrouwvierglazenofmeer.Hoevakerje drinkt,hoegroterdekansopgezondheidsrisico’s.Vooralomdeleverwatrusttegunnen,wordt vaakhetadviesgegevenomnietmeerdanvijfdagenperweektedrinken.

Eenbelangrijkefactorisdoorwieergedronkenwordt.InNederlandkennenwevanaf1januari 2014eenhelderenormvoorjongerentot18jaar.Totdieleeftijdmagvanuit gezondheidsoverwegingenhelemaalnietsgedronkenworden.Ditgeldtookvoorzwangere vrouwen.Voorjongerendieouderzijndan18geldteigenlijkdathoelangerjehetalcoholgebruik uitstelt,hoebeterhetisvoorjegezondheid.Dehersenenzijnnamelijkopje18elevensjaarnog nietvolledigontwikkeld.

Ookvoorouderenzijneraparterichtlijnenofnormenvooralcoholgebruik.Voormannenén vrouwenvan55jaarenouderishetraadzaamomnietmeerdanéénstandaardglasperdagte drinken.Opoudereleeftijdverdraagthetlichaamalcoholslechter.Vanaf55jaarbenje kwetsbaardervoordeeffectenvanalcoholalsgevolgvanveranderingeninje lichaamssamenstelling.Eenouderlichaamheeftminderlichaamsvochtenmeervet,delever ennierenwerkenmindergoedendelichaamsweerstandneemtaf.Eenzelfdehoeveelheid alcoholleidtbijouderemensentoteenhogerpromillage,lageretolerantieensnellereintoxicatie enorgaanschade.

Richtlijnvooralcoholgebruikvolwassenen

Belangrijkomrekeningmeetehouden:

• Minderofgeenalcoholdrinkenisaltijdbeter.

• Voorkomdatalcoholdrinkeneengewoontewordt,doornietelkedagtedrinken.

• Alcoholgebruikalsreactieopstressofpersoonlijkeproblemenisriskant.Hetrisicodatje dansteedsmeergaatdrinkenisgroter.Ookkanheteengewoontewordenombijspanningen tegaandrinken.

• Letopalcoholbijmedicijngebruik.Alcoholkandewerkingvaneenmedicijnverminderen ofdebijwerkingenversterken.Bijsommigemedicijnenishetverstandigomhelemaalgeen alcoholtedrinken.Raadpleegdebijsluiterofvraagditnabijdehuisartsofapotheek.

• Drinkgeenalcoholwanneerjenogmoetwerken,studerenofsporten.

• Drinkgeenalcoholalsjijofjepartnerzwangerbentofwilwordenofwanneerjeborstvoeding geeft.

• Drinknietalsjegaatdeelnemenaanhetverkeer.Datgeldtookvoorfietsersenscooterrijders.

Bron: www.alcoholinfo.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Totslotspeeltookdesituatiewaarinjedrinkteneigenlijkwaaromjedrinkteenrol.Alleen drinkenendrinkenomgevoelensvanpijnofongenoegenteverdringenwordtinhetalgemeen alsrisicovolaangemerkt.Dekansopsteedsmeergaangebruikenisdanredelijkaanwezig.

Leesdeverdiepingsstof ‘Werkingvanalcohol’.

Opdracht2 Alcohol

a. Watishetverschiltussenlichtensterkalcoholischedrank?

Bekijkhetfilmpje ‘Drinkwijzer’.

b. Watwordtinhetfilmpjebedoeldmeteenstandaardglasalcohol?

Opdracht3 Normenalcoholgebruik

a. Vergelijkdevolgendenormenofrichtlijnenvoorverantwoordalcoholgebruik:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• deGezondheidsraad

• richtlijnenvaneenaantalandereEuropeselanden.

b. Steldateraanjouadviesgevraagdwordtvoorhetopstellenvaneennormvoorverantwoord alcoholgebruik,hoezietditadvieserdanuit?Legjeantwoorduit.

c. Vergelijkjeantwoordmetdatvaneenaantalmedestudenten.

Opdracht4 Schadelijkalcoholgebruik

Ofalcoholgebruikschadelijkis,hangtnaastdehoeveelheidookafvan:

• dehoeveelheiddieperkeergedronkenwordt

• hoevaakgedronkenwordt

• doorwiegedronkenwordt

• inwelkesituatiegedronkenwordt.

a. Geefvanaldezevierfactoreneenoftweevoorbeeldenwaaruitblijktdatzeeenrolspelen indeschadelijkheid.

b. Vuldevierfactoreninvoorjeeigendrankgebruik.Welkeconclusiekunjehieruittrekken?

Opdracht5 Alcoholbeleid

Bekijkhetfilmpje ‘NIX18’.

a. WatishetdoelisvandeNIX18-campagne?

b. Geefvoor-ennadelenvandezecampagneenbeschrijfjeoordeeloverNIX18.

c. Vergelijkjouwmeningmetdievaneenaantalmedestudentenendiscussieeroverde zinvolheidvandezecampagne.

4.3AlcoholgebruikvanNederlanders

Voordeleefstijlcoachisinzichtinhetalcoholgebruikvandeverschillendegroepenalsjongeren enouderenvanbelang.Hetgaathierbijominformatieoverleeftijdsgroepenofsubgroependie opvallendveelofjuistweinigdrinken.Bovendiengaathetombepaaldemaatschappelijke trends,zoalsdeafnameofjuistdetoenamevanhetalcoholgebruik.

Algemenegegevensmetbetrekkingtotalcoholgebruik

In2022dronkenbijnaachtvandetienNederlandersvan18jaarenouderweleensalcohol. 43,5%vandevolwassenbevolkinghoudtzichaanhetadviesvandeGezondheidsraadendrinkt geenofweinigalcohol.Ruimeenopdevijftien(6,5%)volwassenNederlandersdrinktovermatig en8,3%iseenzwaredrinker.

Bijdezepercentageswordendevolgendedefinitiesgebruikt:

• Drinker:heeftinhetafgelopenjaarweleensalcoholgedronken.

• DrinktvolgenshetadviesvandeGezondheidsraad:drinktnietofmaximaaléénglasper dag.

• Overmatigdrinken:meerdan14(vrouwen)of21(mannen)glazenalcoholperweek.

• Zwaardrinken:minstenséénkeerperweekminimaalvier(vrouwen)ofzes(mannen)glazen alcoholopééndag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

Hetpercentagevandevolwassenbevolkingdatgeenalcoholdrinktofnietmeerdanéénglas perdag,isgestegenvan37,4%in2014naar41,5%in2019ennamin2020verdertoenaar44,4%. Sindsdienishetgestabiliseerdrondde44%.

Hetpercentageovermatigedrinkersisgedaaldvan9,9%in2014naar8,5%in2019enisin2020 verdergedaaldnaar6,9%.In2022drinkt6,5%vandevolwassenenovermatig.

Vandemannenheeftin202282,8%weleensalcoholgedronkenendrinkt33,5%volgensde richtlijnen.Bijvrouwenzijndezepercentages72,5en53,5.Vrouwendrinkendusduidelijkminder danmannen.

TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/cijfers/alcohol/ Alcoholgebruikdeafgelopenjaren.

Alsjekijktnaardehoeveelheidpurealcoholdieergedronkenwordt,ziejevanaf1960een enormetoename.Toenwerdergemiddeldongeveer4literpurealcoholgebruiktdoor Nederlandersvan15jaarenouder.In1980wasditopgelopentot11.3liter.Daarnanamhet aantalliterspurealcoholweeraf.In2000wasdit10.1literenin20207.8liter.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Europaendrankgebruik

InEuropeseUnieheeft75%vandevolwassenenin2022weleensalcoholgedronken.Dagelijks drinkenwordtgedaandoor8,7%vandeEuropesevolwassenen,enwekelijkszesofmeerglazen bijééngelegenheiddrinkendoet3,7%.AlsjeNederlandvergelijktmetEuropadanscorenwij bovengemiddeld.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/alcohol/alcohol-in-cijfers/internationale-cijfers/ DrankgebruikEuropa.

Problematischalcoholgebruik

Bijongeveer15%vanalleNederlandersissprakevan problematischalcoholgebruik.Hiervan issprakealsjeovermatigdrinktofeenzwaredrinkerbent.6,5%vandevolwassenNederlanders drinktovermatigen8,3%iseenzwaredrinker.

Ruim12%vande18-tot29-jarigendrinktovermatigenmeerdan16%iseenzwaredrinker.De leeftijdscategorie30-tot49-jarigendoetheteenstukbetermetruim6%overmatigeen6% zwaredrinkers.Indegroep50+neemthetaantalprobleemdrinkersweerwattoe:ietsmeer dan8%vanheniseenovermatigdrinkerenzo’n7%drinktzwaar.DeNederlandseoverheid heeft,insamenwerkingmetdeGezondheidsraadenhetTrimbos-instituut,dedoelstellingom zowelhetaantalovermatigedrinkersalshetaantalzwaredrinkersin2040omlaagtebrengen

naar5%.Hetpercentagesovermatigedrinkerslaateenlichtdalendetrendzien:van9,9%in 2014naar8,5%in2019.Hetpercentagezwaredrinkersisechteraljarenstabielrondde9%van debevolking(Bron: AlcoholcijfersNederland-Destatistieken[2023](afkickkliniekwijzer.nl)).

Alcoholmisbruikenalcoholverslaving

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erwordtonderscheidgemaakttussenalcoholmisbruikersenalcoholverslaafden.Jebenteen alcoholmisbruikeralsjegebruiktingevaarlijkesituaties,zoalsinhetverkeer.Ookbehoorjetot dezecategoriealsjedoorjegebruiksteedsruziehebtbinnenhetgezin,werkofopleiding. Meestalleidtditooktotinaanrakingkomenmetpolitieofjustitie.

‘Alcoholverslaafd’ of ‘alcoholafhankelijk’ staatbeschrevenindeDSM-5TR(handboekdat psychiatrischeaandoeningenbeschrijft).InNederlandvoldoenhierzo’n80.000mensenaan. Ongeveer25.000mensenstaangeregistreerdbijdeverslavingszorg.Vaakgaateen alcoholverslavingsamenmetanderepsychischeproblemen.

Alcoholmisbruikbijouderen

Hetisopvallendatmisbruikvanalcoholveelvoorkomtbijouderen.Ditheeftonderanderete makenmetdecombinatiemethetgebruikvanmedicijnen.Alcoholbeïnvloedtdewerkingvan veelmedicijnenendatlevertvooralbijouderenproblemenop.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkombijouderentelettenophetalcoholgebruik.Ouderen wordensteedsgevoeligervooralcohol.Zehebbenminderalcoholnodigvoordeeffectenvan alcohol.Datheefttemakenmethuntragerestofwisseling.Decombinatievanalcoholmeteen valincidentkomtregelmatigvoor.

Tweederdevandeoudereproblematischedrinkersdronkalteveelvoorhet60stelevensjaar. Bijdeoverigeeenderdeontstaathetprobleemtijdensdeouderdom,bijvoorbeelddoorhet wegvallenvandierbarenofeenzaamheid.

Leesdeverdiepingsstof ‘Alcoholisme’.

Alcoholgebruikenleeftijd

Hetalcoholgebruikisnietinelkeleeftijdsfasehetzelfde.Hetmeestwordtgedronkeninde leeftijdsfasevan20tot25jaar.Hetminstwordtgedronkendoor75-plussers.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alcoholgebruikjeugd

Uitonderzoekblijktdatin2021bijnadehelftvande12-t/m16-jarigescholierenalweleens alcoholheeftgedronken.Ongeveer20%vandezejongerenheeftindemaandvanhetonderzoek aanbingedrinkengedaan.Datbetekenthetdrinkenvanvierglazenofmeerpergelegenheid bijmeisjesenzesglazenofmeerpergelegenheidbijjongens.Meisjesenjongensvertonen ongeveerhetzelfdedrinkgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/alcohol/alcohol-in-cijfers/cijfers-alcoholgebruik-jongeren/ Drinkgedragscholieren.

Tussen2003en2015ishetalcoholgebruikonderjongerenflinkgedaald.Delaatstejarenblijft ditongeveerhetzelfde.Alsjekijktnaardeleeftijddanvaltopdathetalcoholgebruikvan 13-jarigenvanaf2019totnutoewelistoegenomen.Zosteeghetaantalscholierenvan13jaar datindeafgelopenmaandalcoholheeftgedronkenindezeperiodevan10naar14%ensteeg hetbingedrinkenvan5naar10%.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.trimbos.nl/kennis/alcohol/alcohol-in-cijfers/cijfers-alcoholgebruik-jongeren/ Ontwikkelingalcoholgebruikjongeren.

Alcoholvergiftiging

In2021zijnongeveer4.500patiëntendooreenalcoholvergiftigingopdespoedeisendehulp terechtgekomen.Vandezegroepwasruim20%jongerdan18jaarenruim40%jongerdan25 jaar.Intotaalginghetin2021om900jongerenonderde18jaaren1.000jongerenvan18tot 25jaar.Bij16-jarigenishetpercentagealcoholvergiftigingenhethoogst.

Eenspecifiekevormvanalcoholvergiftigingishetzogenaamdecomazuipen. Comazuipen is eenvormvanovermatigalcoholgebruikwaarbijiemandeenacutealcoholvergiftigingoploopt entijdelijkhetbewustzijnverliest.

Opleidingsniveauendrinken

Erbestaateenduidelijkrelatietussenhetopleidingsniveauvanmensenenhoeveelalcoholze drinken.Volwassenenmeteenhoogopleidingsniveauzijnvakerdrinkerenvoldoeninmindere mateaanderichtlijndanmensenmeteenlagereopleiding.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjenaarscholierenkijkt,levertderelatiemethetschoolniveauietsheelandersop.Onder scholierenvanhetVWOligthetpercentagedrinkersenhetbingedrinkenlagerdanbijdeoverige schoolniveaus.

Devolgendetabelgaatoverjongerenvan12-16jaarin2021.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht6 Alcoholgebruik

a. Gebruikjijalcohol?Gauitvandeafgelopenzeventottiendagenennoteerhoeveelalcohol jijindieperiodegedronkenhebt.

b. Waaromgebruikjealcohol?

c. Hoeveelprocentvanjevriendenkringgebruikalcohol?

d. Hoeveelprocentvandejongerenheefthetafgelopenjaarminimaaleenkeeralcohol gebruikt?

e. Bestaatereenverschilinpercentagenaaropleidingsniveau?Metanderewoorden:wordt erophetvmbominderofmeeralcoholgebruiktdanophetvwo?

f. GebruikenjongereninNederlandmeerofminderalcoholdanjongereninandereEuropese landen?

Opdracht7 Vormenvanalcoholgebruik

Hetgebruikvanalcoholkanverschillendevormenaannemen.

a. Geefeenomschrijvingvandevolgendevormen:

• drinker

• drinkervolgensderichtlijn

• overmatigdrinken

• zwaardrinken

• bingedrinken

• comazuipen.

b. Welkevormenvandrinkenzijn(weleens)opjouvantoepassing?

Opdracht8 Comazuipen

Bekijkhetfilmpje ‘COMAZUIPEN’.

a. Hoeveelmensenkomenperjaaropdespoedeisendehulpmeteenalcoholvergiftiging?

b. Watzijndegezondheidsrisico’svancomazuipen?

c. Welkegroepjongerenmaaktzichvooralschuldigaancomazuipen?

d. Geefjemeningovercomazuipenengeefaanhoejeditprobleemaanzoupakken.

Opdracht9 Ouderenenalcoholgebruik

a. Beschrijfhetalcoholgebruikvanouderen(drinkers,overmatigedrinkers,zwaredrinkers, probleemdrinkers).

b. Welkefactorenspelennaarjouideeeenrolbijhetalcoholmisbruikonderouderen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.4Gezondheidsrisico’svanalcoholgebruik

Ziektelastalcoholgebruik

Alcoholgebruikveroorzaakt1,5%vantotaleziektelast.Ditwordtuitgedruktin DALY’s(Disability AdjustedLifeYears).Dezeziektelastbestaatenerzijdsuithetaantalverlorenlevensjaren (vroegtijdigesterfte)enanderzijdsuithetaantaljarendatjeleeftmetgezondheidsproblemen.

In2021overledeninNederlandongeveer2400mensenaandegevolgenvanalcoholgebruik. Demeestvoorkomendedoodsoorzakenalsgevolgvanalcoholgebruikzijn:

• beroerten(CVA)(ongeveer1000doden)

• leverziekten

• slokdarmkanker.

Ookhetaantalverkeersslachtoffersdooralcoholisopvallendgroot.Gemiddeldkomenerelk jaarzo’n75tot140mensenomdooralcoholgebruikinhetverkeer.

Algemenegezondheidsrisico’s

Dealgemenerisico’sziejevooralbijvolwassenenenbijouderenoptreden,alsgevolgvan langdurigovermatigalcoholgebruik.Langetijdheeftdeoverheideropaangedrongen alcoholgebruiktematigen.Eenpaarglazenperdagmoestwelkunnen.Erisookveelonderzoek verrichtnaarmogelijkpositieveeffectenvanmatigalcoholgebruik.Zozouhetdrinkenvaneen paarglazenrodewijnperdageengunstigeffecthebbenophart-envaatziekten.Tegenwoordig wordtsteedsvakerverkondigddatalcoholingeengevalgezondisendatderisico’stoenemen alsjemeergaatdrinken.Belangrijkishetdrinkpatroon:hoeveelalcoholdrinktiemandperkeer enhoevaak.Inhetalgemeengeldt:

• Hoehogerdetotaleconsumptievanalcohol,hoegroterhetrisicoopschade.

• Hoemeeralcoholperkeerwordtgedronken,desteernstigerdeschade(deaandoeningof verwonding).

Voorbeelddrinkpatroon

Steldattweepersonenallebei25glazenbierperweekdrinken.Zelopentochverschillende gezondheidsrisico’swanneerdeenepersoondatbieropvrijdag-enzaterdagavonddrinkten deanderepersoonhetverspreidoverdeweekdrinkt.Bijdeeerstepersoonisbijvoorbeeldhet risicoophersenschade,alcoholvergiftigingenongevallenhogerdanbijiemanddieminder drinkt.Terwijldetweedepersoonvooraleenhogerrisicoheeftopchronischegezondheidsschade diezichoplangetermijnopenbaart,zoalskanker.

Bron: www.nationaalkompas.nl.

Debelangrijkstegezondheidsrisico´svanalcoholgebruik:

• aandoeningenvanorganen,zoalsdelever(levercirrose,alcoholhepatitis),alvleesklieren maag(maagzuur,maagzweer)

• verschillendevormenvankanker(dikkedarmkanker,leverkanker,borstkanker, prostaatkanker,slokdarmkanker,keelkanker,mondkanker,strottenhoofdkanker)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• hart-envaatziekten(hartinfarct,hartritmestoornissen,hersenbloeding)

• neurologischeaandoeningen(geheugen-enconcentratieproblemen,syndroomvan Korsakov,dementie)

• verhoogdebloeddruk

• overgewicht

• diabetestype2

• verhoogdekansopinfecties,verminderdeweerstand

• longaandoeningen

• aandoeningenvanhetbewegingsapparaat(botbreuken,spierziekten)

• vruchtbaarheidsproblemen(impotentieproblemen)

• psychischeaandoeningen(depressie,angststoornissen,slaapstoornissen, verslavingsstoornissen).

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.kwf.nl/waar-kun-je-kanker-van-krijgen/kankersoorten-door-alcohol Zevensoortenkankerdiejekuntkrijgendooralcohol.

Daarnaastverhoogtregelmatigalcoholgebruikdekansopongevallen,ziekteverzuimen problemenophetwerkenindegezinssituatie.Hetzalduidelijkzijndatdrankmeerkapotmaakt danjeliefis.

Bijouderenissprakevaneenextrakwetsbaarheiddoorfysiekeveroudering.Hierbijgaathet vooralomeenverhoogdrisicoopvalongelukkenenrisicovollecombinatiesmetmedicijnen.

Gezondheidsrisico’svanalcoholgebruikbijjongeren

Jongerenzijngevoeligervoorderisico’svanalcoholgebruikdoordathunlichaamkleinerisen omdathunlichaamnoginontwikkelingis.Naastlichamelijkeaandoeningenkanookde ontwikkelingverstoordraken.Ditgeldtvooralvoordeontwikkelingvandehersenen.De

hersenenzijnookop18-jarigeleeftijdnognietvolgroeidendaaromishetbelangrijkvooreen optimaleontwikkelingdatertotdietijdgeenalcoholgedronkenwordt.Degrootsterisico’s voorjongerenzijn:

• nadeligegevolgenvoorontwikkelingvandehersenenmetalsgevolg concentratiestoornissen,geheugenproblemenenleerproblemen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• nadeligeffectopdegroei(botten)

• groterekansombetrokkenterakenbijongevallenengeweldsincidenten,vooralalsgevolg vanzelfoverschattingdooralcoholgebruik

• groterekansopalcoholverslavingoplatereleeftijd

• groterekansopvroegtijdigschoolverlaten.

Risico’salcoholgebruikjongeren

Naastdelichamelijkeenpsychischerisico’sdiedrinkendejongerenzelflopen,vormenzeook eenrisicovooranderen.Jongerendiealcoholdrinken,zijnvakeragressiefenplegenvaker (verkeers)misdrijvendanleeftijdgenotendienietdrinken.Jongerendiealcoholdrinken, veroorzakenookextrazorgkostenenonderwijskosten.

Alsjongerennognietvolgroeidzijnrakenzijeerderbewusteloosdooralcohol.Zehebbenminder lichaamsvochtwaaroverdealcoholzichverdeeltdanvolwassenen.Daardoorhebbenzena eengelijkaantalglazeneenhoger alcoholpromillage daneenvolwassene.

Bron: Jongerenenalcohol:extragezondheidsrisico’senmaatschappelijkekostenExpertisecentrumAlcohol(trimbos.nl).

Bekijkhetfilmpje ‘OuderavondAlcohol-Alcoholenhetpuberbrein-ErikScherder’

Ongevallenengeweldsincidenten

Dewerkingvanalcoholverhoogtdekansenormombetrokkenterakenbijeenongevalofeen geweldsincident.Alcoholwerktnietalleenverdovend,maarjeraaktookontremd.Hierdoor reageerjeimpulsiever.Jedenktmindernaoverdegevolgenvanjehandelen.Bovendienben jemindergoedinstaatominteschattenwatjewelennietkunt.Alcoholgebruikleidttot overschatting.Jeschatnietalleenslechterinofjenogwelofnietvoordieautokuntoversteken ofvandatmuurtjekuntspringen,maarhetgeldtookvoorsocialesituaties.Innuchteretoestand komjebijvoorbeeldtotdeconclusiedatjeeensituatiebeterkuntsussendandeconfrontatie zoeken.Inbeschonkentoestandkiesjeveelalvoordeconfrontatie.Zorakenjongerenalsgevolg vanalcoholgebruikbetrokkenbijongelukkenenruzies.Ongeveer30á40%vanallegeweldis alcoholgerelateerd.Geschatwordtdatinhetalgemeenongeveer80%vanhet alcoholgerelateerdegeweldplaatsvindtinhetuitgaansleven.

Zwangerevrouwenenalcoholgebruik

Watvoorjongerengeldt,gaatnogsterkeropvoorkinderenenzekervoorongeborenkinderen. Zoleidtalcoholgebruikdoordemoedertijdensdezwangerschaptoteenverhoogdekansop vroeggeboorteeneenlagergeboortegewicht.Ookisdekansopeenmiskraamgroter.Afhankelijk

vandehoeveelheiddiedemoederdrinkt,kanhetalcoholgebruikleidentotmildeofernstige neurologischeschadebijhetongeborenkind.Bijernstigmisbruikisdekansgrootdathetkind terwereldkomtmethetzogenoemdefoetalealcoholsyndroom(FAS).Kinderenvanwiede moedertijdensdezwangerschapgedronkenheeft,hebbenlatermeerkansopangststoornissen enstemmingsstoornissen,zoalseendepressie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Adviesvrouwenenzwangerschap

Vangeenenkelehoeveelheidalcoholkanmetzekerheidgesteldwordendatditongevaarlijk isvoorhet(on)geborenkind.DaaromadviseertdeGezondheidsraadvrouwenomgeenalcohol tedrinkenalszezwangerwillenworden,zwangerzijnofborstvoedinggeven.

Bekijkhetfilmpje ‘7dingendiejemoetwetenoveralcoholenzwangerschap’.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/detail-pregnant-woman-drinking-glass-red-256541086

Leesdeverdiepingsstof ‘Effectenvanalcoholgebruikoppubers’.

Opdracht10 Woordspingezondheidsrisico’svan alcoholgebruik

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

a. Maakeenwoordspinmetinhetmidden ‘gezondheidsrisico’svanalcoholgebruik’.Omde beurtbedenkenjulliegezondheidsrisico’svanalcoholgebruik.Zetdezerisico’somhet middenheenentreklijnentussen ‘gezondheidsrisico’svanalcoholgebruik’ enderisico’s. Alsjenietsmeerweet,magjepassenengaatjebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekderisico’sindewoordspinenkomtoteenlijstjemetdebelangrijksterisico’svan alcoholgebruik.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

d. Vergelijkjullielijstmetdelijstmetalgemenegezondheidsrisico’suitdetheorie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht11 Alcoholenjongeren

Bekijkhetfilmpje ‘Alcoholenhetpuberbrein’.

a. Watzijndebelangrijkstegevolgenvanalcoholgebruikdoorjongeren?

b. Watisdeinvloedvanalcoholgebruikopongevallen,geweldsdelictenenvoortijdig schoolverlaten?Legjeantwoorduit.

c. Leguitwaaromeengrootaantaljongerenaldezegevolgennietzoserieusnemen.

Opdracht12 Alcoholgebruikenzwangerschap

Lucieisinverwachtingenhoudtvaneenglaasjewijnbijhetetenenafentoeredelijkwatdrank bijhetstappen.Zeisnietvanplanomtestoppenmetdrinken,ofermoetenduidelijke argumentenvoorzijn.

a. BedenkargumentenvoorLuciewaaromhetverstandigisomtestoppenmethetdrinken vanalcohol.

b. SpeeleenrollenspelwaarbijiemandderolvanLuciespeelt,iemandderolvanleefstijlcoach eniemandobserveert.

Opdracht13 Drankmaaktmeerkapot

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjedoen.

Discussieermetelkaaroverdeslogan ‘Drankmaaktmeerkapotdanjeliefis’

Bespreekvooralwatdrankzoalkapotmaakt,maarbesteedookaandachtaandemogelijk positievekantenvandrankgebruik.

Opdracht14 DALY’s

a. WatwordterbedoeldmetDALY’s?

b. WatkunjeopmerkenoverDALY’sinrelatietotalcoholgebruik?

c. Probeerdetotaleziektelastvanalcoholgebruikteverklaren.Waardoorisditpercentage zohoog?

4.5Hetinkaartbrengenvanhetalcoholgebruik

Vragenlijsten

Jekuntalcoholgebruikonderanderemetbehulpvanvragenlijsteninkaartbrengen.Het probleembijdergelijkevragenlijstenisalleenhoewaarheidsgetrouwdezeingevuldworden. Mensenbegrijpenvaakweldeconsequentiesvanwatzeinvullen.Zekeralsdergelijke vragenlijstenvanuitdewerkgeverwordenvoorgelegd.Vooralvooralcoholgebruikishet belangrijkdezegegevenstelateninventariserendooreenonafhankelijkeorganisatie,diede resultatennietdeeltmetdewerkgever.

Hetisbelangrijkomzichttekrijgenopdevolgendeaspectenvanhetdrinkgedrag:

• detotalehoeveelheiddieiemanddrinkt

• hetdrinkpatroon(dehoeveelheiddieiemandbijeengelegenheiddrinkt)

• desituatiewaariniemanddrinkt

• degemoedstoestandwaariniemanddrink

• demotivatiedieiemandheeftomzijndrinkgedragaantepassen.

Nietalleendehoeveelheidisbepalendvoorderisico’sdieiemandloopt,ookhetdrinkpatroon endesituatiewaariniemanddrinktisbelangrijk.Tothetdrinkpatroonhoortdehoeveelheid dieiemandineenkeerdrinkt,maarookofiemandindiesituatienogcontroleheeftoverzijn drinkgedrag.Alsjeherhaaldelijkmeerdrinktdanjevanplanwas,loopjeeenvergrootrisico. Mensendiealleendrinkenengewendzijnnaaralcoholtegrijpenalszijzichsomberofangstig voelen,lopeneengroterrisicodandegezelligheidsdrinkers.Totslotishetbelangrijkomte peileninwelkemateiemandbereidiszijndrinkgedragtematigen.Hierbijkanhethelpenom metdebetreffendepersoondebelangrijkstevoor-ennadelenvanalcoholgebruikopeenrijtje tezetten.Daarnaastishetbelangrijkomdebelangrijksteredenenendebelangrijkste belemmeringenomtestoppenoftematigenteinventariseren.Veelgehoordevoordelenzijn deprettige,ontspannen,lossesfeerdiealcoholgebruikmedeveroorzaakt.Sommigemensen gevenaandoorhetgebruikvanalcoholnetietsmeertedurven,zoalscontactleggenmet anderen.Alsbelangrijkstenadeelwordtdoorvelendekatergenoemdenhetfeitdatjede volgendedagbrakbent.

Belemmeringenomtestoppenzijnvaakgelegenindesocialesfeer.Mensenzijnbangerzonder alcoholnietmeerbijtehoren.Bijouderenisdegewoontevormingeenbelangrijkebelemmering.

Mogelijkevragenvaneenvragenlijst:

• Hoevaakdrinkjeeenstandaardglasalcohol?

• Alsjedrinkt,hoeveelglazenalcoholdrinkjedangemiddeld?

• Hoevaakdrinkjepergelegenheidzesglazenofmeer?

• Hoevaakhebjehetafgelopenjaargemerktdatjenietmeerkonstoppenmetdrinkennadat jeeenmaalbegonnenwas?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hoevaakhebjehetafgelopenjaarvanwegejealcoholgebruikdingenlatenliggendieje eigenlijkhadwillendoen?

• Hoeveelmoeitekosthetjeomeendagniettedrinken?

• Welkevoordelenheefthetgebruikvanalcoholvoorjou?

• Welkenadelenheefthetgebruikvanalcoholvoorjou?

• Watzijnvoorjoudebelangrijksteredenenomeventueeltematigenoftestoppenmethet gebruikvanalcohol?

• Watzijnvoorjoudebelangrijkstebelemmeringenomtestoppenoftematigenmethet gebruikvanalcohol?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Audit(vragenlijst)

DeAlcoholUseDisorderIdentificationTest(AUDIT)iseenscreeningsinstrumentvantienvragen, ontwikkelddoordeWorldHealthOrganization(WHO)omalcoholconsumptie,drinkgedragen alcoholgerelateerdeproblemeninkaarttebrengen.Elkevraagwordtgescoordop0tot4punten. Eenscorevan8ofmeerpuntenduidtopgevaarlijkofschadelijkalcoholgebruik.DeAUDITis gevalideerdbijzowelmannenalsvrouwen,netalsbijeengrotevariëteitaanraciale/etnische groepen.DeAUDITisgoedgeschiktalsscreeningsinstrumentindeeerstelijnszorg.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.herkenalcoholproblematiek.nl/wp-content/uploads/2021/01/AUDIT.pdf GedeelteuitAUDIT.

Leesdeverdiepingsstof ‘AUDIT’

Five-Shot(vragenlijst)

Ditiseenheelkortevragenlijst,diesnelaftenemeniseneeneersteindicatiegeeftvaneen mogelijkalcoholprobleem.

Bekijkhetscreeningsinstrumentop ‘Herkenalcoholproblematiek-FIVESHOT’

Testen

HetTrimbos-instituutheeftophaarwebsiteeenvooriedereentoegankelijkedrinkteststaan (Testjedrinkgedrag-Anoniemealcoholtest).Dezetestisvooralbedoeldommenseninzichtin hundrinkgedragtegeven.Detestisvooralgerichtopdegezondheidsrisico’sdieiemandloopt.

Voorbeeldentestsdrankgebruik

Voorbeeldenvantestsvindjeopdewebsites ‘VincentVerslavingszorg’, ‘Drinktest’, ‘ALCOHOLINFO’ en ‘Allesoverdrinken’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Behalvevragenlijstenzijnerookallerleiblaas-enbloedtestendieeenbetrouwbaarbeeldgeven vandehoeveelheidalcoholdieiemandgedronkenheeft.Meestalwordendezedoorpolitieen justitiegebruikteninbijzonderegevallenookdoorartsen,omdeernstvanhetalcoholmisbruik intekunnenschatten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-driver-woman-taking-her-alcohol-540796348 Blaastest.

Aanleidingomtestoppen

Veelmensenstoppenpasmeteenongezondegewoontewanneererzichindedirecteomgeving ietsvoorgedaanheeft(cuetoaction).Zokaneenbepaaldevormvankanker,eenongevalals gevolgvanalcoholmisbruik,eenhartinfarctvandebuurmanofvandebetreffendepersoon zelfeenaanleidingzijnomtestoppenofteminderenmetalcohol.Voordeleefstijlcoachishet belangrijkomdezeredenenomhetdrinkgedragaantepassentebenutten.

Websitesstoppenmetdrinken

Bekijkdevoorbeeldenvandewebsites.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hulpvraag,doelstellingenenadvies

Hulpvraag

Aandehandvaneengespreken/ofeeningevuldevragenlijststeltdeleefstijlcoachinoverleg metdebetreffendepersoondehulpvraagendedoelenop.Hetisbelangrijkomditsamenmet depersoonzelftedoen.Debetrokkenheidvandepersoonkomtooktotuitdrukkinginde omschrijvingvanhetbegriphulpvraag.Eenhulpvraagiseendoordepersoonofcliëntzelf geformuleerdevraagnaarhulp,begeleidingofondersteuning.Delaatstejarenwordthetaccent steedsmeergelegdopondersteuningenwordtdeterm ‘ondersteuningsvraag’ gebruikt.

Doelstellingen

Vanuitdehulpvraagwordenerconcrete(SMART)doelenvoordekorteenlangetermijn geformuleerd.Ookdezedoelensteljeinnauwoverlegmetdepersoonvast.Meestalgeldt:hoe concreter,hoebeter.Eenvoorbeeldvaneenconcretedoelstellingis:vanaf1juli2015drinkt Margamaximaalvijfdagenindeweekéénstandaardglasalcohol.Margadrinktminimaalop tweedagenperweekgeenalcohol.

Mochtiemanddiealeenheletijdgewendisredelijkwattedrinken,willenstoppenmetdrinken, danishetbelangrijkomdepersoontewijzenopwathemofhaartewachtenstaat.

Stoppenmetdrinken

• Ugaatstoppenmethetdrinkenvanalcohol.Datiseenbelangrijkbesluit.

• Schrijfopwaaromenhoeugaatstoppen.

• Bedenkinwelkesituatieshetmoeilijkzalzijnenwatudankuntdoen.

• Inhetbeginkuntulasthebbenvantrillen,zweten,hartkloppingenenslechtslapen.

• Meteenduidelijkplanensteunvanuwomgevinglukthetubeteromtestoppenmetalcohol.

• Uwhuisartsofdepraktijkondersteunerkunnenudaarbijhelpen.

• Ukuntookopinterneteenzelfhulpprogrammavolgenomtestoppenmetalcoholdrinken.

• Somskanuwhuisartsuverwijzennaareenartsvoorverslavingszorg.

Bron: Ikgastoppenmetalcoholdrinken|Thuisarts.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Advies

Integenstellingtotveelstoppen-met-rokenprogramma’szijndeinterventiesdiegerichtzijn ophetstoppenofminderenmetalcoholniétopgenomeninhetbasispakketvande zorgverzekering.Mochterbijeencliëntduidelijksprakezijnvaneendrankprobleem,danzal deleefstijlcoachhierinhetmerendeelvandegevallennietzelfmeeaandeslaggaan.Hetisin eendergelijkgevalraadzaamomdepersoontewijzenopallerleivormenvanhulpverlening. Zokunjeonderandereverwijzennaar:

• websitesdiejeondersteunenbijhetstoppenmetdrinken (https://gratisstoppenmetdrinken.nl/)

• aldannietprivateGGZ-instellingengespecialiseerdinverslavingszorg(SolutionS),Jellinek)

• eerstelijnsprofessionals,zoalshuisartsenenmaatschappelijkwerkers

• AnoniemeAlcoholistenNederland.

Bijmildeproblematiekkandeleefstijlcoachmetmotiverendegespreksvoeringsamenmetde cliënthetdrankgedragverbeteren.Ookishetbelangrijkomdevoordelenvanstoppenmet drinkentebespreken.Enkelevandezevoordelenzijn (www.connection-sggz.nl/verslaving/alcoholverslaving/stoppen-met-alcohol):

• Jehebtmeerenergie.

• Jevoeltjepositief.

• Jevoeltjezelfverzekerd.

• Jeslaaptbeter.

• Jehuidverbetert.

• Jehoudtgeldover.

• Jegezondheidverbetert.

• Jerelatiesverbeteren.

Bekijkdefilmpjes‘10Engageren-Alcoholgebruikminderen’en‘Cliëntemeteenalcoholprobleem opeenontwenningsafdeling’.

Opdracht15 Vragenlijstenalcoholgebruik

a. Bestudeeropinternetvragenlijstendiegaanoveralcoholgebruik(drankgebruik).

b. Noteeropgrondvandebestudeerdevragenlijsteneenaantalvragendievolgensjouinelke goedevragenlijstthuishoren.

c. Vergelijkjeresultatenmetjemedestudentenenkomtotcompletelijstmetonderwerpen.

d. Vergelijkdelijstmetdeonderwerpenuitdetheorie.

Opdracht16 Afnemenvragenlijstalcoholgebruik

a. Verdeeldegroepinkleineregroepjes.

b. Verdeelderolleninhetgroepje.Eénstudenthoudthetinterviewofdeintakeoverhet alcoholgebruik.Eénstudentwordtgeïnterviewdenderestobserveert.

c. Stelmetjegroepeenvragenlijstopdiejevervolgensvoorlegtaanjemedestudent.

d. Houdhetinterview.

e. Geeffeedbackaandeinterviewer.

f. Komtoteenverbeteringvandevragenlijstenformuleertipsdievanbelangzijnbijhet houdenvaneendergelijkgesprek.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht17 Stoppenmetdrinken

a. Bestudeeropinterneteenwebsitediegaatoverstoppenmetdrinken.

b. Omschrijfopwelkemaniereendergelijkewebsitedepersoondiewilstoppenmetdrinken ondersteunt.

Bekijkhetfilmpje ‘2,5daagseeffectievetrainingomtestoppenmetdrinken’.

c. Welkeargumentenomtedrinkenentestoppenmetdrinkenkomeninhetfilmpjenaar voren?Welkesmoesjesgebruikenmensenomtochteblijvendrinken?

d. Bezoekdegenoemdewebsiteuithetfilmpjeenbeschrijfkortdeinhoudvandetraining.

Opdracht18 Hulpvraagendoelstellingen alcoholgebruik

Lucieisinverwachtingenhoudtvaneenglaasjewijnbijhetetenenafentoeredelijkwatdrank bijhetstappen.Zeisnietvanplanomtestoppenmetdrinkenofermoetenduidelijke argumentenvoorzijn.Misschienwilzetijdensdezwangerschapwelietsminderen,maardaarna moeteenglasoftweeperdageninhetweekendeenstukofvijfwelweerkunnen.Ofisdie laatstehoeveelheidteveelvanhetgoede?

a. Formuleereenmogelijkehulpvraag.

b. Formuleertweemogelijkedoelstellingen.

c. Formuleerrelevanteadviezentijdensennadezwangerschapoverhetdrankgebruikvan Lucie.

4.6Interventiesgerichtopalcoholmisbruik

Drankmaaktmeerkapot

Overmatigdrankgebruikkostdesamenlevinghandenvolgeldenleidtopmeerdereterreinen totflinkwatellende.Hetbetrefthiernietalleendegevolgenvoordegezondheid,maarook ongevallen,echtelijkeruziesengeweldsdelicten.Hetisdanooklogischdatdeoverheidal jarenlangcampagnevoertvoorhetterugdringenvandrankgebruik.Bijvrijweliedereenisde campagneonderdenaam ‘Drankmaaktmeerkapotdanjeliefis’ bekend.Inhetbijbehorende filmpjewerdendenadeligegevolgenvandrankmisbruikduidelijkgemaakt.Exactecijferszijn lastigtegeven,omdateengrootgedeeltenietofnauwelijksuitkomtvoorzijndrankprobleem, maarjekuntervanuitgaandatNederlandongeveereenmiljoenprobleemdrinkerstelt.

Onderwijs

Voorkomenisbeterdangenezen.Datgeldtzowelvoorrokenalsvoordrinken.Bijderisico’s vandrinkenopjongeleeftijd,hebjekunnenlezendatjonggeleerd,helaasinditgeval,ook vaakbetekent:oudgedaan.Opjongeleeftijdaldrinkenleidtnietalleentotvormenvan hersenbeschadiging,maarhetvergrootookdekansopverslavinglater.Vandaardatdeoverheid deafgelopenjarensteedsstrengerisgewordenvoordrinkendejongeren.Sinds1januari2014 zijnallejongerenonderde18jaarstrafbaaralszealcoholbijzichhebbenopvoorpubliek toegankelijkeplaatsen.Ookishetverbodenomalcoholteverkopenaanjongerenonderde18 jaar.

Daarnaastwordterveelvoorlichtinggegevenoveralcoholopschool.Hetprogramma ‘De GezondeSchoolenGenotmiddelen(DGSG)’ isvervangendoor ‘HelderopSchool’.Deze interventiemaaktonderdeeluitvandeGezondeSchool.Erzijnprogramma’sontwikkeldvoor hetprimaironderwijs,voortgezetonderwijs,mbo,hboenwo.

Dedoelstellingvanditprogrammais:jongerenstimulerenomhetdrinkenvanalcoholuitte stelleniniedergevaltotze18zijn,engeentabakendrugstegebruiken,enjongerenstimuleren omopgezondeenverantwoordewijzemetgamesensocialmediaomtegaanentevoorkomen datdebalanstussenschermgebruikenandereactiviteitenverstoordraakt.

Menstreeftdusnaareenschoolwaargeenmiddelengebruiktworden;waarnietgerooktof gedronkenwordt,waargeendrugsgebruiktwordenennietovermatiggegamedwordt.Erzijn voordeverschillendeonderwijstypentoolkitsontwikkelddiedoordebetreffendescholen gebruiktkunnenworden.

Beleid

HelderopSchoolondersteuntubijhetopstellenvaneengoedbeleidophetgebiedvanalcohol, tabak,drugsengamenopenronddeschool.Ditbeleidisonderdeelvanhetbredere schoolbeleid.Hoeditbeleidwordtuitgevoerd,legtuvastineenreglement,waarininelkgeval devolgendezakenduidelijkbeschrevenstaan.

• Welkeregelszijner,voorwiegeldenzeenwelkeuitzonderingenwordenergemaakt.

• Hoewordenderegelsgehandhaafdenwelkesanctiesstaaneropovertredingen.

• Welkemaatregelenwordengenomen,zoalseenrookvrijschoolterreinofalcohol-en drugsvrijefeesten.

• Hoecommuniceertdeschooloverbeleidenregelsmetmedewerkers,leerlingenenhun ouders,zodatiedereenvandeafsprakenopdehoogteis.

Bron: HelderopSchoolvoorhetvoortgezet(speciaal)enpraktijkonderwijs-Trimbos-instituut.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Huisarts Behalvehetonderwijsheeftookdehuisartseensteedsbelangrijkererolindepreventieenhet vroegtijdigsignalerenvanalcoholmisbruik.HetNederlandsHuisartsenGenootschapneemt daaromdeelaanhetSamenwerkingsverbandVroegsignaleringAlcohol(SVA),gerichtophet vroegtijdigonderkennenvanalcoholproblemen.Ditsamenwerkingverbandiseenactiviteit

vanuithetNationaalPreventieakkoord.Doormensenmeteen(beginnend)alcoholprobleem tijdigteherkennenensneleffectievehulptebieden,kanproblematischalcoholgebruik voorkomenworden.Bovendienhebbenmensenineenvroegstadiumdemeestekansomte herstellen.

Bekijkdewebsite ‘Thuisarts.nl-Ikgastoppenmetalcoholdrinken’.

Sportaanbieders

Ooksportaanbiedershebbeneenverantwoordelijkheidophetgebiedvanhetsignalerenvan alcoholmisbruik.VoorsportverenigingeniserdoorNOC*NSFbeleidopgesteld,gerichtophet verantwoordomgaanmetalcohol.Team:Fit(onderdeelvanJOGG)kaneenvereniging een-op-eenondersteuningbiedenbijhetinvoerenvanderichtlijnen.Derichtlijnenzijntevinden opdewebsite richtlijnen-alcoholbeleid-sport-nocnsf.pdf.

Interventies

Deinterventieszijnenerzijdsgerichtoppreventieenanderzijdsophetverminderenvan alcoholgebruik.Deoverheidzetvooralinoppreventie.Datisookterugtevindeninhet Preventieakkoord.HetPreventieakkoordProblematischAlcoholgebruikbevatconcrete doelstellingenvoor2040ophetgebiedvanalcoholgebruikenzwangerschap,alcoholgebruik doorminderjarigen,overmatigenzwaaralcoholgebruikdoorvolwassenenenbewustwording vanheteigendrinkgedrag.Hetmerendeelvandeinterventiesisdanookgerichtopbepaalde doelgroepen,zoalsdieinhetakkoordgenoemdworden.

Geenalcoholgebruikonderde18jaar

1.Hetaantalscholieren(12-16jaar)datooitalcoholheeftgedronkendaaltvan45%in2017 naarmaximaal25%in2040.

2.Hetdeelvandescholierendatdeafgelopenmaandalcoholheeftgedronkengaatomlaag van25%in2017naar15%in2040.

3.Onderhetaantaljongerendatdeafgelopenmaandheeftgedronken,daalthetaantaldat binget(5ofmeerglazenbijééngelegenheid)van71%in2017naar45%in2040.

Bron: Preventieakkoord.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deinterventie ‘HelderopSchool’ isalaandeordegekomen.

Enkeleinterventieszijn:

• Moti-4

• JellinekOnlineZelfhulp

• IkPas

• Unity

• AdviesgesprekAlcoholJongeren

• Moti-55

• HelderopSchool:SamenFris.

IkPas

Alsvoorbeeldwordt ‘IkPas’ uitgewerkt.Dezeinterventierichtzichopiedereenvan18jaaren oudervoorwiealcoholgebruikeengewoonteisgeworden.Hetprogrammakanindividueelof ingroepsverbandwordenuitgevoerdofopvoorschriftvanbijvoorbeeldeenhuisartsof leefstijlcoach.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetdoelisbewustwordingcreërenrondomderolvanalcoholinjelevenenzelfdekeuzevrijheid hebbenomtebepalenwanneerjewelofnietdrinkt.Menstreefternaardatjaarlijks50.000 deelnemersmeedoenaanIkPas.Hetgaatonderandereombewustwordingvanheteigen drankgedragenhetaanlerenvanvaardighedenombetermetdrankomtegaan.

Dedeelnemersstartenmethetnietdrinkenvoorminimaaleenmaand.Aanheteindontvangen deelnemerseendiplomaenwordtvervolgondersteuningaangeboden.Daarnaastkanmenhet helejaardoorelkemaandaaneenchallengemeedoen.Meerinformatievindjeopdewebsite vanIkPas

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://ikpas.nl/actueel/achtergrond/goed-voorbereid-aan-ikpas-beginnen-in-8-stappen/ IkPas.

Hulpmiddelen

Bijhulpmiddelenmoetjevooraldenkenaanalcoholmedicatie.Dezemedicijnenzijngrofweg intweegroepenintedelen:

• aversiemiddelen

• zuchtremmers.

Aversiemiddelenzorgenervoordatjedoorhetdrinkenvanalcoholziek,zwaken/ofmisselijk wordt.Opdiemanierwordtgeprobeerdhetdrinkenteontmoedigen.Hetslikkenvan zuchtremmersofmiddelendiedezinofdetrekinalcoholverminderen,heeftalsdoeldathet drankgebruikafneemt.DoorbijvoorbeeldhetgebruikvanCampralwordtdehunkeringnaar alcoholonderdrukt,omhetrisicovanterugvalteverminderen.

Ookkanermedicatiegegevenwordenomdeontwenningsverschijnselenteverminderen.In ditgevalwordtonderanderelorazepamvoorgeschreven.

Opdracht19 Preventie

a. Watverstajeonderpreventie?

b. Beschrijfwatdeoverheidophetpuntvanpreventievanalcoholmisbruikzoaldoet.Noteer eenaantalconcretepreventieprogramma’s.

c. Kieseeninterventieuitengeefeensamenvattingvanditprogramma.

Opdracht20 HelderopSchool

a. Zoekopinternetnaarinformatieoverdeinterventie ‘HelderopSchool’.Maakeenkeuze vooreenbepaaldtypeonderwijsenwerkdeinhoudvandeinterventieuit.

b. Geefjemeningoverdezeinterventie.

Opdracht21 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

Jekuntderichtlijnenmetbetrekkingtothetgebruikvanalcohol beschrijven.

JekunthetalcoholgebruikvandeverschillendegroepeninNederland beschrijven.

Jekuntderisico’svanovermatigalcoholgebruikvoordegezondheid beschrijven.

Jekuntbeschrijvenhoejedeleefstijlfactoralcoholgebruikinkaart kuntbrengen.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophetstoppenen voorkomenvanalcoholgebruikbeschrijven.

4.7Verdiepingsstof-Werkingvanalcohol

Alcoholontstaatwanneergistinaanrakingkomtmetsuikersdieineenvloeistofzitten.Andere benamingenervoorzijnethylalcoholofethanol.Gistiseenlevendorganismedatdoordelucht zweeft.Gistzorgtervoordatdesuikerindevloeistofverandertinalcoholenkoolzuurgas.Sterke drankwordtgemaaktdoorhetdestillerenvaneenalcoholhoudendedrank.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijinnameontstaateenbrandendgevoel.Alcohollostgoedopinwater.Hetwordtmakkelijk inhetbloedopgenomenensneloverhettotalelichaamsvochtverspreid.

Alcoholisrijkaanenergie.

Erzijnhonderdensoortensoortenalcoholen,waarvanethylalcoholofethanoldeminstgiftige is.Deanderealcoholenhebbendiversefuncties,zoalsschoonmaak-enontsmettingsmiddel, conserveringsmiddel,grondstofvoorverven,vernissenenlakkenenalsbrandstof.

Dewerking

Alcoholbeïnvloedtdewerkingvandehersenenendezenuwen.Naarmatehet bloedalcoholgehaltehogerwordt,wordenmeerderedelenbeïnvloed.

Hetdrinkenvanalcoholheeftopdekortetermijnverschillendeeffecten. Jevoeltjegoed,rustigenontspannen,jereageertemotioneler,jebentmindermoeende eetlustneemttoe.Jekrijgthetwarmdoordatbloedvatenzichverwijden.Je beoordelingsvermogenneemtaf,jekuntnietmeergoednadenken,remmingenvallenweg,je geheugenwordtslechter,evenalshetevenwichtsvermogen.

Bijeenhoogalcoholpercentagerakendezintuigenverdoofd,jeraaktverward,jekrijgteen black-out(jeweetnietmeerwaterisgebeurd),uiteindelijkzelfskansopbewusteloosheid.Als jeflinkdrinkthebjedevolgendedageenkater.Jevoeltjeslap,moe,misselijk,jemoetovergeven enhebthoofdpijn.Doordeverdovendewerkingvanalcoholslaapjeeerderin.Jeslaaptechter mindergoeddoorenwordteerderwakker.Daarnaslaapjevaakonrustig.Alcoholonderdrukt deremslaapenhetdromen.

Jeraaktnietzomaarverslaafd.Daargaanvaakjarenoverheen.Risicolopenmensendiede alcoholvoortdurendgebruikenomvanstemmingteveranderen.Zemerkendatzezonder alcoholnietmeervrolijkkunnenwordenofhunspanningenofangstennietmeerkwijtkunnen raken.Erfelijkebelastingvormtookeenrisico.Alcoholisooklichamelijkverslavend.Hetlichaam wentaanalcohol.Bijveelvuldiggebruikisersteedseengroterehoeveelheidalcoholnodigom hetzelfdeeffecttebereiken.Uiteindelijktredenerontwenningsverschijnselenop.Dezevormen eenredenomweertegaandrinken.Deonthoudingsverschijnselenzijn;transpireren, misselijkheid,slechtslapen,vermoeidheid,verhoogdebloeddruk,spierkrampen,gespannenheid, angst,somberheid,lusteloosheid,trillendehanden.Demeestevandezeverschijnselengaan naeenweekover.

Erkunneninernstigegevallenookergereonthoudingsverschijnselenoptreden:deliriumtremens (verlaagdbewustzijnmethallucinaties)ofinsulten(korteperiodemetbewustzijnsverlies).

Bron:Counterpane.

4.8Verdiepingsstof-Alcoholisme

DeDSM-5spreektnietvanalcoholisme,maarvan ‘stoornisseninmiddelengebruik’.DeDSM-5 (DiagnosticalStatisticalManualversie5)iseeninternationaalgebruiktboekwaarinalle psychiatrischeaandoeningenbeschrevenstaan. “Stoornisseninhetgebruikvanmiddelen” omvatzowelafhankelijkheidvanmiddelen(substancedependance)alsmisbruikvanmiddelen (substanceabuse).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Destoornisendeernstdaarvankanvastgesteldwordenaandehandvanelfverschillende criteriaalssterkverlangennaaralcohol,misluktepogingenomteminderenenblijvengebruiken ondanksdatdatproblemenoplevert.InNederlandis0,7%vandebevolkingtussen18en64 jaar(80.000mensen)afhankelijkvanalcohol.Bijnogeens3,7%(400.000mensen)issprakevan misbruik.

Deelfcriteriaaandehandwaarvandeernstvan “stoornisinmiddelengebruik” vastgesteldkan worden,zijn:

• vakereningroterehoeveelhedengebruikendanhetplanwas

• misluktepogingenomteminderenoftestoppen

• gebruikenherstelvangebruikkostenveeltijd

• sterkverlangenomtegebruiken

• doorgebruiktekortschietenophetwerk,schoolofthuis

• blijvengebruikenondanksdathetproblemenmeebrengtinhetrelationelevlak

• doorgebruikopgevenvanhobby’s,socialeactiviteitenofwerk

• voortdurendgebruik,zelfswanneerjedaardooringevaarkomt

• voortdurendgebruikondanksweethebbendathetgebruiklichamelijkeofpsychische problemenmetzichmeebrengtofverergert

• groterehoeveelhedennodighebbenomheteffectnogtevoelen,ofteweltolerantie

• hetoptredenvanonthoudingsverschijnselen,dieminderhevigwordendoormeervande stoftegebruiken.

Bron: www.jellinek.nl.

4.9Verdiepingsstof-Effectenvanalcoholgebruik oppubers

Pubersenalcoholisgeengoedecombinatie.Het – overmatig-drinkenvanalcoholstaatde ontwikkelingvandeprefrontalecortexindewegenkanleerproblemeneneengroeiachterstand indehandwerken.Hoedatprecieszit,leesjehier.

Dehersenenwordenaangelegdalseenzeercomplexnetwerkvanzenuwcellenwaarintalvan verbindingenontstaanenverdwijnentussenhersengebieden.Eenknapstaaltjewerkvan MoederNatuur.Dehersenenvanjongerenzijntotongeveer24jaarnogvolopinontwikkeling. Verschillendehersendelenontwikkelenzichinverschillendetempo’s.

Prefrontalewattes?

Zoisdeprefrontalecortex –frontaalkwab-eenhersendeeldatgedurendedepubertijd(ennog verdaarnaook)eenbelangrijkegroeidoormaakt.Deprefrontalecortexisverantwoordelijk

voorverantwoordelijkheidnemen,plannen,gevolgenoverzienenrekeninghoudenmetanderen. Tijdensditrijpingsproceszorgthetlichaamervoordatoverbodigehersencellenworden opgeruimd.Wanneerpubers – overmatig-alcoholdrinkenterwijldehersencellennoguitrijpen, wordenermogelijkteveelhersencellenafgebroken.Ditbelemmertdegroeivandeprefrontale cortex.Metalsgevolgdatiemandspersoonlijkheidkanveranderen.

Leerproblemenengroeistoornis

Karakterveranderingisniethetenigewatalsgevolgvanhetdrinkenvanteveelalcoholische drankjeskangebeuren.Hetkanookeennegatieveinvloedhebbenophetcognitieffunctioneren. Wateenpuberdanmerkt,isdatzijngeheugenhapertenhetplannenvantakenhemmoeizaam afgaat.Aandachts-enconcentratieproblemenstaanzijnleerprestatiesindeweg.Daarnaast kandrinkentijdensdepuberteitleidentoteengroeistoornis.Dehypofyseiseenklierdiezich middeninhethoofdonderdehersenenbevindt.Dehypofyseisverantwoordelijkvooreenheel aantalhormonen,waaronderhetgroeihormoon.Veeldrinkenopjongeleeftijdleidtdaarom totgroeistoornissen.

Hoevoorkomjedatjepubergaatdrinken?

Allereerstispratenoveralcoholergbelangrijk.Bespreekwaaromhetdrinkenvanalcoholop jongeleeftijdgevaarlijkkanzijn.Zorgdatjegoedluistertnaarjekind,neemjekindserieusen geefhemdetijdomnatedenkenoverdatgenewatjulliehebbenbesproken.Maaksamenmet jepuberafsprakenoverhetdrinkgedrag,maarweeswelduidelijk.Afgezienvandeharde afspraakdatkinderenonderde18geenalcoholmogendrinken,isernogeenaantalandere regelsdiejezoukunnenstellen:

• Maakafsprakenoverhoeveelheden(éénglasperfeestjeishetbeste)

• Drinkalleeninhetweekend

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

• Bijeendrukkevolgendedag(school/werk)nietdrinken

• Alsjenogmoetdeelnemenaanhetverkeer(ookalsvoetganger)drinkjeniet

• Zorgvoorniet-alcoholischedrankjesbijfeestjesthuis.

Bron: Heteffectvanalcoholophetpuberbrein-IkPas.

4.10Verdiepingsstof-AUDIT

Bekijkdewebsite ‘Herkenalcoholproblematiek-AUDIT’.

4.11Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

THEMA5

LEEFSTIJLFACTORVOEDING

Inhoudthema

• Voedingsstoffen

• Energiebalans

• Gezondevoeding

• EetgedragvanNederlanders

• Gezondheidsrisico’svanongezondeten

• Inkaartbrengenvanhetvoedingsgedrag

• Advies,verwijzingeninterventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ofwealdannietgezondzijnengezondleven,hangtafvandezogenoemdeleefstijlfactoren. Eenvandebelangrijksteleefstijlfactorenisvoedingendatishetonderwerpvanditthema.

Indeeersteplaatsbesteedtditthemaaandachtaandebelangrijkstevoedingsstoffen.Zomaken weonderscheidinmacronutriëntenenmicronutriënten.Voordeleefstijlcoachishetbelangrijk omkennistehebbenvandeenergiebalans.Hierbijgaathetomhoeveelenergiejeinneemten hoeveeljeverbruikt.Vervolgensstaatditthemastilbijwatgezondevoedingisenaanwelke normenjemoetvoldoen.Hoeveelgramgroenteperdagisgezond?Overwatnuwelenniet gezondis,bestaatveeldiscussie.Hopelijkwordteenaantalmisverstandenoverwataldanniet gezondisuitdeweggeruimd.VerderbeschrijfthetthemaheteetgedragvanNederlanders. Hoeveelprocentvandebevolkingvoldoetaandeverschillendevoedingsnormen?Een leefstijlcoachmoethetvoedingsgedragvanmenseninkaartkunnenbrengen.Ditkanop verschillendemanieren.Erbestaanverschillendevragenlijstenenookmethodenalshet bijhoudenvaneenvoedingslogboek.Totslotmoetdeleefstijlcoachkunnenadviserenen eventueelverwijzennaarbijvoorbeeldeendiëtist.Daarnaastmoethijopdehoogtezijnvande verschillendeinterventiesvoordezeleefstijlfactor.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlfactorvoeding’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1:Stelt debeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogramma uit.

Leerdoelen

• Jekuntbeschrijvenwatgezondevoedingis.

• Jekuntdeenergiebalansvaniemandberekenen.

• JekuntheteetgedragvandeverschillendegroepeninNederlandbeschrijven.

• Jekuntderisico’svanongezondevoedingvoordegezondheidbeschrijven.

• Jekuntbeschrijvenhoejeheteetgedraginkaartkuntbrengen.

• Jekunteenvoedingsadviesgevenenbeschrijvenwanneerjedoorverwijst.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopgezondevoedingbeschrijvenentoepassen.

5.1Casus

Opdracht1 Casus

Voedingsvoorlichtingopdebasisschool

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeplaatselijkebasisschoolnodigteengroepjestudentenvanSport&Bewegenuitom voorlichtingtekomengevenovergezondevoeding.Zegaanvoorlichtinggevenaangroep5en 6.Dedirectricewilgraagdatzeeenalgemeenadviesgevenovergezondevoeding.Bovendien wilzijdatereenaantalmisverstandenovergezondenongezondvoedselweggenomenworden.

AlsvoorbeeldvaneenmogelijkmisverstandgeeftzedatdeSchijfvanVijfuitisende Voedselzandloperhelemaalin.Eengrootgedeeltevandekinderenneemteenkoekmeenaar school.Alszedantocheenkoekmeewillennemen,wilzeadviesoverwelkeschoolkoekende kinderenhetbestemeekunnennemen.Totslotwilzeadviesovergezondtrakterenwanneer iemandjarigis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Watverstajijondergezondevoeding?

b. Aanwelkeeisenmoetgezondevoedingvoldoen?

c. Overwelkemisverstandendenkjijdatdedirectricehetheeft?Geefeenaantalvoorbeelden vandergelijkemisverstanden.

d. WatisdeSchijfvanVijf?Wathoudtdieschijfin?

e. WatisdeVoedselzandloper?

f. Watzijnvolgensjougezondeofjuistongezondeschoolkoeken?

g. Welkefactorenbepalenofeenschoolkoekgezondofongezondis?

h. Watadviseerjeovergezondeschoolkoeken?

i. Watverstajeondergezondtrakteren?

j. Watwordternuvaakgetrakteerd?

k. Watadviseerjeovergezondtrakteren?

