65514 Trainer-coach Instructeur CONCEPT

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

TRAINER-COACH/INSTRUCTEUR

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

Auteurs:BasBiesterbosch,BertGeenen,RobHartog,MirjamvanLoo,EvavanWijck Metmedewerkingvan:<<evtnoginvullen>>

Inhoudelijkeredactie:BertGeenen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Titel:Trainer-coach/Instructeur

ISBN:9789037265514

1edruk/1eoplage

Bronvermelding:

©2024BoomBeroepsonderwijs|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgaveworden verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenige vormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier, zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan artikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande StichtingReprorecht(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvaneen(ofmeerdere)gedeelte(n)uitdeze uitgaveinbijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvanartikel16, Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichtingUitgeversorganisatievoorOnderwijslicenties(Postbus 3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

BEROEPSONDERWIJS

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen.Degenen diedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordtegaanmetde specifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoomBeroepsonderwijs,tevindenop www.boomberoepsonderwijs.nl.

1.4 De-ontwikkeling-van-de-trainer-coach/instructeur...........................................................23

1.5 Verdiepingsstof---De-rol-van-trainer-coach/instructeur

1.6 Verdiepingsstof---Hoe-komt-een-sportorganisatie-tot-de-keuze-voor-een-bepaaldetrainer-coach/instructeur?

5.7 Verdiepingsstof---Tactische-periodisering

6.5 Constraints-Led-Approach-(CLA)

6.6 Brede-motorische-ontwikkeling

6.7 Verdiepingsstof---Expliciet-motorisch-leren-turnen

6.8 Verdiepingsstof---LTAD-model-als-vertrekpunt

Verdiepingsstof---Topsporters-over-coaching-en-het-belangrijkste-van-sporten

VOORWOORD

AngerensteinSport&BewegeniseencompleteserieleermiddelenvoorhetkwalificatiedossierSporten Bewegen2023.AngerensteinSport&Bewegenbestaatuitboekenmettheorieenopdrachten,eendigitaal platformwaarindetheorie,opdrachtenenverdiepingsstoftevindenisendigitaleopdrachten.

DitboekkunjegebruikenbijhetprofieldeelTrainer-coach/InstructeurvanhetkwalificatiedossierSport enBewegenopmbo-niveau4.Inhetvolgendeschemastaatdeopbouwvandemethode.

Niveau4

Profielen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Niveau3en

4Basiskerntaken

Buurtsportcoach

Bewegingsagoog

Leefstijlcoach

Trainer-coach/Instructeur

Sport-enbewegingsleider

• DIDACTIEKvaneenlesoftraining(kerntaak1)

• BEGELEIDENvaneenlesoftraining(kerntaak1)

• TRAININGSKUNDEvaneenlesoftraining(kerntaak1)

• ORGANISERENvaneenevenement(kerntaak2)

Koppelingkwalificatiedossier2023

Elkthemaheefteenkoppelingmetéénofmeerderewerkprocessenvanhetkwalificatiedossier.Hieronder trefjeperthemaaanmetwelk(e)werkproces(sen)dezeisgekoppeld:

Koppelingsschemaalsafbeeldingopmakenzoalsvoorbeeld.Locatie:T:\Beheer\AngerensteinSporten Bewegen\Sport\03.Content\65514Trainer-coachinstructeur\04.Acceptatie

Deopbouwvandethema's Iederproductbevatthema'sdiedesport-enbewegingsleiderinopleidinggedurendezijnofhaaropleiding veelvuldigzalraadplegen.Dezethema'sbestaanuit:

• leerdoelen

• theorie(+onlineverdiepingsstof)

• casuïstiek

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• (digitale)verwerkingsopdrachten

• digitaletoetsen.

Leerdoelen

Aanhetbeginvanelkthemawordendeleerdoelenenderelatiemethetwerkprocesgeformuleerd.De leerdoelenzijnafgeleidvandevakkennisenvaardighedenenvandegedragscriteriauithet kwalificatiedossier.

Theorie

Dethema'sbevattendeinformatiedierelevantisvoordesport-enbewegingsleiderinopleiding.Detheorie wordtverlevendigdmetvoorbeeldenuithetSB-werkveld.Belangrijkebegrippenwordenuitgelegdinde tekstenzijnuitgelicht.Aanvullendeinformatievindjeindeverdiepingsstofdiebeschikbaarisop www.boomdl.nl.

Casus

Decasusbestaatmeestaleensituatiewaareensport-enbewegingsleidertegenaankanlopenin beroepspraktijk.Aandehandvaneenaantalkennis-envaardigheidsopdrachtenprobeerjetebedenken watjehetbestindezesituatiezoukunnendoen.

Digitaleleeromgeving

DaarnaastzijndeonderdelenvanAngerensteinSport&Bewegenookbeschikbaarviawww.boomdl.nl. Hetgaatomdevolgendeonderdelen:

• (extra)verwerkingsopdrachten

• filmmateriaal

• stappenplannen

• toetsen

• verdieping.

Voordatjededigitaleleeromgevingkuntgebruiken,moetjejelicentieactiveren:

• Overlegmetjedocentwelktypeaccountjegebruikt.

• Ganaarwww.boomberoepsonderwijs.nl/licentie.

• Bekijkdeinstructiefilmofleeshetstappenplan.

• Volgdestappen.

Daarnakunjeaandeslag!

Verwerkingsopdrachten

Bijiedereparagraafvaneenthemahoorteenaantalverwerkingsopdrachten.Dezeopdrachtenhelpenje deinformatieuitdetheorieteverwerken.Doordatjeactiefmetdeinformatieaandeslaggaat,onthoud jedeinformatiebeter.

Jekuntzelfkiezenofjedeopdrachtenalleenmaaktofmeteengroepje.Ookishetmogelijkomde opdrachteneerstalleentemakenendaarnameteengroepjemedestudenten.Bijsommigeopdrachten, zoalsdewoordspin,werkjeineengroepje.Jekuntzelfkiezenwelkeopdrachtenjemaakt.Somszitervoor eendeeloverlapindeopdrachten.Deopdrachtenwordenlangzaammaarzekermoeilijker.Bijdeeerste opdrachtenligthetaccentopkennis,bijdelaatsteopdrachtengaathetmeeromhetbegrijpenentoepassen. Delaatsteopdrachtvanelkthemaiseenreflectieopdracht,waarbijjeterugkijktnaardeleerdoelenvan hetthema.

Verwijzingen

BijsommigeverwerkingsopdrachtenoftheoriestaateenverwijzingnaarBoomdigitaal.Daarvindjedan debron(bijvoorbeeldeenvideo,afbeeldingofwebsite)diejenodighebtbijhetmakenvandeopdracht.

Digitaletoetsen

Bijiederthemakunjeeennulmetingdoenwaarmeejekuntlatenzienwatjealkentenkunt.Jeweetdan bijvoorbeeldaanwelkeonderwerpenjenogextraaandachtmoetbesteden.Zodrajeeenthemahebt afgerond,kunjeeeneindtoetsmaken.Daarmeelaatjezienwatjehebtgeleerd.Beidetoetsenbevatten vragenoveralleleerdoelenvanhetthema.

VeelplezierensuccesmethetwerkenmetAngerensteinSport&Bewegen!

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA1 DETRAINER-COACH/INSTRUCTEUR

Inhoudthema

• Detrainer-coach/instructeur

• Dekwaliteitenvandetrainer-coach/instructeur

• Deontwikkelingvandetrainer-coach/instructeur

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetwerkveldvandetrainer-coach/instructeuriscomplexenverlangtsteedsmeervandezeprofessional. Jebegeleidtenondersteuntsportersdieeenspecifiekdoelvoorogenhebben.Ditkaneensportiefmaar ookeenpersoonlijkdoelzijn.Ditthemageefteenbeeldvandebelangrijkstewerkzaamhedenenkwaliteiten vaneentrainer-coach/instructeur.

Teneerstewordtingegaanopeenomschrijvingvandetrainer-coach/instructeur.Hierbijkrijgjevooralte makenmetveranderenendoelenstellen.Vervolgenskomendekwaliteitendiebelangrijkzijnvoorelke trainer-coach/instructeuraandeorde.Ditlooptuiteenvanveiligheidenvertrouwenbieden,tot(sport)kennis hebbenenbereidzijnjevoortdurendteontwikkelen.

Wateentrainer-coach/instructeuropniveau4moetkennenenkunnenisbinnenhetonderwijsvastgelegd inhetkwalificatiedossierSportenBewegen.BijNOC*NSFisditvoordetrainer-coach4endeinstructeur 4vastgelegdindeKwalificatiestructuurSport(2022).Daarnaastwordthetberoepscompetentieprofielvan defitnessinstructeurBenvandebuitensportinstructeurbesproken.Ookiseraandachtvoorde brancheorganisatiesdievanbelangzijnvoordetrainer-coach/instructeur.

Hetthemaeindigtmetinhetkortdeontwikkelingvandetrainer-coach/instructeur.Hierbijgaathetom deontwikkelingvanvrijwilligertotprofessional.

Relatiemetwerkproces

Hetthemadetrainer-coachheeftraakvlakkenmetdewerkprocessen:

• P5-K1-W3:Verzorgttrainingenofinstructies

• P5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten.

Leerdoelen

• Jekunteenomschrijvinggevenvandetrainer-coach/instructeuropniveau4.

• Jekuntdebelangrijkstekwaliteitenvandetrainer-coach/instructeurbeschrijven.

• Jekunthetbelangvanbrancheorganisatiesbeschrijven.

• Jekuntdeontwikkelingvanhetberoepvantrainer-coach/instructeurbeschrijven.

1.1Casus

Opdracht1 Casus

Sollicitatie-eninformatiegesprek

"Fijndatjevandaagbijonslangskuntkomenendatweuitgebreidmetelkaarkunnenpraten.Nietalleen vooronsomjoubetertelerenkennen,maarookomonzeclub/verenigingtelatenzien.Welopenstrakseven overhetterrein.Wehebbeneenaantalvragenzodatwewatmeergedetailleerdeinformatieoverjouwpraktijk, achtergrond,ervaringenaanpak"

1.Watkunjevertellenoverjeachtergrondenervaringalscoach?

2.Hebjeeenspecialismewaarinjehetmeestbedrevenbent?

3.Hebje(al)eencoachopleidingafgerondofbenjedaarmeebezig?

4.Hebalvoorbeeldenvansuccessendiejehebtgehaald

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.Watbetekentvertrouwelijkheidvoorjou?Hoegajedaarmeeom?

6.Wanneerspreekjeovervooruitgangenhoemeetjedit?

7.Watisjebeschikbaarheid?Benjealtijdbeschikbaarvoorjesporters?Ofzijnertijdendatzijgeen contactmetjeopmogennemen

8.Watonderscheidtjouwmaniervancoachenvananderen?

9.Hebjespecifiekeverwachtingenvanonsalsvereniging/club?

Vacature

Functieomschrijving:

AlsTrainerJO19-1benjeverantwoordelijkvoorhettrainenencoachenvanhethoogstejeugdteamvan HVCH.Jetrainttweemaalindeweekenbegeleidtdewedstrijdenopzaterdagmiddag.Jespeelteen belangrijkerolindeontwikkelingvandespelersendelaatstestapvoordeovergangnaardesenioren selecties.Jouwrolisomdespelershierzowelvoetbaltechnischentactischklaarvoortekrijgen.Enbovenal: zorgendatermetpleziergevoetbaldwordt!AlstrainercoachJO19-1benjijeenessentiëleschakelinde HVCHvoetbalorganisatie,zowelnaarHoofdOpleiding,deTCjeugdalsnaardeTCSenioren.HetHOisjouw eersteaanspreekpunt.SportievedoelstellingisomalsteamstructureelopDivisieniveauuittekomen.

Takenenverantwoordelijkheden:

1.Hoofdtrainercoach JO19:

• Tweemaalperweekverzorgenvantrainingenvoordeselectie.

• Begeleidenencoachenvandewedstrijden(zaterdag).

• AfstemmingmettrainersJO19enJO17overinvullingvandeselectiesenwedstrijdbenadering.

• Afstemmingmetvoetbaltechnischkaderovertrainings-enspeelconcept,methodesentools(VTON).

2.Leiderschapencoaching:

• Opeenpositieveenprikkelendemanieraansturenvanspelersgroepenteamstaf.

• Metpassieeninlevingsvermogenhetbesteuitdespelershalenenzeoptimaalvoorbereidenvoorde overgangnaardesenioren.

• Supportencoachingvanoverigejeugdtrainersentechnischestaf.

• Jebentgemakkelijkbenaderbaarmaarweleenstevigepersoon.Jebenthardopdeinhoudmaarzacht opderelatie.

3.Talentidentificatieen-ontwikkeling:

• Actiefbetrokkenzijnbijhetidentificerenenontwikkelenvantalentbinnendejeugdopleidingin samenwerkingmetHO/TC.

• Verzorgenvanindividueleontwikkelingsplannenvoor(veelbelovende)spelersenzeklaarmakenvoor devolgende(passende)stap.

• ConstructiefsamenwerkenmetTCSeniorenoverspelersontwikkeling,doorstromingeninzet.

4.Samenwerking:

• Effectievecommunicatieenpositievesamenwerkingmetspelers,stafenanderestakeholders.

• AfstemmingmetTCjeugdenandere((hoofd-)trainersovervoetbaltechnischezakenen teamsamenstellingen.

• AfstemmingmetTCSeniorenomeengoedeaansluitingenovergangvanjeugdnaarseniorente garanderen.

• VoetbaltechnischesamenwerkingmetKNVB,partnerclubenandereverenigingeninderegio,inoverleg metHOenTC.

5.BewakingvandeHVCHidentiteit

Functie-eisen:

• Ervaringalstrainervaneenjeugdselectieopniveau.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Inhetbezitvanrelevantetrainersdiploma’sen/ofKNVB-opleidingen,minimaalVC2/TC3/UEFACof equivalent.

• Sterkecommunicatieveenleiderschapsvaardigheden.

• Visieopjeugdontwikkelingdieaansluitbijdeclubdoelstellingen.

• Instaatomeenpositieveenstimulerendeomgevingtecreërenvoordeontwikkelingvanzowelhet teamalsjeugdspelersindividueel.

• Geschattetijdbesteding:tweetrainingsavonden,wedstrijdenopzaterdagenvoorkomende bijeenkomsten/vergaderingen.

Bron:https://www.voetbaltrainer.nl/trainer-gezocht/hvch-zoekt-trainer-jo19-1/

Suggestiesvoorhetgebruikvandecasus

Zieditalseensollicitatiealscoachbijeen(watvoormaaktinditgevalnietuit,laatdestudentkiezen)club ofvereniging. Alle studentenkrijgeneerstruimdetijdomdevragentotzichdoortenemen,antwoorden teformeren(doeditopdecomputer).Zokaniederestudenteventueelhetsollicitatiegesprekdoen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maakdaarnagroepenvanminimaal4man:desollicitant,devertegenwoordigers(2)vandeclubeneen toehoorder(dezemaaktooknotities).Maakgoedeafsprakenoverderollen.

Doehetsollicitatiegesprek.Neemhierweerruimdetijdvoor.Evalueerdaarnahetgesprek.Watvielop? Watvonddesollicitantzelf?Welkeantwoordenwarennietgoedonderbouwd?

Bespreekalslaatstdecasusindegehelegroep.Geefelkaartipsenadvies.

a. Bespreekmetelkaardefunctieomschrijvingvandevacature.Watherkenjewelenwatnietbehorend bijdefunctievantrainer-coach/instructeur,zoalsjediekent.

Vaardigheden

b. Bespreekmetelkaardetakenenverantwoordelijkheden.Probeermetelkaartoteenprioriteittekomen vanmeestnaarminstbelangrijk.

c. Bespreekmetelkaardefunctie-eisen.Welkevindenjulliebelangrijken(iets)minderbelangrijk?

1.2Detrainer-coach/instructeur

Hetberoepvantrainer-coach/instructeurisnietgemakkelijkkernachtigtebeschrijven.Hetgaatomeen complexberoepdatinuiteenlopendesituatiesuitgeoefendwordt.

Afhankelijkvanwaarjijjeberoepuitoefent,bijvoorbeeldalsjeugdtrainerbijdeplaatselijkeverenigingof alstrainer-coachbijeen BVO (betaaldvoetbalorganisatie),isanderekennisofvaardighedenbelangrijk. Daarnaastisookdesportwaarinjewerktbepalendvanhoejedezefunctieinvult.Dehockeytrainer-coach moetmetandereaspectenrekeninghoudendandebuitensportinstructeur.Elkesportvraagtomeen sporteigenkennisenvaardigheden.Deovereenkomstisdathetomhetwerkenmetenvoormensengaat, dieeenbepaalddoelwillenbehalen.

Tochiserindeveledefinitiesenomschrijvingeneenovereenkomsttevinden:positiefveranderen.Elke trainer-coach/instructeur,hetmaaktnietuitinwelkebranche,voorwieofinwelkesportwerkzaam,is samenmetzijnsportersbezigomeenveranderingingangtezetten.Ditkanbetrekkinghebbenop uiteenlopendedoelen.

Detrainer-coach/instructeurbegeleidtenondersteuntindividuelesportersofteamsbijpositieveverandering.

Veranderenendoelen

Hetdoelvandetrainer-coach/instructeurispositieveveranderingentebewerkstelligenbijsporters.Elk team,iederindividuelesporter,elkeclubheeftzijneigendoel(verandering)voorogen.Ditkaneensportief doelzijn(volgendseizoeneindigenindetopvijf).Ofeenmentaaldoel(nietmeerhelemaalindeputzitten alsikeenwedstrijdhebverloren).Hetkanookompersoonlijkedoelengaan,zoalsstructuuraanbrengen, mijntijdoptimaalbenuttenofhoeikalssporterhetbesteinmijzelfnaarbovenkanhalen.

Stellenvandoelen

Naastdesportievedoelenwordtgesprokenoverpersoonlijkedoelenofdoelengerichtopteamontwikkeling. Hoekrijgenwehetsamenvoorelkaaromoptimaal,misschienzelfsmaximaal,tepresteren?Erisvaakmaar eenkleine(positieve)persoonlijkeveranderingnodigombetertepresteren.Metdenkeninoplossingen ennietinbeperkingenkomthetteam/desportervaakveelverder.Veranderenendoelenstellendus.

Concretedoelenzijnmeestalbeternatestreven.Eensporterdiekampioenwilwordeniseenmooi,maar eenredelijkvaagdoel.Detrainer-coach/instructeurformuleertsamenmetzijnsporterSMART(tussen)doelen. Detrainer-coach/instructeurondersteuntenbegeleidtsporterbijhetconcreterenvooralhaalbaarmaken vandezeveranderingenendoelen.Misschienisalskampioeneindigenditjaarnogniethaalbaar?

Ookfinanciëledoelenkunneneenrolspelen.Ditkannamelijkvoorhetvoortbestaanvandeclubbelangrijk zijn.Indirectkandetrainer-coach/instructeurookhiereenbijdrageaanleveren.

Detrainer-coach/instructeurenhetkwalificatiedossierSportenBewegen HetkwalificatiedossierSportenBewegen2023beschrijftdebelangrijkste(kern)takenvande trainer-coach/instructeuralsvolgt:

Debelangrijkstetakendiedetrainer-coach/instructeuruitoefentzijn:

• P5-K1:AanbiedenvanSB-programmaomprestatiesen/ofbelevingteoptimaliseren

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

P5-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelenvast

– P5-K1-W2:StelteenSB-programmaop

– P5-K1-W3:Verzorgttrainingenofinstructies

– P5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten

–

P5-K1-W5:Evalueertdeontwikkelingvansporter(s)/deelnemer(s)

• P5-K2CoördinerenvanSB-(deel)projecten

– P4-K2-W1StelteenprojectplanopvooreenSB-(deel)project

P4-K2-W2CoördineerthetSB-(deel)project – P4-K2-W3MonitortdeuitvoeringvanhetSB-(deel)project

Typeringvanhetberoep

Hetkwalificatiedossiergeeftdevolgendetyperingvanhetberoepvandetrainer-coach/instructeur:

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Detrainer-coach/instructeurisinzetbaaropeenheelbreedterreinvansportbeoefening.Hij/zijkanzijn beroepomdieredenineengrootscalaaanorganisatiesuitoefenen.Hij/zijwerktvooralinorganisatiesdie primairgerichtzijnopsportenbewegenzoalssportverenigingen,fitnesscentra,sport-enbewegingscentra, buitensportondernemingen,zwembadenofcommerciëlesportaanbieders.Ookkanhij/zijwerkzaamzijn bijorganisatieswaarsportenbewegendeeluitmaaktvandeberoepsuitoefening,zoalsdefensie,brandweer, politie.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SportinstructeurbijdeLandmacht

Stajijhetliefstdeheledagindesportschoolenhebjeeenijzersterkefysiekeenmentaleconditie?Hebje eensportopleidingafgerondenhoujewelvaneenuitdaging?DanisdebaanalsSportinstructeurbijde Landmachtmisschienweldébaanvoorjou.Indezefunctiezorgjijvoordefysiekeenmentalegeschiktheid vanmilitairenvoordeoperationeleinzet.

Alsonderdeelvandezesollicitatieisereenniveaumetinggepland.Deniveaumetingsdagenvindenplaatsop 19maart,21maart,9aprilen11april2024.

Bron: https://werkenbijdefensie.nl/vacatures/militaire-vacatures/onderofficier-instructeur-lichamelijke-oefening-sport-e19761

DeTrainer-coach/Instructeurheeftdoorzettingsvermogen,wektvertrouwenopbijsporters/deelnemers, inspireerthenenhaalthetbesteuithennaarboven.Hij/zijtoontdoorzettingsvermogenenhetvermogen omsporters/deelnemerstemotiverenomgefocustteblijvenopgesteldedoelen.Hetresultaatvande werkzaamhedenvandetrainer-coach/instructeurishetbehalenvandoelstellingenvaneenSB-programma ofSB-project.

Bekijkdefilmpjes'OpleidingtotTrainer-coach/Instructeurniveau4|Zadkine'en'Myrthe(student)profiel Trainer-coachInstructeurophaarstage'.

Detrainer-coachendeinstructeurvolgensdeKwalificatiestructuurSport(KSS)

IndeKwalificatiestructuurSport(KSS)vanNOC*NSFwordtopverschillendeniveausdekennisen vaardighedenbeschrevenvanonderanderdetrainer-coachendeinstructeur.DeKSSkenteenapartelijn voordetrainer-coachenvoordeinstructeur.Zoiseenbelangrijketaakvandetrainer-coachhetcoachen vanteamsofsporters.Dezetaakontbreektbijdeinstructeur.

Trainer-coachniveau4

Debelangrijkstetakenvoordetrainer-coach4zijn:

• Gevenvantrainingen

• Coachenbijwedstrijden

• Ondersteunenvansporttechnischbeleid

• Samenwerkenmetbegeleidingsteamendeskundigen

• Selecterenvansporters

https://www.shutterstock.com/image-photo/hockey-coach-portrait-woman-stadium-training-2265697395 Hockeytrainer-coach.

Vervolgenswordendezekerntakenverderuitgewerkt.Hetresultaatvanhetgevenvantrainingenmoet danookzijn:

• Aandetrainingenligteendoordetrainer-coach4opgesteldgeperiodiseerdjaarplantengrondslag datpastbinnenheteveneensdoorhem/haarontwikkeldeglobalemeerjarenplanafgestemdopde betreffendesporters.

• Elketrainingheeftconcreetgeformuleerdedoelengerichtopallefacettenvaneenevenwichtige ontwikkelingen/ofprestatieverbeteringvandesporters.

• Debegeleidingvandegeselecteerde/getalenteerdesportersdoetrechtaanhunsportieve ontwikkel/prestatiemogelijkhedenenambities.

• Detrainingenzijnsociaalenfysiekveiligenverantwoordopgebouwd.Deomgangissportiefen respectvol.

• Deuitvoeringvanhetjaarplanwordtgeregistreerd,geëvalueerdenopbasisdaarvanwaarnodig bijgesteld.

Alswerkomgevingvandetrainer-coach4wordtomschreven:

Detrainer-coach4werktmetgetalenteerdeen/ofgeselecteerdesporters.Ditkunnenjeugdsporters, volwassensportersen/ofsportersmeteenbeperkingzijn.Degetalenteerdesportersacterenophetniveau vandelandelijketopvoorhunleeftijdsklasse.Degeselecteerdesportersnemendeelaancompetitiestot oplandelijkniveau.Hetwerkterreinkaneen(top)vereniging,een(afdelingvaneen)sportbond(bijvoorbeeld RTC)ofeenandersoortigesportorganisatiezijn.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Trainenencoachen,hetiseenvak

Trainers,coachesenbegeleidersmakenvaakeenonuitwisbareindrukopsporters.Huninvloedreikt namelijkveelverderdanalleendesporttechnischeontwikkeling,ookopdesocialeenpersoonlijke ontwikkelingvan(jonge)sportersishetgedragvaneentrainerofcoachvangroteinvloed.Dezeinvloedis eraltijd.Denkaaneenaanmoediging,complimentofeencorrigerendeopmerking.

Trainenencoachen,hetiseenvak

Voortrainersencoachesishetdaarombelangrijkomookoveropvoedkundigevaardighedentebeschikken. ZokunnenzijeenveiligeenpositieveomgevingcreërenwaarinALLEsporterszichophungemakvoelen enzichmetplezierenoptimaalkunnenontwikkelen.Kennisvanmotorischevaardighedenisvanessentieel belangvoorhetontwikkelenvandespelers.Evenalshethebbenvanspecialistischekennisvandesport.

Onderdenaam “coachen,hetiseenvak” streeftde NBB samenmethetNOC*NSFnaarverbeteringvande kwantiteitenkwaliteitvantrainersencoaches.Iedereenverdientnamelijkeengoedecoach.

Bron:https://www.basketball.nl/kennishub/trainers-coaches/trainen-en-coachen-het-een-vak/

Bekijkhetfilmpje'Iederesporterverdienteengoedetrainer-coach'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Instructeurniveau4

Debelangrijkstetakenvandeinstructeur4zijn:

• Gevenvanlessen

• Ondersteunenvansportgerelateerdbeleid

• Samenwerkenmetbegeleidingsteamendeskundigen Ookbijdeinstructeurwordendekerntakennaderuitgewerkt.Hetresultaatvanhetlesgevenis:

COPYRIGHTBOOM

• Aandetegevenlessenligteendoordeinstructeur4opgesteldjaarplantengrondslagdatisafgestemd opdedoelenenspecifiekekenmerkenvandesporters.Ditjaarplanpastbinnenheteveneensdoor hemontwikkeldeglobalemeerjarenplan.

• Elkelesheeftconcreetgeformuleerdedoelengerichtopallefacettenvaneenevenwichtigeontwikkeling en/ofprestatieverbeteringvandesporters.

• Debegeleidingvandegevorderde/specifiekesportersdoetrechtaanhunsportieveontwikkel/prestatiemogelijkhedenenambities.

• Delessenzijnsociaalenfysiekveiligenverantwoordopgebouwd.Deomgangissportiefenrespectvol. Creëerteenveiligsportklimaatvoorallebetrokkenenenstimuleerteenrespectvolleomgangmetalle betrokkenen.

• Deuitvoeringvanhetjaarplanwordtgeregistreerd,geëvalueerdenopbasisdaarvanwaarnodig bijgesteld.

Dewerkomgevingvandeinstructeur4wordtalsvolgtomschreven:

Deinstructeur4werktmetsportersdievergevorderdzijninhunsporten/ofspecifiekehulpvragenhebben. Hetkunnenjeugdsporters,volwassensportersen/ofsportersmeteenbeperking,eenchronischeaandoening en/ofmensendiesportenomredenvangezondheid/levensstijlzijn.Hetwerkterreinkaneensportvereniging, een(afdelingvaneen)sportbond,zorginstelling,kinderopvangofeenofandersoortige(sport)organisatie zijn.Deinstructeur4kanookinternationaalwerkzaamzijn.

BeroepscompetentieprofielFitnesstrainerBNiveau4

Voordetrainer-coach/instructeurzijnnietalleendetakkenvansportdieondergebrachtzijnbijNOC*NSF belangrijk,maarzekerookeensportalsfitness.Binnenditprofielisfitnesswaarschijnlijkdemeestgekozen contextdoordestudenensportenbewegen.

NLActief,debrancheverenigingvanfitnessorganisaties,heeftopniveau4eenberoepscompetentieprofiel opgesteldvoordefitnesstrainer.

Dekernvanhetberoepwordtalsvolgtomschreven:

DefitnesstrainerB,niveau4begeleidtsportersvanallemogelijkedoelgroepeninhetfitnesscentrum.Het accentvandewerkzaamhedenligtopdeintroductie,hetopstellenvantrainingsprogramma’s,debegeleiding gedurendedezeprogramma’senhetondersteunenvananderemedewerkers.

Bekijkhetfilmpje'CIOSGoesprofielFitness'.

Debelangrijkstekerntakenvanhetberoepzijn:

• Begeleidingvanklanten

• Verzorgttrainingen/lessen

• Verzorgt(sport)testen

• Organiseertactiviteitenvanhetfitnesscentrum

• Stuurtsporttechnischkaderaan

Beroepscompetentieprofielvandebuitensportinstructeur

Eenrichtingdieeveneensonderdievandetrainer-coach/instructeurvalt,isdebuitensport.Debuitensport omvatuiteenlopendetakkenvansport.Ookvoordezeinstructeuriseenberoepscompetentieprofiel ontwikkeld(https://buitensportinstructeur.nl/sie/wp-content/uploads/BCP-buitensportinstructeur.pdf).

Ditgeeftinzichtindekernvanhetberoepvanbuitensportinstructeurendebelangrijkstetaken.

BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Buitensportinstructeur(ditisdebuitensportinstructeurvanGoes..Kanaanhemtoestemmingvragen)

Detyperingvanhetberoepvanbuitensportinstructeurisalsvolgt: Debuitensportinstructeuriswerkzaamindedienstverlenende(verblijs)recreatiesector.Wesprekenhier specifiekoverdebuitensportinstructeurwerkzaamindebuitensport(recreatie)branche.Indebuitensport kanhijwerkzaamzijnbinnendeverblijfsrecreatieendedagrecreatie.Binnendeverblijfsrecreatiekanhij werkzaambijbungalowbedrijven(parken),groepsaccommodatiesencampings.Binnendedagrecreatie werktdebuitensportinstructeurmetnamebijindoor-enoutdoorcentraengemengde recreatie/buitensportbedrijven. “Deklant” verwachtveelaleennatuurbelevingeneenuitdagend, “inspannend”,gevarieerdenveiligbuitensportaanbod.Bijhetaanbiedenvandeactiviteitzalaltijdeen persoonlijkevormvaninstructievoorafgaan,aldannietgevolgddooreentijdelijkeenlijfelijkeaanwezigheid vandeinstructeur.Hetwerkvaneenbuitensportinstructeurkanseizoensgebondenzijn.Watwilzeggen dathetberoepvandeinstructeurbijsommigebedrijveneenseizoens-ofparttimefunctieofeenfulltime

functieinhoudt.Detaakinvullingvarieertperbedrijfenaanstelling.Zokanhetzijndatde buitensportinstructeurenkelenalleenvoorzijnexpertisewordtingezet,maarvaakgebeurthetdathijook vooranderewerkzaamhedenwordtgevraagdzoalsbijv:receptie-,horeca-ofonderhoudswerkzaamheden.

Dekerntakenvandebuitensportinstructeurzijn:

• Voertondersteunendefrontofficewerkzaamhedenuit.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

• Organiseert,bereidtvoorenvoertbuitensportactiviteit(en)volgensproceduresuit.

• Instrueert,enbegeleidtbuitensportactiviteit(en)volgensproceduresenvermaaktgasten.

• Voertvolgensproceduresafrondendebuitensportactiviteit(en)uit.

• Bewaaktvolgensproceduresdevoortgang,kwaliteitenveiligheidvandebuitensportactiviteit(en).

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje'TrailerprofielOutdoor'.

Brancheorganisaties

Voorelkewerknemeroforganisatieishetbelangrijkomaangeslotentezijnbijeenbranchevereniging.De brancheorganisatievoorfitnessbedrijven,NLActiefisalevenaandeordegekomen.NLActiefstaatvoor kwaliteit,vanlocatiesenprofessionals.Zewerkendaarblijvendaan,dooronderandere (https://www.nlactief.nl/over-ons/):

• OnafhankelijkNLActiefkeurmerkvoorfitnessclubs

• Eentransparantonlinekwaliteitsregistervanlocatiesenprofessionals

• Afsprakenoververeisteberoepscompetenties,onafhankelijketoetsingengratisregistratie

DebrancheorganisatievoorbuitensportondernemingenisdeVeBON.

VeBON

VeBON (VerenigingvanBuitensportOndernemingenNederland)isdébrancheorganisatievoorin-en outdoorbedrijven.BijonszijnbedrijvenmetactiviteiteninNederlandendeArdennen,sportieve evenementenbureaus,klimcentraenorganisatiesmetactievereizenaangesloten.

AlslidvanbrancheverenigingVeBONlaatjeziendatbijjouwbuitensportbedrijfplezier,veiligheiden kwaliteithandinhandgaan.Jeprofiteertvanhetgrotenetwerkvanspecialistenbinnenjebranche.Door kennisenadviestedelenentenetwerkenkunjejebedrijfverderlatengroeien.LedenvanVeBONzijnallen TÜVgecertificeerd.Wijbiedenjeondersteuningbijhetopzettenvaneenveiligheidsmanagementsysteem. Zo’nsysteemzorgtvoorrustenzekerheidbinnenjouwbedrijf.Jegeeftjemedewerkershandvatten, waardoorjeverderkuntinnoverenengroeien.

Bron:https://www.outdoorpro.nl/over-outdoorpro/wij-zijn-lid-van/vebon

Voordetrainer-coach/instructeurisNLcoacheenbelangrijkeorganisatie.NLcoachkomtopvoordebelangen vantrainersencoachesinNederland. Trainenencoachenwordteensteedsbelangrijkeronderdeelomtekomentotprestatiesvansporters.Niet alleendeprestaties,ookdemaatschappelijkebetekeniswordtsteedsgrotervandetrainer-coach.Trainen encoacheniseenvakgeworden.Datgeldtnietalleenophetveld,maarookdaarnaast.NLcoachhelptniet alleendetrainer-coachzijnkennisteontwikkelen,maarookbijeenaantalbelangrijkerandvoorwaardelijke zakenzoalsarbeidsvoorwaarden,contracten,verzekeringen,belastingen,enzovoort.

NLcoachkomtopvoordebelangenvantrainersencoachesinNederland.

Erwordtsteedsmeervanjoualstrainer-coachgevraagd.Danwiljijjegeenzorgenmakenovercontracten, verzekeringen,financiënenjuridischezaken.Jekuntjedanconcentrerenopwatjehetliefstedoet:het betermakenvanjesporters.AlslidvanNLcoachkunnenwijjoudaar,alsbelangenbehartigervan trainers-coaches,bijhelpen(https://www.nlcoachvereniging.nl/belangenbehartiging/).