Vaardigheden

l. Maakgroepjesvandriestudentenenverdeelderollen(eenkinduitgroep5en6,een voedingsadviseureneenobservant).Hetgaatomdrieadviezen:gezondevoeding,gezonde schoolkoekenengezondtrakteren.Deeersterondegaathetovergezondevoeding. Vervolgenswisseljevanrolenwordtstudent2deadviseurvandegezondeschoolkoeken. Vervolgenswisseljeweervanrolenwordtstudent3deadviseurvangezondtrakteren.

m. Bereidhetvoorlichtingsgesprekvoorjeeigenonderdeelvoor.

n. Voerhetvoorlichtingsgesprekuit.Geefelkaarfeedbackenwisseldoor.

5.2Voedingsstoffen

Watisvoeding?

Ondervoedingverstaanwealleorganischestoffendiejealsmensoforganismenodighebtom energieoptewekkeninjelichaam.Alleswatjeopkuntetenzijnvoedingsmiddelen.Deze voedingbevatvoedingsstoffendiejekuntonderverdeleninbrandstoffenenbouwstoffen.Je hebtimmersstoffennodigdieenergieleverenomlichamelijktekunnenpresterenenstoffen dievanbelangzijnvoordegroeienontwikkeling.

Belangrijkstebrandstoffen

Koolhydraten

Vetten

Belangrijkstebouwstoffen

Eiwitten

Debelangrijksteleveranciersvanenergiezijnkoolhydratenenvetten,maarookeiwittenkunnen energieleverenvoorlichamelijkeprestaties.Eiwittenof proteïnen zijndebelangrijkste bouwstoffenenzijnvooralbelangrijkvoorjespieren.Daaromvormeneiwitteneenbelangrijk onderdeelvandevoedingvaneensporter.Eengezondevoedingbevatnaastdebouwstoffen enenergieleveranciersooknog:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• vitamines

• mineralen

• sporenelementen

• voedingsvezels.

Tochbenjeerdannogniet.Demogelijkbelangrijkstestofis:

• water(vocht).

Macronutriëntenenmicronutriënten

Eenandereindelinginvoedingsmiddelendiejetegenkomt,ishetonderscheidin macronutriëntenenmicronutriënten.

Macronutriënten zijnvoedingsstoffendiecalorieënofenergieleverenaanhetlichaam.Macro betekentgroot.Macronutriëntenzijndusvoedingsstoffendiehetlichaamingrotehoeveelheden nodigheeftenwaarvanhetmerendeelvandevoedingsmiddelenergrotehoeveelheden (tientallentothonderdengrammen)vanbevat.Erzijndriemacronutriënten:

1.koolhydraten

2.vetten

3.eiwitten.

Somswordtookwatertotdemacronutriëntengerekend,omdathetlichaamookhierveelvan nodigheeftenditingrotehoeveelhedenvoorkomtinjevoeding.

Micronutriënten zijnvoedingsstoffenwaarvanminderdaneengramperpersoonperdagvia voedselwordtopgenomen.Hetlichaamheefthiermaareenkleinehoeveelheidvannodig (minderdaneengramperdag)enhetmerendeelvandevoedingsstoffenbevatditookmaar ingeringemate.Demicronutriëntenleverengeenenergie.Debelangrijkstemicronutriënten zijn:

• vitaminen

• mineralen(calcium,ijzer,kalium)

• sporenelementen.

Koolhydraten

Koolhydratenalsenergiebron

Koolhydratenzijnzekervooreensporterdebelangrijksteenergiebron.Eéngramkoolhydraten levertvierkilocalorieënenergie.

Calorieën

Dehoeveelheidenergiedievrijkomtdoordeomzettingvanvoedseldrukkenweuitincalorieën ofinjoule.Dezelaatsteeenheidwordtsteedsmindervaakgebruikt.Dehoeveelheidenergie vanééncalorieiszoweinigdatermeestalgerekendwordtmetkilocalorieën(duizendcalorieën).

Eéncalorieisdehoeveelheidenergiedienodigisomdetemperatuurvan1gramwatertedoen stijgenvan15gradenCelsiusnaar16gradenCelsiusbijeendrukvan1atmosfeer.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetvoordeelvandeverbrandingvankoolhydratenisdathierveelminderzuurstofvoornodig isdanbijvetverbranding.Eenandervoordeelvandeverbrandingvankoolhydratenisdathet ongeveerdriemaalzosnelgaatalsbijvetten.Daaromhebbenkoolhydratenbijintensieve sportbeoefeningdevoorkeuralsbrandstof.Erisminderzuurstofvoornodigende energieleverantiepersecondeishoger.Hetnadeeltenopzichtevanvetverbrandingisdatde voorradenveeleerderuitgeputzijn.

Allekoolhydratenhebbenmetelkaargemeendatzeuiteindelijkomgezetwordeninglucose endaarnaopgenomenwordeninhetbloedofalsglycogeenwordenopgeslagenindeleveren despieren.Indespierenwordthetglycogeenbewaardalsbrandstofvoorinspanning.Het glycogeenindeleverdientvooralomdebloedglucosespiegeloppeiltehouden.

Leesdeverdiepingsstof ‘Energie’.

Opslagcapaciteitvanglycogeen

Devoorraaddiejeopkuntslaanomlatertegebruikentijdensinspanning,wordtopslagcapaciteit genoemd.Dezecapaciteitisvoor glycogeen beperkt.Afhankelijkvanjegespierdheidkunje tussende300en500gramglycogeenopslaan.Vooreenweiniggespierdevrouwzalditnog lagerliggenenvooreenzeergespierdemanmogelijknogwathoger.Dezevoorraadlevert tussende1200en2000kilocalorieën.Datlijktveel,maareenwielrennerheeftweinigaande voorradendieopgeslagenliggenindespierenvanzijnarmen.Effectiefblijvenercirca1000 kilocalorieënoverendatisvoldoendevooreenuurtjeintensiefsporten.Gelukkigkunjetijdens hetsportendevoorraadaanvullenenschakelthetlichaambijuitputtingvanzelfoverop vetverbranding.Helaasmoetjehierdoorweleenstukrustigergaanfietsen.

Debeperkteopslagcapaciteitheeftnogeennadeel.Alsdeopslagvolisenerdusnietsmeebij kan,wordendekoolhydratenomgezetinvetenopgeslagenindevetcellen.Zorgdaaromdat jenietteveelkoolhydratenbinnenkrijgt.

Indelingvankoolhydraten

Erzijndriesoortenkoolhydraten:

• zetmeel

• suikers

• glycogeen.

Zetmeelkomtvooralvoorinaardappelen,graanproducten(brood)enpeulvruchten(bonen, erwten,linzen,pinda’s).Suikerszittenveelinfrisdrank,snoepenvruchten.Glycogeenisdierlijk enkomtvoorindespierenvanmensenendieren.Dehoeveelheidisverwaarloosbaarklein.

Koolhydratenkunnenookonderverdeeldwordenopgrondvandechemischesamenstelling. Allekoolhydratenbestaanuitkortereoflangereketensvanmoleculen.Deaardvandemoleculen (fructose,galactose,maltose)kaneveneensanderszijn.Opgrondvandezelengteen samenstellingontstaatdevolgendeindeling:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.enkelvoudigesuikers

Enkelvoudigesuikerswordenookmonosacharidengenoemd.Dezesuikersbestaanuit slechtséénmolecuul.Meestalgaathethierbijomglucoseenfructose.Dezesnellesuikers komenvooralvoorinfruitendruivensuiker.

2.tweevoudigesuikers

Dezebestaanuittweemoleculenenwordendisacharidengenoemd.Dezetweevoudige suikerszittenonderandereinmelk(lactose),bier(maltose)eninkristalsuiker(sacharose).

3.meervoudigesuikers

Ditzijnsuikersdieuitdrietotwelvijftigmoleculenbestaan,zewordenookwel oligosacharidengenoemd.

4.complexesuikers

Ditwordendepolysacharidengenoemdenbestaanuitvijftigtotenkeletienduizenden glucosemoleculen.Hetgaathierbijvooralomzetmeel,datvoorkomtgranen,aardappelen enpeulvruchten.

Belangrijkebronnenvankoolhydraten

Debelangrijkstebronnenvankoolhydratenzijnvolkorengranen(volkorenpasta,volkorenbrood, volkorenrijst),aardappelen,peulvruchten,noten,groenteenfruit.Jemoetbijdekeuzevan koolhydratennietalleenlettenophetaantalkilocalorieën,maarookopdekwaliteitenwater nogmeerindebetreffendevoedingsstoffenzit.Zobevattenvolkorenproductenveelmeer vitaminesenmineralendande ‘witte’ producten.Dezelaatstevoedingsmiddelenworden geraffineerdeproductengenoemd.Eenanderwoordvoor ‘geraffineerd’ is ‘bewerkt’.Helaas betekentdezebewerkingvaakdatvoedzamebestanddelenzijnverdwenen.Niet-bewerkte, ongeraffineerdegranenbevattenbijvoorbeeldveelmeervezels,waardoorjelangereenvoldaan, verzadigdgevoelhoudt.

Hoeveelkoolhydratenhebjenodig?

PerjaareetdegemiddeldeNederlander24kgaansuikers.Datisperpersoon65gramperdag. Tervergelijking,eenportiesuikerofeentheelepelsuikerisongeveer4gram.Mannentussen 19en69jaaretenmeersuikerdanvrouwen.Mannenetengemiddeld58-81gramenvrouwen 45-63gramperdag.Jongenstussende7en18jaarhebbeneeninnamevan94-106gramper dag,terwijlmeisjesindezelfdeleeftijd79-92graminnemen.Eengrootgedeeltevandejongeren krijgtditbinnendoorfrisdrank,koekensnoep.

Insinaasappelsapzitnetzoveelsuikeralsincolaenjewordterdusnetzodikvan.

Devraaghoeveelkoolhydratenjeperdagnodighebt,isnieteenduidigtebeantwoorden.

Alsgemiddeldekomjevaaktegendatjevoedingvoorongeveer55tot60%moetbestaanuit koolhydraten,voor20%uitvettenenvoor20tot25%uiteiwitten.Inwerkelijkheidhangtdeze verdelingsterkafvanjeactiviteitenpatroon.Voormensendieinactiefensedentairzijn(veel zitten)ishetvoldoendealsongeveer25%vandetotaleenergiebehoefteuitkoolhydraten bestaat.Bijeenduuratleetkanditoplopentot70%.Krachtsportershebbenweereenveelhoger percentageeiwittennodig.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Glycemischeindex

Nietallekoolhydratenwordenevensnelafgebrokenenopgenomeninhetbloedendespieren. Jehebtzogenoemdesnelleenlangzamesuikers.Omdatkoolhydratenafgebrokenwordentot glucoseenvervoerdwordendoorhetbloed,stijgtdebloedsuikerspiegel.Heteffectwateen voedingsmiddelopjebloedsuikerspiegelheeft,wordtde glycemischeindex (GI)genoemd.De GIkandaaromgebruiktwordenomonderscheidtemakentussenzogenoemdesnelleen langzamekoolhydraten.

DeGIgeefteeninschattingvandesnelheidwaarmeejebloedsuikerspiegelstijgtnaheteten vankoolhydraten.Koolhydratendiesnelwordenafgebrokentijdensdespijsverteringenhun glucosesnelafgevenindebloedbaanhebbeneenhogeGIenkoolhydratendielangzaam afbrekenenhunglucosegeleidelijkaanhetbloedafgeven,hebbeneenlageGI.

SomswordendekoolhydratenmeteenhogeGI‘slechtesuikers’genoemd,maardatisafhankelijk vandesituatie.Tijdenseenintensieveinspanningkaneensnelleglucose-gelheelwelkomzijn.

DeGIisafgestemdopglucose,omdatglucosemeteenopgenomenwordtinhetbloed.Glucose heeftdaaromeenGIvan100.Hoehogerdeindex,destesnellerdekoolhydratenworden opgenomenenhetglucosegehalteinhetbloedstijgt.

JespreektovereenhogeGIalsdeze70ofhogerisenvaneenlageGIalsdewaardeminderdan 55is.ZohebbenkoolhydrateninerwtenenboneneenlageGI.Letwel,deglycemischeindex zegtnietsoverofeenproductgezondisofniet.Chocolaenvollemelkhebbeneenlageindex, maarzijnnietbijzondergezond.

VanelkvoedingsproductkandeGIwordenbepaald.Jemoeterwelrekeningmeehoudendat eenaantalanderefactorenookeenrolspeelt.Jekunthierbijdenkenaan:

• debereidingswijze(GebakkenaardappelenhebbeneenveelhogereGIdangekookte aardappelen.)

• deduurvanhetbakkenofkokenvanjeproduct

• detemperatuurwaaropjeietsklaarmaakt

• detemperatuurwaaropjeietsopeet(koudofwarm)

• derijpheidvanbijvoorbeeldfruit(rijpebanaanheefteenhogereindexdaneenonrijpe banaan)

• desnelheidvanhetopetenvanjemaaltijd

• desnelheidvanjedarmwerking

• decombinatievanvoedingsmiddelen(VettenbeïnvloedendeGIvankoolhydraten.).

Vooreensporterishetbelangrijkomrekeningtehoudenmetdeglycemischeindexvan voedingsmiddelen.Naintensieveinspanningwildesportergraagsnelherstellenenooktijdens eenlangdurendeinspanningzijnsnellekoolhydratenbelangrijk.Voordewedstrijdzijnlangzame koolhydratenvanbelang,omdatjedaartijdensdewedstrijdooknogwataanwilthebben.Je bereikteenheelhogepiekinjebloedglucosespiegelalsjevrijsnelgrotehoeveelheden koolhydrateninvloeibarevorm(energiedrank,gel,frisdrank)inneemt.Jekuntjevoorstellen datiemandmetdiabetesditgraagwilvoorkomen.Dezemensenwillenhetliefstnietteveel schommelingenenvermijdensnellesuikerszoveelmogelijk.

Vetten

Vettenzijnbelangrijkalsbrandstof,maarbevattenookonmisbarevetzuren,dieessentieelzijn voorverschillendelichaamsfuncties.Vetisdebelangrijksteenergiebronbijlangdurige inspanning.Devetvoorraadvanhetlichaamisbijnaonuitputtelijk.Normaalgesprokenbevat hetlichaamvaneenvolwassenmantussende15en20%vet.Vooreenvolwassenvrouwligt dattussende25en30%.Vetwordtopgeslagenalstriglyceriden,dateerstafgebrokenmoet wordentotfreefattyacids(FFA’s)omalsbrandstofgebruikttekunnenworden.Deafbraakvan vettenlevertmeerenergieopdandeafbraakvankoolhydraten,namelijk9kcal.Hetnadeelis datvetmindersnelwordtomgezetinbruikbarebrandstof(ATP)dankoolhydraten.Bovendien isermeerzuurstofnodigvoordeverbrandingvanvetten.Daaromisvetzuurverbranding voornamelijkbelangrijkbijlange,nietalteintensieveinspanningen.

Bekijkhetfilmpje ‘Etikettenvergelijken-Verzadigdvet|Voedingscentrum’.

Indelingvanvetten

Hetvetuitvoedingisopgebouwduitvetzuren.Jekuntvettenonderverdeleninplantaardige vettenendierlijkevetten.Vettenzijnopgebouwduitvetzuren.Hetvetafkomstigvanplanten ismeestalrijkaanonverzadigdevetzurenenhetvetafkomstigvandierlijkvoedselismeestal rijkaanverzadigdevetzuren.Devetzurenverschillenvanlengteenopbouw.

Opbasisvanditonderscheidkunjedevetzurenalsvolgtindelen:

• verzadigdevetzuren

• transvetzuren

• onverzadigdevetzuren

– enkelvoudigonverzadigdevetzuren

– meervoudigonverzadigdevetzuren

– omega3-vetzuren

– omega6-vetzuren

– omega9-vetzuren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Indelingvangezondevetten.

COPYRIGHTBOOM

Verzadigdevetzuren

Deverzadigdevetzurenwordenmeestaldeongezondevettengenoemd.Meestalzijnde productendieveelverzadigdevettenbevattenhardenmoeilijksmeerbaar.Deverzadigde vettenzijnoverwegendafkomstigvandierlijkvoedsel.Productenmetveelverzadigdvetzijn onderanderevollemelkproducten(vollemelk,kaas,boter),eierenenvetvlees.Erzijnook plantaardigeproductenmetveelverzadigdvet,zoalskokos(Bounty)encacao(chocolade). Bovendienziterveelverzadigdvetinkoeken,sauzenensnacks.Opetikettenvan voedingsmiddelenstaathetaantalgrammenverzadigdvetvermeld.Hetisbelangrijkhierop teletten,vooralomdatverzadigdevetteneenongunstigeffectophetcholesterolgehaltehebben. Eentehoogcholesterolgehalteinhetbloediseenbelangrijkerisicofactorvoorhart-en vaatziekten.Erwordtvaakgedachtdatwevooralverzadigdvetbinnenkrijgendoorvetvlees ensnacks,maar40%vanhetverzadigdvetindevoedingvandegemiddeldeNederlanderkomt uitkaas,melk,roomboterenanderezuivelproducten.

Ezelsbruggetje

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verzadigd=Verkeerd

Onverzadigd=Oké

Cholesterolenverzadigdevetzuren

Cholesteroliseenvetachtigestofdiehetlichaamnodigheeftalsbouwsteenvancelmembranen, hormonen,vitamineDengal.Enhetisookeenbouwstofvoorhetzenuwstelselendehersenen. Hetlichaammaaktzelfcholesterol,voornamelijkindelever.Vooreenkleingedeeltewordthet rechtstreeksopgenomenuitdevoeding.Hetcholesterolinhetbloedisonderteverdelenin HighDensityLipoproteins(HDL)enLowDensityLipoproteins(LDL).LDLwordtookwel ‘het slechtecholesterol’ genoemd.Hetwordtviadebloedbaannaarverschillendedelenvanhet lichaamvervoerd.OnderwegkanLDL-cholesterolzichgemakkelijkindewandenvandeslagaders nestelenenzoeenvernauwingveroorzaken.HDLwordtookwel ‘goedcholesterol’ genoemd. Hetzorgtervoordathetslechtecholesterolwordtafgevoerduithetbloednaardelever,waar hetwordtafgebrokenenviadeontlastinghetlichaamverlaat.

Vetzurenkunnenhetcholesterolgehalteinhetbloedbeïnvloeden.Onverzadigdevetzuren verlagenhetcholesterolgehalteinhetbloed,terwijlverzadigdeentransvetzurenhet cholesterolgehalteverhogen.Zowelenkelvoudigalsmeervoudigonverzadigdevetzurenverlagen het‘slechte’LDL-cholesterolenverhogenhet‘goede’HDL-cholesterol.Omhetcholesterolgehalte zogunstigmogelijktebeïnvloeden,wordtgeadviseerddeinnamevanverzadigdevetzurenen transvetzurentevervangendooronverzadigdevetzuren.

Leesdeverdiepingsstof ‘Cholesterol’

Transvetzuren

Transvetzurenzijndeslechtstevettendieerbestaan.Voorhetgrootstedeelgaathetomin fabriekenbewerktevoedingsmiddelen,waarbijvloeibarevettenomgezetwordennaareen vastevorm.Hetgaatdusoverwegendomindustrieelgehardvet.Dezevetzurenwordengebruikt voordesmaak,maarvooralomdehoudbaarheidvanproductentevergroten.Doordechemische bewerkingwordendezevetzurendoorjelichaamnietherkendendaaromooknietomgezet. Dezevetzurenhechtenzichdirectaanjecelwandenenzijndaaromhetmeestongezondvan allesoortenvet.DetransvettenverhogenhetslechteLDL-cholesterolenverlagenhetgoede HDL-cholesterol.Deoverheidprobeertafsprakentemakenomdezevettenzoveelmogelijkte vermijden.Zekomenvooralvoorinhardemargarines,frituur-enbak-en-braadvettenenin gebak,koeken(gefrituurde)snacks.

Onverzadigdevetzuren

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deonverzadigdevetzurenkunjeindeleninenkelvoudigonverzadigdevetzurenenmeervoudig onverzadigdevetzuren.Ofhetvetenkelvoudigofmeervoudigonverzadigdis,hangtafvande structuurvandevetmoleculen.Bijééndubbelebindinggaathetomenkelvoudigonverzadigde vetzuren,bijmeerdubbelebindingengaathetommeervoudigonverzadigdevetzuren.

Onverzadigdvetkomtvoorinzowelplantaardigealsdierlijkeproducten.Plantaardigeproducten bevattenmeeronverzadigdvetdandierlijkeproducten.Alseenvoudigeregelkunjeonthouden datvetdatzachtofvloeibaarisbijkamertemperatuur,veelonverzadigdvetbevat.Denkhierbij aanvloeibarebak-en-braadproductenenmargarineineenkuipje.

Hetiswelbelangrijkomgoedophetetiketvaneenvoedingsproducttekijkennaardeverhouding tussenverzadigdeenonverzadigdevetzuren.Sommigeproductenbevattenredelijkwat onverzadigdvet,maarhelaasookveelverzadigdvet.Ditgeldtbijvoorbeeldvoorveel worstsoortenenkaas.Tiengramhazelnotenbevatbijnazevengramvet,maardatisgrotendeels onverzadigdvet.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gunstigeenessentiëlevetzuren

Onverzadigdvetstaatbekendomzijngunstigegezondheidseffecten,zoalshetpositieveeffect opcholesterol.Daarnaastzijneronderdemeervoudigonverzadigdevetzurentweezogenoemde essentiëlevetzuren.Dezewordenzogenoemdomdatonslichaamdezenietzelfaankanmaken, maarwelnodigzijnomgoedtekunnenfunctioneren.Ditzijndeomega3-vetzurenendeomega 6-vetzuren.Erbestaanooknogomega9-vetzuren,maardiekanonslichaamwelzelfaanmaken enzijndusnietessentieel.Daaromishetbelangrijkomviajevoedingvoldoendeomega 3-vetzurenenomega6-vetzurenbinnentekrijgen.Eenaantalomega3-vetzuren(EPAenDHA) staanookwelbekendalsvisvetzuren.Dezevetzurenkomendanookalleenmaarvoorinvisen inschaal-enschelpdieren.Hierbijgaathetvooralomvettevissoortenalsmakreel,palingen haring.Steedsvakerwordtaanproductenomega3toegevoegdindevormvanvisolie.Omega 6-vetzuren(linolzuur)komtvooralvoorinplantaardigeoliën,zoalszonnebloemolie,maïsolie ensojaolie.

Omega3-en6-vetzuren

Omega3-vetzurenzijnvoorsportersvooralvoorhetherstelvanbelang,omdatzeeen ontstekingsremmendewerkinghebben.

Gezondheidseffectenvanlinolzuur,eenomega6-vetzuur

Linolzuurheefteengunstigeffectophetcholesterolgehalteendaarmeeophetrisicoophartenvaatziekten.Eentekortaanlinolzuurleidttoteendroge,schilferigehuideneen groeiachterstand.Voorlinolzuurgeldteenaanbevelingvanminimaal1energieprocent.2 energieprocentgeldtalsadequaatniveauvaninneming.Datkomtovereenmetongeveerzes gramperdagvoormannen,enviergramvoorvrouwen.

Hoeveelvethebjenodig?

Veelmensenzijnvanmeningdatjehetbestezoweinigmogelijkvetkunteten.Datisonjuist, omdatjedanallevettenovereenkamscheert.Jemoethierbijduidelijkonderscheidmaken tussendeverschillendevetzuren.DeGezondheidsraadadviseertmannenomongeveer33gram meervoudigonverzadigdvetperdagteconsumeren.Voorvrouwenligtditop27gram.Datis ongeveer12%vanderichtlijndatjevoedinguitongeveer20%vetmagbestaan.Daarnaastis hetbelangrijkomvoldoendeessentiëlevetzurenbinnentekrijgen.Voorlinolzuurgeldtals aanbevelingongeveer6gramvoormannenen4gramvoorvrouwen.Vooromega3-vetzuren adviseertdeGezondheidsraadomtweekeerperweekvisteeten,waarvantenminsteéénkeer vettevis.

Eiwitten

Eiwittenzijneenrelatiefonbelangrijkebrandstof,maareenzeerbelangrijkebouwstof.Eiwitten zijnopgebouwduitaminozuren.Hetlichaambevat21verschillendeaminozuren.Hiervanzijn ertiendiehetlichaamnietzelfkanmaken,dezewordenessentiëleaminozurengenoemd.Bij eennormalevoedingkrijgjemeerdanvoldoendevandezeaminozurenbinnen.Eiwittenmoeten altijdeerstwordenafgebrokentotaminozurenenvervolgenstotglucose.Voorhetmerendeel gebeurtditindelever.Eiwittenleverenevenveelenergiealsvet,namelijkongeveervierkcal pergram,maarhetiseennietzoefficiëntproces.Tijdenseenlangdurigeinspanningleveren eiwittenongeveer5tot10%vandetotaalbenodigdeenergie.

Belangvaneiwitten

Eiwittenofproteïnenzijnweleenheelbelangrijkebouwstof,vooralvoordespieren.Alleweefsels, zoalsdehuid,organenenspierenbestaanuiteiwitten.Eiwittenzijnnietalleenvanbelangvoor deopbouw,maarzekerookvoorhetherstelvanweefsel.Onzecellenwordenvoortdurend vervangen.Naverouderingstervenzeafenkomenerweernieuwevoorindeplaats.Eiwitten wordengebruiktomdezecellentevervangen.Ookzijneiwittenvanbelangbijherstelnaeen blessureendegenezingvanwondjes.Vooralbijkrachttrainingtredenermicroscopischkleine scheurtjesopindespiercellen.Eiwittenspeleneenbelangrijkerolbijhetherstelvandeze scheurtjes.Vandaardatvooralkrachtsporterseiwitrijkevoedinggebruiken.

Belangrijkebronnenvaneiwitten

Dierlijkevoedingsmiddelen,zoalszuivelproducten(vooralkwark),ei,vleesenvisbevattenveel eiwittenmetveelverschillendeaminozuren.Ditgeldtookvoordeeiwittenuitplantaardige voedingsmiddelen,zoalsaardappelen,zaden,peulvruchten,noten,granenenbladgroente. Ookvleesvervangersalstofuoftempehbevattenveeleiwitten.

StondookinSport,bewegenengezondheiddeel1,maarkanhemnietterugvindenindebeeldbank. Eiwittenvindjeteruginheelveelvoedingsmiddelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hoeveeleiwittenhebjenodig?

Normaalgesprokenhebjeongeveer0,8grameiwitperkilogramlichaamsgewichtnodigper dag.Dusalsje70kilogramweegt,hebjeongeveer56gramaaneiwittenperdagnodig.Soms hebjemeereiwittennodig,bijvoorbeeldalsjeindegroeibent,moetherstellenvaneenziekte ofintensiefsport.Bijintensievesportbeoefeningkandeeiwitbehoefteoplopentotongeveer

1,5grameiwitperkilogramlichaamsgewicht.Bijintensievekrachttraining,waarbijde spieropbouwcentraalstaat,kandebehoefteoplopentot2gram.Veelkrachtsportersslikken extraeiwitten.Inveelgevallenisditnietnodig,omdatjeditmetgerichtevoedingvrijgemakkelijk binnenkuntkrijgen.

Vitamines

Erzijnintotaaldertienvitamines,dieallemaaleeneigenfunctiehebben.ZoisvitamineA belangrijkomgoedtezien,vitamineB1isnoodzakelijkvoorhetfunctionerenvanspieren, hersenenenzenuwen,bijgebrekaanvitamineCkrijgjescheurbuikenvitamineDisbelangrijk voordebotopbouw.Vitamineswordenvooralgemaaktdoorplanten.Eenaantalvitaminen kunjezelfaanmaken.ZokunjeuitzonlichtvitamineDaanmaken.Ineenaantalgevallenkun jeeenbepaaldevoedingsstofzelfomzettentoteenvitamine.Wortelenenbladgroentebevatten bijvoorbeeldbètacaroteenenditkanomgezetwordentotvitamineA.

Jekuntvitaminenindeleninvitaminendieoplosbaarzijninwaterenvitaminesdieoplosbaar zijninvet.Deinvetoplosbarevitamines(vitamineA,D,EenK)komenvooralvoorinproducten alsmargarine,boter,olieenvettezuivelproducten.Hetvoordeelisdatdezevitamineninhet lichaamsvetopgeslagenkunnenworden.Deinwateroplosbarevitaminen(vitamineBenC) komenvooralvoorinfruit,groenteengraanproducten.MetuitzonderingvanvitamineB12 kunnendezenietinhetlichaamopgeslagenworden.HeelveelvitamineCslikkenheeftdan ookgeenzin.Datplasjegewoonweeruit.

Overzichtvanvitamines

Functie Vitamine

Zien,vooralinhetduister A

C

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vormingvanbindweefsel,rolbij bepaaldehormonen,metabolisme, opnamevanijzer

Voedingsstoffendiedevitamine bevatten

Lever,vis,zuivelproducten,boter,eidooier

Groente,fruit,aardappelen

Vlees,zuivelproducten,vettevis Botopbouw,opnamevancalcium D

Beschermenderolbijcelstofwisseling E

Goedebloedstolling,aanmaakvan botten K

B1

Energievoorzieningvanhetlichaam, werkingvandehartspieren zenuwstelsel

Plantaardigeoliën,margarine, graanproducten,noten,zaden,groente enfruit

Groente(vooralbladgroente),fruit, zuivelproducten,vlees,eierenengranen

Brood,graanproducten,aardappelen, groente,vleesenzuivelproducten

Functie Vitamine

B2

B3

B5

Energievoorziening,tekortkan huidafwijkingenveroorzaken

Energievoorziening,aanmaakvan vetzuren

Energievoorziening,opbouwen afbraakvaneiwittenenvetten

B6

B8

B11

B12

Stofwisseling,afbraakenopbouwvan aminozuren.Vanbelangvoorgroei, bloedaanmaak,immuunsysteem, zenuwstelsel

Energievoorziening,vormingvan vetzuren

Foliumzuur,vanbelangvoordegroei, vooralvoordevroegeontwikkelingvan hetongeborenkind,aanmaakvan witteenrodebloedcellen

Aanmaakrodebloedcellen,werking vanhetzenuwstelsel

Voedingsstoffendiedevitamine bevatten

Vooralinzuivelproducten,maarookin vlees,groente,fruit,brooden graanproducten

Vlees,vis,volkorengraanproducten, groente,aardappelen

Vlees,eieren,peulvruchten,volkoren graanproducten,zuivelproducten,groente enfruit

Vlees,eieren,vis,graanproducten,brood, aardappelen,peulvruchten,groente, zuivelproducten

Eieren,lever,melk,noten,pinda’s

Groente,volkorenproducten,vleesen zuivel(voorzwangerevrouwenisdit onvoldoende)

Zuivelproducten,vlees,viseneieren

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hoeveelvitamineshebjenodig?

Vanvitamineshebjedagelijksenkelemicrogrammentottientallenmilligrammennodig.De behoefteaanvitamineCisongeveer70milligramperdag.VanvitamineB12hebjemaarheel weinignodig,namelijkongeveer2microgram.Omvoldoendevitaminesbinnentekrijgen,is hetvooralbelangrijkvoldoendeengevarieerdteeten.

InNederlandgeeftdeGezondheidsraadpervitamineaanbevelingenvoordehoeveelheiddie gezondemensendagelijksnodighebben.Dezevoedingsnormenwordengegevenalsaanbevolen dagelijksehoeveelheden(ADH)ofalsadequateinname(AI).Tochisdebehoefteaanvitamines nietvooriedereenhetzelfde.

Devitaminebehoefteisafhankelijkvan:

• geslacht

• levensfase(kinderenindegroei,ouderen)

• individuelestofwisseling

• erfelijkefactoren

• medicijngebruik.

DaaromisindeADHeenruimemargeingebouwdengeldeneraparteADH’svoormannenen vrouwenenperleeftijdsgroep.WiezichhoudtaandeADH’s,krijgtzekervoldoendebinnen.

Foliumzuurenzwangerschap

FoliumzuuriseenvandeweinigevitamineswaarvanNederlandersnietaltijdgenoeg binnenkrijgen,vooralzwangerevrouwen.FoliumzuurwordtookwelvitamineB11genoemd. Foliumzuurisnodigvoordegroeiengoedewerkingvanhetlichaamenvoordeaanmaakvan witteenrodebloedcellen.Foliumzuurisookbelangrijkvoordevroegeontwikkelingvanhet ongeborenkind.Vrouwendiezwangerwillenwordenofzwangerzijn,wordtaangeradendagelijks 400tot500microgramfoliumzuurteslikken.Zijkunnendaarmeehetrisicoopeen neurale-buisdefect(spinabifida)bijhunkindverkleinen.Ookspeeltfoliumzuureenbelangrijke rolbijhetvoorkomenvanautisme.

Mineralenenspoorelementen

Hetonderscheidtussenmineralenensporenelementenheefttemakenmetdehoeveelheid dieweerperdagvannodighebben.Hebjeerperdagmeervannodigdan100milligram,dan spreekjevanmineralen.Hebjemindernodigdan100milligram,danbetrefthet sporenelementen.

Debelangrijkstemineralenzijnmagnesium,calcium,kalium,fosforennatrium.Debelangrijkste sporenelementenzijnijzer,jodium,zink,seleniumenkoper.Demineralenensporenelementen hebbenallemaaleenspecifiekefunctie.Inhetmerendeelvandegevallenbevatgezondevoeding meerdanvoldoendemineralenensporenelementen.Alleeninuitzonderlijkesituaties,zoals eenlangdurigeintensieveinspanning,diarree,bloedverlies(menstruatie)ofzwangerschap kunnentekortenontstaan.

IJzer

IJzerspeeltbijvoorbeeldeenbelangrijkerolalsbestanddeelvanhemoglobine.Ditisdestof waaraanzuurstofzichbindtendiedusbelangrijkisvoorhetzuurstoftransport.Voldoendeijzer isvooralbelangrijktijdensdegroeienbijbloedverlies,zoalstijdensdemenstruatie.Vlees, volkorengraanproductenenappelstroopbevattenveelijzer.

Kalium

Kaliumspeelteenrolbijhetregelenvandevochtbalansenbloeddrukinhetlichaam.Kalium heefteengunstigeffectopdebloeddrukenbovendienzorgtkaliumersamenmetnatriumvoor datzenuwprikkelsgoedgeleidwordenenspierenzichsamentrekken.

Calcium

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Calcium(ofkalk)isbelangrijkvoordeopbouwvanbotweefsel(skeletengebit).Bottenbestaan voorbijna90%uitkalk.Langdurigtekortaancalciumkanleidentotosteoporoseof botontkalking.Ditkomtvooralbijouderenveelvoor.Calciumspeeltookeenrolbijdecontractie vandespieren,hetdoorgevenvanzenuwimpulsen,bloeddrukenbloedstolling.Melken melkproductenzijndebelangrijkstebronvancalcium.

Fosfor

Fosforspeelteenrolbijdevormingvanbottenenhetgebit.Daarnaastisfosforvanbelangvoor deenergiestofwisseling.EentekortkomtinNederlandvrijwelnietvoor.Eerderdreigthetgevaar vanoverconsumptie,vooraldoordatervrijveelfosforinfastfoodzit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voedingsvezels

Vezelszijndeonverteerbaredelenvanplanten.Vezelsspelengeenrolbijdeenergievoorziening enhetzijnookgeenbelangrijkebouwstoffen.Vezelszijnbelangrijkvooreengoedfunctioneren vandedarmeneneengoedestoelgang.Zestimulerendedarmwerkingenvergrotende hoeveelheidontlasting.Voedingsvezelsvertragenhetverteringsproces.Opdiemanierzijnze ookvaninvloedopdebloedglucosespiegel.Totslotishetvoordeelvanvezelrijkevoedingdat hetlangereengevoelvanverzadiginggeeft,waardoorjemindersnelweerhongerkrijgt.Dit zijnallemaalredenenwaaromjedagelijksevoedingvoldoendevoedingsvezelsmoetbevatten.

Voedingsvezelskunjeindeleninafbreekbare(fermenteerbare)enniet-afbreekbare (niet-fermenteerbare)vezels.Afbreekbarevezelszijnvezelsdiedoorbacteriënindedikkedarm afgebrokenkunnenworden.Dehierbijvrijkomendevetzurenspelenmogelijkeenrolbijde beschermendewerkingtegendarmkanker.Daarnaaststimulerendezevetzurendewerking vandedarmen.Deniet-afbreekbarevezelshebbenvooraleenpositiefeffectopdestoelgang.

Eenvolwassenmanheeftongeveer40gramvezelsperdagnodigeneenvolwassenvrouw30 gram.Eenandere,vergelijkbarerichtlijn,gaatuitvan14,2gramvoedingsvezelper1000kcal. Ditbetekentdateenkleinkindaanongeveer15gramvoldoendeheefteneenduursporteral snelinderichtingvan50tot60gramgaat.Voedingsvezelszittenvooralinvolkoren graanproducten,groenten,fruitenpeulvruchten.Volkorenbroodbevatongeveerviermaalzo veelvezelsalswitbrood.Eénsneevolkorenbroodbevat3,8gramvoedingsvezels.

StondookinSport,bewegenengezondheiddeel1,maarkanhemnietterugvindenindebeeldbank. Vezelrijkevoeding.

Vocht

Gemiddeldbestaathetmenselijklichaamvoorongeveer56%uitvocht.Hetlichaamvanvrouwen bestaatgemiddeldvoor52%uitvochtendatvanmannenvoor63%.Onslichaamsvetbevat nauwelijkswater.Daarombestaanvrouwenuitmindervochtdanmannen.Alsjealleenmaar naardevetvrijemassakijkt,bestajevoorongeveerdriekwartuitwater.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vochtofwaterisbelangrijkbijdeopnamevanvoedingsstoffenindedarm,hettransportvan voedings-enafvalstoffeninhetlichaam,enhetregelenvandelichaamstemperatuur.Het lichaamfunctioneerthetbestebijeentemperatuurvanongeveer37gradenCelsius.Alsde lichaamstemperatuurstijgtdoorbijvoorbeeldkoortsoffysiekeinspanning,probeerthetlichaam detemperatuurdoorhetverdampenvanzweetaftekoelentotdegewenste37graden.Zweten alleenisnietvoldoendeomaftekoelen;hetzweetmoetookkunnenverdampen.Bijtewarme, onvoldoendeventilerendekledingzweetjewel,maarkoeljezekernietaf.Hoewelerookvocht inetenzit,krijgjehetmeestevochtbinnendoortedrinken.

Hoeveelvochthebjenodig?

Hoeveelvochtjenodighebt,hangtafvanhoeveelvochtjeverliest.Datverschiltperpersoon enhangtafvandeomstandighedenwaarinjeverkeert.Alsjeveelsportenbeweegtofbijhogere temperaturen,hebjemeernodig.Alsjeweinigbeweegteninkoeleruimtesbent,hebjeminder vochtnodig.Hoeveelvochtjenodighebt,hangtonderandereafvan:

• leeftijd(Jongerenhebbenperdagongeveer1tot1,5liternodig,volwassenen1,5tot2liter.)

• temperatuur(Naarmatejeeigentemperatuurofdievandeomgevinghogeris,hebjemeer vochtnodig.)

• inspanning(Naarmatedeinspanninggroterwordt,hebjemeervochtnodig.)

• zwangerschapengevenvanborstvoeding.

DeGezondheidsraadgeeftalsrichtlijndat70%vanallevochtdatjebinnenkrijgtopeendaguit drankenmoetkomen.Jemoetongeveer1,5tot2litervochtperdagdrinken.

Opdracht2 Brandstoffenenbouwstoffen

a. Watverstajeondereenbrandstof?

b. Watzijndebelangrijkstebrandstoffen?

c. Geefeenaantalvoorbeeldenvanvoedingsmiddelendieveelbrandstoffenbevatten.

d. Watverstajeondereenbouwstof?

e. Watzijndebelangrijkstebouwstoffen?

f. Geefeenaantalvoorbeeldenvanvoedingsmiddelendieveelbouwstoffenbevatten.

Opdracht3 Macro-enmicronutriënten

a. Watishetverschiltussenmacro-enmicronutriënten?Legjeantwoorduit.

b. Geefenkelevoorbeeldenvanmacronutriënten.

c. Geefenkelevoorbeeldenvanmicronutriënten.

Opdracht4 Koolhydraten,vetten,eiwitten

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevandriestudenten.

a. Verdeeldetaken:student1beantwoordtdevragenoverkoolhydraten,student2overvetten enstudent3overeiwitten.

b. Watzijndebelangrijkstefunctiesvandezevoedingsstof?

c. Beschrijfdeindelingvankoolhydratenofvetten.Beschrijfwaaruiteiwittenzijnopgebouwd.

d. Watzijndebelangrijkstevoedingsmiddelenwaardebetreffendevoedingsstofinvoorkomt?

e. Hoeveelhebjevandebetreffendevoedingsstofdagelijksnodig?

Opdracht5 Glycemischeindex

a. Watisdeglycemischeindex?

b. Welkefactorenvanvoedingsmiddelenbeïnvloedendeglycemischeindex?

c. Geefvijfvoorbeeldenvanvoedingsmiddelenmeteenhogeglycemischeindexenvijf voorbeeldenvanvoedingsmiddelenmeteenlageglycemischeindex.

Bekijkhetfilmpje ‘Watzijnkoolhydraten?’.

d. Watvindjevanwaterinhetfilmpjewordtbeweerd?Kloptditmetdemeningvanhet Voedingscentrum?

Opdracht6 Vetzurenencholesterol

a. Watischolesterolenwelkesoortencholesterolzijner?

Bekijkhetfilmpje ‘Cholesterol’.

b. Vulopgrondvanditfilmpjejeantwoordopdeeerstevraagaan.

c. Binnenwelkenormenmoethetcholesterolgehalteblijven?

d. Watisdeinvloedvandediversevetzurenopbeidesoortencholesterol?

e. Watzijndegezondheidsrisico’svaneentehoogcholesterolgehalte?

Opdracht7 Devitaminepuzzel

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen. Jehebtdriekleurenpapierenstrookjes:

• Dertiengelestrookjesmetopelkstrookjeeenvandedertienvitamines.

• Dertienblauwestrookjesmetdaaropverschillendefunctiesvooronslichaam.

• Dertienrodestrookjesmetdaaromverschillendevoedingsstoffendieeenbepaaldevitamine ingrotehoeveelheidbevatten.

Zoekdejuistecombinatievanvitamine,functieenvoedingsstoffenbijelkaar.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht8 Voedingsvezels

a. Watzijnvoedingsvezels?

b. Watisdefunctievanvoedingsvezels?

c. Welkevoedingsmiddelenzijnvezelrijk?

d. Hoeveelvezelshebbenweperdagongeveernodig?

5.3Energiebalans

Deenergiebalansgeeftaanoferevenwichtistussendehoeveelheidenergiediejeinneemten dehoeveelheidenergiediejeverbruikt.Alsjeevenveelkcalinneemtalsjeverbruikt,isersprake vanevenwichtenblijfjeopgewicht.Alsjemeerinneemtdanjeverbruikt,neemtjegewicht toe.Verbruikjemeerdandatjeinneemt,danvaljeaf.

Energieverbruik

Hettotaleenergieverbruikvaniemandwordtbepaalddoordriefactoren:

1.deruststofwisseling

2.dagelijksactiviteitenpatroon 3.sportbeoefening.

Deruststofwisselingofbasaalmetabolisme

Hetlichaamverbruiktnietalleenbijinspanningenergie,maarookinrust.Allerleilichamelijke processen,zoalshartslag,ademhaling,spijsvertering,werkingvanallerleiorganen, temperatuurregulatieenhetfunctionerenvandehersenenvragenallemaalomenergie.Het energieverbruikinrustisveelgroterdanveelmensendenken.Hetligtbijdemeestemensen tussende1500en2000kcal.Tervergelijkingmethetenergieverbruikbijsporten:voorhet verbrandenvaneendergelijkaantalcalorieënmoetiemandvan70kilo3tot4uurtennissen. Deruststofwisselingisafhankelijkvanvierfactoren:

1.geslacht

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.gewicht 3.lengte 4.leeftijd.

Deruststofwisselingneemttoemetdetoenamevanhetgewichtendelengteenneemtafmet deleeftijd.Vandaardatalsjeouderwordtenongeveerhetzelfdeblijfteten,jegewichtlangzaam maarzekertoeneemt.

Graagsoortgelijkeafbeeldingnamaken.Mageenandersoortetenzijnensport. Deenergiebalans.

Erbestaanverschillendemethodenomderuststofwisselingteberekenen.Eenveelgebruikte methodeisdeformulevanRozaenShizgal.

FormulevanRozaenShizgal

Formule voor mannen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

88,362+(13,397xgewicht)+(4,799xlengte)-(5,677xleeftijd)

Formule voor vrouwen

447,593+(9,247xgewicht)+(3,098xlengte)-(4,33xleeftijd)

• gewicht:inkilogram

• lengte:incentimeter

• leeftijd:injaren.

Volgensdezeformuleverbruikteen20-jarigemanvan68kiloeneenlengtevan182centimeter ongeveer1740kcal.

Andereformuleszijn:

Harris&Benedict:

• Mannen:(13,397xgewicht(kg))+(4,799xlengte(cm))-(5,677xleeftijd)+88,362=benodigde energieinkcalperdag

• Vrouwen:(9,247xgewicht(kg))+(3,098xlengte(cm))-(4,33xleeftijd)+477,593=benodigde energieinkcalperdag.

WHO-formuleinkcal/dag:

jongens0-3jaar:60.9x(kg)-54

meisjes0-3jaar:61.0x(kg)-51

jongens3-10jaar:22.7x(kg)+495

meisjes3-10jaar:22.5x(kg)+499

jongens10-18jaar:17.5x(kg)+651

meisjes10-18jaar:12.2x(kg)+746

Dagelijksactiviteitenpatroon

Jebegrijptwaarschijnlijkdathetuitmaaktofjedeheledagzittendwerkdoetofstaandof lopendwerk.Eenbuschauffeurgebruiktminderenergiedandeconciërge.Eenkassièrediede heledagzit,verbruiktminderdaneendocentdiedeheledagvoordeklasstaat.Vervolgens maakthetookuitofiemandmetdeautoofmetdefietsnaarzijnwerkgaatendeboodschappen doet.Iemanddienathuiskomstvanzijnwerkurenvoordetvhangt,verbruiktminderenergie daniemanddieeenheelstukmetdehondgaatwandelen.Ditdagelijksactiviteitenpatroon wordtookwelhetphysicalactivitylevelgenoemd.Hieraanwordteenweginggekoppeld

afhankelijkvanhoeactiefiemandis.Afgekortwordtgesprokenoverde PAL-waarde.Nietalle methodensprekenovereenPAL-waarde,maartellenafhankelijkvandelichamelijkeactiviteiten eenbepaaldpercentagekcalopbijderuststofwisseling.

PAL-waarde

PAL-waarde Dagelijksactiviteitenpatroon

Zittendwerk,afgewisseldmetstaanen/of lopenenweinigactiefindevrijetijd

Staand/lopendwerk,enweinigactiefinde vrijetijd

Staand/lopendwerkenactiefindevrijetijd

Inspannendwerken(heel)actiefindevrije tijd

Jeberekenthettotaleenergieverbruikdoorderuststofwisselingtevermenigvuldigenmetde PAL-waarde.Eenjongemanvan20jaarheefteenruststofwisselingvan1740kcal.Steldatdeze jongemanstudeert,maardaarnaastredelijkactiefisdoorveelopdefietstedoenenregelmatig testaanoftelopen.ZijnPAL-waardeisdanongeveer1,5.Zijnverbruikkomtdanop1,5X1740 =2610kcal.

HetvoedingscentrumgeeftalsrichtlijnvoorhetbepalenvandePAL-waarde:

• lichtactief:PAL-waardevan1,4

• matigactief:PAL-waardevan1,6.

• actief:PAL-waardevan1,8

• zeeractief:PAL-waardevan2,0.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportbeoefening

Hoeveelenergieverbruikjebijsportbeoefening?Ditwordtnogaleensoverschatenhangtaf vandeaardenintensiteitvandesport.Hoeveelcalorieënjeverbrandt,hangtookafvanje gewicht.Erbestaandanooktabellendieaangevenhoeveelkcaljeverbrandtperkilogram lichaamsgewichtperuur.Zoverbruikjebijaerobicsongeveer6kcalperkg/uur.Vooriemand van60kilobetekentditdathijnaeenuuraerobics360kcalheeftverbruikt.Opinternetzijn diversetabellenmethetenergieverbruiktevinden.Nietaltijdisdeintensiteitaangegeven.Bij wielrennenenhardlopenisditwelhetgeval,maarbijvoorbeeldbijbadminton,tennisen handbalniet.Voorhetenergieverbruikmaakthetnatuurlijkveeluitofjeditrecreatiefdoetof prestatief.Houddaarbijdeberekeningvanhettotaleenergieverbruikrekeningmee.

Energieverbruiksportbeoefening

Berekenenvanhettotaleenergieverbruik

Inhetvoorbeeldvande20-jarigejongemanmeteenruststofwisselingvan1740kcaleneen PAL-waardevan1,5komthetenergieverbruikzondersportbeoefeninguitop2610kcal.Nu sportdeze20-jarigejongemanvrijveel.Hijvoetbalt,trainttweemaalperweek1,5uurenspeelt eenwedstrijdvan1,5uur.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetenergieverbruikvoorzijnsportbeoefeningkomthiermeeop:7X4,5X68=2142kcal.Dit verbruikthijwekelijks.Perdagverbruikthij306kcalmetsportbeoefening.

Zijntotaleenergieverbruikkomthiermeeop2916kcal.

Dezeberekeningkloptniethelemaal,omdatdetabellendiehetenergieverbruikweergevendit inclusiefderuststofwisselingdoen.Tijdenshetsportenteljeditdanonterechtnogmaalsmee.

Leesdeverdiepingsstof ‘Correctieoptotaleenergieverbruik’.

Deenergie-inname

Voordeenergiebalansishetnietalleenbelangrijkomtewetenhoeveeljeverbruikt,maarook hoeveelenergiejedoorvoedinginneemt.Hiervoorbestaanverschillendehulpmiddelen.Zo heeftdeNederlandseHartstichtingdeCaloriewegwijzerontwikkeld.Eenhandiginstrument datinzichtgeeftinhetaantalkcalvanverschillendevoedingsmiddelenentegelijkertijdlaat zienwatjeervoormoetdoenomditweerteverbranden.Bovendiengeeftdewijzerbijelk productdehoeveelheidverzadigdvetaan.DeCaloriewegwijzergaatuitvandevijfvakkenvan deSchijfvanVijf.Daarnaastbevathetnogeenvakmetextraatjes.Enkelevoorbeeldenuitdeze wijzer:

• 48+-kaas,20gram(éénplak):75kcal,4gramverzadigdvetenjemoeter10minutenvoor fietsen,17minutenvoorwandelenof6minutenvoorzwemmenomditteverbranden.

• Chips(éénhandje,10gram):55kcal,1gramverzadigdvetenjemoeter7minutenvoor fietsten,13minutenvoorwandelenof4minutenvoorzwemmenomditteverbranden.

• Banaan:90kcal,geenvetenjemoeter12minutenvoorfietsen,21minutenvoorwandelen of7minutenvoorzwemmenomditteverbranden.

Opwww.caloriewegwijzer.nlkunjegegevensinvullendielatenzienhoeveeljeinneemten verbruikt.

Decaloriewegwijzer.

DeEettabelvanhetVoedingscentrumgeeftvaneengrootaantalvoedingsmiddelennietalleen debestanddelen(eiwitten,koolhydraten,verzadigdeenonverzadigdevetten)aan,maarook hetaantalkcal.ViahetVoedingscentrumkunjedeEetmeterinvullenendiehoudtdanbij hoeveelkcaljedagelijksinneemt.

Opdracht9 Energieverbruik

a. Watisderuststofwisseling?

b. Deruststofwisselingisvanvierfactorenafhankelijk.Welkefactorenzijndat?

c. WatwordtbedoeldmetdePAL-waarde?

d. NoemeenaantalactiviteitenendebijbehorendePAL-waarden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

lopenenweinigactiefindevrijetijd

Inspannendwerken(heel)actiefindevrije tijd

e. Welkedriefactorenbepalenhettotaleenergieverbruik?

Opdracht10 Berekenenvanderuststofwisseling

RozaenShizalgebruikendevolgendeformulesvoorhetberekenenvanderuststofwisseling:

• formulevoormannen:88,362+(13,397xgewicht)+(4,799xlengte)-(5,677xleeftijd)

• formulevoorvrouwen:447,593+(9,247xgewicht)+(3,098xlengte)-(4,33xleeftijd).

Watisderuststofwisselingvandevolgendepersonen?

a. Eenmanvan32jaar,meteenlengtevan1,82metereneengewichtvan88kilo.

b. Eenvrouwvan64jaar,meteenlengtevan1,62metereneengewichtvan74kilo.

c. Eenjongenvan18jaar,meteenlengtevan1,80metereneengewichtvan70kilo.

d. Eenmeisjevan17jaar,meteenlengtevan1,76metereneengewichtvan62kilo.

Opdracht11 Berekenhettotaleenergieverbruik

Hettotaleenergieverbruikwordtbepaalddoordriefactoren.Watishettotaleenergieverbruik vandevolgendepersonen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Imadis32jaarenheefteenlengtevan1,76m.Hijweegt84kilo.Imadisconciërgeopeen school.Inzijnvrijetijdhoudthijvantuinierenenwandelenmetdehond.Imadvoetbalt. Hijtrainteenmaalperweek1,5uurenspeeltwekelijkseenwedstrijd.

b. Froukjeis28jaarenheefteenlengtevan1,78m.Froukjeweegt61kilo.Zewerktals receptionistebijeengrootziekenhuis.Haargrotehobbyispottenbakken.Thuisiszeverder nietechtactief.Naasthetpottenbakkendoetzeaanwielrennen.Zetraintdriekeerper weekongeveer2uur.Zerijdttussende25en30kmperuur.

c. Beschrijfnuhetenergieverbruikvanjezelf.

Opdracht12 Verbrandingstijd

Geefvandevolgendemaaltijdenoftussendoortjesaanhoelangjemoetwandelen,fietsenof zwemmenomhetweerteverbranden.

a. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

Eenportiefritesmetmayonaiseeneenfrikandel

b. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

Tweeglazencolaeneenhamburger

c. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

EenMars

d. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

Eenbakjevanillevlameteenbanaaneneenhandjemuesli

e. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

Eenappelflap

f. Hoelangmoetjewandelen,fietsenofzwemmenomditweerteverbranden?

Tweevolkorenboterhammenmeteenplakkaas

5.4Gezondevoeding

Devraagwatgezondevoedingis,laatzichmoeilijkbeantwoorden.Demeningenlopenbehoorlijk uiteen.Voedingsproducentenclaimenregelmatiggezondheidseffectendienietofnauwelijks bewezenzijn.In2014liepdediscussietussendeaanbevelingenvanhetVoedingscentrum(Schijf vanVijf)endeaanhangersvandezogenoemdeVoedselzandloperhoogop.Indezomervan 2015kwamdeGezondheidsraadmethetadvies ‘Richtlijnengoedevoeding2015’.

Devoedselzandloper.

Professordr.Katanschreefeenboekoverditonderwerpmetdetoepasselijketitel ‘Watisnu gezond?’ Ditboekbespreekteenaantalfabelsenfeitenovervoeding.Ooklaathijoptreffende wijzezienwaaromvoedingsonderzoekzocomplexis.

Leesdeverdiepingsstof ‘Complexiteitvanvoedingsonderzoek’

AdviesvanhetVoedingscentrum

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetVoedingscentrumgeeftadviesovergezondevoedingopbasisvanwetenschappelijke consensus.Zegaandusuitvankennisenadviezenwaareengrootgedeeltevande voedingsdeskundigenachterstaat.Deadviezenovergezondevoedingzijnsamengevatinde SchijfvanVijf.

DezeSchijfvanVijfiszodanigsamengesteld,datdezeallesbevatwatjelichaamnodigheeft: koolhydraten,vetten,eiwitten,vitaminen,mineralenenvocht.

Bekijkhetfilmpje ‘DevakkenvandeSchijfvanVijf’.

DeSchijfvanVijf.

DeSchijfvanVijfgaatuitvanvijfbasisregelswaargezondevoedingaanmoetvoldoen:

1.Eetgevarieerd,omallevoedingsstoffenbinnentekrijgen.

2.Eetnietteveelenbeweeg,omjeenergiebalansgoedtehouden.

3.Eetminderverzadigdvetenkiesvooronverzadigdevetten,omhetrisicoopbepaalde ziektenteverminderen.

4.Eetveelgroente,fruitenbrood,omvoldoendevezelsbinnentekrijgen.

5.Gaveiligmetvoedselom,zodatjenietziekwordtvanjeeten.

AdviesGezondheidsraad

In2015heeftdeGezondheidsraaddevolgenderichtlijnenvoorgoedevoedingopgesteld.Eet volgenseenmeerplantaardigenminderdierlijkvoedingspatroonconformdeonderstaande richtlijnen:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Eetdagelijkstenminste200gramgroenteentenminste200gramfruit.

• Eetdagelijkstenminste90grambruinbrood,volkorenbroodofanderevolkorenproducten.

• Eetwekelijkspeulvruchten.

• Eettenminste15gramongezoutennotenperdag.

• Neemenkeleportieszuivelperdag,waarondermelkofyoghurt.

• Eetéénkeerperweekvis,bijvoorkeurvettevis.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.schijf-van-vijf.nl/

• Drinkdagelijksdriekoppenthee.

• Vervanggeraffineerdegraanproductendoorvolkorenproducten.

• Vervangboter,hardemargarineenbak-of-braadvettendoorzachtemargarine,vloeibare bak-en-braadvetenplantaardigeoliën.

• Vervangongefilterdekoffiedoorgefilterdekoffie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Beperkdeconsumptievanroodvleesenmetnamebewerktvlees.

• Drinkzominmogelijksuikerhoudendedranken.

• Drinkgeenalcoholofiniedergevalnietmeerdanéénglasperdag.

• Beperkdeinnamevankeukenzouttotmaximaal6gramperdag.

• Hetgebruikvanvoedingsstofsupplementenisnietnodig,behalvevoormensendietoteen specifiekegroepbehorenwaarvooreensuppletieadviesgeldt.

Veiligomgaanmetvoedsel

Aandepunten1totenmet4isvoldoendeaandachtbesteed.Datgeldtnietvoorpunt5,het veiligomgaanmetvoedsel.Eenaantalbelangrijkeadviezen:

• Letopdehoudbaarheidsdatumvanproducten.Somsgeldterookeenperiodedathet productgoedblijftnaopening.Letookophoelangjebepaaldeproducteninvriest.Zoblijft bevrorenkipongeveernegenmaandengoed.

• Letopdebewaaradviezen(aldannietgekoeldbewaren).

• Wasvooralgroenteenfruitgoed.

• Verhitkip,eienvarkensvleesgoed.Leterbijkipookopdathetvochtvanrauweofontdooide kipnietkanlekkenopandereten,inverbandmeteenbacteriedietotvoedselvergiftiging kanleiden.

• Gebruiksteedsschonemessen,lepelsensnijplanken.Snijdbijvoorbeeldnieteerstderauwe kipenvervolgensmethetzelfdemesdegroente.

• Wasregelmatiggoedjehandenmetwaterenzeep.

• Verschoonregelmatighetvaatdoekje.Datiseenenormebronvanbacteriën.

Achttipsvooreenschonekeuken

HetVoedingscentrumvindtdatmensenzichbewustermoetenzijnvanderisico’sopeen voedselinfectieeniseencampagnegestart.Hoezorgjeervoordatjenietziekwordt?Achttips vooreenschonekeuken:

1.Spoeleenvaatdoeknagebruikgoeduit.

2.Pakiederedageenschoonexemplaar.

3.Waseenvuiledoekopminimaalzestiggraden.

4.Gebruik ’malleenvoorhetafnemenvantafelsenhetaanrecht.

5.Verhitdevaatdoekindemagnetron1minuut(opvolvermogen)enlaat ’mdaarnagoed drogen.Ditdoodtdebacteriën.

6.Voorheelviezeoppervlaktengebruikjeeenwegwerpdoekjeofkeukenrol.

7.Sponsjeshoudenlangvochtvast,datbevordertdegroeivanbacteriën.Gebruikdezedus lieverniet.

8.Ookhanddoekenentheedoekenzijnregelmatigaanvervangingtoe.

SchijfvanVijf

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vakken

Groenteenfruit

Aardappelen,brood,rijstenpasta

Zuivel,vlees,visenvervangers

Halvarine,margarineenoliën

Water

Groenteenfruit

Waarombelangrijk?

Vitamines,zoalsvitamineCenfoliumzuur (B11),mineralen,zoalskalium,voedingsvezels enanderestoffendiegoedzijnvoorde gezondheid

Koolhydraten,eiwit,voedingsvezels, B-vitaminesenmineralen,zoalsijzer

Eiwit,mineralen,zoalsijzerencalcium, B-vitaminesenvisvetzuren

VitamineA,DenEvanessentiëlevetzuren

Vocht

Ditvakomvatallesoortengroenteenfruit.Versbevattengroentenenfruitdemeeste voedingsstoffen,maarjekuntzeooketenuitblik,pot,diepvriesofgepureerd.Groenteenfruit leverenvoedingsvezels,vitamineC,vitamineAenfoliumzuur,mineralenzoalskaliumen koolhydraten.Omdatnietallegroentendezelfdevitaminenenmineralenbevatten,isafwisseling heelbelangrijk.Groentenenfruitonderscheidenzichvanelkaardoordeaanwezigheidvan verschillendesoortenenhoeveelhedenvitaminesenmineralen.Zobevattenworteltjesen donkergroenegroentecaroteen,datdoorhetlichaamomgezetwordtinvitamineA.Citrusfruit bevatveelvitamineCenfoliumzuur.Appels,perenendruivenbevattennietzoheelveel vitamines.Eenappelbevatwelkalium,watgoedisvoordebloeddruk.Opdewebsitevanhet Voedingscentrumkunjevoorveelfruitdevoedingswaardenvinden.

Voedingsstoffenineenbanaan

• 95kcal

• 0,3gramvet

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• 1,9gramvoedingsvezel

• 1grameiwit

• 8milligramvitamineC

• 0,3milligramvitamineB6

• 75gramwater

• 20,6gramkoolhydraten(vooralmono-endisachariden)

• 374milligramkalium

• 28milligrammagnesium

• 6milligramcalcium

• 0,3milligramijzer.

Doorelkedaggroenteenfruitteeten,verkleinjehetrisicoophart-envaatziekten.

Alsrichtlijngeldtdatjeperdag200gramgroenteentweestuksfruitmoeteten.Het Voedingscentrumgaatzelfsuitvan250gramgroente.

Hetgezondstefruit

Erzijnverschillendepogingengedaanomtoteentoptienvangezondstfruittekomen.Deze toptienisvandeAmerikaanDiSanto.

1.bramen

2.frambozen

3.guave

4.aardbeien

5.veenbessen

6.kiwi

7.papaja

8.meloen(zoet)

9.wildekersen

10.blauwebessen.

Aardappelen,brood,rijstenpasta

Hiergaathetombrood,ontbijtgranen,aardappelen,peulvruchtenengraanproducten(rijst, pasta,couscous).Debelangrijkstevoedingsstoffenvandezeproductenzijnkoolhydraten, eiwitten,vezels,B-vitamines,calciumenijzer.Graanproductenenaardappelenmoeteneen belangrijkdeeluitmakenvanelkemaaltijd.Koolhydratenvormennamelijkdebelangrijkste brandstofvoorhetlichaam.Volkorenproductenkrijgendevoorkeur,omdatzebehorentotde langzamekoolhydraten.Langzamekoolhydratenhebbenlangeretijdnodigomaftebrekenin hetlichaamenleverenlangerophetzelfdeniveauenergie.Bovendienbevattenzemeer voedingsvezels,vitaminenenmineralendandeniet-volkorenproducten.

Hetadviesisomzoveelmogelijktussendeverschillendevezelrijkeproductentevariëren.Ga ernietvanuitdatbruinbroodaltijdveelgezonderisdanwitbrood.Ditgeldtwelvoor volkorenbrood.VolkorenbroodiseengoedebronvanvitamineB1enB6enlevertookveelmeer mineralen.Eetdusbijvoorkeurvolkorenbrood.

Zuivel,vlees,visenvleesvervangers

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inditvakgaathetomvlees,vleeswaren,vis,melk,melkproducten,kaas,eienvleesvervangers. Metnamevleesenvleesvervangersleverendebelangrijkstebouwstofvoorjelichaam,namelijk eiwitten.Melkenmelkproductenbevattencalcium.Calciumiseenessentiëlevoedingsstofdie bijdraagtaandeopbouwenhetbehoudvansterkebotten.Vlees,viseneierenzijneenbron vaneiwitten,vitaminenenmineralen.Visbevatessentiëleverzadigdevetzuren,diedekansop

hart-envaatziektenverkleinen.Plantaardigevervangproductenvanvlees,viseneierenzijn onderanderesojaproducten,peulvruchtenennoten.Omineenvegetarischevoedingvlees goedtekunnenvervangen,ishetnodigomplantaardigeeiwitbronnenaantevullenmetgranen ofmelkproducten.

Ooknuluidthetadviesomveeltevariëren(verschillendesoortenvlees,vis).Kiesbijde zuivelproductenvooraldemagereproducten,omdatdevollevariantenveelverzadigdvet bevatten.Eettweekeerperweekvis,waarvanéénkeervettevis.Drieeierenperweekpassen goedineengevarieerdeetpatroon.Hetadviesvoorhetdrinkenvanmelkisafhankelijkvande leeftijd.Voorkinderenvan9tot13jaarishetadvies600milliliterenvoormensenvan19tot50 jaarishet450milliliter.Nadezeleeftijdneemthetweerwattoe.

Halvarine,margarineenoliën

COPYRIGHTBOOM

Smeer-enbereidingsvettenzijnhalvarines,margarines,boter,halfvolleboter,bak-en-braadvet enoliën.Zeleverenindeeersteplaatsenergieindevormvanvetten,maarzezijnookbelangrijk omdatzeessentiëlevetzurenenvetoplosbarevitamine(A,DenE)bevatten.VitamineAisvooral belangrijkvoordeogenenvitamineDisbelangrijkvoorjebotten.Hetbestekunjekiezenvoor productenmetzominmogelijkverzadigdvet.Opetikettenkunjeditvrijwelaltijdvinden.Als regelgeldtdathoeharderhetvetisbijkamertemperatuur,hoemeerverzadigdvethetbevat. Gebruikdaaromvooralvloeibarevettenofolie.Vermijdhetgebruikvantransvetten.Deze komenvooralvoorinhardemargarines,frituur-enbak-en-braadvetteneningebak,koeken (gefrituurde)snacks.

Afhankelijkvandeleeftijdishetadviesomongeveer25gramhalvarineperdagtegebruiken. Voorbak-,braad-enfrituurproducten,oliegeldtongeveer15gram.Datkomtovereenmetéén eetlepel.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijditvakgaathetomallesoortendrankendienodigzijnomdevochtbalansoppeiltehouden. Vocht(water)iseenbelangrijkonderdeelvangezondevoeding.Intotaalmoetjeperdagals volwasseneongeveer2,5literaanvochtbinnenkrijgen.Invastevoedingzitongeveer1liter vocht.Derestmoetwordenopgenomenviadrinken.Ditbetekentdatjedagelijksongeveer1,5 litervochtmoetdrinken.Bijwarmweer,alsjesportofalsjezwarelichamelijkearbeidverricht, verliesjemeervochtenishetverstandigomookmeertedrinken.Voldoendevochtisbelangrijk voorhettransportvanvoedingsstoffen,hetafvoerenvanafvalstoffenenvoorhetreguleren vandetemperatuur.Hetmaaktnietzoveeluitwatjedrinkt.Lethierbijwelophetaantal calorieën.Kiesbijvoorkeurwater,thee,koffie(zwart)endrankjesonder30kcalper100ml. Weesmatigmetalcohol,wantdaarvandroogjesnelleruit.

Drankenvanmeestnaarminstgezond

1.water

2.theeofzwartekoffie

3.lightfrisdranken

4.vruchtensapenvollemelk

5.frisdrankenbier.

Koffieencholesterol

Koffiebonenbevatteneenvettigestofdiehetcholesterolkanverhogen.Bijfilterkoffieblijft dezestofachterindekoffiefilter.Bijkoffiegemaaktmeteendoordruksysteem,espressokoffie ofTurksekoffiekomtdezestofwelinhetkopjeterecht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron: www.harstichting.nl.

Zout

Perdageetjegemiddeld9gramzout.Hierbijgaathetomnatriumchlorideendeze9grambevat 3,5gramnatriumen5,5gramchloride.DeGezondheidsraadbeveeltaanommaximaal6gram zoutteeten.Demeestevoedingsstoffenbevattenweinigtotgeenzout.Ditgeldtbijvoorbeeld voorvlees,vis,melk,granen,groenteenfruit.Hetmerendeelvanhetzoutwordtdoorfabrikanten toegevoegd.Vooralinkant-en-klaarmaaltijdenwordtveelzouttoegevoegd.Zoutisimmers eensmaakversterker.Ooksoep,brood,worstenkaasbevattenveelzout.Verschillende organisatiesproberendittoevoegenvanzoutdoorbedrijventebeperken.Zozijnerafspraken metbakkersgemaaktomhetzoutgehaltevanbroodterugtebrengen.Maarnietalleen fabrikantenvoegenzouttoe,zelfdoenwevaakookredelijkwatzoutbijonsvoedsel,vooralbij hetbereidenvandewarmemaaltijd.

Soortenzout

Hetnatriuminhetzoutzorgtvooreenongunstigeffectopjegezondheid.Erzijnverschillende soortenzouttekoop,waaronderkaliumchloride.Hetnatriumisgeheelofgrotendeelsvervangen doorkalium.Hetishelaaswelwatduurder,maarbetervoordegezondheid.Daarnaastishet belangrijkomjodiumhoudendzouttekopen.Jodiumtekortheeftalsgevolgdatdeschildklier tragergaatwerken.

Zoutmetmindernatriumis gezonder.

Effectvanzout

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zoutverhoogtdebloeddruk.Eenhogebloeddrukverhoogtdekansophart-en vaataandoeningen.Overheteffectlopendemeningenuiteen.Sommigeinstantiesgevenaan dathetverlagenvandezoutconsumptievan9naar6gramhetaantalsterfgevallenmet5000 perjaarverlaagt.Hetvoedingscentrumgaatuitvan2500sterfgevallen.Bijmensendiealeen

hogebloeddrukhebben,isheteffectvaneenverminderingvanzoutgroterdanbijmensen zonderhogebloeddruk.Debloeddrukdaaltbijelkegramverminderingongeveer1millimeter kwik.

AanbevolenDagelijkseHoeveelheid(ADH)

Vooreengezondevoedingishetookbelangrijkdatjevoldoetaandegemiddeldaanbevolen dagelijksehoeveelheidvandediversevoedingsstoffenenvoedingsmiddelen.Alsjevoldoetaan derichtlijnenvanhetVoedingscentrum,voldoejeookaandezehoeveelheden.Opinternetvind jeookde ADH voordediversevitaminesenmineralen.Ditisuitgesplitstnaarleeftijdenmeestal ooknaargeslacht.Zohebbenvolwassenmannen1mgvitamineAnodig.Voorvolwassen vrouwenisdat0,8mg.Zorgdatjenietmeerdan3mgbinnenkrijgt.VanvitamineB1hebjeals volwassenen1,1mgperdagnodig.VoorkinderenligtdeADHietslager,envoorvrouwendie zwangerzijnofborstvoedinggevenietshoger.

Veelgebruiktetermen

• ADH:aanbevolendagelijksehoeveelheid.Ditisdehoeveelheidvoedingsstofdiegezonde mensenvolgensdeGezondheidsraaddagelijksnodighebben.

• µg(mcg)=microgram=1/1000milligram

• mg=milligram=1/1000gram.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gemiddeldaanbevolendagelijksehoeveelheden

voedingsstoffen

Keurmerkenenlogo’s

Erbestaanverschillendekeurmerkenenlogo’sdiemetvoedingengezondheidtemakenhebben.

Demeestvoorkomendekeurmerken/logo’szijn:

• HappyToothkeurmerk

• Nutri-Score

• glutenvrijlogo

• verantwoordfrituren

• keurmerkvoordierenwelzijn

• keurmerkvooreerlijkehandel,zoalshetMaxHavelaar-keurmerk.

Voordeleefstijlcoachzijndeeerstetweehetbelangrijkst.Daarnaastishetwelbelangrijkom cliëntentewijzenophetbestaanvanlogo’sals glutenvrij

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/keurmerken.aspx Logo’s(Voedingscentrum).

HappyToothkeurmerk

Ditkeurmerkzitopproductendiealstandvriendelijkwordenbeschouwd.Dezeproducten veroorzakengeengaatjesengeentanderosie.VoordathetHappyToothkeurmerkgebruikt magworden,moethetproducteerstgetestzijnoptandvriendelijkheid.Hoetandvriendelijk hetproductis,hangtondermeerafvandezuurgraad:elkekeeralsjeietseetofdrinktwordt hetietszuurderindemond,waardoorhettandglazuurwordtaangetast.

Nutri-Score

Nutri-Scoreiseenvoedselkeuzelogovandeoverheid.Hetgeeftproductenopbasisvanhun samenstellingeenbepaaldescore.DescorelooptvanA(groen)totenmetE(rood).Alsjevoor hetschapstaat,kunjebijvoorbeeldzienwelkepizza’sofkoekjesvolgensNutri-Scoreeenbetere samenstellinghebben.Hetadviesisomhetlogovooraltegebruikenvoorproductenbuitende SchijfvanVijf.Nutri-Scorezegtnamelijknietaltijdietsoverdegezondheidvaneenproduct.

DeNutri-scorekomttotstanddoorhetoptellenenaftrekkenvanpositieveennegatieve bestanddelenvaneenbepaaldproduct.Positievebestanddelenzijndehoeveelheideiwit,vezel, groente,fruit,peulvruchten,notenenbepaaldeoliën.Dezewordenafgetrokkenvandepunten voornegatievebestanddelen(hoeveelheidenergie,verzadigdvet,suikerenzout).Daarom

moetjenietalleennaardekleurkijken,maarooknaardeonderlingescores.Zokaneenproduct metveelzoutofsuikertochopeengoedescoreuitkomenalserbijvoorbeeldgenoegeiwitof groenteinzit.

https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/packaging-nutri-score-letter-b-vector-2264165137 Nutri-Score.

Belangvandriemaaltijden

Eenveelgehoordadviesisdatjehetbestehetetenkuntverdelenoverdriemaaltijden,waarbij allemaaltijdenongeveerevengrootzijn.Hetnadeelvaneenmaaltijddieveelgroteris,kanzijn dathetlichaamdeovertolligevoedingsmiddelenopslaatindevormvanvet.Tussendoortjes zoudenonnodigzijn,driemaaltijdenisvoldoende.Eenextraargumentkomtuitdehoekvan detandartsen.Bijdriemaaltijdenwordendetandenslechtsdriekeerbelaagddoorsuikersen zurendiehetgebitaantasten.Alleenvoormensenmetdiabeteswordteenuitzonderinggemaakt, diekunnenbeterhetetenverdelenoverwatmeermaaltijden,zodathetbloedglucosegehalte zoconstantmogelijkblijft.Tochisnietiedereenhethiermeeeens.HetVoedingscentrumstelt daternaastdedriemaaltijdenookruimteisvoordrietussendoortjesperdag.Derichtlijnis hierbijdathetperkeerommaximaal110kcalmaggaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Belangvanontbijt

Erwordtvaakgezegddatvooralhetontbijtbelangrijkisenbijdraagtaaneengezondgewicht. Erzijntheorieëndieervanuitgaandatbijhetoverslaanvanhetontbijt,jelichaamonbewust overschakeltnaareenlagerenergieverbruik.Ookzouhetoverslaanvanhetontbijteennegatieve invloedhebbenopdeconcentratie.Hetbelangvanhetontbijtenderoldiehetontbijtspeelt bijeengezondgewichtisechternieteenduidigbewezen.Welblijktregelmaatinheteetpatroon

eenbelangrijkeroltespelen.Indieziniseenontbijtbelangrijk.Zoblijktdatmensendiealtijd ontbijtengemiddeldgenomenbewusteromgaanmethungezondheidenmethunvoedingdan mensendiehetnietzonauwnemenmethetontbijt.HetVoedingscentrumgeeftwelhetbelang aanvanontbijtenvoorhetbehoudvaneengezondgewicht.Hetiswelbelangrijkombijhet ontbijtvolkorengranentotjetenemen.Datkandoorvolkorenbrood,maarookdoor graanproductenalsmuesli.

Bekijkhetfilmpje ‘OntbijtfilmOnderbouwNationaalSchoolontbijt’.

DelunchisinhetNederlandsevoedingspatroonmeestaleenbroodmaaltijdendaardooreen belangrijkeetmomentvoorhetstimulerenvandebrood-endaarmeedevezelconsumptie.De lunchleentzichookvoorhetstimulerenvandegroente-,fruit-envisconsumptie(groente, rauwkostsalades,fruitenvisalsbeleg).

DewarmemaaltijdisinhetNederlandsevoedingspatroondemaaltijdwaarinzogoedalsaltijd groentewordtgegeten.Daaromisaandachtvooreengoedsamengesteldewarmemaaltijdvan belang.

Tussendoortjesensnacks

Dediscussieoverhetaldannietetenvantussendoortjesisminderzinvoldandediscussieover ongezondeengezondetussendoortjes.Hetisvooralbelangrijkommensenervanbewustte makenwatjehetbestekuntnemenalsjetrekhebt.

Gebak

Zininietslekkersbijdekoffie,maarwatkunjedanhetbestenemen?Deverschillentussende diversegebakssoortenzijnvrijgroot.Hetverschilzitvooralindehoeveelheidverzadigdevetten eninietsminderemateinhetaantalkcal.Methetaantalkcalisopzichnietzoveelmis,mits jehetookweerverbrandt.Anderswordendekoolhydratenomgezetinvet.

Meestongezond

Donut

Gevuldespeculaas

Mokkataart

Bosschebol

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Minstongezond

Vruchtenvlaai

Rijstevlaai

Appeltaart

Zeeuwsebolus

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/sweet-strawberry-glazed-donuts-sprinkles-on-2276533661 Donut=donot.

Candybar

HetetenvaneenMars,BountyofTwixkunjenatuurlijkbeterlaten,maaralsjedelekkeretrek nietkuntonderdrukkendanmaakthettochnogwelverschilwatjedanneemt.

Meestongezond

Bounty(vierkeerzoveelverzadigdvetalseen Nuts)

Minstongezond

Nuts

Twix Mars (School)koek

MilkyWay

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetisinNederlandeengewoontegewordendatkindereneenkoekmeenaarschoolnemen. Dezogenoemdeschoolkoekenwordengoedverkocht.Deverschillentussendediverse koeksoortenzijnwatbetrefthetaantalcalorieënnietzoheelgroot.Welzijnergroteverschillen indehoeveelheidverzadigdvet.

Aantebevelenschoolkoekenzijnkruidkoek,ontbijtkoekenrijstwafel.Dekruidkoeken ontbijtkoekbevattenwelredelijkwatcalorieën,maarnietofnauwelijksverzadigdevetten.

Snacks

InNederlandwordtredelijkwatgefrituurd.Vanfriturenwordenproductenergvet.Enveelvet levertveelcalorieën.Gelukkigwordtersteedsvakerfrituuroliegebruikt.Frituuroliebevatvooral onverzadigdvetenisdaaromgezonderdanhardfrituurvet,datvaakveelverzadigdvetbevat. Daarnaastishetbelangrijkomgeenmayonaisetegebruiken,maarfritessaus.Fritessausbestaat vooraluitwaterenvoorderestuitplantaardigeoliedierijkisaanonverzadigdevetzuren.

Meestongezond

Kaassoufflé

Croissantham/kaas

Saucijzenbroodje

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Minstongezond

Kipcorn

Knakworst

Loempia

Kroket

Frisdrank

Jekrijgtveelmeercalorieënbinnendoordrinkendanjedenkt.Datgeldtzekervoorfrisdrank. Frisdrankmaaktnietalleendik,maarisookslechtvoorjetanden.Eenglascola,sinasofcassis bevatongeveer100kcal.Maarookdevruchtensappenbevattenveelcalorieën.Sommige dubbeldrankenvruchtensapkomenvooreenlongdrinkglasindebuurtvande150kcal.Hetis geenofficiëlenorm,maareenaantalwetenschappershoudthetopmaximaaléénglasfrisdrank perdag.

Bierenwijndoeneveneenseenaardigeduitinhetenergiezakje.Bierzietopongeveer110kcal eneenglasrodewijngaatrichtingde125kcal.

Erzijnbestalternatievenvoorfrisdrank.Hetbestealternatiefisnatuurlijkwater,maarjekunt ookdenkenaanproductenalsRoosvicee(20tot30kilocalorieënperglas)oflightproducten. Zoziterincolalightvrijwelniets.Sommigemensenhebbenietstegenlightproducten,afgezien vandeanderesmaak,vanwegedetoevoegingvanzoetstoffen.Debekendstezoetstofis aspartaam.Sommigenbewerendataspartaamkankerverwekkendzouzijn.Vrijwelalle wetenschappersgaanermomenteelvanuitdatditnietzoisendataspartaameenveilige zoetstofis.

Leesdeverdiepingsstof ‘Aspartaamengezondheid’

Gezondheidsclaimsensuperfood

Verschillendevoedingsmiddelenfabrikantenclaimenallerleigezondheidseffectenvoorhun producten.Claimsoverstoffendieeengezondheidsbevorderendeffecthebben,zijnalleen toegestaanalszewetenschappelijkzijnonderbouwdentoegelatenvolgensdeEuropeseclaims verordening.Neemalsleefstijlcoachclaimsniettegemakkelijkvoorwaaraan,maarcontroleer ofdebetreffendeclaimwelechterkendis.Gaookniettegemakkelijkmeemetallerlei superproductenendiëten.ZoekeerstbijhetVoedingscentrumofbinnendewetenschappelijke literatuurnaarvoldoendebewijs.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/bowl-spoon-chia-seeds-closeup-1928369915 Chiazaad.

Plantensterolen

ZosteltBeceldathunpro-activproducten,dieplantensterolenbevatten,hetcholesterolgehalte metongeveer10%verlagen.Declaimoverplantensterolenisin2009goedgekeurddoorde EuropeseCommissie.DaarbijbaseerdedeEuropeseCommissiezichopeenadviesvande EuropeseAutoriteitvoorVoedselveiligheid(EFSA),diezichweerbaseerdeopwetenschappelijk onderzoekwaarinwordtbevestigddatconsumptievanplantensterolenhetLDL-cholesterol kanverlagenendateenverlagingvanhetLDL-cholesterolhetrisicoopcoronairehartziekten kanverlagen.

Leesdeverdiepingsstof ‘Hoewerkenplantensterolen?’.

Probiotica

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

EenandereclaimbetrefthetdrankjeYakult.Ditbevatprobioticaenditzoudedarmwerking verbeteren,darmklachtenofallergischereactiesverminderenendeweerstandverhogen.Deze claimisechterniettoegekendenerisonvoldoendewetenschappelijkbewijsvoordewerking vanprobiotica.Probioticazijnlevendebacteriën.Erbestaanverschillendesoortenprobiotische bacteriën.

Antioxidanten

Eenverzamelingstoffenwaaraaneveneensgrotegezondheidswaardetoegekendwordt,zijn dezogenoemdeantioxidanten.Antioxidanteniseenverzamelnaamvoorstoffenalsdevitamines EenCenspoorelementen.Dezekomenvooralvooringroenteenfruitenvolgenssommige

mensenvooralindezogenoemdesuperfoods.Antioxidantenvangenvrijeradicalenweg.Dit zijnstoffendieinongunstigegevallenschadekunnengevenaancellenenweefsels.Zokunnen antioxidantenhelpentegendezebeschadigingendaarmeemogelijkopdelangetermijnziekten alskankerenhart-envaatziektenvoorkomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VolgenshetVoedingscentrumheefthetslikkenvansupplementenofhetetenvansuperfoods metantioxidantengeenextragezondheidseffect.Viajenormalevoedingspatroonkrijgjeal genoegantioxidantenbinnen.

Superfoods

Eenduidelijkeomschrijvingvansuperfoodsbestaatniet.Hetgaatomvoedingsmiddelenmet eenhooggehalteaanvoedingsstoffen,zoalsvitamines,mineralenenantioxidanten.Deze voedingsmiddelenzijndooraldezebestanddelenbijzondergezond.Sommigemensengaan nogverderenbewerendathetlibidoverhoogdwordt,hart-envaatziektenendepressies voorkomenwordenendathuidverouderingvertraagt.Helaaszijndezegezondheidseffecten nauwelijkswetenschappelijkonderbouwd.

Voorbeeldenvansuperfoodszijn:

• goji-bessen

• tarwegras

• speltbrood

• chiazaad

• zeewier

• quinoa.

Daarnaastwordenookgewoneproductentotdesuperfoodsgerekend.Hierbijkunjedenken aanbessen,rodedruiven,broccoli,tomaten,knoflookengroenethee.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/glass-fresh-wheatgrass-juice-on-white-2008246061 Tarwegras.

COPYRIGHTBOOM

Opdracht13 Woordspingezondevoeding

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’

a. Maakeenwoordspinmetinhetmidden ‘gezondevoeding’.Omdebeurtbedenkenjullie ietswatvolgensjulliemetgezondevoedingtemakenheeft.Alsjenietsmeerweet,magje passenengaatjebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetgezonde voedingtemakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

Opdracht14 Discussie:schijfofzandloper?

Verdeeldegroepintweeën.DeenehelftbestudeertdeSchijfvanVijfendeanderehelftde Voedselzandloper.Voereendiscussieoverbeidemodellen.DeenehelftverdedigtdeSchijfvan VijfendeanderehelftdeVoedselzandloper.Komsamentoteenconclusieoverbeidemodellen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht15 Voedingsvakken

DeSchijfvanVijfbestaatuitvijfvakkenmetdaarinallerleivoedingsmiddelen.Indeserie ‘Eten enWeten’ komenallevakkenaanbod.

Bekijkdefilmpjes ‘Groenteenfruit’, ‘Brood’, ‘Drinken’, ‘Vis’, ‘Zuivel’, ‘Vlees’ en ‘Watzijngezonde enongezondevetten?’

Bekijkdefilmpjesentrekconclusiesvoorjetoekomstigeberoep.

Opdracht16 Hygiëne

VeiligomgaanmetvoedingiseenvandeaanbevelingenvanhetVoedingscentrum.

a. Watzijnvolgensjoudegrootsterisico’srondomvoedselveiligheid?

b. Geefzesbelangrijkemaatregelendiejeophetpuntvanveiligomgaanmetvoedingkunt nemen.

Opdracht17 Voorlichtinggezondevoeding

Dezeopdrachtdoejeingroepjes.

a. Verdeeldevolgendeopdrachtenoverdegroep:

Eenoftweegroepjesbereideneenvoorlichtingovergezondevoedingvoorgerichtopgroep 1en2vandebasisschool.Eenoftweegroepjesdoenditvoorgroep3en4.Eenoftwee groepjesdoenditvoorgroep5en6eneenoftweegroepjesdoenditvoorgroep7en8.

b. Bereiddevoorlichtingvoor,maarontwikkelook(eendeelvan)mogelijk voorlichtingsmateriaal(lesmateriaal)voordebetreffendegroepen.

c. Voerdevoorlichtinguit.

COPYRIGHTBOOM

d. Geefelkaarfeedbackopdevoorlichtingenhetmateriaal.

Opdracht18 Specifiekevoorlichting

Devolgendemensenvragenjeomvoedingsadvies.Geefantwoordophunvragen.

a. MevrouwvanHeeschheefteentehogebloeddrukenwilwetenopwelkemanierzehet bestekanminderenmetzout.

b. MeneerHagemijereetgraaggebak.Hijheeftechterwatlastvanovergewichteneenietste hoogcholesterolgehalte.Hijvraagtzichafwelkegebaksoortenhijhetbestekaneten.

c. Instudentenhuis ‘Perron0’ inWageningenfriturenzegraag.Destudentenwillendeze traditiegraagvoorzetten,maarvragenzichafopwelkemanierzehetbestekunnenfrituren enwatzehetbestekunnenfrituren.

d. FritsneemtvoordelekkeretrekzonuendaneenMars,Bounty,Twixofietsdergelijks.Hij vraagtzichafwathijhetbestekannemenalshijlekkeretrekkrijgt.

e. Esraheeftmeestalnietzoveeltijdomteontbijten.Zeheeftweleensgehoorddatditniet zogezondis,maarzekerwetendoetzedatniet.Moetzetochdetijdnemenomteontbijten? Enwatkanzedanhetbesteetenalsontbijt?

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht19 Keurmerkenenlogo’s

a. Bekijkdevolgendelogo’s.

Logo1:

Logo4:

Logo2:

Logo3:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Watbetekenendelogo’s.Beschrijfperlogowathetbetekent.

c. Opwelkelogo’sletjijzelf?Leguitwaaromjedatwelofnietdoet.

Opdracht20 Gezondheidsclaims

Allesovervoeding,endanmetnamegezondevoeding,isin.Verdiepjeinde(on)waarheidmet betrekkingtoteenofmeerderevandezeonderwerpen.Watvindjij?

1.probiotica

2.omega3-vetzuren

3.tweemiljoenNederlandershebbeneentekortaanvitamineD

4.bietensap,vooralvoorduursporters

5.plantensterolen

6.aspartaam

7.quinoa

8.rawfood

9.antioxidanten

10.speltbrood.

5.5EetgedragvanNederlanders

Voedselconsumptiepeilingen(VCP)

Degetallendiebekendzijnoverziekteensterftedoorongezondevoeding,overgewichten gerelateerdeklachtenkomenvooraldooronderzoekvanhetRijksinstituutvoorVolksgezondheid enMilieu(RIVM).Dezogenoemdevoedselconsumptiepeilingen(VCP’s)wordenomdevijfjaar uitgevoerd.Deeerstepeilingisin1987uitgevoerd.Demeestrecenteisgepubliceerdin2023 engaatover2019-2021.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ConclusieVCP2019-2021

Deslotconclusievandezelaatstepeilingisheelpositief:Nederlandeetendrinktsteedsgezonder!

UitditonderzoekblijktdatNederlandersmeerplantaardigeproducten,zoalsgroenteenfruit, ongezoutennotenenpeulvruchten,etenenminderroodenbewerktvlees.Ookdrinkenwe mindersuikerhoudendedranken.Dezeverbeteringenzijnbijzowelkinderenalsvolwassenen tezien.

TochvoldoetdemeerderheidnognietaandeRichtlijnengoedevoeding.Daaromblijftmen hamerenophetetenvanvoldoendegroenteenfruitenvolkorenproducten.

Debelangrijksteconclusiesuitdepeilingzijn:

• flinkestijginggroenteenfruit

UitdenieuwepeilingblijktdatNederlanders(7totenmet69jaar)meergroenteperdag eten.In2007wasdit128gramperdagendatgroeidein2012naar135gram.Indelaatste peilingblijktdatwegemiddeld163gramgroenteeten.

Hetpercentagevolwassenendataanderichtlijnvoorgroentevoldoet,verdubbeltdaarmee naar29%.Bijdevorigepeilingwasditnog16%.Ookdefruitconsumptieperdagstijgtdoor: van103naar117ennu129gramperdag.

• mindervlees

Nederlandersetenforsminderroodenbewerktvlees.Tenopzichtevan2007isditmetruim 20%gedaald.

• mindersuikerhoudendedranken

Wedrinkenooksteedsmindersuikerhoudendedranken(frisdrankenofvruchtensappen). Zodaaldehetaantalgramperdagvan382indeperiodevan2012tot2016naar240gram nu.Erwordtmeertheeenwatergedronken.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.wateetnederland.nl/resultaten/richtlijnen/alle_richtlijnen VoldoenaanRichtlijnengoedevoeding.

WateetNederland

• Nederlandersconsumerengemiddeld3,1kgetenendrinkenperdag.Tweederdehiervan zijndranken.Dehoeveelheidverschiltperleeftijdsgroep:peutersetenendrinkencirca1,6 kgperdagenmannenindeleeftijdvan18-50jaaretenendrinkengemiddeldhetmeest met3,7kgperdag.

• Niet-alcoholischedranken,brood,granen,rijstenpasta,zuivelenzuivelvervangersen vettenenoliënwordenbijnadagelijksgegetenofgedronken.

• Desamenstellingvandevoedingverschilttussendeleeftijdsgroepen.Kinderenetenof drinkenrelatiefmeerzuivelenzuivelvervangersendrinkenminderdanvolwassenen.

• Bijna85%vanalhetetenendrinkenwordtdoorNederlandersthuisgeconsumeerd.Koek engebak,fruit,notenenolijven,bouillonenniet-alcoholischedrankenwordenrelatief meerbuitenshuisgeconsumeerd.Vis,schaal-enschelpdierenenalcoholischedranken wordenrelatiefvakerineenrestaurantgeconsumeerd.

• Kinderenetenendrinkengemiddeldop7momentenperdag,volwassenenop10momenten.

Bron: Conclusies|WateetNederland.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Levensverwachting

AlsjenaardelevensverwachtingvanmannenenvrouweninNederlandkijkt,iserovereen periodevan100jaarveelveranderd.Jongensdienugeborenworden,bereikengemiddeldeen leeftijdvanongeveer80jaar.Bijmeisjesligtditrondde83jaar.HetCBSverwachtdatde levensverwachtingop65-jarigeleeftijd20,93jaarzalzijnin2027.Datwilzeggendatde65-jarigen in2027gemiddeldbijna86jaarworden.

Tochisdezeeeuwhetaantalziekte-ensterfgevallenalsgevolgvanovergewichtenongezonde voedingweertoegenomen.Gezondheidsverliesistoetekennenaandiabetes,hart-en vaatziekten,enverschillendevormenvankankerdoorteveelenteongezondeten.Dekansop

ziekwordendoorovergewichtisgroot.Volwassenenmeternstigovergewichthebbenvijftot twaalfkeerzoveelkansopdiabetes,entweetotdriekeerzohogekansophartziekteneneen aantalvormenvankanker.Indeparagraafoverdegezondheidsrisico’svanongezondeten, wordthiernaderopingegaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vetzurenenvis

Ongezondevoeding,zoalshetetenvanverkeerdevetten(verzadigdeentransvetzuren)vergroot dekanssterkophetkrijgenvanhart-envaatziekten.Derichtlijnisomboter,hardemargarine enbak-en-braadvettentevervangendoorzachtemargarine,vloeibaarbak-en-braadveten plantaardigeoliën.Dezerichtlijnwordtdoorsteedsmeermensenopgevolgd.Vandevettenen oliënbestaatmomenteel84%uitzachtevetten.

Nederlandsevolwassenenetengemiddeld21gramvettenenoliënperdag,waarvan18gram zachtevettenenplantaardigeoliën.Mannenetenmeervettenenoliën(25g/dag,waarvan21 gramzachtevettenenplantaardigeoliën)danvrouwen(17g/dag,waarvan14gramzachte vettenenplantaardigeoliën).

Groenteenfruit

Derichtlijnenvoorgroenteenfruitzijnvrijhelder.Hetgaatperdagom200gramgroenteen tweestuksfruit(200gram).Aangeziensteedsvakermensenfruitverwerkentotbijvoorbeeld eensmoothie,wordtfruiteveneensuitgedruktingrammenendangeldtookvoorfruithet minimumvan200gramperdag.

Nederlandersetengemiddeldzo’n165gramgroenteperdag.Ruimeenkwart(27%)voldoet aanderichtlijnvanminimaal200gram.Hetvoldoenaandezerichtlijnneemttoemetdeleeftijd enishethoogstindecategorie65-79jaar.Erbestaatnauwelijksverschiltussenhetetenvan groentebijmannenenvrouwen.Hoogopgeleidemannenetenmeergroentedanpraktisch opgeleidemannen.

Voorwatbetreftfruitligthetgemiddeldeop130gramperdag.Slechts19%voldoetaande richtlijn.Hetpercentagevolwassenendattenminste200gramfruitperdageet,neemttoemet deleeftijd.

Hoogopgeleidevolwassenenetengemiddeldmeerfruit(147g/dag)danmidden-enpraktisch opgeleidevolwassenen(123en116g/dag).Hetpercentagemannendattenminste200gram fruitperdageet,ishogerbijhoog-enmiddenopgeleidemannen(22%en17%)danbijpraktisch opgeleidemannen(13%).Hetpercentagevrouwendattenminste200gramfruitperdageet, ishogervoorhoogopgeleidevrouwen(27%)danvoormiddenopgeleidevrouwen(15%).

Zoutenvoedingsvezels

Deaanbevolenhoeveelheidzoutisminderdan6gramperdag.Ruim80%voldoethiernietaan engebruiktmeer.Gelukkigneemthetdelaatstejarenwelaf,maarhetblijfthoog.Uitonderzoek in2020bleekdatmannengemiddeld10.9gramzoutperdaggebruikenenvrouwen8.5.

Dehoeveelheidvezelsdiewenodighebben,hangtsamenmetdehoeveelheidenergiedieje verbruikt.Hoehogerjeenergiebehoefte,hoemeervezelsjevoedingmoetleveren.Vrouwen hebbeniniederegeval25gramvezelsperdagnodigenmanneniniedergeval30gramperdag (Voedingscentrum).DestichtingDarmgezondheidgaatuitvan30-40gramperdag.Slechtszo’n 10%voldoethieraan.

Peulvruchten

Derichtlijnisomelkeweekpeulvruchtenteeten.DeNederlanderdoetditgemiddeldéénkeer pertweeweken.Mannenetenietsvakerpeulvruchtendanvrouwen.

Opdracht21 Voedingsnormen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

WatzijndenormenvandeGezondheidsraadvoordevolgendeproducten?

• groenteenfruit

• vetzurenenvis

• zout

• vezels.

Opdracht22 Eetgewoonten

Bekijkhetfilmpje ‘Weetenteveel,tevetentezout’.

a. Vindjehetgedraginhetfilmpjeherkenbaar?

b. Geldtditookvoorjou?Waaromwel/niet?

Opdracht23 EetgedragNederlanders

a. Hoeveelprocentvandemannenenvrouwenvoldoetaandegroente-enfruitnorm?

b. Hoeveelprocentvandemannenenvrouwenvoldoetaandenormvoorvetzurenenaande visnorm?

c. Hoeveelprocentvandemannenenvrouwenvoldoetaandezoutnorm?

d. Hoeveelprocentvandemannenenvrouwenvoldoetaandevezelnorm?

e. Welkeconclusie(s)kunjehieruittrekken?

f. Steldatjeeencampagneopmoetzetten,gerichtopeenvandedezenormen.Opwelke normzoujedezecampagnerichten?Hoezoujediecampagnevormgeven?

5.6Gezondheidsrisico’svanongezondeten

Voordegezondheidisvoedingeenvandebelangrijksteleefstijlfactoren.Hetnietvoldoenaan derichtlijnenvandeSchijfvanVijfleidttoteenongunstigevoedingssamenstelling.

Ditblijktgroteconsequentiestehebbenvoorjegezondheid.Nederlandersetenvooralteveel verzadigdeentransvetzurenenetenteweinigvis,groenteenfruit.

Deviergrootsteproblemen

1.eenhogereenergie-innamedanhetenergieverbruik,waardoorovergewichtenobesitas ontstaat

2.eenongunstigevetzuursamenstellingvandevoeding,waarbijhetpercentageverzadigd vetentransvettehoogligt

3.eentelageconsumptievangroente,fruitenvis

4.eentehogezoutinname.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenongezondeetpatroonleidtonderanderetotovergewichtenobesitas.Ernstigovergewicht heeftgroteconsequentiesvoorjegezondheid.Alsjedeeffectenvanongezondevoedingen ernstigovergewichtbijelkaaroptelt,isdievergelijkbaarmetheteffectvanroken.Jaarlijksleidt overgewichteneenongunstigevoedingssamenstellingelkafzonderlijktotongeveer40.000 nieuwegevallenvandiabetestype2,hart-envaatziektenenkanker.Daarbijleidteenongunstige voedingssamenstellingtottweekeerzovaaktotsterftealsovergewicht.In2012trokdeVNde conclusiedatwereldwijdeenongezondvoedingspatroonmeerrisico’soplevertvoorde volksgezondheiddanroken.Ditalarmerendeberichthadvooraltemakenmetdeenorme toenamevanovergewichtenobesitas,vooralonderkinderen.

Derelatietussenhetvoedingspatroonenallerleiaandoeningenheeftvooraltemakenmetde gevolgenvanovergewicht,eentehoogcholesterolgehalteeneenverhoogdebloeddruk.Een energierijkvoedingspatroonverhoogtdekansopovergewicht,datvervolgensweerhetrisico verhoogtopdiabetestype2,hart-envaatziekten,artroseenbepaaldevormenvankanker.De effectenvanovergewichtenobesitasvoordegezondheidkomenuitgebreidin ‘Overgewicht enafvallen’ aandeorde.In ‘Hart-envaatziekten’ wordtnaderingegaanopderelatietussen dezeaandoeningeneneenhogebloeddrukeneentehoogcholesterolgehalte.

DALY’senziektelastongezondevoeding HetgezondheidsverlieswordtuitgedruktinDALY’s.DitstaatvoorDisability-AdjustedLifeYears. GemeteninDALY’sbedraagthetjaarlijkseverliesdoorongezondevoedingongeveer250.000 DALY’s.Nietiedereenmeteenongezondvoedingspatroonheeftookobesitas.Voorobesitas komendaarnogongeveer150.000DALY’sbij.Eenongezondeetpatroonleidttoteenverlies vangemiddeld1,2levensjaren.

VolgensrecentonderzoekvanhetRIVMisdeziektelastdoorongezondevoeding8,1%. (LR_012065_131709_Factsheet_ongezonde_voeding_V5.pdf(rivm.nl)).

Ziektelast

Dehoeveelheidgezondheidsverliesineenpopulatiedieveroorzaaktwordtdoorziektenwordt ziektelastgenoemd.Ziektelastbestaatuittweedelen:jarenverlorendoorvroegtijdigesterfte enjarengeleefdmeteenziekte.ZiektelastwordtuitgedruktinDALY(Disability-Adjusted Life-Years).Overgewichtdraagtvoor5,2%bijaandeziektelasteneenhoogcholesterolgehalte voor1,6%.Teveelzout(1,9%),teweinigfruit(1,8%),teweinigvis(1,5%),teweiniggroente (0,5%)enteveelverzadigdvet(0,3%)drageneveneensbijaandeziektelast.

Bron: Ziekten|Voedingscentrum.

Eigenervaringgezondevoeding

HetmerendeelvandeNederlandersvoldoetnietaandeRichtlijnengoedevoeding.Alsjeaan Nederlandersvraagthoezeheteigenvoedingspatroonervaren,dangeeft67%aangezondte eten.Slechts3%geeftaan(zeer)ongezondteeten.Voordeleefstijlcoachvormtheteenuitdaging omdekloofteoverbruggentussenhoemenheteigenvoedingspatroonbeleeftenwatecht gezondetenis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2023/on--gezonde-leefstijl-2022-opvattingen-motieven-en-gedragingen/2--on--gezond-eten Belevingvaneigeneetpatroon(CBS).

Ongezondvoedingspatroonenchronischeziekten

Eenongezondvoedingspatrooniseenbelangrijkerisicofactorvooreenaantalchronische ziekten,waarondersommigevormenvankanker,hart-envaatziekten,endiabetestype2.Een hogeinnamevanverzadigdevetzurendraagtbijaanhetrisicoophart-envaatziektenviaeen verhoogdcholesterolgehalte.Deconsumptievanteveelzoutverhoogtdebloeddruk,watook eenrisicoisvoorhart-envaatziekten.

Ongezondevoedingenvolksgezondheid

Ongezondevoedingisvaninvloedopdevolksgezondheid.Zekanleidentothart-en vaataandoeningen,kankerendiabetes,deelsookindirectviaeenhogebloeddruk,hoge bloedsuikerspiegel,overgewichtenhoogcholesterol.Ongezondevoedingdraagtnaarschatting metruim8%bijaandeziektelastinNederland.Jaarlijksgaaner12.900mensenaandooden zorgthetvoor6miljardeuroaanzorguitgaven.

Bron: 2.(On)gezondeten(cbs.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Groenteenfruit

Hetomgekeerdegeldteveneens.Gezondevoedingwordtgekenmerktdooreengoedebalans vanallerleinoodzakelijkebouwstoffen,brandstoffen,vezels,vitaminesenmineralen.Eveneens behorenrichtlijnenvoordehoeveelheidvoedselbijeengezondvoedingspatroon.Hierdoor wordenrisico’sopziektenenovergewichtgeminimaliseerd.Zoverlaagteenvoldoendeinname vangroente,fruitenvezelrijkevoedinghetrisicoophart-envaatziektenenkanker.Ditgeldt vooralvoorkankerinhoofd-enhalsgebied,longkanker,slokdarmkanker,maagkankeren darmkanker.

Uitsteedsmeeronderzoekblijktdatdegezondheidseffectenvangroentehogerzijndandie vanfruit.Eenvezelrijkevoedingverminderthetrisicoopcoronairehartziektenenopdarmkanker. Aandeanderekantverhoogthetetenvanveelroodvleesenvleeswarendekansopdarmkanker. Erisnognietovertuigendaangetoonddateenvezelrijkevoedingookbeschermttegendiabetes mellitustype2.Totslotblijktdathetetenvanvoldoendegroenteenfruitbijdraagtaaneen juisteenergiebalans,waardoorovergewichtwordtvoorkomen.

Verzadigdevetzurenentransvetzuren

Uitonderzoekblijktdathetnuttigenvanteveelverzadigdevetzurenentransvetzurendekans opcoronairehartziektenvergroot.Omcoronairehartziektentevoorkomenisde vetzuursamenstellingbelangrijkerdandetotalehoeveelheidvet.Onverzadigdevetzurenhebben eengunstigeffectophetcholesterolgehalteinhetbloed,omdatzijhetgunstigeHDL-cholesterol verhogenenhetongunstigeLDL-cholesterolverlagen.Detotalehoeveelheidvetheeftgeen effectopkanker,mogelijkwelopdiabetes.Hetlijktaannemelijkdatverlagingvandetotale hoeveelheidvetzurenhetrisicoopdiabetestype2verlaagt.Detotalehoeveelheidvetzurenin devoedingheeftgeeneffectopwelktypekankerdanook.

Ooknugeldtweerhetomgekeerde.Gezondevoeding,metnamehetgebruikvanvisolievezturen, verminderthetrisicoopcoronairehartziekten.Ditkomtdoordatvisgezondeonverzadigde visvetzurenbevat,waaronderEPAenDHA.

Gebruikvanteveelzout

Gebruikvanteveelzoutkanleidentoteenverhoogdebloeddruk.Eenverhoogdebloeddrukof hypertensieverhoogthetrisicoophetkrijgenvan:

• CVA(cerebrovasculairaccident)

• coronairehartziekten

• hartfalen

• nieraandoeningen.

Wereldwijdishogebloeddrukverantwoordelijkvoordehelftvanhetaantalgevallenvan coronairehartziektenenberoertes.Uitonderzoekblijkteveneensdateenhogeinnamevan zoutengezoutenproductendekansverhoogtopmaagkanker.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beperktgebruikvanzoutleidttoteenverlagingvandebloeddrukendraagtdaarmeebijaan eenlagerrisicoophart-envaatziektenenberoertes.Hetvervangenvannatriumdoorkalium helptook.

Gebrekaanvitamines,mineralenensporenelementen Eengebrekaanbepaaldevitamines,mineralenensporenelementenkanleidentoteengrote variatieaanaandoeningen.ZokaneentekortaanvitamineDencalciumleidentotosteoporose. EentekortaanvitamineB12kanleidentottalvanklachten,zoalsspierzwakte,spierpijn, benauwdheidenvermoeidheid.EentekortaanvitamineB11(foliumzuur)vergrootbijzwangere vrouwendekansophetkrijgenvaneenkindmetspinabifida.IJzertekortkanleidentot bloedarmoede.Uitrecentonderzoekblijktdateentekortaanmagnesiumkanleidentoteen vergrotekansophetkrijgenvaneenhartaandoening.

Gezondevoeding

Gezondevoedingkankwartvanallekankersenhart-envaatziektenvoorkomen.

Naarschattingis25%vanallekankersdooreencombinatievanjuistevoeding,voldoende lichamelijkeactiviteiteneengezondlichaamsgewichttevoorkomen.Inzichteninde(complexe) relatietussenvoedingenkankernemennogaltijdtoemaargevenindetijdeenwisselend beeld.Zowerderin1997nogvanuitgegaandat30-40%vanallekankersdoorvoedingte voorkomenzijn.Ookdeincidentievanhart-envaatziektenzaldooreencombinatievanjuiste voedingenvoldoendeactiviteitmet20-30%afnemen.

Bron: www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding.

Opdracht24 Topvierongezondeten

a. AlsjekijktnaarheteetgedragvanNederlanders,vormendriegedragingenhetgrootste risicovoordegezondheid.Welkedriegedragingenzijndat?

b. Watzijnderisico’svanditeetpatroon?

Opdracht25 Eetgedragenziektes

a. Bekijkdegrafiekentrekeenaantalconclusies.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B(alcoholafhankelijkheidiséénwoord,AMB).

b. Leghetverbanduittussendevolgendegegevensindegrafiek:

• hogezoutinnameeneenverhoogdrisicoophartziekten

• lageconsumptievanfruiteneenverhoogdekansophartziekten,bepaaldevormenvan kankerenberoerte

• lageconsumptievanviseneenverhoogdrisicoophartziektenenberoerte.

Opdracht26 Zoutgebruik

Bekijkdefilmpjes ‘Minderzout,netzolekker’ en ‘Etenweteveelzout?’

a. Watzijnjouwconclusiesmetbetrekkingtothetgebruikvanzout?

b. Geefeenopsommingvanverschillendeaandoeningendiehetgevolgkunnenzijnvan overmatigzoutgebruik.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.7Inkaartbrengenvanhetvoedingsgedrag

DeLeefstijlcoachenhetinkaartbrengenvanhetvoedingsgedrag

Deleefstijlcoachheeftkennisnodigvandeverschillendevoedingsmiddelen,vandebelangrijkste richtlijnenovergoedevoedingenvandegezondheidsrisico’svanongezondeten.Uiteindelijk gaatheteromdatdeleefstijlcoachvoorlichtingenadvieskangevenenzonodigverwijstnaar

eengewichtsconsulentofdiëtist.Vooreengoedadviesmoetjehetvoedingspatroonvande betreffendeklantofklantengroepinkaartbrengen.Naasthetberekenenvandeenergie-inname enhetenergieverbruik,gaathetomhetanalyserenvanhetvoedingspatroon.Datdoejeaan dehandvanverschillendehulpmiddelen,zoalsvragenlijstenenvoedingslogboeken.

Vragenlijsten

Hetanalyserenvanhetvoedingspatroonkanmetverschillendehulpmiddelen.Erbestaateen enormevariatieaanvragenlijstenvankorttotlang,vanwetenschappelijkonderbouwdtot mindervalideenonbetrouwbaarenvandigitaaltotpapierenversies.

HetmerendeelvandevragenlijstenisafgeleidvandeSchijfvanVijfendehieraangekoppelde normenenrichtlijnen.Enkelevoorbeeldvragenzijn:

• Hebtueengezondgewicht?(vraaggerichtopdeenergiebalans)

• Eetuminimaaltweestuksfruitperdag?(fruitnorm)

• Eetuminimaaltweeonsgroenteperdag?(groentenorm)

• Eetuminimaaltweemaalperweekvis,waarvaneenmaalvettevis?(visnorm)

• Gebruiktuvloeibareboterofolieomintebakken?(vetzuurnorm)

Devragenkunnenookandersgesteldworden.Bijdevraagnaargroentekanookvoordeze formuleringgekozenworden:hoeveelgroenteeetuperdag?Ditgeldtookvoordevraagnaar vis.Vragenofmensenvoldoenaandenormvan6gramzoutperdagheeftnietzoveelzin. Waarschijnlijkisdeinschattingwatnuprecies6gramisvrijlastig.Omteachterhalenhoeveel enwatvoorzoutmensengebruiken,kunjedevolgendevragengebruiken:

• Voegtuzouttoeaanheteten?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

• Hoevaakperweekgebruiktukant-en-klaarmaaltijden?

• Watvoorzoutgebruiktu?(natriumzout,natriumzoutmetjodium,kaliumzout,kaliumzout metjodium?).

Daarnaastwordtermeestalookgevraagdnaar:

• regelmatigontbijt,lunchenwarmemaaltijdnuttigen

• innametussendoortjes(snoep,koek,gebak,snacks)

• innamechips,nootjesendergelijke

• gebruikvanzuivelproducten(vol,halfvolofmager)

• gebruikvan(volkoren)graanproducten

• gebruikvansuiker(koolhydraten)

• drankgebruik(water,thee,koffie,frisdrank,energiedrank,vruchtensap).

Enkelevoorbeeldenvanvragenlijstenzijn:

• EatingBehaviorPatternsQuestionnaire(uitgebreidewetenschappelijkevragenlijst)

• voedselfrequentie-vragenlijst(verschillendevarianten).

• NederlandseVragenlijstvoorEetgedrag(NVE)(nietvrijverkrijgbaar).

Bekijkdevoorbeeldenvanvragenlijstenopdewebsites.

DeEBPQiseenuitgebreidevragenlijstdiewerktmeteenvijfpuntsschaal.Devragenlijstgeeft nietalleeninzichtinwatiemandeet,maarookinwelkesituatiesengemoedstoestandiemand eet.Hetgaatvooralomhetachterhalenvanbepaaldegedragspatronen,bijvoorbeeldhet overmatiggaanetenofsnoepenbijsomberheid(mijnemotiesbeïnvloedenwatenhoeveelik eet)ofheteetpatroondatjehanteertwanneerjehetheeldrukhebt(Alsikhetdrukheb,eetik vakereensnackinplaatsvanlunch).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Devoedselfrequentie-vragenlijstbevatonderanderedevolgendeonderwerpen:

• maaltijdenpatroon

• algemeenvoedingspatroon

• voedingsmiddelengroepen:

– brood

– drank(water,koffie/thee,vruchtensap,lightdranken,gesuikerdedranken)

– desserts(yoghurt,opbasisvansoja,opbasisvanmelk,chocolademousse,ijs)

– noten,zaden

– fruit

– snacks(zoetesnacks,hartigesnacks)

– ontbijtgranen

– broodbeleg

– vis

– vlees

– gevogelte

– deegwaren/pasta

– aardappelen

– groente.

Daarnaastzijnerverschillendevragenlijstendiejedigitaalkuntinvullen.

Bekijkdevoorbeeldenvanvragenlijstenopdewebsites ‘Zuivelonline’, ‘WereldNatuurFonds’, ‘Destapnaargezonder’, ‘Persoonlijkegezondheidscheck’ en ‘Testjeleefstijl’

Eetdagboeken

Behalvevragenlijstenkunjeookgebruikmakenvaneendagboek.Jelaateencliëntgedurende eenperiodevanminimaaleenweekbijhoudenwathijallemaaleet.Erbestaanverschillende eetdagboeken.MijnEetmetervanhetVoedingscentrumiseenveelgebruikteetdagboek.Mijn Eetmeteriseeneetdagboekwaarinjedagelijksinvultwatjeeetendrinkt.Ditinstrumentlaat zienofjevoldoendevoedingsstoffenenenergiebinnenkrijgt.

MijnEetmetergeeftaanofjegemiddeldvoldoendevoedingsstoffenindejuistehoeveelheid binnenkrijgt.BovendienlaatMijnEetmeterzienhoeveelcalorieënjedagelijksnodighebten gebruikt.ErisvandeEetmeterookeenappbeschikbaar.

MijnEetmeterapp

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeMijnEetmeterappgeeftpersoonlijkevoedingsadviezen,gebaseerdopleeftijd,gewicht, geslachtenbewegingsniveau.Zetalleswatjeeetindeappenjezietmeteenofjenietteveel calorieëneet,enofjewelallevoedingsstoffenbinnenkrijgtvolgensdeSchijfvanVijf.Jekrijgt gripopjegewichtmetdeingebouwdeBMI-meter.

Zesappsdiehandigzijnvoorhetbijhoudenvanje eetdagboek

1.MyFitnessPal

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

MyFitnessPalisdebekendsteindewereldvaneetdagboek-apps.Meteenenormedatabase vanvoedingsmiddelen,variërendvanavocado’stotZwitsersechocolade,maaktMyFitnessPal hetbijhoudenvancalorieënenvoedingsstoffeneenfluitjevaneencent.Deapplaatjezelfs strevennaarspecifiekegezondheidsdoelen,zoalsgewichtsverlies,spieropbouwofgewooneen gebalanceerddieet.Deappisgebruikersvriendelijk,wathetgemakkelijkmaaktomje eetgewoontenbijtehouden,waarjeookbent.

2.DeEetmetervanhetVoedingscentrum

DeEetmeteriseenonlinetooldiegebruikershelptbijhetbijhoudenvanhunvoedingsinname enhetontwikkelenvaneengezondeetpatroon.Deappbiedtookpersoonlijkeadviezenop basisvandeingevoerdegegevensengeeftinzichtinheteetgedragdooroverzichtelijkegrafieken. Aangeziendeappooktipsovergezondevoedinggeeft,isDeEetmetereenwaardevolhulpmiddel vooriedereendiebewustmetvoedingbezigwilzijn.

3.Cronometer

Cronometerisdeappvoordegenendiehunvoedingsinnamemetwetenschappelijkeprecisie willenvolgen.Naasthetbijhoudenvancalorieën,richtCronometerzichopmicronutriënten, zoalsvitaminenenmineralen.Deappbevateenuitgebreidedatabasevanvoedingsmiddelen ensteltjeinstaatomhéélnauwkeurigbijtehoudenwatjeeet.Voordegenendiegraagtotin detailwillenwetenwatzebinnenkrijgen,isCronometerdeidealetechpartner.

4.Lifesum

Lifesumcombineertalgemeneinformatiemetgepersonaliseerdeaanbevelingen,waardoorhet jouwgezondheidsmaatjewordt.Ofjenuvegetarischeet,glutenvermijdtofgewoongezonder wiltleven,Lifesumhelptjebijhetbereikenvanjedoelen.Deappbiedtookhandigeextra’s, zoalsreceptenenwork-outplannen,waardoorhetnietalleenometendraait,maaromjouw algehelewelzijn.

5.FatSecret

Deelenleesjegraageetervaringen?Hebjijeenstokachterdedeurnodigenraakjijgemotiveerd vanwatextrasteunbinneneencommunity?DanisFatSecreteenuitstekendekeuze.Meteen sociaaleetdagboekkunjejouwmaaltijdendelen,receptenuitwisselenenondersteuningkrijgen vanmedegebruikers.Deappheeftookeenbarcodescanner,waarmeejesnelde voedingsinformatievanverpakteproductenkuntscannen.FatSecretmaakthetbijhoudenvan jeeetgewoontennietalleenfunctioneel,maarookleuk.

6.LoseIt!

LoseIt!maaktvanjouwreisnaareengezonderelevensstijleenmotiverendeeneffectieve ervaring.Meteenfocusopgewichtsverliesbiedtdezeappgepersonaliseerdeplannenen

beloningenomjegemotiveerdtehouden.Debarcode-scannerendemogelijkheidom zelfgemaaktereceptentoetevoegen,makenhetgemakkelijkomjemaaltijdenvastteleggen. LoseIt!richtzichnietalleenophettellenvancalorieën,maarophetcreërenvanduurzame gezondegewoonten.

Bron: Ditzijnde6besteappsomjouweetdagboekbijtehouden|ID.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht27 Voedingsvragenlijstenentests

Bekijkopinterneteenofmeerderevoedingsvragenlijstenen/oftests.

Geefeensamenvattingvaneenvandezeinstrumentenomhetvoedingsgedraginkaartte brengen

Opdracht28 Inkaartbrengenvoedingsgedrag

a. Noteerenkelehulpmiddelendiejekuntgebruikenomhetvoedingsgedragvaniemandin kaarttebrengen.

b. MijnEetmeteriseeninstrumentvoorhetinkaartbrengenvanvoedingsgedrag.Hoewerkt MijnEetmeter?

c. Watzijndevoor-ennadelenvanditinstrument?

Opdracht29 Voedingsintake

Dezeopdrachtdoejemetdriemedestudenten.

a. Verdeeldevolgenderolleninhetgroepje.Eénstudenthoudteenintakewaarbijdestudent hetvoedingsgedragvanstudent2inkaartbrengt.Student2wordtbevraagdopzijn eetgedragendederdestudentobserveert.

b. Stelmetjegroepjedeinhoudvandeintakevast(ontwikkelbijvoorbeeldeenvragenlijst, vraageeneetdagboekjeintevullen).

c. Houddeintakeenlaatdeobservatorfeedbackgevenaandeintaker(tipsentops).

d. Komeventueeltoteenverbeteringvandeinhoudvandeintake.

5.8Advies,verwijzingeninterventies

Advies

Vooreengoedadviesiseenanalysevandeenergiebalansenhetvoedingspatroonvanbelang. Hetkanzijndatdebetreffendepersoonmeercalorieëninneemtdanverbruikt.Metbehulpvan vragenlijstenofeetlogboekenkunjeinzichtkrijgeninhetvoedingspatroonvanmensen.Met MijnEetmeterkunjezowelinzichtkrijgenindeenergiebalansalsindematewaarinjede verschillendevoedingsmiddelenbinnenkrijgt.Adviezenhebbenvaakbetrekkingop:

• energiebalans(evenwichttusseninnameenverbruik,adviesoverhetaantalcalorieënvan bepaaldeproducten,zoalsfrisdrank,vruchtensapengebak)

• gevarieerdeten,voldoenaandeSchijfvanVijf

• regelmatigeten(driemaaltijdenmeteventueeleenpaartussendoortjes)

• voldoenaandeverschillendenormen(fruitnorm,groentenorm,visnorm)

• verminderenvanhetgebruikvanzout

• voldoendedrinken(water,thee,koffie)

• gebruikvanvezelrijkvoedsel(volkorenproducten,groente,fruit)

• verminderenvanhetgebruikvanverzadigdevetzurenentransvettenenhetverhogenvan hetgebruikvanonverzadigdevetzuren(meervis,gebruikvanvloeibarevettenenoliën).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenandereenvoudigadviesisomdeetikettentelezendieopdeproductenstaan.Jekunt hierbijzowelopdeNutri-Scoreletten,maarzekerookophetetiket.Opbasisdaarvankunje eenbewustekeuzemaken.

Graageenfotovaneenetiketmakenzoalsditvoorbeeldwaarbijookduidelijkisomwatvoorproducthetgaat. Eenetiketgeeftveelbelangrijkeinformatie.

Hetadviesisuiteraardookafhankelijkvandewensen,behoeftenendoelstellingenvandecliënt zelf.Inveelgevallengaathetomdevraagnaargewichtsverlies.Aandehandvande energiebalanskunjeeenadviesgeven.Eengoedhulpmiddelvoordeleefstijlcoachishetboekje vanhetVoedingscentrum ‘Allesoverafvallen’

Allesoverafvallen

Ditboekgaatoverafvallenenhoejedathetbesteaanpakt.Omtebeginnensteljevast:moet ikeigenlijkwelafvallen?Enzoja,isdithetjuistemomentomtebeginnen?Alsjedietweevragen metjabeantwoordt,dangaanwewerkenaanjouwnieuweeetpatroon.Zonderdatdaareen dieetaantepaskomt.

Afvallenzonderdieetisdebestemanieromblijvendkilo’skwijtteraken.Hetwonderdieet bestaatnamelijkniet.Diëtenzijoplangeretermijnmoeilijkvoltehouden.Bijnaiedereenstopt naverloopvantijdenzitdaarnaweerophetoudegewicht,ofiszelfszwaarderdanvoorheen.

Bron: Uit: ‘Allesoverafvallen’ (HetVoedingscentrum).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

‘Allesoverafvallen’ iseengoedhulpmiddelvoorde leefstijlcoach.

Leesdeverdiepingsstof ‘Effectvandiëten’.

Verwijzing

Alsdesituatiemetbetrekkingtotdeenergiebalansen/ofhetaldannietvoldoendebinnenkrijgen vandeverschillendevoedingsstoffentecomplexis,kunjedoorverwijzen.Inhetmerendeelvan degevallenzaldezedoorverwijzingtemakenhebbenmetdewensvandecliëntomaftevallen. Jekuntverwijzennaar:

• degewichtsconsulent

• dediëtist.