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht2 Omschrijvingtrainer-coach/instructeur

a. Watvindjeeencorrecteomschrijvingvantrainer-coach/instructeur?Onderbouwjeantwoordmetde diverseomschrijvingendiejeopinternetkuntvinden.

b. Bestudeer(ineengroepje)hetberoepscompetentieprofieldatbijjoupast(trainer-coach,instructeur, fitnessinstructeur,buitensportinstructeur).Geefjemeningoverdebeschreventyperingvanhetberoep endekerntaken.Welkekerntakenherkenje(minder)duidelijk?

1.3Dekwaliteitenvandetrainer-coach/instructeur

Overwelkekwaliteitendienteentrainer-coach/instructeurtebeschikkenomeengoedeberoepsbeoefenaar tezijn?Inhetberoepscompetentieprofielvandebuitensportinstructeurvindjeeenhelewaslijstaan kwaliteiten.Debuitensportinstructeurdientonderanderedevolgendekwaliteitentehebben: verantwoordelijkheidsgevoel,gastvriendelijk,kwaliteitsbewust,representatief,commercieel,zelfstandig, creatief,initiatiefnemend,veiligheidsbewust,flexibel,probleemoplossend,stressbestendig,doortastend.

BEROEPSONDERWIJS

Inmeeralgemenezinspelendeonderstaandekwaliteiteneenrolomtoteenprofessioneleuitvoeringte komen:

• Biedenvanveiligheidenvertrouwen.

Eensportermoetzichprettigenveiligvoelenbijzijn/haartrainer-coach/instructeur.Eengoede trainer-coach/instructeurzalaltijdethischenintegerhandelen.Ditisomeenvertrouwensbandmet elkaaroptebouwen.Hijrespecteertdeprivacyvanzijnsporter.Gevoelensenideeënvandesporter houdthijvoorzichzelf.Detrainer-coach/instructeurisempathisch,hijkanzichindeanderinleven. Zonderveiligheidenvertrouwenzaldecoachgeenwerkbarebandmetzijnsporteropbouwen.De sporterisdanminderopenoverwathijdenkt,voeltenwil.Ditkanhetbereikenvandoelenindeweg staan.

• Heldercommuniceren.

Detrainer-coach/instructeurbeziteffectievecommunicatievevaardigheden.Hijweetopeen (resultaat)gerichtemaniertepratenenvooralteluisteren.Detrainer-coach/instructeursnaptwatde sporterzegt/bedoelt,ofprobeertdaarachtertekomen.Hijsteltvragendiedesporterlaatnadenken overzichzelfofgesteldedoelen.Zokandesporterzelfmetoplossingenkomen.Ookeenduidelijke non-verbalecommunicatieisbelangrijk.Hierbijdientdeverbaleennon-verbalecommunicatieelkaar teondersteunen.

• Doelgerichthandelen.

Ditbetekentdatdetrainer-coach/instructeurhandeltvanuiteenduidelijkevisieenconcretedoelen steltomdievisieterealiseren.Hetgedragisaltijdgerichtoppositieveveranderingbijdesporter/het team.Belangrijkisditvolgenseenvasteenherkenbarestructuurtedoen.Eenvastestructuurbiedde

sporterhouvast.Daarnaastbewaaktdetrainer-coach/instructeurdevoortgangvandetebereiken doelen.Analytischredenerenendenkenishierbijbelangrijk.Hetishierbijbelangrijkomtotjuiste oplossingentekomenenhoofd-enbijzakenvanelkaartescheiden.

• Aanpassingsvermogen.

Eentrainer-coach/instructeurlevertmaatwerk.Elkesportervraagtomeeneigenaanpak,eeneigen maniervantrainenencoachen.Watvoordeenesporterwerkt,hoeftnietvoordeandertewerken. Eentrainer-coach/instructeurhandeltnaardespecifiekevraagenbehoeftevandesporterenpastzijn handelendaaropaan.Hijisinstaatomeffectieveleerstrategieëntoetepassen,rekeninghoudend metdeverschillendeleerstijlenencapaciteitenvanindividuelesporters.Tijdenshetuitvoerenvande werkzaamhedengaathetomhetdoorlopenvandezogenaamde PDCA-cyclus.Hetiseencontinue procesvanplannen,uitvoeren,evaluerenenbijstellen.Eengoedetrainer-coach/instructeurblijft afgestemdopdeveranderendeenaangepastebehoeftenendoelenvandesporter.

• Positievefocus.

Eentrainer-coach/instructeurmaaktveranderingvoorsportersleukerenmakkelijker.Doordefocus positief,luchtigenbehapbaartehouden,levertveranderingvooralplezierop.Eris(bijna)altijdeen oplossingvooreenvraagtevinden.Detrainer-coach/instructeurgaatvooraluitwatwélmogelijkis. Uiteraardiserookaandachtvoormindersterkepunten,maarhierligtmeestalniethetaccentop.De sporterdiehetnaarzijnzinheeft,zichprettigvoelt,presteertbeterdaneensporterdieineennegatieve spiraalzit.Erissomsmaareenkleine(positieve)persoonlijkeveranderingnodigombetertepresteren. Ditkandoorpositieveversterking,aanmoediging,hettonenvanvertrouwenenhetstellenvan uitdagendemaarbovenalhaalbaredoelen.

• Mensenkennis.

Mensenkennisgaatoverinzichthebbenindemotievenenbeweegredenenvaniemand.Kijkendein eenteamhebbendesportersverschillendeachtergronden,verschillendepersoonlijkhedenenleerstijlen. Eentrainer-coach/instructeurmetmensenkennisherkentdezeindividueleverschillengebruiktdeze. Hijkanlichaamstaaleffectiefinterpreterenomtebegrijpenhoespelerszichvoelen,ofzegemotiveerd zijn,enofzemisschienextraofandereondersteuningnodighebben.Overhetalgemeenstelt mensenkennisiemandinstaatomopeenpersoonlijkeenopmaatgemaaktebenaderingtoetepassen indeomgang,waardoordoelenbeterbereiktworden.Ietswaarelketrainer-coach/instructeureenof meerderemalenmeetemakenkrijgtisconflicthantering.Ineensituatiewaardoelenwordengesteld, kunnenconflictenenspanningenontstaan.Hetisdanookbelangrijkdatdetrainer-coach/instructeur overdeverschillendeconflicthanteringstijlenbeschikt.Inhetthemaoverhetfunctionerenineen begeleidingsteamwordthieruitgebreidopingegaan.

• Sportkennis.

Detrainer-coach/instructeurbeschiktovervoldoendekennisvandesport.Denkhierbijaanonder anderespelregels,technieken,tactieken,entrainingsmethoden/trainingsprogramma’s.Elkesport vereistspecifieketechnischeentactischekennis.Deturntrainermoetmetanderesportspecifieke zakenrekeninghoudendandevoetbaltrainer.Dehoeveelheidenwelkesportspecifiekekennisde trainer-coach/instructeurnodigheeft,hangtafvanverschillendefactoren,waaronderhetniveauvan desporters,decomplexiteitvandesportendespecifiekeeisenvandecompetitie.De trainer-coach/instructeuropprofessioneelniveaukrijgtmeertemakenmetgeavanceerdetactieken enstrategieëndaniemandopeenlagerniveau.Daarnaastisookallerleianderekennisvanbelang, bijvoorbeeldmetbetrekkingtotsportengezondheid,anatomie,trainingsleer,motorischlerenen mentalebegeleiding.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Lerendvermogen.

Trainer-coach/instructeuriseendynamischberoep.Inzichtenopallerleigebiedveranderenmetenige regelmaat.Jekunthierbijdenkenaanbijvoorbeeldmotorischlerenenpositiefcoachen.Een trainer-coach/instructeurisvoortdurendbezigzichzelfteontwikkelen.Hijstaatopenomtelerenvan anderen,isbereidteluisterenentekijkennaaranderetrainer-coach/instructeursenandere deskundigen.Ookisdetrainer-coach/instructeurbereidzijnkennisenideeënmetanderentedelen.

• Leiderschap. Leiderschapbijeentrainer-coach/instructeuromvateenbreedscalaaaneigenschappendieessentieel zijnvoorheteffectiefleiden,inspirerenenbegeleidenvansportersenteams.Inhetthemaoverhet functionerenineenbegeleidingsteamwordtuitgebreidingegaanopdediverseteamrollendiemen moetkunnenvervullenenopdeverschillendeleiderschapsstijlen.

Vierkwaliteitenvandesuccesvolletrainer-coach

Iedereenvulthetzijnvantrainer-coachopzijneigenmanierin.Uiteraardhoudjehierbijdevisie,afspraken enregelsvandevereniginginjeachterhoofd.Erzijnechterookvierkwaliteitenwaarjealstraineraltijd gebruikvankuntmakeneneengoedvertrekpuntzijnvoorjoualstrainer-coach.Ditzijn:structuurbieden, stimuleren,individueelaandachtgevenenverantwoordelijkgeven.

Bron:https://sportplezier.nl/themas/positief-coachen

Bekijkhetfilmpje'Watzijndeviertrainerskwaliteiten?'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof:'Derolvantrainer-coach/instructeur'.

Opdracht3 Hoeonderscheidikmij?

a. Welkefactorenonderscheidenjouwkwaliteitvananderetrainer-coach/instructeurs?Watisjouwunieke identiteit,waaraanherkennensportersjouwmaniervanwerken?

Beantwoorddezevraagalsbasisvoorzelfreflectieenonderzoekomtebegrijpenhoejejezelfals trainer-coach/instructeurkuntonderscheiden.Daarbijkunjeonderstaandevragenalsleidraad gebruiken:

1.Watzijnmijnpersoonlijkewaardenennormenalscoachenhoebeïnvloedendezemijnaanpak vancoaching?

2.Welkespecifiekecoachingsvaardighedenoftechniekenonderscheidenmijvananderecoaches?

3.Welkelevenservaringhebikdiekanhelpenbijmijncoachen?

4.Watismijnonderscheidendecoachingsstijl?

5.Hoecommuniceerikmetmijnsporters?

6.Welkestudie/cursussenzouiknogwillendoendiemijncoachingkunnenondersteunen?

7.Welkeleiderschapskenmerkenhebik?

Destudentendoenditallenindividueel.Naonderzoekenuitvoeringkanditgroepsgewijsworden doorgenomen.Ditkanookleidentoteenpresentatievoordegroep.

b. Geefaanwatjijdebelangrijkstekwaliteitenvaneentrainer-coach/instructeurvindt.

Opdracht4 Vierkwaliteitenvandesuccesvolle trainer-coach

Bekijkdewebsite'Sportplezier-Positiefcoachen'enhetfilmpje'Watzijndeviertrainerskwaliteiten?'.

Noteerdevierkwaliteitenvandetrainer/instructeurengeefaanwaaromdieindepraktijkzobelangrijk zijn.

1.4Deontwikkelingvande trainer-coach/instructeur

Deprofessional

Alsjenaardeontwikkelingvandetrainer-coach/instructeurkijkt,wordtduidelijkdatmenvoortdurend metdetijdmeebeweegt.Indeafgelopenjarenisdetrainer-coach/instructeurveranderdvaneenvrijwilliger toteenprofessional.Voorheenlaghetaccentmetnameophetrealiserenvansportprestaties.De maatschappelijkebetekenisvandetrainer-coachisdeafgelopenjarensteedsgrotergeworden.De trainer-coach/instructeurdientonderandereeenbijdrageteleverenaaneenveiligsportklimaat,aaneen breedmotorischeontwikkelingvanjongersportersenaaneengezondeleefstijl.Erisheelwatophetbordje vandetrainer-coach/instructeurkomenliggen.

Nietalleendesamenleving,maarookdesportisveranderd.Sportcompetitieszijnsteedsbetergeorganiseerd endesportwordtsteedsprofessionelerenvaakcommerciëler.Erzijnsteedsmeergeorganiseerde competitiesencommerciëlesportploegen.Wehebbennietalleentemakenmetderecreatiesporter,maar ookmetdetopsporter.Enallemaalstellenzebepaaldeeisenaandetrainer-coach/instructeur.De recreatiesportereistookeentrainer-coach/instructeurvoordegroepdieweetwaarhijhetoverheeft.De coachmoetsteedsmeerkennisenkundehebbenomtebegeleiden.

Vantoentotnu

Depraktijkvantrainingencoachingdateertaluitdeoudheid.Erzijnschilderingengevondenmetbewijzen vanvormenvancoacheninoudeculturenzoalsdeGriekenenRomeinen.Daaropisteziendatinhetoude Griekenlandsporterswordengeholpen(getraind)doormensendiehenbegeleidenbijfysiekevoorbereiding enstrategievoorevenementenzoalsdevoorlopersvandeOlympischeSpelen.Ditzijndanvaakvoormalige atletenzonderopleiding.

Rond20eeeuwverandertderolvandezebegeleider.Debegeleidingwordtsteedsprofessioneler.Erkomen steedsmeeropleidingenvoortrainer-coacheseninstructeurs.Hetberoepwordtsteedsmeer gedifferentiëerd.Ditzowelnaardoelgroep,takvansportalsnaarleeftijd.Zozijnertegenwoordigspecifieke opleidingenvoorsportersmeteenbeperking,voortalentvollejongerenenvoortopsporters.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.knvb.nl/nieuws/assist/assist/67888/veranderingen-nieuwe-opleidingspiramide-voor-voetbalcoaches OpleidingspiramideKNVB.

Ookbelangrijkemaatschappelijkethema'salsinclusie,diversiteitengrensoverschrijdendgedragspelen binnendesporteenbelangrijkerolenzijnterugtevindeninbijvoorbeeldhet'HoofdlijnenSportakkoord II:Sportversterkt'.

Detrainer-coach/instructeurbegeleidtsportersmetverschillendeachtergronden,genderentalenten.Elke sportermoetveiligkunnensporten.Nietalleenfysiek,maarooksociaal.

Ontwikkelingeninhetberoep

Erontwikkelenzichvoortdurendnieuwetechnologieën,methoden,ideeënenmaatschappelijketrends. Enkelebelangrijkeontwikkelingenzijn:

• Dataentechnologie.

Detrainer-coachmaaktmeergebruikvangeavanceerdetechnologieendata-analyseomdeprestaties vansportersteverbeteren,zoalswearables,sensorenendata-analysetoolsomdeprestatiesvande sportertemonitorenenteverbeteren.Dithelptbijhetoptimaliserenvantrainingenenhetvoorkomen vanblessures.Detrainer-coach/instructeurmoetlerenhoegegevensteinterpreterenenberoepsmatig toetepassen.

• Personalisatievantraining.

Metbehulpvangeavanceerdedata-analyseenAI-algoritmenisdetrainer-coach/instructeurinstaat zijnomtrainingenmeeropmaattemakenvoorindividuelesporters.Dithelptomdeprestatieste maximaliserendoorrekeningtehoudenmetdeuniekebehoeften,sterkepuntenenzwakkepunten vanelkesporter.

• Mentalecoaching.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Naastfysieketrainingisermeeraandachtvoormentaletraining.Sportpsychologieisinmiddelseen integraalonderdeel,waarbijdetrainer-coach/instructeurofeenspecialistdesporterhelptomgaan metbijvoorbeeldstressenconcentratie.

• Wetenschappelijkebenadering.

Hetwerkvandetrainer-coach/instructeurwordtsteedsmeerbeïnvloeddoorwetenschappelijk onderzoekenevidence-basedpraktijken.Detrainer-coach/instructeurenhetbegeleidingsteam

beschikkenoversteedsmeerdataomnietsaanhettoevalovertelaten.Eengoedvoorbeeldhiervan isdebeschikbaredataendeminitieuzevoorbereidingvandetijdritvanVingegaardtijdensdeRonde vanFrankrijkin2023.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vingegaard

EninhetgevalvanJumbo-Vismaisdatdemaniakalevoorbereidingdiedeploegopdeslechts22kilometer tegendekloklosliet.MathieuHeijboerwaseralstijdritgoeroeenHeadofPerformancevandeploegde architectvan.Hijlegtuithoedievoorbereidingeruitzag.

Zevenmaanden

Devoorbereidingbegonalzevenmaandengeleden,meteennadathetparkoersvandeTourbekendwerd. “ToenkregenwehetparcoursvandeTourenhebikdaaralmijndataoplosgelaten.”

Heijboerhadalsneldoorwaarhetomdraaideenstippeldeeentactiekuit. “Voordezetijdritwarenertwee vragendiejemoeststellen.Hoeveelverschilziterinhetgewichtvandetijdritfietsendegewoneklimfiets?

Enkanjeopdetijdritfietshetzelfdevermogenleverenalsopdeklimfiets?Wel,Jonasdiekanbergop evenveelvermogenleverenopzijntijdritfietsalsopzijngewonefiets.”

DaarnaginghijermeenaardeDeenzelf. “InmaarthebikmijntactiekvandezetijdritmetJonas doorgesprokenenhijwasakkoord.OokalomdatJonaszichheelcomfortabelopdetijdritfietsvoelt”, verteltHeijboeraanHetLaatsteNieuws.

Danvolgdenatuurlijknogeenechteverkenning. “InaprilhebbenwedezetijdritmetJonasverkend.Hij kendehetparcoursuitzijnhoofdendatgafhemenormveelzelfvertrouwen.Hijmoestmaandagen dinsdagochtendenkelnogeenshetparkoersopfrissen.”

Bron:

https://wielerrevue.nl/artikel/577433/het-verhaal-achter-de-buitenaardse-tijdrit-van-vingegaard-drie-tijdritsessies-per-week-half-jaar-voorbereiding-en-minutieuze-details/

• Specialisatie.

Detrainer-coach/instructeurspecialiseertzichsteedsmeerinspecifiekesporten,leeftijdsgroepen, doelgroepenofonderdelenbinnenzijnsport.

RobinvanGalenoverHighPerformanceTeams

IshetbouwenvaneenHighPerformanceTeameenkunstofeenvak? ‘Coacheneneenteambouwenin hetalgemeeniseenvakgeworden.Jekuntheter – zoalsvroegervaakwelhetgevalwas – nietevenbij doen.Datheeftnietzozeertemakenmetdehoeveelheidtijddieeringaatzitten,maarvooralmetde fulltime-focusdienodigis.Hetisookbelangrijkdatjedejuistemensenomjeheenweetteverzamelen.Je kunthetnietalleen.Enalsjedenktdatjedatwelkunt,dannogmoetjehetnietalleendoen.Hetwerkt beteromverantwoordelijkheidtedelenendejuistemensendejuistedingentelatendoen.Datvergtwel zelfkennis,ietswatvolgensmijonontbeerlijkisalsjesuccesvolwiltworden.’

Bron:https://www.insightsbenelux.com/blog/teamontwikkeling/robin-van-galen-over-high-performing-teams

• Maatschappelijkedoelen.

Detrainer-coach/instructeurkrijgtsteedsmeertemakenbijhetleverenvaneenbijdrageaan maatschappelijkedoelen.Sportisnietalleeneendoelopzich,maarsteedsmeereenmiddelvoorhet verwezelijkenvandoelenbijvoorbeeldgerichtopinclulsie,diversiteit,veiligsportklimaat,gezondheid enintegratie.

• Onlineenvirtuelecoaching.

Doordezeontwikkelingishetmogelijkomsportersopelkmomentvandedagenoverdehelewereld tebegeleiden.Daarnaastkunnenanderespecialistenopdezemaniereenvoudigdeeluitmakenvan hetbegeleidingsteamzonderaanwezigtezijnoplocatie.

• Duurzaamheid.

Duurzaamheidisenwordteensteedsmeerbelangrijkmaatschappelijkonderwerp.Vanbedrijven wordtverwachtdatzijMaatschappelijkVerantwoordOndernemen(MVO).Ditisenwordtookeen steedsbelangrijkeraandachtspuntindesportwereld.Verenigingenentrainer-coach/instructeurs wordenaangemoedigdomduurzamepraktijkenteomarmenintermenvantraining,faciliteitenbeheer enwedstrijdorganisatie.Denkhierbijaanmilieuvriendelijketrainingsfaciliteiten,bewustwordingvan sportersenbezoekersenduurzamevoedingskeuzesvoordesporters.

Leesdeverdiepingsstof'Hoekomteensportorganisatietotdekeuzevooreenbepaalde trainer-coach/instructeur?'.

Opdracht5 Ontwikkelingenenhulpmiddelen

Ontwikkelingengaanmaardoorengevendetrainer-coach/instructeureensteedsgroterarsenaalaan mogelijkhedenenhulpmiddelen.Geefvoordezeontwikkelingeneenaantalvoorbeelden:

• Dataentechnologie

• Personalisatievantraining

• Mentalecoaching

• Wetenschappelijkebenadering

• Specialiserenbinnencoachen.

• Diversiteiteninclusie

• Onlineenvirtuelecoaching

• Duurzaamheid

Opdracht6 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekunteenomschrijvinggevenvandetrainer-coach/instructeuropniveau4. 1.

Jekuntdebelangrijkstekwaliteitenvandetrainer-coach/instructeur beschrijven. 2.

Jekunthetbelangvanbrancheorganisatiesbeschrijven 3.

Jekuntdeontwikkelingvanhetberoepvantrainer-coach/instructeur beschrijven. 4.

1.5Verdiepingsstof-Derolvan trainer-coach/instructeur

Trainer-coach,vaakookinstructeur,zijniséénfunctie.Hettrainenencoachenvaneenteamofsporteris éénfunctie.Binnendezefunctieisdetrainer-coachvoortdurendbezigmetverschillendeprocessen.De trainer-coachpastzichaandesituatieaan.Ophetenemomentbenjemeerdetrainer,eenvolgendmoment vraagtjuistomdecoach.Heefthetteambijvoorbeeldtactischeondersteuningnodig(trainer)ofjuist individuelementalebegeleiding(coach).Moetmetdeaanvoerdervanhetteameentactiekworden besprokenofjuistzijninvullingalsaanvoerder?

Detrainersrolrichtzichopeenoptimaalsportklimaatwaarindesporterzichbewustenonbewusttechnisch entactischzalverbeteren.Desporterwordtbeterinzijnsport.Decoachrolrichtzichvooralopdementale vraagdiedesporterheeft.Desporter “voelt” zichtprettiger.Defunctietrainer-coachisduséén,metinde praktijksteedsoverlappenderollen.Ditisafhankelijkvandesituatieenhetdoelvandebegeleidingop moment.Heeftdesporterbijvoorbeeldeentechnischeaanwijzingnodigomzichteverbeterenofjuisteen compliment?

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overlapenverschil

Erzijnduszowelovereenkomstenalsverschillentussenderollenvaneentrainer-coach,maardezezijn nauwelijkszichtbaarindepraktijk.Traditioneelgezienwordtdetrainervaakgeassocieerdmetdedagelijkse technischeenfysiekeaspectvandesport.Hetleidenvanfysieketrainingenenlerentechnischeentactische vaardigheden.Terwijldecoachmeernadruklegtophetmentale,emotioneleenhetstrategischeaspect, enophetleidenvanhetteamtijdenswedstrijden.

Overhetalgemeenkunnenwestellendatderollenvantrainerencoachelkaaraanvullenenoverlappen, waarbijdenadrukkanvariërenafhankelijkvandesituatie.Hetbelangrijksteisdatdetrainer-coachzich inzetvoordeontwikkelingenhetbehalenvanhetdoelvandesporter/hetteam,zowelopalsbuitenhet veld.

Deinstructeursrol

Naastderolvantrainer-coachiserookdeinstructeursrol.Deinvullingvandefunctieinstructeurisanders dandezevantrainer-coach.Eeninstructeurrichtzichvoornamelijkophetoverbrengenvantheoretische kennisenhetaanlerenvanpraktischevaardigheden.Deinstructeurisverantwoordelijkvoorhetverzorgen vaninspirerendeeninteractievelessen,hetuitleggenendemonstrerenvantechniekenenhetfaciliteren vanzoweltheoretischealspraktijkgerichteactiviteiten.Daarnaastbenjeverantwoordelijkvoorhet beoordelenvandevoortgangvanstudenten/sportersenhetgevenvanconstructievefeedbackomhun leerprocestebevorderen.

Doornauwsamentewerkenmetcollega's,trainer-coachesenprofessionalsuitdesportsector,draagje bijaanhetvormgevenvaneenuitdagendenrelevantcurriculumdataansluitopdebehoeftenvande industrieendearbeidsmarkt.Jebentverantwoordelijkvoorhetcreërenvaneenstimulerendeleeromgeving waarinstudenten/sporterswordenaangemoedigdomhunkennisenvaardighedenteontwikkelen.

Hetisbelangrijkomteweten,datdeinstructeurzichvooralrichtopheteducatieveaspect,terwijlde trainer-coachzichmeerrichtopsport-entrainingsgerelateerdecoachingenbegeleiding.Deinstructeur isvaaktevindeninhet(sport)onderwijs.Detrainer-coachisvooraltevindenindesport-enbewegingssector.

1.6Verdiepingsstof-Hoekomteen

sportorganisatietotdekeuzevooreenbepaalde trainer-coach/instructeur?

Factorendiehierbijeenrolkunnenspelenzijn:

• Resultatenbehalen:Ditbelangisafhankelijkvanhetniveauendeleeftijd.Indetopsportkanditde belangrijksteoverwegingzijn.

• Deaanpak/visie:Erbestaanverschillendestijlenvancoachen,traineneninstructiegeven.Bovendien zijnerverschillendevisiesophetlerenvaneenspel,sportendebijbehorendebewegingsvaardigheden.

• Persoonlijkheid: Somsishetbelangrijkomeenechtboegbeeldtehebben.Jekunthierechterook denkenaaniemanddieechtstaatvoordewaardenennormenvandesportorganisatieendatook uitstraalt.

• Aanbevelingenennetwerk:Aanbevelingenvananderesporters,coaches,ofmensenuithetnetwerk vandesporterkunnenookeenrolspelenbijdekeuzevaneencoach.Hoestaatde trainer-coach/instructeurbekentinzijnsportdiscipline.

• Beschikbaarheidentoewijding:Hetisbelangrijkvoorsportersdathuntrainer-coach/instructeurer indiennodigis.Somsmoeteentrainer-coach/instructeurnietalleenbeschikbaarzijnvoortrainingen enwedstrijden.Somsvraagtdesportorganisatieaandachtenondersteuningbuitendereguliere trainingsuren.

• Financiëleoverwegingen:Afhankelijkvanhetniveau,dedoelenendemiddelenvandesporter, kunnenfinanciëleoverwegingeneenrolspelenbijdekeuzevaneencoach.

• Ervaringenaleerdereresultaten: Sportorganisatieswillenvaakeentrainer-coach/instructeurmet eenbewezenstaatvandienstinhuntakvansport.

• Expertise: Ditheeftonderanderetemakenmethetopleidingsniveau.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA2 ANATOMIEENBEWEGINGSANALYSE

Inhoudthema

• Sportanatomie

• Bewegingsanalyse

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemabesteedaandachtaananatomieendanmetnamegerichtopsportenbewegen.Bijsportanatomie gaatoverdebouwvanhetlichaam,zoalsjedatbinnensportenbewegentegenkomt.Debelangrijkste botten,spierenengewrichtenwordenbesproken.Voordetrainer-coach/instructeurishetbelangrijkom demeestessentiëlespierentekennenenkennistehebbenvandebelangrijkstegewrichten.Opbasisvan dezekennisontwikkeljebijvoorbeeldeentrainings-oflesprogramma.Ookisdezekennisbelangrijkom overbelastingendusblessurestevoorkomen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inhettweededeelvanditthemawordtingegaanophetanalyserenvaneenaantalbelangrijkebewegingen uitdesport.Welkespierenspelendaarbijeengroterol?

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Anatomieenbewegingsanalyse'heeftvooraltemakenmetdewerkprocessen:

• P5-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelenvast

• P5-K1-W2:StelteenSB-programmaop

• P5-K1-W3:Verzorgttrainingenofinstructies

Leerdoelen

• Jehebtbasiskennisvansportanatomie.

• Jekuntdebelangrijkstegewrichtenenspierenbeschrijven.

• Jekunteenbeschrijvinggevenvandeindelingvandegewrichten.

• Jekunteenbewegingsanalysevaneenveelvoorkomendebeweginguitvoering.

• Jekuntdekennisvansportanatomietoepassenbijhetwerkalstrainer-coach/instructeur.

2.1Casus

Opdracht1 Casus

Anatomievandeheup

Hetheupgewrichtvormtdeverbindingtussenhetbekkenenhetbovenbeenenbestaatuiteenkopeneen kom.Hetheupgewrichtheefteenbepaaldevormwaardoorallerleibewegingenmogelijkzijn.Het heupgewrichtmaaktonderdeeluitvanhetbekken.Hetbekkenbestaatuitnogmeerderebeenderen.Het bekkenheeftverschillendefuncties.

Ergaatweleensietsmismetditgewrichtindejongejaren.Zokanhetzijndatdeheupkomnietdiepgenoeg isendatdaardoordeheupkopnietgoedindekompast.

Rondomdeheupziteensteviggewrichtskapsel,waardoordekopindekomblijft.

Erzittenookslijmbeurzenrondomhetheupgewricht.

Deheupkentdriebelangrijkespiergroepen.

Dooronderandereoverbelasting,eenslechtehoudingen/ofbeenlengteverschilkanerslijtageaanhet heupgewrichtontstaan.

Kennis

a. Welkevormheefthetheupgewrichtenwatvoorbewegingenzijnhierdoormogelijk?

b. Uitwelkebeenderenbestaathetbekkennogmeer?

c. Welkefunctiesheefthetbekken?

d. Hoeheetdieaandoeningbijjongekinderenwanneerdekopnietgoedindekompast?

e. Watzijndebelangrijkstespiergroepenvandeheup? f. Hoeheetdieslijtagedieopkantredenaanhetheupgewricht?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.2Sportanatomie

Bottenengewrichten

Onslichaambevatzo’n640spierenen206botten.Daartussenbevindenzichgewrichten.Samenmaken zebewegingenmogelijk.Despierenwordenaangestuurddoorhetzenuwstelsel.Ongeveerdehelftvan onzebottenistevindenindevoetenenhanden.Bottenzorgenervoordatjerechtopkuntstaanenkunt bewegen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bottenzijndoorhunbouwstevigmaarooklicht.Vanbinnenzijnzehol.Vrouwenhebbenvergelekenmet mannenlichtereendunnerebotten.Bottenbeschermenookonzekwetsbareorganen,zoalsindeborstkas enschedel.Eenbotgroeitvanuitdeuiteindenindelengte.Hetbeenvlieszorgtvoordiktegroei.Alsjesport, wordenjebeenderenwatsterker.Jezultdaarvoorwelvoldoendemineralenmoetenbinnenkrijgen.Alsje eenbotbreekt,groeiendedelenweeraanelkaar.Botbestaatdusuitlevendmateriaal!Eenbotbestaat uit beenweefsel,datissamengestelduitkalkenlijmstof.Kalkzorgtvoordestevigheidenlijmstofvoorde buigzaamheid.Debottenvaneenbabyhebbennogweinigbeenweefsel,maarwelveelkraakbeenweefsel, waardooreenbabynogzeerelastischebottenheeft.Hoeouderjewordt,hoemeerbeenweefseljekrijgt. Hierdoorwordenjebottenzeerstevig.Ouderemensendaarentegenhebbensteedsminderkalkenlijmstof, waardoorhetbeenweefselsnelkanbreken.

Gewrichtskraakbeenmaaktdebotuiteindenmooiglad,zodatvloeiendebewegingenmogelijkzijn.Naarmate weouderworden,zaldezelaagwatdunnerworden.Hetlaagjekanzelfshelemaalverdwijnen.Wenoemen ditgewrichtsslijtageof artrose.Ookdoorongevallenofeenzijdigebelastingenkanzoietsoptreden.Indat gevalwordenbewegingenpijnlijkenstijf.Het gewrichtskapsel iseendunvliesdathetgewrichtvacuüm afsluit.Somsbevatdatkapseleenslijmbeurs,datgewrichtssmeerproduceert.Ditkanergstroperigentaai zijn.Eenbetereinwendigetemperatuurdoetdezestroperigheidwatafnemen.Kapselszijnenigszinsrekbaar, maarookkwetsbaar.Gewrichtsbanden(ligamenten)versterkenhetkapsel.Zevoorkomendateenbeweging teverwordtdoorgevoerd.Ligamentenbegrenzendaarmeedebewegingsuitslagen.Debandenvanhet heupgewrichtzijnveelsterkerdandievanhetschoudergewricht.Logisch,hetschoudergewrichtmoet vooralbewegingenmogelijkmaken,terwijlhetheupgewrichtallereersteensteunfunctieheeft.Als bijvoorbeeldonzeknieën,heupen,polsenenvingersgeenbandenhadden,zoudenwetotaalandere bewegingenmaken. Spierpezen,deuiteindenvandespieren,ondersteunendeligamenteninhunstreven naaroptimalestabiliteit.Zowelligamentenalspezenzijnzeerbeperktrekbaarenzijnnietsoepelerte maken.Destabiliteitvanhetgewrichtlooptandersgevaar.

Blessuresenenanatomie

Voordetrainer-coach/instructeurishetbelangrijkomdebelastinggoedindegatentehouden.Eenveel voorkomendeblessuredieonderanderehiermeetemakenheeftisletselaandevoorstekruisband.Dit komthelaasveelbijonderanderevoetballersenhandballersvoor.Bijhetdamesvoetbalwordtditonder andereverklaarddoorhettedrukkespeelschema.Hetherstelvraagtongeveer9maanden.

Binnendefitnessendanmetnamebijkrachtrainingkomennogalwatpeesblessuresvoor.Ookdatzijn hardnekkigeblessuresdieomeenlangehersteltijdvragen.Erbestaanverschillendepeesblessures,zoals eenontstekingofeengeheleofgedeeltelijkeruptuur.Ompeesblessurestevoorkomenishetbelangrijk omdejuistetechniektegebruiken,eengoedewarming-upencooling-downtedoenendeintensiteiten duurvandeoefeningengeleidelijkoptebouwen.

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron:https://www.doktermoens-orthopedie.be/knie/#tab-id-5 Voorstekruisband.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetskeletbestaatuitbottenengewrichten.

Debelangrijkstebenamingenvanbotten

• calcaneus=hielbeen

• clavicula=sleutelbeen

• costa=rib

• femur=bovenbeen

• fibula=kuitbeen

• humerus=opperarmbeen(bovenarm)

• lineaalba=peesplaatvandebuikspieren

• osilium=darmbeen

• osischii=zitbeen

• ospubis=schaambeen

• ossacrum=heiligbeen

• patella=knieschijf

• pelvis=bekken

• pes=botindevoet

• radius=spaakbeen

• scapula=schouderblad

• sternum=borstbeen

• tibia=scheenbeen

• ulna=ellepijp

• vertebrae=wervels.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Skeletspieren

Bijnadehelftvanjelichaamsgewichtisspierweefsel.Spierenzittenoveral,zelfsinjeogenenhuid.Ookje hartiseenspier.Onsgezichtbevatmeerdan30spieren.Omtelachengebruikjeer15van.Alsjeloopt, gebruikjemeerdan200spieren.Doorhetaanspannenenontspannenvanspierenverandertdestandvan eengewrichtenontstaateenbeweging.

Jehebtverschillendesoortenspierweefsels.Hethartheefthartspierweefsel.Ditweefselisdwarsgestreept enonvermoeibaar.Indemaag,darmen,longenenblaaskomtgladspierweefselvoor.Bijhetsporten gebruikjeskeletspieren.Dezekunjebewustaanhetwerkzetten.Skeletspierenbestaanuitdwarsgestreept spierweefsel.Ditweefselkanwelmoeworden.