Erbestaateengrootverschilinopleidingsniveautusseneengewichtsconsulenteneendiëtist. GewichtsconsulentkunjewordendoorhetvolgenvandecursusGewichtsconsulent.Deze opleidingwordtdoorverschillendeaanbiedersverzorgd.Hetgaatomeencursusvaneen halfjaartoteenjaarmetenkelebijeenkomstenpermaand.Inhetmerendeelvandegevallen isdeopleidingerkenddoordeBeroepsverenigingGewichtsconsulentenNederland(BGN).Heb jedeopleidingmetsuccesafgerond,dankunjelidwordenvandezeberoepsvereniging.Een BGN-gewichtsconsulentbegeleidtcliënten(metgewichtsproblemen)volgensdeRichtlijnen goedevoedingvandeGezondheidsraadnaareengezondeet-enleefpatroon.

Isersprakevanbepaaldegezondheidsproblematiek(diabetes,hart-envaatziekten,reuma, COPD)ofzijnermedischeredenenwaaromdevoedingvaniemandaanspecifiekeeisenmoet voldoen,danisdediëtistdeaangewezenpersoon.Eendiëtistheefteenvierjarigehbo-opleiding metsuccesafgerond.

Daarnaastkomjeooknogdenaamvoedingsdeskundigetegen.Ditisgeenbeschermdenaam oftitel.Iedereendievindtdathijverstandheeftvanvoeding,kanzichvoedingsdeskundige noemen.

Interventies

Verschillendeactiesgerichtopgezondevoeding

Allerleiinstantiesenorganisatiesproberenietstedoenaanhetfeitdatdegemiddelde Nederlanderongezondeet.Erwordtveeltijdenenergiebesteedaanallerleiinterventiesen actiesomdeNederlandsebevolkinggezondertelateneten.Enkelevoorbeeldenzijn:

• voorlichting

Bijvoorbeeldoverhoeveelgramgroentejeperdagmoetenetenofoverderisico’svaneen tehoogcholesterolgehalte.

• samenwerking

Hetgaathieromsamenwerkingtussenbijvoorbeelddeoverheidendevoedingsindustrie. Zoiserhetinitiatiefomminderzoutteverwerkeninproducten,zoalsinbrood.Daarnaast wordtersamengewerktomopelkproductduidelijkdevoedingswaardetevermelden.

• subsidies

Ditheeftvooraltemakenmetsubsidiesvooronderzoeknaargezondevoeding,voorde preventievanovergewichtofvoorprogramma’sgerichtopbijzonderedoelgroepen,zoals ouderenofscholieren.

• wet-enregelgeving

Hierbijkunjedenkenaanhetverplichtwerkenmetetikettenopvoedingsmiddelenmet informatieoverwaterpreciesinzitofaandemaximalehoeveelheidzoutdieergensaan toegevoegdmagworden.

• interventies

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

InmiddelszijnerinNederlandruimduizendinterventiesontwikkelddieopdeeenofandere maniergerichtzijnophetverbeterenvandeleefstijlvanNederlanders.Ookophetgebied vanvoedingisereenruimpakketaaninterventiesvoorhanden.Hetmerendeelistevinden opdewebsitewww.loketgezondleven.nl.

GemeentelijkeinitiatievenenJOGG

Gemeentendieinterventiesuitvoeren,doendatvaakdoorteproberenhetgoedevoorbeeld tegeven.Bijvoorbeelddoorhetgezondheidsbeleiduittedragendoorinkantinesentijdens receptiesgeen ‘vettehap’ meeraantebieden.Zestimulerenverenigingenenbedrijvenom hetzelfdetedoen.Jekunthierbijdenkenaangezondesportkantines,gezondeschoolkantines engezondebedrijfslunches.Degemeentenwerkenhierbijnauwsamenmetscholen, verenigingenenhetbedrijfsleven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ruim200gemeentendoenmeemet JOGG (JongerenOpGezondGewicht).DeJOGG-aanpak isingesteldomdeomgevingwaarinkinderenenjongerenopgroeienstructureelgezonderte maken.Deaanpakiseropgerichtdatkinderenenjongerengezondeten,genoegbewegenen goedslapen.Ditgebeurtonderanderedoorinverschillendeomgevingen(thuis,school,vrije tijd,werk)gezondekeuzesmakkelijkenvanzelfsprekendtemaken.Voorbeeldenzijn: ‘Team:Fit’ (sport), ‘GezondeSchool’ en ‘GezondeKinderopvang’

Bekijkdefilmpjes ‘JOGG-aanpak:eengezondeleefomgevingvoorallekinderenenjongeren’ en ‘GezondUitbijeenkomstvanJOGG-Teamfitindevrijetijd’

Waarkunjedebelangrijksteinterventiesvinden?

LoketGezondLeven

Vrijwelalleinterventiesdiegaanoverhetverbeterenvandeleefstijlfactorvoedingzijntevinden opdewebsitevanhetLoketGezondLeven.Opdezewebsitekunjedezoekfunctiegebruiken. Alsjezoektop ‘voeding’ krijgjeongeveerzestiginterventiestezien.Vervolgenskunjegerichter zoeken,bijvoorbeeldopeenbepaaldedoelgroep.Ookkunjezoekenopinterventiesdiehet meesteffectiefzijn(bijvoorbeeldsterkeen/ofgoedeaanwijzingenvooreffectiviteit).

Krachtvoer

Doelgroep:

Vmbo-leerlingeninklas1en2(alleleerwegen;gemiddeld12-14jaar).Deintermediairedoelgroep bestaatuitdocentenvandezeleerlingen.

Doel:

Hetbevorderenvangezondevoedingskeuzes.

Aanpakinhetkort:

De13modulesvanKrachtvoerzijnopgedeeldin4fasen,waarinleerlingenopeenvolgende stappeninhetprocesvangedragsveranderingdoorlopen.Degevarieerde,vooralactieve lesonderdelenbestaanondermeeruitwerkbladopdrachten,foto-opdrachten,omgevingsscans, animaties,voedselbereiding,proeven,quizjes,eninteractievespellen.

Bron: Krachtvoer(loketgezondleven.nl).

NederlandsJeugdinstituut

OpdewebsitevanhetNederlandsJeugdinstituutkunjeuiteenlopendeinterventiesgerichtop jongenvinden.Alsjezoektop ‘gezondheid’ krijgjeruimdertiginterventies.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Smaaklessen

Smaaklesseniseenlesprogrammaoveretenwaarinhetbelevenvanvoedselcentraalstaat. Doorteproeven,voelen,horen,ruikenenkijken,verkennenkinderenhuneten.Hetdoelvan deinterventieisomkinderenopdebasisschooltestimulerenbewustekeuzestemakenvoor eengevarieerd,gezondenduurzaameetpatroon.

Bron: Smaaklessen|NederlandsJeugdinstituut(nji.nl).

GezondeSchool

Jekunt ‘GezondeSchool’ zienalsééninterventie,dieuiteengrootaantalandere interventies/programma’sbestaat.‘GezondeSchool’isweeronderdeelvanheteerderbesproken JOGG.

Opdewebsitevandegezondeschool(www.gezondeschool.nl)vindjeverschillendeinterventies gerichtopgezondevoeding.Jekuntgemakkelijkzoekenoptypeonderwijs(primaironderwijs, voortgezetonderwijs,mbo).

Eenmotiverendonderdeelisdetest.Alsleefstijlcoachkunjeeengeïnteresseerdeschoolde testlatendoen.Datgeeftheneengoedbeeldvanhoegezonddeschoolis.

Bekijkhetfilmpje ‘GezondeSchool-aanpak:zowerkthet’.

Detest:Hoegezondisjouwschool?

DetestHoegezondisjouwschool?geefteenbeeldvanhoehetwerkenaangezondheidop jouwschoolervoorstaat.Jezietwaarjouwschoolalaandachtaanbesteedtenwatjijenje collega’snogmeerkunnendoenomdeleefstijlvanjullieleerlingenofstudententeverbeteren.

Hoewerktdetest?

Jekuntdetestvooreenofmeerderegezondheidsthema’sinvullen.Hetinvullenvandetest kostmaareenpaarminutentijd.

Bron: Hoegezondisjouwschool?|(GezondeSchool).

Gezonderwijs

Daarnaastbiedtdewebsitewww.gezonderwijs.nleenheeluitgebreidaanbodaanonderandere voedingsinterventiesgerichtopscholieren.Dewebsitebevateenverzamelingvantalvan grotereenkleinereprogramma’s,activiteiteneninterventies.Gemeenschappelijkhebbenze hetdoelomdeleefstijlvankinderenenjeugdigenteverbeteren.Hetisvooralbedoeldom scholenteondersteunenbijhetwerkenaangezondevoedingenvoldoendebeweging.

Opdewebsitekunjeeenkeuzemakentussenhetbasisonderwijsenhetvoortgezetonderwijs. Vervolgenszijnalleactiviteitengeordendonderzesrubrieken:

• hal

• theorielokaal

• kantine

• gymzaal

• CKV/mentor

• directie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vervolgensstaanonderdezerubriekentalvanprogramma’s.Viadelink ‘kantine’ komje bijvoorbeeldophetprogramma ‘deGezondeSchoolkantine’.Ditprogrammaiseengoede manieromvandeschoolkantineeengezondeschoolkantinetemaken.Hetbiedtpraktische informatieenconcretehulpmiddelenwaarmeescholenaandeslagkunnenomhun schoolkantinegezondertemaken.Hierbijwordenleraren,dekantinebeheerder,dedirectie, ouders,leerlingenendeGGDbetrokken.

Dikinorde!Projectovergezondetenenbewegeninvijf lessen

Samenvatting

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aandeordekomendevolgendeonderwerpen:deenergiebalans,deSchijfvanVijf,hetbelang vanbewegen,een ‘ideaalgewicht’ endezesgoudenregelsvooreengezondeet-enleefpatroon. Hetprojectwordtafgeslotenmetdeinrichtingvaneententoonstellingindeschool,waarbij dekennisvandeleerlingenovergedragenkanwordenopmedeleerlingenuitanderegroepen, leerkrachtenenouders.Naastdetentoonstellingzoueengezamenlijkontbijtindeschool georganiseerdkunnenwordendoorleerkrachtenenleerlingen.

Doel

Doelisdatdeleerlingeneenbeterinzichtkrijgeninhuneigeneet-enleefgewoontenen,indien nodig,hungewoontenkunnenveranderen.

Bron: www.gezonderwijs.nl-po-materiaal-Dikinorde!projectovergezondetenenbewegen invijflessen(137).

Voedingsinterventienaarleeftijdscategorie

0-4jaar

Interventieszijnonderanderegerichtopondersteuningenadviesaankinderopvang-en peuterspeelzaalorganisatiesbijhetaanpassenvanhetgezondheidsbeleid.Daarnaastrichtmen zichopdedeskundigheidsbevorderingvanpedagogischmedewerkersenwordener voorlichtingsavondenvooroudersaangeboden.Vaakwordenhierbijworkshopsaangeboden meteencombinatievantheorieenpraktijk.

Zoiserbijvoorbeeldeen2uurdurendeworkshopvoorouders.Deworkshop ‘Eetplezieren beweegkriebels’ benadruktdeopvoedkundigekantvanbewegeneneten.Deworkshop ‘Smakelijkeeters’ iseen2uurdurendepraktischeworkshopvoorouders,gerichtopbevordering vandesmaakontwikkelingvanjongekinderentussenzesmaandenenvierjaar.Tijdensdeze workshopkrijgenoudersinformatieengaanzemetelkaaringesprekover(op)voeding, smaakontwikkeling,eetgewoontenendemomentenaantafel.Smaakontwikkelingisbelangrijk voorhetaanlerenvangezondeetgedrag.Daarmeespeelthetookeenrolinhetvoorkomenvan overgewicht.Oudersgaanindezeworkshopzelfaandeslagmetproeven.Zeervarenhoeze zelfproeven.Zokunnenzezichbetervoorstellenwathunkindmeemaaktwanneerhetiets voordeeerstekeerproeft.

4-12jaar

Eenbekendeinterventiegerichtopkinderenvan4tot12jaarisJump-in.HetdoelvanJump-in iseentoenamevandetotaledagelijkselichamelijkeactiviteitenvansportdeelnameenhet etenvangezondevoedingvankinderenvanbasisscholeninachterstandswijken.Binnen

bepaaldeonderdelenvanhetprogrammaiserspecifiekeaandachtvoorinactievekinderen, kinderenmetovergewicht,kinderenmeteenachterstandinhunmotorischeontwikkelingof anderebeperkingendiemetbewegentemakenhebben.

DeinterventieSmaaklesseniseenprogrammaoveretenensmaakvoorgroep1totenmet8 vandebasisschool.Kinderenkrijgenlesinkijken,horen,voelen,proeven,enruikenvanvoedsel datzedagelijkseten.Hetbelevenvanvoedselstaatcentraal.Kinderenkrijgenhierdoorflink watkennisoveretenénervaringmetgezondenduurzaamkiezen.

EU-Schoolfruit

ScholendiemeedoenmetEU-Schoolfruitontvangengedurendeeenbepaaldeperiodegratis driestuksgroente/fruitperleerlingperweek.DeschoolmaaktookgebruikvanEU-Schoolfruitendigibordlessen.Nadegratisfruitleveringenwordtdeschoolgestimuleerdeenstructureel schoolfruitbeleidoptezetten.Gezamenlijkgroenteenfruitetenindepauzeisnietalleen gezond,maarooknogeensheelgezellig!

DeGezondeHAP&STAPVierdaagseiseeninterventievoorleerlingenuitgroep5enhunouders. Gedurendevierdagen-pluseenfollow-upbijeenkomst-vindenspeelsevoedings-en bewegingsactiviteitenplaatsmetalsdoeldebewustwording,kennisenattitudevankinderen enouderstenopzichtevangezondevoedingenvoldoendebewegingteverbeteren.

LekkerFit!Basisonderwijsiseenlespakketmetalsdoelovergewichttestabiliserenen bewegingsarmoedeteverminderendoorhetbevorderenvangezondevoedingenbeweging. Hetprogrammarichtzichopbasisschoolleerlingenindeleeftijdvan4tot12jaar.

12-19jaar

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenaantalinterventiesisgerichtophetbeleidopscholenvoorvoortgezetonderwijs.Deze scholenkrijgenadviesoverhoezestructureelaandeslagkunnengaanmetgezondheid.Een bekendeinterventieisdeGezondeSchoolkantine.Indeschoolkantinewordenproducten aangebodendiebestaatvoorminimaal75%uitlekkereengezondeproductenuitdeSchijfvan Vijfenmaximaal25%niet-basisvoedingsmiddelen.

Skills4Lifeisbedoeldvoorjongerenvan12tot17jaarmetovergewicht.Hetdoelisomde jongerenenhunoudersaantezettentoteengezondeleefstijlenditookvasttehouden.Dit doorbeweegtrainingen,voedingslessenenworkshops.

B-Fitisgerichtophettegengaanvanovergewichtenmotorischeachterstandbijkinderenin debasisschoolleeftijd.Ditprobeertmentebereikendoordekinderentestimulerentoteen gezondeenactieveleefstijl.HierbijiserbinnenB-Fitaandachtvoordethema’sBeweegjeFit, EetjeFit,LeerjeFitenSamenFit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Foodchallenge:dedoelgroepbestaatuitleerlingendieinklas1of2vanhetvmbozittenofles krijgenophetpraktijkonderwijsofvoortgezetspeciaalonderwijs.Hetdoelisomdeleerlingen bewustmakenvandeduurzameleefstijlkeuzesdiehunlichaamgezondkunnenhouden.

Volwassenen

Volwassenenvormenwatbetrefthunleeftijdgeenspecifiekedoelgroep.Bijvolwasseneniser eenaantalprogramma’sgerichtoppersonenmetbijvoorbeeldeenchronischeaandoeningof meteenlaagsociaaleconomischestatus.Daarnaastzijnerinterventiesdiegerichtzijnop werknemers,vaakonderdeterm ‘duurzameinzetbaarheid’.Hierbijisookaandachtvoor gezondevoedingbijvoorbeelddoorfruitophetwerk.Werkfruitiseenvoorbeeldvaneen voedingsinterventieopdewerkvloer.

Werkfruitishet(gratis)aanbiedenvanfruitaanhetpersoneel.Opdezemaniermaaktde werkgeverduidelijkdathijdegezondheidvanwerknemersbelangrijkvindt.Doorregelmatig incontacttekomenmethetfruit,zullenwerknemersvakerbesluiteneenstukfruittepakken. Ookzalmenvakerongezondetussendoortjesverruilenvooreenstukfruit.Vianieuwsbrieven rakenwerknemersbekendmetgezondeleefpatronen,eenvoudige(gezonde)receptenen wetenswaardighedenoverhetfruit.

EenvoorbeeldvanaandachtvoorvoldoendegroenteisdeGroentetas.Insommigegevallen wordtdewerknemersdemogelijkheidgebodenomelkeweekmetkortingeengroentetaste bestellen.Dezetaswordtdanafgeleverdophetwerkenbevateenvariatieaangroentes.

HetBRAVO-kompasisookgerichtophetvitaalhoudenvanwerknemersenbesteedtaandacht aandevijfleefstijlfactoren,waarondervoeding.IndeBRAVO-wijzervindjeverschillende interventiesgerichtopeengezondervoedingspatroon,zoalsdeprogramma’sEetjeFit,Fruit opdewerkvloerenDieetcoach.

DeinterventieScorenmetGezondheidisopgezetdoorvoetbalverenigingFCTwenteenricht zichopverschillendeleefstijlfactoren,waarondervoeding.Hetgaathierbijvooralom volwassenenineenachterstandssituatie.

Ouderen

Opvallendgenoegzijnerweiniginterventiesgerichtopheteetgedragvanouderen,terwijl ondervoedingbijoudereneengrootprobleemis.Voorouderenzijnerverschillendeprogramma’s gerichtopeenzaamheid,depressiviteit,stress,valpreventie,bewegenenalcoholgebruik.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

RIVMbrengtvoedingsinterventiesvooroudereninkaart Hetaantalinterventiesdatwordtaangebodenomouderengoedtelateneten,isbeperkten sluitnietaltijdaanbijdeleefsituatievanouderen.DatblijktuiteeninventarisatievanhetRIVM. Hetisvanbelangdatouderengoedeten,omdatditkanbijdragenaanhungezondheiden

functioneren,endaarmeeaanhunkwaliteitvanleven.Doorteweinigofongezondteeten kunnenouderenondervoedraken.Hierdoorkunnenzeminderfitofmobielzijn,envatbaarder voorziekten.Vandethuiswonendeouderenis12%ondervoed.Vandeouderendievande thuiszorggebruikmakenis35%dat.Vanwegehetoverheidsbeleidomouderenlangerthuiste latenwonenishetextravanbelangdatouderenzelfredzaamblijven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hopelijkkrijgtookvoedingbinnenafzienbaretijddeaandachtdiehetverdient.Deinterventies dieerzijn,hebbenmeestalbetrekkingopouderenmetovergewicht.Eenvoorbeeldhiervanis decursusGezondeLeefstijl,dieaandachtbesteedtaanonderanderevoeding.Hetprogramma richtzichmetnameopwatouderevrouwenuitachterstandsituatiesdielasthebbenvan overgewicht.

Daarnaastzijnerinterventiesdiezichopmeerdereleefstijlfactorenrichten,waarondervoeding. EenvoorbeeldhiervanisElkestaptelt.Binnenhetprogrammaisaandachtvoorgezonde voeding.

Totslotzijnerinterventiesgerichtopouderenmeteenchronischeaandoeningofopdepreventie hiervan.Deinterventie ‘Diabetesvoorkómen’ iseencursusvanvijfbijeenkomstenwaarinde deelnemersvoorgelichtwordenoverheteigenrisicoopdiabetes,deeigenmogelijkhedenop hetverkleinenvanhetrisicodoormeertebewegenengezondteeten.Hetprogramma ‘Goede voedinghoeftnietveeltekosten’ isgerichtopmensenmetschulden.Erwordtonderandere voorlichtinggegevenoverhetkopenvangezondevoeding,diebinnenhunbeperktebudget past.

Leesdeverdiepingsstof ‘Belangrijkewebsites’.

Opdracht30 Algemeenvoedingsadvies

a. Demeestevoedingsadviezenhebbenbetrekkingopbepaaldeaspectenvanheteetgedrag. Omwelkeaspectenenadviezengaathet?Watzijndemeestvoorkomendealgemene voedingsadviezen?

b. Welkeadviezenhebbenbetrekkingopjouwvoedingsgedrag?

Opdracht31 Voedingsadviesopmaat

Dezeopdrachtdoejeintweetallen.

a. Kieseenvoedingsvragenlijstofanderinstrumentwaarmeejehetvoedingsgedragvaneen medestudentinkaartkuntbrengen.

b. Houdeenintakeenbrenghetvoedingsgedraginkaart.Watisdehulpvraagendoelstelling vandestudenttenaanzienvanzijnvoeding?

c. Geefdestudenteenadviesovergezondereten.

d. Wisselvanrol.

Opdracht32 Verwijzen

Alsleefstijlcoachkunjeverwijzennaareendiëtistofnaareengewichtsconsulent.

a. Watzijndewerkzaamhedenvaneendiëtist?Zieonderanderedewebsitewww.nvdiëtist.nl.

b. Watzijndewerkzaamhedenvaneengewichtsconsulent?Zieonderanderedewebsite www.gewichtsconsulenten.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

c. Watzijndebelangrijksteverschillentussendediëtistengewichtsconsulent?

d. Wanneerverwijsjedoornaareendiëtistenwanneernaareengewichtsconsulent?

Opdracht33 LoketGezondLeven

Bekijkdewebsite ‘LoketGezondLeven’.

a. Zoekenkeleinterventiesdiegerichtzijnopgezondevoeding.

b. Kiesééninterventieuitenwerkdieuitnaardoel,inhoudendoelgroep.

Opdracht34 Gezonderwijs

Bekijkdewebsite ‘Gezonderwijs’

a. Zoekenkeleinterventiesdiegerichtzijnopgezondevoeding.

b. Kiesééninterventieuitenwerkdieuitnaardoel,inhoudendoelgroep.

Opdracht35 Toepasseninterventies

a. Leesdevolgendeomschrijvingen.Geefaanvoorwelkeinterventiejijpersituatiezoukiezen. Legjeantwoorduit.

b. Eenbasisschoolzoekteengeschikteinterventieophetgebiedvangezondevoedingvoor groep1en2.

c. Eenschoolvoorvoortgezetonderwijswilgraageenbijdrageleverenaaneengezond voedingspatroonvandeleerlingenvandeschool.

d. Eenbedrijfmetongeveerzeventigwerknemerswileenbijdrageleverenaaneengezond voedingspatroonvandemedewerkers.

e. Eenzorginstellingwilwatmeerdoenaangezondevoedingvoordecliënten.

Opdracht36 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

Jekuntbeschrijvenwatgezondevoedingis. 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Jekuntdeenergiebalansvaniemandberekenen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

JekuntheteetgedragvandeverschillendegroepeninNederland beschrijven.

Jekuntderisico’svanongezondevoedingvoordegezondheid beschrijven.

Jekuntbeschrijvenhoejeheteetgedraginkaartkuntbrengen.

Jekunteenvoedingsadviesgevenenbeschrijvenwanneerje doorverwijst.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopgezondevoeding beschrijvenentoepassen.

5.9Verdiepingsstof-Energie

DenaamcalorieisafgeleidvanhetLatijnsewoordcalor,datwarmtebetekent.Eéncalorieis dehoeveelheidenergiedienodigisom1gramzuiverwater1graadCelsiusteverwarmen.Vaak wordtechterdenaamkilocalorie,afgekortkcal,gebruikt.Ditisdehoeveelheidenergiedie nodigisom1kilogramwater1graadCelsiusteverwarmen.Ondanksdatdehoeveelheidenergie uitgedrukthoorttewordenmetdetermkilojoules,wordtnogsteedsdetermcaloriegebruikt, ofincombinatie.Omgerekendis1calorie4,184joules.

AlsjeleestdateenBigMachamburgerbijvoorbeeld550calorieënbevat,betekentditdatdeze hamburger550calorieënaanwarmtelevertaanjelichaambijhetverwerkenenafbrekenvan dehamburger.Deenergievandeze550calorieënwarmtekunjegebruikenombijvoorbeeld 153minutentewandelen,63minutentejoggen,46minutentezwemmenof84minutente fietsenopeenrustigtempo.Alsjebesluitomdezeenergieniettegebruikenvooreenactiviteit, zaldezeenergiegebruiktwordenvoorjeruststofwisseling.Echter,alsdezehamburgerboven opjevoedingkomtdiealvoldoendeisvoorjeruststofwisseling,wordtdeenergieopgeslagen indevormvanvetinjelichaam.

Determenkilocalorieencaloriewordennogaleensdoorelkaargebruikt,terwijlhetniethetzelfde is:1calorieis1/1000vaneenkilocalorie.

EenanderemanieromenergieuittedrukkenisdeMET-waarde.Ditiseenmeeteenheiddie wordtuitgedruktinjeverbruikvanzuurstofperkilogramlichaamsgewichtperminuut.Alsje sport,heeftjelichaamzuurstofnodig.EénMETisgelijkaan3,5mlzuurstofperkilogram lichaamsgewichtperminuut.DeMET-waardeiseenafkortingvoormetaboolequivalent.Dit betekentdat1METovereenkomtmetdehoeveelheidenergiediejelichaamnodigheeftinrust endusovereenkomtmetdewaardevanjebasalemetabolisme.DeMET-waardebijlichamelijke activiteitvarieertvan0,9METtijdenshetslapentot18METbijzeerzwareinspanning.

5.10Verdiepingsstof-Cholesterol

Cholesterolheeftvooraleennegatievebetekenis.Tochischolesterolietswatjelichaamecht nodigheeft.Hetiseenvetachtigestofenbouwsteenvoordecelmembranenenhormonen, zoalsoestrogeenentestosteron.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jeleverproduceert80%vanhettotalecholesteroldatinjelichaamzit.Deoverige20%vanhet totalecholesterolinjelichaamwordtbepaalddoorjevoedingenanderefactoren.Jevoeding bepaaltdusvooreendeelhoeveelcholesteroljeextrabinnenkrijgt.

Cholesterolzitalleenindierlijkvoedselennietinplantaardigvoedsel.Nadatjegegetenhebt, wordthetcholesterolviadedarmgeabsorbeerdenopgeslagenindelever.Jeleverbepaalt hoeveelcholesterolerinhetbloedterechtkomtnajemaaltijdenhoudtduseigenlijkje cholesteroloppeil.Alsjeongezondeet,kanhetzijndatjeleverditnietmeergoedkanregelen, enjeduseentehoogcholesterolniveauinjebloedkrijgt.Daaromishetzobelangrijkommeer onverzadigdevettenteeteninplaatsvanverzadigdevetten.Dezeverzadigdevettenworden doorhetlichaamalleenmaaromgezetincholesterolenverstorendushetevenwichtvooreen gezondcholesterolgehalte.Verzadigdevettenzijndaaromergslechtvoorjealsjealeente hoogcholesterolgehaltehebt.

Verschillendesoortencholesterol

Erzijntweesoortencholesteroldiebelangrijkzijn.Teneerstehebjedezogenoemde LDL-cholesterol.LDLstaatvoorLow-DensityLipoprotein.Ditwordtookwelhetslechte cholesterolgenoemd.WanneerjeeenhogeLDL-waardehebt,isdekansophetkrijgenvanhartenvaatziektenziektengroter.HetLDL-cholesterolzetzichnamelijkafopjevaatwanden;dit wordtookwelplaquegenoemd.Hierdoorkunnenjebloedvatenbeschadigdrakeneneen vernauwinggevenvanjeaders.Vooralbijslagaderszorgtditproces,atherosclerosegenaamd, voorproblemen.Ditzorgtvooreensterkeverhogingvanhetrisicoophartaanvallenenberoertes.

TentweedehebjeHDL-cholesterol.HDLstaatvoorHigh-DensityLipoprotein.HDLcholesterol wordtookwelhetgoedecholesterolgenoemd.Hetgoedecholesterolvoorkomtnamelijk atherosclerose,doordatdezehetcholesterolvandevaatwandenhaaltendevaatwandenweer wijdermaakt.EenhogewaardevanHDLisdusgoedeneenhogewaardevanLDLniet.

5.11Verdiepingsstof-Correctieoptotale energievebruik

Helaaswordthetenergieverbruikvansportbeoefeningweergegeveninclusiefderuststofwisseling vermenigvuldigdmetdePAL-waarde.Nukijkenwenaareenjongemanvan68kilodie4,5uur perweekvoetbalt.Tijdenshetvoetballenverbruiktdezejongemanin1uur7x68=476kcal. Doordeberekeninghiervoorwordtdaarooknoghetnormaleenergieverbruikbijopgeteld, maardatisalmeegenomeninhetcalorieverbruikvandesport.Eigenlijkmoetjehiervoor corrigeren.

Dejongemanuithetvoorbeeldheefteenruststofwisselingvan1740kcaleneenPAL-waarde van1,5.Ditbrengtzijndagelijkseenergieverbruikzondersportbeoefeningop2610kcal.

Dejongemanverbruikt2610kcalperdagendatisongeveer109kcalperuur.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hijsport4,5uurendatgeefteentotaalsportverbruikvan2142kcal.Perdagverbruikthij306 kcalmetsportbeoefening.

Hijsport4,5uurperweekendatisongeveer40minutenperdag=2/3uurperdag.

Elkedagverbruikthijeigenlijkgedurende231/3uur109kcalendatisongeveer2544kcal. Hierbijteljedanzijndagelijksenergieverbruikvandesportbeoefeningbijop.Intotaalkomje danop2544+306=2850kcal.

5.12Verdiepingsstof-Complexiteitvan voedingsonderzoek

Eengerandomiseerdklinischexperimentzouookhetbestebewijsvormeninhetonderzoek naardevraagofbroccolihelpttegendarmkankerofniet.Deonderzoekergeefteenaantal gezondemensenbroccolieneenaantalandere,evengezondemensenniet.Vervolgenskijkt hijofbijdebroccoli-etersminderdarmkankeroptreedt.Zo’nonderzoekheetgerandomiseerd omdatmetdedobbelsteenwordtbepaaldofiemandbroccolikrijgtofniet.Daardoorkomen erindebroccoligroepgemiddeldevenveelsportersterechtalsindecontrolegroep,evenveel visetersenevenveelrokers.Gemiddeldverschillendegroependusalleendoordatdeeen broccolieetendeanderniet.

Indepraktijkwordenermaarweinigvandiegerandomiseerdeklinischeexperimentennaar voedingenziektegedaan.Datheefttweeredenen.

Indeeersteplaatszijnerheelveelmensenvoornodig.Ombetrouwbaarvasttestellenof broccoliwerktmoetenhonderdduizendmensengedurendetienjaarwordenonderzocht.In detweedeplaatswordendegenendiebroccolikrijgenmethunneusophetfeitgedruktdat iedermensdarmkankerkankrijgen.Daargaanzeietsaandoen.Zegaannaardedokterom zichtelatenscreenen.Ofzegaanmeerbewegenenminderalcoholdrinken,watdekansop darmkankerlijktteverlagen.Dankrijgendebroccoli-etersminderdarmkanker,maarnietdoor debroccoli.

Eigenlijkmoetzo’nstudieblindwordenuitgevoerd,waarbijdehelftvandemensen placebobroccolikrijgtdieernetzouitzietennetzosmaaktalsechte.Maarhoekomjeaan placebobroccoli?

Bron: Prof.Dr.M.B.Katan,Watisnugezond?

5.13Verdiepingsstof-Aspartaamengezondheid

DiëtistPieterDeSmet: “Gewonefrisdrankenzijnbijzonderrijkaan ‘lege’ suikers.Perglasvan 250mlleverenzehetequivalentvanzestotzevenklontjessuiker,endaarmeezijnzeeenvan devoornaamsteoorzakenvanzwaarlijvigheidenvancariësoftandbederf.”

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

“Lightdrankenwordennietgezoetmetsuikermaarmeteenkunstmatigzoetmiddeldatbijna geenenergielevertendusdelijnéndetandenspaart.Hetmeestgebruiktezoetmiddelis aspartaam,enhieroverzijnindeloopderjarendemeestuiteenlopendeberichtenverschenen. Tegenstanderswezenopdemogelijkeschadelijkeeffectenvandestoffenfenylalanine,methanol enaspartaamzuurdiezoudenontstaantijdensdeontbindingvanaspartaam.Eenrecenten zeerdegelijkwetenschappelijkonderzoekkongeenenkelevandezeschadelijkeeffecten aantonen,maarheeftjuistdebevestiginggegevendatdezoetstofbijnormaalgebruikperfect veiligis.”

5.14Verdiepingsstof-Hoewerken plantensterolen?

Plantensterolenhebbenchemischeenmetcholesterolvergelijkbarestructuurengaaninde darmeninfeitedeconcurrentieaanmetcholesterol.Plantensterolenvormeneensoortbarrière voordeopnamevancholesteroluitdedarmen.Regelmatigeconsumptievanplantensterolen vermindertdeabsorptievancholesterolvanuitdedarmenverhoogtdeuitscheidingvan cholesterolmetdeontlasting.Nietalleencholesteroluitdevoedingwordttegengehouden, maarookcholesteroldatviadeleverendegalindedarmisgekomen.

Normaalgesprokenwordtindedarm30-80%vanhetaanwezigecholesterolgeabsorbeerd.Bij gebruikvanplantensterolendaaltdecholesterolopnamemet30-40%.Eendeelvanhet cholesterol(tussende30en50%)wordtnogsteedsgeabsorbeerd.Hetcholesteroldatuithet lichaamverwijderdwordt,iseencombinatievanzowelvoedings-alsgalcholesterol.

HetisdeverminderdecholesterolopnameindedarmdiezorgtvoordeLDL-cholesterolverlaging inhetbloed.NetalsdetotalehoeveelheidcholesterolisookdeverhoudingtussenhetHDL-en LDL-cholesterolvaninvloedopdegezondheid.Plantensterolenhebbengeeninvloedophet HDL-cholesterol.Decholesterolratio(totaalcholesterol/HDL-cholesterol)verbetertwel.Ook zorgenplantensterolenvooreenbescheidendalingvanhettriglyceridengehalte.

Metnamemensendieveelplantaardigeproducteneten,hebbeneenhogeconsumptievan plantensterolen.Bijvoorbeeldvegetariërsetengemiddeld0,5tot1gramplantensterolenper dag.Productenwaaraanplantensterolenzijntoegevoegd,leverenbijhetaanbevolengebruik zo’n2gramplantensterolenperdag.

Heteffectvanplantensterolen

PlantensterolenkunnenhetLDL-cholesterolgehaltemet7tot10%verlagen.Diteffectiste bereikennatweetotdrieweken.Daarvooriseeninnamevan1,5tot2,4gramplantensterolen perdagnodig.Naarverwachtingkaneendergelijkeverlagingvanhetcholesterolgehaltede

kansophart-envaatziektenmet20-25%verlagen.Langetermijnonderzoeknaarheteffectvan eenenkelvoedingsmiddelophart-envaatziektenontbreekt.Welisdergelijkonderzoekgedaan voorcholesterolverlagendemedicijnen,zoalsstatines.

Plantensterolenzijntoegevoegdaanbepaaldemargarineproducten,yoghurtproductenen melkdranken.Opdeverpakkingvanproductenmetplantensterolenstaataangegevenhoeveel portiesnodigzijnomhetcholesterolverlagendeeffecttebereiken.

Degezondheidsclaim

Claimsoverstoffendieeengezondheidsbevorderendeffecthebbenzijnalleentoegestaanals zewetenschappelijkzijnonderbouwdentoegelatenvolgensdeEuropeseClaimsverordening.

Deziekterisicoreductieclaimoverplantensterolenisin2009goedgekeurddoordeEuropese Commissie.DaarbijbaseerdedeEuropeseCommissiezichopeenadviesvandeEuropese AutoriteitvoorVoedselveiligheid(EFSA),diezichweerbaseerdeopwetenschappelijkonderzoek waarinwordtbevestigddatconsumptievanplantensterolenhetLDL-cholesterolkanverlagen endateenverlagingvanhetLDL-cholesterolhetrisicoopcoronairehartziektenkanverlagen.

Bron: www.voorlichtingmvo.nl/377/plantensterolen-werking-en-effect.

5.15Verdiepingsstof-Effectvandiëten

Resultaten

Opkortetermijniseensterkeenergiebeperkinghetmeesteffectief.Oplangetermijngeldtdit echtervooreenmatigeenergiebeperkingincombinatiemeteenverhogingvanhet energieverbruik.Lichaamsbewegingverhoogthetenergieverbruikeniseffectiefvoormeeren blijvendgewichtsverlies,waarbijvooraldekwantiteiteenrolspeelt.

Eenlagekoolhydratendieetlaathetbesteresultaatzienopkortetermijn.Echter,opdelange termijnheeftdesamenstellingvanmacronutriënteneenteverwaarlozeninvloedophet gewichtsverlies.Hetgebruikvanmaaltijdvervangerskaneenpositiefhulpmiddelzijnbijeen dieetinterventie,aangeziendezeookbijeensterkeenergiebeperkingeenvolwaardigevoeding kunnenleveren.Daarnaastkunnenbepaaldeaspectenvaneendieetinterventiede lipidenconcentratiespositiefbeïnvloeden.

Conclusie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aanbevelingenmetbetrekkingtotdeeffectiviteitvandieetmethodenvoorgewichtsverlieszijn gerichtopgewichtsverliesenbehoudervanoplangetermijn.Grotegewichtsverliezenbehaald opkortetermijnblijkenveelaloplangetermijnverwaarloosbaar.Voorbehoudvangoede resultatenoplangetermijndientenergie-innamedanookmatigbeperkttewordenwaarbij lichaamsbewegingzofrequentmogelijktoegepastmoetworden.Gebruikvanmaaltijdvervangers kanhierbijalshulpmiddeldienen,indiengewenst.Eenaangepastesamenstellingvan macronutriëntenzalhetresultaatoplangetermijnnietbeïnvloeden.

Bron: Aanbevelingenbijdiëtenvoorgewichtsverlies.BachelorscriptieK.Veldt,D.Tsadok-Hai (2010).

5.16Verdiepingsstof-Belangrijkewebsites

Bekijkdewebsitesvoormeerinformatie.

5.17Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA6

LEEFSTIJLFACTORONTSPANNING

Inhoudthema

• Omschrijvingvanontspanningenstress

• Burn-out

• Slaaphygiëne

• StressendeNederlandsebevolking

• Invloedvanstressopdegezondheid

• Hetinkaartbrengenvanontspanningenstress

• Advies,verwijzeneninterventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemagaatoverdeleefstijlfactorontspanning.Ontspanningisbelangrijkvoorjegezondheid. Alsjenietgoedweethoejemoetontspannen,kunjestressgaanervaren.Alsleefstijlcoach moetjemensendiemoeilijkofnietkunnenontspannenbegeleidenofadviesgeven.

Stressheefteenbehoorlijkeimpactopdegezondheidvanmensenendaaromwordende verschillendeoorzakenengevolgenvanstressbelicht.Maarhoekunjenuzienofiemand gestrestisenerveelofweiniglastvanheeft?Enalsjedanhebtvastgestelddatiemandanders heelerggespannenis(ofwanneerjedatzelfbent),hoekunjeerdanietsaandoen?Ditthema gaatinopdeoorzakenvanstressenhoejemetstressomkuntgaan.Somsrakenmensenals gevolgvanstressbijvoorbeeldtotaaluitgeputofopgebrand.Datnoemjeeenburn-out.Goed slapenheefteenduidelijkerelatiemetontspanning,maarhetaantalNederlandersmet slaapproblemenisgroot.Daaromgaatditthemainopdeslaaphygiëne.

Daarnaastkomendekengetallenmetbetrekkingtotstressenburn-outaanbodenwordtde vraagbeantwoordhoehetgesteldismetstressonderdeNederlandsebevolking.Vervolgens komtdeinvloedvanstressenteweinigslaapopjegezondheidaanbod.Vooreenleefstijlcoach ishetbelangrijkomdehoeveelheidstressofdegroottevanhetslaapprobleeminkaartte brengen.Hierzijnhulpmiddelenvoor,zoalstestenenvragenlijsten.Ditthemaeindigtmet aandachtvoorinterventiesdiespecifiekgerichtzijnopontspanningofdereductievanstress.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlfactorontspanning’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1: Steltdebeginsituatieendoelstellingenvast,enP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-en beweegprogrammauit.

COPYRIGHTBOOM

Leerdoelen

• Jekuntbeschrijvenwateronderontspanningwordtverstaan.

• Jekuntdebelangrijkstekenmerkenenoorzakenvaneenburn-outbeschrijven.

• Jekuntbeschrijvenwaterverstaanwordtonderslaaphygiëne.

• Jekuntbeschrijveninwelkematestressvoorkomtinonzesamenleving.

• Jekuntdeinvloedvanstressopdegezondheidbeschrijven.

• Jekuntdeleefstijlfactorontspanning/stressinkaartbrengen.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesenadviezengerichtopontspanningenburn-out beschrijvenentoepassen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6.1Casus

Opdracht1 Casus

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deperfectemedewerker

Kariniseenvoorbeeldigemedewerkervaneengrootinternationaalbedrijf.Zeheefthaarwerk altijdoptijdaf,desnoodswerktzedoortot19.00uur ’savonds.Doordezementaliteitgeeft haarbaashaarsteedsmeerwerk.Ookheeftzeonlangspromotiegemaakt.Zetwijfeltwelof zeditwelaankan,maardurftookhieropeigenlijkgeenneetezeggen.Doorhetaanvaarden vandezefunctiemoetzenogmeerophaartenenlopen. ’sNachtskanzemoeilijkslapen,want zepiekertdanhoezedevolgendedagophetwerkallesmoetzienoptelossen.Daarnaastmoet zenogeenhuishoudenrunnenmetdriekleinekinderen.Zeisbangvoorkritiekvanhaar leidinggevende.Alszeeenfoutjemaakt,voeltzezichrot.Doordespanningdiezevoelt, functioneertzesteedsminderenmaaktzemeerfouten.Ookhaarstemminglijdteronder.Ze isnietmeerdievrolijkevriendelijkevrouwvaneenpaarjaargeleden.Zevoeltzichsteeds somberdereneenzamer.Zemaaktzichzorgenoverhoeditverdermoet.

Bekijkhetfilmpje ‘Casus’

Kennis

a. WatisermetKarinaandehand?

b. HeeftKarinlastvanstress?Watisstress?Waaruitmaakjeopdatzelastvanstressheeft?

c. IsKarinoverspannen?Watisoverspannen?Watzijndaarkenmerkenvan?

d. HeeftKarineenburn-out?Watiseenburn-out?Hoeontstaateenburn-out?Watzijn kenmerkenvaneenburn-out?WelkekenmerkenherkenjebijKarin?

e. Welkefactorenophetwerkkunnenstressendaarmeeeenburn-outveroorzaken?

f. Denkjedatereenverbandbestaattussenjepersoonlijkheid(geenneekunnenzeggen, perfectionistischzijn)enhetkrijgenvanburn-out?

g. ZijnerhulpmiddelenomtebepalenoferbijKarinechtsprakeisvaneen(bijna)burn-out?

h. WelkeactieszoujijinderichtingvanKarindoenomhaartehelpen?Watzoujehaar adviseren?Opwelkspoorzoujehaarzetten?

i. Welkerolspeelthaarleidinggevendeinditgeheel?Moetjeookhem/haarbetrekkenbijeen mogelijkeoplossing?

Vaardigheden

j. Verdeelderollen:eenstudentspeeltKarin,eenstudentspeeltleefstijlcoach,eneenstudent isobservator.BereideengesprekmetKarinvoorwaarbijjedeleefstijlfactor ontspanning/stressinkaartbrengt.

k. VoerhetgesprekmetKarin.AchterhaaldehulpvraagvanKarinenformuleerSMART-doelen.

6.2Omschrijvingvanontspanningenstress

Ontspanning

Ontspanningiseenvandevijfleefstijlfactoren.Opvallendisdatbijdeleefstijlfactorontspanning hetbegripzelfvrijwelnooitomschrevenwordt,maardathetgaatomeenafwezigheidvan stress.Vervolgensvolgtereenomschrijvingvanstress.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ontspanning

Ontspanningisbelangrijkomvooreengoedementalegezondheid.Bijgezondheiddenkjesnel aandefysiekegezondheid,maardementalegezondheidisnetzobelangrijk.Maarwatzijn precieseffectenvanmentalegezondheid(sproblemen)?Enwatkunjealswerkgeverdoenom bijtedragenaaneengoedementalegezondheidvanjouwwerknemers?

Bron: 6.Ontspanning – ToolsenInstrumenten – KenniscentrumSport (kenniscentrumsportenbewegen.nl).

Ontspanningheefttemakenmetdeafwezigheidvanstress,maarookmetdeaanwezigheid vanvoldoendeontspanningsmomenten.Dezemomentenvanontspanningzijnvooreengezonde leefstijlvanbelang.Watvooriemandontspannendis,kanperpersoonbehoorlijkuiteenlopen. Voordeeeniseenhalvemarathonlopenontspannendenvoordeandermeteengoedglas wijnvoordetelevisiezitten.Tochishetbelangrijkvooreenleefstijlcoachomnietalleennaar stresstevragen,maarooknaarontspanning.Zokunjevragennaarwatvoordebetreffende persoonontspanningisenofervoorhemvoldoendemomentenvanontspanningzijn.

Ontspanningkanonderanderetemakenhebbenmet:

• lichamelijkeinspanning

• lichamelijkeontspanning(yoga,taichi,sauna,massage)

• voldoende(nacht)rust

• meditatie, mindfulness

• afleiding,vermaak,recreatie,amusement

• vakantie,uitjes

• hobby’s(knutselen,tuinieren,puzzelen,schilderen)

• natuur,buitenlucht,strand,bos

• lekkeretenendrinken.

Graagafbeeldingennaastelkaarplaatsen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/yogi-black-woman-practicing-yoga-lesson-1227113218

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/fit-young-people-running-on-street-360862886

Ontspannenkanopveelverschillendemanieren.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/crowd-partying-stage-lights-live-concert-2182949725

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/bearded-millennial-harvesting-beets-urban-communal-386999431

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OnderontspanningbijhetBRAVO-kompasvindjeactiviteitenalslunchwandelen,fietsennaar jewerkenbedrijfssport.Hierwordtdeontspanningblijkbaargezochtinde(matige)inspanning enindebuitenlucht.

BRAVO-kompas

Eenvitaalbedrijfmetgezondemedewerkersloont.Vitalemedewerkershebbennamelijkeen hogereproductiviteitenminderverzuim.Investereninvitaliteitopdewerkvloerendaarmee duurzameinzetbaarheid,laatdaarnaastziendatjehetbelangrijkvindtdatmedewerkersgoed inhunvelzitten.Aandachtvoorvoldoendebeweging,minderrokenenalcoholdrinken,gezonde voedingenvoldoendeontspanningisdaarbijvanbelang.Dezethema’ssamenvormende BRAVO-factoren.HetBRAVO-kompasgeeftinformatieoverallevijfdethema’s,inclusieftips omhieropintezetten.Specifieketipsperthemaendaarnaastgaathetlaatstehoofdstukwat uitgebreiderinopgedragsverandering.

Bron: BRAVO-kompas – ToolsenInstrumenten – KenniscentrumSport (kenniscentrumsportenbewegen.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stress

Ontspanning,stressenburn-outhebbenallemaalmetelkaartemaken.Erbestaanvele omschrijvingenvanstress.Datheefttemakenmetdesoortenstressdiejekuntonderscheiden. Zokunjeonderscheidmakeninpositieveennegatievestress.Jekuntstressookverdelennaar tijdsduur.Erkandansprakezijnvanacuteofvanlangdurigestress.

Watisstress?

Stressiseenvormvanspanning.Omoptimaaltekunnenpresterenhebbenweeenbepaalde matevanspanningendusstressnodig.Positievestressisbijvoorbeelddespanningdieeen plezierigegebeurtenisoproept,zoalsvooreenwedstrijdofvoorvakantie.Naenigetijdverdwijnt dezespanningweerenkeerthetlichaamterugineentoestandvanrust.Alsstressnietinhet belangvaneenpersoonisenalseennaregebeurteniswordtervaren,sprekenwevannegatieve stressenvanstressklachten.Vaststaatdatvooraldenegatievespanningeneengevaarvormen voordegezondheid,omdatzijdegrootsteenmeerlangdurigeeffectenhebbenophetcentrale enautonomezenuwstelsel.

Bron: Watisstress?Positieve,negatieveenchronischestressuitgelegd(stresscentrum.nl).

Daarbijmaakthetuithoejenaarstresskijkt.Jekuntstressbeschouwenalseenpuurlichamelijke reactie.Jebeschrijftdanvooralwaterfysiologischinjelijfallemaalgebeurt.Eenandere mogelijkheidisomjuisttekijkenwaardoorstressontstaat.Jeomschrijftstressdanalseen gebeurtenisvanbuitenaf.Zokanontslagofhetoverlijdenvaneenvriendoffamilielidheel stressvolzijn.Alsderdemogelijkheidkunjenaardecombinatievandezetweeprikkelskijken. Jekijktdanvooralnaarhoeiemandomgaatmeteenstressvollesituatieenwatditdan lichamelijkbetekent.

Positieveennegatievestress

Stressheeftmeestaleennegatievebetekenis,maardaarbijvergeetjedatstressookpositief kanzijn.Reactiesvandepersoonenvanhetlichaamopstresszijnvaakfunctioneeleneffectief. Ineenstressvollesituatielevertjelichaamtijdelijkeenbetereprestatie.Jeuithoudingsvermogen enjekrachtverbeteren,waardoorjedesituatiebeterhethoofdkuntbieden.Destresszorgter ookvoordatbepaaldementaleprocessenbeterverlopen.Jeconcentratie,informatieverwerking engeheugengaanbeterfunctioneren.

Bijsportersisheteenbekendverschijnseldatzeinstressvollesituatiestotoptimaleprestaties komen.Inditverbandwordtookweldetermarousalniveaugebruikt.Ditverwijstnaareen bepaaldeactivatievanhetcentralezenuwstelselwaardoorjealerterbententotbetereprestaties

komt.Maareentehoog arousalniveaukanookverlammendwerken,waardoorjevrijwelniets meerpresteert.Indatgevalisersprakevannegatievestress.Decomplexiteitvaneentaak blijkteveneenseenroltespelenbijhetverbandtussenpresterenenstressniveau.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Decomplexiteitvaneentaakheeftinvloedopdeprestatieenhet stressniveau.

Positievestress

Positievestressisbijvoorbeelddespanningdieeenplezierigegebeurtenisoproept,zoalsvoor eenwedstrijdofvoorvakantie.Naenigetijdverdwijntdezespanningweerenkeerthetlichaam terugineentoestandvanrust.

Bron: www.stresscentrum.nl/informatie-over-stress/stress/.

Acuteenchronischestress

Bij acutestress gaathetomplotselingestressalsgevolgvaneenonverwachtegebeurtenisof mededeling.Acutestresskanoptredenbijeenongevaloframp,maarookbijlichamelijkonwel wordenofalsschrikreactie.Deernstendemanierwaaropdepersoonhieropreageert,bepaalt ofhijineendergelijkesituatiebeterofmindergoedkanhandelenofpresteren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Chronischestress isstressdiegedurendeeenlangereperiodeaanhoudt.InNederlandworden voordeverschillendechronischeaandoeningeneentijdsspanneaangehoudenvanminimaal zeswekentotminimaalzesmaanden.Aangezienstresseenduidelijkelichamelijkecomponent heeftendenegatievelichamelijkegevolgenvanstresszichpasnaenigetijdvoordoen,iser

sprakevanchronischestressalsdezeminimaalzesmaandenaanhoudt.Chronischestresskan leidentotuiteenlopendelichamelijkeklachtenentotoverspannenheid,burn-outen depressiviteit.

Bekijkdefilmpjes ‘StressvsontspanningV11’ en ‘Eenvoudigeinformatieoverstress’

Leesdeverdiepingsstof ‘Ontwikkelingvanchronischestress’

Werkstress

Alsleefstijlcoachkunjezekertemakenkrijgenmetwerknemersdieopuiteenlopendemanieren stressop/vanhunwerkervaren.Jekuntuitgebreideinformatieover werkstress vindenopde websitevanhetArboNed(Werkstress|Werkgever|ArboNed).

Bijnaeenkwartvanhetarbeidsverzuimheefttemakenmetstress.Hetisvoorwerkgeversdan ookbelangrijkhieraandachtaantebesteden.Werkstressisstressinofdoordewerksituatie. Datkaneengevolgzijnvandehoeveelheidwerk,maarhetkanooktemakenhebbenmethoe iemandwerkdrukervaart.

Bekijkdefilmpjes ‘Hoeontstaatstress?’ en ‘Documentaire ‘Herkendesignalen’.

Benaderingenvanstress

Jekuntstressopdrieverschillendemanierenbestuderenofonderzoeken:

1.alslichamelijkereactie(interneprikkel)

2.alsstimulus,gebeurtenisbuitenhetindividu(externeprikkel)

3.alsinteractietussenexterneprikkelenhetindividu.

Stressalslichamelijkereactie

Jekuntstressbenaderenalseenlichamelijkereactieopeenbepaaldegebeurtenis.Deze gebeurteniswordtookweldestimulusgenoemd.Stel,ervliegteenduiftegenderuitenje schrikt.Opdatmomentisersprakevaneenogenblikkelijkelichamelijkereactie.Hetlichaam maaktdirectadrenalineaanmetalsgevolgeenverhoogdehartslag,verhoogdebloeddruk, snellereademhalingenmogelijkzweten.Hetlichaamwordtalshetwareklaargestoomdom tevluchtenoftevechten.Dezogenoemdestress-asspeelthierbijeenbelangrijkerol.Destress-as bestaatuit:

1.hypothalamus

2.hypofyse

3.bijnierschors.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Delichamelijkereactieopeenstressprikkel.

Dehypothalamuscontroleerthetautonomezenuwstelselenhetendocrienesysteemenreguleert bloeddruk,hartslag,honger,dorst,slaap-waakritme,seksueleopwindingen lichaamstemperatuur.Dehypothalamusspeeltookeenbelangrijkerolbijhetregulerenvan hetstressniveau.Dehypothalamusreageertopstressdoordeafgiftevaneenstof(Corticotrope ReleaseHormoon=CRH)diedehypofyseaanzetomACTHaftegeven.Dithormoonheeftweer invloedopdebijnierschors,diedaardoorcortisolafgaatgeven.Hetcortisolniveauwordtdus bijstressverhoogd.Alshetgoedis,keertditverhoogdeniveaunahetwegvallenvande stressvollesituatieterugnaareennormaalniveau.Ditgebeurtonderanderedoordeafgifte vanadrenalineennoradrenalineinhetbijniermerg.

Bijchronischestressgebeurtditnietenheefthetverhoogdecortisolniveaugrotelichamelijk gevolgen.Onderzoekbijdierenlijkteroptewijzendatstressopjongeleeftijdertoekanleiden datdestress-asgevoeligeringesteldraaktvoorstress,dusbijlichtestressaleensterke stressresponsafgeeft.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Cortisol:hetsloophormoon

Eentehogeconcentratievanhethormoon cortisol heeftallerleinegatievelichamelijkeen psychischegevolgen.Daaromwordtdithormoonookwelhetsloophormoongenoemd. Langzaammaarzekerwordjedoordithormoongeslooptenwordtdeenergieuitjelijfgeknepen. Cortisoltastonderanderehetimmuunsysteemaanenzorgtvooreenversneldprocesvan veroudering.

Leesdeverdiepingsstof ‘Fysiologischeachtergrondstressenwerkingcortisol’.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Beetje ‘verfrissen‘.

Delichamelijkereactieopeenacutestresssituatie.

Hierbijwordtnaarstressalsstressorgekeken.Eenstressoriseengebeurtenisdietotstresskan leiden.Nukunjedevraagstellenwelkesituatiesofgebeurtenissentotstresskunnenleiden. Inditgevalwordtgesprokenoverzogenoemdelifeevents.Datzijnbelangrijkegebeurtenissen iniemandslevendietotstresskunnenleiden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dergelijkeoverzichtenproberendehoeveelheidstressdieiemandervaartteobjectiveren,maar datisnatuurlijkvrijlastig.Iedereenreageertandersopstress.Watvoordeenepersooneen stressvollesituatieis,kanvooreenanderhelemaalnietofveelminderstressvolzijn.Een echtscheidingiswaarschijnlijkredelijkstressvol.Tochzullenerscheidingenzijndienauwelijks alsstressvolervarenwordenenvechtscheidingendiebolstaanvandestress.

Infeitezijnerveelmeersituatiesdaningrijpendelevensgebeurtenissendiestresskunnen veroorzaken.Jekuntdezesituatiesverdelenindriesoorten:

• dagelijkseirritaties

Ditzijnkleine,steedsterugkerendegebeurtenissendievoorveelfrustratie,irritatieenstress zorgen(dehondvandeburen,lastigeleerlingen,eenvrienddieereenrotzooivanmaakt).

• situatiesdiechronischespanningveroorzaken

Hierbijkunjedenkenaaneenslechterelatiemetjepartner,terugkerenderuziemetje kinderen,onenigheidmetdebaas,financiëleproblemenofwerkloosheid.

• lifeeventsoftraumatischegebeurtenissen

Ditkanvariërenvanhetverliesvaneendierbaretotechtscheiding,eenernstigeziekte,een ongelukofontslag,hetoverlijdenvaneendierbaariemand,echtscheidingenontslag.Stress naeentraumatischeervaringwordteenposttraumatischestressstoornisgenoemd.

Erisookkritiekopdelifeevent-benadering.Dezekritiekisalsvolgtsamentevatten:

• Stressisgeensimpeleoptelsomvangebeurtenissen.

• Hetgaatomeensubjectievebelevingvanbelangrijkegebeurtenissen.

• Bijchronischestressgaathetvaakomeenoptelsomvanminderheftigeprikkels.

• Delifeevents,zoalsproblemenmetdebaas,zeggennietsoveraard,intensiteit,duuren frequentievanhetprobleem.

Tochblijkteruitonderzoekweleenrelatietezijntusseneenhogescoreoplifeeventsenstress. Doorchronischestresswordtonderanderehetimmuunsysteemaangetast.Zobleekuiteen onderzoekmeteengriepvaccindatmensenmeteenhogescoreoplifeeventsgemiddeldminder antistoffenaanmaaktendanmensenmeteenlagescore.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Subjectief

Stresswordtmeestalgezienalseensubjectieveverstoringvanhetevenwichttussenstressen ontspanning.Subjectief,omdatelkindividuandersomgaatmetstress.Stresswordtgezienals debelastingdiejeervaartdoordatjeaanallerleieisenofverwachtingenmoetvoldoen.Deze eisenofstressorenkunnen,zoalsuithetoverzichtblijkt,werkgerelateerdofrelatiegerelateerd zijn.Opjewerkmoetjebijvoorbeeldietsvooreenbepaaldetijdafhebbenofjekrijgtineens veelmeerverantwoordelijkheidwaarjenietgoedmeeomweettegaan.Injerelatieverwacht jepartnermisschiendatjemeermoetpratenovergevoelens,waarjemisschiengeenzinin hebtomdatjenietgoedweethoejedatmoetdoen.

Stressalsinteractie

Bijdezeopvattingoverstresswordtervanuitgegaandateenbepaaldegebeurtenisdooriedereen persoonlijkbeoordeeldwordt.Ditbeoordelenverlooptminofmeerbewust.Zokaneen gebeurtenisbeoordeeldwordenalsschade,bedreigingofuitdaging.Dezebeoordelingleidttot eenbepaaldeemotie,variërendvannegatieftotpositief.Inditverbandishettransactionele stressmodelvanLazarusvanbelang.

HetstressmodelvanLazarus.

Graagnamakenindestijlvandeflexibele pipelineS&B.

Ditmodelgaatervanuitdateengebeurtenisofeenervaringgevolgdwordtdooreenbepaalde gedachte.Diegedachtkomtovereenmeteenbepaaldebeoordeling.Dezegebeurtenisen gedachteleidentoteenbepaaldgevoel(bijvoorbeeldstress)entotbepaaldgedrag(bijvoorbeeld vermijdenvanvergelijkbaregebeurtenissen).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lazarustoontditonderandereaandoordebeoordelingvanmensentebeïnvloeden.Zolaat hijstudentennaareengruwelfilmkijken.Voorafwordterinformatiegegevenoverdefilm.Uit hetonderzoekblijktdatdezeinformatievoorafdestressgevoelenssterkbepaalt.

Hetbeoordelenvandesituatie,degedachten,staancentraalindetheorievanLazarus.Infeite gaathetomtweebeoordelingsprocessendienaelkaarplaatsvinden.

Indeeersteplaatsisersprakevaneenprimairbeoordelingsproces:

• Ergebeurtietsenvervolgensvindtdeprimairebeoordelingplaats:hoewordtdeaardvan degebeurtenisbeoordeeld?Hierbijgaathetomdevraagwatdesituatiebijdepersoonin kwestieoproept.Gaathetombedreiging(demands)ofomeenuitdaging?

Vervolgensvindtereenzogenoemdesecundairebeoordelingplaats:

• Nadeprimairebeoordelingkomtdevraagofjedesituatieopkuntlossen,hethoofdkunt bieden.Hierbijgaathetomdemogelijkheidtothetinzettenvaninterne(vanuitjezelf)en/of externe(uitdeomgeving)hulpmiddelen(resources).

VolgensLazarustreedtstressopwanneeriemandinsterkemateschadelijkheidenbedreiging (demands)ervaartenweinigtotgeenmogelijkheden(resources)zietomdesituatiehethoofd tebieden.Destressvolheidvaneensituatiehangtdusafvandemanierwaaropdepersoon dezebeoordeelt.Debeoordelingbestaatuittweebelangrijkecomponenten:

1.dematevanbelasting,bedreiging

2.dematewaarineigenschappenenhulpmiddelenterbeschikkingstaanomhieraanhet hoofdtebieden.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Stressontstaatwanneerdehulpmiddelennietvoldoendezijnineenstressvollesituatie.

Draagkracht-draaglast

DetheorievanLazaruskangekoppeldwordenaaneenmeeralgemenetheorie,dieuitgaatvan debegrippendraagkrachtendraaglast.Erzijnveelsituatiesdiestresskunnenveroorzaken. Hetevenwichtofbalanstussenjedraagkrachtendraaglastindezesituatiesbepaaltofjestress gaatervaren.