Hetspierweefselinjelichaam.

Eenskeletspierbestaatuitspierbundels.Datzijnbundelsvanlangedwarsgestreepteskeletspiervezels.Er zijngrofwegtweesoortenspiervezels:rodespiervezelsenwittespiervezels.Rodevezelszijngoeddoorbloed endaardoorroodvankleur.Zijleverenrelatiefweinigkrachtensnelheid,maarkunnenwellangactiefzijn zonderdatvermoeidheidoptreedt.Zijwordenookwel slowtwitch-vezels genoemd.Dezevezelsworden gebruiktbijlangdurigeinspanningen,omtewandelenofomeenmarathontelopen.Wittespiervezelszijn mindergoeddoorbloed.Ditzijnvezelsdievoorenormveelkrachtensnelheidkunnenzorgen,maarzezijn welsnelmoe.Dezewordenookwel fasttwitch-vezels genoemd.Dezevezelswordengebruiktbij kortdurende,explosieveactiviteiten,zoalsde100metersprintbijatletiek.

Nietiedereenheeftevenveelrodeenwittespiervezels.Deverhoudingtussendezetweeisbijdegeboorte grotendeelsbepaald.Uitspieronderzoekblijktdatbijsommigepersonenermeerwittespiervezelsaanwezig zijndangemiddeld.Wordendezeontdektbinnendesport,danhebbenzijmeerdangemiddeldaanleg voorsnelheid.Hetzelfdegeldtvooraanlegvoorduursport.Dezepersonenbeschikkenoverrelatiefveel rodespiervezels.Helaaswordtdittalentnietaltijd,ofbijnanooitontdekt.

Indespierzittenbloedvatenomvoldoendezuurstofenvoedingsstoffenaantevoeren.Debloedvaten voerenookdeafvalstoffenweeraf.Alseenspierhardheeftgewerkt,hopendezeafvalstoffenzichop.Dit geefteengevoelvanmoeheid.Naeenrustperiodeisdatweerover.Doorveeltrainingzijndanmeer bloedvaatjesgevormd,waardoordespierbeterdoorbloedis.

Demeesteskeletspierenzijninhetmiddendikenaandeuiteindendun.Hetdikkegedeelteheetdespierbuik. Despierpeesisergtaaienweinigelastisch.Hiermeezitdespieraandebottenofdehuidvast.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Degroteborstspiermetdegroteaanhechtingaanderompendekleineaanhechtingaandebovenarm.

Eenspierverkortentrektaandetweebotstukkenwaardezeaanvastzit.Zo’nspieractieheeteen spiercontractie.Botstukkenzijnmetelkaarverbondenviaeenbeweegbaargewricht.Spierenkunnen invloedhebbenopééngewricht(monoarticulairespieren),tweegewrichten(biarticulairespieren)endrie ofmeergewrichten(polyarticulairespieren).

Spierenkunnenalleentrekkenennietduwen.Daaromwerkenspierenvaaksamen.Alsweeenarmcurl maken,trektdebicepszichsamen.Debicepswordtde agonist genoemd:deveroorzakervandebeweging. Despierdieaandeanderekantvandeelleboogligt,dientontspannenmeetegevenalsdeagonistverkort. Dieheetdande antagonist.Somswordenspierenbijhetbewegengeholpendooranderekleinerespieren: de synergisten.Ditzijnondersteunersdiehetmogelijkmakendebewegingverfijnduittevoeren.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Afremmendeenoverwinnendespierwerkingbijdearmcurl.

Eenspierkankrachtleverenwaardoordespierlengtekorterwordt:een concentrischecontractie.Hierdoor kandespierkrachteenuitwendigebelasting(zoalseendumbellbijdearmcurl)overwinnen.Wenoemen ditookwel‘overwinnendespierarbeid’.Alsjededumbellweerlaatzakken,levertdebicepseenexcentrische contractie.Despierwordtlangermaarlevertwélkracht,anderszoudearmalsgevolgvanhetgewichtin éénkeergestrektworden.Bijeenexcentrischecontractiezaldespierkrachtdeuitwendigebelasting afremmen.Wenoemenditookwel ‘afremmendespierarbeid’.

Jekuntooknogjespierenspannenzonderdatdittotbewegingleidt.Dezesamentrekkingheet statische contractie.Datdoetjealsjebijvoorbeeldjespierballentoont.Eenjudokadoetdatalshijeenhoudgreep vasthoudt.Zonderdittebeseffengebruikenwedebuik-enrugspierenvaakstatischomeenjuistehouding aantenemen.

Indelingvandegewrichten

Gewrichtenkunjeopverschillendemanierenindelen.Zokunjekijkennaardecomplexiteitenopbasis hiervankomjetot

• Enkelvoudigegewrichten.Bijvoorbeelddevingergewrichten.

• Meervoudigegewrichten.Bijvoorbeeldhetellebooggewricht.

• Complexegewrichten.Bijvoorbeeldhetkniegewricht.

Eenandereindelingisgebaseerdopdevormofbouw.Gewrichtenhebbenverschillendevormendiede bewegingsmogelijkhedenvanhetgewrichtbepalen.Debelangrijkstvormenzijn:

• Hetscharniergewricht.Hierbijzijnalleenbewegingeninéénrichtingmogelijk(rondéénas).Bijvoorbeeld hetbuigenenstrekkenvandeelleboog.

• Hetrolgewricht.Hiergeldthetzelfdevoor.Ookhierzijnmaarbewegingeninéénrichtingmogelijk.Een voorbeeldhiervanishetspaakbeen-ellepijpgewricht.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hetzadelgewricht.Bijeendergelijkgewrichtzijnbewegingenrondtweeassenmogelijk.Jekunthierbij denkenaanhetpolsgewricht.

• Hetkogelgewricht.Eendergelijkevormmaaktbewegingenindrierichtingenmogelijk.Hetheupgewricht enschoudergewrichtzijnhiervoorbeeldenvan.

Bewegingsmogelijkhedenvangewrichten

Zoalsbijdeindelingalnaarvorenisgekomen,bepaaltdebouwvangewrichtenwelkebewegingenmogelijk zijn.Jekuntindriehoofdrichtingenbewegen.Daaromonderscheidenwebijdezebewegingendrie bewegingsassen.Dedriebewegingsassenwordenbeschrevenvanuitderechtopstaandeanatomische positie.

• Transversaleassen ofbreedteassenzijnhorizontaalenlopenvanlinksnaarrechts.Zemaken bewegingennaarvoorennaarachtermogelijk.

• Sagittaleassen ofdiepteassenstaanookhorizontaal,maarlopenvanvoornaarachter.Zemaken zijwaartsebewegingenmogelijk,naarbinnenennaarbuiten.

• Longitudinaleassen oflengteassenstaanverticaal.Zemakendraaibewegingennaarbinnenennaar buitenmogelijk.

Dedriebewegingsassenvangewrichten.

Debewegingsmogelijkhedenvanbelangrijkegewrichten

Gewricht

Heupgewricht

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Schoudergewricht

Kniegewricht

Bekkenenbovenbeen

Breedte

Diepte

Lengte

Schouderbladenbovenarm

Breedte

Diepte

Lengte

Bovenbeen,scheenbeenen knieschijf

Breedte

Lengte

Bewegingen

Beenvoor-en achterwaartsomhoog

Beenzijwaartsnaar binnenenbuiten

Beenbinnen-en buitenwaartsdraaien

Armvoor-en achterwaartsomhoog

Armzijwaartsnaar binnenenbuiten

Armbinnen-en buitenwaartsdraaien

Buigenenstrekken

Binnen-enbuitenwaarts draaien

Gewricht

Elleboog

Wervelkolom

Bewegingen As Botten

Bovenarm,ellepijpen spaakbeen

Wervels

Vinger-enteenkootjes

Pols

Bovenstespronggewricht (enkel)

Onderstespronggewricht (enkel)

Schouderblad

Vinger-enteenkootjes

Middenhandenenkele handwortelbeentjes

Scheenbeen,kuitbeenen sprongbeen

Sprongbeen,hielbeenen voetwortelbeentjes

Schouderbladenribben

Breedte

Lengte

Breedte

Diepte

Lengte

Breedte

Diepte

Breedte

Breedte

Buigenenstrekken

Pronatieensupinatie

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voor-en achteroverbuigen

Zijwaartsbuigennaar linksenrechts

Rotatienaarlinksen rechts

Buigenenstrekken

Zijwaartsbuigen

Voor-enachterwaarts buigen

Voetnaarbovenennaar benedenbewegen

Voetschuinbinnen-en buitenwaartsbewegen

Omhoogenomlaag bewegen

Naarbinnenennaar buitenbewegen

Schuinbinnen-en buitenwaartsbewegen

Vindenbewegingenuitsluitendinééngewrichtplaats?Nee.Sterkernog,zonderdebewegingsmogelijkheden vanhetschouderbladensleutelbeenzoudebovenarmnietzogoedtebewegenzijn.Inhetvolgende overzichtwordtaangegevenwelkebewegingenhetschouderbladensleutelbeenmakenomeengrotere beweeglijkheidvandebovenarmmogelijktemaken.Eengebrekaanlenigheidindebovenarmkandus veroorzaaktzijndooreengebrekkigebeweeglijkheidvanhetschouderbladensleutelbeen.

Bewegingvanhetschouderbladensleutelbeenalsde bovenarmwordtbewogen

Bewegingvandebovenarm

Armreiktnaarvoor

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bewegingvanhetschouderbladensleutelbeen

Naarvoorennaarbuiten

Omhoog Armreiktomhoog

Armreiktnaarachter

Naarbinnenrichtingwervelkolom

Omlaag Armgaatomlaag

Schuinnaarbuiten Armvoertabductieuit

Schuinnaarbinnen Armvoertadductieuit Bewegingenvanhetbekkenalshetbovenbeenwordt bewogen

Beenbeweging

Voorwaartsheffen

Achterwaartsheffen

Zijwaartsnaarbuiten

BEROEPSONDERWIJS

Bekkenkanteling

Bekkenkantelingachterover

Bekkenkantelingvoorover

Bekkenkantelingzijwaarts

Leesdeverdiepingsstof'Sportmedischenamenvoorbewegingen'. Debelangrijksteskeletspierenenhunmedischenamen

Medischenaam Nederlandsenaam

M.pectoralismajor Groteborstspier

M.pectoralisminor Kleine,diepereborstspier

Brederugspier

M.latissimusdorsi

Afbeelding

Armbuiger

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

M.bicepsbrachii

M.tricepsbrachii Armstrekker

Schouderbladspieren

M.supraspinatus

M.infraspinatus

M.subscapularis

Nederlandsenaam

Groteschouderbladspier

Kleineschouderbladspier

Medischenaam

M.teresmajor

M.teresminor

Monnikskapspier

M.trapezius

Afbeelding

Rhomboïdeusspieren

M.rhomboidesmajor

M.rhomboidesminor

Voorstezaagspier

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

M.serratusanterior

Nederlandsenaam

Grotebilspier

Middelstebilspier

Kleinebilspier

Medischenaam

M.gluteusmaximus

M.gluteusmedius

M.gluteusminimus

Vierhoofdigedijbeenspier

M.quadricepsfemoris

• m.rectusfemoris

• m.vastusmedialis

• m.vastuslateralis

• m.vastusintermedius.

Afbeelding

Hamstrings(achterste dijbeenspier)

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

M.bicepsfemoris

M.semimembranosus

M.semitendinosus

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Nederlandsenaam

Spierbuitenzijdebovenbeen

Medischenaam

M.tensorfasciaelatae

Afbeelding

Kleermakerspier

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Langespierbinnenkant bovenbeen

Grotespierbinnenkant bovenbeen

Diepgelegenheup-lendenspier

M.sartorius

M.adductorlongus

M.adductormagnus

M.iliopsoas

Nederlandsenaam

Kuitspiergroep

Oppervlakkigekuitspier

Dieperekuitspier

Spierenbuitenkantonderbeen

Voorstescheenbeenspier

Achterstescheenbeenspier

Langerugstrekker

Rechtebuikspier

Oppervlakkigeschuinebuikspier

Diepeschuinebuikspier

Dwarsebuikspier

Medischenaam

M.tricepssurae(m. gastrocnemiusenm.soleus)

M.gastrocnemius

M.soleus

M.peroneus

M.tibialisanterior

M.tibialisposterior

M.erectorspinae

M.rectusabdominus

M.obliquusexternusabdominus

M.obliquusinternusabdominus

M.transversusabdominus

Afbeelding

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof'Bouwenfunctievan45belangrijkeskeletspieren'.

Spierpijn

Iedereenheeftweleensspierpijngehad.Spierpijnkanverschillendeoorzakenhebben.Somsiseeninfectie ofandereziektedeoorzaakvanspierpijn.Meestalisdeoorzaakde(over)belastingvandespieren.

Spierpijnkanaltijdenshetsportenontstaan.Ditwordt ‘vroegespierpijn’ genoemd.Jeervaartdaneen branderiggevoelinjespieren.Ditwordtveroorzaaktdoorhetontstanemelkzuur.Hethooptzichopinde spier,waardoordeze ‘verzuurt’.Dezenuwuiteinden(sensoren)indespierrakengeprikkeldengevendit branderigegevoel.Deze ‘vroegespierpijn’ komtvooralvoorbijintensieveinspanningen.

‘Verlatespierpijn’ isspierpijndiejena24-48uurnogvoelt.Dezewordtveroorzaaktdoorkleinescheurtjes indespiervezels.Descheurtjeswordenveroorzaaktdoordebelasting,diegroterisgeweestdanwatde spiervezelsaankunnen.Despierendoendanpijnenvoelenslapenstijfaan.Vooralexcentrischecontracties kunnendezevormvanspierpijnveroorzaken.Dezevormvanspierpijnhoeftnietslechttezijn.Naeen trainingofinspanninggaathetlichaamde ‘beschadigde’ spiervezelsherstellen.

Bijspierpijnisnoggeensprakevanspierscheuring.Bijspierscheuringissprakevaneenheleofgedeeltelijke scheuringvandespier.Dithoudtindaterspiervezelszijndoorgescheurd.Erzijndriegradaties:

• Spierverrekking:minderdan10%vandespiervezelsisgescheurd.Indespierisnauwelijkseendefect tevoelen.Despierwordtpijnlijkenstijf.

• Zweepslag:meerdan10%vandespiervezelsisgescheurd.Jevoelteendefectindespier.Meestalvoel jeeenholteofeenextremezwelling.

• Spierscheuring:100%vandespiervezelsisgescheurd.Erisgeencontactmeertussenbeide spieruiteinden.Ditisgoedvoelbaareneennormalespierfunctieisuitgesloten.

Opdracht2 Indelingvandegewrichten

Gewrichtenkunjeopverschillendemanierenindelen.Noteertweemogelijkeindelingen.

Opdracht3 Belangrijkstespierenengewrichtenvan jeeigensport

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Noteerdebelangrijkstespierenengewrichtendieeenrolspelenbijjouwtakvansport.Eventueelkunje dezeopdrachtsamenmakenmetiemandmetdezelfdetakvansport.

2.3Bewegingsanalyse

Bewegingenhoudingeninsportsituaties

Totnutoeleerdenwedebasisvandeanatomie:hetskelet,debewegingendiegewrichtenkunnenmaken endespierenmethunbenamingen.Maaromdatonzefocusopbewegingssituatiesisgericht,willenwe dezekennisooktoespitsenopsport.Eenvoudigisdatechterniet.Omeenbewegingtekunnenmaken,zijn uiteraardspierennodigdiedebewegingzelfrealiseren:debewegingsspieren.Tegelijkertijdzullenerspieren actiefmoetenzijnomeenhoudingvasttehouden:de houdingsspieren.Dehouding-enbewegingsspieren moetenzeernauwkeurigwordenaangestuurddoorhetzenuwstelsel,andersontstaateenfoutebeweging oftechniek.

Alsvoorbeelddeanalysevandrieeenvoudigebewegingen.

Lopen

Bewegingsspieren:debewegingvanhetafzetbeenzorgtvoordeverplaatsingvanhetlichaam.Hetafzetbeen wordtsteedsgestrektindegewrichtenvanenkel,knieenheup.Hiervoorwordenbewegingsspiereningezet. Zewerkendanconcentrisch.Zeoverwinnendebelasting.Devolgendespierenzijnactief:

• enkelgewricht:plantairflexie(strekkenvandevoet)doorkuitspieren(m.tricepssurae=m.gastrocnemius enm.soleus)

COPYRIGHTBOOM

• kniegewricht:strekkingdoorkniestrekspieren(m.quadricesfemoris=m.rectusFemoris,m.vastus lateralis,m.vastusmedialis,m.vastusintermedius)

• heupgewricht:heupstrekkendoorheupstrekspieren(m.gluteusmaximus,hamstrings=m.biceps femoris,m.semitendinosus,m.semim.embraniosus).

Hetlandingsbeenmoetervoorzorgendatdelandingdelooptechnieknietzalverstoren.Omdatterealiseren zullenspierendebelastingmoetenafremmendoormiddelvanexcentrischespierwerkinginvooralhet knie-enheupgewricht.Dekniestrekkersendeheupstrekkerswerkenexcentrisch.

Houdingsspieren:alsdebenenbeurtelingsnaarvoorennaarachterwordengeduwd,zalhetbekkenwillen meebewegen.Datzounietmoetengebeuren.Wemoetentijdensdebeenactieshetbekkenonbeweeglijk maken.Datgebeurtdoortweespiergroepenbeurtelingsaantespannen:derugstrekspier(M.Erector Spinae)endevierbuikspieren.Beidespiergroepenwerkendaarbijstatisch.Indesportnoemenwedit ‘core stability’.

Wielrennen:bewegingsspierenduwenhetpedaalomlaag

• kniestrekkers(m.quadricepsfemoris)

• heupstrekkers(m.gluteusmaximusenhamstrings)

• houdingsspierenhoudenhetbekkenendevoetineenvastepositie

• derugstrekspieren(m.erectorspinae),devierbuikspierenendekuitspieren(m.tricepssurae).

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-woman-cyclist-riding-road-bicycle-1494195692

Afzetzwemstart

Bewegingsspierenzorgenvoordestrekactievanbeidebenen,waarbijookdearmennaarvorenbewegen.

Kuitspierenstrekkendevoeten.Verderwordenkniestrekkers,heupstrekkers,schouderspierenen elleboogstrekkersingezet.Rugstrekspierenstrekkenderomp.

Houdingsspierenzorgenervoordathetbekkengeenongewenstebewegingmaakt:corestability.

Leesdeverdiepingsstof ‘Trainindriebewegingsvlakken,voorkomblessures'

Opdracht4 Analysekniebuigingen

Bekijkdefoto.Analyseerdebewegingvanlinksnaarrechtsdoordebewegingentebenoemenmetde Nederlandseenmedischeterm.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kniegewricht

a. Hoeheetdebeweging?

b. Zullendespierenvandekniehiereenoverwinnendeofeenafremmendewerkingvertonen?

c. Hoewordtzo’nspierwerkinggenoemd?

Heupgewricht

d. Hoeheetdebeweging?

e. Zullendespierenvandeheuphiereenoverwinnendeofeenafremmendewerkingvertonen?

f. Welkespierenkunnendatrealiseren?

Rompenwervelkolombijdehelebeweging

g. Hethoofdblijfttijdensdebewegingkeurigrechtop.Wordtdatgerealiseerddoorspierendiezorgen vooranteversieofvoorretroversievandehalswervelkolom?

h. Welkespierenzorgenervoordatderompnietvoorovervalttijdensdekniebuiging?

Opdracht5 Analysevandestart

Deatletenzijnnu0,8secondenonderwegtijdenshunwedstrijdoverde100meter.Erzijnnualminimale verschillentussendeatletenontstaan.Jezouereenranglijstvankunnenmaken:wieligtvooropenwie ligtachteraan?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Welketweefysiologischeverschillenzoudendeoorzaakvanhetverschilkunnenzijn?

b. Welkeoorzaakkangevondenwordenalswekijkennaarhetspiervezeltype?

c. Hoekomendezeatletenaanhunenergietijdensdeeerste0,8seconden?

d. Wathebjealstraineraandezekennis?

Opdracht6 Analysekogelstoten

Deatleteopdefotoismethaarlaatstefasevandekogelstootactiebezig:deafworp.Zezalhaarbeide benennogstrekken,haarbovenarmnaarvorenbewegenenuitstrekkenenhaarrompdraaien.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Welkebottenzullennogbewogenworden?

b. Welkegewrichtenzijnbijdezeactiebetrokken?

c. Welkebewegingenzullenindezegewrichtenwordengemaakt?

d. Gavoordezegewrichtennawelkespiergroependezeactiezullenmoetenondersteunen.

e. Wathebjealstraineraandezekennis?

Opdracht7 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jehebtbasiskennisvansportanatomie. 1. Jekuntdebelangrijkstegewrichtenenspierenbeschrijven. 2. Jekunteenbeschrijvinggevenvandeindelingvandegewrichten. 3. Jekunteenbewegingsanalysevaneenveelvoorkomendebeweginguitvoering. 4. Jekuntdekennisvansportanatomietoepassenbijhetwerkals trainer-coach/instructeur. 5.

2.4Verdiepingsstof-Sportmedischenamenvoor bewegingen

• flexie=buigenvanknie,elleboog,vingersentenen

• lateroflexie=zijwaartsbuigenvanderomp

• retroflexie=achteroverbuigenvanderomp,achterwaartsheffenvanarmenenbenen

• anteflexie=vooroverbuigenvanderomp,voorwaartsheffenvanarmenenbenen

• plantairflexie=strekkenvandevoet(spitsstand)

• palmairflexie=buigeninderichtingvandehandpalm

• dorsaalflexie=buigenvanderuginderichtingvandehand-envoetrug

• rotatie=draaiing

• endorotatie=binnenwaartsedraaiing

• exorotatie=buitenwaartsedraaiing

• elevatie=heffenvanschouderbladensleutelbeen

• abductie=(zijwaarts)afvoeren

• radiaalabductie=zijwaartsbuigenvandepolsnaardeduim

• ulnairabductie=zijwaartsbuigenvandepolsnaardepink

• adductie=(zijwaarts)aanvoeren

• extensie=strekkenvanknie,elleboog,vingersentenen

• pronatie=voetenschuinnaarbuitendraaienenhandennaarachterdraaien

• torsie=draaienvandewervelkolom

• depressie=schouderbladomlaagbewegen

• protractie=schouderbladenvanelkaarafbewegen

• retractie=schouderbladennaarelkaartoebewegen.

2.5Verdiepingsstof-Bouwenfunctievan45 skeletspieren

Spierenvoordearm

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BEROEPSONDERWIJS

Opmerking Bewegingen Origo(O)enInsertie(I) Spiernaam

1.m.deltoideus

2.M.pectoralismajor

O: clavicula acromion scapula

I: zijkanthumerus

O: clavicula sternum costae

I: humerus

3.M.latissimusdorsi

O: ossacrum osilium wervelkolom costae9-12

I: humerus

Tr.as:ante-en retroflexie

Sag.as:ab-enadductie

L.as:endo-enexorotatie

Tr.as:anteflexie

Sag.as:abductie

L.as:endorotatie

Tr.as:retroflexie

Sag.as:adductie

L.as:endorotatie

Agonistbijalle bewegingen,behalve vooradductie(synergist)

Agonistbijalle bewegingen

Agonistbijalle bewegingen

4.M.bicepsbrachii

5.M.tricepsbrachii

O: tweekoppenaan scapula

I: radius

6.M.coracobrachialis

O: tweekoppenaan humerus éénkopaanscapula

I: ulnakopje(olecranon)

O: scapula

I: humerusbovenelleboog

7.M.brachialis

O: humerus

I: ulnabovenpols

8.M.brachioradialis

9.M.supraspinatis

Schoudergewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:abductie

L.as:endorotatie

Ellebooggewricht: Tr.as:flexie

L.as:supinatie

Schoudergewricht: Tr.as:retroflexie

Sag.as:adductie

L.as:exorotatie

Ellebooggewricht: Tr.as:extensie

Schoudergewricht: Tr.as:anteflexie

Ellebooggewricht:kan zowelpronatieals supinatieondersteunen

Ellebooggewricht: Tr.as:flexie

Biarticulairespier

Agonistvoordeelleboogbewegingen

Flexie,vooralbij supinatiestand

Synergistvoor bewegingenvandearm

Biarticulairespier

Agonistvoorde elleboogextensie

Synergistvoor bewegingenvandearm

Synergist

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

10.M.infraspinatis

O: humerus

I: radiusbovenpols

O: spinascapulae

I: schouderkopen schouderkapsel

O: spinascapulae

I: schouderkopen schouderkapsel

Ellebooggewricht: Tr.as:flexie

Flexievooralbij geproneerdeonderarm

Flexie,vooralbij onderarminstand tussenpronatieen supinatiein

Schoudergewricht: Sag.as:abductie

Synergistbijalle bewegingenvandearm

Voorkomthetinknellen vanhetschouderkapsel

Schoudergewricht: L.as:exorotatie

Synergistbijalle bewegingenvandearm

Voorkomthetinknellen vanhetschouderkapsel

11.M.subscapularis

12.M.teresmajor

13.M.teresminor

O: scapulabinnenzijde

I: humerus

O: scapulaonderstepunt

I: humerus

O: scapulaonderstepunt

Schoudergewricht: L.as:endorotatie

Schoudergewricht:

Tr.as:retroflexie

Sag.as:adductie

L.as:endorotatie

Schoudergewricht: L.as:endorotatie

Opmerking

Synergistbijalle bewegingenvandearm

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Synergist

Dem.teresmajorligt lagerdandem.tmres Minor.

Synergist

Despierligtbovendem. teresmajor. I: humerus

Spierenvoordescapulaenclavicula Opmerking

14.M.trapezius

15.rhomboïdeusspieren

O: hoofd wervelkolom: C-7totenmetTH-12

I: claviculaterhoogtevan schouder

Hoofd:

Tr.as:retroflexie

Sag.as:lateroflexie L.as:torsie

scapulaenclavicula

elevatiedoorbovenste deel

depressiedooronderste deel retractiedoorhelespier

Agonistvooralle bewegingenvanhoofd enschoudergordel

16.M.pectoralisminor

O: halswervels6-7 borstwervels1-4

I: scapulabinnenrand

O: costa2-5

I: scapula

17.M.levatorscapulae

O: C-1totenmetC-4

I: scapula

Scapula: retractie elevatie mediorotatie

Scapula: protractie

Bestaatuit:

• m.rhomboideus minor

• m.rhomboideus major.

Synergist

Scapula: elevatie

Synergist

18.M.serratusanterior

Origo(O)enInsertie(I)

O: costa1-9

I: buitensterandscapula

Beenspieren

Origo(O)enInsertie(I) Spiernaam

19.M.gluteusmaximus

20.M.gluteusmedius

O: osiliumachter ossacrum

I: femur

O: osiliumzijkant

I: femurzijkant

21.M.gluteusminimus

M.quadricepsfemoris:

22.M.rectusfemoris

23.M.vastusmedialis

24.M.vastuslateralis

25.M.vastusintermedius

O: osilium ossacrum

I: femur

O: osilium:22 femur:23,24,25

I: tibiavoorzijdeonderde knie(tuberositastibiae)

Bewegingen

Scapula: protractiealledelen laterorotatieonderste deel detractieonderstedeel

Bewegingen

Heupgewricht: Tr.as:retroflexie

Sag.as:abductie

L.as:exorotatie

Heupgewricht:

Tr.as: anteflexie (voorstevezels) retroflexie(achterste vezels)

Sag.as:abductie L.as:exorotatie (achterstevezels) endorotatie(voorste vezels)

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:abductie L.as:endorotatie

Heupgewricht: 22

Tr.as:anteflexie

Kniegewricht: Tr.as:extensie(22-25)

Opmerking

Agonistvoorprotractie

Bedektdeflankvande romp

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opmerking

Agonist

Veroorzaaktookeen sterkebekkenkanteling

Kanhetbekkengoed fixeren

Synergist

Agonist

M.rectusemoris: biarticulair

Agonistvoorextensievan deknie

Synergistvooranteversie

M.vastusintermedius ligtonderm.rectus femorisentussenm. vastuslateralisenm. vastusmedialisin.

26.M.bicepsfemoris

27.M.semimembranosus

28.M.semitendinosus

29.M.tensorfasciae latae

Origo(O)enInsertie(I)

O: zitbeenknobbelvanhet osischii

I: tibia(achter) binnenkant:26 tibiabuitenkant:27,28

O: bekkenrandvanosilium

I: peesplaatbuitenzijde bovenbeen

30.M.sartorius

31.M.gracilis

32. M.adductorlongus

33.M.adductorbrevis

O: bekkenrandvoorzijde

Bewegingen

Heupgewricht: Tr.as:retroflexie

Kniegewricht: Tr.as:flexie

L.as:endorotatie

26,27 exorotatie28

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:abductie

L.as:endorotatie

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

L.as:exorotatie

Opmerking

Allespieren:biarticulair

Draaibewegingenvande knie,alleenmogelijkbij eengebogenknie

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Agonist

Gelegenaanzijkantvan heupgewrichten bovenbeen

Biarticulairespier

Synergistvoorheup-en kniebewegingen I: binnenzijdetibiabijknieKniegewricht: Tr.as:flexie

O: ospubis I: binnenzijdetibiabijknie

O: ospubis I: femur

O: ospubis I: femur

34.M.adductormagnus

L.as:endorotatie

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:adductie

L.as:endorotatie

Kniegewricht: L.as:endorotatie

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:adductie

L.as:exorotatie

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Sag.as:adductie

L.as:exorotatie

Biarticulairespier.

Synergist

Slankespierbevindtzich aandebinnenzijdevan hetbovenbeen.

Degroepvandrie adductorenzijnalle monoarticulair.

Voordetransversaleas zijnm.adductor longus/brevis antagonistenvanm. adductormagnus.

O: ospubis

I: femur

35.M.iliopsoas

O: osilium

I: femurbinnenzijde

Heupgewricht: Tr.as:retroflexie

Sag.as:adductie

L.as:exorotatie

Heupgewricht: Tr.as:anteflexie

Adductorenliggen slechtsvooreendeelaan deoppervlakte.

Agonistvooradductie

Agonist

Veroorzaaktookeen bekkenkanteling (voorover)

M.tricepsSurae

36.M.gastrocnemius

37.M.soleus

38.Peroneusspieren

Origo(O)enInsertie(I)

O: onderzijdefemur:36 achterzijdetibia37

I: calcaneus

Bewegingen

Kniegewricht: 36

Tr.as:flexie

Enkel:36en37

BSG:plantairflexie

Opmerking

M.tricepsSuraeheeftde achillespeesals gemeenschappelijkeeindpees.

Agonistvoor plantairflexie

M.soleusligtonderm. gastrocnemius.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

39.M.tibialisanterior

40.M.tibialisposterior

O: fibulakopje

I: buitenzijdemiddenvoet

O: tibiavoorzijde

I: binnenzijdemiddenvoet

O: tibiaachterzijde

I: voetwortelen middenvoetonderzijde

Romp-enbekkenspieren

BSG:plantairflexie

OSG:pronatie

Enkelgewricht: BSG:plantairflexie OSG:pronatie

Enkelgewricht: BSG:plantairflexie OSG:supinatie

Bewegingen Origo(O)enInsertie(I) Spiernaam

41.M.erectorspinae

Globaalgezientussen

O: achterhoofd

I: ossacrum

Wervelkolom:

Tr.as:retroflexie (agonist)

Sag.as:lateroflexie (synergist)

L.as:torsie(synergist)

Dezegroepbevatdrie spieren.

Gelegenaande buitenzijde,tegende fibula

Gelegenonderdem. tricepssurae

Opmerking

Groepvanzeerveel spieren,gelegenaan diversedelenvande wervelkolom

Ookverantwoordelijk voorhetrechtophouden vanderompdoor statischewerking

Buikspieren:

42: O: sternum,ondersteribben

42:

Tr.as:anteflexie

Sag.as:lateroflexie

Opmerking

Agonistvoorallefuncties

42.M.rectusabdominus 43en44zijnelkaars antagonistbijtorsieen lateroflexie.

43.M.obliquusaxternus abdominus

44.M.obliquusinternus abdominus

45.M.transversus Abdominus

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

I: ospubis

43:vanbuitenkantromp naarbinnenzijdebekken enpeesplaat(lineaalba)

44:omgekeerdt.o.v.43

45:vanbuitenzijde ribbenenbekkennaar lineaalba

43en44: Tr.as:anteflexie

Sag.as:lateroflexie

L.as:torsie

45: verhoogtdrukin buikholte

trektbuikwandnaar achter

45isgeenspiervoor bewegingen,maarvoor persfuncties.

45isdediepste buikspier.

2.6Verdiepingsstof-Trainindrie bewegingsvlakken,voorkomblessures

Lunges,squats,benchpresses,hardlopen,fietsen,overheadsquats,push-ups Veeloefeningenbinnen ofbuitendesportschoolvindeninmaaréénrichtingplaats.Tochkunnenbewegingeningedeeldworden indriebewegingsvlakken.Hetiszelfsbelangrijkominaldezevlakkentetrainen.Maarwaaromisdat?

Inhoudsopgave

• Driedimensionaalbewegen

• Inéénvlaktrainen

• Watzijnbewegingsvlakken?

• Watzijnbewegingsassen?

• Creëereen3D-trainingsprogramma

Driedimensionaalbewegen

Onslichaamisnietgemaaktoméén-dimensionaaltebewegen.Alsdatzozouzijn,kondenwenietover onzeschouderheenkijkenbijhetzienvaneenmooieautodievoorbijrijdt.Ofsnelopzijstappenalsiemand bijnategenonsaanloopt.Ofjenuuitbedstapt,boodschappendoetofaanhetavondetenzitmetjegezin: jebeweegtjelichaamindriebewegingsvlakken.Deheledagdoor.

Inéénvlaktrainen

Wanneerjeinmaaréénvlaktraintliggenondermeerenkelverstuikingenenhetscheurenvankniebanden opdeloer.Jelichaamisimmersnietgewendomvanrichtingteveranderen.Klinktlogischtoch?Door krachtensouplesseoptebouweninallevlakkenkunjeblessuresbetervoorkomen.Methettraineninde driebewegingsvlakkenbereidjejelichaambetervoorophetalledaagseleven.Maarookopsporten beweging.Belangrijkdusomeenbewegingsprogrammaoptestellenwaarinallebewegingsvlakken terugkomen.

Watzijnbewegingsvlakken?

Ommobiliteitendebewegingenvanhetmenselijklichaambetertebegrijpenhebbenwedezeindrie vlakkeningedeeld:hetsagittalevlak,hettransversalevlakenhetfrontalevlak.Hetisbelangrijkomindeze bewegingsvlakkentetrainen.Loaded(metgewicht),maarookunloaded(zondergewicht).Moetjeoefeningen diezichopslechtséénspierofspiergroeprichtendanuitsluiten?Neehoor.Somskanhetvanbelangzijn omeendeelvandeketenteversterken.Maaralleenmeteen multiplanaire aanpakverbeterjemobiliteit. Oftewel,traininallevlakken.Maarhoeziendiebewegingsvlakkenernupreciesuit?

• Sagittalevlak

Hetsagittalevlakverdeelthetmenselijklichaaminlinksenrechts.Hetomvatallebewegingenwaarbij lichaamsdelenomhoogenomlaagbewegennaastofvoorhetlichaam.Denkaanmarcherenopde plaats.Maarooklopen,hetdoenvanlunges,rennenofspringen.Kortom,bewegingenalsflexie(buigen vaneengewricht)enextensie(strekkenvaneengewricht)vindenplaatsinhetsagittalevlak.

• Frontalevlak

Hetfrontalevlakdeelthetlichaaminvoorenachterin.Hetomvatallebewegingenwaarbij lichaamsdelenvanhetlichaamafbewegen(abductie).Ofnaarhetlichaamtoebewegen(adductie). Denkaanjumpingjacks.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

• Transversalevlak

Hettransversaleofhorizontalevlakverdeelthetlichaaminbovenenonder.Hetomvatalleroterende bewegingen.Hetafslaanvaneengolfbalbijvoorbeeld.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Watzijnbewegingsassen?

Bijdevlakkenhorenookbewegingsassen,namelijk:

• Longitudinaleas

Delongitudinaleasbevindtlooptdoorhettransversalevlak.Dankzijdezeaskanhetmenselijklichaam onderandereroteren.Gedurendeeensprongbijvoorbeeld.Denkaaneenkunstschaatserdieinde luchteenpirouetteuitvoert.OfeentwistuitonsboekFunctionalYoga:fysiekenmentaalfit.

• Transversaleas

Detransversaleaslooptdoorhetsagittalevlakwordtaangesprokenbijbijvoorbeeldhetdoenvan strekkingenofbuigingen.Oftewel:flexieenextensie.

• Sagittaleas

Dezeaslooptdoorhetfrontalevlak,vandeachter-naardevoorzijdevanhetlichaam.Hetmaakt bijvoorbeeldabductieenadductiemogelijk.

Creëereen3D-trainingsprogramma

Hetmenselijklichaamkandusinveelcomplexerichtingenbewegen.Slechtszeldentrainenwealle beschikbarebewegingsvlakken.Hettransversalevlakontbreektvaakvrijwelgeheel.Beperktrainingen niettoteensetvanoefeningenbinnenéénvlakofas.Zokunjeblessuresvoorkomen.

BinnenYogabilityintegrerenwededriebewegingsvlakkendaarom.Wenoemenhetconceptookweleen functioneel3D-trainingsprogramma.Hiermeebereidjehetlichaamvoorophetdagelijkselevenénsportieve activiteiten.

Bron:https://www.yogability.nl/bewegingsvlakken-en-bewegingsassen-uitgelegd/

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA3 FYSIOLOGIEENTRAININGSLEER

Inhoudthema

• Werkingvandespieren

• Hetzenuwstelsel

• Indicatorenvandegezondheid

• Trainingsvormen

• Energieuithetlichaam

• Trainingvandeenergiesystemen

• Trainingswetmatigheden

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Elkebewegingdiejemaakt,wordtveroorzaaktdooreensamentrekkingvaneenofmeerderespieren.Je lichaambestaatuitenormveelspierendiedoorhetzenuwstelselwordenaangestuurdenzometelkaar kunnensamenwerken.Inditthemaleerjehoedespiereninhetlichaamwerken.Dewerkingvandespieren wordtookweldefysiologievandespierengenoemd.Allespiereninhetlichaamwordenaangestuurddoor zenuwen,diemetdehersenenverbondenzijn.Dezenuwenlopendoorhethelelichaamenvormensamen hetzenuwstelsel.

Doorjespierentetrainen,wordenzesterker.Ookkunnenjespierenbepaaldebewegingenaanleren,die zenaeentijdjekunnen ‘onthouden’.Datheethetmotorischgeheugen.Welkeverschillendesoorten trainingenerzijn,leerjeindithoofdstuk.Omvaneentrainingteherstellen,isrustbelangrijk.Naeenzware trainingkunjeflinkespierpijnhebben.Daaromleerjeookwaaromrustbelangrijkisenwathetverschilis tussenactieveentotalerust.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Fysiologieentrainingsleer'heeftvooraltemakenmetdewerkprocessen:

• P5-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelenvast

• P5-K1-W2:StelteenSB-programmaop

• P5-K1-W3:Verzorgttrainingenofinstructies

Leerdoelen

• Jekuntdewerkingvandespiereninhetmenselijklichaambeschrijvenenditvertalennaardepraktijk.

• Jekuntbelangrijkeindicatorenvangezondheidbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• Jekunthetzenuwstelselbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• Jekunthetbelangvantrainingbinnendefysiologiebeschrijven.

• Jekunteenaantalsoortentrainingbinnendefysiologiebeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.1Casus

Opdracht1 Casus

Spierenzijnnaastdevitaleorganen(hethart,denieren,deleverendelongen)misschienwelhet allerbelangrijkstomtekunnenbewegen.Metbewegenwordtdannietspecifieksportenbedoeldmaarzelfs hetoptillenvaneenkoffiebekertjeisalbewegen.SMA(SpinaleMusculaireAtrofie)iseenernstigespierziekte diejongekinderenkunnenervenvanhunouders.Dezespierziektekenmerktzichdoordatdezekinderen hetzogenaamdeSMN1-genmissen.Ditleidtvervolgenstoteentekortaaneeneiwitdatnodigisomde zenuweninhetruggenmergtelatenwerken.Hierdoorstervenhunspierensteedsverderafkunnenzijzich steedsmindergoedbewegen.Erisgelukkigwelnieuwehoopvoordezekinderenomdatersteedsmeer medicijnenopdemarktkomendiehelpenbijdezespierziekte.Guus(10)iszoeenkindmetdezespierziekte. HijisambassadeurvanSpierenvoorSpierenenkrijgtzoeenmedicijnwathemhelptmetzijnspierziekte. Kijkendooknaardezezeldzamespierziekteziejehoebelangrijkhetisdatjegoedwerkendespieren(en aansturingvandezespieren)hebtomtekunnenbewegen.Kennisoverdewerkingervanenhoeje verschillendespierenkunttrainenzijndanookvanessentieelbelangbinnendetrainingsleer.

Bekijkhetfilmpje'Kind-ambassadeurGuus'.

Kennis

a. Aanwelkespierendenkjealshetgaatoversporten?Komenermeteenbepaaldespiereninjeopdie belangrijkzijnbijveelverschillendesporten?

b. Waaromzijngoedwerkendespierenbelangrijkomtekunnenbewegen?

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.2Werkingvandespieren

Spieren

Bijelkebewegingdiejemaakt,wordenjespierenaanhetwerkgezet.Zogebruikjetijdenshetlachenwel 15spiereninjegezicht,maarookdespiereninjebuikenmiddenrif.Tijdenshethardlopengebruikje uiteraarddespiereninjebenen,maarookdieinjearmenenromp.Spierenzorgenvoorbewegingvan gewrichten,enzonderspierenzoujedusnietkunnenbewegen.Intotaalbevathetmenselijklichaammeer dan600spieren.Bijmensendieveelsporten,ontwikkelendespierenzichenwordenzegroter,maarde hoeveelheidspierenneemtniettoe.Iemanddieveelsport,heeftdusevenveelspierenalsiemanddieweinig sport.

Indezeparagraafleerjeallesoverdewerkingvanspieren.Jeleerthoespierenkunnensamentrekkenen ontspannen,enwatdefunctievanspierenis.Jeleertookallesoverdeverschillendesoortenspieren.Ook leerjehoespierenkunnengroeien(hypertrofie),enwaterkangebeurenwaardoordespiermassajuist afneemt(atrofie).

Algemenewerkingspieren

Spierenbewegendoordatzesamentrekkenenweerontspannen.Ombijvoorbeeldjehandnaarjeschouder tebewegen,moetjebicepssamentrekken,enontspantjetriceps.Alsjejearmvervolgensweerwiltstrekken, moetjetricepssamentrekken,enontspantdebiceps.Jekuntspierenookzienalstouwtjesdieergensaan vastzitten.Dooraandetouwtjestetrekken,ofzejuisttelatenvieren,beweegtjelichaam.Hetsamentrekken vaneenspierwordtookwel contractie genoemd.Erzijndriesoortencontractievaneenspier:

• Concentrischecontractie:despierspantaanenverkort.Ditgebeurtbijvoorbeeldbijhetomhoog brengenvaneengewicht,wanneerjeeenbicepcurlmaakt.Inhetvoorbeeldvanhettouwtjekanjedit zienalsaanhettouwtjetrekken.

• Isometrischecontractie:despierlevertkracht,zonderdaterbewegingvandespierplaatsvindt.Dit gebeurtbijhetstilhoudenvaneengewicht,bijvoorbeeldmeteengebogenarm.Hierbijblijftdelengte vanhettouwtjehetzelfde,maarditkostwelkracht.

• Excentrischecontractie:despierlevertkrachtenrektuit.Ditgebeurtbijhetomlaagbrengenvaneen gewicht,bijvoorbeelddeneerwaartsebewegingnaeenbicepcurl.Jekuntditookzienalshetlaten vierenvaneentouwtje.

BEROEPSONDERWIJS

Bekijkhetfilmpje'Bouwenwerkingvanspieren'.

Verschillendesoortenspieren

Hetmenselijklichaambestaatuitverschillendesoortenspieren.Kortgezegdzijnerdriesoorten spierweefsels:spierweefselomhetskelettebewegen,spierweefselomhethartaantesturen,enspierweefsel voordebewegingvandeorganen.Dezedriesoortenspierweefselwordenhierondertoegelicht.

Dwarsgestreeptspierweefsel

Dwarsgestreeptspierweefselisbelangrijkvoorhetbewegenvanhetskelet.Ditspierweefselkunnenwij bewustaansturen.Wijkunnenonzearmenbijvoorbeeldbewegenwanneerwijwillen.Hetdwarsgestreept spierweefselzitmetpezenaanhetskeletvast.Erzijntweesoortendwarsgestreeptspierweefsel.Type1 zijndelangzamespiervezels.Dezewordenvooralgebruiktvoorhetuithoudingsvermogen.Type1vezels trekkenlangzaamsamenenzijnnietkrachtig.Type2vezelszijndesnellespiervezels.Dezewordenvooral gebruiktvoorkortemaarkrachtigeaanspanningen,zoalssprinten.

Gladspierweefsel

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gladspierweefselisbelangrijkbijdebewegingvandebloedvaten,organenenhetspijsverteringskanaal. Ditspierweefselkunnenwijnietbewustaansturen.Jekuntbijvoorbeeldnietbewustzelfjedarmen aanspannenofontspannen.Hetzorgtmetbehulpvangolfachtigebewegingenervoordatonsvoedseldoor hetspijsverteringskanaalwordtvervoerd,enhetbloeddoordebloedvaten.

Hartspierweefsel

Hartspierweefselisbelangrijkvoorhetfunctionerenvanhethart.Doorhetaanspannenenontspannenin eenritmewordthetbloedviajehartdoorhetlichaamgepompt.Hethartspierweefselkunnenwijookniet bewustaansturen.

Jeweetnuopwelkemanierenjespierenkunnensamentrekken,enwelkesoortenspierweefselerzijn.Het isookbelangrijkomtewetenhoeeenspierpreciesinelkaarzitenhoedieisopgebouwd.Ditheetde anatomievandespier.Hetgaathierbijomhetdwarsgestreeptspierweefsel,dusallespierendiehelpen omhetskelettebewegen.Dezespierenzittenverpaktindriesoortenbindweefsel. Bindweefsel iseenvan desoortenweefselwaaruithetlichaamisopgebouwd.

• Epimysium:ditvliesbevindtzichomdehelespierenzorgtvoorscheidingvanspierenomliggende weefselsenorganen.

• Perimysium:dezebindweefselvezelsverdelendespiereninspierbundels.

• Endomysium:ditbindweefselomvatalleindividuelespiervezels.

Aanhetuiteindevandespierkomenallevezelsvandezedrielagensamenenvormenzeeenbundel:de pees.Depezenverbindendespierenmethetskelet.Jebiceps,bijvoorbeeld,isdoordebicepspeesverbonden metdebovenarm.Eenspierisaltijdopminimaaltweeplekkenmethetskeletverbonden.

Spierenbestaandusuitspierbundels,dieweerbestaanuitspiervezels.Elkespiervezelwordtaangestuurd doormotorischezenuwen. ‘Motorisch’ betekentbeweging:dezezenuwenzorgenerdusvoordateenspier eenbewegingkanmaken.Eenspiervezelbestaatuitkleine ‘contractie-eenheden’:onderdelenvandespier dieervoorzorgendatdespierkansamentrekken.Dezecontractie-eenhedenheten myofibrillen.Elke spiervezelbevat100-1000myofibrillen.Eenmyofibrilbestaatuittweedelen:actineenmyosine.Ditzijn eiwittendielangselkaarbewegen,enerzovoorzorgendateenspiersamentrektenweerontspant.

Graagrechtenaanvragen.Titeluitdeafbeeldinghalenenroodkadermagweg.Bron: https://biologielessen.nl/index.php/dna-13/504-spieren Opbouwvandespieren.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Soortenspiervezels

Zoalsjeeerderhebtkunnenlezen,bestaandeskeletspierenuittweesoortenspiervezels:type1entype2. Detype1-vezelswordenookweldelangzamespiervezelsgenoemd.Dezespiervezelstrekkenlangzaam samenenhebbeneengrootuithoudingsvermogen.Voorbijvoorbeeldhetstabiliserenvanjehoudingals jelangrechtopstaat,komendezespiervezelsgoedvanpas.Detype2-vezelstrekkensnelenkrachtig samen,maarrakenooksneluitgeput.Dezespiervezelskomenjuistvanpasbijde50metersprint.Hieronder leerjemeeroverdetweesoortenspiervezels.

Type1

Detype1-vezelshebbeneengrootuithoudingsvermogen,maardaarvoorhebbenzewelenergienodig. Daarombevattendetype1-spiervezelsveelbloedvaatjes.Bloedbevatzuurstof,enhetzuurstofzorgtervoor datdespiernieuweenergiekanaanmaken.Doordatdezespiervezelslangkunnenwerkenzondervermoeid teraken,zijnzebijvoorbeeldnuttigbijhetbehoudvanhetpostuur.Ookzorgendezespiervezelservoor datjekleine,repetitievebewegingenkuntmaken,dieweinigenergiekosten.Denkbijvoorbeeldaanhet typenopeencomputer.

Type2

Detype2-spiervezelskunnenwordenverdeeldintweecategorieën:type2A-vezelsentype2B-vezels.

Type2A

Detype2A-vezelswordenookweldegemiddeldespiervezelsgenoemd,omdatzetussendelangzame(type 1)ensnelle(type2B)vezelsinzitten.Detype2A-vezelskunnenrelatiefsnelenergieproduceren,endaardoor snellersamentrekkendandetype1-vezels.Daarbijrakenzenietsneluitgeput.Detype2A-vezelsworden gebruiktvoorbewegingenalswandelenenfietsenopeenrustigtempo.Eenmarathonloperheeft bijvoorbeeldveeltype2A-vezels,omeenlangeafstandtekunnenrennen.

Type2B

Detype2B-vezelskunnenhetsnelstsamentrekkenvandedriespiervezeltypen.Doordatdezespiervezels zosnelsamentrekken,iserteweinigtijdomnieuwbloedaantevoeren,enoudbloedwegtevoeren. Bloedtoevoerzorgtervoordaternieuwbloedbijdespierkomt,enalsdatnietgebeurt,ontstaater zuurstofgebrekindespier.Hierdoorverzuurtdespier,enverliesthijkracht.Denkmaaraandeverzuurde bovenbenendiejevoeltalsjehardeensteileheuvelopfietst.Detype2B-spiervezelswordengebruiktvoor korte,explosievebewegingen,zoalseenkortesprintofeenzwarelift.Eengoedvoorbeeldisbijvoorbeeld UsainBolt,dieveeltype2B-vezelsheeftomzohardmogelijktekunnenrennen.

Overzichtspiervezels

Contractiesnelheid

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Type1:langzaam

Langzaam

Laag Contractiekracht

Vermoeidheids-weerstand

Hypertrofieenatrofie

COPYRIGHTBOOM

Hoog

Type2A:gemiddeld

Type2B:snel

Snel Gemiddeld

Gemiddeld

Gemiddeld

Hoog

Laag

Doorveeltetrainen,kunnenjespierengroeien.Denkmaaraaniemanddieaangewichtheffendoet:hijof zijheeftvaakflinkespieren.Wanneerjeeenlangetijdniettraint,kunnenjespierenafnemen.Ditkanook gebeurenalsjeeenspierziektehebt,enditgebeurtautomatischalsjeouderwordt.Deopbouwvanspieren heetookwel hypertrofie,enhetverliesvanspiermassaheet atrofie.Inditonderdeelleerjehoebeide processenwerken,enwelkeinvloedmensendaarzelfopkunnenuitoefenen.

Hypertrofie

Wienetisbegonnenmeteennieuwesport,zalaanhetbeginveelvooruitgangmerken.Jelichaamraakt gewendaaneennieuwebewegingofprikkel,enpastzichhieraanaan.Ookjespierenrakengewendaan denieuwebelasting.Wiebijvoorbeeldnetbegintmetklimmen,zalaanhetbeginnaelketrainingspierpijn hebben.Naeenaantalwekenkanjelichaambeteromgaanmetdenieuwetraining,entreedtdespierpijn mindervaakop.Naastdatdespierengewendrakenaandenieuwetraining,wordenzeooksterkeren groter.Datheethypertrofie:toenamevanspiermassa.Hypertrofietreedtnietalleenopalsjenetbegint meteensport;jekunterookspecifiekoptrainen.Zozijnsommigekrachtsporten,zoalsgewichtheffen, specifiekgerichtopsterkerwordenenhetopbouwenvanspiermassa.Bijanderesportenkanhetookeen belangrijkbijkomendonderdeelzijn.Denkmaaraaneenwielrennerdiesterkerebenenwil,omharderde bergoptekunnenfietsen.

Debekendstemethodeomhypertrofietecreëren,isdoormiddelvankrachttraining.Wiedaarnetmee begint,zalmetnameindeeerste3tot6maandeneengrotetoenameinkrachtmerken.Eengrootdeelvan dezetoenameistewijtenaanhetleereffectdatoptreedt,omdatjeefficiënterleertommetjekrachtom tegaan.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/muscular-man-woman-hand-on-hip-325508690 Eenmanenvrouwbijwiedehypertrofieduidelijkzichtbaaris.

Hetverschiltussenmannenenvrouwen

Erwordtvaakgedachtdatmannensterkerzijndanvrouwen,endatzemakkelijkerspiermassaopbouwen. Datisechterniethelemaalwaar.Mannenhebben – gemiddeldgenomen – vannaturemeerspiermassa danvrouwen.Deopbouwvanspiermassaisbijmannenenvrouwengelijkquapercentagekracht.

Bijvoorbeeld:Markheeft50kilospiermassa,enSara30.Zevolgenhetzelfdetrainingsprogramma,enhebben bijvoorbeeldbeideneentoenameinspiermassavan10%.DatbetekentdatSara3kilospiermassaaanmaakt, enMark5kilo.Procentueelgezienmakenzedusevenveelspiermassaaan.

Bijhypertrofieneemtdespiermassadustoe,enditkanoptweemanieren:

1.Toenamevanmyofibrillen

2.Toenamevanglycogeenopslag

Toenamemyofibrillen

Zoalsjeeerderinditthemahebtgeleerd,zijndemyofibrillendesamentrekkendeonderdelenvandespier. Hetaantalmyofibrillenkantoenemendoortraining,waardoordespierdusgroeit.

Toenameglycogeenopslag

Deglycogeendiehetlichaamvrijmaaktuitkoolhydraten,kanwordenopgeslagenindespieren.Ditheet de glycogeenopslag.Alsdezeopslagtoeneemt,zaldespierdusookgroeien.

Despiermassakandusoptweemanierentoenemen.Erisvaakveeltraining,gedurendeeenlangetijd, nodigomspiermassaoptebouwen.Denkmaaraanprofessionelebodybuilders,dievaakjarentrainenen gedisciplineerdetenomzichopeenwedstrijdvoortebereiden.Spiergroeikanechterookheeltijdelijk optreden.Hieronderwordendezetweesoortenspiergroei – tijdelijkenlangdurig – toegelicht.

Tijdelijkehypertrofie

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjesport,wordenjespierenaanhetwerkgezet.Vanwegedezeactiviteitisermeerzuurstofenenergie, endusmeerbloednodigindespieren.Ookwanneerjeklaarbentmeteentraining,hebbenjespierennog eentijdjeextrabloednodig,omdeverbruikteenergievoorradenaantevullen.Hierdoornemendespieren toeingroottetijdensendirectnaeentraining,enditeffecthoudteenpaaruuraan.Ditkunjeookeensbij jezelfbekijken:kijkmaareensvoorennaeentrainingindespiegel.Dekansisgrootdatjenadetraining gespierderlijktdanervoor!

Langdurigehypertrofie

Bijlangdurigehypertrofienemendespierendaadwerkelijktoeingrootte,alsgevolgvanlangdurigetraining. Hierbovenzijndetweemanierenvanhypertrofiebeschreven.Dezezorgenervoordatdespierentoenemen indiameter.

Toenamevanspiermassameten

Alsjevantrainenentraininggevenhoudt,danvindjehetwaarschijnlijkookleukomvooruitgangtekunnen meten.Detoenamevanspiermassakunjeopeeneenvoudigemaniermeten.Alsjebijvoorbeeldtrainer/coach bentvaneenatleetdieveelkrachttrainingdoetvoorhetbovenlichaam,kanjedetoenameinspiermassa vandebicepsmeten.Jekuntditdoendoordesportereenspierbaltelatenmaken,endeomtrekvande armophetbreedstepunttemeten.Jekuntdezemetingnaeenpaarmaandenherhalen,enzodetoename inspiermassaopmeten.

Atrofie

Hettegenovergesteldevanhypertrofieisatrofie:verliesvanspiermassa.Ditkanoptredenwanneeriemand langetijdniettraint,bijvoorbeeldvanwegeeenblessure.Ookkandespiermassaafnemenalsgevolgvan eenspierziekte.Totslotneemtdespiermassavannatureafnaarmateiemandouderwordt.Vanafdeleeftijd van30jaarverliestdemensongeveer1procentperjaaraanspieren.Datpercentageneemttoemetleeftijd: op70-jarigeleeftijdishetverliesvanspiermassagemiddeld3tot5procentperjaar.

Wanneereengoedgetraindpersoonmettrainenstoptofdetrainingdrastischvermindert,vindener veranderingenplaatsinzoweldestructuuralsdefunctievandespier.Iemandkanstoppenmettrainen vanwegeeenblessure,ofsimpelwegomdatiemandstoptmetdesport.

• Blessure.Alsgevolgvaneenblessurekanhetgebeurendatiemandeenbepaaldespiervoorlangere tijdnietkangebruiken.Eengoedgetraindesporterdiezijnbeenbreekteninhetgipsmoet,zalsnel eenverliesvanspiermassamerken.Na6wekengipsiszijnofhaarbeenwaarschijnlijkeenstukdunner danhetgezondebeen.Hetnietkunnengebruikenvaneenspierheetimmobilisatie.Indieneenbepaalde spierwordtgeïmmobiliseerd,vindenermeteengroteveranderingenplaats.Deeiwitaanmaakneemt af,wathetprocesvanatrofieingangzet.Despiermassaneemthierbijsnelaf,alsgevolgvantwee factoren.Teneersteneemtdespiermassaafdooratrofie.Tentweedeneemtdespiermassaafdoor afnamevandezenuwactiviteitvandiespier.Alseenspierminderwordtgebruikt,hoeftdieookminder vaaktewordenaangestuurddoorzenuwen.Wanneereenspierafneemt,neemtdedoorsnedevande spiervezelsaf,maarhetaantalspiervezelsniet.

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://www.heraldsun.com.au/news/victoria/matthias-schlitte-has-superhuman-strength-but-in-only-one-arm/news-story/cb4a3758ac1eb17e5f447c454d8f96b3

Duidelijkeatrofieindelinkerarm,alsgevolgvaneenblessure.

• Ophoudenvantraining.Netalsbijimmobilisatie,vindenerindespierengroteveranderingenplaats wanneeriemandstoptmettrainen.Uiteindelijkneemthierdoordespierafindoorsnede.Om krachtverliestevoorkomen,iseenonderhoudstrainingsprogrammanodig.Daarbijdientervoldoende tewordengetraindomdekrachttebehouden,maarwordendeintensiteit,duurenfrequentievande trainingafgebouwd.

Leesdeverdiepingsstof'Diepgangspieren'.

Opdracht2 Werkingensoortenspieren

a. Noemdedrievormenvanspiercontractieenbeschrijfzekort.

b. Welkedriesoortenspierweefselzijner,enwaardienenzevoor?

Opdracht3 Spiervezelsenspieropbouw/-afbraak

a. Skeletspierenbestaanuittweesoortenspiervezels.Maakeenoverzichtvandeeigenschappenper soort,endeverschillentussendetweesoorten.

b. Watishetbelangrijksteverschiltussenhypertrofieenatrofie?

c. Hebjijzelfervaringmethypertrofieofatrofie?Beschrijfditkort.

3.3Hetzenuwstelsel

Opbouwvanhetzenuwstelsel

Inalleswatwedoen,speelthetzenuwstelseleenrol.Hetzorgtvoordeaansturingvanspieren,hetverwerken vanprikkels,hetvoelenvanemoties.Hetzenuwstelselbestaatinhetmenselijklichaamuittweeonderdelen: het centraalzenuwstelsel (CZS)enhet perifeerzenuwstelsel (PZS).

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

Graagrechtenaanvragen.Paarsekadermagweg.Bron: https://www.dwarslaesie.nl/wiki/gevolgen-en-gezondheidsklachten/autonoom-zenuwstelsel/ Hetcentraleenhetperiferezenuwstelsel.

Hetzenuwstelselbestaatuitcellendieprikkelskunnenontvangenenkunnengeleiden.Erbestaandrie typenzenuwcellen:sensorischezenuwcellen,motorischezenuwcellenenschakelcellen.

• Sensorischezenuwcellen:dezecellenzijnverantwoordelijkvoordesensorischeprikkels,oftewelde gevoelsprikkels.Alleswatjevoelt,zoalseenaanraking,warmteofkou,voeljedankzijdezezenuwcellen. Dezecellenbevindenzichbijvoorbeeldindehuid.

• Motorischezenuwcellen:dezecellenzijnverantwoordelijkvoordemotoriek,ofteweldebewegingvan hetmenselijklichaam.Dezecellenbevindenzichindespieren.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Desamenwerkingtussenhetsensorischenmotorischzenuwstelselheetsensomotoriek.Deprikkels diedaarbijhoren,hetensensomotorischeprikkels.

• Schakelcellen:dezezenuwceldientvoordeoverdrachtvaninformatie.Dezecellenbevindenzichenkel indehersenen,hetruggenmergenhetverteringsstelsel.Deschakelcellenontvangeninformatievan sensorischezenuwcellenen/ofandereschakelcellen.Zekunneninformatiedoorgevenaanmotorische zenuwcellenen/ofandereschakelcellen.

Bekijkhetfilmpje'Zenuwstelsel:anatomischeenfunctioneleindeling'.

Centraalzenuwstelsel(CZS)

HetCZSvormthetgrootstedeelvanhetmenselijkzenuwstelsel.Hetbestaatuitdehersenenenhet ruggenmerg.Ditishetdeelvanhetzenuwstelseldatwordtomgevendoor ‘benigweefsel’,oftewelbotten. Dehersenenwordendoordeschedelomgeven,enhetruggenmergdoordenek-enruggenwervels.Zoals elkweefselinhetmenselijklichaamisookhetCZSopgebouwduitcellen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

HetCZSbestaatdusuithetruggenmergendehersenen,ookwelhetbrein.Hetbreinbestaatuitvier onderdelen:

• Cerebrum:dehersensbestaanuittweehersenhelften:delinkerhersenhelftenderechterhersenhelft. Dezevormensamenhetcerebrum.Hierwordenbijnaallelichaamsprocessengereguleerd:denken, zien,spreken,voelen,ruikenenproeven.Ookreguleerthetcerebrumonzeemoties,gedragenons bewustzijn,endeaansturingvanspieren.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Diëncephalon:ditdeelvanhetbreinbestaatuitdethalamusendehypothalamus.

– Thalamus:hierkomtallesensorischeinputvanhetlichaambinnen,enwordtditverwerkt.

– Hypothalamus:ditdeelvanhetbreinzorgtvoorderegulatievanhomeostasevanhetlichaam, oftewelhetoppeilhoudenvanallelichamelijkeprocessen.

• Cerebellum:ditdeelvanhetbreinisverantwoordelijkvoorhetcoördinerenvanbewegingen.

• Hersenstam:dehersenstambestaatuitdepons,hetverlengdemergendemiddenhersenen.De hersenstamistevensdeverbindingtussenhetbreinenhetruggenmerg.Dehersenstamis verantwoordelijkvoordebasisfunctiesvanhetmenselijklichaam.Hierbijkunjedenkenaan: lichaamstemperatuur,hartslag,bloeddruk,ademhaling,plassen,horenenproeven.

– Spiertonusbewaren

– Skeletspierfunctiecoördineren

– Cardiovasculaireenrespiratoirefunctiescontroleren

– Bewustzijnreguleren.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://neurologie.slingeland.nl/anatomie-van-de-hersenen Anatomievandehersenen.

Zoalseerderbeschrevenbevindthet ruggenmerg zichinderug.Hetruggenmergverbindtdehersenstam methetperifeerzenuwstelstel(PZS).Hetruggenmergbestaatuiteenlangebundelzenuwbanendiedoor dehelewervelkolomlopen – vanbovenindenektotonderinderug.Hetlaatstedeelvanhetruggenmerg, datzichindeonderrugbevindt,hoortnietbijhetCZS,maarbijhetPZS.OverhetPZSleerjelatermeer.

Hetruggenmergontvangtenverwerktsensorischeinformatieafkomstigvandehuid,degewrichtenende spierenvandeledematenenhettorso(i.e.deborst,rugenbuik)enstuurtdebewegingenvandeledematen enhettorsoaan.

Deruggenwervelsendedaarbijhorenderuggenmergzenuwenkunnenwordenopgedeeldinviersegmenten:

• Denekwervels.Dezenuwendieuitdenekwervelskomen,zorgenvoordeaansturingvan:

Hoofdennek

– Middenrif

– Deltoïdeusenbiceps

Pols-enhandspieren

– Triceps

• Deborstwervels.Dezenuwendieuitdeborstwervelskomen,zorgenvoordeaansturingvan:

Borstspieren – Buikspieren

• Delumbale(onderrug)wervels.Dezenuwendieuitdelumbalewervelskomen,zorgenvoordeaansturing van:

Beenspieren

• Desacrale(staartbeen)wervels.Dezenuwendieuitdesacralewervelskomen,zorgenvoordeaansturing van:

Darmenenblaas – Geslachtorganenenseksuelefunctie

Hetruggenmergkanbeschadigdraken,bijvoorbeeldalsgevolgvaneenverkeersongeval,waarbijiemand eenruggenwervelbreekt.Zenuwweefsel,endusookhetruggenmerg,hersteltvrijwelnietvaneen beschadiging.Alsiemandbijvoorbeeldschadeoplooptaaneenzenuwvandelumbalewervels,danis diegeneverlamdaandebenen.Ookdefunctievandeblaas,darmenengeslachtsorganenzaldanbeperkt zijn.Denekzenuwensturendeademhalingaan.Alsiemandschadeoplooptaandenekzenuwen,isdekans grootdatdiegenenietmeerzelfstandigkanademen,endaardooroverlijdt.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragenenvertalen. https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/spinal-cord-schematic-diagram-all-sections-1008694237 Hetruggenmerg.

Perifeerzenuwstelsel(PZS)

HetPZSishetdeelvanhetmenselijkzenuwstelseldatbuitenhetCZSligt.Hetvormtdeverbindingtussen hetCZS,despierenendeorganen.HetPZSbestaatuittweedelen:hetsomatischedeelenhetautonome deel.

• Somatischstelsel

• Autonomestelsel

– Sympathischzenuwstelsel

– Parasympatischzenuwstelsel

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetsomatischstelselisbetrokkenbijhetdeelvanhetzenuwstelselwaaroverwezelfcontrolehebben, zoalsdebewegingvanjebenenenarmen.Hetautonomestelselisbetrokkenbijautomatische lichaamsprocessenenreflexen,zoalsademhalen.Ditishetdeelvanhetzenuwstelselwaaropwezelfgeen invloedkunnenuitoefenen.Hetautonomestelselbestaatweeruittweedelen:

• Sympathischzenuwstelsel.Ditdeelvanhetzenuwstelselwordtookwelhet ‘vechtofvlucht’-systeem genoemd.Ditdeelzorgtervoordathetlichaamovergaattotactieintijdenvanstress.Hetzorgt bijvoorbeeldvooreenversnellingvandehartslagenademhaling,eneenvertragingvandespijsvertering. Ookverhoogthetdeverbrandingvanenergie.Aldezeprocessengaanautomatisch.Denkmaareen aanstressvollesituatie,zoalseenhonddiehardnaarjegromt.Jehartslaggaatdanautomatisch omhoog,enjewilthetliefstwegrennen.

• Parasympatischzenuwstelsel.Ditdeelvanhetzenuwstelselheetookwelhet ‘restanddigest’-systeem, oftewelhetrust-enverteringssysteem.Hetzorgtervoordathetlichaamenergiebespaartintijdenvan ontspanning.Integenstellingtothetsympathischzenuwstelsel,datjekuntzienalseensoort‘gaspedaal’, enisparasympatischzenuwstelselmeereen ‘rempedaal’.Hetzorgtvooreenvertragingvandehartslag enademhaling,enstimuleertdespijsverteringsorganen.Daarbijzorgthetervoordathetlichaam energiekanopslaanvoorherstel.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Opdracht4 Hetzenuwstelsel

a. Beschrijfuitwelketweeonderdelenhetmenselijkzenuwstelselbestaat.

b. Noemvanbeideonderdelendriekenmerken.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.4Indicatorenvandegezondheid

Metenvangezondheid

Erzijntalvanmanierenomjegezondheidtemeten.Doordeopkomstvansmartwatcheszijnveelmensen zichtegenwoordigbewustvanbijvoorbeeldhunhartslaginrustenhundagelijkseaantalstappen.Zo’n smartwatchkanhandigzijnomzelfbijtehoudenhoehetmetjegezondheidzit,maarditkanookopeen meerwetenschappelijkemanier.Defactorendieaangevenhoejegezondheidervoorstaat,worden indicatoren vanjegezondheidgenoemd.Eenbekendegezondheidsindicatorisderusthartslag.Ookhet vetpercentagezegtveeloveriemandsgezondheid.Indezeparagraafwordtingegaanopeenaantal belangrijkegezondheidsindicatoren.Jeleertwelkeindicatorenerzijn,watzezeggenoveriemands gezondheid,enhoezekunnenwordengemeten.