Je draagkracht heefttemakenmetwatjeaankuntalspersoon. Draaglast iswatjeteverduren krijgtgedurendeverschillendesituatiesengebeurtenisseninjeleven.Alsjeiemandbentmet eenhogedraagkracht,kunjemeerofgroterestressvollesituatiesaandaniemandmeteenlage draagkracht.Bovendienreageertnietiedereenhetzelfdeopeensituatieofstressor.Dithangt, behalvevandesituatie,sterkafvandebetekenisdiejeaandesituatiegeeft.Watjijmisschien zietalseenuitdaging,isvooriemandanderseenstraf.Bovendienisdeenepersoonveel gevoeligervoorstressdandeandere.Destressbalansisdaaromeensubjectievebalans.Het gevoelvaniemandisheelbelangrijkbijhetervarenvanstress.Dezeinterpretatieofbeoordeling bepaaltuiteindelijkofjeeengebeurtenisofervaringzietalseenramp,eenuitdagingofals tijdelijkongemak.Hoedestressorervarenwordt,heeftooktemakenmetjevroegereervaringen. Zelfseenplezierigesituatiekanspanningoproepen,zoalsdehuwelijksdagofopvakantiegaan. Datvaltookoptemakenuitdelijstmetlifeevents.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht2 Ontspanning

a. Watverstajijonderdeleefstijlfactorontspanning?

b. Mensenkunnenopheelverschillendemanierenontspannen.Noteereenaantalverschillende mogelijkhedenomteontspannen.

c. Welkemogelijkhedengebruikjijomteontspannen?

Opdracht3 Woordspinstress

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Bekijkdewebsite ‘Mindmapmaken’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoordstress.Omdebeurtbedenkenjullieiets datvolgensjulliemetstresstemakenheeft.Alsjenietsmeerweet,magjepassenengaat jebeurtovernaardevolgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetstress temakenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

Opdracht4 Watisstress?

Bekijkhetfilmpje ‘Stress’

a. Watverstaatmeninhetfilmpjeonderstress?

b. Welkeoorzakenvanstresskomeninhetfilmpjenaarvoren?

c. Watzijnmogelijkeoplossingenomstresshethoofdtebieden?

Opdracht5 Soortenstress

a. Noteerzoveelmogelijksoorten(vormenvan)stressenprobeertoteenlogischeindeling vanallerleivormenvanstresstekomen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

b. Bekijkdegrafiek.Leguitwatjeziet.

c. Metwelketweesoortenstressheeftdezegrafiektemaken?

Opdracht6 Bestuderenvanstress

Jekuntstressopdrieverschillendemanierenbestuderenofonderzoeken:

1.alslichamelijkereactie(interneprikkel)

2.alsstimulus,gebeurtenisbuitenhetindividu(externeprikkel)

3.alsinteractiestussenexterneprikkelenhetindividu.

Legvanalledriedemanierenuitwatermeewordtbedoeld.

Opdracht7 Stressalslichamelijkereactie

Bekijkhetfilmpje ‘StressResponse’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Bekijkhetschema.Legaandehandvanhetfilmpjehetschemauit.

Opdracht8 Life-eventtheorie

a. Watisdelifeevent-theorie?

b. Watzijndevoor-ennadelenvandezetheorie?

c. Watisjeeigenmeningoverdezetheorie?

Opdracht9 StresstheorievanLazarus

a. WatisdestresstheorievanLazarus?

b. Welkeaanknopingspuntenbiedtdezetheorievoorhetvoorkomen,omgaanenbehandelen vanstress?

c. Watisjeeigenmeningoverdezetheorie?

6.3Burn-out

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overspannen

Stressisongezondalsdespanningtelangaanwezigblijftenjeopdeeenofanderemanierniet aanontspannentoekomt.Alsgevolgvanlangdurigestresskunjeoverspannenraken. Overspannenheidkanverschillendeoorzakenhebben.Deleefstijlcoachheeftvooralmetarbeideneventueelopleidinggerelateerdeoorzakentemaken.Psychosocialeoorzakenals

relatieproblemenoftraumatischeervaringenkunneneenrolspelen,maarzijnmeerhetterrein vandepsycholoogenmindervandeleefstijlcoach.Daarnaastkanooklichamelijkongemakof ziektetotstressleiden.

Werk-enopleidinggerelateerdeklachtenkomenveelvooralsoorzaakvanoverspannenheid. Klachtendoordespanningzijnzoerg,datjenietmeergoedfunctioneert.Jewerkofopleiding lijdteronderofinjerelatiegaathetnietgoed.Jekunthetnietmeeraan.Vaakhebjedaneen paarwekennodigomteherstellenofweereenbeetjebijtekomen.Alsjenietdetijdneemtom hieraandachtaantebestedenofjeernietvanbewustvanbentdathetzoslechtmetjegaat, kunjeeenburn-outkrijgen.

Burn-out

Determburn-outwordtzovaakgebruiktdatjewaarschijnlijkdenktdatheteeneenduidige, officiëlediagnoseis.Datisechterniethetgeval.Demeningenoverburn-outlopenbehoorlijk uiteen.

VolgenshetDSM-5-classificatiesysteembestaatdediagnoseniet,maarvaltburn-outonderde somatoformestoornissen.

Anderenzijnvanmeningdaternauwelijksverschillenzijntusseneenburn-outeneendepressie. Desymptomenkomengrotendeelsovereen,alleendeoorzaakverschilt.Eenburn-outheeft vrijwelaltijdmetwerken/ofopleidingtemaken.Aaneendepressieliggenmeerdereoorzaken tengrondslag.

Totslotiserdemening,onderanderevandeStichtingBurnout,datburn-outeengeheeleigen ziektebeeldheeftdatduidelijkteonderscheidenisvaneendepressie.Dekernvaneendepressie isdatheteenstoornisvanhetgemoedis,terwijleenburn-outeenenergiestoornisis.

Eenheelbelangrijkkenmerkvaneendepressieiseenvitaliteitsverlagingendatheeftallesmet eengebrekaanenergietemaken.Eenburn-outvertoontdusgrotegelijkenismeteendepressie. Hetverschilzitvooralindeoorzaak.Bijeenburn-outisdeoorzaakaltijdlangdurigeoverbelasting waardoorchronischestressisontstaan.Dezeoverbelastingisvrijwelaltijdwerkgerelateerd. Eendepressiekentveelmeeroorzakenenookdeerfelijkecomponentisbijeendepressieveel groterdanbijeenburn-out.

Burn-out

Overspanningwaarbijdeklachtenminstenszesmaandenaanwezigzijnenmoeheidenuitputting opdevoorgrondstaan.

Burn-out

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Ditiseenbijzondere,ernstigevormvanoverspanningwaarbijvoldaanisaandevolgende driecriteria:

– Erissprakevanoverspanning.

– Deklachtenzijnmeerdanzesmaandengeledenbegonnen,waarbijbeperkingeninhet functionerenkorteraanwezigkunnenzijn.

– Gevoelensvanmoeheidenuitputtingstaansterkopdevoorgrond(zieDetails).

• Burn-outverschiltvanoverspanningdoor:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– eenlangereklachtenduur

– meeropdevoorgrondstaanvanmentalemoeheid(verminderde werkgeheugencapaciteitenvolgehoudenaandacht)

– hetervarenvanuitputting.

• Hetbenoemenvanburn-outinplaatsvanoverspanningheeftnut,omdateenlangereduur vanmindereffectievecopingstijleneneenneigingtotsomatiseren(moeheidenuitputting) specifiekeaandachtindebehandelingvragen.

• Eenburn-outhoeftnietnoodzakelijkwerkgerelateerdtezijn.

Bron: Overspanningenburn-out|NHG-Richtlijnen.

Burn-outsymptomen

Bijeenburn-outvoeljejelichamelijkenpsychischtotaaluitgeput.Ditishetgevolgvansoms jarenlangespanningsklachtendiesteedsergerzijngeworden.Ophetlaatstlukthetjenietmeer omdemeesteenvoudigetakenuittevoeren.Ditkunnentakenzijnopjewerk,maarookinde thuissituatie.Eenpaarkopietjesmaken,eentelefoontjeplegenofdevaatwasserinruimenis alteveel.Overspannenheidgaatnogwelovermeteentijdjegasterugnemen,eenburn-out vraagtveelmeertijd.

DeStichtingBurnoutgeeftalsbelangrijkstesymptomenvanburn-out:

• emotioneleuitputting

• distantietotmensen

• lagedunkvaneigencompetenties.

Ditisookdevolgordewaarinhetprocesverloopt.Langzaammaarzekerraakjeemotioneel uitgeput,vervolgensontstaaterirritatie,metnameophetsocialevlak.Hierreageerjeopdoor jeterugtetrekken.Totslotdaaltjezelfvertrouwenenontwikkeljeeennegatiefzelfbeeld.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/head-shot-desperate-millennial-mixed-race-1660490368

Inanderepublicatiesoverburn-outkomjeeenveelheidaanmogelijkelichamelijke,psychische encognitieveklachtentegen.Bovendienwordteenaantalgedragskenmerkenonderscheiden. Deopsommingiswelrelevantomdekenmerkenofsignalentijdigteherkennenenteweten dathetdehoogstetijdisomdesteedsgroterwordendespanninglangzaamomtebuigennaar ontspanning.Veelmensenblijventelangmetdeklachtendoorlopenenwillenniettoegeven daterechtietsaandehandis.Totzeuiteindelijkhetgevoelhebbencompleetopgebrandte zijn.

Lichamelijkeverschijnselen

• vermoeidheid

• slechtslapen

• spierpijn,hoofdpijn,rugpijn

• maag-endarmstoornissen

• minderweerstand,snellerverkoudenofgriep

• versneldehartslag,verhoogdebloeddruk,verhoogdcholesterolgehalte

• sneltranspireren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Psychischeverschijnselen

• moeilijktotrustkomen,gejaagdgevoel

• prikkelbaar,snelgeïrriteerd,kortlontje

• somberestemming,huilbuien

• gevoelensvanangst,bezorgdheid,piekeren

• lusteloos,futloos

• verminderdzelfvertrouwen.

Cognitieveverschijnselen

• verminderdeconcentratie

• verminderdgeheugen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• moeitemethetnemenvanbesluiten

• negatievegedachtenoverjezelf.

Gedragskenmerken

• minderpresterendannormaal

• meerfoutenmakendannormaal

• veranderdgenotmiddelengedrag(meestalmeer)

• veranderdeetgedrag(meerofminder)

• veranderdsociaalgedrag(isoleren).

Vroegtijdigeonderkenningvandeverschijnselen

Tijdenseenleefstijlanalysekannaarvorenkomendatiemandveelstresservaart.Voorde leefstijlcoachishetbelangrijkommensentewijzenopdeverschijnselendiekunnenduiden opoverspannenheidenburn-out.Doorvroegtijdigeonderkenningvandesignalenkaneen eventueleburn-outvoorkomenworden.Alshetomeenvrijserieuzevormvanstresservaring gaat,stuurjealsleefstijlcoachmensenmeestaldoornaareenspecialist.Datkanbijvoorbeeld eenpsycholoogzijn.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/senior-patient-telling-female-doctor-how-1125516995 Ineengesprekkunjedeverschijnselenalvroegtijdigaanhetlichtbrengen.

Mogelijkeoorzakenvaneenburn-out

Eenburn-outkanveelverschillendeoorzakenhebben.Desituatiesdiestressveroorzakenzijn ingedeeldindriecategorieën,namelijkkleinedagelijkseirritaties,situatiesdielangdurigestress veroorzakenentraumatischegebeurtenissen.Inprincipekunnenaldezesituatiestoteen burn-outleiden.Inveelgevallengaathetomeencombinatievanfactoren,waarbijinelkgeval hetwerkeenbelangrijkerolspeelt.Naverloopvantijdstapelendeproblemenzichopenraakt iemandopgebrand.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deoorzakenvaneenburn-outhangennietalleenafvandesituatie,maarookvandepersoon. Zekerzobelangrijkisdevraaghoeiemandtegendesituatieaankijktenhoehijermeeomgaat. Voorsommigemensengeeftbijnaallesstress,zelfseenvakantieofeenverjaardagsfeestje.Een reorganisatieophetwerkervaartdeeenalseenuitdagingendeanderalseenstressvolle bedreiging.Uitonderzoekblijktdatbijmensenmeteenburn-outeenaantalpersoonskenmerken opvallendvaakaanwezigzijn:

• moeitemethetuitenvangevoelens

• moeitemethetvragenomhulp

• moeitemetneezeggen,weinigassertief

• perfectionistisch,stellenhogeeisenaanzichzelf

• grotebetrokkenheidtothetwerk

• lagezelfwaardering,negatiefzelfbeeld.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.[werk-privé(i.p.v.werk/privé),AMB] Factorendieeenrolspelenbijeenburn-out.

Tipsvoormensenmeteendreigendeburn-out

• Neemvoldoendetijdombijtekomenvanstressvollesituaties.

• Schrijfopwatbijustressveroorzaakt.Watkostuveelenergieenwatkuntudaaraan veranderen?

• Schrijfookopwatuenergiegeeftenmaakdaariedereweektijdvoor.

• Maakeenonderscheidindingendie ‘nu’ moetengebeurenendingendiebestnogeven kunnenwachten.Houdtijdvrijvooronverwachtegebeurtenissen.

• Ganaofhetrealistischiswatuvanuzelfvraagt.Niemandisperfect.

• Werkkleinezakenzosnelmogelijkaf.Doetudatniet,danstapelenzezichopenblijftu eraandenken.

• Doeééndingtegelijkenneemdaardetijdvoor.Haastenmaaktmoe.

• Stelgrenzenvooruzelfenzegneealshetuteveelwordt.Zorgdatuditdurft.

• Praatmetuwpartnerofeengoedevriendoveruwgevoelensenproblemen.Pratenlucht op!

• Beweegeenhalfuurperdag.Bewegenisgoedomuwstresskwijtteraken,bijvoorbeeld fietsen,zwemmenofwandelen.

• Zorgvoorontspanningenrust.Voordeeenwerktyogaofmeditatie,eenanderheeftveel aanontspanningsoefeningen,massageofnaarmuziekluisteren.Zoekuweigenmanier.

• Zorgervoordatuvoldoendeslaapt,gezondeet,nietteveelkoffieenalcoholdrinktenniet rookt.

• Probeereenvastdagritmeaantehoudenmetnietteweinigmaarooknietteveelslaap.

• Accepteerdatsomszakeninuwlevennietlopenzoalsugraagzouwillen.

• Kijkopwww.mentaalvitaal.nl.Opdezesitestaanallerleioefeningenentipsomtewerken aanuwmentalegezondheid.

Bron: Stress,overspannenheid&burn-out(FondsPsychischeGezondheid).

Bekijkdefilmpjes ‘Oorzakenvaneenburnout’ en ‘Burn-out-Symptomenenbehandeling’

Opdracht10 Stress,overspannenenburn-out

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Discussieermetelkaaroverdebegrippenstress,overspannenheidenburn-out.

b. Beschrijfsamenwanneerstressovergaatinoverspannenheidenoverspannenheidovergaat ineenburn-out.

Opdracht11 Kenmerkenburn-out

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Geefzoveelmogelijkkenmerkenvaneenburn-out.

b. Verdeeldezekenmerkenindevolgendecategorieën:

• lichamelijkeverschijnselen

• psychischeverschijnselen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• cognitieveverschijnselen

• gedragskenmerken.

Opdracht12 Oorzakenburn-out

Bekijkhetfilmpje ‘Burn-out-Symptomenenbehandeling’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Welkeoorzakenvaneenburn-outkomeninhetfilmpjenaarvoren?

b. Watzijndekenmerkenofsymptomenvaneenburn-out?

c. Watmoetjedoenalsjeeenburn-outhebt,volgenshetfilmpje?

Opdracht13 Dreigendeburn-out

Viktoriseen52-jarigemandieal27jaarbijhetzelfdebedrijfwerkt.Hijheefthetgevoeldathij steedsmeeropgebrandraaktenereenburn-outdreigt.Hijvraagomadvies.

a. WelketipskunjeViktorgevenomeenburn-outtevoorkomen?

Bekijkhetfilmpje ‘Burn-outvoorkomen’.

b. VuleventueelopgrondvanditfilmpjedelijstmettipsvoorViktoraan.

6.4Slaaphygiëne

Slaapgedrag

Voorontspanningiseengoedenachtrustbelangrijk.Omgekeerdkanslechtslapendenodige stressopleveren.HetlijktersterkopdathetslaapgedragvanNederlandersachteruitgaat. Steedsmeermensennemenhetnietzonauwmetderichtlijnvanongeveer8uurslaapperdag. Bovendienneemthetaantalslaapproblemen,inclusiefeenverstoorddag-nachtritmetoe.Niet inslaapkunnenkomen(inslapen)isvoorveelmenseneenprobleem.Alszedaneenmaalin slaapzijngevallen,wordenzeweerveeltevroegwakker.Ditishetprobleemvandoorslapen. Opdezemanierstaanveelmensenbijnaletterlijkvermoeideropdandatzenaarbedgingen.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkombijdeanalysevandeleefstijlfactorontspanninghet slaapgedragaandeordetestellen.Hetiseenveelvoorkomendebronvanstressenomgekeerd leidtstressvaaktotslaapproblemen.Erwordtverbandgelegdtussenchronischslaaptekort enaandoeningenalsconcentratieproblemen,geheugenproblemen,prikkelbaarheid,sombere stemmingenzelfshart-envaatziekten.Andereonderzoekerswijzenopeenverbandmeteen verminderdeweerstand.Structureelminderdan6uurperdagslapenkandeweerstandmet 50%verminderen.Zoblijktspierherstelendewondgenezingbijslaaptekortlangzamerte verlopen.

Bekijkhetfilmpje ‘Watzijndegevolgenvanslaaptekort?|NPOKennis’.

Waaromisslaapbelangrijk?

Datweslaapnodighebben,staatvast.Zonderslaapkunjenietleven.Wewetendatslecht slapenveelnegatievegevolgenkanhebbenvoorjegezondheid,opalleleeftijden.Daartegenover staatdatslaapbelangrijkisvoor:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• het ‘schoonmaken’ vanjehersenen

Alsjeslaapt,krijgenjehersenenalshetwareeen ‘wasbeurt’:hersencellenkrimpentijdelijk, waardoorhethersenvochtmeerruimteheeftomafvalproductenwegtespoelen.Opdeze manierhelptslaapbijhetschoonhoudenvanjehersenen.

• hetonthoudenvanbelangrijkedingen

Eengoedenachtrustzorgtervoordatjeonthoudtwatjeoverdaghebtgeleerd.Ditkomt doordatdeverbindingentussenhersencellenveranderenalsjeslaapt.Sommige verbindingenwordensterker,zodatjedingenkuntonthouden.

• hetverwerkenvanemoties

Slaapisookbelangrijkbijhetverwerkenvanemoties.Hoewelsommigeverbindingensterker worden,wordenandereverbindingenjuistzwakkeralsjeslaapt.Hierdoorvoeljeminder spanning.Slaaphelptzoomstressenemotiesminderergtemaken.Mensendielangslecht slapenhebbenhiermeermoeitemee.Zijkunnendeemotiesvanoverdagmindergoed verwerkentijdenshunslaap.

Bron: Slaap-Hersenstichting.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-young-woman-sitting-table-front-472129438

Slaaphygiëne

Slaaphygiëne gaatoverdemaatregelendiejeneemtbijhetgaanslapen.Hiervallenonder andereonder:

• hettijdstipwaaropjegaatslapen

• deregelmaatvanjeslaapgedrag

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• hettijdstipwaaropjeopstaat

• watjedoetvanafongeveereenuurvoorhetslapen

• watjedoetdirectvoorhetslapen

• deomgevingwaarinjeslaapt

• hetbed,metnamedematraswaaropjeslaapt.

Jongerenkunnenslaapproblemenkrijgen,omdatzekortvoorhetslapengedurendeeenlange periodenaareenschermhebbengekeken.Hetadviesisomzekereenhalfuurvoorhetslapen gaannietmeerietsopeenschermtedoen.Desmartphonezorgtbijjongerenookvoor slaapproblemen.Eenaantalheefthetgevoelzelfs ’snachtsparaattemoetenzijnvooreventuele berichten.

Intensiefsporten,hetdrinkenvankoffieenhetnuttigenvaneenzwaremaaltijdvlakvoorhet slapen,kunnenproblemengevenbijhetinslapen.Veelmensendenkendatjeopalcoholprima kuntslapen.Alcoholzorgtechtervooreenafnamevandeslaapkwaliteit.Jevaltmogelijkwel redelijksnelinslaap,maarjeslaaptvrijonrustig.

Tipsvooreengoedenachtrust

• Zorgdatjegemiddeldaan8uurnachtrustkomt.

• Zorgvoorvastslaappatroon(ongeveerhetzelfdetijdstipnaarbedenopstaan).

• Eenmiddagdutjeblijkteengoedeherstelmogelijkheid,maarvoorsommigemensenishet nietaanteradenomdatzehierdoor ’snachtsmoeilijkerinslaapkomen.

• Neemrustvoordatjegaatslapen(geeninspanning,geentvofpc,geencafeïnehoudende drank,geennicotine,nietteveelalcohol,geenzwaremaaltijd).Ditkanindevormvaniets lezen,douchenofhetnemenvaneenbad.

• Mochtjedeslaapmoeilijkkunnenpakken,doedanvoorhetslapengaanenkele ontspanningsoefeningen(yoga,taichi,ademhalingsoefeningen)

• Zorgvooreenprettigeslaapomgeving.Verduisterzomogelijkderuimteenbeperkzo mogelijkgeluid.

• Overdagactiefzijnbevorderthetslapen.Neemoverdagmomentenvanontspanningenga bijvoorbeeldlunchwandelenoffietsnaarjewerk.

• Sommigemensenhebbenbaatbijevenlezenvoorhetslapengaan.

• Ligje ’snachtswakker,stadanevenopendoeeenminuutoftwintigietsrustigs.Bijvoorkeur geentvkijken.Sommigemensenhebbenbaatbijeenkopjetheeofwarmemelk.Bijandere mensenhelpthetnemenvaneenbad.

• Investeer,zomogelijk,ineengoedmatras.

Slaapcyclus

Detotaleslaapvaneennachtisopgebouwduitviertotvijfslaapcycli.Inhetbeginvandenacht zijndefasesvandiepeslaaphetlangst.Opheteindvandenachtneemthetaandeelvande lichteslaapendedroomslaaptoe.Elkecyclusbestaatuitvijffasen.Defasenverschillenvan elkaaropgrondvanhersenactiviteitendieisweergekoppeldaandehoeveelheid oogbewegingendiejemaakt.Indelaatstefasevanelkeslaapcyclusmaakjesnelle oogbewegingen.DezefasewordtdaaromRapidEyeMovementgenoemd(REM).Naelke remslaapfaseontwaakjeminofmeerkortenbegintdeheleslaapcyclusvanlichteslaapnaar diepeslaapnaardroomslaapweervanvoorafaan.

Deeerste4tot5uurvandeslaapwordtkernslaapgenoemd.Ditisdebelangrijkstefasevande slaapcyclus.Veelmensenkomennietaaneendiepeslaaptoe,terwijldezekernslaaphetmeeste fysiekherstelgeeft.Delaatstefase,dedroomslaap,heeftvooraldefunctievanpsychischherstel. Sommigemensendenkendatalszenietslapen,maargewooninbedliggen,datzedanook uitrusten.Jerustweluit,maarjehersteltnietofnauwelijks.Toekomenaanjekernslaapiseen belangrijkevoorwaardevoorgoedfysiekherstel.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Deslaapcyclus.

Leesdeverdiepingsstof ‘Slaapcyclusinfasen’.

Hoeveelslaaphebjenodig?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Uiteraardzijneronderlingeverschillen.Deenepersoonheeftmeerbehoefteaanslaapdande ander.Daarnaastheeftjeactiviteitenpatrooninvloedopdehoeveelheidslaap.Totslotspeelt deleeftijdeenrol.Eenbabyslaaptongeveer16tot18uurperdag.Deslaapbehoefteneemt langzaammaarzekeraf.Tijdensdepuberteitziejebijveeljongereneentoenamevande slaapbehoefte.Bijouderenverandertlangzaammaarzekerhetslaappatroon.Ouderenslapen lichter,korterendeslaapwordtvakeronderbroken.Sommigencompenserendenachtrust meteenmiddagdutje.

DoedeslaapCheck

Bekijkdewebsite ‘Hersenstichting-Slaapcheck’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verminderdeslaapbehoefteenmeerinbedliggen

Bijouderenisdetotalehoeveelheiddiepeslaapminder,rondhet80stejaariservrijwelgeen remslaapmeer.Doordatouderenoppervlakkigerslapen,wordenzijvakerwakker.Detotale slaapduurverandertechterweinig.Welgaateenmiddagdutjevrijwelgeheeltenkostevande tochalschaarsediepeslaap ’snachts.Omdatveelouderenookvroegnaarbedgaan,neemt detijdinbeddieniet-slapendwordtdoorgebrachttoe.Erwordtgedachtaaneenslaapprobleem, maarditisniethetgeval:menligtgewoontelanginbed.

Bekijkhetfilmpje ‘Slaapproblemen’

Opdracht14 SlaapgedragNederlanders

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen. Bespreekmetelkaar:

• jeeigenslaapgedrag

• hetslaapgedragvanNederlanders

• hettoenemendeslaapprobleemonderjongeren

• hettoenemendeslaapprobleemonderouderen.

Opdracht15 Slaaphygiëne

a. Watverstajeonderslaaphygiëne?

b. Beschrijfjeeigenslaaphygiëne.

c. Watzijndesterkeenmindersterkepuntenvanjeeigenslaaphygiëne?

Opdracht16 Slaapproblemen

Bekijkhetfilmpje ‘Slaapproblemen’.

a. Watzijnkort-enwatzijnlangslapers?

b. Waaromisslapenbelangrijk?

c. Watwordterverstaanondereenslaapprobleem?

d. Noteereenaantalslaapproblemen.

e. Welkefasendoorloopjeinjeslaap?

f. Noteerdeverschillendestadiavanslaap.

g. Watkunjehetbestedoenominteslapen?

Opdracht17 Slaapcyclus

a. Hoeverlooptdeslaapcyclus?

b. Watisderemslaap?

Bekijkhetfilmpje ‘Slaapcyclus’

c. Welkefasenvandeslaapkomeninhetfilmpjenaarvoren?

Bekijkhetfilmpje ‘Watgebeurtermetjebreinalsjeslechtslaapt?’.

d. Watis,volgenshetfilmpje,hetbelangvanslapen?

6.5StressendeNederlandsebevolking

Nederlandersenstress

Onderzoeknaarstressonderdebevolkinglevertnogaluiteenlopenderesultatenop.Datheeft vooraldemakenmetwelkedefinitievanstressjegebruikt.Zogeefeenzorgverzekeraaraan dat88%vandebevolkingstressinhetdagelijkslevenervaart.Volgensdatonderzoekervaren vooraljongerenindeleeftijdtot30jaarstress.Waarjongemannenvoornamelijkstressopde werkvloerervaren,zijnhetjongevrouwendiegestresstrakenvanzakendiezichafspeleninde privésferen.

Volgensgegevensvan Nivel kende2021ruim130.000nieuwegevallenvanoverspannenheid.

Oorzakenvanstress

HoewelNederlanderszichzelfoverwegendalspositiefbestempelen,isstressveelvuldiginde samenlevingaanwezig.Vooralonderjongerenindeleeftijdtot30jaar.Debelangrijksteoorzaken vanstressopwerkgebiedzijnwerkdruk(63%)enverantwoordelijkheid(27%).Indeprivésferen zijneengebrekaannachtrust(41%)enrelaties(41%)degrootsteboosdoeners.Ookdedonkere wintermaandenspeleneenrolindematevanstressendusgemoedstoestand.Gemiddeld beoordelenNederlandershuneigenlevenvrijpositiefmethetcijfer7,2.Gedurendededonkere maandendaaltditnaarhetcijfer6,5.Metnamehetgebrekaanzonurenenhetslechteweer (77%)endedure,drukkefeestdagen(31%)doetNederlanderstegendedonkeremaanden opkijken.

Bron: Bijna9opde10Nederlanderservaartstressindagelijksleven(achmea.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stressbijjongeren

Zekertijdensdecoronatijdkreegstressonderjongerenveelaandacht.Recentonderzoekvan hetCBSlaatziendatjongerenindeleeftijdvan12tot25jaarveelstresservaren.Debelangrijkste factorendiestress(stressoren)geven,zijnhetdrukkelevendatzeleidenendeschool/studie. Ookoverhuntoekomstmakenveeljongerenzichweleensdruk.Tienershebbennaarverhouding

vakerstressvanschoolofstudie,jongvolwassenenvakervaneentedruklevenenhuntoekomst. Gelukkigkrijgthetonderwerpmeeraandachtenzijnerverschillendeinterventiesontwikkeld omhierietsaantedoen.Voorbeeldenzijn:

• mentorlessenoverstress

•‘Hey,hetisoké’ (campagne)

• Happyles(mogelijkheidomeersttestintevullen)

• TheLabofLife.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdefilmpjes ‘JeBreindeBaas?!;Jebreinenstress’ en ‘Hoehetechtzitmetstressenonze generatie’

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2021/welzijn-en-stress-bij-jongeren-in-coronatijd/3-stress Stressfactorenvoorjongeren.

Stressopdewerkplek

Hoevaakstresstotproblemenleidt,isvooralgemetenopdewerkplek.Deredendaarvooris datstressvaakmethetwerktemakenheeft.Veelmensenmoetenwerkenondertijdsdruk, hebbentemakenmetagressieengewelddoorbijvoorbeeldklanten,ofkunnenmoeilijkeen goedevenwichtvindentussenwerkenprivé.Bijnatweederdevandewerknemersgeeftaan inmindereofmeerderematestressteervaren.

Demeestvoorkomendeklachtenzijn:

• nietgoedkunnenslapen

• piekeren

• teveelstress.

VolgensonderzoekvanTNO(2020)heeft8%vanhetverzuimtemakenmetstress,zoals psychischeklachten,overspannenheidenburn-out.Kijkjenaarhetaantalverzuimdagendan heeft27%temakenmetdezeklachten.1,3miljoenwerkendenhebbenlastvanburn-outklachten. Detotalekostendoorditverzuimbedragenruim € 3miljardperjaar.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gegevensstressopdewerkvloer

• Eenkwartvanallewerknemersheeftlastvanvermoeidheidsklachten.

• Elkedagzijner50nieuwearbeidsongeschiktendoorstress-overbelasting.Intotaalzijner 300.000WAO’ersmetpsychischeklachten.

• Belangrijksteoorzakenzijn:hogewerkdruk,gebrekaanzeggenschapenregelmogelijkheden, slechtewerksfeerenintimidatie(voornamelijkdoordemanagerofcollega’s).

• 30%vandestressklachtenwordtveroorzaaktdoorarbeidsconflicten.

• Stressproblemenzijnbijmannengekoppeldaanteweiniginlevingsvermogeninanderen enteweinigzorgzaamheid.Bijvrouwenaanteveelempathie,teweinigassertiviteitente weinigzakelijkheid.

• Sectorenmetdegrootstestressrisico’szijn:horeca,onderwijs,gezondheidszorgen welzijnszorg.Daarnaast:vervoer,communicatieenopenbaarbestuur(politie).

• Mensenmeteenstressvollebaanzijnvakerverkouden,hebbenvakergriepofbuikgriepen eengroterrisicoomaanhartproblementeoverlijden.

Bron: Arbo-balans,Arbomonitor.

Burn-outincijfers

Exactecijferszijnlastigtegevenenjezietookregelmatigdatverschillendeonderzoeksbureaus totandereresultatenkomen.Datheeftvooraltemakenmetdeeerderbesprokencomplexiteit vandediagnoseburn-out.Eenaantalgegevensmetbetrekkingtotburn-outzijn:

• Deberoepsziektendiein2020doorwerknemersindeNationaleEnquête Arbeidsomstandighedenhetvaakstwerdengerapporteerd,zijnoverspannenheid/burn-out (2,6%),klachtenaandearm,nek,schouder,arm,polsofhand(1,8%)en lage-rugaandoeningen(1,4%).

• Van2014tot2018ishetpercentagewerknemersmetburn-outklachtentoegenomenvan 14naar18.

• Mensenrapporteerdenin2020voornamelijkpsychischevermoeidheiddoorarbeid.Klachten kwameninhetonderwijs(21%)endeICT(18%)vakervoordangemiddeld.

• In2018gaven16,4%vandemannenen18,1%vandevrouwenaanlasttehebbenvan burn-outverschijnselen.Tot2013verliepdetrendvanbeidegeslachtenongeveergelijk, maarvanaf2013ziejeeensterkerestijgingonderdevrouwen.

• Uitonderzoekblijktdatzoweldejongerewerknemers(11%)alsdeouderevan65tot75 jaar(7%)mindervaakburn-outklachtenhebbeninvergelijkingmetdeandere leeftijdsgroepen.

• In2021had18%vandevrouwenvan12jaarofouderpsychischeklachten.Bijmannenwas dit12%.Vooralondertienermeisjesenjongevrouwenkwamendezeklachtenvoor(CBS).

• 34%vandewerknemersgeeftwerkdrukofwerkstressalsredenvoorhetverzuim(TNO).

• 15,7%vandewerknemersheeftlastvanburn-outklachten(TNO).

• 37%vandewerknemersvindtdatermaatregelennodigzijntegenwerkstress(TNO).

• Werknemersverzuimen11miljoendagen,metwerkstressalsredenvoorhetverzuim(TNO).

• Gemiddeldverzuimteenwerknemermeteenburn-outelfwerkweken(TNO).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkopdewebsite ‘TNO’ de ‘FactsheetWeekvandewerkstress’.

Ploegendienst

Uitonderzoekblijktdathetwerkeninploegendienstongezonderisdaneenregulierebaanvan negentotvijf.Eenverstoringvanhetdag-en-nachtritmeverstoortdeaanmaakvancortisol.Zo blijktdatmenseninploegendienstgemiddeldeenhogereconcentratiestresshormooninhun haarhebben.Ditleidttotonderandereeenhogerebloeddrukenovergewicht.

Burn-outbijkinderenenjeugdigen

Bijeenaantalkinderenenjeugdigenblijfthetnietbijhetervarenvanafentoestress,maaris hetmeerchronischenrakenzeopgebrand,uitgeput.Bijdeoorzakenkunjedenkenaande prestatiemaatschappijwaarinweleven,aanpesterijen,echtscheiding,verlieservaringenen financiëleproblemen.Vooroudersishetmoeilijkomdesignalenvaneenburn-outteherkennen.

Vaakbeginthetmetvageklachtenalslusteloosheid,slechtslapenennietofnauwelijkseten. Meestalkomendaarookfysiekeongemakkenbijalsbuikpijnofhoofdpijn.

Nietalleenvoordeouder,maarookvoorhetonderwijsendesportishetbelangrijkomdergelijke signalenoptepakkenenerwatmeetedoen.Binnendesportmoeteenveiligsportklimaathier eenbijdrageaankunnenleveren.

Bekijkdefilmpjes ‘Kinderenhebbensteedsvakerlastvanstress’ en ‘Waaromhebbenkinderen lastvanEarlyLifeStress?’.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/upset-little-african-american-girl-feels-1282523929

Stresskomtnietalleenvoorbijvolwassenen.

Symptomenburn-outbijkinderen

Behalvedealgemenesymptomen,zoalschronischeuitputting,gebrekaaninteresseintalvan activiteitenenslechtpresterenkomenbijkinderendevolgendesymptomenvoor:

• moeitemetuitbedkomen

• geenzinomnaarschooltegaan

• slechtereschoolprestaties

• geenzininhobby’s,schoolenspelen

• slaapproblemen

• hoofdpijnenspierpijn

• buikpijnenspijsverteringsproblemen

• geentrekineten

• concentratieproblemen

• slecht(negatief)zelfbeeld

• snelprikkelbaarenagressief.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht18 Stressopdewerkplek

a. BeschrijfhoeveelmenseninNederlandlasthebbenvanstressophetwerk.

b. Onderzoekbinnenwelkeberoepenmenhetmeestlastheeftvanstressophetwerk.

c. Watzijndebelangrijksteoorzakenvanstressophetwerk?

Opdracht19 Burn-outenwerk

a. Onderzoekhoeveelprocentvandewerkendebevolkinglastheeftvaneenburn-out.

b. Onderzoekhoegroothetziekteverzuimisalsgevolgvaneenburn-out.

c. Onderzoekhoeveelgeldditdesamenlevingkost.

d. Noteermogelijkeoplossingenomhetprobleemvanburn-outenwerkoptelossen.

Opdracht20 Psychosocialerisico’senwerk

Bekijkhetfilmpje ‘Burn-out,pesterijen,ongewenstgedragophetwerk’.

a. Welkeinvalshoekwordtindezevideogekozen?

b. Watwordterverstaanonderpsychosocialerisico’sophetwerk?

c. Totwelkeklachtenkunnendezepsychosocialefactorenleiden?

d. Watkaneenarbeidsorganisatiedoenomhetprobleemaantepakkenen/ofte voorkomen/verminderen?

6.6Invloedvanstressopdegezondheid

Stressenleefstijl

Hetisnietzoeenvoudigomeendirectverbandteleggentussendehoeveelheidstressenallerlei gezondheidsrisico’s.Overhetalgemeenkunjebeststellendatchronischestressdegezondheid negatiefbeïnvloedt.Stressgaatvaakgepaardmetbijvoorbeeldangstendepressiviteit.Deze factorenhebbenookhuneigeninvloedopjegezondheid.Daarnaastspelen persoonlijkheidsfactorenenerfelijkefactoreneenrol.

Stressleidtooktotander,meestalongezondergedrag.Voordeleefstijlcoachishetheel belangrijkomtewetendatchronischestressvaakeenongezondereleefstijltotgevolgheeft:

• bewegen

Stressleidttotinactiviteit,datgeldtzekeringevalvanoverspannenheideneenburn-out. Bovendienhebbenmensenminderzinomhun(sportieve)hobby’suitteblijvenoefenen.

• roken

Stressisnietbevorderlijkvoorhetrookgedrag.Veelmensengaanjuistmeerrokenof beginnenweermetrokenalsgevolgvandeervarenstress.

• alcohol

Hiervoorgeldthetzelfdealsbijroken.Alcoholremtdeangstenstressopkortetermijnen isduseensoortvanbeloning,waardoorhetconsumerenvanalcoholineenstressvolle periodetoeneemt.

• voeding

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenaantalmensenprobeertdeonlustgevoelenswegteeten.Daarnaastontbreekthetveel mensenookaanzinomvoldoendetijdenenergieinhetbereidenvaneen(gezonde)maaltijd testeken.Mensenmetchronischestressblijkenvaakmindergezondtegaaneten.Bovendien zeteenverhoogdcortisolgehalteaantotovergewicht.

• slapenalsonderdeelvanontspanning

Stressenpiekerenkunnenleidentotallerleislaapproblemen,zoalsmoeitemetinslapen endoorslapen.Ookditbeïnvloedtdegezondheidnegatief.

Jekuntjevoorstellendatdezeveranderdeleefstijleennegatiefeffectheeftopdegezondheid, waardoorhetlastigistebepalenwatjenupreciestoemoetschrijvenalsdirectgevolgvan chronischestress.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Omgekeerdgeldtookdateengezondeleefstijldenegatieveeffectenvanstressopdegezondheid kanverminderen.Uitonderzoekblijktdatstressdeverouderingvanimmuuncellenbij volwassenenkanversnellen.Beweging,gezondevoedingenvoldoendeslaaptijdensdeperiode vanstresskunnenditprocesafremmen(Gezondeleefstijlkaneffectvanstressverminderen| Gezondheidsnet).

Bekijkhetfilmpje ‘Wetenschappelijkebenaderingvanchronischestress,zingevingeneen gezondeleefstijl-RHoenders’

Stressenhart-envaatziekten

Zowelacutestressalschronischestressheeftinvloedophetkrijgenvanhart-envaatziekten. Ditgeldtvoordecoronairehartziektenenvoorhartritmestoornissen.Chronischestresskan geleidelijkhart-envaatziektenveroorzakendoordatdestresssamenhangtmet:

• verhoogdebloeddruk

• verhoogdcholesterolgehalte

• aantastingvanhetimmuunsysteem(meerontstekingen/infecties,langzamere wondgenezing,tragereaanmaakvanantistoffen,vatbaardervoorziekten).

Dezefactorenkunnenleidentotbeschadigingvandevaatwandenopdiemanierbijdragen aaneenhart-ofvaataandoening.

Cortisolalsgroteboosdoener

Aleerderiscortisolhetsloophormoongenoemd.Veelonderzoekerswijzenopdebelangrijke roldiehethormooncortisolspeelt.Enkelegevolgenvaneenverhoogdcortisolniveauzijn:

• opgejaagdgevoel

• vermoeidheidenslapeloosheid

• depressiviteit,somberheid

• versnellingvanverouderingsprocessen

• negatieveeffectenopdespijsvertering

• aantastingimmuunsysteem

• spierafbraak

• verminderdlibido

• verhoogdekansophart-envaatziekten

• verhoogdekansopovergewichtendiabetestype2.

Doordeinvloedvancortisolwordterdooreenaantalwetenschapperseenverbandgelegd tussenstressenkanker.Ditheeftdanvooraltemakenmetdeverminderdeafweerenmethet feitdatcortisoldebloedvoorzieningnaartumorcellenbevordert,waardoorergemakkelijker

uitzaaiingenontstaan.Ditlaatsteisbijmuizenonderzocht.Tochblijktuiteengrootaantal onderzoekendathetnietzoeenvoudigisomeenrelatieteleggentussenstressenkanker.In dezeonderzoekenwordtweergewezenophetfeitdatstressleidttoteenongezondereleefstijl enditheeftweereffectophetkrijgenvanbepaaldevormenvankanker.Eenrechtstreeks verbandtussenstressenkankerisnietgevonden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stressenkanker

Velendenkendat(langdurige)stresskankerkanveroorzaken.Erisintussenveelonderzoek gedaan,maartotnogtoeisnietgeblekendatereenrechtstreeksverbandistussenstressen hetontstaanvankanker.Evenminisgeblekendatereenverbandzoubestaantussenpositief denkenenhetgenezenvankanker.

Bron: www.kanker.be/.

Stressenlichamelijkeklachten

Iedereengaatandersmetstressom.BijdetheorievanLazaruskwamnaarvorendathoemensen eensituatiebeoordelenheelbelangrijkisvoordeervarenstress.Vervolgensgaatiedereenweer andersommetstress,reagerenmensenandersopstress.Bijsommigemensenstaancognitieve klachtenopdevoorgrond,zoalsgeheugenverlies,concentratieproblemenenbesluiteloosheid. Eengrootgedeelteuitechterdeervarenstressindevormvanallerleilichamelijkeklachten, zoalsmaagpijn,buikpijn,hoofdpijn,spierpijn,spierstijfheid,rugklachten,duizeligheiden huiduitslag.Opdiemanierheeftstressookinvloedopdegezondheid.

Stressendiabetes

Erblijktverbandtebestaantussenstressendiabetes.Driefactorenzijnvoorditverband verantwoordelijk:

1.Stresshormonenverhogenje bloedglucosegehalte

Doordestressproduceertjelichaammeerstresshormonen,waarondercortisol.Ditbrengt jelichaamineenstaatvanparaatheidmeteenhogerehartslagenademhaling.Het glucosegehalteinhetbloedwordtverhoogdomenergiebeschikbaartestellenvoorde spieren.

2.Stressdraagtbijaan insulineresistentie

Destresshormonenmakenhetdealvleesklier(eilandjesvanLangerhans)moeilijkerom insulineaftescheidenendragenookbijaaninsulineresistentie.Bijinsulineresistentie wordtjelichaamlangzaammaarzekermindergevoeligofzelfsongevoeligvoorinsuline. Daarnaastvergrotenovergewichteninactiviteitdekansopinsulineresistentie.Bijstress ismeestalvanbeidefactorensprake.

3.Stresskanleidentotgewichtstoename.

Stressleidttoteenandereetpatroon(meereten,ongezondereten)enverhoogtde vetophopingrondjebuik.

Stressenduurbareinzetbaarheid

Voorwerkgeversenookvoorleefstijlcoachesisduurzameinzetbaarheideenbelangrijk onderwerp.Duurzameinzetbaarheidiseropgerichtmensentothunpensioengezond,gelukkig enbekwaamaanhetwerktehouden.Belangrijkeaandachtspuntenhierbijzijnde arbeidsomstandigheden,devitaliteitvandewerknemersendemogelijkheidomjeeenlevenlang teontwikkelen.Stressenmetnamewerkstressiseenvandegrootstebedreigingenvoordeze duurzameinzetbaarheid.Daaromishetvanbelangditvroegtijdigtesignalerenen(ook preventieve)maatregelentenemen.Deleefstijlcoachkanhierbijeenbelangrijkerolspelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Duurzameinzetbaarheid

Werkstressiseenserieuzebedreigingvoordeduurzameinzetbaarheidvanmedewerkers. Langdurigestresskanleidentotoverbelasting,improductiviteit,uitvalenburn-out.Stressgaat tenkostevanhetwelzijnvanmensen.Endekostenvoorwerkgeversendemaatschappijzijn hoog.Wijhelpenwerkgeversenmedewerkersdoortechnologischeensocialeinnovatiesom werkstresstegentegaan.

Voordevitaliteitvanarbeidskrachtenishetbelangrijkdatzijzelfgriphebbenopdewerkdruk. Onzeinnovatieslatenhenderegienemen.Daarnaastontwikkelenwehulpmiddelenvoor werkgeversomdementalebelastingvanmedewerkersteverminderen.Daarbijverbindenwe technologischeoplossingen,zoalsappliedgaming,aansocialeoplossingen.

Bron: Werkstressenpsychosocialearbeidsbelasting|TNO.

Opdracht21 Stressenleefstijl

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Stressheefteennegatieveinvloedopvrijwelalleleefstijlfactoren.

Stressheefteennegatieveinvloedopvrijwelalleleefstijlfactoren.Bespreekmetelkaarwat dezenegatieveeffectenzijn.

Opdracht22 Stressenaandoeningen

a. Maakeenoverzichtvanopwelkeaandoeningenstressinvloedkanhebben.

b. Werkéénaandoeningnaderuitenmaakduidelijkopwelkemanierstressdaarinvloedop heeft.

Opdracht23 Stressenhart-envaatziekten

a. Opwelkemanierkanstressinvloedhebbenopbepaaldehart-envaatziekten?

b. Bestudeereenartikeldathierovergaatenbeschrijfdeconclusievandatartikel.

c. Bestudeereenartikeldathierovergaatenbeschrijfdeconclusievandatartikel.

6.7Hetinkaartbrengenvanontspanningenstress

Hoofdhaarenstress

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomzichttekrijgenopdeleefstijlfactorontspanning/stress. Inhetmerendeelvandegevallengaathethierbijomhetmetenvanhetstressniveauvanwat iemandervaart.Hiervoorgebruikjemetnamevragenlijsten,maarerzijnooktestsbeschikbaar, bijvoorbeeldhetmetenvandeconcentratiecortisolinhethoofdhaar.Daarnaastishetook mogelijkomhetcortisolgehaltedoorhetanalyserenvaneendruppelspeeksel,bloedofurine tebepalen.Dezemethodengebruikjeechteralsleefstijlcoachwaarschijnlijkniet.

Hoeveelheidstresstemeteninhoofdhaar

HetErasmusMCheefteenmethodeontwikkeldomhetniveauvanhetstresshormooncortisol inhoofdhaartemeten.Dezetechnieklevertgrotevoordelenoptenopzichtevandehuidige methodenomstresshormonentemeteninbloedofspeeksel.Metdenieuwemethodekan afhankelijkvandelengtevanhethaarmaandentotzelfsjarenteruggemetenworden.

Erzijnverschillendemanierenomcortisolspiegelstemeten,ditkannamelijkinbloed,urine eninspeeksel.Eenbeperkingvandezemethodesisdatzealleendecortisolspiegelslatenzien vanhetmomentwaarophetmateriaalisafgenomen.Dezetestenzeggendusnietsoverhet verloopvandecortisolspiegelsovereenlangereperiode.Sindskortkancortisolookinhoofdhaar bepaaldworden.Doordathaarmetongeveer1cmpermaandgroeit,kunnen,afhankelijkvan delengtevanhethaar,cortisolspiegelsovereenlangereperiodewordenbekeken.

Bron: www.erasmusmc.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Psychofysiologischemeting

Omdehoeveelheidstresstemetenwordterookgewerktmetzogenoemde biofeedbackapparatuur.Ditwordtpsychofysiologischemetinggenoemd.Metbehulpvan dergelijkeapparatuurwordenlichamelijkereacties,zoalshartslag,ademhaling,huidgeleiding enspierspanninggemetentijdensontspanning,stressenmentaleinspanning.

Bekijkhetfilmpje ‘Stresstest’.

Vragenlijsten

Hetmerendeelvandediagnosesmetbetrekkingtotstress,overspannenheidenburn-outzijn zelfdiagnoses.Datwilzeggendatiemandmetbehulpvaneenvandevelevragenlijstenophet internetzelftotdeconclusiekomtdathijbijvoorbeeldoverspannenis.Eenkleingedeeltewordt vastgestelddoordehuisarts.

Bekijkdevoorbeeldenvanstresstestenopdewebsites.

Opdewebsite Stresstest(wijzijnmind.nl) vindjeeenstresstestdieuitzevenonderdelenbestaat. Destresstestbestaatuitzevenonderdelendiejedraaglastendraagkrachtbepalen.Elkonderdeel bestaatuiteenkortevragenlijst.Nadatjedevragenhebtbeantwoord,krijgjedirectdeuitslag enweetjewatjescoreisperonderdeel.Deonderdelenzijn:

1.assertiviteit

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.ontspanningenherstel

3.leefgewoonten

4.denkgewoonten

5.omgaanmetconflicten

6.omgaanmettijd

7.belastendeomstandigheden.

Enkelevragenuitdecategorieontspanningenherstelzijn:

• Neemtu ’sochtendsrustigdetijdomoptestaan?

• Zietuvaaktegende(werk)dagop?

• Benturegelmatiguitgeputaanheteindvandedag?

• Kuntuthuismakkelijkontspannen?

• Komtutoeaanuwhobby’s?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://stresstest.nl/stresstest.html

Voorbeeldgedeelteuitstresstest.

WetenschappelijkeBurn-outtests

Erbestaateenaantalwetenschappelijkonderbouwdeburn-outtests.Hetnadeelvandeze betrouwbareengevalideerdeinstrumentenisdatzealleendoormensenmeteendiagnostische kwalificatieafgenomenmogenworden.Inhetmerendeelvandegevallendokterenmensenin gevalvaneenmogelijkeburn-out(eerst)zelf.EenvandetestsisdeUBOS.DeUtrechtseBurnout SchaalisdeNederlandseversievandeMaslachBurnoutInventory(MBI).Burn-outwordtbij dezetestgedefinieerdalswerkgerelateerde,psychischevermoeidheid.DeUBOSbestaatuit drieschalen:

1.emotioneleUitputting(Ikvoelmementaaluitgeputdoormijnwerk.)

2.mentaleDistantie(Ikmerkdatikteveelafstandhebgekregenvanmijnwerk.)

3.competentie(Ikvinddatikmijnwerkgoeddoe.).

Zelfdiagnoseburn-outtests

Jezultmerkendatbepaaldestressvragenlijsteneigenlijkburn-outvragenlijstenzijn.Ophet internetzijnverschillendevragenlijstentevindendiespecifiekopburn-outgerichtzijn.

Zoiserdeburn-outvragenlijstvanPotter.Eenpaarvoorbeeldenvanvragenzijn:

• Ikvoelmemoe,ookalhebikvoldoendegeslapen.

• Ikbenontevredenmetmijnwerk.

• Ikvoelmebedroefdzonderdatdaarechteenredenvooris.

• Ikbenvergeetachtig.

COPYRIGHTBOOM

Eenandervoorbeeldvindjeopdewebsite ‘Stresstest-Burn-outtest’.

Enkelevragenuitdezetestzijn(beoordelingopeenvierpuntsschaal)

• Ikwordgewaardeerddoormijncollega’s,baasofpersoneel.

• Mijnlevenisinbalans.

• Ikvoelmesuccesvol.

• Opmijnwerkdraagikbijaanhettotaal.Hetdoetertoewatikdoe.

• Hebikstress,daniseriemandommeetepraten.

Anderevoorbeeldenvanburn-outtestenvindjeopdewebsites‘BurnoutTest’,‘123test’,‘Burnout enstress’ en ‘Psyned’

Eenanderegevalideerdevragenlijstisde4-DKL.De4-DKLkunjevindenopdewebsitevanNHG. 4-DKLstaatvoorVierDimensionaleKlachtenLijst.

Opdewebsite ‘NHG-VierDimensionaleKlachtenLijst(4DKL)’ kunjedezevragenlijstinvullen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijde4-DKLwordteenvijfpuntsschaalgehanteerdenmoetjeonderanderedevolgendevragen beantwoorden:

Hebtudeafgelopenweeklastvan:

1=nee,2=soms,3=regelmatig,4=vaak,5=heelvaakofvoortdurend.

1.duizeligheidofeenlichtgevoelinhethoofd

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.lastvanpijnlijkespieren

3.flauwvallen

4.pijnindenek

5.pijninderug

6.overmatigetranspiratie

7.neerslachtigheid

8.piekeren

9.zomaarplotselingschrikken

10.onrustigslapen.

Opdracht24 Stressenhoofdhaar

Bekijkdefilmpjes ‘Hetgevaarvanstress’ en ‘Depressieonderzoek’

Beschrijfhoehetstresshormooncortisolmetbehulpvanhoofdhaarwordtgemeten.

Opdracht25 Psychofysiologischemeting

Bekijkhetfilmpje ‘Stresstest’.

a. Legdewerkingvandezepsychofysiologischemetingvanstressuit.

b. Hoebetrouwbaardenkjijdatdezemetingvanhetstressniveauis?

Opdracht26 Stressvragenlijsten

a. Bestudeeropinternetenkelevragenlijstendiebetrekkinghebbenophetinkaartbrengen vanhetstressniveau.Vultweegevondenstressvragenlijsten/burn-outvragenlijsteninvoor jezelf.Beschrijfdeconclusiesvandezevragenlijsten.

b. Vergelijkjeresultatenmeteenaantalmedestudentenenkomsamentoteencompletelijst metonderwerpen.

Opdracht27 Intakeleefstijlfactorontspanning/stress

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevandriestudenten.Verdeelderolleninhetgroepje.Eén studenthoudteenintakewaarbijdestudentdeleefstijlfactorontspanning/stressvanstudent 2inkaartbrengt.Student2wordtbevraagdopzijnontspanning/stressgedragendederde studentobserveert.

a. Stelmetjegroepjedeinhoudvandeintakevast.Ontwikkelbijvoorbeeldeenvragenlijst.

b. Houddeintakeenlaatdeobservatorfeedbackgevenaandeintaker(tipsentops).

c. Wisselvanrolenkomeventueeltoteenverbeteringvandeinhoudvandeintake.

6.8Advies,verwijzeneninterventies

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Advies

Alseerstestapbrengjealsleefstijlcoachdeleefstijlfactorontspanning/stressinkaart.Vervolgens bepaaljeinoverlegmetdecliëntdehulpvraagendedoelstelling.Uiteindelijkgeefjedecliënt eenzogoedmogelijkadviesenverwijsjenaargeschikteinterventies.Uitdeanalyseblijktvaak datmensenopeenbepaaldemanieromgaanmethunstress.Heelvaaknegerenmensende verschijnselenvanstress.Eristeweinigtijdvoorrustenontspanning.Zedenkendathetvanzelf weloverzalgaan.Hetomgekeerdeiswaar.Omdatdestresservoorzorgtdatjenietmeerde rustenontspanningvindtdiejenodighebtomdestressvollesituatiegoedaantekunnen,gaat hetmetstressvankwaadnaarerger.

Bekijkhetfilmpjeopdewebsite ‘Thuisarts.nl-Ikwilbeteromgaanmetstress’

Coping

Bewustofonbewustprobeerjedebalanstussendraagkrachtendraaglastinevenwichtte houden.Hoejeomgaatmetjedraaglastwordtcopinggenoemd.Determ coping wordtook gebruiktvoordewijzewaaropjeomgaatmetstress.

Copingkanomschrevenwordenals:

• allemogelijkhedendieiemandgebruiktomdebalanstussendraaglastendraagkrachtin evenwicht(homeostase)tehouden

• alleswatiemanddoetomdeinvloedvanvermeendeoffeitelijkestressteverminderenen hetpsychischlijdentereduceren.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomzichttekrijgenophoedecliëntomgaatmetzijn stress.Ditomgaanmetstresskunje,gebaseerdophetmodelvanLazarus,intweefaseverdelen:

1.Hoebeoordeeltiemandeenmogelijkstressvollesituatie?Ziethijallesalseenbedreiging ofookwelalseenuitdaging?

2. Welkemogelijkhedenzietiemandomdesituatiehethoofdtebiedenenwelkeoplossingen kiestdecliënt?

Bijdeeerstefasekanhetopvallendzijndatiemandvrijsnelallerleisituatiesopvatalsbedreigend endusalsstressvol.Doorandersoverdesituatietelerendenken,wordtdestressvaakalminder. Mochtdezedenkwijzeernstigevormenaannemen,dankaneenverwijzingnaareenpsycholoog voorcognitievegedragstherapieeenmogelijkheidzijn.Inminderernstigegevallenkanhet helpendecliëntditpatroonintelatenzien.

Indetweedefasegaathetomdemogelijkhedendieiemandzietomdestressvollesituatiehet hoofdtebieden.Diehulpkanvanuitdepersoonzelfkomen,maarookvanuitzijnomgeving. Bijweereennieuweopdrachtdiejebaasopjouwbordjelegt,kunjeproberenhetgesprekmet jebaasaantegaaneneenkeerneezeggenofeengrenstetrekken.Voorveelmensenmet stressklachtenisditmoeilijk.Zezijnsomsweinigassertiefendurvenhetconflictnietaante gaan.Eenanderpatroondatjesomsziet,isdatmensenhuneigenboontjeswillendoppenen

geenhulpvragenaancollega’s.Terwijldehulpvancollega’sbijsommigewerkzaamhedeneen primaoplossingkanzijn.Aanhetnietvragenvanhulpkunnenirrationelegedachtenten grondslagliggen.Datkunnengedachtenzijninderichtingvan:deanderenhebbenhetookal zodruk,diegaiknietlastigvallen,ikvinddatikheteigenlijkzelfmoetkunnen,hulpvragenis eenzwaktebod.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Totslotishetookbelangrijkhoeiemandmetdeervarenstressophetwerkindethuissituatie omgaat.Leidthetooktotspanningeninhetgezin?Reageertdepersoonhieropdoorslechter teslapen,ongezonderteeten,meerterokenentedrinken?Zekerhetlaatstekomtregelmatig voor.Mensenproberenhunstresswegtedrinkenen/ofteroken.Jenoemtdezecopingstrategie vluchtenvermijding.Dezestrategieisbepaaldnieteffectiefenverergertdestressalleenmaar. Erzijnookeffectievemanierenommetjestressomtegaan.

Enkelevoorbeeldenvaneffectievecopingstrategieëningevalvanstresszijn:

• positieveherbeoordeling(Zoergishetnuookweernietalsikeenkeermijnwerknietop tijdafheb.Hetmakenvanfoutengebeurtiedereen,dusmaghetookmijweleens overkomen.)

• confronterendecoping(Sorry,maarikhebhetnogzodrukmetanderewerkzaamheden, datikhierevenneetegenmoetzeggen.)

• socialeondersteuning(Ikweetnietprecieshoeikditaanmoetpakken.Geenprobleem,ik denkdatMariëllemijprimakanhelpen.)

Alsleefstijlcoachkunjeeenbijdrageleverenaandebewustwordingvanhoeiemandmet mogelijkestressomgaat.Daarnaastkunjeiemandtipsgevenmetbetrekkingtotstress.

Tips

• Neemvoldoendetijdombijtekomenvanstressvollesituaties.

• Schrijfopwatbijustressveroorzaakt.Watkostuveelenergieenwatkuntudaaraan veranderen?

• Schrijfookopwatuenergiegeeftenmaakdaariedereweektijdvoor.

• Maakeenonderscheidindingendie ‘nu’ moetengebeurenendingendiebestnogeven kunnenwachten.Houdtijdvrijvooronverwachtegebeurtenissen.

• Ganaofhetrealistischiswatuvanuzelfvraagt.Niemandisperfect.

• Werkkleinezakenzosnelmogelijkaf.Doetudatniet,danstapelenzezichopenblijftu eraandenken.

• Doeeendingtegelijkenneemdaardetijdvoor.Haastenmaaktmoe.

• Stelgrenzenvooruzelfenzeg ‘nee’ alshetuteveelwordt.Zorgdatuditdurft.

• Praatmetuwpartnerofeengoedevriendoveruwgevoelensenproblemen.Pratenlucht op!

• Beweegeenhalfuurperdag.Bewegenisgoedomuwstresskwijtteraken,bijvoorbeeld fietsen,zwemmenofwandelen.

• Zorgvoorontspanningenrust.Voordeeenwerktyogaofmeditatie,eenanderheeftveel aanontspanningsoefeningen,massageofnaarmuziekluisteren.Zoekuweigenmanier.

• Zorgervoordatuvoldoendeslaapt,gezondeet,nietteveelkoffieenalcoholdrinktenniet rookt.

• Probeereenvastdagritmeaantehoudenmetnietteweinigmaarooknietteveelslaap.

• Accepteerdatsomszakeninuwlevennietlopenzoalsugraagzouwillen.

Bron: stresstipomstressteverminderendoorStichtingStressCentrum.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verwijzing

Stressproblematiekiscomplex.Jemoetalsleefstijlcoachdeinschattingmakenofde problematiekvandienaardisdatjeerzelfmeeaandeslagkuntofdatjebeterkunt doorverwijzen.Jekunthetadviesgevenomhetbespreekbaartemakenmetiemandvande afdelingPersoneelsbeleid/Personeelszaken(hrm)ofmeteenvandeleidinggevenden.Daarnaast kunje,zekeringevalvaneendreigendeburn-out,decliëntteverwijzennaaranderespecialisten. Meestalisdehuisartsdeeerstaangewezenpersoonommeetegaanpraten.Afhankelijkvande situatieverwijstdieeventueeldoornaarbijvoorbeeldeenpsycholoog.