Hartfrequentie

Jehartwerktdeheledagomhetbloeddoorjelichaamheentepompen.Opdiemanierkomtersteeds nieuwezuurstofinalledelenvanjelichaam.Wanneerjeinrustbent,hebbenjespierenminderzuurstof nodigdanwanneerjejeinspant.Daaromhoeftjehartookmindersneltepompeninrust.Hoevaakjehart pomptperminuut,wordtde hartfrequentie genoemd,afgekort HF.Inrustiseengemiddelde(gezonde) HFtussende60en100slagenperminuut.VoordemeestevolwassenenligtdeHFtussende55en85slagen perminuut.DeHFinrustverschiltvanpersoontotpersoon,enerisnietéén ‘goede’ rustHF.Een goedgetraindeatleetkaneenrusthartfrequentiehebbenvan40slagenperminuut,maarvooreenonsportief persoonkanzo’nlaaggetaljuistzorgwekkendzijn.Afgezienvaniemandsfitheidenactiviteitsniveau,zijn ernogmeerfactorendieinvloedhebbenopiemandsrustHF:

• Roken

• Aanwezigheidvanhart-envaatziekten

• Omgevingstemperatuur

• Lichaamsgrootte

• Medicijngebruik

• Emoties.

JekuntiemandsHFeenvoudigmetdehandmeten.Jekuntditdoendoordewijs-enmiddelvingervanje enehand,opdebinnenkantvanjepolsvanjeanderehandteleggen,aandeduimzijde.Jekuntdantellen hoeveelhartslagenjevoeltin15seconden,enditgetalvermenigvuldigenmet4.ZoweetjedeHFper minuut.AlsjedeHFinrustgoedwiltmeten,ishetbelangrijkdatdegenebijwiejeditmeet,rustigzit,en minimaal5minutenheeftstilgezeten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/checking-pulse-nurse-wearing-white-jacket-1376573567 Polshartslagmeten.

NaastdeHFinrust,isookiemandsmaximaleHF(afgekort HFmax)eenbelangrijkegezondheidsindicator. DemaximaleHFisdesnelheidwaarmeehethartmaximaalkanpompen.Hoemeerslagenhethartper minuutkanmaken,hoemeerzuurstoferdusperminuutbijdespierenkankomen.DemaximaleHFspeelt daaromeengroteroliniemandsaerobecapaciteit.NetalsderustHF,isookdemaximaleHFafhankelijk vaneenaantalfactoren.LeeftijdheefthetmeesteinvloedopiemandsmaximaleHF.Omeenschattingvan iemandsmaximaleHFtemaken,wordtvaakdevolgendeformulegebruikt:

HFmax=220 – leeftijd

Zoheeftiemandvan30jaarouddusongeveereenHFmaxvan220 – 30=190slagenperminuut. Totslotiseenbelangrijkegezondheidsindicatorhoesneliemandshartslagweerzaktnainspanning.Dit wordtookwelde herstelhartslag of ‘heartraterecovery’ (HRR)genoemd.DeHRRishetverschiltussende HFmaxtijdensinspanningendehartslagvlaknainspanning.Doorgaanswordtdielaatste1minuutna inspanninggemeten.VoordeHRRzijntweewaardennodig:

• HFmax:dezewordtdoorgaansgemetendirectnahetzwaarstedeelvaneentraining.

• DeHF1minuutdaarna:voordezewaardemoetdesporternadeinspanning1minuutrusten.Vervolgens kandeHFwordengemeten.

DeHRRkandanalsvolgtwordenberekend:HRR=HFmax – HFna1minuut.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eengezondhartkanzichsnelherstellennaeeninspanning.HoesnellerdeHFzaktvandeHFmaxnaarde rustHF,hoebeter.Alshetlangduurtvoordatdehartslagweerzaktnaeenzwareinspanning,kandit bijvoorbeeldduidenophart-envaatziekten.EengezondewaardevoordeHRRna1minuutrust,is18 hartslagenofmeer.

Vetpercentage

Eengoedeindicatorvandegezondheidenfitheidvaneensporter,ishetvetpercentage.Vanoudsherwordt vaakhetBMIgehanteerdalsmaatstaf,maardatgeeftnietaltijdeencorrecteweergavevaniemandsfysiek. Spierenwegenmeerdanvet,dusiemandmetveelspiermassakanbestzwaarzijn.Bijdeberekeningvan hetBMIwordtookhetgewichtmeegenomen.Daardoorkaniemanddieheelgespierdis,eenhoogBMI hebbenenindecategorie ‘overgewicht’ vallen,terwijldiegeneeigenlijkheelgezondis.Daaromhanteert menookweldebuikomvangalsgraadmetervooreventueelovergewicht.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron: https://www.voedingscentrum.nl/nl/bmi-meter?gad_source=1&gclid=CjwKCAjwoPOwBhAeEiwAJuXRh6HihM64PxEv0rCuYgu-y4-V7J21Xx413LirbxJyV-7IlcYTkNoOZRoCG20QAvD_BwE Buikomvang.

BMIberekenen

COPYRIGHTBOOM

VoordeberekeningvanhetBMIgebruikjedevolgendeformule:

DeBMI-waardekanjealsvolgtinterpreteren:

GraagNederlandsetermeneronder.Vlnr:Ondergewicht,gezond,overgewicht,obesitas,extremeobesitas. https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/body-mass-index-vector-illustration-underweight-716496511

BeterdanhetBMI,kandushetvetpercentagewordengebruiktterindicatievandegezondheid.Het vetpercentagekanopverschillendemanierenwordengemeten,enditkanhetbestedooreenexpertworden gedaan,zoalseendiëtist.Alstrainer-coach/instructeurishetgoedombekendtezijnmettweemanieren omhetvetpercentagetemeten:

• Huidplooidiktemeting.Metbehulpvaneenspecialehuidplooimeterkandediktevaneenhuidplooi wordenbepaald.Dehuidplooiwordthiervoortussenduimenwijsvingervastgehouden.Doeditmaar eensbijjezelf,bijvoorbeeldopjebovenarm.Hetisbelangrijkomeenniettegroteplooitepakken, omdatjedanwaarschijnlijkookspiermassavasthoudt.Voordemetingwordtintotaalopvierplekken gemeten:opdebiceps,triceps,vlakbovendebovenrandvandeheup,enonderdeschouderbladpunt. Desomvandevierhuidplooienkomtovereenmeteenbepaaldewaarde,diehetvetpercentageaangeeft. Bijdezemetingwordtervanuitgegaandatdevetmassagelijkmatigoverhetlichaamisverdeeld.Omdat dezemetinggevoeligisvoorfouten,ishetbelangrijkdatdiedooreenprofessionalwordtuitgevoerd. Bijvoorbeelddooreenhuisartsofeendiëtist.

Bekijkhetfilmpje'Huidplooimetingen-minicollegeEigenKracht'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Weegschaalmetvetmetingfunctie.Tegenwoordigzijnerveelweegschalendiejevetpercentagekunnen meten.Dezemetingenzijnechternietaltijdbetrouwbaar,omdatverschillendefactoreninvloedkunnen hebbenopdeuitkomstvandemeting.Zohoudtdeweegschaalergeenrekeningmeeofjevocht vasthoudt.Welisdeweegschaaleenmakkelijkemanieromhetvetpercentagezelftemeten.

Voormannenenvrouwengeldenanderewaardenvooreengezondvetpercentage.Naasthetgeslacht bepaaltookdeleeftijdofhetvetpercentagebinnendegezondemargesvalt.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://blog.bodyfact.nl/meten/vetpercentage-meten/ Vetpercentagenormenvoorvrouwen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://blog.bodyfact.nl/meten/vetpercentage-meten/ Vetpercentagenormenvoormannen.

VO₂max

Onzelongenzorgenervoordatwedeheledagdoorademkunnenhalen.Deinhoudvanjelongenbepaalt hoeveelluchtjeinéénkeerkuntin-enuitademen.Hoeweldeinhouddeelsgenetischisbepaald,kanje diewelvergrotendoortetrainen.Zoheefteenmarathonlopereenveelgroterelonginhouddaniemand dieéénkeerperweek5kmhardloopt.Delonginhoudwordtvaakuitgedruktinde VO₂max.DeVO₂maxis dehoeveelheidzuurstofdieperminuutkanwordeningeademd,vaakgemeteninmilliliterszuurstof.De VO₂maxgeefteenindicatievanhoegoedhetaerobeuithoudingsvermogenis,oftewelhoegoedhetlichaam deingeademdezuurstofinenergiekanomzetten.HoehogerdeVO₂max,hoeefficiënterhetlichaamzuurstof gebruiktomenergievrijtemaken.DeVO₂maxvaneengoedgetraindesporterkanweltweemaalzohoog zijnalsdievaneenongetraindiemand.

ErzijnverschillendefactorendieinvloedhebbenopdeVO₂max:

• Geslacht:mannenhebbengemiddeldeen10-15%hogereVO₂maxdanvrouwen.

• Lengte:hoelangeriemandis,hoegroterdiensVO₂max.Mannenzijngemiddeldlangerdanvrouwen, endatiseenvanderedenendatzijgemiddeldeenhogereVO₂maxhebben.

• Gewicht:hoehogerhetvetpercentage,hoelagerdeVO₂max.

• Leeftijd:alsdeleeftijdtoeneemt,neemtdeVO₂maxaf.Nahet35elevensjaarneemtdeVO₂maxongeveer afmet0,5-1%perjaar.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Spiervezeltype:mensenmetmeerType1spiervezelshebbeneenhogereVO₂maxdanmensenmet veelType2spiervezels.

DeVO₂maxkanopverschillendemanierenwordengemeten.Vaakwordtdezewaardedooreensportarts gemeten,doormiddelvaneenfitheidstestopeenfietsofloopband.Bijdezefitheidstestwordtdebelasting geleidelijkopgevoerd,totdemaximaleinspanningwordtbereikt.Opeenfietsergometerbetekentditdat hetwattagesteedshogerwordt,enopdeloopbanddesnelheid.Ondertussenwordtdezuurstofopname gemeten,waarnadeVO₂maxkanwordenbepaald.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bloeddruk

Hethartpompthetbloeddeslagadersin.Ditdoethetmetveelkracht,waardoorerdrukopdebloedvaten ontstaat:debloeddruk.Debloeddrukwordtweergegevenmettweegetallen:debovendrukendeonderdruk. Dezetweegetallenwordenvanelkaargescheidendooreenschuinestreep,bijvoorbeeld:120/80.Daarbij is120debovendruken80deonderdruk.Debovendruk,ookwel systolischedruk genoemd,geeftdedruk indebloedvatenaanwanneerhethartsamentrekt.Deonderdruk,ookwel diastolischedruk genoemd,is dedrukwanneerhethartzichontspant.Voordebloeddrukgeldendevolgendewaarden:

• Minderdan90/60mmHg:lagebloeddruk

• Rondde120/80mmHg:optimalebloeddruk

• Meerdan140/90mmHg:hogebloeddruk

Eenlagebloeddruk,ookwel hypotensie,isnietschadelijk,maarkanwelvervelendeklachtengeven. Iedereenheeftweleenlastvaneenlagebloeddruk.Alsjetesnelopstaat,daaltjebloeddrukenkomterte weinigbloedinjehersenen.Hierdoorkanjejedraaierigvoelen,enmisschienzwartevlekkenzien.Je bloeddrukisdantelaag.Sommigemensenhebbenvannatureofdoorverscheideneoorzakeneenlage bloeddruk.Zokunnenbloedarmoedeofonvoldoendezoutinnametoteenlagebloeddrukleiden.

Eenhogebloeddruk,ofwel hypertensie,geeftvaakgeenklachten,maariswelschadelijk.Doordatde bloeddrukconstanthoogis,iserveeldrukopdebloedvaten.Hierdoorkanschadeaandebloedvaten ontstaan.Ditkanleidentothart-envaatziekten,schadeaandenierenenogen,enoverbelastingvanhet hart.Eenhogebloeddrukkanaangeborenzijn,ofontstaandoorslechteleefgewoontes.Voorbeelden daarvanzijnroken,teveelzoutinname,teweiniglichaamsbewegingenobesitas.

Debloeddrukwordtoverhetalgemeengemetenmeteenbloeddrukmeter.Hierbijwordteenbandomde armgeplaatstdiemetluchtlangzaamaanwordtopgepompt.Hierdoorwordendeslagadersindearm tijdelijkdichtgedrukt.Vervolgenslooptdebandlangzaamleeg.Debloeddrukmeterkanhiermeedebovenenonderdrukmeten,enzodebloeddrukbepalen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/blood-pressure-measurement-japan-model-1330763414 Bloeddrukmetenmeteenbloeddrukmeter.

Opdracht5 Indicatorenvandegezondheid-1

a. Noemdrieindicatorenvandegezondheid.

b. Welkefactorenkunnenvaninvloedzijnopiemandshartfrequentie?Noemervier.

c. VroegerwerdvaakhetBMIgemetenterindicatievandegezondheid.Tegenwoordigwordtechterliever eenanderewaardegebruikt.Welkewaardeisdat,enwatishetvoordeeldaarvaninvergelijkingmet hetBMI?

Opdracht6 Indicatorenvandegezondheid-2

a. WatisdeVO₂max,enwaarvanisditeenindicator?

b. ErzijnverschillendefactorendieinvloedhebbenopdeVO₂max.Beschrijftweefactorenendemanier waaropzevaninvloedzijnopdeVO₂max.

c. Beschrijfhetverschiltussendesystolischeendiastolischedruk.

3.5Trainingsvormen

Kennisvantrainingbinnendefysiologieisvanessentieelbelangomspierenenspierfunctiesteversterken.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Afhankelijkvanwatjewiltbereiken(marathon,gewichtheffen,sprintetc.)zuljeverschillendetrainingen moetenvoorbereidenenuitvoerenomdedesbetreffendespierenteversterkenendaardoorookje trainingseffectteverhogen.Inhetboek: “Trainingskundevaneenlesoftraining” wordtuitgebreidingegaan opdeverschillendebewegingseigenschappen.

Bewegingseigenschappen

• Coördinatie

• Lenigheid

• Uithoudingsvermogen

– Anaerooba-lactischuithoudingsvermogen

–

Anaerooblactischuithoudingsvermogen

– Aeroobuithoudingsvermogen

• Kracht

– Concentrischenexcentrischekracht

– Statischekracht

– Maximaalkracht

– Explosievekracht

– Snelkracht

– Krachtuithoudingsvermogen

• Snelheid

– Maximalesnelheid

– Acceleratiesnelheid

– Snelheidsuithoudingsvermogen

– Reactiesnelheid

– Cyclischeena-cyclischesnelheid

– Handelingssnelheid

– Snelkracht

Trainingenwordendaarnaastnogingedeeldinalgemeenontwikkeldeoefenvormen,specifieke trainingsvormenenwedstrijdvormen.Indealgemeneoefenvormenontwikkeljedebasisconditiebinnen debewegingseigenschappen.Dezeoefenvormenhebbennietspecifiektemakenmetdedesbetreffende sportmaarleggeneenbasisneer.Zekerindejeugdzullendezevormenergbelangrijkzijnomdealgemene (motorische)ontwikkelingtewaarborgen.Debasisconditiebijeenspelsporter(voetbal,hockey,basketbal etc.)zalvaneenbepaaldniveaumoetenzijnomdespecifiekebewegingenbinnendesportvoltehouden. Despecifieketrainingsvormengaanverderwaardealgemeneoefenvormenstoppen.Dealgemeneconditie wordtverderuitgebreidindezevormennaarjuistspecifiekeresituatiesdiewelvoordedesbetreffende sportbelangrijkzijn.KijkbijvoorbeeldnaarhetverschiltussendearmspierenvanRafaelNadal,hijzalzijn linkerarmspecifiekhebbengetraindomzokrachtigmogelijkeen(tennis)slagtekunnenmaken.Inde wedstrijdvormenwordjuistdewedstrijdsituatienagebootstomdetrainingbinnenmetdeprikkelsdiebij eenwedstrijdkomenkijken.Desporterzaleenbepaaldniveaugehaaldmoetenhebbenbinnendealgemene enspecifieketrainingsvormenalvorensdesporterkandeelnemenaandezewedstrijdvormen.Eengoed voorbeeldisnatuurlijkdeoefenwedstrijddiebijelkesportvaakindevoorbereidingwordtgeplandomte trainenvoordeofficiëlewedstrijden.Voordatdezeoefenwedstrijdgespeeldwordtzittenvaakeenaantal wekenwaarindealgemeneenspecifiekevormenwordenaangeboden.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.knhb.nl/kenniscentrum/hockey-visie/fit-2-play-een-fysiologische-kijk-op-het-hockeyspel-door-lutger-brenninkmeijer Fysiologiedameshockey.

Opdracht7 Uithoudingsvermogen

a. Benoemde3vormenvanuithoudingsvermogen

b. HetisalgemeendatdelinkerarmvanRafaelNadelgroter(gespierder)isdanzijnrechterarm.Onder welketrainingsvormheefthijdezearmveelalgetraind,denkje?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.6Energieuithetlichaam

Voordatjealstrainer/coachsporterswilttrainen,iskennisoverwaarsportershunenergievandaanhalen nietonbelangrijk.Sportersverbruikentijdenshetbeoefenenvanhunsportveelbrandstofdieergens vandaanzalmoetenkomen.Dezebrandstofhalenwemetnameuitenergierijkestoffen(metnameglucose enkoolhydraten).Hetmenselijklichaamkentookweltweeenergiebronnenwaarweonzebrandstof uithalen,namelijk:

• ATP(adenosine-tri-fosfaat).

• CrP(creatinefosfaat)

Doorverschillendechemischereactiesinhetlichaamwordterenergievrijgemaaktwaardoorhetlichaam handelingenkanuitvoeren.Bijdit anaboleproces wordtenergievastgelegdzoalsATPenglycogeen.ATP kunjeweldeenergievoorzieningnoemenvanhetmenselijklichaam.Voorelkehandeling,zoalshet vasthoudenvaneenkopjekoffie,hebjeATPnodig.Voorhetleverenvaneensportprestatiezaljedusheel veelATPnodighebben.HetmakenvanATPenhetafbrekendaarvanzorgtvoordeenergiedieeensporter nodigheeftomzijnprestatieuittevoeren.

ATPwordtin mitochondriën indecelgevormd,alsdaarbijverbrandingenergievrijkomt.Metdieenergie wordtaanhetmolecuulADP(adenonsinedifosfaat)eenextrafosfaatgroep(P)toegevoegd(viaeendehydratie reactie):

ADP+P+energie → ATP.

Leesdeverdiepingsstof'Glycolyse'.

Alseencelenergienodigheeft,kanhetATPweerafbrekendoorhydrolysewaardoorweerADPenfosfaat ontstaat.Deenergiediedaarbijvrijkomtkangebruiktwordenvooranderechemischereactiesindecel.

ATP → ADP+P+energie

Deletterlijkevertalingvanbrandstofis “materiaaldatwordtgebruiktomhitteofenergieteleverendoor verbranding”. ATPisduseigenlijkdebrandstofinhetmenselijklichaam.

OmATPaantevullenisCreatinefosfaat(CrP)extreembelangrijk.DooronderstaandereactiezorgtCrP ervoordatADPweergevormdwordttotATP.

CrP –>Cr+P+energieADP+P –>ATP

OokCrPkunjeduseigenlijkeenvormvaneenenergiebronnoemenvanhetmenselijklichaam.

Energiesystemen

Demanierwaarophetmenselijklichaamdezeenergiebronnengebruiktombijvoorbeeldeensportprestatie televerenkunjeopdelenindriesystemen:

• Fosfaatsysteem(anaerooba-lactisch)

– ATPvoorraad

– CrPvoorraad

• Melkzuursysteem(anaerooblactisch)

• Zuurstofsysteem(aeroob)

Deverdelinginenergiesystemenisgebaseerdophetgebruikvanzuurstofen/ofhetgebruikvanmelkzuur. Vooraerobeenergieleveringiszuurstofvanessentieelbelangenwordtdaaromookhetzuurstofsysteem genoemd.Vooranaerobeenergieleveringiszuurstofjuistnietnodigomtekomentotenergielevering. Daarnaastishetanaerobeenergiesysteemnogopgedeeldineenlactischevariant(metmelkzuur)eneen a-lactischevariant(zondermelkzuur).

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fosfaatsysteem

Hetfosfaatsysteemlevertdusenergiezondergebruiktemakenvanzuurstof.Ditsysteemwordtdanook alseerstaangesprokenalseensporterenergiemoetleveren.Despierenhebbeneenbepaaldevoorraad vanATPenCrPopgeslagendiemeteenvoorradigisomtegebruiken.Hetnadeelvandezevormvan energieleveringisdatjehiermaarheelkortgebruikvankuntmaken.EerstwordtdeATPvoorraad aangesprokenenalsdezeopis(na1 – 4sec.)wordtdeCrPvoorraadaangesproken(4-20sec.).Ditsysteem wordtdusmetnamegebruiktvoorexplosievehandelingendiekortduren.

Kenmerken:

• Snelstbeschikbarebronvanenergie

• Zorgtvoordesterkespiercontractie

• Zeerbeperktinvoorraad.

Melkzuursysteem

Hetmelkzuursysteemlevertookenergiezondergebruiktemakenvanzuurstofmaarmaaktwelgebruik vanmelkzuur.DitsysteemkunjeeigenlijkwelbeschrijvenalsdeextravoorraadATPdiejelichaamkunt gebruikenalsdetweefosfaatsystemenzijnopgebruikt.Ditsysteemgebruiktopgeslagenglycogeenom ATPaantevullen.Hetlevertminderenergiedanhetfosfaatsysteemmaarkanhetwellangervolhouden. Verzuringisechterdeprijsdiedesportermoetbetalenvoorhet “lenen” vandezeenergiebron.Bijhet gebruikmakenvanditsysteemwordterlactaatenmelkzuuraangemaakt.Hetzalevendurenomdeze afvalstoffenaftevoerenendaaromzalhetlichaamaangevendatdesporterrustigeraanmoetdoen.Het samentrekkenvanspieren(watnodigisvoorsommige(sport)handelingen)zaldanlastigergaan.

Kenmerken:

• Glycogeenalsenergiebron

• Productielactaat

• Beperktinvoorraad.

Zuurstofsysteem

Hetzuurstofsysteemlevertzoalsdenaamhetalzegtjuistwelenergiedoorgebruiktemakenvanzuurstof. ATPwordtinditsysteemgevormddoorgebruiktemakenvanzuurstof..Ditsysteemiseigenlijkmeteen hetbelangrijksteenmeestgebruiktesysteeminhetsporten.Zekerbijduursportenkunjeditsysteemgoed gebruiken.Doordeverbrandingvan koolhydraten,vetten eninminderemate eiwitten wordtATP geproduceerd.Allereerstzullenvaakdekoolhydratenwordengebruiktomenergieteleveren,ditproces gaatrelatiefsnel(nietzosnelalshetfosfaatsysteem)waardoorersnelATPontstaat.Naverloopvantijd zalhetlichaam(ook)vettengaangebruikenvoorhetaanmakenvanATP.Alslaatstekunnenooknog eiwittengebruiktwordenomATPaantemaken,dezeeiwittenzittenechteropgeslageninhetspierweefsel. Bijhetgebruikenvandezeeiwitteniserdussprakevanspierafbraakendatisvanzelfsprekendgeen wenselijkesituatie.Hetnadeelvanditsysteemisdathetprocestijdnodigheeftomopgangtekomen waardoorhetnietalseerstegebruiktkanwordenenhetminder(explosieve)energiekanleverendande anderesystemen.Hetgrotevoordeelvanditsysteemisdathetminderafvalstoffenaanmaaktwaardoor hetsysteemlang(er)gebruiktkanworden.Hetzuurstofsysteemwordtmetnamegebruiktbijlangereen minderintensievetrainingsvormen.

Kenmerken:

• Koolhydratenenvettenalsenergiebron

• Zuurstofnoodzakelijk

• Kangrotehoeveelheid(minderintensieve)energieleveren

• Systeeminwerkingnaongeveer2tot3minuten.

Inonderstaandetabelstaateenoverzichtvanalleenergiesystemenmetbijbehorendekenmerken.

Proces Duur Systeem

Fosfaat systeem(1)

Fosfaat systeem(2)

Melkzuur systeem

Zuurstof systeem

Anaeroob 1sec.tot4 sec.

Anaeroob 4sec.tot20 sec.

Anaeroob 20sec.tot120 sec.

Aeroob 1-3min.tot uren

Energiebron

ATP

CrP

Glucose/ koolhydraten

Koolhydraten overgaandin vetten(en eiwitten)

Opdracht8 Energiesystemen

Herstel

ATPwordt direct aangevuld

AanvullenCrP circa3 – 5min

Soortbelasting

• Werpnummers

• Powerlifting

• Sprint100m

• Zwemmen50m

• Sprint400m

• Schaatsen1000m Wegwerken lactaatcirca 1.5uur

Vetvoorraad isonbeperkt

• Marathon • Triatlon

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Hetmenselijklichaamkentookweltweeenergiebronnenwaarweonzebrandstofuithalen,noemze op:

b. Zetdejuisteenergiesystemenbijdejuisteplaats:

1-20sec:...........................

20-120sec:............................

1-3min-uren:...............................

BEROEPSONDERWIJS

c. Bekijkhetfilmpje'Energiesystemenvoorspieractiviteit(nieuweinzichten)'

3.7Trainingvandeenergiesystemen

Bijhettrainenvandeenergiesystemenmoetjeerrekeningmeehoudendatbijjebijelksysteemandere trainingsvormenzultmoetenvoorbereidenomhetdesbetreffendeenergiesysteemaantespreken.Zo voorkomjedatjetijdenseentrainingeenverkeerdenergiesysteemaanspreekt.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=UFrdeIOPzCU Energielevering.

Inbovenstaandegrafiekkunjezienwanneerdeverschillendeenergiesystemenwordenaangesproken.Je zouhetzokunnenziendatéénsysteemsteedshetdominantesysteemisdatwordtaangesprokenterwijl allesystemendoorelkaarheenwerken.Bijeensprintvan100meterisditdushetanaerobesysteemmaar bijdemarathonisdithetaerobe.

Indetrainingsleerwordtbijhettraineninenergiesystemenookvaaknoggesprokenoverdebegrippen capaciteit en vermogen.Waarbijcapaciteittrainingallestemakenheeftmetdetotalevoorraadaan energieleverendestoffenenhetvermogenmetdeenergiediejepertijdseenheiduitdecapaciteitkan vrijmaken.DenkhierbijaandeautovanMaxVerstappenbijdeFormule1.Deautoheefteenerggroot vermogenwanthijkanheelsnelaccelereren.Decapaciteitvandeautozalwatminderzijnwantjezult vaakmoetentankenalsjemetdeautoopdenormaleweggaatrijden.Ditwerkthetzelfdealsjekijktbijde verschillendehardlopersenhunspecialiteit.Delangeafstandlopershebbeneenenormecapaciteiten kunnenhethardlopenheelerglangvolhouden.Dekorteafstandlopershebbeneenenormvermogenen kunnenheelsneleenkorteafstandoverbruggen.Gajeechterdelangeafstandloperseenkorteafstand latenlopenineenzokortmogelijketijd,zullenzehierveelmeermoeitemeehebben.Ditzelfdegeldt andersomvoordekorteafstandlopers,dieeenlangeafstandmoetengaanvolhouden.Hetisduserg belangrijkbinnendetrainingsleeromduidelijktehebbenwatdebegrippencapaciteitenvermogen betekenen.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.ad.nl/formule-1/red-bull-presenteert-nieuwe-wagen-max-verstappen-en-kondigt-samenwerking-met-ford-aan~a409483f/ DenieuweautovanMaxVerstappen(RB19).

Onderstaandetabelgeefteenglobaleweergavewatdezebegrippenbetekenenvoordeverschillende energiesystemen.

Energiesysteem

Anaerooba-lactisch

Fosfaatsysteem

Anaerooblactisch

Melkzuursysteem

Aeroob

Zuurstofsysteem

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DetotalevoorraadaanATPenCrP injespiercellen.

Devoorraadvanglycogeeninje spieren,waaruitenergiemet melkzuurkanworden vrijgemaakt.

Devoorraadvanglycogeenen vetten(eneiwitten),diemet behulpvanzuurstof,wordt omgezetinenergie.

Vermogen

Deverbruiktehoeveelheidvan ATPenCrPperseconde/minuut.

Desnelheidwaarmeeeen hoeveelheidmelkzuurgemaakt kanworden.

Deenergiediepersecondeof minuutkanwordengegevendoor jeaerobeprocessen.

Trainingfosfaatsyteem

Bijtrainingvanditsysteemzaldetrainer/coachmoetendenkenaankortstondigehandelingenvanwege deduurvanditsysteem(maximaal20seconden).Belangrijkominjeachterhoofdtehoudenisdateen sporterbijeenexplosievehandeling(zoalsde100metersprint)eengrotehoeveelheidATPnodigheeftuit ditsysteem.Daarnaastishetvanessentieelbelangdatjeookdehersteltijdvandesportermeeneemt(3-5 min)inhetvoorbereidenvanjetraining.Laatjedesporterbijvoorbeeldtweekeerachterelkaarde100 metersprintuitvoerenzonderhierrustbijintebouwen,zorgjeervoordathetlichaamhetATPnietsnel genoegkanaanvullen.

Bijtrainingvanditsysteemkunjeeenkeuzemakenuithettrainenvandecapaciteitvanditsysteemofhet vermogenvanditsysteem.Decapaciteitvergrotenvanhetfosfaatsysteemzalalsdoelstellinghebbenhet vergrotenvandevoorraadvanhetfosfaatsysteem.Hetvermogenvergrotenvanhetfosfaatsysteemzal alsdoelstellinghebbeneengrotere “hap” ATPtekunnennemenuithetfosfaatsysteem.

Voorbeeldenvantrainingsvormenwaarbijhetfosfaatsysteemhetdominantesysteemzijnkunjevinden inonderstaandetabel.

Capaciteittraining

Doelstellingtrainingsvormen: Hetvergrotenvande voorraadvanhetfosfaatsysteem.

• Sprintsmetweinigrust(hetsysteemmoetniet volledigherstellen)

• Powerliftingmetweinigrust

• Intervaltrainingmetkorteintervallenmet weinigrust

Trainingmelkzuursysteem

Vermogentraining

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doelstellingtrainingsvormen: Eengrotere “hap” ATPkunnennemenuithetfosfaatsysteem

• Sprintsmetveelrust(hetsysteemmoetvolledig herstellen)

• Powerliftingmetveelrust

• Intervaltrainingmetkorteintervallenmetveel rust

Hetmelkzuursysteemiszoalseerdervernoemdvoornamelijkactieftijdensintensieve(sub)maximale inspanningwaarbijverzuringoptreedt.Hetnadeelmeteenisdaterbijditsysteemdusveelafvalstoffen (melkzuur)wordtgevormddiezorgenvoorverzuringindespierenendaarbijhettrainenduslastigmaakt. Wiljeditsysteemopeenjuistemaniertrainendanjedeverzuringoptebouwenzonderdittussentijdsweg telatenlopen.Verbeterenvanditsysteemgebeurtookweldoorverhogingvande anaerobedrempel (momentdathetaerobesysteemhetnietmeeraankanenhetlichaamweerterugpaktnaarhet melkzuursysteem).Doorrondditomslagpunttetrainenwordthetlichaamsnellerinhetomzettenvan melkzuuringlucosewaardoordesporterlangerkantrainenzonderdaterverzuringoptreedt.

Apartdecapaciteitenhetvermogentrainenbinnenhetmelkzuursysteemislastig,vaakbenjemetbeide tegelijkbezigvanwegehetfeitdatjeopdeanaerobedrempelaanhettrainenbent.Vandaardatvoorhet gemakdetrainingnusamenisgepakt.

COPYRIGHTBOOM

CapaciteittrainingenVermogentraining

Doelstellingtrainingsvormen:Vergrotenvandevoorraadglycogeenendesnelheidwaarmeeeenbepaalde hoeveelheidmelkzuurwordtaangemaakt.

• Trainenmetgemiddeldtothogeintensiteit

• 8-12herhalingentijdenskrachttraining

• Trainenopdeanaerobedrempel

• Trainenop85%vanjemaximalehartslag(HFmax)

• HITT(HighIntensityIntervalTraining),voorbeeld:1minuut,hartslagboven85%vanHFmax,herstel tot60%vanHFmax,ditprocesverschillendemalenherhalen.

Trainingzuurstofsysteem

Hetaerobesysteemismetnamedominantbijlangeinspanningenmetgematigdeintensiteit.Hettrainen vanditsysteemneemtdanookvaaklangerinbeslagdanhettrainenvandeanderesystemen.Zoalsgezegd: hetduurtevenvoordatditsysteeminwerkingis(deoverhandneemt).

Bijdetrainingvanditsysteemkunjewederomeenkeuzemakenuithettrainenvandecapaciteitofhet vermogenvanditsysteem.Decapaciteitvergrotenvanhetzuurstofsysteemheeftalsdoelstellinghet vergrotenvandevoorraadglycogeenenvetten(eneiwitten).Hetvermogenvergrotenvanhet zuurstofsysteemheeftalsdoelstellinghetsnellerbijvullenvanhetfosfaatsysteemen/ofhetsnellergebruik kunnenmakenvanenergierijkestoffen.Devraagdiehierbijvaakgesteldkanwordeniswildesporter trainenomde5kilometeruittekunnenlopen(capaciteit)ofwildesportertrainenomde5kilometersneller telopen(vermogen).

Voorbeeldenvantrainingsvormenwaarbijhetzuurstofsysteemhetdominantesysteemzijnkunjevinden inonderstaandetabel.

Vermogentraining Capaciteittraining

Doelstellingtrainingsvormen:Vergrotenvanhet zuurstofsysteemheeftalsdoelstellinghetvergroten vandevoorraadglycogeenenvetten(eneiwitten).

• Langegroterepartijvormen(spelsporten),met relatiefveelrust

• 11vs11partijvorm

• Langeduurlopen

• Langeafstandfietsen

Doelstellingtrainingsvormen: Hetsnellerbijvullen vanhetfosfaatsysteemen/ofhetsnellergebruik kunnenmakenvanenergierijkestoffen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Kleinerepartijvormen,metrelatiefweinigrust

• 4vs4partijvorm

• (Langere)Intervaltrainingen

• (Langere)intervalafstandfietsen

Opdracht9 Trainingmaken

Bereidvoorjeeigentakvansporteenweeklangdetrainingenvoorwaarbijjedeverschillende energiesystemeninlaatterugkomen.Probeerookrekeningtehoudenmethetcapaciteitenvermogen verhaal.

3.8Trainingswetmatigheden

Naastderustbinneneentrainingzelf,isderusttussentrainingenenwedstrijdendooressentieelomhet lichaamweerklaartestomenvooreennieuwetrainingsprikkel.Detrainingswetmatighedengevenhierin ookeenhouvastbijhetmakenvaneentrainingsplan.Ditzijn:

• Supercompensatie

• OverloadenUnderload

• Verminderdemeeropbrengst

• Omkeerbaarheid

• Specificiteit

• Individualiteit

• Duurzaamheid

Supercompensatie

Hetprincipevan supercompensatie isgebaseerdophetvolgendemechanisme:detrainingsbelastingzorgt ervoordathetlichaam ‘moe’ wordt.Erwordt ‘schade’ aangebrachtaanverschillendeorganenensystemen. Denkmaaraandespierpijndiekanoptredennaoftijdensdetrainingofaandeenergiediejetijdenshet sportenverbruikt.Doortrainingvindenerbiologischeveranderingeninhetlichaamplaats.Hetbelangrijke principevan ‘supercompensatie’ wordtdaaromookeenbiologischewetmatigheidgenoemd.Doorde trainingsbelastingdaalthetprestatieniveautijdelijk.Jelichaamwilhetverliesweergoedmaken. Compenserendus.Doorophetjuistemomentenopdejuistemanierteherstellen,zalhetprestatievermogen vervolgensweerstijgen.Destijgingalsgevolgvanhetherstelkomtzelfsbovenhetoorspronkelijke prestatieniveauuit.Hetlichaambouwteen ‘versterking’ in.Hetovercompenseertduseigenlijk: supercompensatie.Jelichaamisdaardoorindetoekomstbetertegendergelijkeinspanningenbestand.

Supercompensatiekunjeomschrijvenalsdeverbeteringvanhetprestatievermogendiedooreenjuiste afwisselingtusseninspanningenherstelontstaat.

Supercompensatiealsgevolgvaneenjuisteafwisselingtusseninspanningenherstel.

Hetprincipevansupercompensatieisdebelangrijkstewetmatigheidbijhettrainen.Prestatieverbetering isnamelijkhetgevolgvaneenjuisteafwisselingtusseninspanningenherstel.Doorteherstellen overcompenseerthetlichaam.Debelastbaarheidvanhetlichaamisdangroter,waardoordesportertot betereprestatiesinstaatis.Trainenisdusnietalleenhardwerkentijdensdetrainingen,maarvooralook voldoendeherstellenna(eenperiodevan)hardtrainen.JoopZoetemelkonderstreepteditbijzijn overwinningindeTourdeFrance: “Detourwinjeinbed!”

Sportersentrainerszijnvoortdurendopzoeknaarmanierenomhethersteltebevorderen.Ookaliservoor sommigemanierengeenwetenschappelijkbewijs,hetwordttochtoegepast:

• rusten

• hersteltraining

• anderetrainingsvorm

• voeding

• massage

• ijsbaden

• sauna.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/athletes-relaxation-massage-before-sport-event-226429219 Passiefherstel.

Jekunt passiefherstellen.Ditbetekent:rusten!Maarjekuntook actiefherstellen.Sportersvindendit meestaldebestemanieromsnelteherstellen.Daaromzwemtdewedstrijdzwemmernaeenzwarewedstrijd uit,fietstdetijdrijderuitenloopteenmarathonloperzelfsnaeenhelemarathonnoguit.Tijdensactief herstelkunjeookblijventrainendooreenhersteltraininginteplannen.Jekuntookherstellendooreen totaalanderetrainingteplannen.Jeplantbijvoorbeeldeentechniektraininginplaatsvanweereen krachttraining.Voeding,massageensaunazijnvoorbeeldenvananderemanierendiejeherstelkunnen bevorderen.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ophetjuistemomenteennieuwetrainingsprikkelgeven.

Nahetgerealiseerdehogereprestatieniveaualsgevolgvansupercompensatiemoetjealstrainerweer tijdigdenieuwetrainingsprikkelgeven.Doejedatniet,dandaalthetprestatieniveauweernaarhetoude niveauofzelfsdaarweeronder.Doorophetjuistemomenteennieuwebelastingteondergaan,kunje

geleidelijkdebelastbaarheidverhogen.Detrainingenmoetendaaromgoedgeplandworden.Voorjouals trainerishetdekunstomdiestijgingtevoorspellen.Wanthetliefstzaldesporterhethogere prestatievermogentonenineenbelangrijkewedstrijd.

Sporterszijnvaakbangniethardgenoegtetrainen.Zepresterenwellichtnietgoedendenkendoornog hardertetrainendathunprestatiesweervooruitgaan.Misdus!Opdezemaniertrainenleidttoteensteeds lagerprestatieniveau.Trainingsarbeiddietesnelenmetteweinigrustwordtherhaald,kanleidentot overtrainingen/ofoverbelasting.Indevolgendegrafiekisteziendathetlichaamnognietvolledighersteld is.Hetuitgangsniveauisnognieteensbereikt.Opdatmomentvolgtaldevolgendetrainingsprikkel.Een verderedalingvanhetprestatieniveauishetgevolg!

Dalingvanhetprestatievermogenalsgevolgvanonvoldoendeherstel.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportersmoetendevolgendeuitspraakgoedonthouden: ‘Trainzoveelalsnodigis,nietzoveelalsmogelijk is!’

Overload

Detrainingsprikkelmoeteenminimalesterktehebbenwileeneffectoptreden.Eenmarathonloperverbetert zijnuithoudingsvermogennietdooreenstuktewandelen.Doorveelenregelmatigtetrainenontstaatin jelichaameenhogerconditioneelniveau.Hetlichaampastzichimmersaandehogerebelastingaan.Het gevolgisdatdetrainingsprikkelvanvandaaggeentrainingsprikkelmeerisvoordetrainingvanmorgen. Jezultdus,opdelangetermijn,steedsmeerenzwaardermoetentrainenomresultatentebereiken.We sprekenbijhetprincipevan ‘overload’ ookwelvande ‘optimalebelasting’.

Verminderdemeeropbrengst

Bijeenongetraindesporterzalhettrainingseffectspectaculairzijn.Naarmatehetprestatieniveauhoger is,wordthettrainingseffectsteedskleiner.Hoehogerhetniveau,hoemeerjemoettrainenomtoteen prestatieverbeteringtekomen.Ditishetprincipevande ‘verminderdemeeropbrengst’.Alsjenetmet hardlopenbegint,gajemetsprongenvooruit.Jeuitgangsniveauverbetertsnel,omdatjenogrelatief ongetraindbent.Hetlichaamreageertsnelopdetrainingsprikkelsdiejetoegediendkrijgtenpastzich hieraangemakkelijkaan.Naverloopvantijdzalditsteedsmoeilijkergaan,omdatjetrainingsniveau verbetertenjelichaamzichmoeilijkeraanpastaandetrainingsprikkels.

Omkeerbaarheid

Stilstaanisachteruitgang.Rustroest.Dezekretenhorenthuisbijhetprincipevande ‘omkeerbaarheid’ Trainingseffectenverdwijnenofdeontwikkelingvaneenbewegingseigenschapstagneertalsjedesporter geenofteweinigbelastingprikkelstoedient.Heteffectvansupercompensatiegaatnaverloopvantijd verlorenalsgeennieuwetrainingsprikkelvolgt.Somsisziekteofeenblessurehiervandeoorzaak.Ookkan deoorzaakeentelangherstelzijn.Benjegoedgetraind,danzalditeffectlangzameroptredendanwanneer jematiggetraindbent.

Specificiteit

Jeverbetertalleendatgenewatjetraint.Hetprincipevan ‘specificiteit’ zegtdatdesporterspecifiekbelast moetwordenwilhijerindeeigensportopvooruitgaan.Datwilnietzeggendatalgemeneontwikkelende oefenvormengeenzinhebben.Dezedragensterkbijaanhetrealiserenvaneengoedebasisomspecifiek opdoortetrainen.Eenbeterevoetballerwordjeechteralleendoorvoetbaltraining,eenbeterebasketballer alleendoorbasketbaltrainingeneenbetereschaatseralleendoorschaatstraining.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Individualiteit

Iederesporterheefteeneigenbeginsituatieenzaldusookopzijneigenniveaubelastofgetraindmoeten worden.Watvoordeenesportereenlichtetrainingis,isvoordeanderesporterjuisteenzware.Neem daaromgeentrainingsschema’svananderenklakkeloosover.Ookmoetjealstrainerhet groepstrainingsschemaaanpassenaanhetniveauvanindividuelesporters.Zekerwanneerergrote verschilleninbelastbaarheidzijn.

Duurzaamheid

Verbeteringendiegeleidelijkontstaan,blijvenlangerbehouden.Wievoordesnelle,kortewegkiest,zal eenminderhoogprestatieniveaubehalen.Bovendienisdekansopblessuresgroterenzalhetprestatieniveau snellerafnemenwanneerjeeentijdjewatmindertraint.Naeenlangetrainingsperiodezalbijinactiviteit deprestatieverbeteringlangzamerverminderendannaeenkorteretrainingsperiode.Naeenblessurezal eengoedgetraindesporterdanooksnellerophetoudeniveaukomendaneenmatiggetraindesporter.

Detrainerpasttrainingswetmatighedentoe.

Bijbovenstaandewetmatighedenblijftrustenhersteléénvandebelangrijksteaspectenbinnende inspanningsfysiologie.Isergeenjuisteafwisselingtusseninspanningenhersteldanzaldesporterniet verbetereninzijnsportprestatiemaarjuistverslechteren.

JoopZoetemelk(profwielrenneruitdejaren ’80)zeihetaleens: “DeTourwinjeinbed”.Hijrefereerde natuurlijkaanhetfeitdatrusttijdensdedrieweeksewielertochtergbelangrijkis.Achterdezewijsheid plaatsentegenwoordigsteedsmeergeleerdenhunvraagtekens.Devoornaamsteredenzouzijndat wielrennersnietgoed(veelzijdig)zoudenbewegen.Zijstellendatjuistooktijdensdezedrieweekse wielertocht,wielrennersnogmoetenblijvenbewegen,metnameándersbewegen.

Inbovenstaandvoorbeeldwordtookmeteendetweedelinggemaakttussen actiefherstellen en passief herstellen. Waarbijvroegermetnamedenadruklagop passiefherstellen ernusteedsmeer actief wordt hersteld.WaarbijJoopZoetemelkduspassiefhersteldedoorheelveelteslapentijdensdeTourdeFrance, looptPrimozRoglicweleenseenrondjehardvoordathijopstaptvooreenetappe.Beidemanierenvan doenhebbenallestemakenmethetherstellenvanhetlichaam.

Indeparagraafhiervoorisergesprokenovertrainingindeverschillendeenergiesystemen.Elksysteem heefthierbijookzijneigenhersteltijd.Ditwilduszeggendatereenbepaaldetijdmoetzittentussende trainingenomeennieuwetrainingsprikkeltekunnengeven.Inonderstaandetabelstaandehersteltijden vanverschillendetrainingen:

Systeem

Fosfaatsysteem

Fosfaatsysteem

Melkzuursysteem

Zuurstofsysteem

Zuurstofsysteem

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doelstelling

Vergrotenvoorraad fosfaatsyteem

Grotere “hap” ATP

Vergrotenvoorraad glycogeenensneller melkzuuraanmaken

Vergroten zuurstofsysteem

Snellerbijvullenfosfaat systeem

Voorbeeld trainingsvorm

Sprintsmetweinigrust

Sprintsmetveelrust

HIIT(HighIntensity IntervalTraining)

Langegrotepartij vormen

Kleinerepartijvormen

Hersteltijd

72uur

48uur

72uur

24uur

48uur

Dezehersteltijdenzijnvanzelfsprekendnietletterlijktenemenmaargevenweleenleidraadhoelanghet duurtvoordatjedesporterdusweeraaneendergelijketrainingsprikkelkanblootstellen.

Opdracht10 Trainingswetmatigheden

Geefin1zinweerwatonderstaandetrainingswetmatighedeninhouden:

• Supercompensatie

• OverloadenUnderload

• Verminderdemeeropbrengst

• Omkeerbaarheid

• Specificiteit

• Individualiteit

• Duurzaamheid

Opdracht11 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

Jekuntdewerkingvandespiereninhetmenselijklichaambeschrijvenendit vertalennaardepraktijk. 1.

Jekuntbelangrijkeindicatorenvangezondheidbeschrijvenenvertalennaar depraktijk. 2.

3.

4.

5.

Jekunthetzenuwstelselbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekunthetbelangvantrainingbinnendefysiologiebeschrijven.

Jekunteenaantalsoortentrainingbinnendefysiologiebeschrijvenenvertalen naardepraktijk.

3.9Verdiepingsstof-Diepgangspieren

Weefsellagenvandespier

Despierenwordenomgevendoordriesoortenbindweefselvliezen:

• Epimysium:ditvliesbevindtzichomdehelespierenzorgtvoorscheidingvanspierenomliggende weefselsenorganen.

• Perimysium:dezebindweefselvezelsverdelendespiereninspierbundels.Bevatnaastelastischeen collagenebindweefselsookbloedvaten(voordeaanvoervanzuurstofenvoedingsstoffenenafvoer vanafvalstoffen)enzenuwcellenvoordeaansturing.

• Endomysium:omvatalleindividuelespiervezels.

– Aanhetuiteindevandespierkomenallecollagenevezelsvandedrielagensamenenvormenze eenbundel:depees.

Samentrekkenvaneenspier

Hetsamentrekkenvaneenspierheetdecontractievaneenspier.Verschillendespieronderdelenspelen eenrolbijdespiercontractie:

Myofibrillen

Elkespiervezelbevat100-1000myofibrillen,decontractieleelementenvandespier.Myofibrillenbestaan uitsarcomeren,dieinserieindespiervezelliggenenmetelkaarzijnverbondenbijdeZ-disk.Tussenelke Z-diskbevindenzichdevolgendeelementen:

• I-band(lightzone):gebiedwaaralleendunnenfilamentenzijn(actine)

• A-band(darkzone):gebiedmetdikkeendunnefilamenten

• H-zone(inhetmiddenvandeA-band):gebiedmetalleendikkefilamenten

• M-line(inhetmiddenvandeH-zone):aanhechtingsplaatsvoordikkefilamenten

• RestvandeA-band

• VolgendeI-band

Dikkefilamenten

Dedikkefilamentenvandemyofibrilbestaanuit myosine;aanheteindevanelke myosinestrand zitten myosinekopjes,dietijdensdecontractiebindenmethetdunnefilament.Heteiwittitinzorgtvoorstabilisatie vandemyosinefilamenten.

Dunnefilamenten

Dedunnefilamentenvandemyofibrilbestaanuitactine,tropomyosineentroponine.Elkdunfilamentzit aanéénkantverbondenaandeZ-disk,enwijstmetdeanderekantnaarhetcentrumvandesarcomeer. Nebulineiseeneiwitinhetdunnefilamentdathelptbijdeinteractietussenactineenmyosine.Tropomyosine iseeneiwitdatomdeactinekettingenheenzit;troponineiseeneiwitdatzowelomdeactinealsomde tropomyosineheenzit.

Fysiologievanspieren

Vormenvancontractie

• Concentrischecontractie:despierspantaanenverkort.Hetomhoogbrengenvaneengewicht.

• Isometrischecontractie:despierlevertkracht,zonderdaterbewegingvandespierplaatsvindt.Het stilhoudenvaneengewicht.

• Excentrischecontractie:despierlevertkrachtenrektuit.Hetomlaagbrengenvaneengewicht.

Contractievaneenspier

Hetsamentrekkenvaneenspierbestaatuitdriestappen.Alseerstiserdeimpulsgeleiding,diedoormiddel vanprikkelszorgtvooractiepotentialen.Vervolgensiserdeexcitatie-contractiekoppeling,dieervoorzorgt datercalciumindespiervrijkomt.Hierdoorkandespieruiteindelijksamentrekken(contractioncycle).

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Impulsgeleiding

BinnendezenuwcellenisereenhogeconcentratieK+ionen,buitendecellenisereenhogeNa+concentratie. Tijdensrustishetbinnenindecellen-70mV.Omeenactiepotentiaalplaatstelatenvinden,moetereen prikkeldrempelzijnvan-50mV.Doordezeprikkel,vaneenneurotransmitterofdooreenveranderingin membraanpotentiaalvandeomgeving,wordendemembranenvandezenuwcellentijdelijkpermeabel: depoortengaanopenenwisselingvanionenwordtmogelijk.

1.Rustpotentiaal:wordtinstandgehoudendoordeNa/K-pomp,waarbijNa-ionendecelin-enK-ionen deceluitwordengepompt.

2.Depolarisatie:Na+poortengaanopen;buitenkantwordtnegatieft.o.v.debinnenkant.Doorde depolarisatiewordtdekritischedrempelwaardevan-50mVbereikt:hetactiepotentiaal.Alsdit gebeurt,gaathetprocesdoor,waardooreenpotentiaalvan+30mVontstaat.

3.Repolarisatie:alsdepotentiaalpiekvan+30mVbereiktis,gaandenatriumpoortendichtende kaliumpoortenopen,zodatdeK-ionenhetcelmembraankunnenpasseren.Hierdoorwordterweer teruggekeerdnaardebeginsituatie.

4.Hyperpolarisatie:omdatdepoortennietsnelgenoegsluiten,daalthetpotentiaaleenfractieonder de-70mV:dehyperpolarisatie.Deperiodewaarinerhyperpolarisatieis,heetderefractaireperiode; ditzorgtervoordatdeimpulsmaar1kantopkangaan.

• Defrequentiewaarmeeeenactiepotentiaalwordtuitgezonden,heetdefiringrate.Dezefiringratekan per(soort)celverschillen.

Excitatie-contractiekoppeling

1.Ervindteenactiepotentiaalplaatsdatzichdoordepolarisatieoverhetmotorischeneuronbeweegt. Ditimpulskomtuiteindelijkbijhetmotorischeeindplaatjeopdespiervezelterecht.

2.Deneurotransmitteracetylcholine(ACH)komtvrijengaatnaardesynaptischespleet,tussenhet eindneuronvanhetmotorischeeindplaatjeenhetsarcolemmavandespiervezel(neuromuscular junction).OphetmembraanvanhetsarcolemmabevindenzichACH-receptorenwaarde neurotransmittersbinden.

3.ACHzorgtervoordathetmembraanvanhetsarcolemmapermeabelwordtvoorNa+-ionen;deze stromendespiercelbinnenenvoerenhetactiepotentiaaldoornaardespiercel.

4.Hetactiepotentiaalindet-tubuleszorgtvoorstijgingvandecalciumconcentratieindespierà calciumionenkomenvrijuithetSR,enhetSRwordtpermeabelvoorcalciumionenuitdebloedbaan.

5.Calciumionenbindenaanhettroponine-tropomyosinecomplexvandeactinefilamentenwaardoor tropomyosineverplaatstenmyosinekanbindenmetactine.

6.Nuercalciumaanwezigis,vindtdecontractioncycleplaats.

Contractioncycle

Desamentrekkingvaneenspier,waarbijdespierfilamentenoverelkaarheenglijdenendespierzosteeds verkort,heetdecontractioncycle.

3.10Verdiepingsstof-Glycolyse

DestapomvankoolhydratenATPtemakenwordtglycolysegenoemd.Hierbijwordtglucose,glycogeen ofglycerolafgebrokentotpyrodruivenzuur(pyruvaat).Ditgebeurtaltijdzondergebruikvanzuurstof.Bij hogeinspanningzalhetpyruvaatzonderzuurstofwordenomgezetnaarlactaat.DitlevertmeteenATPop. Dezeglycolysewordtookwelde “snelleglycolyse” genoemd.Bijlageinspanningzalhetpyruvaatmet zuurstofwordenomgezetnaarATP(krebscylcus&oxidatievefosforylering).Ditduurtlanger(vanwegede inbrengvanzuurstof)enwordtookwelde “langzameglycolyse” genoemd.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Screenshotvanhetvolgende filmpje:https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=UFrdeIOPzCU Energieleveringtotaal.

Inbovenstaandefiguurisdeenergieleveringgoedtevolgenindetijd.Zoalstezieniskomtdesnelleglycolyse (zonderzuurstof)meteenopgangenzalnaenigetijdovergaanindelangzameglycolyse(metzuurstof). Alslaatsteisinonderstaandefiguurnogmaalsdeglycolyse(anaeroobenaeroob)weergevenwaarbijgoed tezienishoeerATPwordtaangemaakt.Indeanaerobeglycolysewordtzoalseerdervermeldzonder zuurstof,lactaatgevormd.DitproceslevertongeveertweeATPop.Indeaerobeglycolysewordtdoor middelvandeKrebscyclusendeelektronentransportketen(ookweloxidatievefosforyleringgenoemd) ATPgevormd.Ditproceslevertongeveer30-38ATPop.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Hierstaatdeafbeelding: https://media-01.imu.nl/storage/coachmefit.nl/2198/wp/2014/06/productie-van-ATP1-e1403103449513.png

Glycolyse.

SnelleGlycolyse

Zonderinbrengvanzuurstof

Kenmerken:

• Directbeschikbaar

• PyruvaatàLactaat

• LevertweinigATP(2ATP)

• Inefficiëntemanier

Voetnoot

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

LangzameGlycolyse

Metinbrengvanzuurstof

Kenmerken:

• Nietdirectbeschikbaar(na120sec)

• PyruvaatàKrebscyclusenoxidatieve fosforyleringàATP

• LevertveelATP(30-38ATP)

• Efficiëntemanier

Inbovenstaandeschemaenfiguurwordtergesprokenoverde “anaerobeglycolyse” en “aerobeglycolyse”. Ofweleenglycolysemeteneenglycolysezonderzuurstof.Dezeterminologieisechterniethelemaaljuist omdatdeglycolysealtijdplaatsvindtzonderinbrengvanzuurstof.WatervervolgensmethetPyruvaat gebeurdheeftwelallestemakenmetdeinbrengvanzuurstof.Deanaerobeglycolyse(snelleglycolyseis duseenbeterebenaming)zetpyruvaatduszonderinbrengvanzuurstofominlactaat.Deaerobeglycolyse (langzameglycolyseisduseenbeterebenaming)zetpyruvaatmetinbrengvanzuurstofominATP.

3.11Begrippen

Anaboleproces

Anabolisme(anaboleproces)is,binnenhetorganisme,hetfysiologischeproceswaarbijviasynthesevan complexemoleculen(biopolymerenalscelluloseeneiwitten)uitkleinebiomoleculen(monomeren) celmateriaalwordtgevormd.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Anaerobedrempel

Deanaerobedrempel(AD),ookhetomslagpuntofoverslagpolsgenoemd,ishetinspanningsniveautussen aerobetrainingenanaerobetraining.DeADishetpunttijdenseeninspanningwaaropjelichaammoet overgaanvanaerobenaaranaerobeverbranding.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA4 TESTENENMETEN

Inhoudthema

• Belangvantestenenmeten

• Vaststellenbeginsituatie

• Makenvaneentestbatterij

• Soortentesten

• Praktischetoepassingtestenenmeten

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Omeenbeginsituatietebepalenvaneenindividuofeengroepzekeropmotorischgebiedzalde trainer-coach/instructeurkennisenvaardighedenmoetenhebbenvantestenenmeten.Metnameinde topsportmaarookinbijvoorbeeldde(recreatieve)fitnessisophetgebiedvantestenenmetenveel ontwikkelinggeweest.Omtevoorkomendatergetestwordtzonderechtedoelstellingmoetduidelijkzijn wateruiteindelijkuitdetestmoetkomen.Vaakziejenog(inspannings)testendieuiteindelijkniethet beoogdemeten.Eenvoorbeeldhiervanisnogsteedsdeshuttleruntestdietoegepastwordtalsbeginmeting bijverschillendesporten.Degrotevraagisdanofdezetestingezetkanwordenalsbeginmetingbij bijvoorbeeldeensportalsvoetbalwaarallesineenwedstrijdmetandereweerstanden(onderanderebal, tegenstander,rust-herstel)gebeurt.

Allereerstwordtingegaanophetbelangvantestenenmetenenhetopeengoedemanieruitkiezenvan dejuistetest.Dewetenschapheefteengrotestapgemaaktbinnenditvakgebiedenhetbelangvaneen motorische(begin)metingenhetbijhouden(meten)vandemotorischeontwikkelingissteedsbelangrijker geworden.Watvangrootbelangisvoorhetbijhoudenvandemotorischeontwikkelingvaneenindividu iseenjuistebeginsituatiebepalen.Eenanamnese(vraaggesprek)kannaasteenmetinghelpenomde beginsituatievaneenindividutebepalen.Ditwordtdanookbesprokenindithoofdstuk.Vervolgenswordt eringegaanopbelangrijkevoorwaardenwaardetestbatterijaanmoetvoldoenomtemetenwatjewilt meten.Begrippenalsvaliditeitenbetrouwbaarheidkomenvanzelfsprekendaanbodenwordenvaakin éénademgenoemdalswehethebbenoverbelangrijkevoorwaardenbijtestenenmeten.Indelaatste paragraafwordenallerleitestenbeschrevenuitdepraktijk.Hoewordttestenenmeteningezetbinnen verschillende(top)sportorganisatiesomdemotorischeontwikkelingvansporterstemonitoren?Watzijn deervaringenuitdepraktijkdiejealstrainer-coach/instructeurmeekuntnemenomzelfeentestbatterij teontwikkelenbinnenjouweigenlessen/trainingen?Hetmonitorenvandemotorischeontwikkelingen eensporterhelpenindezeontwikkelingisdaarbijvanwezenlijkbelang.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Testenenmeten’ heeftmetnameeenrelatiemetdevolgendewerkprocessen:

• P5-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelenvast

• P5-K1-W5:Evalueertdeontwikkelingvansporter(s)/deelnemer(s)

Leerdoelen

• Jekunthetbelangvantestenenmetenbeschrijven.

• Jekuntdoormiddelvaneenanamneseeenbeginsituatiemakenvaneensporter.

• Jekuntbelangrijkevoorwaardenvoorhetmakenvaneentestbatterijbeschrijvenenvertalennaarde praktijk.

• Jekunthetverschiltussenkwalitatiefenkwantitatieftestenbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• Jekuntbegrippenalsvaliditeitenbetrouwbaarheidvanelkaaronderscheidenenvertalennaarde praktijk.

• Jekunteenaantal(voorbeeld)testenbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• Jekuntbovenstaandebegrippentoepassenbinnenjeeigenlessen/trainingen/activiteitenals trainer-coach/instructeur.

4.1Casus

Opdracht1 Casus

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demarathon,debekendstelangeafstandloopterwereld.Veelhardlopershebbenzichalgewaagdaande 42,195kilometerlangehardloopwedstrijd.DeNederlandseSifanHassanwintop23april2023haareerste officiëlemarathonwaaraanzedeelneemt.Hoeisditmogelijkwordtveelalgedacht?Indeafgelopen decenniaishardlopensteedspopulairdergeworden.Zo’n40%vandeNederlanders(ongeveer7miljoen

mensen)looptweleenshard.Eenkleineafstandzoalsde5kilometerisnogalwatandersdandevele kilometersdiedemarathontelt.Eengoedevoorbereidingisdanookcruciaalomenigekansvanslagente hebbenbijhetuitlopenvandemarathon.Hassandeedditop2700meterhoogteinEthiopiëmet vanzelfsprekendeenanderebeginsituatiedandevele(recreatieve)hardlopers.Develetrainingskilometers dienodigzijntervoorbereidingopdezeafstandwordenookalsergzwaargezien.Hoebeginjeaandeze voorbereidingenhoebouwjedekilometersoprichtingdebeoogdeafstand?Welkedata,denkaanhartslag bijvoorbeeld,kunjegebruikeninjeprogressievanhetlopen?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Uitbovenstaandvoorbeeldblijktweldathetergbelangrijkisvooreensporteromeengoedeeigen beginsituatievasttestellenmitsdesporterergensnaartoewilwerken.Daarnaastishetnetzobelangrijk detrainingenbijtehoudenomtekunnenmetenwaardesporteropdatmomentstaatenofhetuiteindelijke doel(bijvoorbeelddemarathonafstand)noginzichtis.Testenenmetenbinnendesportheefteensteeds prominentererolgekregen.Metdehuidigetechniekenishetsteedsmakkelijkerommetveeldatade ontwikkelingvansportersbijtehouden.Detrainer-coach/instructeurzaldekomendejarensteedsmeer kennisenvaardighedenmoetenhebbenalshetgaatomtestenenmeten.

Kennis

a. Hebjezelfooitweleensdeelgenomenaanfysiekevaardighedentest?

Dezevraagkunjehetbestemeteengroepjebeantwoorden.

b. Bespreekmetelkaarofjezelfweleensergensvoorhebtgetrainden/ofjeeigenontwikkelinghebt bijgehoudenomergenstekomen?

4.2Belangvantestenenmeten

Omsportersverdertehelpenbinnendesportdiezebeoefenenontkomjeernietaantestenenmetingen uittevoeren.Vroegerwerdenhiermetnamespecialistenbijingezet,tegenwoordigisdebijvoorbeeldde trainervandeplaatselijkevoetbalverenigingaldegenediehierdekennisvoormoethebben.Erzijn verschillendemotieven/doelendietengrondslagliggenaanhettestenenmeten,voorbeeldenhiervanzijn:

• Hetanalyserenvandeelnemer,cliëntofsporter.

• Bepalenbeginsituatiegezondheid,fysiekegesteldheiden/ofbelastbaarheid.

• Bepalenprestatievermogenentrainbaarheid.

• Testenvan(oude)blessures.

• Monitoringvandefysiekeontwikkeling.

• Bepaleneffectiviteitvaninterventies(trainings-,voedings-enparamedischeinterventies).

• Selecterenopbasisvanmeten.

Belasting en belastbaarheid zijnveelgenoemdebegrippenindetrainingsleer.Belastbaarheidisdatgene wateensporteraankan(zowelgeestelijkalslichamelijk).Belastingisdatgenewatdesporterdaadwerkelijk doet.Jekunthierbijdenkenaandagelijkseactiviteitenmaarnatuurlijkjuistookaansportactiviteiten.Het isbelangrijkomdeverhoudingtussendezetweegoedaftestemmen.Hettestenomdebelastbaarheid vandesporterinkaarttebrengenwordtdanookveelaltoegepast.Jekunttestengebruikenvoorde algemenegezondheid(lengte,gewicht,bloeddruk,vetpercentageetc.)maarbelangrijkernogvoorde specifiekesporterzijndespecifieketestenvoordedesbetreffendesport.Aandehandvandedatadie overblijftvanuithettestenkunjeeenbeginsituatievaststellenvandesporter.Alsdebeginsituatie vastgesteldisenerbijvoorbeeldeentrainingsplanisopgesteld,kunjedoormiddelvanmetingende ontwikkelingvandesporter(s)bijhouden.Doorhetcontinublijvenmetenvandesporter(s)kunjede verhoudingtussenbelastingenbelastbaarheidopordehouden.Doorditopeencorrectewijzeuittevoeren, kunjedusdebelastbaarheidvandesporter(s)vergrotenendebelastingophogen.

COPYRIGHTBOOM

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BEROEPSONDERWIJS

Eencompleetandermotiefvoortestenenmetenwordtbijvoorbeeldindetopsportgebruikt.Voorhet selecterenvanbepaaldesportersinprestatiegroepenwordentestenenmetingengebruikt.Bekendzijnde selectiedagendiedeverschillendebetaaldvoetbalorganisatiesorganiserenomtalentoptesporen.Tijdens dezedagendoorlopendevoetballertjesallerleitestenenmetingenbekekendoorallerleiscoutsvanuitde organisatie.Steedsvakerwordterdannietalleengekekennaarhetvoetballendegedeeltemaarjuistook naardata(zoalsconditie,algemenegezondheidskenmerken,belastbaarheidetc.)diegebruiktkanworden terondersteuningvanhetvoetballendegedeelte.Ditfenomeenziejetegenwoordigooksteedsmeerals (prof)clubsnieuwespelerswillenaantrekken.Heteerstewaaromwordtgevraagdisdedatavaneenspeler tijdenswedstrijdenentrainingen.Naasthetselecterenvoordetopsportkunjeooknogdenkenaanhet selecterenvooreenbepaaldberoep.Denkhierbijaandepolitie,mariniers,defensieetc.Bij selectieproceduresvandezeopleidingenwordenverschillendetestenafgenomendieuiteindelijkbepalen ofeenindividuwordttoegelatenopdeopleiding.

Eenanderbelangvantestenenmetenkunjebijvoorbeeldvindenindewereldvandeinspanningsfysiologie Supercompensatieishetherstelvanhetlichaamnaeentrainingsimpulstotbovenhetoorspronkelijk niveau.Ditbetekentdusdatjealssporterdoortraininghetvoorelkaarwiltkrijgendatjedevolgendekeer eenbetereprestatiekuntleveren.Supercompensatieisookalbenoemdindeparagraaf 'Trainingswetmatigheden'.

Ditiseenprocesdatnogsteedsalserglastigwordtervaren.Overbelastingvandesporter(s)ligtalsnelop deloerenalsbijvoorbeelddebelastingnietgoedwordtbijgehoudenzaldeprestatienietbeterworden maarjuistslechter.'Piekenophetjuistemoment'wordtookvaakgenoemdinvelesporten.Neemals voorbeelddeOlympischeSpelen,sporterswerkensomswel4jaartoenaareenprestatievanminderdan 10seconden(100metersprint).Hetzorgvuldigplannenenbijhoudenvanhettrainingsschemarichting bijvoorbeelddeze100meterisvanessentieelbelangomhierdebesteprestatieteleveren.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.hardlopenmetevy.nl/tips/supercompensatie-wat-is-dat/ Supercompensatie

Eenlaatstevoorbeeldvaneenmotiefvoortestenenmetenishetherstellennaeen(langdurige)blessure ofjuisthetvoorkomenvaneenblessure.Hetherstellennaeenknieoperatiezaltochechtpasbeginnenna hetmetenvaneenbeginsituatie.Aandehandvanverschillendetestenzaldaneenplanwordengemaakt omteherstellenvandezeoperatie.Doorditconstantteblijvenmonitoren(meten)zaldekniedoorde juistetrainingweerherstellen.Hetvoorkomenvaneenblessureheeftweerallestemakenmetdeverhouding tussendebelastingendebelastbaarheidwaarweheteerderoverhebbengehad.

Opdracht2 Belangvantestenenmeten

a. Welkeverschillendemotievenkunnenerzijnomeensporterfysiektemeten?

b. Watishetverschiltussenbelastingenbelastbaarheid?

4.3Vaststellenbeginsituatie

Inhetboek'Trainingskundevaneenlesoftraining' wordenalheelveelvoorbeeldengegevenhoeeen beginsituatievastgesteldkanworden.Hiervolgtmeereensamenvattingdaarvaneneenstukjeverdieping daarop.

Een(motorische) beginsituatie vaststellenismakkelijkergezegddangedaan.Voordatjeals trainer-coach/instructeureensporteraandeganggaatzettenishetvanessentieelbelangdatjewatweet overdebelastbaarheidvandesporter.Voordatjeallerleitests,metingen,analysesenanamnesesgaat afnemenbijdesporterzuljemoetenwetenwaarvoorjedebeginsituatienodighebt.