Bekijkhetfilmpje ‘Erkendeleefstijl,stress-enburn-outcoaches’

Interventies

Erbestaanveelinterventiesdiegerichtzijnophetverhogenvandeontspanningenhet verminderenvandestress.Infeitegaathetomeenveelheidaanactiviteitendieontspannend kunnenzijn.Voordeeenisdatvissenofhardlopen,voordeanderpianospelenofschilderen.

Enkelevoorbeeldenvanactiviteitendiegerichtzijnoponstpanning:

• yoga

• taichi

• meditatie,mindfulness

• ademhalingsoefeningen

• ontspanningsoefeningen(autogenetraining,sensorrelaxatie).

Mindfulness,ontspanning&Yoga

Mindfulness,ontspanningenyogakunneneenpositieveinvloedhebbenopzowelhetbevorderen vanhetwelbevindenvanwerknemersalshetverminderenvanaanwezigementale gezondheidsklachten.

Bron: Effectieveinterventies-Trimbos-instituut.

Erbestaatookeenaanbodvanuitpsychologenen/ofpsychotherapeuten.Zowordeningeval vanstressenburn-outvaakcognitievegedragstherapieënenEMDRtoegepast.EMDRishet meestgeschiktvoorstressalsgevolgvaneentraumatischeervaring.Indatgevalwordt gesprokenvaneenposttraumatischestressstoornis.EMDRwordtookweltoegepastbijandere vormenvanstress.Enkelevoorbeeldenvantherapieëndieookwordentoegepastzijn:

• gedragstherapie(onderanderewerkgerichtecognitievegedragstherapie)

• gestalttherapie

• psychomotorischetherapie

• AcceptanceandCommitmentTherapy(ACT)

• dramatherapie.

HoegaatEMDRinzijnwerk?

Detherapeutzalvragenaandegebeurtenisterugtedenkeninclusiefdebijbehorendebeelden, gedachtenengevoelens.Eerstgebeurtditommeerinformatieoverdetraumatischebeleving teverzamelen.Daarnawordthetverwerkingsprocesopgestart.Detherapeutzalvragende gebeurtenisopnieuwvoordegeesttehalen.Maarnugebeurtditincombinatiemeteen afleidendestimulus.Doorgaanszaldatdehandvandetherapeutzijn.Detherapeutzalvragen deaandachthieropterichtenendaarnadehandopongeveer30centimeterafstand,voorhet gezichtlangs,heenenweerbewegen.Eenandermethodegebeurtdoormiddelvaneen koptelefoonwaarbijgeluidenafwisselendrechtsenlinkswordenaangeboden.Naelkeset wordterevenrustgenomen.Detherapeutzaldecliëntdanvragenwateringedachtennaar bovenkomt.DeEMDR-procedurebrengtdoorgaanseenstroomvangedachtenenbeeldenop gang,maarsomsookgevoelensenlichamelijkesensaties.Vaakveranderterwat.Decliënt wordtnaelkesetoogbewegingengevraagdzichteconcentrerenopdemeestopvallende verandering,waarnaereennieuwesetvolgt.

Bron: www.emdr.nl/EMDRinfo.htm.

LoketGezondLevenenTrimbos-instituut OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenendewebsitevanhetTrimbos-instituutzijn verschillendeinterventiestevindendiespecifiekgerichtzijnopstressophetwerken/ofburn-out. Enkelevoorbeeldenvaninterventies:

• SlimSlapen

• 2Do

• Krachtiginhetlevenstaan:werkenaanjepersoonlijkeontwikkeling

• Omgaanmetstress

• OmgaanmetstressOnline

• Binnenbos

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• TheLabofLifevitaliteitstraining

• MentalHealthFirstAid.

Bekijkhetfilmpje ‘MHFAEerstehulpbijPsychischeklachten’

Omgaanmetstress

Deinterventie ‘Omgaanmetstress’ isgerichtopdedoelgroepvolwassenendieongezonde stresswillenvoorkomenen/ofstressklachtenhebben.Hetgaatommensendiewillenleren watzezelfkunnendoenomdeklachtenteverlichten.

Hetdoelisdatdedeelnemernaafloopopjuistewijze(coping)vaardighedentoekanpassen, waardoorstressvoorkomenofverminderdwordt.

Erwordtaandachtbesteedaanonderwerpenalseigenwaarden,gevoelvancontrole,sociale ondersteuning.Dedeelnemerswordtgeleerdombeteromtegaanmet(mogelijk)stressvolle situties.Erwordtookaandachtbesteedaaneengezondeleefstijlenaandeinvloedvan gedachtenopjegedrag.Tevenswordenertijdensdebijeenkomstenlichaamsgerichte, ontspannings-enmindfulnessoefeningenaangeboden.

Hetprogrammabestaatuitvierwekelijksegroepsbijeenkomstenvan2uuraangroepenvan zestottwaalfdeelnemers.

Particuliereorganisaties

Behalveinterventiesdieaangebodenkunnenwordenopdewerkvloerofdoor overheidsinstantiesalseenGGZ-instelling,zijnertalvanparticulierebureautjesactiefophet gebiedvanbehandelingvanstressen/ofburn-out.Bijdezeaanbiedersvanburn-outprogramma’s ishetnietaltijdduidelijkwathetopleidingsniveauvandebetreffendemedewerkersis.Hetis belangrijkomhiernaarteinformeren.Bijeencomplexeproblematiekalsburn-outiseen achtergrondalspsycholoogen/ofpsychotherapeutgewenst.

Leesdeverdiepingsstof ‘Tipsminderstressophetwerk’.

COPYRIGHTBOOM

Opdracht28 Omgaanmetstress

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

a. Noteermetelkaareenzouitgebreidmogelijkelijstmettipsvoorheteffectiefomgaanmet stress.

b. Zoekopinternetnaarinformatieoverhetomgaanmetstressenvuljullielijstmettips eventueelaan.

Opdracht29 Coping

a. Geefeenomschrijvingvanhetbegripcoping.

b. Beschrijfeenaantaleffectievecopingstrategieën.

c. Inditverbandwordtookweldetermstressmanagementgebruikt.Zoekopinternetwater verstaanwordtonderstressmanagementengeefhiereenomschrijvingvan.

Opdracht30 Rollenspelstressadvies

Dezeopdrachtdoejeintweetallen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

•

a. Student1maakteeninstrument(vragenlijst)waarmeejedeleefstijlfactor ontspanning/stressinkaartkuntbrengen.

• Student2bedenkteenrolvaniemanddielastheeftvanbepaaldestressklachtendoor allerleiomstandigheden.Vuldezestressklachtenenomstandighedenzelfin.Daarna speeljederolvandezepersoon.

b. Student1houdteenintakemetstudent2enbrengtdeleefstijlfactorontspanning/stress inkaart.Student1achterhaaltdehulpvraagendoelstellingvandestudentvoorde leefstijlfactorontspanning/stress.Watzijnjeconclusiesopbasisvandeintake,hulpvraag endoelstelling?

c. Geefstudent2eenadviesoverdeleefstijlfactorontspanning/stress.

d. Wisselvanrol.

Opdracht31 Verwijzen

Alsleefstijlcoachkunjeingevalvanstress,overspannenheid,burn-outverwijzen.

a. Zoekuitnaarwelkepersonenjeinditgevalkuntverwijzen.

b. Geefvantweepersonen/instantieswaarnaarjekuntverwijzeneenconcreetvoorbeeld.

Opdracht32 Interventies

a. Zoekopinternetnaarvijfverschillendeinterventiesophetgebiedvandeleefstijlfactor ontspanning/stress.

b. Kiesééninterventieuitenwerkdieuitnaardoel,inhoudendoelgroep.

Opdracht33 Mindfulness

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

Eénvandeinterventiestegenstressismindfulness.

a. Zoekopinternetopwatmindfulnessis.

b. Bespreekmetdeledenvanjegroepwaaromhetwelofnietietsvoorjouis.

c. Bespreekmetelkaarwaaromhetvooranderemensenwelofnietkanwerken.

Opdracht34 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntbeschrijvenwateronderontspanningwordtverstaan.

Jekuntdebelangrijkstekenmerkenenoorzakenvaneenburn-out beschrijven.

Jekuntbeschrijvenwaterverstaanwordtonderslaaphygiëne.

Jekuntbeschrijveninwelkematestressvoorkomtinonze samenleving.

Jekuntdeinvloedvanstressopdegezondheidbeschrijven. 5.

1.

2.

3.

4.

6.

7.

Jekuntdeleefstijlfactorontspanning/stressinkaartbrengen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdebelangrijksteinterventiesenadviezengerichtop ontspanningenburn-outbeschrijvenentoepassen.

6.9Verdiepingsstof-Ontwikkelingvanchronische stress

Reactiesopstressverlopenmeestalvolgenseenvastpatroon.DeendocrinoloogHansSelye heeftditvastepatroonhetGeneralAdaptationSyndromegenoemd.Erspelenhierbijdriefasen eenrol.Ditzijnachtereenvolgenseenkortdurendealarmfase,eenweerstandsfaseeneen uitputtingsfase.Indealarmfaseisersprakevaneenkortdurendeverlaagdeweerstandvanhet lichaam.Indeweerstandsfaseisdeweerstandtegenstressverhoogd,enindeuitputtingsfase isdezeweerverlaagd.Alsiemanddezefasenheeftdoorlopen,duurthetenigetijdvoordatmen weerophetnormaleniveauisteruggekeerd.Alsdesituatiesdiespanningenoproepenechter tesnelopelkaarvolgen,heefthetindividuteweinigtijdomteherstellenenrakende verdedigingsbronnenvanhetlichaamuitgeput.Jelichaamheeftdanteweinigofgeen mogelijkhedenmeeromzichaantepassenaandesituatiesvanspanning.Eenmaniervan verdedigenvanjelichaamishetproducerenvanallerleistoffen,zoalscortisol.Echter,tehoge concentratiesvancortisolinjelichaamzijnzeernadelig.Hetterugkerennaarhetnormale niveauofuitputtingvanverdedigingsbronnenwordtdanuiteindelijkdevierdefasegenoemd.

6.10Verdiepingsstof-Fysiologischeachtergrond stressenwerkingcortisol

Stresskomtmeestalvoorincombinatiemeteenarousal,ofteweleenverhoogdefysiologische activiteit.Dezearousalkentdrieverschillendevormen:flight,fightorfreeze.Flightbetekent eenvluchtreactie,bijeenfreezekunjeniksmeerondernemenen ‘bevriezen’ lichaamengeest alshetware.Delaatstereactieisdefight,datvechtreactiebetekent.Elkepersoonzalopeen bedreigendesituatieandersreagerenenhetisvantevorenniettevoorspellenwelkereactieer gaatplaatsvinden.

Destressresponskomtviatweeverschillendezenuwbanentotstand.Eriseensnellereactie vanhetautonomezenuwstelsel,eneenlangzamerereactiedietotstandkomtviadebaan hypothalamus-hypofyse-bijnierschors.Desnellereactieberustopactiviteitvanhetsympathische zenuwstelsel,diezorgtvoorhetvrijmakenvanadrenalineennoradrenalineindebloedbaan doorhetbijniermerg.

Indetweedeenlangzamereroutespelendriestoffeneenrol.Destressprikkelbereiktde hypothalamus.Dezeproduceerteenpeptide,CRHgeheten.Ditstimuleertdevoorkwabvande hypofysetotproductievanhethormoonACTH,datopzijnbeurtdebijnierschorsstimuleerttot productievancorticosteroïden,waaronderhetstresshormooncortisol.Afscheidingvancortisol indebloedbaanleidttoteenverhogingvanhetbloedsuikergehalte,ofteweldeglucosespiegel,

enverhoogthetmetabolisme.Cortisolremttenslotteviaterugkoppelingweerdecelleninde hypothalamusdiedestressreactieveroorzaakten.Cortisolwordtgezienalseenstofdiehet lichaamhelptomenergietemobiliseren,waardoormenbeteropgewassenistegenbedreigende situaties.Hetstressniveau(gehaltevannoradrenalineenadrenaline)kanachterafworden bepaaldviahetbloedplasmaofdeurine.

6.11Verdiepingsstof-Slaapcyclusinfasen

Sterkvereenvoudigdkomtheteropneerdatdenachtopgedeeldkanwordeninvijfslaapcycli vanelk90tot120minuten.Dezecyclihebbenallemaaldezelfdeopbouwenvolgenelkaar gedurendedenachtop.

Eéncyclusbestaatuitvijffasen.Dezefasenwordenonderscheidendoordematevan hersenactiviteitenoogbeweging(EyeMovement).Bijfase1totenmet4isdeoogbeweging langzaam.DezefasenhetendanookNonRapidEyeMovement(NREM).Alleenindelaatste faseisersnelleoogbeweging,RapidEyeMovement,vandaardenaamremslaap.

Lichteslaap

Fase1(NREM1)

Ditisdeovergangsfasetussenwakenenslapen.Deoogbewegingwordtlangzaam.Jehebt moeitejeogenopentehoudenenvaltuiteindelijkinslaap.Dehersenactiviteitneemtlangzaam af.Dezeperiodeduurt1tot3minuten.Datisvooreennachtmetvijfslaapcycli2tot5%vande totaleslaap.

Fase2(NREM2)

Ditishetbeginvandeechteslaap,maardeslaapisnoglicht.Jewordtnietmeervanelkgeluid wakker,maaralsjewordtgewektindezefasehebjenogniethetgevoeldiepgeslapente hebben.Dezeperiodeduurtongeveer42tot54minuten.Datisvooreennachtmetvijfslaapcycli 45tot55%vandetotaleslaap.

Diepeslaap

Fase3(NREM3)

Ditisdeovergangsfasenaardediepeslaap.Jeademhalingwordthelemaalregelmatig,je hartritmedaalt,jespierenrakentotaalontspannen.Dezefaseduurt3tot8minuten.Datisvoor eennachtmetvijfslaapcycli3tot8%vandetotaleslaap.

Fase4(NREM4)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditisdefasevandeechtdiepeslaap.Ademhalingenhartritmezijnophunlaagst.Alsjeuitdeze slaapgewektwordt,benjegedesoriënteerdenhebjetijdnodigomjeterealiserenwaarje bent.Dezefasezorgtvoorfysiekherstel.Dezefaseduurtongeveer15tot18minutenenmaakt bijeennachtmetvijfslaapcycli15tot20%vandetotaleslaapuit.

Droomslaap

Fase5(remslaap)

Indezefasezijnersnelleoogbewegingenenisersprakevangrotehersenactiviteit.Dehersenen zijnactiefmetdromen,hetverwerkenvaninformatieenallerleigeheugenfuncties.Lichamelijk gebeurterookvanalles;despierenvanarmenenbenenzijntotaalontspannenennagenoeg verlamd,deademhalingenhartslagzijnonregelmatigendebloeddrukstijgt.Tijdensde droomslaapvindtdusgroteactiviteitvanlichaamengeestplaats.Dezefasekostdanook energie.Deremslaapduurtongeveer18tot24minuten.Ineennachtmetvijfslaapcyclibeslaat deremslaapongeveer20tot25%vandetotaleslaap.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

6.12Verdiepingsstof-Tipsminderstressophet werk

1|Houdoverzicht

Jekuntveelstresservarenalsjehetoverzichtkwijtraakt.Alsjeoverzichthebt,zuljeondanks dewerkdrukhetgevoelhebbendatjeallesondercontrolehebt.Overzichtenstructuurzorgen voorrustinjehoofd.Neemdaaromdetijdomjebureauopteruimen.Zobespaarjezoekwerk envoorkomjestressvollesituaties.Maakschema’sento-do-lijstjes,zodatjejenietmeer overweldigdvoeltdooralleswatervanjeverwachtwordt.

2|Relativeer

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisbelangrijkomtekunnenrelativerenendatjehoofd-enbijzakeninjelevenvanelkaar kuntonderscheiden.Somsmaakjejeontzettenddrukomallerleionbenulligheden.Dingendie nietrelevantzijnvoorextralevensgeluk,maarjewelveelstresskunnenbezorgen.Besefdatje nueenmaalnietallesondercontrolekunthebbenenprobeerjeniettedruktemakenomiets kleins.Indestressschietenvandingenwaarjegeencontroleoverhebt,isonnodig.Jekuntje beterfocussenopdingenwaarjewelinvloedophebt.

Jekuntlerenrelativerendoorvoorjezelfnategaanhoebelangrijkhetallemaalis.Watishet ergstedatkangebeurenalsikdezetaaknietoptijdafkrijg?Moetdezee-mailechtbinnenvijf minutenbeantwoordworden?Kunjeeentaakwellichtuitstellen,zodatjeprioriteitkuntgeven aaneenandereopdracht?Doorterelativerenendebelangrijkevandeminderbelangrijke zakenteonderscheiden,zuljebetermetdestressopjewerkomkunnengaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3|Beweegvoldoende

Voldoendebewegingiseeneffectievemanieromstresstegentegaan.Bewegenzorgtervoor datjejefittervoelt,waardoorjebeterbestandbenttegenstressvollesituaties.Bovendien maaktjelichaamdanendorfineaan.Endorfinewerktgoedtegenstressomdathetdeaanmaak vanhetstresshormooncortisolvoorkomt.Waarommaakjetijdensjelunchpauzenieteen wandelingetjeofgajelekkermetdefietsnaarjewerk?Bewegenzaljehelpenomminder stressopjewerktehebbenenombetermetstressomtegaan.

4|Eetgezond

Alsjegestrestbentenzosnelmogelijkjewerkafwiltkunnenkrijgen,benjesnelgeneigdom meerkoffietedrinkenenmeerzoetigheidteeten.Eveneenoppeppertjeomdoortewerken! Helaasgevencafeïneensuikerjemaareentijdelijkeenergieboostenhebjegauwweereen nieuwenodig.Jekuntjelichaamdaarombetergoedeenergiegevendoorgezondteetenen voldoendewatertedrinken.

5|Rustuitenontspan

Rustenontspanningzijnbelangrijkombijtekomenvanjewerkenweeropteladenvoorde volgendedag.Bovendienbenjegevoeligervoorstressalsjeteweinigslaaptenkunjeminder goedomgaanmetstressvollesituaties.Hetisnietergomafentoeeenkeerovertewerkenom eendeadlinetehalenofomtekunnenpresteren.Maarhetiswelergalsditeenpatroonwordt enjenietzorgtvooreengoedherstel.Jekuntfysiekenmentaalherstellendoorvoorvoldoende nachtrustenontspanningtezorgen.

Goedslapenhoudtindatjeeenvastslaapritmehebtenminstens8uurnachtrusthebt.Om goedteontspannenishetbelangrijkdatjeietsdoetwatjeechtleukvindtenhetgeen verplichtingwordt.Misschienisdatvoorjoulekkereenboeklezen,eenontspannendewandeling maken,foto’skijkenofeenommetjefietsen.

6|Stopmetpiekeren

Hetlastigkanzijnomtestoppenmetpiekeren.Maarpiekerenveroorzaaktveelonnodigestress energaatveelkostbaretijddoorverloren.Vaakgaanpiekergedachtenoversituatiesdiezich nooitzullenvoordoenenzezorgenervoordatjejenietopjewerkkuntconcentreren.Schrijf daaromaldieafleidendegedachtenvanjeaf.Concentreerjeeerstopjewerkenbekijkna afloopeensjelijstjeofjeietskuntdoenaandezakenwaarjejezodrukovermaakte.

7|Zorgvoorminderafleiding

Jewordttegenwoordigoverspoeldmetinformatie,enafleidingkanoveralvandaankomen. Voorjehetweetwordjezoinbeslaggenomendooralleswatjeafleidtdatjekostbaretijd verliest,jewerknietoptijdafkrijgtenjeindestressschiet.Probeerdaaromvoorzominmogelijk

afleidingtezorgen.Planeenvastmomentinomjee-mailstebeantwoordenenzet – alsdat kan – jetelefoontijdelijkuit.Zoekeenrustigeenstillewerkomgevinguitofgebruikoordopjes alseenopdrachtaljeaandachtvereist.

8|Neemzelfdetouwtjesinhanden

Velenkrijgenlastvanwerkstressdoordatzenietzelfderegieoverhuneigenlevenhebben.Heb jijhetgevoeldatjewerkjehelelevenbepaalt?Draaitallesomzelfontplooiing?Haaljedaar voldoeninguitofhebjehetgevoeldatjegeleefdwordt?Omhetheftineigenhandentenemen, moetjewetenwiejebenteninwelkerichtingjewiltgaan.Inhetbeginkanhetmoeilijklijken omeigenkeuzestemaken.Maarwistjedathetnietnemenvanderegieinjeleven,eenvande belangrijksteoorzakenisvaneenburn-out?

9|Durfuniektezijn

Erisermaareeniemandzoalsjijopdewereld.Opjewerkiserniemanddiejouis.Misschien zijnermensendieopjelijken,maarzezullennooitprecieszoalsjouzijn!Hetheeftdusgeen zinomjezelftevergelijkenmeteenander.Jezultveelkostbareenergieverliezenenstress veroorzakenalsjeprecieszowiltzijnalsjecollegaofalsjejevolledigaananderenmoet aanpassen.Weesblijmetjeeigenschappenenkwaliteitenenprobeerdieopjewerkintezetten. Alsjetevredenmetjezelfbentenjeeigenkunnen,zuljemeerstressbestendigzijn.

10|Brengstructuuraan

Structuuraanbrengenisnietalleengoedvoorkinderenofmensenmetautisme.Hetisvoor iedereenbelangrijk.Uitonderzoekblijktdatmensendieeenvastslaapritmehebben,beteren dieperslapenendaardooruitgerusterwakkerworden.Ditbetekentdatjeopvastetijdenin bedligtenopvastetijdenopstaat.Structuuraanbrengenzorgtvoorrust,vertrouwenen regelmaat.Jeweetwaarjeaantoebentenbentbeteropgewassentegenstressvollesituaties.

Bron: Omgaanmetwerkstress:10tipsvoorminderstressophetwerk(ruudmeulenberg.nl).

6.13Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA7 HEALTHCHECK

Inhoudthema

• Doeleninhoudvandehealthcheck

• Goedmetenisweten

• Intakegesprek

• Leefstijlanalyse

• Analyselichaamssamenstelling

• Metenvandebewegingseigenschappen

• Analyse(positieve)gezondheid

• Fasevangedragsverandering

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hoegezondoffitbenje?Mensenkunnenomveelverschillenderedenenbenieuwdzijnnaar hungezondheidoffitheid.Hetkanzijndatiemandzichdelaatstetijdminderfitvoeltenwil wetenofdaareenredenvooris.Hetkanookzijndatiemandopdoktersadviesmeermoet bewegen,endatbekekenmoetwordenoftoenamevanactiviteitwelveiligis.Eenandere mogelijkheidisdateenwerkgeverwilwetenhoefitzijnpersoneelis.Ommeerduidelijkheid overjegezondheidstoestanden/offitheidtekrijgenkunjeeenhealthchecklatendoen. Daarnaastmaaktdehealthcheckonderdeeluitvandeeerstefasevanhetopstellenvaneen leefstijl-enbeweegprogramma.Jestartmeestalmeteenintakegesprek.Jesteltdebeginsituatie vastdoorhetinkaartbrengenenanalyserenvanonderanderedeleefstijlfactoren, lichaamssamenstellingenbewegingseigenschappen.

Eenaantaljarengeledenisdedefinitievangezondheidveranderd.Hetgaatnietalleenmeer omdeafwezigheidvanziekte,maarhetwordtgezienalseenvaardigheid/competentie.Er wordtgesprokenoverpositievegezondheid.Hierinwordenzesdimensiesonderscheiden.Het kanbelangrijkzijnomdezedimensiesinkaarttebrengen.Vandaardathieraandachtaanwordt besteed.

Totslotishetbelangrijkomteweteninwelkefasevangedragsveranderingdeklantzichbevindt. Gaathetomiemanddienogredelijkonwetendisofiemanddiealbereidistotactie?

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Healthcheck’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W1:Steltde beginsituatieendoelstellingenvast.

Leerdoelen

• Jekuntbeschrijvenwathetbelangvaneenhealthcheckis.

• Jekuntdebelangrijksteeisenbeschrijvenwaaraaneenmeetinstrumentmoetvoldoen.

• Jekuntdeinhoudvaneenintakegesprekbeschrijvenentoepassen.

• Jekuntdeleefstijlfactoreninkaartbrengenenanalyseren.

• Jekuntdelichaamssamenstellinganalyseren.

• Jekuntdebewegingseigenschappenopjuistewijzemeten.

• Jekuntde(positieve)gezondheidvaniemandinkaartbrengen.

• Jekuntbepaleninwelkefasevangedragsveranderingdeklantzichbevindt.

7.1Casus

Opdracht1 Casus

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetgezondebedrijf

MeneerKnapenisdirecteurvaneenIT-bedrijfmetongeveervijftigwerknemers.Dezakengaan goedenzehebbenhetrazenddruk.Afgelopenjaarheefthetbedrijfmeteenaantalziekteste makengehad.MeneerKnapenweetdatziekewerknemerszijnbedrijfergveelgeldkostenen

dathierdoorbijcollega-werknemersdewerkdruknogverderoploopt.MeneerKnapenwil gezondewerknemersenbesluitteinvesterenineengezondeleefstijlvoorzijnwerknemers.Hij heefteenbudgetbeschikbaargesteldvoorenkelemaatregelenophetgebiedvanvoorlichting, gezondevoedingenmeerbewegen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hijheeftgehoorddathetverstandigzouzijnomvoorafdegezondheidvandewerknemersin kaarttebrengen.Hijgaatbijeenaantaldeskundigeninformerenoverdemogelijkhedenvan eenhealthcheck.

Degezondeschool

MeneerVrolijkisdirecteurvanbasisschooldePlataan.Hijheeftgeziendaterdelaatstejaren steedsmeerdikkekinderenopzijnbasisschoolrondlopen.MeneerVrolijkvindtgezondheid eenbelangrijkonderwerpenbesluithetonderwerpintebrengeninhetdocententeam.Tijdens devergaderingoverditonderwerpzijndemeningenverdeeld.Uiteindelijkwordterbesloten omeenprojecttedoenovergezondeleefstijlbijdekinderenvangroep6.Hetprojectzal beginnenmeteenhealthcheck.Alshetprojecteensucceswordt,kanhetmisschienaan meerderegroepenaangebodenworden.

Kennis

a. Watwildewerkgever(meneerKnapen)metdehealthcheckbereiken?Omschrijfhetdoel/de doelen.

b. WatwilmeneerVrolijkbereikenmetdehealthcheckvangroep6?Omschrijfhetdoel/de doelen.

c. WelkeonderdelenkunnenineenhealthcheckvoordemedewerkersvanmeneerKnapen opgenomenworden?Zorgervoordatdehealthcheckaansluitbijdedoelenvande werkgever.Benoembijelkonderdeelwaaromjehetopzouwillennemenindecheck.Maak eentopvijfvantestendiejezouwillenopnemenenbeargumenteerjekeuze.

d. Welkeonderdelenzoujeopnemenineenhealthcheckvoorgroep6?Zorgervoordatde healthcheckaansluitbijdedoelenvandewerkgever.Benoembijelkonderdeelwaarom jehetopzouwillennemenindecheck.Maakeentopvijfvantestendiejezouwillen opnemenenbeargumenteerjekeuze.

Vaardigheden

e. SteleenhealthchecksamenvoorhetbedrijfvanmeneerKnapen.

• Probeermetjemedestudentenuithoelangdecheckduurt.

• Voerdecheckuitbijeengroepvanminimaaltiendeelnemers.

• Evalueerdegevondengegevens.

• MaakeenplanvooreengezondeleefstijlvoordemedewerkersvanmeneerKnapen.

f. Steleenhealthchecksamenvoorgroep6vanbasisschooldePlataan.

• Probeermetjemedestudentenuithoelangdecheckduurt.

• Voerdecheckuitbijeengroepvanminimaaltiendeelnemers.

• Evalueerdegevondengegevens.

• MaakeenplanvooreengezondeleefstijlvoordekinderenvanbasisschooldePlataan.

7.2Doeleninhoudvandehealthcheck

Betekenis

Deletterlijkevertalingvandetermhealthcheckisgezondheidscontrole.DeEngelsebenaming wordtheelvaakonvertaaldinNederlandsetekstengebruikt.MetdeEngelsetermhealthcheck wordtbedoeld:eengrondigfysiekonderzoekdatbestaatuiteenvariatieaantesten.Welke testenerafgenomenworden,isafhankelijkvanleeftijd,geslacht,persoonlijkedoelenende gezondheidvaneenpersoon.Somsiserindezegezondheidscontroleookruimtevooreentest vandementalegezondheid.

Synoniemenvoordetermhealthcheckzijn:gezondheidscontrole,gezondheidstest,check-up offitheidstest.

Doel

Algemenehealthcheck

Hetdoelvaneenhealthcheckishetinkaartbrengenvandegezondheidstoestand.Jekuntook zeggenhetinkaartbrengenenanalyserenvandebeginsituatie.Hetmaaktonderdeeluitvan deeerstestapvanhetopstellenvaneenleefstijl-enbeweegprogramma.Indieeerstestap (beeldvormingsfase)probeerjealsleefstijlcoacheenzogoedmogelijkbeeldtekrijgenvande gezondheidstoestandvandeklant.

Eenleefstijlplanbestaatuitdevolgendeonderdelen:

1.beeldvormingsfase(vaststellenvandebeginsituatie)

2.formulerenvandeveranderwensen,ondersteuningsvragen,doelstellingen

3.opstellenvanhetleefstijlplan(planvanaanpak,acties,adviezen)

4.uitvoerenvanhetleefstijlplan

5. Monitoren enevaluerenvanhetleefstijlplan.

Specifiekehealthcheck

Indebovenstaandesituatiegaathetomeenuitgebreide,algemenehealthcheck.Hetkanook zijndatjeeenspecifiekevraagvaneenklantkrijgtominkaarttebrengen.Zokanhetzijndat iemandgeblesseerdisgeraaktofklachtenheeftgekregenennaardebelastbaarheidvraagt. Indatgevalkiesjebewustvoorbepaaldevragenlijstenenmaakjegebruikvanspecifieke meetinstrumenten.

Eenhealthcheckkandusopveelverschillendemanierenenbijveelverschillendedoelgroepen toegepastworden.Jekuntdecheckuitvoerenbijindividuenofbijbepaaldegroepenmeteen gemeenschappelijkkenmerk.Enkelevoorbeeldenvanzulkegemeenschappelijkekenmerken:

• leeftijd

• chronischeaandoening

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• blessure

• sport

• werk.

Deinhoudvaneenhealthcheckwordtbepaalddoordedoelgroependedoelstelling.Dehealth checkvankinderenuitgroep6zieterandersuitdandievandewerknemersvaneenIT-bedrijf.

Leesdeverdiepingsstof ‘Belastingenbelastbaarheid’.

Toenemendefysiekebelastingenafgenomenfysieke belastbaarheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Peterwerktalsleefstijlcoachbijeengrotevoetbalvereniging.Depromotiecampagne ‘Gezond doorvoetbal’ heeftbijnaeenvolledig45-plusteamopgeleverd!MeneerMolenaarheeftzich aangemeldbijditteam.Petergeeftaandathijgraageenhealthcheckwildoenvoordatmeneer Molenaarstartmetdetraining.MeneerMolenaarheeftdeafgelopentienjaarnietgesport.

DaarnaastkanPeterdeinformatieuitdehealthcheckuitstekendgebruikenbijdevoorbereiding voordetrainingvanmeneerMolenaar.AlsmeneerMolenaareenhalfjaarheeftgetraind,kan Peterlatenziendathijbijsommigetestenenmetingeneenstukvooruitisgegaan.

Monitorenvandevoortgang

Jekuntbepaaldeonderdelenvandehealthcheckookgebruikenomtekijkenofervooruitgang wordtgeboekt.Leidthetprogrammaechttoteengezonde(re)leefstijl?Isdebalansvanmevrouw Ekdomverbeterd?Ophetmonitorenvandevoortgangwordtinhetthemaoverhetopstellen vaneenleefstijl-enbeweegprogrammauitgebreideringegaan.

Inhoudvandehealthcheck

Deinhoudisafhankelijkvandedoelgroepenhetdoel.Hierwordtdeinhoudgegevenvaneen algemene,uitgebreidehealthcheck.Hetgaatdanomhetvaststellenvandebeginsituatie.

Deinhoudbestaatuit:

• intakegesprek(persoonsgegevens,anamnese,motivatie,wensen)

• leefstijlanalyse(BRAVO)

• analyselichaamssamenstelling(gewicht,vetpercentage)

• metenvandebewegingseigenschappen(KLUCS)

• analyse(positieve)gezondheid(positievegezondheid,bloeddruk,hartslag,cholesterol, bloedsuiker).

Opdracht2 Discussieoverdezinenonzinvaneen healthcheck

Verzineenaantalstellingenover ‘dezinenonzinvandehealthcheck’.Wijseendiscussieleider aanenbespreekderegels.Verdeeldegroepintweegroepen(groep1=zin,groep2=onzin). Laatelkegroeponderlingdediscussievoorbereiden.Voereendiscussieoverdezinenonzin vaneenhealthcheck.

Opdracht3 Maakeenfolder

Maakmeteengroepjevandriestudenteneenfolderovereenhealthcheck.Geefindefolder aanvoorwiedehealthcheckbedoeldisenwathetdoelisvandecheck.

7.3Goedmetenisweten

Bijhetinkaartbrengenvandegezondheidssituatievandeklant(en),maarjeookgebruikvan bepaaldemeetinstrumentenen/oftests.Dezezijnnietallemaalevengoed.Daaromishet belangrijkdatjedejuistekeuzemaaktvooreenbepaaldinstrumentoftest.Erwordtingegaan opdebegrippensubjectief,objectief,validiteitenbetrouwbaarheid.

Subjectiefenobjectief

Deinformatiediejeoverdeklantkrijgttijdensdehealthcheckisteverdeleninsubjectieveen objectieveinformatie.Informatieissubjectiefalsdezebeïnvloedtwordtdooreenpersoonlijke meningofpersoonlijkegevoelens.Subjectieveinformatieindehealthcheckisdeinformatie diedeklantzelfgeeftinbijvoorbeeldeenintakegesprek.Zo’ngesprekmetdeleefstijlcoach noemjeookwelanamneseofvraaggesprek.

Informatieisobjectiefalshetnietafhankelijkisvanmeningenofgevoelens.Testenenmetingen diedeleefstijlcoachafneemtgevenobjectieveinformatie.

Testenzijnerinverschillendevormen.Jehebtfysieketestenzijn,maarhetkanookgaanom eenvragenlijstovereenbepaaldonderwerp.Afhankelijkvaninhoudenkwaliteitkunnen vragenlijstenbijobjectieveofsubjectieveinformatiehoren.Alsjegebruikmaaktvanvragenlijsten vaninternet,bekijkdanzorgvuldigwatdebelangenzijnvandegeneofdeorganisatiediede lijstpubliceert.

Omtebepalenofeentestgeschiktis,kijkjenaardevaliditeitendebetrouwbaarheidvande test.

Validiteit

Eenanderwoordvoor validiteit isgeldigheid.Eentestisvalidealsjemetdetestkunttesten watjewilttesten.Meetdetestwathijmoetmeten?Omantwoordtekrijgenopdezevraag,kies jealtijdhetmeestvalidemeetinstrument.

Metenvanlichaamslengte

Alsjelichaamslengtewiltmetendanmoetjedaarvooreengeschiktmeetinstrumentzoeken. Alsjedekeushebttusseneencentimeter,eenweegschaalofeenhuidplooimeter,lukthetje vastomhetmeestvalidemeetinstrumentuittekiezenbijwatjijwiltmeten.

Betrouwbaarheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De betrouwbaarheid vaneentestzegtietsoverdenauwkeurigheidvandetest.Erisbijeen betrouwbaretestgeensprakevantoevalligheden.Eentestofmetingisbetrouwbaaralsjebij eenvolgendemetingonderpreciesdezelfdeomstandighedenpreciesdezelfdetestuitslagkrijgt.

Metenvangewicht

Alsjehetgewichtvaniemandwiltweten,kunjehemwegenmeteenweegschaal.Jekunter ookvoorkiezenomzijngewichtdooreenwillekeurigevoorbijgangertelatenschatten.Welke vandetweemetingenishetmeestbetrouwbaar?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debetrouwbaarheidisvoorelketestofmeetinstrumentweeranders.

Eenvalidetesthoeftnietbetrouwbaartezijneneenbetrouwbaretesthoeftnietvalidetezijn. Inhetmeestidealegevaliseentestvalideénbetrouwbaar.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Validiteitenbetrouwbaarheidinbeeld.

DeBMI-testiseenbetrouwbaretest.Elkekeeralsjedewaardesinvult,krijgjedezelfdeBMI. MaardeBMI-testisgeenvalidetestomgezondheidtemeten.

Opdracht4 Validetest

Dezeopdrachtkunjesamenmeteenmedestudentdoen. Noemallebeieentestdiejeheelvalidevindt.Leguitwaaromjedatvindt.

Opdracht5 Basketbaltest

a. Test:Schiettienkeeropeenbasket.Geefopiederebasketaanhoedetestresultaten eruitzien.Tekentienpuntenwaardebaldebasketheeftgeraakt.

b. Welkresultaatvindjealsdetestwelbetrouwbaarisennietvalide?

c. Welkresultaatvindjealsdetestnietbetrouwbaarisenwelvalide?

d. Welkresultaatvindjealsdetestnietbetrouwbaarénnietvalideis?

e. Welkresultaatvindjealsdetestwelbetrouwbaarénwelvalideis?

Opdracht6 Testeenbewegingseigenschap

Kieseenbewegingseigenschap.Maakeeneigentestomdezemotorischeeigenschaptetesten. Geefaanhoejegezorgdhebtvooreenzogoedmogelijkevaliditeiteneenzogoedmogelijke betrouwbaarheid.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

7.4Intakegesprek

Dehealthcheckbegintaltijdmeteengesprektussendeklantendeleefstijlcoach.Bijhetvoeren vaneendergelijkgesprekzijndevaardighedenvragenstellen,(actief)luisterenensamenvatten belangrijk.Doorregelmatigtijdenshetgespreksamentevatten,controleerjeofjedeklant goedhebtbegrepen.Jepasttijdensditgesprekookmotiverendegespreksvoeringtoe.

Noteerdebelangrijkepuntenkortenbondig.Hetismogelijkomtijdenshetgesprekgebruik temakenvaneenstandaardformulier.Zorgdatje,afhankelijkvanhetdoelvandehealthcheck endepersoondiedezeondergaat,specifiekevragenblijftstellen.

Bekijkhetfilmpje ‘Motiverendegespreksvoering’

Voorbeeldintakeformulier

Datum:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Naamcliënt:

Adres:

Postcode:

Plaats:

Leefstijlcoach:

Geboortedatum:

E-mailadres:

Telefoonnummer:

Algemeneinformatie(familieomstandigheden,opleiding/werk,hobby’s)

Redenvanaanmelding,wensen,behoeften (ervaren)Gezondheid

Informatieoverderelevanteleefstijlfactoren

Doelen,gewenstresultaat,motivatietotverandering

Onderwerpendiedeeluitmakenvaneenintakezijn:

Personalia

Personaliaofpersoonsgegevensgevendirecteenfeitelijkeinformatieovereenpersoon.Hierbij kunjedenkenaannaam,adres,leeftijd,geslacht,telefoonnummerenzovoort.

Algemeneinformatie

Hierbijkanhetgaanomburgerlijkestatus,familieomstandigheden,opleiding(niveau),werk enhobby’s.

Redenvanaanmelding,wensen,behoeften

Ophetmomentdatiemandvooreenintakegesprekkomt,wiljegraagwetenwaaromdeklant datwil.Heeftdeklanttwijfelsoverdegezondheid,ofishetinopdrachtvaneenwerkgeverdie wilwetenhoefithetpersoneelslidis?Samenmetdeklantgajeopzoeknaardeveranderwensen enbehoeften.Hiervoorishetalbelangrijkomdetechniekvandemotiverendegespreksvoering toetepassen.Eventueelkunnenhierookaldedoelenaandeordekomen.Mogelijkkomtdit pasaanheteindevanhetgespreknaarvoren.

Anamneseen(ervaren)gezondheid

Ditonderdeelisafhankelijkvandevraagvandeklant.Hetkanzijndatingaanopde ziektegeschiedenisenklachtenvandeklantbelangrijkzijn.Datbrengjeinkaartdoorhet afnemenvaneen anamnese.Bijditonderwerpbespreekjesamenmetdeklanthoede gezondheidervarenwordt.Erkaneengrootverschilbestaantussendedaadwerkelijke gezondheidenhoeiemandzijnofhaargezondheidervaart.Bijditonderdeelkunnendeaspecten vanpositievegezondheid(Huber)eenhulpmiddelzijn.Aanheteindevanditthemakrijgtdit nogapartaandacht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leefstijlfactoren

Ineenintakegesprekkannietallesineenkeeraandeordekomen.Afhankelijkvandesituatie enwensenvandeklant,kunjehieringaanopeenofmeerdereleefstijlfactorendievanbelang zijn.

Hetisvrijeenvoudigomnaarhetrook-endrinkgedragteinformeren.Bijhetbewegenkunje vragenstellendiegebaseerdzijnopdebeweegrichtlijnen.Hetisbelangrijkomnietalleennaar hethuidigebeweeggedragtevragen,maarooknaarhetsportverleden. VoorvoedingkunjeuitgaanvandeSchijfvanVijfofvanderichtlijnengoedevoeding.

Alsopbasisvanditgesprekerspecifiekeveranderwensennaarvorenkomen,kunjegebuikmaken vandezogenaamdescorelineaal.Ditwordtookwel VAS (visueelanalogeschaal)genoemd.Je kuntdeklantbijvoorbeeldvragenwathijofzijzichzelfgeeftvoorhetvoedingspatroonopeen schaalvan1tot10.Alsiemandalsantwoordgeeft ‘een5’ kunjehieropdoorvragen.Jestelt dandevraag ‘waaromgeen4?’.Opdiemanierbrengtdeklantwaarschijnlijktochnogwel positievekantenvanheteetpatroonnaarvoren.

Eendergelijkevraagkunjeookstellenomdeveranderbereidheidofmotivatietepolsen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.fysiosupplies.be/vas-score-liniaal Voorbeeldscorelineaal(VAS).

Doelen

Totslotkunjeinhetintakegesprekdedoelendieiemandgraagwilbereikenaandeordestellen. Ookinditgevalishetbelangrijkdathetomdedoelenvandeklantgaatennietomwatde leefstijlcoachzelfbelangrijkvindtomaantewerken.Ookhierkunjeweermetbehulpvaneen scorelineaalhetbelangvaneenbepaalddoelachterhalenenheldermakenvoordeklant.Dit geldtookvoordemotivatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B, Jekuntdeklanthetbelangvaneenbepaalddoelofveranderingaanlatengevenendemate waarindeklantvertrouwenheeftdatditgerealiseerdwordt.

Bekijkdefilmpjes ‘Leefstijlcoach1stegesprek’ en ‘oefenleefstijlcoach’

Opdracht7 Inhoudintakegesprek

a. Gauitvaneenbepaaldesituatieenbepaalmetelkaarwatdeinhoudvanhetintakegesprek kanzijn.

b. Zoekopinternetnaarvoorbeeldenvaneenintakegesprek,gehoudendooreenleefstijlcoach.

Opdracht8 Anamnese

Denknaoverdeinhoudvaneenanamneseenoefenhetafnemenvaneenanamnesemeteen medestudent.Hetmagookgaanomhetbevragenvaniemandopzijnsportgeschiedenis.

Opdracht9 Oefenenvaneenintakegesprek

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdezeopdrachthetbesteindrietallendoen(klant,intakerenobservant).Derollenkun jewisselen.

Houdeenintakegesprekmeteenklantenmaakdaarbijgebruikvanelementenuitde motiverendegespreksvoering(onderanderehetgebruikvaneenVAS).

7.5Leefstijlanalyse

Bijhetvaststellenvandebeginsituatieishetbelangrijkomaandachttebestedenaaneenof meerdereleefstijlfactoren.Welkeleefstijlfactorenaandeordekomen,isafhankelijkvande situatie,deklantenzijnwensenenbehoeften.

Bewegen

Uitgebreideinformatievindjeinhetthemaoverdeleefstijlfactorbewegen.Bijhetinkaart brengenvandezeleefstijlfactorkunjeaandachtbestedenaan:

• hetsportverledenvaniemand,metaandachtvooreventueleblessures

• hetactuelesport-enbeweeggedrag(hetaldannietvoldoenaandeonderdelenvande beweegrichtlijnen)(Beweegrichtlijnentest-KenniscentrumSport&Bewegen).

• dematevanactiviteitgedurendededag,week(tuinieren,fietsen,huiselijkewerkzaamheden, activiteitentijdenshetwerk).

• sedentairgedrag

• afnemenvaneenofmeervragenlijsten(PAR-Q).

Rokenenalcohol

Deleefstijlfactorenrokenenalcoholkunneneenvoudiginkaartgebrachtwordendoortevragen naarhoeveeliemandrooktofhoeveelalcoholiemandgebruikt.Wiljeietsmeerwetenoverhet rook-endrinkgedragvaniemand,dankunjeookeenbestaandevragenlijstgebruiken.Op internetzijndiversevragenlijstentevindenoverhetgebruikvanalcoholentabak.

Roken

Alshetgaatomdeleefstijlfactorrokenkunjeaandachtbestedenaan:

• actueelrookgedragenrookverleden(hoeveelgemiddeldperdag,hoelangal,packyears)

• watiemandrookt(sigaretten,shag,e-sigaret)

• situatieswaariniemand(niet)rookt(eventueelordenenvanveelnaarweinig)

• redenwaaromiemandrookt

• meeroken

• stoppenmetroken(stoppogingen,motivatieomtestoppen).

Ookkunjeeenvragenlijstgebruiken.Voorbeeldvragenvindjeonderanderebij:

• Vragenlijst-ROKENSTOPT.nl

• Vragenlijsten-Rookvrij-en-Fitter.docx(live.com)

• EnquêteVragenoverRoken|EnquêteExpert(enqueteexpert.nl)

• www.jellinek.nl/informatie-over-alcohol-drugs/test-je-kennis/gebruikstesten/.

Bekijkopdewebsites ‘Rooktest’, ‘Signaleringstesttabak’ en ‘Signaleringstestalcohol’.

Alcohol

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorhetinkaartbrengenvandeleefstijlfactoralcoholgebruikkunjegebruikmakenvande volgendeonderwerpen:

• detotalehoeveelheiddieiemanddrinkt

• hetdrinkpatroon(dehoeveelheiddieiemandbijeengelegenheiddrinkt)

• desituatiewaariniemanddrinkt

• degemoedstoestandwaariniemanddrinkt

• demotivatiedieiemandheeftomzijndrinkgedragaantepassen.

Eenvoorbeeldvaneenvragenlijstdiejekuntgebruikenisde AUDIT (AlcoholUseDisorder IdentificationTest).DezebestaatuittienvragenenisontwikkelddoordeWorldHealth Organization(WHO)omalcoholconsumptie,drinkgedragenalcoholgerelateerdeproblemen inkaarttebrengen.Elkevraagwordtgescoordop0tot4punten.Eentotalescorevan8ofmeer puntenduidtopgevaarlijkofschadelijkalcoholgebruik.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

AnderevoorbeeldenvanalcoholvragenlijstenzijndeAlcoholtestonline|TactusVerslavingszorg endeFiveShotvragenlijst.

Bekijkopdewebsites ‘Zelftestalcoholenik’ en ‘FiveShotvragenlijst’.

Onlinetestoveralcoholgebruik.

Voeding

Uitgebreideinformatieomdeleefstijlfactorvoedinginkaarttebrengen,vindjeinhetthema overdeleefstijlfactorvoeding.

Omtebekijkenofiemandgezondeet,zijnerdiversemogelijkheden.Jekunthierbijdenken aanvragenlijsten,logboekenencalorieëntellers,deeetmeter,maarookaandoelgroepspecifieke testen,zoalstestenvoorkinderen.

Omeengoedbeeldtekrijgenkunjemetdeklantnagaaninwelkematemenvoldoetaande richtlijnengoedevoeding.Enkelevoorbeeldenvanvragenzijn:

• Eetudagelijkstenminste200gramgroenteentenminste200gramfruit?

• Eetudagelijkstenminste90grambruinbrood,volkorenbroodofanderevolkorenproducten?

• Eetuwekelijkspeulvruchten?

• Eetutenminste15gramongezoutennotenperdag?

OokkunjenagaaninwelkemateiemandvoldoetaanderichtlijnenvandeSchijfvanVijf. Mogelijktegebruikenvragenlijstenzijn:

• Hoeaardigeetjij?|WereldNatuurFonds(wwf.nl)

• https://zuivelonline.nl/gezondheid/test-jezelf/hoe-gezond-eet-je-test/.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenanderemogelijkheidisomiemandtevragenhetvoedingsgedragbijtehoudendooreen hulpmiddelals ‘MijnEetmeter’

Bekijkopdewebsites ‘Hoegezondeetjetest’, ‘MijnEetmeter’, ‘Eettest’ en ‘Etenvoorkinderen’

Ontspanning

Alsiemandnietkanontspannen,kandatverschillendeoorzakenhebben.Demeestgenoemde stressbroniswerk,maarstresskanookandereoorzakenhebben.Hierbijkunjedenkenaan relatieproblemen,financiëlezorgen,moeilijkhedeninhetgezin,socialeproblemen.Erzijn testendieopzoekgaannaardezestressbronnen.Omdatveelstressklachtenvanmensen ontstaanalsgevolgvanhunwerk,zijnerveelstresstestengerichtopwerk.Anderetestenkijken meernaardebalanstussenwerkenontspanning.

Bijhetinkaartbrengenvandeleefstijlfactorontspanninggaathetenerzijdsomhetervaren vanspanning,stressendesituatieswaarinditvoorkomtenanderzijdsomsituatiesdietot ontspanningleiden.Afhankelijkvandeklantkunjeookaandachtbestedenaanverschijnselen vaneenburn-out.

Mogelijktegebruikenvragenlijstenvindjeopdevolgendewebsites.

Analyserenvandeleefstijl

Afhankelijkvandesituatieenwatdeklantwenselijkvindt,analyseerjedeleefstijlfactoren.Als iemanddewensheeftomaftevallenenvooralinteresseheeftinbewegenenvoedingdan analyseerjedietweeleefstijlfactoren.Jedoetditdanmetdefocusophetgewensteafvallen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorwatbetrefthetbewegenkunjekijkennaarinhoeverreiemandvoldoetaandeonderdelen vandebeweegrichtlijnenenbijvoorbeeldhetzitgedrag.Bijvoedingkunjedeanalyserichten ophetaldannietvoldoenaanderichtlijnengoedevoedingenderichtlijnenvandeSchijfvan Vijf.Ookkunjeanalyserenofdeenergiebalansinordeis.

Opdracht10 Analyserenvandeleefstijlfactoren

Dezeopdrachtkunjehetbesteineendrietaldoen.

Jekrijgtdadelijkeenklantdiegraagwilwetenofhij/zijwelgezondleeft.Deklantvraagtzich vooralafwaarnogverbeterpuntenliggen.

Stelmetelkaareenkortmaarkrachtigevragenlijstop,waardoorjezichtkrijgtopalle leefstijlfactoren.Verdeelderollen.Eenstudentneemtdevragenlijstaf,detweedeisdeklant endederdeobserveert.Voerdeanalyseuit.

Opdracht11 Inkaartbrengenvandeleefstijlfactor voeding

Jekrijgtdevraagomnauwkeurigdeleefstijlfactorvoedinginkaarttebrengen.Beschrijfhoe jeditgaatdoen.

7.6Analyselichaamssamenstelling

Gewicht

Gewichtwordtgemetenmetbehulpvaneenanalogeofdigitaleweegschaalenwordtuitgedrukt inkilogram.Hoeveelkilogrammeniemandweegt,zegtnietsoverzijngezondheid.Metbehulp vaneengewichtsmetingkunjeopindividueelniveaubepalenofhetgewichtvaniemandis veranderd.

BodyMassIndex

Hoezwaarjebent,wordtdeelsbepaalddoorjelengte.Iemanddieheellangis,zaloverhet algemeenmeerwegendaneenheelkleiniemand.Ofjegewichtpastbijjelichaamslengteiste berekenenmetbehulpvandeBodyMassIndex(BMI).DeBMIwordtookwelQueteletIndex(QI) genoemd,naardebedenker,deBelgAdolpheQuételet.

FormulevoorhetberekenenvandeBMI(gewichtinkilo’senlengteinmeters).

Opveelinternetsiteshoefjedeberekeningnietzelftemaken,jehoeftalleengewichtenlengte intevoeren,decomputerberekentdeBMI.

BerekenenvandeBMI

Eenvolwassenvrouwweegt64kilogram.Haarlengteis164centimeter.164centimeterisgelijk aan1,64meter.HaarBMI=64/(1,64x1,64)=23,8.Dezevrouwheefteennormaal,gezond gewichtvooriemandvan1,64mlang.

DeBMIisoorspronkelijkbedoeldomstatistiekenovergrotegroepenvandebevolkingte berekenen.TegenwoordigwordtdeBMIookvaakgebruiktomeenuitspraaktedoenoverde gezondheidinrelatietoteenbepaaldlichaamsgewicht.Omdittekunnendoenisereen onderverdelinggemaaktingroepen.Hierdoorontstaateenclassificatie,waarmeejekunt bepalenofersprakeisvanbijvoorbeeldovergewichtofobesitas.

BMI

BMI<18,5

BMI18,5-24,9

BMI25-29,9

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Classificatie

Ondergewicht

Normaalgewicht

Overgewicht

Obesitas BMI30-39,9

BMI ≥40

Morbideobesitas

DeBMI-berekeningennormeringgeldenalleenvoorvolwassenen.

BijdeclassificatiemetbehulpvanBMI-waardesisgeenrekeninggehoudenmet lichaamssamenstellingofvetverdeling.Hierdoorkanhetvoorkomendatonterechtwordt gesprokenovergezondofongezondgewicht.

Jordyleeftvoordesport.Hijeetgezondenheeftdelaatstejarenveelaankrachttraininggedaan. Zijnspiermassaisbehoorlijktoegenomen.NaberekeningkomthijuitopeenBMIvan25,8.Zijn trainerheefthemverzekerddaterbijhemgeensprakeisvanovergewicht.EenhogeBMIwordt bijkrachtsportersvaakveroorzaaktdoormeerspiermassa.

VoorkinderenmoetdeuitkomstvandeBMIgecorrigeerdwordenvoorleeftijdengeslacht.Dat betekentdatervoordezegroepanderenormwaardesgelden.Erzijndiversesitesmetaparte BMI-calculatorsvoorkinderentevinden.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Deondergrensvoorovergewichtengrensvoorobesitasvoormannenenvrouwen.

Voorbepaaldebevolkingsgroepengeldenanderegrenswaarden.Ditheefttemakenmet lichaamsbouw.BijvoorbeeldbijHindoestanenensommigeAziatischebevolkingsgroepeniser albijeenlagereBMIsprakevaneenverhoogdgezondheidsrisico.Erwordtopditmomentnog veelonderzoekgedaannaaretnischeverschilleninBMIengezondheidsrisico’s.

Vetpercentage

Hetmenselijklichaambestaatgrofweguittweecomponenten,devetmassa(VM)endevetvrije massa(VVM).Devetmassaisdetotalehoeveelheidvetinhetlichaam.Devetvrijemassaisde rest,zoalsbotten,spieren,bloed,organenenzovoort.

Hetvetpercentagegeefteenschattingvandevetmassa.Andersgezegd:hetgeeftaanhoeveel procentvanhetlichaamuitvetbestaat.HetlichaamsgewichtendeBMIgevengeeninzichtin delichaamssamenstelling.Iemanddieveelspiermassaheeftenweinigvetmassaisgezonder daniemanddieveelvetmassaheeftenweinigspiermassa.Tochkanhetzijndatdezepersonen hetzelfdelichaamsgewichthebben.Ofhetvetpercentagegezondis,leesjeafindenormtabel.

Normwaardenvetpercentagevoormannen(inprocenten)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Normwaardenvetpercentagevoorvrouwen(inprocenten)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjehetvetpercentagevermenigvuldigtmethetgewichtinkilogrammen,geeftdathetaantal kilo’svetwaaruithetlichaambestaat.

Erkanopveelverschillendemaniereneenschattingvanhetvetpercentagegemaaktworden. Detweemeestgebruiktemetingenzijn:

• huidplooimeting

• bio-impedantiemeting.

Vetpercentagebepalendoorhuidplooimeting

Lichaamsvetwordtonderandereopgeslagenonderdehuid.Dediktevandezeonderhuidse vetlaagkangemakkelijkgemetenwordendoordelaagoptetillen.Alsditopvier standaardplaatsengedaanwordt,ishetmogelijkommetdesomvandehuidplooidikteseen schattingtemakenvanhetvetpercentage.

• Doeiederemetingaandezelfdekantvanhetlichaam.

• Meetdehuidplooienopdevolgendevierplaatsen:

– M.BicepsBrachii:armontspannenlatenhangen,plooihalverwegebovenarm

– M.TricepsBrachii:armontspannenlatenhangen,plooihalverwegebovenarm

– subscapulair:plooidirectonderdeonderstepuntvanhetschouderblad

– supra-iliacaal:aanzijkantlichaamplooidirectbovendebekkenrand.

• Pakdehuidplooiopmetdrievingersendeduim.

• Meetdirectonderofnaastdeplekvanoppakken.

• Wachtnahetloslatenvandemetereenmomenttotdemeternietmeerterugloopt.

• Meetafop0,5mmnauwkeurig.

• Teldeviergetallenbijelkaaropenzoekbijditgetalmethetpassendegeslachten leeftijdscategoriedevetpercentageschattingindenormtabel.

COPYRIGHTBOOM

Tabelomhetvetpercentageteberekenenuitdesomvandehuidplooimetingen

Vrouwen-leeftijd

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

158,68,38,04,8

2012,512,212,28,1

2213,913,413,09,2

2415,114,413,810,2 24

2616,315,514,611,2 26

2817,416,615,412,1 28

4022,921,419,216,4

17,815,914,710,5

21,419,817,014,1

22,620,018,015,4

23,721,218,916,5

24,822,319,917,6

25,723,420,818,6

26,624,521,819,5

30,328,225,523,4

31,929,626,925,0

33,431,028,226,5 5026,524,621,519,0

5527,925,922,520,1 55

6029,227,123,521,2 60

6530,428,224,322,2 65

7031,629,325,123,1 70

7532,730,325,924,0 75

8033,831,226,624,8 80

8534,832,127,225,5 85

9035,833,027,826,2 90

9536,633,728,426,9 95

37,434,429,027,6 100

39,035,830,128,8 110

40,137,031,130,0 120

34,632,129,427,8

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

35,733,230,629,1

36,734,131,630,2

37,735,032,531,2

38,735,933,432,2

39,636,734,333,1

40,437,535,134,0

41,238,335,834,8

41,939,036,535,6

42,639,737,236,4 100

43,941,038,637,8 110

45,142,039,639,0 120

Bekijkhetfilmpje ‘InstructievideoHuidplooimeting’.

Vetpercentagebepalendoorbio-impedantiemeting

Bij bio-impedantie wordtgebruikgemaaktvanwisselstroom.Desamenstellingvanhetlichaam bepaaltdematevangeleidingvandestroomdoorhetlichaam.

Erzijnveelverschillendeapparatenindehandeldieeenschattingvanhetvetpercentagegeven dooreenbio-impedantiemeting.Deapparatenzijnverschillendophetgebiedvan:

• plaatsingenaantalelektrodes

• grootteenfrequentievandegebruiktestroom

• berekeningvanhetvetpercentage.

Bijdeberekeningvanhetvetpercentagedoorhetapparaatwordennaastde geleidingsmogelijkheidookgegevensalsgeslacht,leeftijd,lengteengewichtgebruikt.Deze gegevensmoetenwordeningevoerd.

Betrouwbaarheidvandebio-impedantiemetingissterkafhankelijkvanhetapparaat.Erzijn vaaknietgenoeggegevensbeschikbaaromeenuitspraaktedoenoverdebetrouwbaarheid vaneenapparaat.Hetisbelangrijkomdemetingbijeenpersoonaltijdmethetzelfdeapparaat uittevoeren,zoveelmogelijkondervergelijkbareomstandigheden.

• normaletemperatuurvandevoetenofhanden(nietkoudofsterkbezweet)

• schonevoetenenhanden

• zelfdetijdstipopdedag

• geengrotehoeveelhedenvochtdrinkennetvoordemeting

• nietmetennetnahetsporten.

Bio-impedantiemeter.

Tailletestofmiddelomtrek

Detailletestofmiddelomtrekgeefteenindicatievandeabdominalevetmassaoftewelde hoeveelheidvetronddebuik.Mensenmetveelvetronddebuiklopeneengroter gezondheidsrisico.Zehebbenmeerkansopeenhogebloeddruk,hetontwikkelenvanhart-en vaatziektenendiabetestype2invergelijkingmetmensendiehetlichaamsvetopdijenen heupendragen.

Bekijkhetfilmpje ‘Middelomtrekmetendoejezo#gezondgewicht’.

Metingvandelichaamssamenstellinggeeftnietaanwaarhetvetinhetlichaamopgeslagenis. Daaromkunjeeenmetingvangewicht,BMIofvetpercentagemetingaanvullenmeteentailletest: eenomtrekmetingvandetaille.Zithetvetvooralronddetaille,danspreekjevaneen ‘appelfiguur’.Zithetvetvoornamelijkopdedijenenheupen,dannoemjedateen ‘peerfiguur’. Detaille,tussendeondersteribendebekkenrand,meetjemeteenmeetlint.Hetlintmagniet testrakaangetrokkenworden.Demetingwordtafgenomenineenstaande,gestrektehouding.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lichaamsvetronddetaillegeefteenappelfiguur. Lichaamsvetronddeheupengeefteenpeerfiguur.

Derisico’slopenopnaarmatedetailleomtrekgroterwordt.Erzijnverschillendenormwaarden voormannenenvrouwen.Detabellengevendenormwaardenvandetailletestweervoor mannenenvrouwen.