Alstrainerhebjedusbepaaldegegevensnodigvandesporterwiljedezeinprestatiekunnenverbeteren. Metanderewoorden,jekijktnaardefactorendieeen(sport)prestatiekunnenbeïnvloeden.Dezeworden ookwelprestatiebepalendefactorengenoemd.Dezefactorenkunjeopdeleninvijfcategorieën(alle uitgelegdinhetboek'Trainingskundevaneenlesoftraining'):

1.Bewegingseigenschappen(CLUKS)

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.Psychischeofmentaleeigenschappen

3.Techniekentactiek

4.Aanlegengezondheid

5.Overigefactoren(bijvoorbeeldweersomstandigheden,kledingenmateriaal)

Metdefactorenindezevijfcategorieënkunjeeenuitgebreidebeginsituatiemakenvandesporter.Door zelfkennisteverwervenoverdezefactorenkunjealstrainereenbeterebeginsituatiemakendiejedaarna ookechtkungebruikenvoorhetmakenvaneendoelbewustetestbatterij.Deprestatiebepalendefactoren zijngeenvaststaandegegevens.Doordatdesporterzichcontinuontwikkeldzaldetrainerdanookde beginsituatieopnieuwmoetenvaststellen.Ditvaststellenkansteedsopverschillendemaniergebeuren. Voorbeeldenzijn:

• Afnemenvaneen anamnese:eenanamneseiseenintakegesprek(ofvragenlijst)waarbijjemeerte wetenwiltkomenoverdeachtergrondvandesporter.Ditkanopvelegebiedenzijnzoalsopsociaal vlak,gezondheidsvlakofsportvlak.

• Allerleitestenenmetingenafnemenbijdesporter(bijvoorbeeldeentestbatterijontwikkelendiejeom dezoveeltijdafneemtbijdesporter)

• Analysevantrainingen/wedstrijden(bijvoorbeeldeenvideoanalysevaneenwedstrijd)

Naastkennisoverdeprestatievandesporterzuljeookachterdemotieven/doelenwaarvoorjedeze beginsituatienodighebtmoetenkomen.Demotieven/doelenkunjeopdeleninonderstaandecategorieën:

• Gezondheid-enfitheidsbepaling

• Algemenesport-enfunctiebepaling

• Sportspecifiekebepaling.

Eentestvooreensporterdienetgeblesseerdisgeweestzalkunnenvallenondermeercategorieënenvalt dusnietonderééncategorie.

Voordat(ofsomstijdens)ertestenofmetingenplaatsvindenwordterookvaakgebruikgemaaktvaneen anamnese.Hierkomtmeestalgeendatauitmaarditzijnvaaksubjectievebevindingendiededatakunnen ondersteunen.

Gezondheid-enfitheidsbepaling

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijeenalgemenegezondheid-enfitheidsbepalingwordtergekekennaardealgemenekenmerkenvaneen sporter.Gegevenszoalsgewicht,lengte, BMI,vetpercentage,bloeddruk,hartfrequentieetc.hebbenalles temakenmetdealgemenegezondheidvaneensporterzonderechtspecifiektemakentehebbenmet sportenzelf.Dezegegevenskunnenjeuiteindelijkwelverderhelpenmethetbepalenvandebelastbaarheid vaneensporter.Bijvoorbeelddehartfrequentieinrust(alsjenetwakkerbent)zegtalietsovereenmens. Mensendie(vaak)intensiefsportenhebbenvakereenlagerehartslaginrustdanmensendieniet(vaak) intensiefsporten.

Graagrechtenaanvragen.Staatoverigensookineigenbeeldbank. https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/producten/beweegrichtlijnen/toolkit/of https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?fc=browse&queryid=46492701618a093ce38ac734df0d218d&column=9&listview=overview&view=preview&fileid=10&fuid=dir28%2F49231_Th8_Beweegrichtlijnen.jpg Beweegrichtlijn.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/37/ruim-4-op-de-10-volwassenen-bewegen-voldoende VoldoenaanBeweegrichtlijnen.

InbovenstaandeafbeeldingenwordtergekekennaardebeweegrichtlijnenvanuitdeGezondheidsraaden hetvoldoendaaraan.IndegrafiekisteziendatminderdandehelftvandeNederlandsebevolkingvoldoet aandebeweegrichtlijn.Doordezemetingenwordterbeleidgevoerddoordeoverheidomhetbewegen juistmeertestimuleren.

AlgemeneSport-enfunctiebepaling

Bijeenalgemenesport-enfunctiebepalingwordteralwatmeeringezoomdophetsportenzelf.Hetverschil metdesportspecifiekebepalingisdaternognietingezoomdwordtopéénsport.

Indetrainingsleerwordenvaakde5componenten(CLUKS)vanconditiegebruikt.De5componentenzijn:

• Coördinatie

• Lenigheid

• Uithoudingsvermogen

• Kracht

• Snelheid

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.muscle-power.nl/blog/met-cluks-wordt-het-sporten-nog-leuker.html

Componentenvanconditie.

Vaardigzijnindezecomponenten(CLUKS)vanconditiekunnendesporterhelpeninelkesport.Hetmeten vandezecomponentenkandetrainerhelpenomwederomeenbeeldtekrijgenvandebelastbaarheidvan desporter.Dezecomponentenvallenookonderdeeerdergenoemdeprestatiebepalendefactoren.

Sportspecifiekebepaling

Bijeensportspecifiekebepalingwordteringezoomdopdesport(enzelfsonderdelenbinnendiesport)bij hettestenvooreenbeginsituatie.Deselectiedagenvanuitdebetaaldvoetbalorganisatiesomtalentte wervenzijnhiervoorbeeldenvan.Sportspecifiekemetingen(inditgevalvoetbal)omtekijkenbepalenof ertalentenzijndiedeorganisatiekancontracteren.Eenandervoorbeeldzijninspanningstestenvoor wielrenners.VaakwordthiergekekennaardeVO₂max,ditishetmaximaalvolumezuurstofdathetmenselijk lichaamkantransporterenineenbepaaldetijd.AlseenwielrennereenhogeVO₂maxheeftkanhijveel zuurstofaandespierenleverendiedaarvervolgensbetervankunnenpresteren.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.fiets.nl/training/de-vo2-max/ Fietsenmeteenzuurstofmeter.

Desporterwordtdanopeenfietsgeplaatstenprobeertmaximaaltefietsen,tegelijkertijdwordenerdan metingengedaanmetbetrekkingtotzijnademhalingenandereindicatoren.ChrisFroome(winnaarvan allegroterondesbinnenhetwielrennen)heeftbijvoorbeeldeenhelehogegemetenVO₂max(88,2ml/kg), invergelijkingmeteenamateurduursporter(41-45ml/kg).Wederomkunnendezedataeenbijdrageleveren aande(inditgeval)sportspecifiekebelastbaarheidvandesporter.

Opdracht3 Vaststellenbeginsituatie

a. Inwelkecategorieënkunjedemotieven/doelenopdelenalshetgaatomwaarvoorjeeenbepaalde (begin)metingwiltdoen?

Bekijkhetfilmpje'TRK1.4CLUKS'.

b. Bespreekhetfilmpjeonderlingmetelkaar.

4.4Makenvaneentestbatterij

Bijhetmakenvaneentestbatterij(detestzelf)moeterrekeningwordengehoudenmetvelezaken.Allereerst staatnatuurlijkwederomhetdoelwatjemetdetestwiltbereikencentraalendaarbeginjedanookweer mee.Tegenwoordigzijnerheelveeltestbatterijenbeschikbaarombijvoorbeeldeeneigenvansamente stellen.Vaakwordendanbestaandetestengecombineerdomuiteindelijkdatatekrijgenvaneensporter opverschillendeaspecten.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Daarnaastzaljeookrekeningmoetenhoudenmeteenaantalprincipesdieervoorzorgendat(deuitkomst van)detestenenmetingenbetrouwbaarenvalidezijn.Voordatjedaadwerkelijkookkanbeginnenaan hetmakenvantestbatterijishetessentieelomnatedenkenoverwelkeonderzoeksmethodejewiltgaan gebruiken.

Vragendiejezultmoetenstellenzijn:

• Watwilikpreciesweten?

• Watisdedoelvandetest?

• Welkeonderdelenwiliktesten?

• Hoeinterpreteerikdedatadieuitdetestkomt?

• Welkedatawilikuiteindelijkhebben?

• Watwilikmetdedatadieuitdetestkomt?

• Welkeconclusieskanikuitdedatatrekken?

Nadatjeantwoordenhebtop(eenaantalvan)bovenstaandevragenkunjepaseenonderzoeksmethode vaststellenenhierjetestenenmetingenopafstemmen.Verderinhethoofdstukzullenpraktijkvoorbeelden aanbodkomenvantestenenwatvooronderzoeksmethodehiervoorisgebruikt.

Kwantitatief-enkwalitatiefonderzoek

Dataverzamelenvooronderzoeken/ofhetbegeleidenvaneensporterkunjeopvelemanierendoen.De manierwaaropjedezedataverzameltnoemjeeenonderzoeksmethode.Voorbeeldenhiervanzijn:

• Experiment

• Enquête

• Focusgroep

• Observatie

• Casestudy

• Interviews.

Grofwegkunjedeonderzoeksmethodenintweecategorieënplaatsen: Kwantitatiefonderzoek en kwalitatief onderzoek. Kwantitatiefonderzoekrichtzichopdatauitgeruktingetallen,tabellen,grafiekenen diagrammen.Kwalitatiefonderzoekrichtzichjuistvaakopwoorden(en/ofbeelden)enisduseenstuk subjectiever.Jezoukunnenzeggendaterbijkwantitatiefonderzoekgemetenwordtenbijkwalitatief onderzoekjuistniet.Inonderstaandetabelstaandeverschillentussendeonderzoeksmethoden.

Kwalitatiefonderzoek

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Analyse

Uitgedruktin

Steekproef

Vragen

Gekenmerktdoor

Samenvatten,categoriseren, interpreteren

Weinigparticipanten

Openvragen

Inzichtverkrijgen,context, complexiteit,subjectiviteit

Kwantitatiefonderzoek

Wiskundeenstatistiek

Getallen,grafieken,diagrammen entabellen

Veelparticipanten

Geslotenofmeerkeuzevragen

Toetsen,objectiviteit, reproduceerbaarheid

Naasthetkiezenvooréénonderzoeksmethodenkunjedemethodenookcombineren,ookwel mixed-methodsonderzoek genoemd.Ditbetekentdatjebeideonderzoeksmethodeninjeonderzoekzult gebruikenomtekomentoteenconclusie.

Eenonderzoekwaarbijgekozenisvoordezegecombineerdeonderzoeksmethodeishetonderzoeknaar deimplementatie(introductieentoepassing)van'TheDailyMile'.TheDailymilekomtoorspronkelijkuit Schotlandwaarbijhetdebedoelingwasomkinderenfittertelatenworden,doormeertelatenwandelen. Denaamgeeftalaandathetdebedoelingisdatkinderenelkedageenafstandvanongeveereenmijl(1,6 km)gaanlopen.DitinitiatiefisooknaarNederlandgehaaldenwordtnuookgedaanopbassischolendoor hetheleland.Onderzoeknaarheteffectvandezemijlgebeurdviakwantitatievedataenkwalitatievedata. Heteersteonderzoek(thedailymile.nl/onderzoek/)heeftbijvoorbeelduitgewezendatleerlingeneen verbeteringvan7%inalertheid,stemmingenverbaalgeheugen(geheugenvoorwoorden)latenzienna detoepassingvandezedagelijksemijl.Aandegrondvandezeconclusielagenallerleimetingendiegedaan werdenomdealertheid,stemmingenverbaalgeheugentemeten.Omtotdezeconclusietekomenishier dusdekwantitatieveonderzoeksmethode(metingen)gebruikt.Naastdezeverbeteringwerdooknogeen andereverbeteringonderzocht,namelijk:depositieveinvloeddiehetdagelijkswandelenvaneenmijlheeft opdesocialeinteractieenhetgelukvaneenkind.Doormiddelvaninterviewsaangroepsleerkrachtenvan

Woorden

dekinderen,interviewsaandekinderenzelfeninterviewsaanbasisschooldirecteurenwerdduidelijkdat desocialeinteractieenhetgelukvandekinderenwasverbeterd.Inhettweedeonderzoekisdusgebruikt gemaaktvandekwalitatievemethode(interviews)omtotbovenstaandeconclusietekomen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.bbc.com/news/uk-scotland-61256954 TheDailyMilebestaat10jaar.

Bovenstaandvoorbeeldgeeftnogmaareensaandatjeopvelemanieronderzoekkuntdoenenaandata kuntkomen.Gebruikmakenvanverschillendeonderzoeksmethodenkanjehelpenomeennogsterkere analyseofconclusietetrekken.Ditkannatuurlijkookweervanpaskomenindevoorbereidingenvoorhet testenenmetenvansporters.Gajealleentestenenmetingengebruikendiekwantitatievedataopbrengen ofgajeookgebruikmakenvankwalitatievedata.

Betrouwbaarheidenvaliditeit

Bijelkonderzoek(endusdemetingen/testen)moetjedevraagbeantwoordenofdetestdiejeuitvoerten waarmeejedataverzamelt,betrouwbaarenvalideis.Dezetweebegrippenkunnenervoorzorgendatje dedataookechtkuntgebruikenomverdermeetegaanofdatdetestenietshebbengemetenwatjeniet kuntgebruiken.Ofjenoukwalitatiefonderzoekofkwantitatiefonderzoekgebruikt,jezultaltijdmoeten aantonendatjedatadiejeverzamelthebt,gekomenisuiteenbetrouwbaarenvalidemaniervanwerken.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijhetbegrip validiteit wordtvaakdevraaggesteld:Meetjijwatjebeoogttemeten?.Dezevraagheeft betrekkingopdenauwkeurigheidvandetest/onderzoek.Jezultkritischmoetenkijkennaardetestzelf enjeopzettotdezetest.Eenvoorbeeldwaarbijdevaliditeitaangetastwordt,iswanneerersprakeisvan hetzogehetenplacebo-effect.Diteffectzievaakterugalsnieuwemedicijnenvoorbepaaldeziektesworden getest.Demensendiemeedoenaanditexperimentdenkenechteverbeteringtezieninhunconditienu eenneppeofniet-bestaandebehandeling.Inderesultatenkomtdantestaandaterverbeteringistezien inhunconditiemaardaadwerkelijkisditdanniethetgeval.Omeenvalideconclusietetrekkenzullener dusnogmeermetingenmoetenwordengedaanomteconcluderenofhunconditieookechtisverbeterd. Erbestaanverschillendesoortenvaliditeitdiejekuntonderscheidenvanelkaar,namelijk:

• Internevaliditeit,zijnjeconclusiesvandetest/onderzoekterecht?

• Externevaliditeit,kunnenderesultatenvandetest/onderzoektoegepastwordenopeenandere populatiedandegenediejijhebtonderzocht?

Deverschillendesoortenvaliditeitzijnwederommakkelijkuitteleggenbijbijvoorbeeldhettestenvan nieuwemedicijnen.Deinternevaliditeitzaldanietszeggenofdemedicijnen/ofbehandelingechtiets hebbenverbeterdofdatanderefactoreneenrolhierinhebbengespeeld.Deexternevaliditeitzalaangetast zijnalsjijalleendezemedicijnen/ofbehandelinghebtonderzochtbijeengroepmensenmetdezelfde leeftijd,socialeklasse,geslachtetc.Omdeexternevaliditeitbetertewaarborgenzuljeduseenbetere groepmensenmoetenkiezenmetmeerdiversiteit.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijde Betrouwbaarheid moetjedenkenaandereproduceerbaarheidvaneenonderzoek.Alsjede testen/metingenherhaaltzullenderesultateningrotematehetzelfdemoetenzijn.Jekunthethierbijook hebbenovertoevalsfouten.Dezefoutenveroorzakenanderemeetresultatendooranderevariabelen (bijvoorbeelddeomgevingwaarinjemeet).

Wekunneneropverschillendemanierenvoorzorgendatdebetrouwbaarheidvaneenonderzoekwordt gewaarborgd.

Test-hertestbetrouwbaarheid

Denaamgeeftheteigenlijkalaanmetdezematevanbetrouwbaarheidgaathetommeerderemalentesten vanhetzelfde(hertest).Doormeerderemaleneenmetinguittevoerendiehetzelfdemeetkunjeeengoede inschattingmakenvandetest-hertestbetrouwbaarheidmitsdemetingeningrotematehetzelfdezijn.Zijn demetingenheelerguiteenlopenddanisdetest-hertestbetrouwbaarheiddusnietgewaarborgd.

Interneconsistentie

Hiergaatheteromdatjedoorverschillendemetingen(ofvragen)probeerttekomentothetzelfde onderliggendeconstruct.Gebruikmakenvanverschillendemetingenomtekomentotdezelfdedatazorgt ervoordatdeinterneconsistentiedusvergrootwordt.Eengoedvoorbeeldisverschillendevragenbinnen eenenquêtediemoetenverwijzennaardeleeftijdvandeondervraagde,namelijk,vragennaardeleeftijd vandepersoonofgeboortedatum.

Intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid

Deintrabeoordelaarsbetrouwbaarheidgeeftaanofdeuitkomstenvandezelfdemetingendoordedezelfde beoordelaarovereenkomen.Alseenbeoordelaarverschillendemetingenopeendagafmoetennemen, zijnderesultatendannoghetzelfdeaanheteindvandedagtenopzichtevanhetbeginvandedag?

Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

Dezematevanbetrouwbaarheidheeftallestemakenmetmeerderepersonendiedetesten/metingen uitvoeren.Hetzalnietzomoetenzijndatalsbeoordelaar1eenmetinguitvoertdatbeoordelaar2met dezelfdemetingtot(totaal)anderedata/conclusieskomt.Debeoordelaarszullenzichdusmoetenfocussen opdezelfdepuntenendemetingenprecieshetzelfdeuitvoeren.

Bijhetmakenvaneentestbatterijkomendusmeerzakenkijkendanjemisschienzultverwachten.Wilje bepaaldemetingenuitvoerenmetbestaandetestszuljedusookgoedmoetenkijkenofdetestsdiejewilt gebruikenookdaadwerkelijkopeengoedemaniertotstandzijngekomen.Debegrippenbetrouwbaarheid envaliditeitlopenaltijdhandinhandmethetonderzoekwatjedoet.Metingenuitvoerenzonderenige kennisvanzakeheeftdusinhetalgemeennietveelzin.

Opdracht4 Makenvaneentestbatterij

a. Watishetverschiltussenkwantitatiefenkwalitatiefonderzoek?

b. Legdeonderstaandeafbeeldinguit:

4.5Soortentesten

Deverschillende(sport)testendiejetegenwoordigoveralkuntvindenkunjeopdelenintweeverschillende categorieëndieelkaaronderlingnietuitsluiten.

Deze(zelfgemaakte)illustratiegraagmooiermakenindekleurenvandeflexibelepipelineS&B.Daarnaast aanpassen:Shuttle-runtest,Harvard-steptest,VO₂maxtest,Åstrand-fietstestenSubmaximaaltesten. Overzichtvantesten.

Laboratoriumtesten

Ditzijndetesten(vaak)vanuitdecomputergestuurddiespecifiekedatametendiedooreen computerprogrammagemetenkunnenworden.Deinspanningstestenvanwielrenners(paragraaf2)om deVO₂maxtemetenzijnhiervoorbeeldenvan.Defocusligtvaakopkleinedetailsendezekunnenook primawordengemeten.Voordeelisdatdetestenvaakwetenschappelijkonderbouwdzijnendater betrouwbaredatauitkomt.Nadelenzijndatdetestenvaakergduurzijninaanschaf,veeltijdinbeslag nemenenvaakperindividukunnenwordenafgenomen.Hebjetemakenmetgrotegroepenennietheel langdetijdzullendezetestenvaakgeenoptiezijn.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/woman-wearing-white-coat-medical-gloves-228495076 Labresultaten.

Veldtests

Ditzijndetestendieindepraktijkwordenuitgevoerdzondereencomputergestuurdprogrammaeronder. Dezetestenkunnendanookvaakwordenuitgevoerddooreentrainerzelf.Detestenfocussenzichvaak nietopdedetailsmaaropmeerderefactorenomeen(globaal)beeldtekrijgenalsoutput.Devraagbij dezetestenisvaakwelofzebetrouwbaargenoegzijnennietteafhankelijkvanbijvoorbeelddetrainer. Nadeelisdusdatdetestenerggoedbedachtenuitgevoerdmoetenwordenomeengoedematevan betrouwbaarheidtewaarborgen.Voordelenzijndatzetestendusmakkelijk(er)meteengrotegroepzijn uittevoeren,eenstukgoedkoperzijnomdater(vaak)geendurematerialenvoornodigzijnendattesten mindervoorbereidingvergendanlaboratoriumtests.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://mingle.sport/nl/blog/hoe-meet-je-team-performance/ Veldspelersbijeenveldtest.

Submaximaaltesten

Eensubmaximale(inspannings-)testiseenmanieromdefysiekeconditievaniemandtemetenzonderdat diepersoontothetuiterstemoetgaan.Hetgrotevoordeelisvanzelfsprekenddatiemanddusniethelemaal kapothoefttegaanomtochbepaaldedatauitdetesttekrijgen.Binnendekrachttrainingisditomgezet indekrachtpiramide(zieonderstaand).

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.fit.nl/krachtpiramide Krachtpiramide.

Uitdepiramidekunjeheelgoedaflezenhoeveelherhalingen(bijvoorbeeldbijhetgewichtheffen)passen bijhetaantalprocentvandemaximaalkracht.100%indepiramidezaldangelijkstaanaanmaximale belastingvaneenbewegingdiejemetbehulpvandejuisteoefentechniekkuntuitvoerenvooréénherhaling (1RMookwelgenoemd).Ditisdaneenvoorbeeldvaneenmaximaaltest.Allesonderde100%vergtdus meerherhalingenenisdanookeenvoorbeeldvaneensub-maximaaltest.

Maximaaltesten

Bijeenmaximaaltestishetduswelbelangdatdepersoondiejemeettotzijnuiterstegaat.Pasalshet maximumvandegenediegetestwordtisbereiktkomterrelevantedatauitdetest.Hierkomtdusmeteen eenbijkomendnadeeldatiemandtothetuiterstezalmoetengaanendatzalnietaltijdlukken(blessure, weersomstandigheden,mentaleaspectenetc.).

Indeverdiepingsstofgaanweverderinopdetestendiealsvoorbeeldstaanbijdeverschillendecategorieën. (Shuttle-runtest,Hardvard-steptest,Astrand-fietstest,VO₂maxtest).

Leesdeverdiepingsstof'Åstrand-fietstest','Shutte-runtest','Harvard-steptest'en'VO₂maxtest'.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht5 Soortentesten

a. Inwelkeviercategorieënkunjeverschillendefysieketestenopdelen?

Bekijkhetfilmpje'Motorischetestenbijkleuters'.

b. Bespreekmetelkaarwatjevindtvanmotorisch(fysiek)testenbijkleuters.

4.6Praktischetoepassingtestenenmeten

Bewegingsanalyse

Bijeenbewegingsanalysewordtergekekennaardespieren,gewrichtenenlichaamshouding.Door technologischeontwikkelingwordthetsteedsmakkelijkerombewegingsanalysestemaken(bijvoorbeeld doorvideomateriaal).Doordezeontwikkelingziejeinelketakvansportdezevideoanalysessteedsvaker terug.Infeiteiseenbewegingsanalyseookeenbepaaldematevanhettestenvaneenbeweger.Erwordt opeenkwalitatievemaniergekekennaardemaniervanbewegen.

Binnendedynamischesysteemtheorie(Dedynamischesysteemtheorieinfysieketraining,deel1)wordt ergesuggereerddatsportbewegingenzijnopgebouwduitattractorenenfluctuatoren.Attractorenzijnde componentenvaneenbewegingdievooriedereenhetzelfdezijn,zonderdezecomponenteniseenbeweging niettemaken.Fluctuatorenzijndecomponentendieveranderlijkzijnperpersoon(entaak/omgeving). Doortefocussenopdeattractorenendezeproberenteverbeterenbijsporters,wordtaangenomendat desportprestatieookzalverbeteren.Erisbijvoorbeelduitgebreidgekekennaardehonkbalpitch(De dynamischesysteemtheorieinfysieketrainingDeel2:Bewegingsanalysevandehonkbalpitch.).Door middelvanvideobeeldenzijndevolgendeattractorenvastgesteld:

1.Startpositie:co-contractieinhetstandbeen(geactiveerdeachtersteketen)

2.Optimumlengtevandebuikspierenbijdekrachtoverdracht(handschoenstilalsblok)

3.Co-contractieinvoorstebeenenheupbijdelandingnadeuitvalspas

4.Co-contractieindewerparmvanafdelanding

5.Deceleratievandewerparm(endorotatie,pronatie,abductie)nahetloslatenvandebal.

BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.researchgate.net/publication/338450151_De_dynamische_systeemtheorie_in_fysieke_training_Deel_2_Bewegingsanalyse_van_de_honkbalpitch HonkbalPitch.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inbovenstaandeafbeeldingiseenbewegingsanalysegedaanbijtweeverschillendepitchers.Bijvergelijking vandeattractoren(bovengenoemd)blijktdusdatdebovenstepitchereenveeleffectievereworpgooit tenopzichtevandeonderstepitcher.Bijvoorbeeldinhet3e plaatjeisheelgoedteziendatdeonderste pitcherzijnbuikspierenhelemaalnaarachterenstrektendatdebovenstepitcherjuistrechtblijft.Uit analyseblijktdatoverstrekking(onderstepitcher)helemaalnieteffectiefisbijhetgooienvaneen honkbalpitch.Doorgebruiktemakenvandebewegingsanalysekundetrainer/coachdusmetnamede onderstepitchergaantraineninhetverbeterenvanzijnhonkbalpitch.Doordepitchteblijvenvolgen(met video)kunjedepitcheruiteindelijktrainennaareeneffectieverepitch.

Dezevormvantestenenmetenwordtsteedsvakertoegepastbinnendetopsport.Watwelaangegeven moetwordenisdatditmetnamewerktbijindividueleen(veelal)geslotenvaardigheden.Schaatsenis wederomeenvoorbeeldvaneengeslotenvaardigheidwaarbijerheelgoeddoorvideoanalysegekeken kanwordennaareensporter.

Beroepsporttesten

Inparagraaféénishetbelangvantestenenmetenaltoegelicht.Eenbelangrijkmotiefwashetselecteren vansportersbinnendetopsportofvooreenbepaaldberoep.Omtoegelatentewordenbijdepolitie,marine ofdefensiezuljeeentoelatingstestmoetenafleggen.Detestenbestaanuithardlopen,springen,ballen verplaatsen,push-ups,sit-upsetc.Hiervoorzijnuiteindelijknormenbedachtdiedanbepalenofdepersoon kanwordentoegelatentotdeopleiding.OphetCIOSZuidwestNLiseendergelijke(vaardigheden)test gemaaktdiestudentenopdetoelatingsdagmoetendoenomtoegelatentewordenopdeopleiding.De redendatdezeopleidingendezetestenlatenuitvoerenisteprobereneenbepaaldematevanvoorspellende waardetekrijgenvannieuwestudenten.Dezebepaaldewaardezaldaninzekerezinkunnenaangevenof eenstudentdeopleiding(quafysiek)überhauptaankan.Doenopleidingendatniet,danloopjedekans datjeveelstudentenzalzienafvallenindeopleiding.

Bekijkdefilmpjes'Sporttestpolitie','Sporttestdefensie','Sporttestmarine'en'SporttestCIOSZuidwest-NL'.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://defensiefit.nl/werken-bij-defensie/ben-jij-fit-voor-de-keuring/ Werkenbijdefensie.

Testenenmetenbijblessures

Doortechnologischeontwikkelingendetoegankelijkheidvanhettestenenmeten,wordtditooksteeds vakertoegepastindesportgeneeskunde.Sporters(recreatiefenprestatief)dieeenblessurehebben opgelopenproberenzosnelmogelijkterugtekomenenditgebeurtsteedsvakerviahettestenenmeten vanbepaaldegebieden.Hetweerstartenvansporten(naeenblessure)gebeurtnietmeeropbasisvan 'gevoel'maarnaeensuccesvolletestbatterijdiedesporterweerals'gezond'labelt.RTS(return-to-sport) testsencriteriawordeneropgesteldomtemetenofeensporterweerkanbeginnenmetsportennaeen blessure.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://kernfysiotherapie.nl/voorste-kruisband-ruptuur/ Knieblessure.

Veelonderzoekwordtertegenwoordiggedaannaarderevalidatievaneenvoorstekruisbandruptuur.Dit iseenscheuringinhetligamentwaardoorerbloedingenontstaanenwaardoordeknieerginstabielaanvoelt. Dezeblessuremoetvaakwordenopgelostdoormiddelvaneenoperatiemitsdesporterweeralleswil doenwathijvoorheenookkon.Devraagwanneereensporterzijnsportweerkanuitoefenenzonderalte veelkansopopnieuween(knie)blessure,iseenlastigevraag.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetuitsluitenvanblessuresisnooithelemaalmogelijk,maarhetverkleinenvandiekansisdedoelstelling vanrevalidatietrajecten.Eenvoorstekruisbandrevalidatieiseenzwaarenintensieftraject.Vaakzalhet9 tot15maandendurenvoordatdepersoonweerzijnnormalesportactiviteitenzalkunnenbeoefenen.Dit zalbijelkepersoonweeranderszijn,wathetduserglastigmaaktomtebepalenwanneererweergestart kanwordenmetsporten.BijhetterugkomennaeenVKBRwordenvaak6criteriaopgesteldomtebepalen ofdesporterweerkanbeginnenmetzijnnormalesportactiviteiten.Deze6criteriawordenbepaalddoor

verschillendetests(Kyritsis,P.,Bahr,R.,Landreau,P.,Miladi,R.,&Witvrouw,E.(2016)).Hoptestenzijn bijvoorbeeldéénbenigesprongendiezovermogelijkuitgevoerdmoetenworden.Sprongafstandvanbeide benenwordtdanvergelekenomtebepalenofhet'geblesseerde'beenweer(bijna)terugistenopzichte vanhet'gezonde'been.Naastdehoptestenwordenernogeenaantalanderetestengedaan.Pasalser voldaanwordtaande6criteriazoueensporterweeropeenverantwoordemanierterugkunnenkomen nazijnVKBR.

Opdracht6 Praktischetoepassing

a. Watishetverschiltussenattractorenenfluctuatoren?

b. Wieheefterweleenseen(zware)blessuregehadenmoestdaarnatrainenvoorherstel?

Bespreekditindegroep.

Opdracht7 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

Jekunthetbelangvantestenenmetenbeschrijven.

Jekuntdoormiddelvaneenanamneseeenbeginsituatiemakenvaneen sporter. 2.

3.

4.

5.

6.

7.

Jekuntbelangrijkevoorwaardenvoorhetmakenvaneentestbatterij beschrijvenenvertalennaardepraktijk.

Jekunthetverschiltussenkwalitatiefenkwantitatieftestenbeschrijvenen vertalennaardepraktijk.

Jekuntbegrippenalsvaliditeitenbetrouwbaarheidvanelkaaronderscheiden envertalennaardepraktijk.

Jekunteenaantal(voorbeeld)testenbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

Jekuntbovenstaandebegrippentoepassenbinnenjeeigen lessen/trainingen/activiteitenalstrainer-coach/instructeur.

4.7Verdiepingsstof-Åstrand-fietstest

DeZweedseinspanningsfysioloogPerOlofÅstrandontwikkeldeeeneenvoudigetestomeenvoorspelling tedoenoverdeVO₂-maxvandesporter.DeÅstrandtestisbedoeldomdebeginsituatieinkaarttebrengen endezetevergelijkenmethetresultaatnaeentrainingsperiode.Detestisnietbedoeldomsportersmet elkaartevergelijken.Daarvoorzijnwedstrijdengeschikter.

Deresultatenvandetestliggenindebuurtvandewaarheid(+/-10%).Daarhebbentopsportersdusminder aan.Detestiseensubmaximaletestvanzesminuten.Dedeelnemerhoeftdusniettothetuiterste(het ‘maximum’)tegaan.Ditmaaktdetestbijzondergeschiktvoorbeginners.

Detestwordtafgenomenopeenfietsergometer,waarmeedebelasting(inwatt)kanwordeningesteld.De belastingmoetzodanigzijndatdeHFvanminuut5en6tussen130en170blijft.Deervaringvandetrainer methetafnemenvantestsisbelangrijk.Een18-jarigdoorsneesportmeisjebehaaltdejuisteHFbijeen belastingvan125watt.Hoehogerhetlichaamsgewicht(mannen)enhoebeterdebasisconditie,hoemeer wattagedesporterkantrappen.Voorde17-jarigesportjongenisdat175watt.Meestalheeftdehuidige

fietsergometereeningebouwdehartslagmetermetsensorenophethandvat.Isdatniethetgeval,dan biedteenlossehartslagmeteruitkomst.Desnoodsmeetdetrainerofsporterhandmatigdehartslag,maar datleidtgauwtotvervelendemisrekeningen.

Detrainerlaatdesporterfietsenmeteentoerentalvanongeveer80omwentelingenperminuut.Wanneer indeeerstetweeminutendehartslaglagerisdan100slagenperminuut,moetdesporter25ofeventueel 50wattmeeraanbelastinggegevenworden.Isdehartfrequentiena2minutenhogerdan150slagenper minuut,danisdebelastingtehoogenmoetdefietsproefopeenlatertijdstipwordenovergedaan.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opgrondvanderesultatenvanduizendentestsoverdehelewereldzijntabellenontstaan.Hiermeekan detrainereenuitspraakdoenoverhetvermogenvandesporteromO₂ optenementijdensinspanningen. IndetabelkandetraineraflezenwatdeVO₂-maxisbijdegemiddeldeHFinminuut5en6,behorendebij hetaantalwatt.

TabellenVO₂-max(LO₂/min.)voordeÅstrandtestvoormannen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

TabellenVO₂-max(LO₂/min.)voordeÅstrandtestvoorvrouwen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Detabellengaanuitvaneenleeftijdvan18jaar.Isdetestpersoonouderofjonger,danpasjede correctiefactortoe.

CorrectietabelopbasisvanleeftijdenvoordeÅstrandtest

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Metalleeneencorrectiefactorvoordeleeftijdzijnweerechterniet.Zoalsaleerderisaangegeven:hoe hogerhetlichaamsgewichtis,hoegroterdekansisdatdesportereenhogereabsolutescorerealiseert voordeVO₂-max.Omvergelijkingentekunnenmaken,moetdetrainerdeabsolutescorenogdelendoor hetlichaamsgewicht.WesprekendanvanderelatieveVO₂-max.

Eenvrouwvan35jaarenmeteenlichaamsgewichtvan60kilogramheeftinminuut5eenHFvan144en inminuut6eenHFvan148.HoebepalenwedeVO₂-maxinliters/min.?DegemiddeldeHFis144+148:2 =146.Opbasisvandelijstkomtdatneerop3,7literO₂/min.Metdecorrectieopbasisvandeleeftijdisdat 3,7x0,87=3,2literO₂/min.:deabsoluteVO₂-max.Alswehetabsolutegetalnogdelendoorhetgewicht, hebbenwedeVO₂-maxinmlO₂/kg/min.:3,2:60=53,33mlO₂/kg/min.:derelatieveVO₂-max.

DenormeringvoordeberekendeVO₂-max/kg/min.issterkafhankelijkvandedoelgroep.Zoalsgezegdis deÅstrandtestnietdirectvoortopsportersbedoeld,maarvoorbeginnersenbreedtesporters.

UitslagVO₂-max

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

(mlO₂/kg/min.)

4.8Verdiepingsstof-Shuttle-runtest

Deshuttleruntest,ookwelpiepjestestofbeeptestgenoemd,iseentestomdeconditievaneenpersoon inteschatten.Doordemogelijkheidommetweinigmateriaalenruimtegrotegroepentekunnentesten, wordtdezetestvaakgebruikt.