Vrouwen

Tailleminderdan80cm

Tailletussen80en88cm

Taillemeerdan88cm

Mannen

Tailleminderdan94cm

Tailletussen94en102cm

Taillemeerdan102cm

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gezond

Verhoogdrisico

Sterkverhoogdrisico

Gezond

Verhoogdrisico

Sterkverhoogdrisico

Normale buikomvang

Buikomvanggroot

Man ≥ 102cm

Vrouw ≥ 88cm

Obesitasklasse1

Obesitasklasse2

30-34,9

35-39,9

≥40 Obesitasklasse3

Normale buikomvang

Buikomvanggroot

Man ≥ 102cm

Vrouw ≥ 88cm

Zeerhoogrisico Hoogrisico

Zeerhoogrisico Zeerhoogrisico

Extreemhoogrisico Extreemhoogrisico

Opdracht12 Meethetgewichtende lichaamssamenstelling

Meetbijeenmedestudent:

• gewicht

• BMI

• vetpercentage

• tailletest.

Opdracht13 Rapportagenaaraanleidingvande lichaamssamenstelling

Bijeenhealthcheckhebjedevolgenderesultatengevonden:

• vrouw37jaar

• lengte1,65m

• 80kg

• BMI29,6

• vetpercentage41%

• tailletest91cm.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Schrijfeenverslagoverderesultaten.Jerichtjeverslagaandeklant.

Opdracht14 BMIendeappelendepeer

GeefaaninwelkesituatieshetberekenenvaneenBMInietzogeschiktis.

7.7Metenvandebewegingseigenschappen

Eriseengrotediversiteitaanmotorischetesten.Hetisonmogelijkomalletestentebespreken. Debewegingseigenschappen,coördinatie,lenigheid,uithoudingsvermogen,krachtensnelheid (CLUKS)kunnenallemaalgetestworden.Keuzevooreenbepaaldetestisafhankelijkvande persoon,doelgroepensituatie.

Coördinatie

Metcoördinatiewordtdesamenwerkingbedoeldtussenbepaaldespierendiesamen verantwoordelijkzijnvooreenbepaaldebeweging.Bijhetuitvoerenvaneenhealthcheckmoet decoördinatietestaansluitenbijhetniveauvandeklant.Bedenkdattestendiegeschiktzijn vooreenervarensporter,gevaarlijkkunnenzijnvooreenseniordieslechtterbeenis.Bijeen ervarensportermoetjejezelfaltijdafvragenofeencoördinatietestietstoevoegtaandehealth check.Erzijnheelveelverschillendecoördinatietestentevinden,passendbijdezeer uiteenlopendeniveausvanmensendieeenhealthcheckondergaan.Hiernabeschrijvenwe drieeenvoudigetestendieietszeggenoverstatischevenwicht,oog-handcoördinatieen functionaliteit.

Statischevenwicht(staanopéénbeen)

HiervoorkunjebijvoorbeelddeFlamingoBalanceTestgebruiken.

Materiaal:

• evenwichtsbalkvan50cmlang,4cmhoogen3cmbreed

• stopwatch.

Uitvoering:

1.Gaopdebalkstaanmetjevoorkeursbeen.

2.Pakdewreefvandeanderevoetentrekdezetegenjebilaan.

3.Jeanderearmmagjegebruikenomevenwichttebewaren.

4.Probeerzolangmogelijkindezehoudingteblijvenstaan.

5.Alsjehetbeenloslaatdanstoptdetijd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

6.Detijdlooptweerzodrajedebalansweerhebthervonden.

7.Noteerhetaantalgemaaktefoutenbinneneenminuut.

8.Hetaantalgemaaktefoutenstaatvoorhetaantalpunten.Bijvoorbeeldbijzesfoutenin eenminuut,isdescore6.

9.Wordenermeerdanvijftienfoutengemaakt,danstoptdetest(enisdescore15).

Dezetestisoorspronkelijkbedoeldvoorkinderen.Detestiseenvoudigaantepassendoor bijvoorbeelddeverhogingachterwegetelatenofhetbeennietvasttehouden.Voerdetest elkekeeropdezelfdemanieruit.Alsjedetestaangepasthebt,voerjedetestbijdezelfde persoonaltijdopdezelfdemanieruit.

Voordeorigineleuitvoeringzijnernormwaardenbeschikbaarvoordeleeftijdtot16jaar.

Scoresperleeftijdscategorie

Oog-handcoördinatie

Materiaal:

• tennisbal

• vlakkemuur

• tape/krijt.

Uitvoering:

1.Zeteenstreepopdegrondmettapeofkrijt,afstandtweemetervanafdemuur.

2.Gaachterdestreepstaanenpakdetennisbalinéénhand.

3.Gooidebalonderhandstegendemuurenvanghemopmetdeanderehand.

4.Gooidebalopnieuwenvanghemdezekeeropmetdehandwaarmeejebegon.

5.Herhaalditzovaakmogelijkin30seconden.

Graagnamakenindestijlvandeflexibelepipeline S&B.

Testvooroog-handcoördinatie.

Normwaarden:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Functionelecoördinatietest

Voorseniorenenmensenmeteenbeperkingwordtvaakdetimedup&go-test(TUG)gebruikt. Ditiseenfunctionele,praktischetestwaarinhetlopenendebalansgetestworden.

Detestmeetdetijddieiemandnodigheeftomoptestaanuiteenstoel,driemetertelopen meteencomfortabelesnelheid,omtekeren,terugtelopenenweerplaatstenemenindestoel. Alsiemandnormaalgesprokeneenloophulpmiddelgebruikt,maghijdithulpmiddelgebruiken bijdeuitvoeringvandetest.

Materiaal:

• stoelmetarmleuningen

• stopwatch

• lijnopdegrond.

Tijd

Minderdan20seconden

Meerdan20seconden

Bekijkhetfilmpje ‘TimedUp&GoTest’.

Lenigheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Conclusie

Iemandlooptzelfstandigenveilig

Erishulpnodigbijhetlopen

Detestdiehetmeestgedaanwordtomlenigheidtebeoordelen,isde sit-and-reachtest.Met desit-and-reachtestwordtdelenigheidvandehamstrings,hetbekkenendeonderruggemeten. Erzijnverschillendevariantenvandesit-and-reachtest.Elkevariantheeftzijneigentestprotocol ennormtabel.Denormtabellenvariëren,omdatdebeginpuntenandersgedefinieerdzijn.

Sit-and-reachtest.

Materiaal:

• sit-and-reachbox

COPYRIGHTBOOM

• normtabeldiebijdebetreffendeboxhoort.

Uitvoering:

1.Doedeschoenenuit.

2.Plaatsdevoetenplattegendebox.

3.Houdbeideknieënvollediggestrekt(degenediedetestafneemtmagdaarbijhelpen).

4.Houddehandenopelkaar,handpalmennaarbenedengericht.

5.Beweeggecontroleerdnaarvoren(geenverendebewegingenmaken).

6.Houddeuiterstepositie2tot4secondenvast.

7.Vandriepogingenteltdebestepoging.

Bekijkhetfilmpje ‘SitandReachtest’.

Uithoudingsvermogen

Alsbijeenhealthcheckhetuithoudingsvermogenwordtgetest,zaldatvooralgedaanworden ominzichttekrijgenindeconditievanhart,vatenenlongen.Dekeuzevandetesthangtook hierweerafvanhetniveauvandeklant.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maximaletestenzijnbijvoorbeeld:

• shuttleruntest

• coopertest.

Submaximaletestenzijnbijvoorbeeld:

• åstrand-test

• 6minutenwandeltest.

Shuttleruntest

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deshuttleruntestwordtookwelde ‘piepjestest’ genoemd.Tijdensdetestvraagjeeenzware, maximaleinspanning.Daaromisdetestalleengeschiktvoormensenzonder gezondheidsklachten.Alsertwijfelisoverdegezondheid,isdezetest niet geschikt.Metde shuttleruntestwordthetcardiorespiratoireuithoudingsvermogengemeten,oftewelhet uithoudingsvermogenvanhethart-vaatstelselenhetademhalingsstelsel.Metbehulpvande uitkomstkaneenschattingvandemaximalezuurstofopname(VO2-max)gemaaktworden.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Shuttleruntest.

Bijdetestwordtheenenweergelopentussentweelijnendie20metervanelkaarliggen.Het tempowordtaangegevendoordepiepjes.Elkekeeralsereenpiepjeklinkt,moeterminstens eenvoetdelijnaanraken.Detestbegintopeentempovan8km/h.Desnelheidwordtelke minuutverhoogdmet0,5km/h,ditheeteentrap.Ermoetdussteedssnellernaardeoverkant gelopenworden.Detestisafgelopenalsdedeelnemerzelfopgeeftofalshijtweekeerachter elkaarnietbinnendetijdaandeoverkantis.

MetdeshuttleruntestkaneenruweschattingvandeVO2-maxberekendworden.Eenvoudiger isombijeenpersoondebehaaldetraptevergelijkenmeteeneerderbehaaldniveau.

Bekijkdefilmpjes ‘ShuttleRunTest#voetbal#ISRT’ en ‘LearnHowtoRunwiththeBeepTest!’

Voorsporters,zoalsvoetballersenhockeyers,wordtvakerdeshuttlerun-intervalgebuikt,omdat dezetestbeteraansluitbijdeinspanningdietijdenshetbeoefenenvandesportgevraagd wordt.

Shuttlewalktest

Deshuttlewalktestiseenwatminderbekende ‘piepjestest’.Detestisoorspronkelijkontwikkeld voormensenmetCOPD.Opditmomentwordtdetestookvoorveelanderedoelgroepen toegepast.Hierbijkunjebijvoorbeelddenkenaanmensendiemoeilijkkunnenrennen,zoals mensenmeternstigeobesitasofouderen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Materiaal:

• tweepionnen

• meetlint

• geluidsinstallatie

• cdmetpiepjes

• hartslagmeter

• stopwatch

• scoreformulier.

Metbehulpvantweepionneniseenafstandvan9meteruitgezet.Alsdepersoonomdepionnen loopt,legthijelkekeereenafstandvan10meteraf.Depersoonloopt,netalsbijde shuttleruntest,meteenwandeltempodataangegevenwordtdoorpieptonen.Opdevolgende toonmoethijaandeoverkantaangekomenzijn.Hijmagnietvoorhetgeluidsignaaluitwandelen, hijmoetzichaandeopgelegdesnelheidhouden.Dewandelsnelheidwordtelkekeernadateen driedubbelepiepheeftgeklonken,opgevoerd.Hetisdebedoelingomzoveelmogelijktrajecten afteleggen.

Inhettotaalzijnertwaalflevels.Erzijnookvariantenvandetestdienegenenvijftienlevels hanteren.Bepaalvooralwelkevariantjegebruiktengebruikhetpassendetestprotocolen scoreformulier.

Deeersteminuutlooptdegenediedetestafneemtmeeomdewandelsnelheidaantegeven. Tijdensdetestmagnietaangemoedigdworden.Deteststoptalsiemanddesnelheidnietmeer kanvolhouden(bijhetgeluidsignaalishijnogeenhalvemeterofverdervandepionaf)ofals hijbuitenademisennietmeerverderkan.Tijdensdetestkandehartslaggemetenworden. Iemanddraagthiervooreenhartslagmeter.Elkeminuutwordtdehartfrequentiegenoteerd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6minutenwandeltest(6MW)

Intoenemendematewordtergebruikgemaaktvande6minutenwandeltest.Dezetestkomt vanuitdefysiotherapie.Detestwerdineersteinstantievooralgebruiktbijouderen. Tegenwoordigwordtdetestookbijkinderenvanaf9jaaringezet.

De6minutenwandeltestiseenfunctioneleinspanningstestvoorminderbelastbaredoelgroepen. Tijdensdetestmeetjedemaximaleafstanddiegedurende6minutengewandeldwordt.Voor demeestedoelgroepenisditeensubmaximaleinspanningstest.Voormensenmeteenzeer slechteconditiekanheteenmaximaleinspanningstestzijn.Jeneemtdetestafvolgenseen zeervastomschrevenprotocol.Opdezemanierzijndeuitkomstengoedmetelkaartevergelijken.

Metbehulpvaneenformulekunjeeennormwaardeuitrekenendiepastbijdeleeftijdenhet gewichtendelengtevandepersoon.Dewerkelijkgelopenafstandvergelijkjemetdeberekende normwaarde.Eenscoreonderde82%vandenormwaardewordtalsafwijkendgezien.

De6minutenwandeltestisooktegebruikenalsmeetinstrumentomdevooruitgangin uithoudingsvermogenvastteleggenbijeenklant.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsiemandinhetdagelijkslevenmeteenstokofeenanderloophulpmiddelloopt,maghij tijdensdetestookmetdathulpmiddellopen.

Omdetestuittevoerenhebjehetvolgendenodig:

• meetlint

• rustigegangofzaal

• weegschaal

• eventueeleenhartslagmeter.

Hetafnemenvandetestvraagtenigeoefening.Neemdetesteersteenaantalkerenafmet iemanddieervaringmetdetestheeft.Ookdepersoondiejewilttestenmoeteersteenaantal kerenoefenen,omdatbijdeeerstekereneenleereffectkanoptreden,waardoorderesultaten beïnvloedworden.

Bekijkhetfilmpje ‘Delangsteademwebisodes-Aflevering5:De6minutenlooptest’.

Kracht

Tijdenseenhealthcheckkanhetzijndatdeleefstijlcoacheenindrukwilkrijgenvandekracht. Krachttestendieveeltijdenseenhealthcheckgebruiktwordenzijndehandknijpkrachttesten de1RMschattingstestvangrotespiergroepen.Beidetestenzijnookveiliguittevoerendoor minderbelastbaredoelgroepen.

Handknijpkracht

Handknijpkrachtgeefteengoedeinschattingvandespierfunctieenisgerelateerdaandetotale spiermassainhetlichaam.Tijdensdetestmeetjedestatischeknijpkrachtmeteen dynamometer.

Handkrachtknijper.

1.Tijdensdetestkunjestaanofzittenopeenstoel.

2.Dearmrustopdetafelmetdeelleboogineenhoekvannegentiggraden.

3.Knijpzohardmogelijkenhoudditgedurendetweetellenvast.

4.Beidehandenwordenafzonderlijkgemeten.

5.Meetdriekeerennoteerdehoogstewaarde.

6.Neemtussendoorsteeds15tot20secondenrust.

Bekijkhetfilmpje ‘HandknijpkrachtInstructievideoNutritionalAssessmentPlatform’.

1RMschattingstest

De 1RM ishetmaximalegewichtdatjeéénkeerkunttillenineenbepaaldeoefening.Omdat dithetabsolutemaximumvanhetlichaamvraagt,isditvoorveelklantengeengeschiktetest.

Inplaatsvande1RM-testwordtdaaromde1RMschattingstestgedaan.Gebaseerdophet ingesteldeaantalkilo’senhetaantalbehaaldeherhalingenkanmende1RMschattenmet behulpvandeholtendiagram.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Holtendiagram.

De ‘Onerepmaxcalculator’ iseenvoorbeeldvaneenappwaarbijjemetbehulpvanhet ingevoerdegewichtenhetaantalgemaakteherhalingendemaximalekrachtkuntberekenen.

Snelheid

Testenophetgebiedvansnelheidwordenoverhetalgemeennietgedaanineenhealthcheck. Enkelevoorbeeldenvantestsdiesnelheidmetenzijn:

• 10x5meterloop

• Snelle-voetentest

• T-test.

Bekijkhetfilmpje ‘AgilityTTest’.

Opdracht15 Coördinatieenevenwicht

Jekrijgtdevraagomeenvalpreventieprogrammaaantebiedenaaneengroepouderen.Als eerstemoetjedecoördinatieenevenwichtinkaartbrengen.Beschrijfmetbehulpvanwelke testenjeditgaatdoen.

Opdracht16 Uitvoeringvandemotorischetesten Maakgroepjesvanvijfstudenten.

a. Elkebewegingseigenschapkunjetesten.Bereidallemaaleentestvoorvaneenverschillende bewegingseigenschap.

b. Voerdetestuit(eenstudenttestdeanderevierstudenten).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

7.8Analyse(positieve)gezondheid

Inkaartbrengenvandegezondheid

Deleefstijlcoachwileenzocompleetmogelijkbeeldhebbenvandegezondheidssituatievan deklant.Zozijndeleefstijlfactoren,delichaamssamenstellingenhetmetenvande bewegingseigenschappenalaandeordegekomen.Indezeparagraafwordtopdeeersteplaats ingegaanopwateronderpositievegezondheid(Huber)wordtverstaanenhoejedatkunt vaststellenbijdeklant.

Iemanddiegraagdeleefstijlwilveranderenmoetdaartoeookwelinstaatzijn.Binnende leefstijlcoachingwordtinditverbandgesprokenover ‘verandercompetenties’.Iemandmoet overkennisenvaardighedenbeschikkenomtekunnenveranderen.Opditonderwerpwordt kortingegaan.

Totslotwordtaandachtbesteedaanhetmetenvandebloeddruk,hartfrequentie,cholesterol, bloedglucoseendelonginhoud.

PositieveGezondheid

Langwerdalsdefinitievangezondheideenformuleringgebruiktdieinderichtinggaatvan afwezigheidvanziekte.Hetuitgangspuntvanpositievegezondheidisdatgezondheidmeeris danafwezigheidvanziekte.Gezondheidwordtgezienalseenvaardigheid,alseencompetentie omjeaantepassenaanwatzichinhetlevenvoordoet.Hetiseendynamischebenaderingdie rechtdoetaanwatmensenzelfbelangrijkvinden.Gezondheidisdanookeenbreedbegripdat uitzesonderdelenofdimensiesbestaat:

• lichaamsfuncties – Ikvoelmegezondenfit.

COPYRIGHTBOOM

• mentaalwelbevinden – Ikvoelmevrolijk.

• zingeving – Ikhebvertrouweninmijneigentoekomst.

• kwaliteitvanleven – Ikgenietvanmijnleven.

• meedoen – Ikhebgoedcontactmetanderemensen.

• dagelijksleven – Ikkangoedvoormezelfzorgen.

Opdezezesdimensieskunjeklantenlatenscorenomeenindruktekrijgenvanhun(positieve) gezondheid.Jekuntditdigitaallatendoen.OpdewebsitesvanMijnPositieveGezondheiden Gesprekstools-InstituteforPositiveHealthvindjeviervarianten:

• vragenlijstvolwassenen

• vragenlijstkinderenvan8-16jaar

• vragenlijstjongeren16-25jaar

• vereenvoudigdevragenlijst.

Onderwerpendiebijvoorbeeldbetrekkinghebbenopdedimensie ‘lichaamsfuncties’ zijn:

• jegezondvoelen

• fitheid

• geenklachtenenpijn

• slapen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• eten

• seksualiteit

• conditie

• bewegen.

Descorewordtdanzichtbaarineensoortvanspinnenweb.Opdewebsitevan patiëntenverenigingDeKeerkringziejehiereenvoorbeeldvan.

GraagrechtenaanvragenennamekenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.iph.nl/meedoen/gratis-downloaden/ Modelpositievegezondheid.

Verandercompetenties

Hetbegripverandercompetentiessluitnauwaanbijdedefinitievanpositievegezondheid. Gezondheidwordthiergezienalseenvaardigheid,alseenkwaliteit.Alsjouwgezondheid bedreigtwordt,bijvoorbeelddooreencoronavirus,dankunjevoorafalmaatregelennemen omeenbesmettingen/ofdegevolgendaarvantevoorkomen.Ofjouwcliëntoverdergelijke vaardighedenbeschikt,kunjeinkaartbrengenmetbijvoorbeelddeUtrechtseCopingLijst (UCL).Ditiseenvragenlijstominkaarttebrengenhoemensenomgaanmetproblemenof stressvollegebeurtenissen,zoalsdebedreigingvandeeigengezondheid.

Daarnaastmoetiemandovervaardighedenbeschikkenalshetwatmindergaatmetde gezondheidenjedithethoofdmoetbieden.Jemaaktalsleefstijlcoacheeninschattinginwelke mateiemandinstaatisomdeeigenregieoverdegezondheidtevoeren.

Bekijkhetfilmpje ‘OverdenieuweUtrechtseCopingLijst,deUCLR!’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bloeddruk

Hetbloedwordtdoorhethartmetkrachtdebloedbaaningepompt.Dedrukdiedaardoorop dewandenvandebloedvatenwordtuitgeoefendisdebloeddruk.Omdateenhogebloeddruk eenbelangrijkerisicofactorisvoorhetkrijgenvanhart-envaatziekten,wordtdebloeddruk vaakgemetentijdenseenhealthcheck.

Debloeddrukschommeltgedurendededagenisvanveelverschillendefactorenafhankelijk. Inspanningenstresskunnenbijvoorbeelddebloeddrukverhogen.Paswanneeriemandlangere tijdeenhogebloeddrukheeft,sprekenwevanhogebloeddrukofhypertensie.Tijdenseen healthcheckkandusgeendiagnose ‘verhoogdebloeddruk’ gegevenworden.

Erzijndiversesoortenbloeddrukmeters.Demeestgebruiktemeterszijnmeterswaarbijeen bandomdebovenarmgeplaatstwordt.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/mens-health-check-blood-pressure-heart-2351139139 Bloeddrukmeter.

Uitvoeringvandebloeddrukmeting:

1.Meetineenrustigeomgeving.

2.Meetineenontspannenhouding(altijddezelfdehouding).

3.Meetaltijdaandezelfdekant.

4.Tijdensdetestmagnietgesprokenworden.

5.Meetterhoogtevanjehart.

Hogebloeddruk

Voorouderenenmensenmetdiabetesmellitusgeldenanderestreefwaarden.Bijouderenkomt vaakeenverhoogdebovendrukvoor,terwijldeonderdruknormaalis.Ditheefttemakenmet detoenemendestijfheidvandeslagaders.

Hartslagofhartfrequentie(HF)

Dehartfrequentieishetaantalslagenvanhethartperminuut.Tijdensactiviteitenkanhet zinvolzijnomdehartfrequentietemeten.Dehartfrequentiezegtietsoverdeintensiteitvan deactiviteit,deleeftijdendeconditievandepersoon.Alsjebijeenactiviteitmetdezelfde intensiteitdevolgendekeereenlagerehartfrequentievindt,kunjezeggendatdeconditieis verbeterd.Dehartfrequentietijdensactiviteitenkanhetbestegemetenwordenmeteen hartslagmeter.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-athletic-girl-runner-sportswear-checking-380600254 Hartslagmeter.

Rusthartslag(HF-rust)

Dehartslaginrustisafhankelijkvanleeftijd,geslachtenconditie.Bijbaby’sligtdeHF-rustrond de130slagenperminuut.Voorkinderenvan5tot12jaarisdit80tot100slagenperminuut. Voorvolwassenenwordt60tot70slagenperminuutaangehouden.Bijmensendieveelsporten ligtdeHF-rustlager.BijtopsportersisdeHF-rust32tot46slagenperminuut.Ditkomtdoordat dehartspiersterkerisenmeerbloedperslagwegkanpompen.Daardoorgaatdehartfrequentie inrustomlaag.Vrouwenhebbeneenhogerehartfrequentiedanmannen,omdathunhartover hetalgemeenkleinerisdandatvanmannen.

Materiaal:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stopwatchofhorlogemetsecondewijzer.

Uitvoering:

1.Gaontspannenzittenofliggen.

2.Zorgervoordatdearmdiegemetenwordtontspannenenondersteundligt.

3.Dehartslagwordtgevoeldaandeduimzijdebijdepols.

4.Meetmetwijs-enmiddelvinger.

5.Meetgedurende30seconden.

6.Herhaaldemetingenberekenhetgemiddelde.

7.Berekendehartfrequentieperminuut(x2).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/senior-tired-man-checking-pulse-after-1247868484

Rusthartslagmeten.

Leesdeverdiepingsstof ‘Websiteshealthcheck’.

Cholesterolenbloedglucose

Dezetweewaardenkuneninteressantzijnomdegezondheidssituatievaneenklantgoedte bepalen.Ditmeetjemeestalalsleefstijlcoachnietzelf,maardaarvoorverwijsjedeklantdoor naardepraktijkondersteuner.

Cholesterol

Cholesteroliseenvetachtigestofdiejelichaamnodigheeftalsbouwstof.Jehebthetdusnodig, maarjemoeterzekernietteveelvanhebben.Hetcholesterolgehaltemoetniettehoogzijn. DaarbijmoeterwelonderscheidgemaaktwordentussenLDL-cholesterolenHDL-cholesterol.

HetgehalteaanLDL-cholesterolmoetniettehoogzijn.Ditkandanblijvenplakkenaande binnenwandvanbloedvatenenkandanrisico’sgevenophart-envaatziekten.Ditblijven plakkenvandezevetachtigesubstantiewordtookwelslagaderverkalking(atherosclerose) genoemd.

Voordeleefstijlcoachzijntweewaardenvanbelang:

• hettotalecholesterolgehalte

• decholesterolratio(verhouding).

Hoehogerdezewaardenzijn,destegroterishetrisicovoordegezondheid.Watmoetendeze waardendanzijn?

Voorhettotalecholesterolgehaltegeldt:

Totalecholesterolgehalteinmmol/l

Lagerdan5,0

Tussen5,0en6,4

Tussen6,5en7,9

Hogerdan8,0

Normaal

Lichtverhoogd

Verhoogd

Sterkverhoogd

Decholesterolratiowordtberekenddoorhettotaalcholesterolgehalte(LDL+HDL)tedelen doorhetHDL.Deratiohoortkleinerdan5tezijn.

Belangrijkegrenswaardenhierbijzijn:

• LDL-cholesterol:minderdan2,5mmol/l=optimaal,meerdan3,5mmol/l=tehoog

• HDL-cholesterol:minderdan0,9mmol/l=telaag

• ratiototaal-/HDL-cholesterol:minderdan5=goed

• triglyceriden(EenanderevetachtigestofinhetbloeddiesamenmetLDLenHDLcholesterol inhetbloedvervoert.):meerdan2,1mmol/l=tehoog.

Bekijkhetfilmpje ‘Watishoogcholesterolenwatbetekentditvooru?’

Adviezenbijeenhoogcholesterol

Eenhoogcholesterolvergrootuwkansopziektenvanuwhartofbloedvaten.Daaromishet verstandigomuwcholesterolteverlagen.Enookomuwanderekenmerkenaantepakkendie uwrisicoverhogen.Debelangrijkstemaatregelenzijn:

• Stoppenmetroken.

• Gezondeten.Bekijkookdefilmovergezondeten.

• Genoegbewegen.Bekijkookdefilmovermeerbewegen.

• Zonodigafvallen.Bekijkookdefilmovergezondafvallen.

Misschienkuntumeedoenaaneenleefstijlprogramma.Uleertgezondeten,gezondbewegen enuwgedragveranderenwaardoorudegezondegewoontesvolhoudt.Ukrijgthulpvan eenleefstijlcoachendiëtist.Eneenfysiotherapeutofoefentherapeut.Uwhuisartskanuer meeroververtellen.

• Lievergeenalcoholdrinken.

Drinktuwelalcohol,doehetdannietelkedagennietmeerdan1glasalcoholperdag.

• Verminderingvanstress.

Bron: Ikwilietsdoenaanmijnhogecholesterol|Thuisarts.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bloedglucose

Bloedglucose isdesuikerspiegelinhetbloed.Hetgeeftdusaanhoeveelsuiker(glucose)zich inhetbloedbevindt.Ditmagniettelaagénniettehoogzijn.Inbeidegevallenkanhettot klachtenenrisico’svoordegezondheidleiden.Dehoeveelheidglucoseinhetbloedwordt gemeteninmillimolperliter(mmol/l).Dewaardemoettussende4en8mmol/lliggen.Dan

leverthetgeenproblemenvoordegezondheidop.Bijhetmetenvandezewaardeishet belangrijkofjenuchter(nietgegetenengedronken)ofnietbent.Alsiemandgegetenheeft, vindjewathogerewaarden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Uitslagbloedsuikertest

Ofjediabetestype2hebtmoetblijkenuiteenbloedsuikertest.

Bloedsuikerwaarde-nuchtergeprikt(8uurdaarvoornietsgegetenofgedronken,behalve water):

• onderde6,1mmol/l-geendiabetes

• tussende6,1en6,9mmol/l-voorstadiumvandiabetes

• bovende6,9mmol/l-diabetes.

Bloedsuikerwaarde-nietnuchtergeprikt(zo’n1,5tot2uurnaeenmaaltijd,ophetmoment daterhetmeestebloedsuikerinhetbloedzit):

• onderde7,8mmol/l-geendiabetes

• tussende7,8en11mmol/l-geenoordeelmogelijk

• bovende11mmol/l-diabetes.

Omtekunnenbeoordelenofiemanddiabetestype2heeft,wordtinhetziekenhuis bloedonderzoekuitgevoerd.Debloedsuikerwaardendieuitdezetestkomen,latenzienof iemanddiabetestype2heeft.

Bron: Watzijnnormalebloedsuikerwaarden?(diabetesfonds.nl).

Bekijkhetfilmpje ‘Watiseengoedebloedsuikerwaarde?’.

Longinhoud

Alsjealsleefstijlcoachtemakenkrijgtmetbepaaldedoelgroepen,zoalsmensenmetCOPD, kanhetbelangrijkzijnomdelonginhoudtebepalen.Metdezogenaamdepeakflowmeterkun jezelfmetingenverrichten.Mochthetomeenuitgebreideronderzoekgaan,danverwijsjedoor naardehuisarts.Diekandanmetbehulpvaneenspirometerlongfunctieonderzoekuitvoeren. Meteenvrijeenvoudigepeakflowmeterkunjedelonginhoudendepeakflowcapaciteitmeten.

Depersoonmoeteerstzodiepmogelijkinademen,ditevenvasthoudenendanzokrachtig mogelijkinhetmondstukuitblazen.Hierdoorslaatdemeteruitenkunjedescoreaflezen.

Dewaardedieiemandmoethalenisafhankelijkvanhetgeslacht,deleeftijdendelengte.Een manvan25jaarmeteenlengtevan1,83mmoetdescorevan625halen.Vooreenvrouwvan 30jaarmeteenlengtevan1,67misdescorevan440gemiddeld.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://basicmedicalkey.com/measuring-peak-expiratory-flow-rate/#:~:text=Summary%20of%20Key%20Points%20for,of%20the%20peak%20flow%20meter. Peakflowmeter.

Bekijkhetfilmpje ‘Hoewerktdepeakflowmeter?’.

Opdracht17 Metenvandebloeddruk

Dezeopdrachtdoejemeteenmedestudent.

Meetbijelkaardebloeddruk.Bereidjeeerstvooroverhoejedatpreciesmoetdoen.Hiervoor kunjeverschillendefilmpjesopinternetbekijken.

Beoordeelelkaarsbloeddruk.

Opdracht18 Inkaartbrengenpositievegezondheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BrengjeeigenpositievegezondheidinkaartdoordevragenlijstintevullenopdewebsiteMijn PositieveGezondheidenGesprekstools-InstituteforPositiveHealth(iph.nl).

7.9Fasevangedragsverandering

StagesofChange

Veranderingenzekergedragsveranderingbereikjenietvandeeneopdeanderedag.Hetis eeningewikkeldenvaakmoeizaamproces.Inditproceswordenverschillendefasen onderscheiden.Ditwordenookweldestagesofchange(Prochaska)genoemd.Erwordthier kortingegaanopdezevijffasen.Inhetthemaovergedragsveranderinggebeurtdituitgebreid.

Devijffasenvangedragsveranderingzijn:

1.precontemplatie(ontkennning)

2.contemplatie(erkenning)

3.voorbereiding(verkenning)

4.actie

5.gedragsbehoud(volhouden).

Jedoorlooptnieteenvoudigdezevijffasen.Hetgebeurtnogaleensdatiemandeenterugval krijgtnaareeneerderefase.

Precontemplatie(ontkenning)

Mensenindezefasezijnzichveelalonbewustvanderisico’senzijnhelemaalnietmet gedragsveranderingbezig.Indezefasekomjealsleefstijlcoachveelontkenningtegen.Mensen zienderisico’sniet(ofwillendezenietzien)vanbijvoorbeeldongezondeten,rokenof onvoldoendebewegen.

Contemplatie(erkenning)

Indezefasezijnmensenzichalwatmeerbewustvanderisico’sendenoodzaaktot gedragsverandering.Zehebbeninprincipedebereidheidomhungedragteveranderen,maar hebbennoggeenconcreteplannen.Erisvaakoppervlakkigekennisvanderisico’s.Zewikken enwegendevoor-ennadelen,maarhebbennoggeenbesluitgenomentotactie.

Voorbereiding(verkenning)

Indezefasewordtdeknoopdoorgehaktenisdepersoonbereidomzijngezondheidechtte verbeteren.Centraalindezefasestaathetformulerenvanconcretedoelenenhetopstellen vaneenplanvanaanpak.

Actie

Ditisdeuitvoeringsfase.Indezefasewordtconcreetgewerktaandevoorgenomen gedragsverandering.Dedoelstellingenwordenregelmatiggeëvalueerdeneventueelwordthet planbijgesteld.

Gedragsbehoud(volhouden)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indefasevangedragsbehoudwordthetnieuwegedragmeerdanzesmaandenvertoonden erwordtmoeitegedaanomterugvaltevoorkomen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Bron:

https://www.voedingscentrum.nl/professionals/huisartsen/handvatten-voor-gedragsverandering-huisarts.aspx StagesofChangeModel.

Inschattingfaseperleefstijlfactor

Omdebeginsituatiegoedvasttestellenishetbelangrijkomtebepaleninwelkefasevan gedragsveranderingdeklant,perleefstijlfactor,zit.Hetgaatwelalleenomdeleefstijlfactoren diedeklantbelangrijkvindt.Zokanhetzijndatiemandalindeactiefasezitvoorwatbetreft stoppenmetroken,maarnogindeprecontemplatiefasezitmetbetrekkingtotbewegen.De fasewaariniemandzit,geeftnamelijkrichtingaandeactiviteitenvandeleefstijlcoach. Jekuntdantothetvolgendeoverzichtkomen:

Gedragsbehoud Actie Voorbereiding Contemplatie Precontemplatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bewegen

Roken

Alcoholgebruik

Voeding

Ontspanning

Fasenwijzeralshulpmiddel

Eenhandighulpmiddeldatlaatzienwatjealsleefstijlcoachinwelkefasemoetdoen,isde fasenwijzer.Meerinformatiehierovervindjeopdewebsite DeFasenWijzer-motiverenmet FasenvanGedragsverandering(marielletromp.nl).

Hoedoejedit?

Belangrijkisomeersttebepaleninwelkefasevanveranderingjecliënt,collegaofteamzit. Eenhulpmiddelomdittedoen,isdeFasenWijzer.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeFasenWijzer:

• helptjebepaleninwelkefasevangedragsveranderingiemandis

• geeftaanwatjouindezefasewelénniettedoenstaat

• lichtdeachtergrondvandezefasetoe.

Ditallesineenhandzame,kleurigewaaier.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://marielletromp.nl/fasenwijzer/ Fasenwijzer.

Bron: DeFasenWijzer-motiverenmetFasenvanGedragsverandering(marielletromp.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht19 Fasengedragsverandering

Noteerdevijffasenvangedragsverandering

Opdracht20 Filmpjegedragsverandering

Zoekopinternetnaareenfilmpjedatoverdefasenvangedragsveranderinggaatengeefeen beschrijvingvandezefasen.

Opdracht21 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Jekuntbeschrijvenwathetbelangvaneenhealthcheckis.

Jekuntdebelangrijksteeisenbeschrijvenwaaraaneen meetinstrumentmoetvoldoen.

Jekuntdeinhoudvaneenintakegesprekbeschrijvenentoepassen.

Jekuntdeleefstijlfactoreninkaartbrengenenanalyseren.

Jekuntdelichaamssamenstellinganalyseren.

Jekuntdebewegingseigenschappenopdejuistewijzemeten.

Jekuntde(positieve)gezondheidvaniemandinkaartbrengen.

Jekuntbepaleninwelkefasevangedragsveranderingdeklantzich bevindt.

7.10Verdiepingsstof-Belastingenbelastbaarheid

Omgoedtekunnenfunctionerenishetvanbelangdatereenevenwichtbestaattussenhoeveel enhoezwaariemandbelastwordtendematewaarinhijdezebelastingaankan.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-senior-people-doing-exercises-gym-1426125440

Balanstussenbelastingenbelastbaarheid.

Voorarbeidssituatiesishiereenmodelvangemaakt.Ditmodelwordtveelgebruiktbinnende ergo-enfysiotherapieeninsporttrainingssituaties.Hetbelasting-belastbaarheidsmodeliseen dynamischmodel,waarinsteedsverschuivingenplaatsvinden.

Belastbaarheidsmodel(VanDijk,1990).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Belastendefactoren

• fysiekbelastendefactoren,bijvoorbeeldwerk,sport,hobby

• psychischbelastendefactoren,bijvoorbeeldstress

• omgevingsfactoren,bijvoorbeeldarbeidsomstandigheden(zoalsblootstellingaangeluid)

• sociaalbelastendefactoren,bijvoorbeeldzorgvoorgezin.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Regelmogelijkheden

Hiermeewordtbedoeldinhoeverreiemandinvloedheeftopdematevandebelasting.Ishijin staatomdehoeveelheidbelastendefactorenendematevanbelastingtebeïnvloeden?

Belastendefactorenenregelmogelijkhedenbepalenhoeveeliemandbelastwordt(belasting) endeverschijnselendieoptredenalsgevolgvanbelasting.Alsbelastingsverschijnselenblijven bestaan,kunnenzeleidentotbepaaldebelastingsgevolgen.Alsersprakeisvan belastingsgevolgen,isersprakevangezondheidsschade.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Marcowasbegonnenmettrainenvoordehalvetriatlon.Overviermaandenwordtdezetriatlon gehoudeninzijnwoonplaats.Hijisbegonnenmethardlopen,wantdaarheefthijhetmeeste moeitemee.Natweewekentrainenkreeghijpijninzijnrechterknie.Hijheeftdepijngenegeerd enisgewoondoorblijventrainen.Opditmomentzijndeknieklachtenzoergdathijzijnwerk alsbakkernietkanuitvoeren.Hetlijkteropdathijnietmeekandoenaandetriatlon.

Belastingsverschijnselenhoevennietaltijdnegatievegevolgentehebben.Dooroverbelasting goedtedoserenendoortezorgenvoorvoldoendeherstelkunnenbelastingsverschijnselen zelfsleidentotgroeivandecapaciteiten,dusvantrainings-ofleereffecten.Hierwordt bijvoorbeeldindesportgebruikvangemaaktenditwordtsupercompensatiegenoemd.

Verwerkingsvermogen

Hetverwerkingsvermogenwordtbepaalddoordebelastbaarheid,kennis,vaardigheden, motivatieenattitude(hoegaatiemandmetdeklachtom).Verschilleninhet verwerkingsvermogenvanindividuenbepaleninbelangrijkematewatdegevolgenzijnvan belastingsverschijnselen.

Jeroenheeftjarengeledeneenperiodelastvanrugklachtengehad.Hijisbijdefysiotherapeut geweest.DezeheefthemheteenenanderoverdeklachtuitgelegdenJeroenheeft houdingsoefeningenentiloefeningengehad.DoordezekennisenvaardighedenschriktJeroen nietmeeralshijietsinzijnrugvoelt.Hijweetwathetisenhoehijermeeommoetgaan.Zijn verwerkingsvermogenistoegenomen.

7.11Verdiepingsstof-Websiteshealthcheck

Bekijkdewebsites ‘Volksgezondheidenzorg’, ‘Gezondbewegen’ en ‘Nationaalkompas’

7.12Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

THEMA8

HETOPSTELLENVANEENLEEFSTIJL-EN BEWEEGPROGRAMMA

Inhoudthema

• Planmatigwerken

• Deinhoudvaneenleefstijl-enbeweegprogramma

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsleefstijlcoachwerkjesamenmetdeklant(en)planmatigaaneengezonde(re)leefstijl.In hetkwalificatiedossierSportenBewegenstaatbeschrevendatjealsleefstijlcoacheenleefstijlenbeweegprogrammamoetkunnenopstellenenuitkunnenvoeren.Programma’sdiezichop meerdereleefstijlfactorenrichten,blijkeneffectieverdanprogramma’sdiemaaréénfactor proberenteverbeteren.Daarommaaktbewegendeeluitvandemeesteleefstijlprogramma’s enbevateenleefstijlprogrammadusookvaakeenbeweegprogramma.

Inditthemawordtingegaanopwatplanmatigwerkenisenwatdeopbouwvaneenleefstijlenbeweegprogrammais.Deeerstestapbestaatuitdebeeldvormingsfase.Ditonderdeelvan hetleefstijlprogrammaisinhetthemaoverdehealthcheckaluitgebreidaandeordegekomen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Hetopstellenvaneenleefstijl-enbeweegprogramma’ heeftmetnameeenrelatie metwerkprocesP3-K1-W2:Stelteenleefstijl-enbeweegprogrammaop.

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtonderplanmatigwerken.

• Jekuntvoorbeeldengevenvanverschillendeplannen.

• Jekuntdeinhoudvaneenleefstijl-enbeweegprogrammabeschrijvenentoepassen.

• Jekuntbeschrijvenwatinelkestapoffasedebelangrijkstewerkzaamhedenvande leefstijlcoachzijn.

8.1Casus

Opdracht1 Casus

Leefstijlplanopstellen

Eenleefstijlplanopstellenkanlastigzijn,maardoorhetvolgenvanvoorgaandestappenkun jebeterinzichtkrijgeninjehuidigeleefstijlenwatjekuntveranderenomjedoeltebereiken.

Watiseenleefstijlprogramma?

Eenleefstijlprogrammahelptbijvoorbeeldomaftevallenalsjetezwaarbent.

Eenprogrammaduurttweejaar.Inheteerstejaarleertjejeleefstijlteveranderen.Inhettweede jaarleerjedeveranderingenvoltehouden.

Leefstijlisméérdanvoeding

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijeengezondeleefstijldenkenveelmensenmeteenaanvoeding,toch?Maarhetiszoveel meer!

Alsjegezonderenenergiekerwiltworden,komtermeerkijkendanalleenhetaanpassenvan watjeinjemondstopt.Daaromgaanweinmijnleefstijlprogrammaaandeslagmetvoeding, ontspanning,slaap,beweging,gedragsveranderingenslankerworden.

Leefstijlplan

HetLeefstijlplaniseenindividueelleefstijlprogramma.Hierinhebjeallevrijheidmetwelke leefstijlaspecten(voeding,beweging,slaap,stressenontspanning)jijaandeslagwiltenin welkevolgorde.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennisvragen

a. Watverstajijondereenleefstijlplan?

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. PDCA.

b. Watiserzolastigaanhetopstellenvaneenleefstijlplanenwatzoudendiestappenzijn waaroverinhetvoorbeeldwordtgesproken?

c. Jekunteenleefstijlplanopstellenomaftevallen.Welkedoelenkaneenleefstijlplannog meerhebben?

d. Inhetvoorbeeldduurteenleefstijlprogrammatweejaar.Zijnalleleefstijlprogramma’szo lang?Waaromzoueenleefstijlprogrammatweejaarmoetenduren?

e. Waaromiseenleefstijlprogrammanietalleengerichtopvoeding?

f. WatbetekentPDCA-cyclus?

g. WatisderelatietussendecirkelmetPDCAeneenleefstijlplan?

8.2Planmatigwerken

Werkenmetplannen

Tegenwoordigisplanmatigwerkenbinnenzorgenwelzijnheelnormaal.Denadrukopdit planmatigwerkenisdeafgelopenjarenvoortgekomenuitdrieontwikkelingen.Indeeerste plaatsisdevisieopdezorgvoormensenmeteenondersteuningsvraagveranderd.Dezorgis veranderdvanaanbod-naarvraaggericht.Ditbetekentdatdemensmetzijn ondersteuningsvraagofveranderwenscentraalstaat.Tentweedegroeiendekostenvoorde gezondheidszorgenorm,waardoorerzoefficiëntmogelijkgewerktmoetworden.Erisduseen duidelijkevraagvanuitdesamenlevingomdoelmatigenverantwoordomtegaanmetde schaarsemiddelen.Totslotligtersteedsmeernadrukophetleverenvankwalitatiefgoede zorg.

Hetplanmatigwerkenheeftdustemakenmet:

• eenveranderdevisieopzorg

• hetstrevennaareenhogeredoelmatigheid,efficiëntie

• hetoptimaliserenvandekwaliteitvanzorg.

Bekijkhetfilmpje ‘Plannenvanzorgineennotendop’.

Gebruikvanuiteenlopendebegrippen

Deafgelopenjarenkreegdeplanmatigezorgverschillendenamen.Eenkleinegreepuitdegrote hoeveelheidplannenenprogramma’s:

• zorgplannen

• zorgleefplannen

• behandelplannen

• begeleidingsplannen

• ondersteuningsplannen

• revalidatieplannen

• leefstijlplannen

• persoonlijkleefstijlplan

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• beweegplannen.

InhetkwalificatiedossierSportenBewegenstaatdatdewerkzaamhedenvandeleefstijlcoach onderdeelkunnenzijnvaneenintegraalbegeleidingsplan.

Bekijkhetfilmpje ‘TakeFive:hetleefstijlplandatwerkt’

Vanhulpvraagnaarondersteuningsvraag

Ookdenaamdieergegevenwordtaandevraagdiedeklantminofmeervoorlegtaande hulpverlening,isdoordejarenheenveranderd.Langetijdwerdergesprokenoverde ‘hulpvraag’ ofginghetoverhetbegrip ‘zorgbehoefte’.Delaatstejarenwordtersteedsmeergesproken overeen ‘ondersteuningsvraag’ en,binnenonderanderedeleefstijlcoaching,vaneen ‘veranderwens’.Uitdezenaamgevingblijktdatdeklantsteedsmeercentraalkomttestaan. Hetgaaternietomwatjijalsleefstijlcoachvooriemandbelangrijkvindt,maarwatdeklant zelfwilbereiken.

Hetbegrip ‘ondersteuningsvraag’ geeftookbeterdemogelijkhedenvandeklantzelfaan.De klanthoeftzekernietoveralbijgeholpenofondersteundteworden.Opbepaaldegebieden heeftdeklantwatsupportofondersteuningnodigomverdertekomen.Datkanbijvoorbeeld gaanomhetkrijgenvanondersteuningbijhetvindenvaneenjuistetakvansportofvaneen gezondereetpatroon.

PDCA-cyclus

HetplanmatigwerkenkomtgoednaarvoreninwatdePDCA-cyclusofDemingcirkelwordt genoemd.Voordatjeietsgaatdoen(Do)startjemethetmakenvaneenplan.Hiernagajeover opdeuitvoering.Datgeldtookvoorhetleefstijl-enbeweegplan.Eerststeljedebeginsituatie endoelenopenvervolgenssteljehetplanop.Daarnavolgtdeuitvoering(Act).Tijdensde uitvoeringcontroleerje(Check)ofalleswelvolgensplanverlooptenofdedoelenbereiktgaan worden.Alsditniethetgevalis,pasjehetplanaan(Act).Metditnieuweplangajeweerverder. Opdezemanierisheteencirkeldiejesteedsdoorloopteneenbeterekwaliteitoplevert.

Leesdeverdiepingsstof ‘Demingcirkel’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht2 Planmatigwerken

a. Geefeenomschrijvingvanplanmatigwerken.

b. Leguitwelkeontwikkelingenbinnenzorgenwelzijngeleidhebbentotplanmatigwerken.

Opdracht3 Eenleefstijl-ofbeweegplan

a. Zoekopinternetnaareenvoorbeeldvaneenleefstijl-en/ofbeweegplan.Beschrijfwelke stappen(bijvoorbeeldPDCA)jeherkent.

Voorbeeld:Meerbewegen?Zodoenzijhet!|GezondLeven

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

b. Leguitopwelkemanierditprincipeterugkomtinhetwerkenmetplannen.

Opdracht4 Filmpjeplanmatigwerken

Bekijkeenvandetweefilmpjes: ‘Hetbegeleidingsplan’ of ‘Plannenvanzorgineennotendop’.

a. Geefeenkortesamenvattingvandeinhoudvanhetgekozenfilmpje.

b. Geefjemeningoverdeinhoudvanhetfilmpje.

Opdracht5 Stappenoffasenvaneenleefstijl-en beweegplan

Zoekopinternetnaarvoorbeeldenvaneenleefstijlplanen/ofbeweegplanenbeschrijfuitwelke stappenoffasenzo’nplanbestaat.

8.3Deinhoudvaneenleefstijl-en beweegprogramma

Deleefstijlcoachenhetwerkenmetplannen

Debelangrijkstetaakvaneenleefstijlcoachishetbevorderenvaneengezonde(re)leefstijl.De leefstijlcoachdoetditmetnamedoorhetorganiserenenuitvoerenvangezondheidsprojecten enhetopstellenenuitvoerenvanleefstijl-enbeweegprogramma’s.

TAALREDACTIE

Hetkanzijndatjijalsleefstijlcoachvooreenindividueleklantofeengroepzelfstandigeen programmaopsteltenuitvoert.Hetkomtookvoordatjouwplaneenonderdeelisvaneen groterplan.Zokanersprakezijnvaneen(integraal)begeleidingsplanofzorgplan,waarvan eenleefstijlplanofeenbeweegplaneenonderdeelis.Indatgevalsluitjemetjouwplanaanbij dedoelstellingenvanhetalgemeneplan.Jewerktdansamenmetmeerderedisciplines.Je kunthierbijdenkenaanhetsamenwerkenmeteenpsycholoog,fysiotherapeutendiëtist. Alsjewerkzaambentbinneneenzorgorganisatie,kanhetzijndatjeookineenalgemeen systeemmoetrapporteren.Tegenwoordiggaatditdigitaalenwordtergesprokenovereen elektronischcliëntendossier(ECD)ofelektronischpatiëntendossier(EPD).

Bekijkopdewebsitehet ‘Elektronischpatiëntendossier’.

InhetkwalificatiedossierSportenBewegen(2022)staatmetbetrekkingtothetwerkenmet plannenhetvolgendebeschreven:

• Deleefstijlcoachsteltdebeginsituatieendoelstellingenvast.

• Deleefstijlcoachstelteenleefstijl-enbeweegprogrammaop.

• Deleefstijlcoachvoerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

• Deleefstijlcoachevalueerthetleefstijl-enbeweegprogramma.

Hieruitblijktduidelijkdatdeleefstijlcoachinstaatmoetzijnomplanmatigtewerken.De PDCA-cyclusishierduidelijkinteherkennen.

Bekijkhetfilmpje ‘Hetbegeleidingsplan’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deopbouwvaneenleefstijl-enbeweegprogramma

Eenleefstijl-enbeweegprogrammabestaatuitdevolgendestappenoffasen:

1.beeldvormingsfase

2.formulerenvandeveranderwensen,ondersteuningsvragenendoelstellingen

3.opstellenvanhetleefstijlplan

4.uitvoerenvanhetleefstijlplan

5.monitorenenevaluerenvanhetleefstijlplan.

Stap1beeldvormingsfase

Voordatjesamenmetdeklanteenplanopkuntstellen,moetjewetenwaterpreciesaande handisenwatdeklantvoor(verander)wensenen(ondersteunings)vragenheeft.Jekuntdeze stapook ‘hetvaststellenvandebeginsituatie’ noemen. Inhetthemaoverdehealthcheckkomtdezestapuitgebreidaandeordeenwordenalle volgendeonderdelenuitgewerkt.

Debeeldvormingsfasebestaatuit:

• intakegesprek

– personalia

– algemenegegevens

– anamnese

– redenvanaanmelding.

• inkaartbrengenvandeleefstijlfactoren

– bewegen – roken

– alcoholgebruik

– voeding – ontspanning(stress,mindset).

• delichaamssamenstelling – BMI,buikomvang – vetpercentage.

• debewegingseigenschappen – kracht – lenigheid – uithoudingsvermogen – coördinatie – snelheid.

• de(positieve)gezondheid – dimensiespositievegezondheid,verandercompetentie – bloeddruk – hartfrequentie – cholesterolgehalte

– bloeksuikerspiegel – longinhoud.

• fasevangedragsverandering – faseperleefstijlfactor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deuitgebreidheidvandebeeldvormingsfaseisafhankelijkvandesituatieendeklant.Alsde klanteenspecifiekevraagheeftovervoeding,ishetnietnoodzakelijkomalleleefstijlfactoren inkaarttebrengen.Gaathetomdewensomaftevallen,danspelenwelalleleefstijlfactoren eenrol.Bovendienisdelichaamssamenstellingrelevantenookhettestenvandekrachtenhet uithoudingsvermogen.Ditlaatstemethetoogophetopstellenvaneentrainingsprogramma.

Stap2Formulerenvandeveranderwensen,ondersteuningsvragenendoelstellingen Isdebeginsituatieofhetbeeldhelder,dankomjesamenmetdeklanttothetformulerenvan mogelijkeveranderwensen,ondersteuningsvragenendoelstellingen.

Mogelijkeveranderwensenkunnenzijn:

• afvallen

• gezondereten

• stoppenmetroken

• verminderenvanalcoholgebruik

• meerbewegen

• eengezondereleefstijl.

Hetkanookommeerdereveranderwensengaan.Hetkandanbelangrijkzijnomdeklanteen prioriteitaantelatengeven.OokhierkunjedandeeerderbesprokenVAS(scorelineaal)voor gebruiken.

Omdezewensinvervullingtelatengaan,heeftdeklantwaarschijnlijkondersteuningnodig. Datiseenbelangrijkaspectvandezestapinhetleefstijlplan.

Enkelevoorbeeldenvanondersteuningsvragen:

• Ikwilondersteuningbijhetvindenvaneengeschiktevrijetijdsbesteding.

• Ikwilgeholpenwordenbijhetopbouwenvanmijnconditie.

• Ikwilgeholpenwordenbijhetmakenvangezondekeuzesbijvoeding.

• Helpmijbijhetstoppenmetroken.

• Ikwilondersteuningbijhetkrijgenvaneengezondgewicht.

Totslotbepaaljeingezamenlijkheidwatdebelangrijkstedoelstellingenzijn.Hetgaater uitdrukkelijknietomwatjijalsleefstijlcoachbelangrijkvindt,maarwatdeklantzelfgraagwil bereiken.Ookindezestapmaakjegebruikvandemethodevandemotiverendegespreksvoering. Belangrijkhierbijisdatjedemotivatievanuitdeklantzelflaatkomenendatjemetelkaarde voor-ennadelenvanbepaaldekeuzes(andergedrag)opeenrijtjezet.Ditwordtookwelhet aandeordestellenvandeambivalentiegenoemd.Zowiliemandvanuithetoogpuntvan gezondheidheelgraagstoppenmetroken,maarleverthetinsocialesituatiesookvoordelen openishetlekkerontspannend.

Bijhetopstellenvandedoelenishetbelangrijkomdezeuiteindelijkzoconcreet(SMART) mogelijktemaken.Jekuntbestmetdeklanteenwatalgemenerdoelformuleren,maar vervolgensmoetjedanproberenditinkleinestapjes(subdoelen,tussendoelen)optesplitsen. Hetopstellenvanconcrete,haalbareenvooraluitdagendedoelenisbelangrijkvoordemotivatie. Ditwordtookwelgoalsettinggenoemd.Uitdagendedoelenleidentoteenbeterresultaat. Erisnogietswatjealsleefstijlcoachkuntdoenomdekansophetbehalenvandedoelengroter temaken.Datishetbekendlatenmakenvandedoelendoordeklantaananderen.Ditvergroot desocialesupporténcontrole.EenvoorbeeldhiervanishetspotjeoverdeBob:BenjeBob, zeghethardop!

Sommigedoelenzijngemakkelijkerconcreettemakendanandere.Alsiemandshetdoelheeft om10kiloaftevallen,dankunjedatvrijeenvoudigopdeleninsubdoelenenereentijdslimiet aankoppelen.

Alsiemandhetdoelheeftomgezonderteeten,danisdatmoeilijker.Jemoetdansamenmet deklantkomentotwatditvoorhemofhaarbetekentenwatdanmogelijkesubdoelenzijn. Zokaneenconcreetdoelwordendatiemandvoldoetaandenormvoorgroenteenfruit. Eventueelkanditdoelooknogopgesplitstwordeninsubdoelen(van100naar150tot200gram fruit).

Stap3Opstellenvanhetleefstijlplan

Devolgendestapdiedeleefstijlcoachsamenmetdeklantmaakt,ishetvertalenvandewensen, vragenendoelstellingeninconcreteacties.Indezefasekanhetvolgendeaandeordekomen:

• Bepalenwelkeleefstijlfactorenopgenomenwordeninhetplan.

• Heteventueelgevenvanvoorlichtingovereenofmeerdereleefstijlfactorenenhetbepalen vandeinhoudvandievoorlichting.

• Heteventueelgevenvanadviezenovereenofmeerdereleefstijlfactorenenhetbepalen vandeinhoudvandieadviezen.

• Hetvoorbepaaldeonderdeleneventueeldoorverwijzennaaranderedeskundigen(diëtist, huisarts,fysiotherapeut,psycholoog).

• Hetbeoordelenofjegeheelofgedeeltelijkgebruikkuntmakenvanbestaandeinterventies. Jehoeftniethetwielsteedsopnieuwuittevinden.Oponderanderedewebsitevanhet LoketGezondLeven(www.loketgezondleven.nl/interventies-zoeken#/Overview)vindje eengrotehoeveelheidinterventies.Hetisbelangrijkomineersteinstantievooralnate gaanofdemeesteffectievebruikbaarzijn.

• Hetopstellenvaneenconcreetactieplanvoordebetreffendeleefstijlfactoren.Voorde leefstijlfactorbewegenbetekentdithetopstellenvaneenbeweeg-oftrainingsprogramma meteenuitwerkingvandeafzonderlijkelessenoftrainingen.Voordeleefstijlfactorvoeding heeftditbetrekkingophetopstellenvaneenvoedingschemavooreenbepaaldeperiode.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hetnadrukkelijkbetrekkenvandeklant(en)bijhetopstellenvanhetplan.Zokunjede klantdeopdrachtgevenom ‘alsdan’-plannentemaken.Eenvoorbeeldhiervanis:alsik vrijdagmiddagthuiskom,gaikeersteenrondjevan3kilometerjoggen.Eenandere mogelijheidisomdeklantsteedsintelatenvullen:

– Watgaikdoen?

– Hoegaikdatdoen?

– Wanneergaikdatdoen?

– Metwiegaikdatdoen?

• Hetaldannietbetrekkenvandesocialeomgevingbijdebeoogdeleefstijlverandering.Zo kanhetzinvolzijnomeenofmeerdereonderdelenmeteenmaatjetedoen.Bovendienkan hetbetrekkenvandesocialeomgevingleidentotsocialesteun.

• Hetbepalenvandebegeleidingswijze,afgestemdopdeklant(en).Hierbijkunjeonder anderedenkenaanhoejedeklantgemotiveerdhoudtenwatdiedaarzelfaanbijkan dragen.Jebepaaltbijvoorbeelddemanierwaaropjedevooruitganggaatmonitorenen zichtbaarmaakt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenanderaspectvandebegeleidingishetnadenkenoverhetbelonenvanhetpositieve gedragvandeklant.Hiervoorkunjemetdeklanteenlijstvanbeloningenopstellendie iemandnahetbehalenvaneensubdoelzichzelfmagtoekennen.Zo’nbeloningkan bijvoorbeeldzijnontspanneninbad,naarmuziekluisterenofeenbosjebloemenkopen.

• Hetsamenmetdeklant(en)bepalenwatjedoetbij(dreigende)terugval.Bijiedere gedragsveranderingzijnermomentenvanterugvalinoudegewoonten.Jekunthetbeste deklant(en)hieropvoorbereiden.Zokunjebijvoorbeeldrisicosituaties,waarinterugval zichvoorkandoen,voorafinkaartbrengenenbesprekenhoejediekuntvermijdenofhoe jedankunthandelen.

• Demanierwaaropjehetplangaatevaluereneneventueelbijstelt.

https://www.shutterstock.com/image-photo/healthy-lifestyle-concept-diet-fitness-160379219 Eengezondelevensstijl.

Stap4Uitvoerenvanhetleefstijlplan

Elkeuitvoeringvaneenbijeenkomstisinfeiteeenminicyclusvanvoorbereiden,uitvoerenen evalueren.Jehebtmetdeklant(en)eenplanninggemaaktvoordekomendeweken.Naeenof meerderebijeenkomstengajenaofhetplaneventueelbijgesteldmoetworden.

Afhankelijkvandesituatiekanhetzijndatjemetenigeregelmaatverslagmoetmakenvanhoe hetplanverloopt.Jerapporteertdanaaneenbepaaldeorganisatieofeenmultidisciplinair team,waarmeejemogelijkookregelmatigoverleghebt.

Registratieformulieractiviteiten

Datumactiviteit

Activiteiten

Bijzonderheden

Vervolg

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Belangrijkeactiviteitentijdensdeuitvoeringvanhetleefstijlplanzijn:

• hetcoachenvandeklant(en)ophetbehalenvandeafgesprokendoelstellingen

• hetvoorbereidenopenhelpenoverwinnenvanmoeilijkesituatiesenweerstanden

• hetgevenvanfeedbackovergedragenvorderingen

• heteventueelaanpassenvan(bewegings)activiteiten

• hetgevenvaninformatieen/ofadvies

• hetversterkenvandezelfeffectiviteitvandeklant(en)

• hetaansprekenvandeklant(en)opdeeigenverantwoordelijkheid

• hetnauwkeurigbijhoudenvandevorderingen

• hetbijstellenvanhetplan

• hetregistrerenvangebeurtenissen,afsprakenendergelijke.

Fasenwijzer

Inhetthema ‘healthcheck’ isookverwezennaardefasenwijzer.Ditiseenhulpmiddeldatprima laatzienwatdebelangrijksteactiviteitenvandeleefstijlcoachzijnperfasevan gedragsverandering(DeFasenWijzer-motiverenmetFasenvanGedragsverandering (marielletromp.nl).

Watdoejeonderanderealsleefstijlcoachindefasevanoverwegen(contemplatie)?

• Zetmogelijkhedenopeenrij,verkendetoekomst.

• Maakzichtbaardaterverschilistussendehuidigesituatieendegewenstesituatie.

• Onderzoekmetdeklantdevoordelenendenadelenvangedragsverandering.

Watdoejeonderanderealsleefstijlcoachindefasevanactie?

• Formuleerkleinetussenstappenenmaakresultatenzichtbaar.

• Bespreekdeervaringenenvoortgang.

• Focusopwatgoedgaatenzorgvoorpassendebeloningen.

• Verkenmoeilijkesituatiesenbarrières.

Stap5Monitorenenevaluerenvanhetleefstijlplan

Hetmonitorenvandevoortgangdoejeinfeitetijdensdeuitvoeringvanhetleefstijlplan. Bijdeevaluatiewordendebevindingengedurendeeenbepaaldetijdsperiodeopeenrijtjegezet ensamengevat.Deleefstijlcoachbekijktwelkeveranderingenhebbenplaatsgevonden.De coachgaatnaofhetaanbodendeaanpakstrokenmetdegesteldedoeleneninwelkemate dezelaatstezijnbereikt.Mogelijkmaakjebijdezestapgebruikvanvragenlijstenoftestsom devooruitgangmeetbaartemaken.Zokunjeopnieuwdebuikomvang,BMI,bloeddruk, drankgebruik,beweeggedragenvoedingspatrooninkaartbrengen.Eventueelwordthetplan bijgesteldomeenoptimaalresultaattebereiken.

Leesdeverdiepingsstof ‘Fasenvangedragsverandering’.

Opdracht6 Inhoudleefstijlplan

a. Noteerdevijfstappenoffasenvaneenleefstijlplan.

b. Geefeentoelichtingopeenvandezestappen.

Opdracht7 Leefstijl-enbeweegprogrammagericht opafvallen

Jaske,een38-jarigevrouw,meldtzichaanbijjoualsleefstijlcoach.Zeweegt83kiloenis1.68 m.Zewilheelgraagafvallenenweeropgezondgewichtkomen.

Stelvoorhaarglobaaleenleefstijl-enbeweegprogrammaop.

Aanwelkeleefstijlfactorenbesteedjeaandacht?Welkeonderdelenneemjeopinde beeldvormingsfase?

Opdracht8 Voorbeeldleefstijlplan

Bekijkhetvoorbeeld ‘Planjeslanker-Leefstijlplan:Voorbeeldvaneenopgesteldenuitgewerkt leefstijlplan’.

Uitwelkefasenbestaatditplan?

Opdracht9 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtonderplanmatigwerken. 1.

Jekuntvoorbeeldengevenvanverschillendeplannen. 2.

3.

4.

Jekuntdeinhoudvaneenleefstijl-enbeweegprogrammabeschrijven entoepassen.

Jekuntbeschrijvenwatinelkestapoffasedebelangrijkste werkzaamhedenvandeleefstijlcoachzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

8.4Verdiepingsstof-Demingcirkel

PDCA-cyclusenLean

DePDCA-cycluswordtveelgebruiktbinnenLean(sommigenzullenzeggendathetde ruggengraatvormtvanLean).BinnendeLeanmethodezijnachtstappengedefinieerdomte komentoteffectiefgebruikvandePDCA-cyclus.

WanneerwedePDCA-cyclusvisualiserenbinnenLeanisdecirkelnietinviergelijkevlakken verdeeld.Dehelftvandecirkelwordtgevormddoorde‘Plan-fase’.Ditdoenweomaantegeven datdezwaartekrachtvandecyclusligtbijhetgoedplannen.Deoverigehelftisverdeeldindrie gelijkedelendiedeanderedriefasenvertegenwoordigen.Inhetstappenplanzijnde8stappen ookminofmeeropdezelfdemanierverdeeld:

Plan-fase

• Stap1:Probleemstelling.Formuleerdeprobleemstelling.Zorgdatjetotdekernvanhet probleemkomt.Bijvoorbeelddoorde5timeswhymethode.

• Stap2:Huidigesituatie.Brengdehuidigesituatieinkaart.Maakhiergebruikvan procesvisualisatiealsValueStreamMappingofProcessMapping.

• Stap3:Doelstelling.Benoemdedoelstellingvandeverbetering.Gebruikhiervoor – indien nodig – Kiplingvragen.

• Stap4:Oorzaakanalyse.Brengdemogelijkeoorzakeninkaartdieeraanbijdragendatde huidigesituatieinstandgehoudenwordt.Eenveelgebruikthulpmiddelhiervoorishet IshikawaDiagram.

• Stap5:Tegenmaatregelen.Bedenkenbenoemdetegenmaatregelendiejegaatnemen omdeoorzakenwegtenemen.

Do-fase

• Stap6:Experimenten.It’sgotime;beginmethetuitvoerenvandeverbeteringen.Hierbij geldt ‘speedoverperfection’.Hetgaateromdatjesnelleert,duswachtniettotjeaanpak totiederdetailisgeperfectioneerd.Hetheetnietvoorniets ‘experimenteren’

Check-fase

• Stap7:Actiescontroleren.Controleerofdeactieshetjuisteresultaatbewerkstelligenen ofzejedichterbijjegesteldedoelbrengen.

Act-fase

• Stap8:Standaardiseren.Brengendeverbeteringenjedichterbijjouwdoel?Danishettijd omdenieuwemaniervanwerkenomtezettennaardestandaard.Zorgdatiedereenweet watzemoetendoenenhoezehetmoetendoen.

Bron: PDCACyclus(ofkwaliteitscirkelvanDeming)-Waargebruikjehetvoor?(sixsigma.nl).

8.5Verdiepingsstof-Fasenvan gedragsverandering

WatzijndeFasenvanGedragsverandering?

DeonderzoekersProchaskaenDiClementehebbenveelverschillendetheorieënover gedragsveranderingbestudeerd.Zijhebbendemeestbruikbaremodellensamengebrachtin hetTranstheoretischModel.DeStagesofChangezijnonderdeelvanditmodel.InhetNederlands wordtgesprokenoverdeFasenvanGedragsverandering.

Erwordenvijfverschillendefasenonderscheiden.Hiervoorwordenverschillendetermen gebruikt.

Dagelijkstaalgebruik

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Somswordthiereen6efaseaantoegevoegddieaangeeftdathetgedragsveranderingsproces afgerondis.ProchaskaenDiClementenoemenditTermination.Dezefasetreedtpasnajaren volhoudenop,daaromlaatikdezebuitenbeschouwing.

Welinteressantisnogdefasevanterugval.Dezekannietindenummeringwordenopgenomen, omdatditinelkefasekanoptreden.

Bron: MethetStagesofChangemodelmotiveerjeeffectiever(marielletromp.nl).

8.6Begrippen

<<Begrippenuitdetheorie,inclusiefdefinities>>

COPYRIGHTBOOM

THEMA9 LEEFSTIJLINTERVENTIES

Inhoudthema

• Leefstijlinterventies

• Ordeningvanleefstijlinterventies

• Succesvolleleefstijlinterventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Veelmensenherkennenhetwel.Zenemenzichvooromheteenenanderaanhunleefwijzete gaanveranderen,bijvoorbeeldstoppenmetroken,gezondereten,meersportenenminder alcoholconsumeren.Volgoedemoedbeginnenzeeraan.Eentijdjegaathetgoedendanvalt hetgrootstedeelvanhentochweerterugindeoudegewoonte.Jegewoontesofjeleefstijl veranderengaatnietzogemakkelijk.Daaromzijnerdeafgelopenjarentientallen leefstijlprogramma’sontwikkeld.Dezeprogramma’swordenookwelleefstijlinterventies genoemd.

Ditthemastaatstilbijwateenleefstijlinterventieinhoudt.Uitonderzoekblijktdatdeene interventieeffectieverisdandeandere.Inditthemaisookaandachtvoorsuccesfactorenvan eeneffectieveinterventie.Omenigeordeningtescheppeninhetgroteaanbodvaninterventies, presenteertditthemaeenoverzichtelijkeindelingnaardoelstellingenendoelen.Daarnavolgen eenaantalvoorbeeldenvansuccesvolle,effectieveleefstijlinterventies. Deinterventiesdiezichvrijweluitsluitendrichtenopbewegen,wordenbesprokeninhetthema ‘Bewegenengezondheid’.Hetgaatdaarbijomdezogenaamdebeweegprogramma’s.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Leefstijlinterventies’ heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W3:Voert eenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

COPYRIGHTBOOM

• Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtondereenleefstijlinterventie.

• Jekuntvoorbeeldengevenvanleefstijlinterventiesvoordeverschillendeleeftijdscategorieën endoelstellingen.

• Jekuntdesuccesfactorenvaneenleefstijlinterventiebeschrijvenentoepassen.

• Jekunteenaantaleffectieveleefstijlinterventiesomschrijvennaardoel,doelgroepen programma.

9.1Casus

Opdracht1 Casus

Dejuisteaanpak

StevezitinhetlaatstejaarvandeopleidingSport&BewegenenvolgthetprofielSport,Bewegen enGezondheid.Hijlooptstagebijeengemeentelijksportorganisatiediezichbezighoudtmet onderanderehetbevorderenvandesportparticipatieengezondheid.Uitonderzoekblijktdat hetbewegenvanoudereninallecategorieënachterblijft.Degemeentewilprogramma’s ontwikkelenvooralleouderen,zowelvoorde55-tot65-jarigenalsvoordeouderendieineen zorginstellingverblijven.Deorganisatiewilmeerdanalleenhetbeweeggedragbevorderen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetgaathenomeengezonde(re)leefstijlvoorouderen.Stevekrijgtdeopdrachtomte inventariserenwaterallemaalopditgebiedis.Uiteindelijkwildegemeentelijkeorganisatie eenadviesvanStevevoordeuiteenlopendedoelgroepen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Watvoorgemeentelijkesportorganisatiekanditzijn?Heeftiemandvoorbeeldenvaneen dergelijkeorganisatieinzijnofhaareigengemeente?Watdoetzo’norganisatie?

b. Hetbeweeggedragvanouderenblijftachter.Hebjijeenideewatdesportparticipatievan ouderenis?

c. Blijkbaarbestaanerverschillendegroepenouderen.Inwelkecategorieënkunjeouderen indelen?

d. Welkeinterventiesofprogramma’szijnervoordediversecategorieënouderen?Opwelke leefstijlfactorenrichtendezeprogramma’szich?

e. Bestaaterverschilineffectiviteittussendeverschillendeinterventies?

f. Hoenoemjeinterventiesdiezichopmeerdereleefstijlfactorenrichten?

g. Welkeprogramma’sofinterventieszoujevoordeverschillendecategorieënouderen adviseren?

Vaardigheden

h. Speeleenrollenspel,waarbijeenleerlingderolvanStevespeelteniemandandersderol vanmedewerkervandesportorganisatie.Oefenhetvoerenvaneenadviesgesprek.Bevraag Stevekritischopzijnargumenten.

9.2Leefstijlinterventies

LoketGezondLeven

Jeleefstijlwordtbepaalddoordezogenoemdeleefstijlfactoren.Jebeweeggedrag,rookgedrag, alcoholgebruik,voedingspatroonendematewaarinjetoekomtaanontspanningbepalenje leefstijl.Alleactiesgerichtophetverbeterenvaneenofmeerderevandezeleefstijlfactoren, zoujeeenleefstijlinterventiekunnennoemen.Hetvolgenvaneenbepaalddieet,watvakerop defietsnaarjewerkgaanenbewusteromgaanmetalcoholzijnallemaalactiesgerichtopeen gezonde(re)leefstijl.Jekuntjevoorstellendaterdanookeenenormaanbodisvaninterventies. Gelukkigstaatgezondheiddeafgelopenjarenenormindebelangstelling.Ditheeftgeleidtot hetontstaanvandiverseprogramma’s,behandelingeneninterventies.Helaasishierdooreen onoverzichtelijkenversnipperdaanbodontstaan.Daaromheeftdeoverheidin2007hetCentrum GezondLeven(CGL)binnendesectorVolksgezondheidenZorgbijhetRIVMopgericht. Loketgezondleven.nlismomenteeldeonline-etalagevanhetRIVMCentrumGezondLevenen Partners.Dewebsitegeefteengoedoverzichtvanallebeschikbareinterventies.Bovendien wordendeleefstijlinterventiesopeffectiviteitbeoordeeld.

Leesdeverdiepingsstof ‘InterventiedatabaseLoketGezondLeven’.

HetLoketGezondLevengebruiktvijfcriteriavoordekwaliteitvaninterventies: 1.goedbeschreven

2.theoretischgoedonderbouwd

3.waarschijnlijkeffectief

4.bewezeneffectief

5.kosteneffectief.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ZoisdeinterventieCOACH2Movebeoordeeldmet ‘sterkeaanwijzingenvooreffectiviteit’. DedatabasevanhetLoketgezondleven.nlmaaktvoorwatbetreftdeeffectiviteitonderscheid in:

• sterkeaanwijzingenvooreffectiviteit

• goedeaanwijzingenvooreffectiviteit

• eersteaanwijzingenvooreffectiviteit

• goedonderbouwd

• goedbeschreven.

Voordeleefstijlcoachiseendergelijkekwaliteitsbeoordelinghandigomeenverantwoorde keuzetekunnenmakenvooreenbepaaldeinterventie.

Nieuweerkenning

Deinterventies ‘Beweegpret55+aanZet’ en ‘ActiefPlus’ zijninnovembererkenddoorde erkenningscommissieSport&Bewegen.DeinterventieBeweegpret55+aanZetwaseerder erkendophetniveau‘GoedBeschreven’enisnuerkendopeenhogerniveau:GoedOnderbouwd. ActiefPluswerdopnieuwerkendopniveau ‘Goedeaanwijzingenvooreffectiviteit’

ActiefPlus

Adviesopmaatom50+testimulerenmeerte(blijven)bewegen ActiefPlusiseenadvies-op-maatprogrammadatjealsgemeente,GGD,sportserviceorganisaties ofzorgverzekeraarinkanzettenomhetbeweeggedragvan50-plusserstebevorderenente behouden.Dedeelnemersontvangen,opbasisvandoorhunpersoonlijkingevuldevragenlijsten, adviesopmaat.Daarmeewordenzebewustgemaaktvanhuneigenbeweeggedrag.Aande handvanhunpersoonlijkekarakteristiekenenbehoeftenwordenzegemotiveerdommeerte gaanenblijvenbewegen.Inviermaandentijdontvangendedeelnemersdriekeereenadvies. Deadviezengaanoververschillendemanierenvanlichamelijkeactiviteit,afgestemdopde behoeftevandedeelnemer.Dusnietalleensporten,maarookfietsen,wandelen,tuinierenen huishoudelijkwerk.Ookiserdemogelijkheidominformatieover(bestaande)lokalesport-en beweegmogelijkhedentoetevoegenaanhetadviesopmaat.Denkbijvoorbeeldaanfiets-en wandelrouteseninformatieoververenigingenenactiviteitenindebuurt.

Bron: Tweeinterventiesom50+meertelatenbewegenopnieuwerkend-KenniscentrumSport enBewegen.

Leesdeverdiepingsstof ‘Bewegingsgerichtezorg’

Nietelkeactiegerichtopgezondheidsbevorderingisleefstijlinterventie

Hetisnietzodatalleactiesenprogramma’sgerichtophetbevorderenvandegezondheid leefstijlinterventieszijn.Leefstijlinterventiesmoetenaaneenaantaleisenvoldoen.De belangrijksteeisenzijn:

• gerichtophetverbeterenvaneenofmeerdereleefstijlfactoren

• gerichtopduurzameveranderingofverbeteringvandegezondheid

• eenomschrijvingvanhetdoel

• eenomschrijvingvandedoelgroepwaaropdeinterventiezichricht

• eengoedeomschrijvingvandeaanpakofmethodiek(handleiding).

Gecombineerdeleefstijlinterventies

Uitonderzoekblijktdatinterventiesdiegerichtzijnopmeerdereleefstijlfactorenmeestal effectieverzijndandeprogramma’sgerichtopslechtséénleefstijlfactor.Zoblijktdatdeaanpak vanovergewichtmeereffectheeftwanneereraandachtisvoorzowelvoedingalsvoorbewegen ennietuitsluitendvooreenvanbeide.Interventiesdiezichoptweeofmeerleefstijlfactoren richten,heten ‘gecombineerdeleefstijlinterventies’

Bekijkhetfilmpje ‘Filmpje-DeGLI:watishetenhoewerkthet?’.

Voormensendieervoorinaanmerkingkomen,wordendeerkendegecombineerde leefstijlinterventies(GLI’s)vergoeddoordezorgverzekering.

OpditmomentwordeninNederlandzevenerkendegecombineerdeleefstijlinterventiesvergoed vanuitdebasisverzekering:

• deBeweegKuur

• SLIMMER

• CooL

• SamenSportiefinBeweging

• X-FitttGLI

• KeerDiabetes2Om

• KeerDiabetes2Om-GLI-Online.

DeBeweegKuur

Doelgroep

Mensenvanafeenmatiggewichtsgerelateerdgezondheidsrisicoenmensenmeteenernstig verhoogdGGR,duseenBMItussen25-40kg/m2,eventueelmetgrotebuikomvangen/of co-morbiditeit.

Doel

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetrealiserenvangezondheidswinstdoormeerbewegen,gezondevoedingenhetlatenbeklijven vandegezondeleefstijldoorgedragsverandering.

Aanpakinhetkort

Voorgedragsveranderingopdeleefstijlmonitortdeleefstijlcoachdevoortgangencoachten begeleidtdedeelnemeropgeneriekeenpersoonlijkedoelen.Daarnaastwordtgezochten begeleidnaarpassendebeweegactiviteiteninregulierbeweegaanbod.Inhetgeheleprogramma wordtdebegeleidingopgedragsveranderingbegeleiddoordeleefstijlcoach.Hierbijwordt hij/zijondersteunddoorbijeenkomstenmetdebeweegprofessionalenvoedingsprofessionals.

Bron: BeweegKuurGLI(GecombineerdeLeefstijlInterventie)(loketgezondleven.nl).

BijhetbesprekenvaneenaantalsuccesvolleleefstijlinterventieskomenSLIMMERenCooLnog terug.

Opdracht2 Associatieoefeningleefstijlinterventies

a. Bekijkdevolgendewoorden:

• voeding

• duurzameverandering

• gezondheidsbevordering

• doelgroep

• methodiek

• doelstelling

• bewegen.

COPYRIGHTBOOM

b. Watisdekoppelingofhetverbandtussendewoordenenhetbegripleefstijlinterventie? Doeditvooriederwoordafzonderlijk.

Opdracht3 LoketGezondLeven

Bekijkhetfilmpje ‘Laaterkendeinterventiesvoorjewerken’ enbekijkdewebsite ‘LoketGezond Leven’.

a. Zoektweeinterventiesdiegoedbeschrevenzijn.

b. Zoektweeinterventiesdietheoretischgoedonderbouwdzijn.

c. Zoektweeinterventieswaarbijsprakeisvanaanwijzingenvooreffectiviteit.

d. Noemdrieverschillendedoelgroepenenzoekbijelkedoelgroepééngeschikteinterventie.

Opdracht4 DeBeweegtuin

Bekijkhetfilmpje ‘Beweegtuin’ enbekijkdewebsite ‘Outdoorfitness’.

a. Wathoudtdeinterventie ‘Beweegtuinvoorouderen’ in?Geefeenkortebeschrijvingvande interventie.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Waaromisdezeinterventieontwikkeld?

c. Denkjijdatdezeinterventieeensuccesgaatworden?Waarommogelijkwelenwaarom mogelijkniet?

d. Steldatjijmochtbepalenwaarinjouwgemeenteeenbeweegtuinaangelegdzouworden. Waarzoujijdezetuindanaanlatenleggen?Legjeantwoorduit.

Opdracht5 Gecombineerdeleefstijlinterventies

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Watiseengecombineerdeleefstijlinterventie?

b. Waaromiseengecombineerdeleefstijlinterventiebijbijvoorbeeldovergewichteffectiever daneeninterventiediemaaraanéénleefstijlfactoraandachtbesteedt?

c. Zoekdrievoorbeeldenvangecombineerdeleefstijlinterventiesengeefeenkorteomschrijving eenvandezedrieinterventies.

9.3Ordeningvanleefstijlinterventies

Alsleefstijlcoachhebjetemakenmeteenheeldiverswerkveldeneengrootaantaldoelgroepen. Ditbetekentdatjemeteengrootaantalleefstijlinterventiestemakenkuntkrijgen.Benje werkzaaminhetonderwijs,danzijnprogramma’sals ‘Degezondeschoolkantine’ of ‘EU-Schoolfruit-engroenteprogramma’ belangrijk.Werkjemetouderen,danzijninterventies als ‘ActiefPlus’, ‘SociaalVitaal’ en ‘Elkestap’ teltbelangrijk.

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://www.allesoversport.nl/thema/beweegstimulering/fysiek-kwetsbare-ouderen-intensieve-beweging-werkt/ Jekunttemakenkrijgenmetverschillendedoelgroepen.

Hetgroteaanbodaaninterventiesisteordenennaardediversedoelgroepenennaarde belangrijkstedoelstellingen.Hiernawordenvanelkedoelgroepenvaneenaantaldoelstellingen voorbeeldenvaninterventiesgegeven.Viainternetiseenvoudigmeerinformatieoverde betreffendeinterventietevinden.

Indelingopbasisvandoelgroepen

Kinderen

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• TheDailyMile(7-12jaar)

• PLAYgrounds(6-12jaar)

• Smaaklessen

• Cool2BFit(8-13jaar)

• LEFF

• SuperFit(2-4jaar)

• ClubFit4(4-12jaar)

• LekkerFit!Opdekinderopvang

• Beweegkriebels(0-4jaar)

• NijntjeBeweegdiploma(2-6jaar)

• SimpelFit!.

LEFF

LEFFisvoorkinderenvan7totenmet12jaarmetovergewichtofobesitas,enhunouders.Een vandeoudersneemtookdeelaandebijeenkomsten.Hetdoeliseengezondervoedings-en beweegpatroonbijdekinderenomtekomentoteenverbeteringvandekwaliteitvanlevenen eengezondergewicht.Intotaalwordentwintigbijeenkomstengehouden,intientottwintig weken.Dezebijeenkomstenbestaanuitgroepsbijeenkomsten,groepsgesprekkenen beweegactiviteiten.

SimpelFit!

DecursusSimpelFit!bestaatuitzesbijeenkomstenvan2uurenisbedoeldvoorTurksemoeders metkinderenindeleeftijdvan4tot12jaar.Hetgaatomvrouwenvandeeersteoftweede generatie,diegeenofmatigNederlandssprekenennietofmatiggeïntegreerdzijninde Nederlandsesamenleving.DecursussluitaanbijdecultuurvanTurkseNederlanders.Iedere bijeenkomstbestaatuittheorie,bewegen,opdrachten,uitwisselingenterugkoppelenvande huiswerkopdracht.Devolgendethema’skomenaandeorde:overgewicht,oorzakenengevolgen vanovergewicht,gezondevoedingvoorkinderen,hetsamenstellenvaneengezondemaaltijd, bewegenmetkinderenenopvoedingsaspecten.Dezesdebijeenkomstiseengezinsbijeenkomst waarkinderenenvadersookbijwordenuitgenodigd.

Jongeren

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• HelderopSchool

• RealFit

• Krachtvoer

• GirlsTalk

• Leefstijl

• Skills4Life.

Skills4Life

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditprogrammaisgerichtopjongerentussen12-17jaarmetovergewichtofobesitas.Ookde ouderswordenbetrokkenbijhetprogramma.Hetdoelisdejongerenenhunouders,met beweegtrainingen,voedingslessenenworkshops,dekennisenvaardighedenbijtebrengen

omeengezondeleefstijlteontwikkelenentebehouden.Ookiseraandachtvoorde sociaal-emotioneleontwikkelingvandekinderen.Ookdezeontwikkelingtrachtmente verbeteren.

Deinterventiebestaatuitdriefasen:

1.Eerstiserdesignaleringvanhetovergewicht.BijeentehogeBMIvolgtdoorverwijzing naarfase2.

2.Fase2isdeinterventiemetbeweeglessenenvoeding-engedragslessen.

3.Indederdefasevolgtdehandhaving,hetvolhoudenvanhetveranderdegedrag.Door langzameafbouwvandeintensiteitvanbegeleidingverlooptdeovergangnaarhet zelfstandigbehoudenvandegezondeleefstijlsoepel.

Bekijkhetfilmpje ‘Skills4Life-Rabobank’

Volwassenen

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• SLIMMER

• Opverhaalkomen

• CooL

• SlimmerZwanger

• Samensportiefinbeweging.

Samensportiefinbeweging

Dedoelgroepisheelbreedenlooptvan18-80jaar.Hetgaatomvolwassenenmeteenmatig ofsterkverhoogdgezondheidsrisicoopchronischeaandoeningeneneenBMItussende25-40.

Zehebbeneenongezondbeweeg-eneetpatrooneneenslechteregezondheidsbelevingdan gemiddeld.

Hetdoeliseengezondergewichteneengezondereleefstijl(beterbeweeg-eneetpatroon). Meestalwordendebetrokkenendoorverwezenvanuitdehuisartsnaareenleefstijlcoach.De deelnemersstartenmeteenbasiscursusvanachtweken.Zekrijgentweemaalperweekcoaching gerichtopbewegenengezondevoeding.Vervolgenswordendedeelnemersgeleidnaarlokale sportaanbiedersomhetprogrammavoorttezetten.

Ouderen(55+)

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• SLIMMER

• ZichtopEvenwicht

• VallenVerledenTijd

• ActiefPlus

• SociaalVitaal

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• IkPas

• DenkenenDoen

• ZekerBewegen.

ZichtopEvenwicht

Dezeinterventieisgerichtopzelfstandigwonendeouderen(65+)diebangzijnomtevallenen daardooractiviteitenvermijden.Deinterventiekanindividueelaangebodenworden,maarhet meestwenselijkisdatheteengroepsactiviteitis.Hetdoelishetverminderenvandeangstom tevallenendaarmeeookhetaanpakkenvanhetvermijdingsgedrag.Daarnaastrichtmenzich ophetvergrotenvandedagelijkseactiviteit,meerbewegen,verminderenvanvalincidenten, verminderenvanangstgevoelensenmeersocialecontacten.Degroepscursusomvatacht wekelijksebijeenkomstenvan2uur,pluseenherhalingsbijeenkomst.Deindividuelecursus omvatzevenwekelijksecontactenenéénherhalingscontact.

Kinderenenjeugdigenuithetspeciaalonderwijs

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• Sportbouwer

• Schooljudo.nl

• ProgrammaAlternatieveDenkstrategieën

• DeGroeifabriek

• SportHeroes.

SportHeroes

Ditprogrammarichtzichopleerlingenmeteenbeperkinginhetspeciaalonderwijsindeleeftijd van6totenmet19jaar.Hetdoelisommeerkinderenenjeugdigenuithetspeciaalonderwijs aanhetsportentekrijgen,liefsttweemaalperweek.Ookwilmenhetlidmaatschapvaneen sport-ofbeweegaanbiedervergroten.Hetprogrammastartmethetcreërenvandraagvlak binnendeschool.Vervolgenswordtertijdensdelessenbewegingsonderwijsaandachtbesteed aanbepaaldetakkenvansport.Vervolgensgebeurtditnaschooltijdenbijeensportaanbieder. Hetisdebedoelingdatdeleerlingenlidwordenvandezesportaanbieder. Hetprogrammaeindigtmeteennazorgtraject.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SportHeroesrichtzichopleerlingeninhet speciaalonderwijs.

Ouderenmeteen(chronische)beperking

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• SLIMMER

• CooL

• BeweegKuur

• SamenSportiefinBeweging

• RevalidatieSportenbewegen

• DeZeeuwseLeefstijlroute

• BewegenaanTafel.

DeZeeuwseLeefstijlroute

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deinterventie ‘DeZeeuwseLeefstijlroute’ (ZLR)isgerichtopmensenmethart-envaatziekte, diabetes,(ofeenverhoogdrisicohierop),obesitas,astma/COPD.Dezemensenhebbenhet adviesgekregenomaanhunleefstijltewerken.Datisdanookhetdoel.Hetgaatomeen actievere,gezondereleefstijl.Zemoetenuiteindelijkvoldoenaandebeweegrichtlijnen. Hetprogrammabestaatuiteeninformatiebijeenkomst,eentestdag,wekelijkse wandelbijeenkomsten,tweeworkshopseneenafsluitendetestdag.Dedeelnemersgaanzelf engezamenlijkaandeslagmethunpersoonlijkeopbouwplannen.Gedurendetwintigweken makendedeelnemerskennismethetregulieresport-enbeweegaanbodindewijk.Hetisde bedoelingdatzeuiteindelijkdaaraansluitingvinden.

Bekijkhetfilmpje ‘PromotiedeZeeuwseLeefstijlroute’

Werknemers

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• preventievanlangdurigziekteverzuimendepressiebijwerknemersmeteenhoogrisico

• TheLabofLifevitaliteitstraining

• ProudWoman

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Gezondenvitaal

• mindfulness

• yoga.

Bekijkhetfilmpje ‘WatdoetTheLabofLifeeigenlijk?’

TheLabofLifevitaliteitstraining

Dezeinterventieisgerichtopwerknemersdiefysiekeofmentaleklachtenervaren.Het programmakanookpreventiefingezetworden,zodatmensendejuistebalanshoudentussen werk-privé.Hetdoelisomdewerkstressenhetgevoelvanoverbelastingteverminderenofte voorkomen.Bovendienwordtergewerktaanhetenergieniveauendemotivatievanwerknemers. Detrainingbestaatuitvijfsessiesvan2uurdieingroepsverband(5-12personen)binnenhet bedrijfwordendoorlopen.Detrainingisopgebouwduitopdrachtendiegerichtzijnopconcrete veranderingeninhetdagelijksleven.

Leesdeverdiepingsstof ‘Duurzameinzetbaarheid’

Indelingopbasisvandoelstellingen

Gezondheidsbevordering

Bijhetmerendeelvandeinterventiesspeeltgezondheidsbevorderingeenrol.

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• CooL

• SLIMMER

• BeweegKuur.

BeweegKuur

Mensenmet(ernstig)overgewicht(BMItussen25-40,tegrotebuikomvangen/ofanderemet hetovergewichtsamenhangendeaandoeningen).Hetdoelishetbereikenvangezondheidswinst doormeerbewegen,gezondevoedingenhetlatenbeklijvenvandegezondeleefstijldoor gedragsverandering.Hetprogrammabestaatuiteenbeweegprogramma,voedingsprogramma, individuelecontactenengroepsbijeenkomsten.Eenleefstijlcoachbegeleidtdedeelnemers, gerichtophetbehalenvandedoelen.Totslotwordtergezochtenbegeleidnaarpassende beweegactiviteiteninregulierbeweegaanbod.

Bekijkdefilmpjes ‘PraktijkfilmpjeBeweegkuur’ en ‘BeweegKuur;AfvallenmetLeefstijlcoaching slaataan’.

Motorischeontwikkeling

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• Beweegkriebels

• Schooljudo.nl

• BeweegWijs

• JongeBeweeghelden

• BewegenmetNijntje

• Voetjebal.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beweegkriebels

Ditprogrammaisbestemdvoorkinderenvan0tot4jaar(kinderdagverblijven,peuterspeelzalen kinderopvang).Hetdoelisomdezekinderendooreengestructureerdaanbodelkedagminimaal 60minutentelatenbewegen.Trainersdieditaanbodgaanverzorgen,volgeneersteenspecifieke cursus.Hetgaatomeenpassendaanbod.Hiermeewordtbedoeld:speelsebeweegactiviteiten passendbijhetkind,waardoorhetgemotiveerdenuitgedaagdwordtomtebewegen.

Bekijkhetfilmpje ‘BeweegkriebelsSpelenderwijsbewegenmetbaby,dreumesenpeuter(intro video)’.

Leefbaarheidindebuurt

Enkelevoorbeeldenvaninterventieszijn:

• Sportdorp,vitalekernenenbuurten

• BuurtSportVereniging

• Rookvrijschoolterrein

• StudioBRUIS

• beweegvriendelijkeomgeving(BVO-model).

Sportdorp,vitalekernenenbuurten

Eenlevenlangactiefindeeigenomgeving.HetsuccesvolleprojectSportdorpuitdeprovincie GroningenislandelijkontwikkeldtotdeinterventieVitalekernenenbuurten.Metdeze interventiewillendetwaalfprovincialesportorganisaties,verenigdinSportkracht12,de sportparticipatieinkernenenbuurtenverhogenendeleefbaarheidindorpenenwijken vergroten.

BuurtSportVereniging

Dezeactiviteitisgerichtophetvergrotenvandesportdeelnameindebuurtengaatuitvanhet benuttenvandeeigenkrachtvanbuurtbewoners.Deactiviteitenzijngerichtopdewijk,voor endoorbewoners.

Opdracht6 Interventiesbeschrijven

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

Bekijkdewebsite ‘LoketGezondLeven.nl’

Zoekeeninterventiediejullieinteresseheeft.Noteervandezeinterventie:

• dedoelgroepwaaropdeinterventiegerichtis

• hetdoelvandeinterventie.Watwilmenbereiken?

• deinhoudvandeinterventie

• sterkepuntenvandeinterventie

• mogelijkeverbeterpuntenvandeinterventie.

Opdracht7 Interventiesgeordendnaardoelgroep

Deleefstijlinterventieszijnintedelenindevolgendedoelgroepen:

1.kinderen

2.jeugdigen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.ouderen

4.kinderenenjeugdigeninhetspeciaalonderwijs 5.ouderenmeteen(chronische)beperking 6.werknemers.

Zoekvooralledoelgroepeneengeschikteleefstijlinterventie.Omschrijfdeinterventieineen paarwoorden.Denkdaarbijaandoelgroep,doelstellingenenactiviteiten/inhoud.

Opdracht8 Interventiesgeordendnaardoelstelling

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deleefstijlinterventieszijnintedelennaardevolgendedoelstellingen:

1.gezondheid

2.motorischeontwikkeling

3.leefbaarheidindebuurt.

Zoekvooralledoelstellingeneengeschikteleefstijlinterventie.Omschrijfdeinterventieineen paarwoorden.Denkdaarbijaandoelgroep,doelstellingenenactiviteiten/inhoud.

9.4Succesvolleleefstijlinterventies

Waaromisdeeneleefstijlinterventieeffectieverofsuccesvollerdandeandere?Eerstwordt ingegaanopdesuccesfactorenvandeverschillendeleefstijlinterventies.Vervolgenswordt aandachtbesteedaaneenaantaleffectieveinterventies.

Succesfactoren

Erisveelonderzoekgedaannaardeeffectiviteitvanleefstijlinterventies.Erblijkenenkele succesfactorentezijndietoteffectievereleefstijlinterventiesleiden.Debelangrijkste succesfactorenzijn:

• aandachtvoormeerdereleefstijlfactorentegelijkertijd

• aandachtvoorgedragsverandering

• aandachtvoordesocialeomgeving

• groepsactiviteiten

• directebenaderingdoelgroep.

Aandachtvoormeerdereleefstijlfactorentegelijk

Alsjedeeffectiviteitvaninterventiesvergelijkt,blijktinvrijwelallegevallendatdeinterventies diezichopmeerdereleefstijlfactorenrichteneffectieverzijndanprogramma’smetfocusop éénleefstijlfactor.Erbestaanveelinterventiesdiezichrichtenopovergewichtbijkinderen. Programma’sdiezowelvoedingalsbewegenaanpakkenzijnmeestaleffectieverdan programma’sdiealleenaandachthebbenvooreenvanbeide.Bijonderzoeknaardeeffectiviteit vanprogramma’svoormensenmetdiabetestype2blijkendevolgendeinterventieseffectief: BeweegKuurGLI,KeerDiabetes2Om,2Do.Daarnaastzijnernogeenaantalinterventiesdie zichrichtenopobesitasendaarmeeindirectookopdiabetestype2(CooL,SLIMMER).Deze interventiesrichtenzichallemaalopmeerdaneenleefstijlfactor.

Bekijkhetfilmpje ‘KeerDiabetes2OmIntroductiefilm2021’.

Aandachtvoorgedragsverandering

Gedragsveranderingiseenmoeizaamproces.Datisnietietswatjebinneneenpaarwekenof maandenbereikt.Gedragsveranderinggaatuitgebreidinopgedragsveranderingsmodellenen opdefasendiehetprocesvangedragsveranderingdoorloopt.Indeeerstefase(precontemplatie) isdepersoonzichnietbewustvanderisico’sdiehijmetzijnleefstijlloopt.Doorbijvoorbeeld

voorlichting,vragenlijstenenmetingenkaniemandzichbewustwordenvanderisico’sen voorbereidingentreffenominactietekomen.Zokaniemanddietothetbesefisgekomendat overgewichttoteenverhoogdgezondheidsrisicoleidt,eenbepaalddieetgaanvolgenofmeer gaanbewegen.Hetismeestalnietzomoeilijkomditeenpaarwekenvoltehouden.Hetisal eenheelstuklastigeromditjarenlangvoltehouden.Defasevanvolhouden(maintenance)is demoeilijkste,maarnatuurlijkweldebelangrijkste.Interventiesdierekeninghoudenmetdit procesenhieropinspelen,blijkenopdelangetermijneffectieverdanprogramma’sdieditniet doen.Hetwerkenmethetzogenoemdemotivationalinterview,gesprekkenmeteenpsycholoog, gerichtevoorlichting,regelmatigtestenenmetenenhetwerkenmetbeloningssystemenzijn voorbeeldenvanonderdelenvaneffectieveinterventies.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Devijffasenvangedragsverandering.

Leesdeverdiepingsstof ‘StagesofChange’

Aandachtvoordesocialeomgeving

Eenveelgehanteerdmodeldathetgezondheidsgedragvanmensenprobeertteverklaren,is het ASE-model.

• Astaatvoorattitudetenaanzienvanbepaaldgezondheidsgedrag,zoalsrokenenalcohol drinken.

• Sbetreftdesocialeinvloed,desteundiedepersoonvanuitzijnomgevingaldanniet ontvangt.Zokanzijnomgevinghetrookgedragaanmoedigenofjuistafwijzen.

• Egaatoverdeeigeneffectiviteitvandepersoon.Hijkanrokenlekkervinden,zijnomgeving moedigthetaan,maartochheefthijdedisciplineomhetniettedoen.

Uitonderzoekblijktdatinterventiesdiedesocialeomgevingbetrekkeneffectieverzijndan programma’sdieditnietdoen.Alseenschoolhaarbestdoetomkinderengezondertelaten eten,spelendeoudersdaarbijeenbelangrijkerol.Alshetkindthuisgeensteunkrijgtvoorzijn pogingengezonderteeten,zalerwaarschijnlijkweinigvanterechtkomen.Alsjedeleefstijlvan kinderenwiltveranderen,betrekdanaltijddeouderserbij.Overgewichtbijvooralmensenmet eenlichteverstandelijkebeperking,vormteengrootprobleem.Ookhiergeldtdathetvoorde effectiviteitvandeinterventieheelbelangrijkisomdesocialeomgevingerbijtebetrekken.In ditgevalzijndatbijvoorbeeldoudersofgroepsbegeleiders.

Aandachtvoordesocialeomgeving

Alsikopeenwoensdagmiddagindesupermarkteenflesspawaterwilpakken,valtmijn aandachtopeenvrouwmeteenverstandelijkebeperkingenhaarbegeleider.Indebuurtvan desupermarktiseenorganisatiediezichrichtopmensenmeteenverstandelijkebeperkingen dezetweemensendoenvandaagdeboodschappen.Zestaanvoordecola.Mevrouwpakteen flescolaenzegttegenhaarbegeleider: “Zo,nukunnenwenaardechips”.Debegeleiderloopt metmevrouwmee.

Bron: Activeageingvanmensenmeteenverstandelijkebeperking(M.vanderWal).

Groepsactiviteiten

Demeestemensenhoudeneengroepsactiviteitlangervoldaneenindividueleactiviteit.Door eeninterventiemeteengroeptevolgen,ontstaatereenvormvansocialecontrole.Deene deelnemermotiveertdeanderedeelnemeromregelmatigtekomen.Mensenroepenelkaarter verantwoordingalszeeenkeernietgeweestzijn.Bovendienblijkendeelnemers groepsactiviteitenvaakleukerengezelligertevindendanindividueleactiviteiten.Hetwerken meteenmaatjevoorcontrole,ondersteuningenmotivatieblijkteveneenseffectieftezijn.Een groepsgewijzeaanpakbetekentnietdatjevooriedereendezelfdeaanpakendoelstellingen moethanteren.Deinterventieszijnzoveelmogelijkmaatwerk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/image-photo/group-active-senior-women-walking-poles-2266598987 Eengroepsactiviteithoudjebetervol.

Directebenaderingdoelgroep

Hetislastigommeteenbepaaldeinterventiedejuistedoelgroeptebereiken.Hoekrijgje inactievevrouwenmeteenmigratieachtergrondofsedentaireouderengeïnteresseerdvoor jouwinterventie?Advertenties,affichesensocialmediakunneneenrolspelenbijdewerving, maarinveelgevallenblijkteendirectebenaderinghetmeestsuccesvol.Daarnaishetbelangrijk omdecontactenvandiemensentegebruikenomnogmeerdeelnemerstebereiken.Mevrouw vanGelderen,76eninactief,kentvastwelandereouderendieooknietzoactiefzijn.Ookdie ouderenkunjedanbenaderen.Hetisookheeleffectiefominditvoorbeeldmevrouwvan Gelderenzelfandereouderentelatenbenaderen.Eenvandeoudsteinterventies,GALM,maakte hieralgebruikvan.

Effectieveleefstijlinterventies

OpditmomentwordeninNederlandzevenerkende,gecombineerdeleefstijlinterventiesvergoed vanuitdebasisverzekering.Hieruitiseenkeuzegemaaktenwordendrieeffectieve leefstijlinterventiesuitgewerkt:

• SLIMMER

• CooL

• X-FitttGLI.

AlsvierdeinterventieswordthetBRAVO-kompasuitgewerkt.

SLIMMER

SLIMMERiseengecombineerdeleefstijlinterventie(GLI)voorvolwassenenmetovergewichten eenverhoogdgezondheidsrisico.Deelnemerswordenbegeleidinhetverbeterenvanhun leefstijl.

Doel:

Hetbevorderenvaneenduurzamegedragsveranderingnaareengezondeleefstijlomzo overgewichtenobesitasteverminderen.Daarmeedraagthetprogrammabijaanhetverbeteren vandekwaliteitvanleven.

Bekijkdefilmpjes ‘SLIMMERGLI:ervaringendeelnemers’ en ‘LeefstijlcoachesSLIMMERover SLIMMERGLI(sub)’.

Doelgroep

SLIMMERrichtzichopvolwassenenmetovergewicht(BMI25-30),diealsgevolgdaarvan aandoeningen,zoalstype2diabetesofhart-envaatziekten,slaapapneuofartrosehebbenof eenverhoogdrisicoomdezetekrijgen.Daarnaastrichtmenzichopvolwassenenmetobesitas (BMI30-40),dieinstaatzijneenleefstijlprogrammatevolgen.Dedeelnemerswordenverwezen doordehuisarts/praktijkondersteuner.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Programma

Hetprogrammaduurttweejaar,waarvandeeerstezesmaandenintensiefzijn.Hetprogramma bestaatuiteendeelprogrammaVoeding,bewegenengedragsbehoud.Hetprogrammaomvat

individueleafsprakenengroepsbijeenkomsten.Deelnemerswordenbegeleidnaarlokaal beweegaanbodenondersteunddoorterugkommomenten(onderhoudsfase).Onderwerpen dieaanbodkomenzijn:

• voeding

• bewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• slaap

• stress

• ontspanning.

ZoishetdebedoelingdatdeelnemersgaanvoldoenaandeRichtlijnenGoedeVoedingvande Gezondheidsraadendebeweegrichtlijnen.

Gedragsveranderingengedragsbehoud

Hetbevorderenvaneenduurzamegedragsveranderingnaareengezondeleefstijlstaatcentraal inhetSLIMMER-programma.Hiervoorwordenverschillendemethodenentechniekeningezet omdeelnemerszogoedmogelijktekunnenondersteunenbijhunleefstijlverandering.

Oordeel

SLIMMERiseengoedopgezetteinterventiedieleidttoto.a.positieveeffectenopnuchtere glucosewaarden,gewichtsverlies,gezondereten,meerfysiekefitheid.Deaanpakvande interventieisgoedbeschrevenenonderbouwdendetrainingenzijngoedopgezetmetduidelijk kwaliteit.Ditbevordertdeimplementatieenuitvoering.

Bron: SLIMMER(loketgezondleven.nl).

CooL

CooL staatvoorCoachingopLeefstijl,metalscentralethema’svoeding,beweging,slaapen persoonlijkebalansenwordtuitgevoerddooréénpersoon,deCooL-coach.

Bekijkdefilmpjes ‘CooL(CoachingopLeefstijl)|HetLeefstijlburo’ en ‘Jeroen(diabetespatiënt) overcoachingopleefstijl’

Doel

Hetdoeliseenduurzameveranderingvandeleefstijlterealiseren.Ditleidtdantot gewichtsverlies,verbeteringvandelichamelijkefitheidendekwaliteitvanleven.Hetprogramma trachtdittebereikendoorhetvergrotenvandepersoonlijkemotivatie,deeigenregieende gezondheidsvaardighedenvandedeelnemers.

Doelgroep

Hetprogrammaisgerichtopvolwassenenmetovergewicht(BMI25-30ofverhoogde buikomvang)dieeenverhoogdrisicohebbenophiermeesamenhangendeaandoeningen.

Daarnaastkunnenookvolwassenenmetobesitas(BMIhogerdan30)deelnemen.Devoorwaarde voordeelnameisdatdedeelnemersgemotiveerdzijnomhetheleprogrammavantweejaar tedoorlopen.

Programma

HetCooL-programmavan24maandenenkenttweefasen.

Fase1:initiatievangedragsverandering,dieachtmaandenduurtenbestaatuitacht groepsbijeenkomstenvan1,5uur.

Fase2:gedragsveranderingengedragsbehoud,diezestienmaandenduurtenookuitacht groepsbijeenkomstenbestaat.Daarnaastiserintotaal7uuraanindividuelegesprekstijd.

DehuidigeleefstijlvandedeelnemerishetstartpuntvanCooL.Deregieligtbijdedeelnemer diepersoonlijkedoelstellingenenbijbehorendeactiesopstelt.Hierbijwordtdedeelnemer ondersteunddooreencoachendegroep.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

X-FitttGLI

Ookditprogrammaisgerichtopeengezondereleefstijlenrichtzichopmeerdere leefstijlfactoren.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://lifestylecenterlaarbeek.nl/cool/ CooL.

Bekijkdefilmpjes ‘XFitttGLIalgemeen’ en ‘GLIX-FitttBeweegkuurnuonline!’.

Doelgroep:

Hetprogrammaisgerichtopvolwassenenmeteenmatigofsterkverhoogdgezondheidsrisico opchronischeaandoeningeneneenBMItussende25en40kg/m2.Alsvoorwaardemoetje gemotiveerdzijnomhetprogrammavantweejaarvoltehouden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doel

Hetdoelishetverminderenvangewichttoteengezondgewichteneenblijvende gedragsveranderingmetbetrekkingtoteengezondeleefstijl.

Programma

Hetprogrammabestaatuitvierfasen:

• intensievefase

• begeleidingsfase

• onderhoudsfase

• nazorgfase.

Hetprogrammakentvijfbasisprincipes:

• eengecombineerdeaanpakvanvoedingenbeweging

• intensieve,langdurigebegeleidingdooreenleefstijlcoach

• aangrijpenvandeterminantenvoorgezondgedrag

• groepsgewijzeactiviteiten

• verbondenaaneenbeweegcentrum.

WelkombijX-FitttGLI:Hetmeestsuccesvolle leefstijlprogrammavanNederland

Wiljevanovergewichtafengezondheidsproblemenaanpakken?

X-FitttGLIbiedteeneffectieveeninspirerendeaanpakvoorgewichtsverlieseneengezondere leefstijl.Onsprogrammaomvatbeweging,juistevoedingenprofessionelebegeleiding.Wij strevennaarverbeteringvanjouwgezondheidenzelfvertrouwen.Startnujouwwegnaar duurzaamgewichtsverlies.

• Opeenverantwoordemanierwerkenaaneengezondereenfittereleefstijl?

• Meerzelfvertrouwenenzelfstandigheid?

• Leefstijlcoachingmetvergoedingvanuitdebasisverzekering?

X-fitttGLIrichtzichopvolwassenen(16+)mettenminsteeenmatigverhoogdgewicht gerelateerdgezondheidsrisico:

• BMI25-<30én30-<35metvergrotebuikomvangofcomorbiditeit=basisGLI

• VanafBMI35hoeftergeenspraketezijnvanvergrotebuikomvangofcomorbiditeitenkan iedereendeelnemen.

BijX-FitttGLIwordendekostenvandeleefstijlcoachingvergoedvanuitdebasisverzekering. Zondereigenrisico.Wijhelpenmethetverkrijgenvandedoorverwijzingdoorjouwhuisarts, voorjedeelnameaanX-FitttGLI.

Bron: MaakkennismetfitnessbijsportschoolX-Fittt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BRAVO-kompas

HetprogrammaBRAVO-kompasrichtzichophetvitaalkrijgenen/ofhoudenvanpersoneel. Hetisdusgerichtopdevitalewerknemer.Inzevenstappenbiedtheteenprogrammagericht ophetverbeterenvandeleefstijlvanwerknemers,hetvoorkomenvanuitvalenhetrealiseren vaneenhogereproductiviteit.Hetprogrammakandoorelkbedrijfopmaatgemaaktworden.

Bekijkdewebsites ‘SBCM’ en ‘KenniscentrumSport&Bewegen’.

HetBRAVO-kompas.

Hetprogrammaisgerichtopdevolgendethema’s:

• B=Bewegen

• R=Roken

• A=Alcohol

• V=Voeding

• O=Ontspanning.

Dezevenstappenvanhetprogrammazijn:

1.draagvlak

2.structuur

3.behoefte-analyse

4.planvanaanpak

5.actie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6.evaluatie

7.borging.

Stap1-Draagvlak

Draagvlakcreërenbetekentervoorzorgendatjevantevorenondersteuningengoedkeuring krijgtvoorplannendiejegaatuitvoerenofbeslissingendiejewiltgaannemen.Draagvlak creërenisbelangrijkom:

• eensuccesvolstructureelBRAVO-beleidteondersteunen

• alleneuzendezelfdekantoptekrijgen

• eenplanofveranderingtevertalennaarbeleid

• ervoortezorgendatmensenzichgehoordvoelen

• zichttehebbenopcontinuïteiteninbeddingvoorverspreiding

• eenmeerjarenplanteintegrerenwaarhetbedrijfmensenenmiddelenvoorvrijmaakt.

Stap2-Structuur

BetrekverschillendepartijenbinnendeorganisatiebijhetBRAVO-projectteamvoordebeste resultaten.Eenmultidisciplinairprojectteamisbelangrijkom:

• deinvoeringvanhetnieuwebeleid,naeenofficiële ‘go’,verdervormtegeven

• deinbrengvanallegeledingenvanhetbedrijftewaarborgen,watdekwaliteittengoede komt

• deachterbanteinformerenendeverschillendeteamledentemotiveren

• doordediversedeskundigheiddetakentekunnenverdelen

• hetonderwerpopdeagendatehouden.

Stap3 – Behoefte-analyse

Vraagdewerknemersnaarhunwensenenbehoeftenovereengezondeleefstijl.Zoweetje zekerdatjedejuistestappenneemt.Behoeftenenwenseninkaartbrengenisbelangrijk:

• omdatiedereorganisatieuniekisendusverschillendebehoeftenenwensenheeft

• omwerknemersbijhetontwikkelendegezondheidsbeleidtebetrekken

• omhetinternedraagvlaktevergroten

• omeengoedaansluitendaanbodtecreërenvoorzoweldeorganisatiealshaarwerknemers

• ommogelijkekansenenknelpunteninkaarttebrengen

• omdeorganisatieenhaarmedewerkerservanbewusttemakendathetonderwerpopde agendastaat.

Stap4-Planvanaanpak

Inhetplanvanaanpakstaatallesbeschrevenwatvanbelangisvoorhetproject.

Hetmakenvaneenplanvanaanpakisbelangrijkom:

• inzichtelijktemakennaarwelkgezamenlijkdoelwordtgestreefd

• inzichtelijktemakenwelkeactiviteitenplaatsvinden

• inzichtelijktemakenwanneerdeactiviteitis

• inzichtelijktemakenwaardeactiviteitplaatsvindt

• inzichtelijktemakenwelkevormdeactiviteitkrijgt

• inzichtelijktemakenwiewelketakenenverantwoordelijkhedenheeft

• eenkadertebiedenrondomdeactiviteitendiedebeleidsuitgangspuntenweergeven

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• eenfinanciëleplanningen/ofverantwoordingaftegeven

• SMART-doelstellingenteformulerendienoodzakelijkzijnvooreengoedeevaluatie.

Stap5-Actie

Nahetmakenvanalleplannenishettijdomovertegaantotactie.Kommethethelebedrijf inactievoorfitte,vitalemedewerkers.Actieszijnbelangrijkvoor:

• gezondheidseducatie:hetaanbiedenvaninformatieovereengoedegezondheidenhet aanlerenvanvaardighedenkandekennisvandewerknemervergrotenenhunattitudes aanpassen

• gezondheidsaanbod,zowelgerichtopdefysiekealssocialeomgeving,dataansluitopde doelgroepenhetbeleid

• zichtbareenaantrekkelijkelaagdrempeligeactiviteitendiepassenineenstructureel gezondheidsbeleid.

Stap6-Evaluatie

Metenisweten.Watwarendewensenaanhetbeginvanhetprojectenwatheefthetopgeleverd? Zijndegesteldedoelenbehaaldofisernogverbeteringmogelijk?

Evaluerenisbelangrijkom:

• dekwaliteiteneffectiviteitvandeactiviteit(en)enhetBRAVO-beleidaantetonenenhet waarnodigteverbeteren

• verantwoordingafleggenaanhetmanagement,werknemersenexternepartijenoverde zineneffectiviteitvanhetbeleid

• nategaanofdoelstellingennagestreefden/ofgerealiseerdzijn.

Stap7-Borging

BorgingvanhetBRAVO-beleidbetekentdatdeprocessenenactiviteitenvanzelfsprekendzijn voordewerknemer,indewerkprocessenenmethodiekenenindeprotocollenvande organisatie.BRAVOisonderdeelvanhetbedrijfgeworden.Borgingisbelangrijkomeenaantal redenen:

• Hetisnodigomhetgezondheidsbevorderendebeleideenstructureleplektegeveninde organisatie.

• Hetdientomdeomgevingen/ofactiviteitenzoveelmogelijkaantelatensluitenbijenin tebeddeninhetdagelijkshandelen.

• Deresultatenvandeevaluatievormendebasisvoorhet,zonodig,aantepassenenhetbij testurenbeleid.

• Deaangetoondeeffectiviteitvanhetbeleidvormtookdebasisvoordevoortzettingende verankering.

Opdracht9 Eisenaansuccesvolleinterventies

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

Deeneleefstijlinterventieissuccesvollerofeffectieverdandeandereinterventie.Welkefactoren vergrotenvolgensjulliehetsuccesofdeeffectiviteitvaneenleefstijlinterventie?

Opdracht10 Betrokkenheidvanouders

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Aandachtvoordesocialeomgevingiseenvandesuccesfactoren.Bijkinderenzijnditvooral deouders.Waaromishetbetrekkenvanouderszobelangrijkbijhetsuccesvolveranderen vandeleefstijlvankinderen?

b. Zoekvoorbeeldenvaninterventiesvoorkinderenwaarbijdeouderseenactieverolspelen.

Opdracht11 LekkerFit!

Dezeopdrachtkunjeineengroepjedoen.

Bekijkhetfilmpje ‘Lekkerfit!’

a. Watisdedoelgroep,hetdoelendeinhoudvandeinterventieuithetfilmpje?

b. Watvindenjullievandezeinterventie?Denkenjulliedatdezeinterventieeffectiefis?

c. Zoekophoesuccesvoldezeleefstijlinterventieis.

d. Geefjulliemening(sterkeenmindersterkepunten)overdezeleefstijlinterventie.

Opdracht12 Gecombineerdeleefstijlinterventies

Dezeopdrachtkunjehetbestemeteengroepjedoen.

OpditmomentwordeninNederlandzevenerkende,gecombineerdeleefstijlinterventiesvergoed vanuitdebasisverzekering:

• deBeweegKuur

• SLIMMER

• CooL

• SamenSportiefinBeweging

• X-FitttGLI

• KeerDiabetes2Om

• KeerDiabetes2Om-GLI-Online.

VerdeeldezeGLI’soverdegroepjesenwerkdeinterventieuitnaardoel,doelgroepen programma.

Opdracht13 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsje nietalleleerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkunt doen.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtondereen leefstijlinterventie.

Jekuntvoorbeeldengevenvanleefstijlinterventiesvoorde verschillendeleeftijdscategorieënendoelstellingen.

Jekuntdesuccesfactorenvaneenleefstijlinterventiebeschrijvenen toepassen.

Jekunteenaantaleffectieveleefstijlinterventiesomschrijvennaar doel,doelgroepenprogramma.

9.5Verdiepingsstof-InterventiedatabaseLoket GezondLeven

OpdesitevanhetLoketGezondLeveniseendatabasetevindenwaarinalleinterventies overzichtelijktevindenzijn.

Gezondheidsthema’s

Jekuntzoekennaar:

• alcohol

• drugs

• gehoor

• leefomgeving

• mentalegezondheid

• overgewicht

• roken

• seksuelegezondheid

• sportenbewegen

• valpreventie

• zonnen

• kansrijkestart.

Doelgroepen

Jekuntzoekennaar:

• 0-12jaar

• 13-25jaar

• volwassenen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• ouderen

• lageSES

• chronischzieken.

9.6Verdiepingsstof-Bewegingsgerichtezorg

Debewegingsarmoedeenhetsedentairgedragvanoudereninzorginstellingenvormteengroot probleem.Steedsmeerinterventies,zoalsdeBeweegtuin,zijngerichtophetactiverenvan dezegroepouderen.HetKoninklijkNederlandsGenootschapvoorFysiotherapie(KNGF)heeft eenapartemoduleontwikkeld.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijnaallemensendieineenzorgorganisatiewonen,bewegenminderdangoedvoorhenzou zijn.Datisjammer,wantbewegenheeftbijnauitsluitendpositieveeffecten!Bewegengeeft voldoening,bewegenbrengtmensenmetelkaarincontactengeeftplezier.Bewegenvertraagt deachteruitgangvanhetfunctionerenenzorgtvooreenbetereconditie,bewegenleidttoteen verbeteringvanhetgeheugen,enzokunnenwenogwelevendoorgaan.Kortom,bewegenis vanonschatbarewaardeenverhoogtdekwaliteitvanleven.

Maarnatuurlijkkostbewegenvaakookmoeite.Zekervoorverpleeghuisbewonersdieveel gezondheidsproblemenondervindenenvooreengrootdeelvandetijdopbedenrolstoel aangewezenzijn.Daaromishetzaakdataandachtvoorbewegeneenvanzelfsprekendonderdeel isvanhetdagelijkslevenvancliëntenineenzorgorganisatie.Daargaatdezemoduleover: bewegenalsgeïntegreerdonderdeelvaniedersdagelijksedoenenlaten-vandedagbesteding, vandehuishoudelijkezakenenvandelichamelijkeverzorging.Dezemoduleheeftalsdoelom allemedewerkersindezorgeenhulpmiddeltebiedenbijhetleverenvanbewegingsgerichte zorg.Verzorgenden,verpleegkundigen,fysiotherapeuten,managersenleidinggevendenvervullen dikwijlseensleutelrolbijhetontwikkelenvanbewegingsgerichtezorg,maarletterlijkiedereen diebijdezorgbetrokkenis,isnodigomhierinsuccesvoltekunnenzijn – inclusiefdecliëntzelf enzijnsocialenetwerk.

Bron: www.kngf.nl.

9.7Verdiepingsstof-Duurzameinzetbaarheid

Depensioen-enAOW-leeftijdwordtlangzaamverschovennaar67jaar.Hetzalnietaltijdeven gemakkelijkzijnomtotdieleeftijdinzetbaarteblijveninhetarbeidsproces.Daaromzetde overheidforsinopduurzameinzetbaarheid.Hetdoelvanduurzameinzetbaarheidisom werknemersgezondenvitaaltehoudengedurendehunarbeidzameleven.Inzetbaarblijven totdepensioengerechtigdeleeftijdiseenverantwoordelijkheidvanzoweldewerkgeveralsde werknemer.OpdewebsitevanNISB(www.nisb.nl)enopdievanduurzameinzetbaarheid (www.duurzameinzetbaarheid.nl)zijnvoorbeeldenentipstevindenhoejevormkuntgeven aandezeopdracht.

Enkeletipszijnbijvoorbeeld:

• eenduidelijk(team)doelstellen

• eengestructureerdevoorbereidingtreffen

• iedereeninzettenopzijntalentendatverderontwikkelen

• luisterennaardeverschillendeindividuenenbehoeftenineenteam

• aansprekenopindividueleverantwoordelijkhedenenteamverantwoordelijkheden.

9.8Verdiepingsstof-Stagesofchange

Hetprocesvanduurzamegedragsveranderingdoorlooptvijfstadia:

1.precontemplatie

2.contemplatie

3.voorbereiding

4.actie

5.volhouden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Precontemplatie

Inheteerstestadium(precontemplatie)isveranderingvangedragnognietaandeorde.Het wordtzelfsnietoverwogen.Inditstadiumzijnmensenzichnietbewustvanhunrisicogedrag. Inmijngevalwerkteikgewoonlekkerveelvanuithuisenhoefdeiknietmeerdriekeerperweek 20kilometerheenénterugtefietsen.

Contemplatie

Inhettweedestadium(contemplatie)werdikdoorde(analoge)weegschaalweliswaargeregeld geconfronteerdmethetgegevendatikzwaarderwerd,maarditleverdegeenprobleemop. Tochzatdatmenietlekker.Ikwasweliswaargeenjongegodenzoonmeer,maardecategorie 95+kgwasnuookweernietwaariknaarstreefde.

Voorbereiding

Hiermeekwamikinhetderdestadium(voorbereiding).Ikbegonmeertebewegen:eenbeetje zwemmen,eenbeetjeskeeleren.Maar ‘inthelongrun’ wasdatnietgenoeg.Deaanschafvan dedigitaleweegschaalwaswatdatbetrefteen ‘shock-experience’

Actie

Ditleiddetothetvierdestadium(actie):kopendieschoenenenrennenalsofjelevenervan afhangt!

Volhouden

Hetlaatstestadiumisgedragsbehoud.Ikhouddegedragsveranderingtenminstezesmaanden vol.

9.9Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]