Uitvoering

Bijdeshuttleruntestwordtertussen2lijnenheenenweergelopen.Ditgebeurtvaakineenturnzaal.Deze lijnenliggen20meteruitelkaar.Indetestwordenpiepgeluiden,dieafgespeeldwordenopeengeluidsdrager, gebruikt,dieaangevenwanneergekeerdmoetworden.Detestwerktmetzogehetentrappen.Elkeminuut wordterééntrapafgewerkt.Hetnummervanelketrapwordthierbijafgeroepenopdegeluidsdrager.De teststarttegen8of8,5km/henbijelkenieuwetrapgaathettempomet0,5km/homhoogdoordathet piepgeluidsnellerkomt.Wanneerde20meterlijnnietvoordepiepbereiktwordt,moetdoorgelopenworden omdevolgendelijnweloptijdtebereiken.Deteststoptophetmomentdatmentweemaalachterelkaar delijnnietbereiktofnietbinnen3meterafstandvande20meterlijnis.

Afhankelijkvanwaarenbijwiedetestwordttoegepast,kunnenerverschillenzijnindetoegepasteregels. Degeluidsbandenbijgevolgdestartsnelheidenlengtevandetrappenkanookverschillendzijn.

Testresultaten

Hetstapnummerdathetlaatstwerdgenoemdvoordatjestopteisdescorevandetest.

4.9Verdiepingstof-Harvard-steptest

MetdeHarvardsteptestwordthetaeroob(zuurstofverbruikend)individueeluithoudingsvermogengetest. Doorhetmetenvandehartslagopeenbepaaldpuntvandezesubmaximaletestkaneenschattingvande maximalezuurstofopnamegemaaktworden.Doormiddelvaneenomrekeningnaarml/min/kgwordthet lichaamsgewichtinverhoudingmetdehartslagenmaximalezuurstofopnamegezet.Demaximale zuurstofopnamekanaandehandvaneennormeringstabel(voorvrouwenenmannen)afgelezenworden.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.topendsports.com/testing/tests/step-harvard.htm Harvard-steptest.

Uitvoering

Desportermoet5minuten,30keerperminuut,opeenopstapbankjevan50,8cmhoogteop-enafstappen. Hetisbelangrijkdatdetestleidereenritmeaangeeft:omdeeenoftweesecondeneensignaalgeven.De hartslaginde5eminuutisdemaatvoordeschattingvandemaximalezuurstofopname.Indiendehartslag inde5eminuutnietgemetenkanworden,dienthijonmiddellijkindeeerste15sec.nahetstoppenvan detestaandehalsofpolsgeteldteworden

Testresultaten

Dehartslagindevijfdeminuutisdemaatvoordeschattingvandemaximalezuurstofopname.Indiende hartslagniettijdensdelaatsteminuutvandetestgemetenkanworden,dienthijonmiddellijkindeeerste 15secondennahetstoppenvandetestaandehalsofpolsgeteldteworden.Ditgetalnaarminuutwaarden omrekenen.Dezwaartevandeinspanningisafhankelijkvanhetlichaamsgewicht,wattelkenstegende zwaartekrachtinopdebankgebrachtmoetworden.Hetlichaamsgewichtbeïnvloedtderhalvedehoogte vandehartslag.Daardientvoorgecorrigeerdteworden.Derelatietussenlichaamsgewichtenhartslag aanheteindevandesteptest,enmaximalezuurstofopnameinlitersperminuut.Demaximale zuurstofopnameinlitersperminuutdientweeromgerekendtewordennaarml/min/kglichaamsgewicht. Voordenormeringvandemaximalezuurstofopname,zieonderstaandetabellen.

Vrouwen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Referentiewaardenvoormaximalezuurstofopnameinml/min/kglichaamsgewichtvoorvrouwen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Referentiewaardenvoormaximalezuurstofopnameinml/min/kglichaamsgewichtvoormannen

Bron:http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=testdetail&art=384 4.10Verdiepingsstof-VO₂maxtest

JekuntopverschillendeplekkeneenVO₂maxtestlatendoen,bijvoorbeeldbijeensportarts.Tijdensde inspanningstestademjedooreenmaskerdatmetkabeltjesisverbondenaanspecialemeetapparatuur. Jebegintineenrustigtempoopdeloopband,enomdepaarminutengaatjetempoomhoog.Jemoet tijdensdetesttothetgaatjegaan(hetheetnietvoornietsVO₂max!).Hetiseenzwareinspanning,endan nogmethetbeklemmendegevoelvanhetmaskererbij.Metdevoorbereidingenwarming-upbenje gemiddeldzo'n30-45minutenkwijt.

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://hips.hearstapps.com/hmg-prod/images/vo2-max-test-hardlopen-conditietest-1583750739.jpg?resize=1200:* Lopermeteenzuurstofmasker.

Testresultaten

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.garmin.com/nl-NL/blog/wat-is-een-goede-vo2-max/ VO₂max-scoresvoormannenenvrouwenperleeftijdsgroep.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.11Begrippen

Meten

Debepalingvandegrootteofdeomvangvanietsaandehandvanwaarnemingenuitgedruktineen getalswaardeofineeneenheidmeteenaangegevendimensie.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Testen

Hetkritischonderzoekenenmetenvandeeigenschappenofvermogensvanietsofiemand,vaakmet betrekkingtotvastgesteldenormen.

Inspanningsfysiologie

Onderzoektwatertijdensinspanninginhetmenselijklichaamgebeurt.

Ligament

Eenbanddiebottenofstukkenkraakbeenmetelkaarverbindt.

THEMA5 PERIODISERING

Inhoudthema

• Watisperiodisering?

• Macrocyclus

• Mesocyclus

• Microcyclus

• Verschillendeperiodiseringsmodellen

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overdeverschillendevormenvantrainenheersenenormveelopvattingen.Tochgaandemeeste trainingsschema’suitvandezelfdebasis:periodisering.Indithoofdstukleerjeallesoverperiodisering,de redenenerachterendeverschillendeperiodiseringsmodellen.

Bijperiodiseringwordendetrainingeningeplandinverschillendefasen.Ditbegintdoorgaansmeteen basis,waarbijwordtgefocustopveeltrainen(volume)opeenlageintensiteit.Vervolgenswordthetvolume afgebouwdendeintensiteitverhoogd.Hetschemabouwtzoopnaareenpiekmoment,datdoorgaanseen wedstrijdis.Daarnavolgtmeestaleenperiodevanrust.Dezeopbouw,vaneenbasis,naarspecificering, naareenpiek,wordteentrainingspiramidegenoemd.

Detrainingspiramidevormtdebasisvanhetperiodiseringsprincipe.Bijperiodiseringwordterdaarnaast gewerktmetverschillendecycli:eenmacrocyclus,mesocyclusenmicrocyclus.Eenmacrocyclusiseen grootplan,datvaakeenofmeerderejarenbeslaat.Dezemacrocyclusbestaatuitmeerderemesocycli,die meestal3tot4wekenduren.Totslotzijnerdemicrocycli,dievaakuit7dagenbestaan.Ditzijndespecifieke trainingendieperdagwordengedaan,endedagenwaaroprustwordtgehouden.

Indelaatsteparagraafwordtingegaanopdeverschillendeperiodiseringsmodellen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Periodisering'heeftvooraltemakenmethetwerkprocesP5-K1-W3:Verzorgttrainingenof instructies.

Leerdoelen

• Jekunthetbegripperiodiseringbeschrijvenenkuntditvertalennaardepraktijk.

• Jekunthetprincipevandetrainingspiramidebeschrijvenenkuntditvertalennaardepraktijk.

• Jekuntbeschrijvenwateenmacrocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Jekuntbeschrijvenwateenmesocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

• Jekuntbeschrijvenwateenmicrocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

• Jekuntdebeschrevenmodellenvanperiodiseringbeschrijvenenkuntditvertalennaardepraktijk.

5.1Casus

Opdracht1 Casus

Maëlais19jaaroudendoetsinds3jaarfanatiekaanklimmen.Zeismeerderekerenperweekindeklimhal tevinden.VoordatMaëlametklimmenbegon,heeftzeverschillendesportengeprobeerd,zoalstennis, waterpoloenbadminton.Telkensraaktezenaeenpaarmaandenverveeldenbeslootzemetdesportte stoppen.Bijklimmenwasdatechterniethetgeval:hierbeleeftzena3jaarnogaltijdveelplezieraan,en hetlijktalleenmaarleukertewordennaarmatezeerbeterinwordt.Delaatstetijdheeftzeechterhetidee datzeeenbeetje'stilstaat'.ToenMaëlanetbegonmetklimmen,gingzehardvooruit.Deeerstepaarkeer hadzeflinkespierpijnnadatzedriekeerdeklimwandomhoogwasgegaan.Inmiddelskanzewel10keer perdagdeklimwandomhoog,enkanzesteedskleineregrepenvasthouden.Tochmerktzedatzesinds eenpaarmaandenophetzelfdeniveaublijfthangen.Demoeilijkeklimroutesblijvenmoeilijkaanvoelen, enMaëlaheefthetideedatzenietmeervanzelfvooruitgaat.

ZebespreektditmethaargoedeklimvriendinRonja,endieadviseerthaaromeentrainingsschemategaan volgen.'Hiermeekanjegedurendeeenbepaaldeperiodeopeenspecifiekefactorfocussen,zoals krachttrainingofuithoudingsvermogen.Naeentijdjegajedandoormetdevolgendefactor.Alsjehet schemagoedvolhoudt,gajezekervooruit!'verzekertRonjahaar.Ronjageefthaardetipdatzehetbeste

eenpiramideschemakanvolgen,bijvoorbeeldeenvandriemaanden.Maëlabesluithetinternetafte speurennaartips,maarkomtallerleitermentegendiezenognietkent.Periodisering,eenmacrocyclus, eenpiekmoment...Maëlavraagtzichaf:'Kaniknietgewoonvooruitgaandoorlekkerteblijvenklimmen, zonderaldieingewikkeldedingen?'

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Maëlaheefthetgevoeldatzealeentijdjenietmeervooruitgaatmetklimmen.Hoezoudatkunnen komen?

b. Maëlakrijgthetadviesomeentrainingsschemategaanvolgen.Noemdrievoordelenvanhetvolgen vaneentrainingsschema,tenopzichtevangeenschemavolgen.

c. Hebjezelfweleenseentrainingsschemagevolgd?Voorwelkesportwasdat,enhoehebjeditervaren?

d. Bespreekmeteenaantalmedestudentenhunervaringenmethetvolgenvaneentrainingsschema.

5.2Watisperiodisering?

Hardlopen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sebastiaanis41jaarenomfitteblijvenloopthijtweekeerperweekeenrondjehard.Hijwoontvlakbijeen bos,waarhijgraagzijbekendestukrent.Hijkenterdebomen,debankjesenderivieren.Eenpaarjaar geledenisSebastiaanbegonnenmethardlopenomzijnconditieteverbeteren.Hijmerktetoensnel vooruitgang:hetrennengingsteedsmakkelijker,ennaeenpaarmaandenrendehijmoeiteloos5kilometer ineenhalfuur.SindseenjaarheeftSebastiaanzijnvasterondje,waarhijaltijdongeveer50minutenover doet.Maarwaarhijinhetbeginzohardvooruitging,lijkthijnualeentijdopeenplateautezitten.Hetlukt hemnietomde8kilometersnellerterennen,envooreenlangereafstandvoelthijzichooknietfitgenoeg.

Trainenkanopveelverschillendemanierenenvolgensallerleiprincipes.Jekuntbijvoorbeeldtweekeer perweek8kilometerhardlopen,netalsSebastiaanuitdecasus.Alsjeechteraltijdhetzelfderondjeen dezelfdeafstanddoet,zuljeweinigvooruitgangmerken.Ombetertewordenineenbepaaldesport,iser afwisselingnodig.Datbetekentafwisselingintraining – dusnietelkekeerhetzelfdedoen – maarook voldoenderustnemen.Zokanjeietsopbouwenenjeechtontwikkelen.Metanderewoorden:ombeterte worden,moetjejetrainingenperiodiseren.

Bij periodiseren wordentrainingeningeplandinspecifiekefasen.Hierbijwordterbegonnenmeteenbasis, enwordterlangzaamaannaareenpiektoegewerkt.Daarnavolgteenperiodevanrust,zodatdesporter weerkanherstellen.Denkmaaraanhetprincipevansupercompensatie,waaroverjehebtgeleerdinthema 4.Hetdoelvanhetperiodiseringsplanisomervoortezorgendathetlichaamnietwentaaneenbepaalde trainingsprikkel.InhetvoorbeeldvanSebastiaanwasdatwelhetgeval.Zijnlichaamiszogewendaanhet vasterondje,dathijgeenvooruitgangmerkt.Eenanderdoelvanhetperiodiseringsplaniszorgendathet lichaamnietoverbelastraakt.Hieromwordthetplanopgebouwdinfasen,enwordterookrustingepland. Alsjetezwaartraint,zaljenamelijkooknietvooruitgaan.

Trainingspiramide

Deverschillendetrainingsfasenwordenopgebouwdvaneenbasisnaareenpiek.Hiermeevormenzeeen piramide:de trainingspiramide.Eentrainingspiramidebouwtdusopnaareenpiekmoment.Voorveel sportenisdateenwedstrijd,zoalseenNK.Afhankelijkvanhetaantalwedstrijdenineenjaarkaneensporter duseenofmeerderepiramidesineenjaarafwerken.Naasthetaantalwedstrijden,heeftookdesoortsport invloedopdetrainingspiramide.Erbestaatdaaromgeenalgemenetrainingspiramidevoorelkesport.Tot slotmoetinhettrainingsplanuiteraardookrekeningwordengehoudenmetdeindividuelesporter.Deene sporterheeftaleensterkebasis,enbijvoorbeeldmeertechniektrainingnodig,dandeanderesporter.

Periodiseringkanplaatsvindeninverschillendetijdseenheden.Zokanjeeenschemamakenvooreenheel jaar:een macrocyclus.Dezemacrocyclusbestaatuitverschillende mesocycli,diemeestal3tot4weken duren.Eenmesocyclusisweeropgebouwduitkleinerefasesvaneenweek:de microcyclus.De trainingspiramideisdebasisvandemacrocyclus.Indevolgendedrieparagrafenleerjeallesoverdeze verschillendecycli.

Leesdeverdiepingsstof ‘Tactischeperiodisering'.

Opdracht2 Watisperiodisering?

a. Watisdedefinitievanperiodisering?

b. Waaromkanperiodiseringleidentotvooruitgang,bijvoorbeeldbijiemanddiealeentijdeenplateau inhetsportenervaart?

c. Watisjouweigenervaringmetperiodisering?

5.3Macrocyclus

Zoalsindevorigeparagraafbeschreven,kaneenmacrocycluseenjaarduren.Somszijnerechtermeerdere wedstrijdenineenjaar,bijvoorbeeldéénindezomerenéénindewinter.Indatgevalkaneenjaarook bestaanuittwee,ofsomsdriemacrocycli.Eenmacrocyclusisvoorelkesporténsporteranders,maar bestaatmeestaluitdevolgendeperiodes:

• Voorbereidingsperiode(ontwikkelenvanconditie,eenbasisleggen)

– Dealgemenevoorbereidingsperiode:basiseigenschappenontwikkelen – Despecifiekevoorbereidingsperiode:specifiekeeigenschappenopbouwen

• Tapering-off:deintensiteitenhoeveelheidtrainenafbouwen.

• Wedstrijdperiode:depiekfase.

• Overgangsperiode:herstellenvandetrainingsfase.

Voorbereidingsperiode

Zoalsjehiervoorhebtgezien,isdevoorbereidingsperiodeonderteverdelenintweeperiodes:

1.Algemenevoorbereidingsperiode

2.Specifiekevoorbereidingsperiode

Algemenevoorbereidingsperiode

Indezefasewordtereenbasisgelegdvoorderestvandetrainingsperiode.Hierbijwordendeverschillende bewegingseigenschappenopgebouwd,zoalskrachtenconditie.Dezebewegingseigenschappenkunnen echterniettegelijkwordenopgebouwd.Hetisbijvoorbeelderglastigomeengoedeconditieoptebouwen, entegelijkertijdveelkrachttrainingtedoen.Bijbeidetrainingsvormengebruikjenamelijkandere spiervezeltypen.Daaromwordtdezeperiodevaakinblokkeningedeeld.Indezeblokkenkandenadruk wordengelegdopéénspecifiekebewegingseigenschap.Zokaneersteenaantalwekenhet uithoudingsvermogenwordengetraind,enkanernameerwordengefocustopkrachtoftechniek.Doorde verdelinginblokkenwordtvoorkomendatdetrainingenelkaartegenwerken,endathetlichaamwentaan eenbepaaldetrainingsprikkel.

COPYRIGHTBOOM

Omdatindezeperiodeeenbasiswordtgelegdvoorderestvanhettrainingsprogramma,ishetbelangrijk datdebeginsituatievandesporterbekendis.Omdietebepalen,kandetrainer-coachmetingenentests verrichten.Zoweetjealstrainer-coachprecieswatdesterkeenzwakkepuntenvandesporterzijn,enwaar dusmeerofminderopgefocustmoetworden.Inthema4leerjeallesoverhoejemoettestenenmeten.

Specifiekevoorbereidingsperiode

Nadatindealgemeneperiodeeenbasisisgelegd,ishetindespecifiekeperiodetijdommeer wedstrijdspecifiektetrainen.Indezefasekandetrainer-coachbijvoorbeeldoefenwedstrijdeninlassen, meteventueeleenlagerebelastingofeenkorterespeeltijd.Hiermeekunnendebewegingseigenschappen uitdebasisperiodespecifiekwordeningezet,zodatookduidelijkwordtwaarnogverbeteringmogelijkis.

Indezefasewordenooknogsteedsdebewegingseigenschappenuithetbasisblokgetraind;erzijndusniet enkelwedstrijdtrainingen.Snelheidiseeneigenschapdieinditblokmeernaarvorenkomt.Dezeeigenschap kanhetbesteopdeeerstedag(naeenrustdag)wordengetraind,gevolgddoorkrachten uithoudingsvermogen.Daarnavolgtweereenrustdag.Opdezemanierkandesporteruitgerustde sportspecifiekeeigenschapsnelheidtrainen,zonderdatdiealmoeisvandekracht-enconditietraining.

Tapering-off

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De ‘tapering-off’periode isdeeindfasevandespecifiekevoorbereidingsperiode.Indezeperiodewordt detraininggeleidelijkafgebouwd.Zoblijftdesporterfit,enraaktdezevoldoendeuitgerustomintopvorm tekomen.Hetisbelangrijkindezefasedatdetrainer-coachdetrainingsomvang(dusdehoeveelheid trainingen)afbouwt,maardatdeintensiteitgelijkblijft.Hiermeeneemthetaantalurenrustperweekdus toe.Indezefasewordengeenextrazwareofnieuwetrainingsprikkelsgegeven.

Detrainingsomvangkanopverschillendemanierenwordenafgebouwd.Ditkandirectwordengedaan: hierbijgaatdesportermeteenvan100%vandetrainingsbelasting,naarbijvoorbeeld30%.Hetlijktechter beteromdeafbouwmeergeleidelijktelatenverlopen.Hierbijwordtbijvoorbeeldvanaf2wekenvoorde wedstrijdelketrainingsdag10%minderhardgetraind.Erzijnverschillendetrainingsregelswaarmeede trainer-coachrekeningmoethoudenbijhettaperen:

• Houdetrainingsintensiteitgelijk.

• Focuseropdatdevermoeidheidminderwordtdoormeerrusttijdinteplannen.Leteropdaterniet wordenafgedaanaandekracht,snelheid,coördinatie,lenigheidenuithoudingsvermogen.

• Houdetrainingsfrequentieop80%,enbrengdetrainingsomvangterugmet60-90%.

• Detaperperiodeisindividueelenduurtidealiter4tot28dagen.

Wedstrijdperiode

Dewedstrijdperiodeishetpiekmomentwaardesporterindevorigefasesnaartoeheeftgewerkt.Indeze periodedaaltdeomvangvandetrainingen,enneemtdeintensiteittoe.Ookiserindezeperiodevooral aandachtvoorwedstrijdspecifieketrainingsvormen.

Overgangsperiode

Nahetpiekmomenttijdensdewedstrijdperiode,volgteenperiodevanherstel.Indezeperiodetraintde sporterwel,maaropeenlagereintensiteitmetvoldoenderust.Ditheetookwelactieverust.Vaakwordt ernaeenwedstrijdeersteenweekvolledigerustgehouden,voordatmetactieverustwordtbegonnen.Zo kandesporterweerhelemaalopladenvooreenvolgendwedstrijdseizoen.

Voorbeeldenvanmacrocycli

Hiernagevenweeenaantalvoorbeeldenvanmacrocycli:

• 400mhorden(atletiek)(enkeleperiodisering)

• Sprinten(atletiek)(dubbeleperiodisering)

• Volleybal(enkeleperiodisering)

Jekuntdeschema'salsvolgtlezen:

V1=A.V.P./V.P.I

V2=S.V.P./V.P.II

W=W.P.

Wi=wedstrijdenindoorseizoen

Wo=wedstrijdenoutdoorseizoen

O=O.P.

Cijferindicatie /Betekenis

0

1

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2

3

Trainingsfrequentie

Wordtindezemaandnietgetraind,ofwelomdat hetirrelevantisofwelomdathetandere ontwikkelingenbelemmert.

Opbasisvanééntrainingindeweekwordtgeen toenamevanhetniveauverwacht.(onderhoud)

Bijtweetrainingenperweekvandeze eigenschapmageengeredestijgingvanhet niveauwordenverwacht.

Voorhetaccentuerenvaneeneigenschapwordt eentrainingsfrequentievandrieaangehouden.

Supercompensatie

Nietvantoepassing.

Voordatdezeeigenschap volgendeweekweerwordt getraindisheteffectvandevorige trainingteietgedaan.

Afhankelijkvandedeeigenschap endegetraindheidvandesporter bedraagtdesupercompensatietijd 24à`72uur.

Uitgaandevannevenstaande kunnendezetrainingengelijkelijk overdeweekverdeeldworden.

Decijfersstaandusvoorhetaantaltrainingenperweek,bijeentrainingsfrequentievandrieàvijftrainingen perweekintotaal.Bijeentrainingsfrequentievanzesàtientrainingenperweekmoetendecijfers,dushet aantaltrainingsprikkelsperweek,voordebetreffendeoefeningenwordenverdubbeld.

400mhorden(atletiek)enkeleperiodisering dnosajjmamfj Maanden →

Bewegings-eigenschap ↓

V1V1OWWWWWV2V2V2V1 Periodes → Oefeningen/ methodes ↓

Algemenekracht

210000012233 Losse halteroefeningen (expl.)

330000000000 Fitnessapparatuur (opbouw)

110000000322 Kortesprongen

Specifiekekracht

000000003211 Langesprongen

Algemene snelheid

000000011221 Geïsoleerde looptechnieken

000000012110 Maximaleen Accelateriesnelheid

Specifieke snelheid

210111233322 Passenritme (lactischvermogen)

210111233322 Hordenpassages

330000000022 Intensieveduur

Algemeenu.h.v.

100100112332 Lactischecapaciteit

Specifieku.h.v.

110000012222 Looptechnieken Algemene coördinatie

210000000001 Turnonderdelen

000101123322 Hordentechniek

Specifieke techniek

210100012223 Looptechniek

Lenigheid

220000012222 Algemeenen specifiek

Toelichtingophetschema

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jezietdatdebasiseigenschappenworenontwikkeldvoorafgaandaandespecifiekeeisendiede400m hordenstelt.Bijvoorbeeld:spieropbouw(3innov/dec)gaatvoorafaanexplosievekracht(3injan/feb).Dit gaatweervoorafaankortesprongen(3inmrt)dieophunbeurtweervoorafgaanaanlangesprongen(3 inapr),diedeuiteindelijkelengtevandepassenbepalen.Voorwatbetrefthetuithoudingsvermogenisde volgorde:intensieveduur(3innov/dec)voorafgaandaanlactischecapaciteit(3infeb/mrt),voorafgaand aanlactischvermogen(3inmrt/apr/mei).

110mhorden(atletiek)dubbeleperiodisering dnosajjmamfj Maanden →

Bewegings-eigenschap ↓

Algemenekracht

PeriodesV2V2W2W1 → Oefeningen ↓

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

230000000011 Beenoefeningen (ante-/retroflexie)

230000000000 Medicinbaloefeningen (Buik/rug/schouder)

Specifiekekracht

330001113300 Barbells/Dumbells (voorslaan/ uitstootoefeningen)

300000013111 Enkel-/meervoudige sprongen

Dieptesprongen

310011122322 Reactie-/acceleratie-oefeningen Algemene snelheid

320000022223 Staandestarts(30 m)

310000123322 Looptechnieken Coördinatie

320000112322 Hordentechnieken

210111122333 Intervalsprints (30/30/30m)

320111112322 Ritme-/frequentiescholing

320001122322 Ritmescholing (horden)

320111223322 Sprint ABC-oefeningen

330111223311 Spronglopen/loopsprongen Specifieke snelheid

320111112322 Frequentiekippings

320001123311 Commandostarts

310000003200 Testwedstrijdjes

310000123322 Tempo controleloopjes

210111122333 Vliegendeloopjes

Toelichtingophetschema

Innovemberendecemberspeeltzichdeeerstevoorbereidingsperiodeaf,waarinveelkrachttrainingen wordenafgewerkt.Hierisduidelijksprakevaneenblokkrachttraining.Binnendezeeerstevoorbereidingsfase zienweeenverschuivingnaardesnelheidsvormen,diemetnameindecemberplaatsvinden.

V1V1O

WOWOWOWOWO

Gedurendedeeerstewedstrijdfasenemendekrachtvormeninfrequentieafenmakenplaatsvoorstarts, wedstrijdenenmeerlooptechniek.Indetweedevoorbereidingsperiodewordtnietmeerteruggegrepen naaralgemenekrachtvormengetuigedenullenopdieplekken.Despecifiekeeigenschappendaarentegen krijgenalleveelaandacht,omuiteindelijktijdensdeoutdoor-wedstrijdfasetewordenvervangendoor wedstrijden.Indeovergangsperiodewordtinhetgeheelafgezienvantrainingen.

Volleybal(enkeleperiodisering)

Maanden →

Bewegings-eigenschap ↓

WPWPWPVPVPVPVPVPOPWPWPWP Periodes → Oefeningen/ methodes ↓

Algemenekracht

000122110000 Medicin-/basketbalworpen (romp/schouder)

000122330000 Diepte/meevroudige sprongen

Specifiekekracht

000333220000 Barbell-/dumbelltraining (circuit)

111233220001 Sprong-/smashoefeningen

001333220000 Acceleraties/Lijnenlopen

Algemene snelheid

111233200000 Bergop-/bergaflopen

Specifieke snelheid

112330000000 Imitiatieoefeningen (spelmomenten)

112330000001 Reactieoefeningen

111223320000 'Handigheidsoefeningen' Algemene coördinatie

111223322000 Vaardigheidsoefeningen

000223220000 Balanstraining Specifieke coördinatie

223333110222 VolleybaleigenVaardigheidsoefeningen

Inverbandmetdespecificiteitvanherstelvanbelasting(ditheeftinhogematetemakenmetdeinzetvan hetspiervezeltype)hebbenweuithoudingsvermogeninbovenstaandschemanietmeegenomen.

Opdracht3 Macrocyclus

a. Uitwelkevierperiodesbestaateenmacrocyclusdoorgaans?

b. Deeersteperiodevaneenmacrocyclusisweerteverdelenintweeperiodes.Beschrijfhetverschil tussendezetweeperiodes.

c. Noemtweetrainingsregelswaarmeejealstrainer/coachrekeningmoethoudenindetapering-offfase.

5.4Mesocyclus

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demacrocyclusuitdevorigeparagraafisdusdeopbouwvanhettrainingsschemavoorhethelejaar.Deze macrocyclusbestaatuitmeerderemesocycli:periodesvaneenaantaltrainingsweken.Hoelangeen mesocycluspreciesduurt,isafhankelijkvanwaterindatblokwordtgetraind.Alsdebelastingrelatiefsnel oploopt,kaneenblokkorterdurendanwanneerdebelastinggeleidelijkwordtopgebouwd.

Aaneenmesocyclusiseenbepaalddoelverbonden,zoalshetversterkenvanhetuithoudingsvermogen vooreenwielrenner.Indatgevalkaneenmesocyclusbijvoorbeelddriewekenduren,waarbijerelkeweek 3trainingengeplandzijn.Indietrainingenwordtergefocustoplangdurigfietsenopeenbepaaldtempo, ineenrelatiefhogeversnelling.Daarnavolgteenweekrust,enkanwordendoorgegaanmeteennieuwe mesocyclus.

Eenmesocyclusduurtmeestal3tot4weken,endemeestgebruiktemesocyclizijn21-en28-daagse trainingsblokken.Hierondervolgentweevoorbeeldenvandezemesocycli.

• 28-daagstrainingsblok.Ditblokkanwordeningedeeldalseen23/5schema:23dagentrainen,gevolgd door5dagen(actieve)rust.Aangezienditbloklangerduurteninverhoudingminderrustheeft,isdit blokideaalvoorervarensporters.

• 21-daagstrainingsblok.Ditblokbestaatuit16dagentrainen,gevolgddoor5dagenrust.Ditblokis geschiktvoorminderervarensporters,omdatdetrainingsduurminderlangis,enderustrelatieflanger.

Opdracht4 Mesocyclus

a. Hoelangduurteenmesocyclusdoorgaans?

b. Erzijntweesoortenveelgehanteerdemesocycli.Noemtweeverschillentussendezetweesoorten.

5.5Microcyclus

Indevoorgaandeparagrafenhebjegeleerdwateenmacrocycluseneenmesocycluszijn.Metbehulpvan dezegrotere ‘bouwstenen’ kanjeeengroftrainingsschemavooreensporteropstellen:jekanhiermee beschrijvenwatwordtgetraind,inwelkefase.Hetisechterbelangrijkdateensporterpreciesweetwathij perdagmoetdoen.Datkanwordenbeschrevenineenmicrocyclus.Eenmicrocyclusishetkleinsteblokje waaruiteentrainingsschemaisopgebouwd,enduurtdoorgaanseenweek.Logischerwijsvormendrietot viermicrocyclisamenduseenmesocyclus.Indemicrocycluskanjealstrainerpreciesaangevenwelke oefeningendesportermoetdoen,metwelkeomvangenopwelkeintensiteit.

Omeensporterzogoedmogelijktetrainen,ishetbelangrijkdathettrainingsschema,enduselke microcyclus,individueelis.Ditbetekentdathetschemaisaangepastopdespecifiekesporter.Elkesporter isandersenheeftzijneigensterkeenzwakkepunten,waaraaninhettrainingsschemaaandachtmoet wordenbesteed.Hetishiervoorbelangrijkomdebeginsituatievandesportertemeten.Doorallerlei gegevensoverdesporterteverzamelen,kanjealstrainer/coacheenduidelijkbeeldkrijgenvanhet fitheidsniveauvandesporter.Hieroverhebjemeergeleerdinhetthema'Testenenmeten'.Zoalsgezegd moeteenmicrocyclusspecifiekzijngemaaktvooreensporter.Erbestaatdusgeenalgemenemicrocyclus persport,diejeopiedereatleetvandiesportkunttoepassen.Daaromvolgthiereenvoorbeeldvaneen microcyclus.

Doel: Week18

Perodevan verminderdeomvang enintensiteit

• Verbeterenaërobe capaciteitmet duurtraining1-2

• Lactaatproductie

Trainingsschema

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zwemmen: Herstellenzwemmen Ma

• 1uuroptechniekensouplesse

Opmerkingen

ControleHFrust

Week18

Perodevan verminderdeomvang enintensiteit

Doel:

• Verbeterenaërobe capaciteitmet duurtraining1-2

• Lactaatproductie

Di

Trainingsschema

Opmerkingen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietsen: Herstelfietsen Herstellopen Herstelzwemmen

• Duurtraining1(30min)enduurtraining 2(1uur)

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

Fietstrainingingroep Looptraining Wo

Lopen:

• Duurtraining1(20min)enduurtraining 2(10min)

Zwemmen:

• 1uuroptechniekensouplesse

ControleHFrust Intervaltrainingmetfietsgroep

• 30minduurtraining1

• 45minduurtraining1,2en3

• 45minduurtraining3,krachten lactaattolerantie

Lopen:

• 20minduurtraining2 – 60x1minuuttempoHFtot180(1/2 minrust)

Rekkingsoefeningen been&rug

Do

Vr

Lopen: Zwemtraining Looptraining

• 15minduurtraining1

• 15minduurtraining2

• 4tempo'svan2mintotHF184(1min rust)

Fietsen: Fietstraining Loopwedstrijd3EM

• 2uurduurtaining2

Lopen:

• 30minduurtraining1en2

• Lactaattolerantievooranaëroob vermogen:wedstrijdHF>186

• 30minduurtraining1en2

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

ControleHFrust Za

Rekkingsoefeningen been&rug

Week18

Perodevan verminderdeomvang enintensiteit

Doel:

• Verbeterenaërobe capaciteitmet duurtraining1-2

• Lactaatproductie

Zo

Week19

Fietstraining Looptraining

Trainingsschema

Opmerkingen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ma

Periodevangelijke omvangenverhoogde intensiteit

Doel:

• Verbeterenaëroob vermogenen aërobecapaciteit d.m.v.duurtraining 1-2-3

• Verbeteren anaëroob vermogenen anaërobe capaciteit

• Verbeteren snelkracht

Zwemtraining Looptraining

Fietstraining

Fietsen:

• 30minduurtraining2

• 4x3minsnelkrachtmetzwaarverzet entempo:HF>172(3minherstellen)

• 20minduurtraining2

• 3x10minduurtraining3(5min herstellen)steedsaanzettentotHF>165

• 30minduurtraining1

Lopen:

• 45minSchalbruchduurtraining2en3\

• Lactaatproductievooranaërobe capaciteit:6versnellingentempoheuvel op

Trainingsschema

Zwemmen:

• Duurtraining2(3x200m,30secrust+ 5x100m,20secrust+8x50m,15sec rust)

Lopen:

• Duurtraining1:20min

• Duurtraining2:2x15min

• Anaëroobvermogen:(4x500m)

Fietsen:

• Duurtraining1:20min

• Duurtraining2:2x15min

• Anaërobecapaciteit:2x5000m

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

Week19

Periodevangelijke omvangenverhoogde intensiteit Doel:

• Verbeterenaëroob vermogenen aërobecapaciteit

d.m.v.duurtraining

1-2-3

• Verbeteren anaëroob vermogenen anaërobe capaciteit

• Verbeteren snelkracht

Di

Fietstraining Looptraining Zwemtraining

Looptraining Wo

Fietstrainingingroep

Trainingsschema

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zwemtraining Koppeltraining Do

Fietsen:

• Duurtraining2(90min)

• Anaëroobvermogen(3x12min)

Lopen:

• Duurtraining2(40min)

• Anaërobecapaciteit(4x800m)

Zwemmen:

• Duurtraining3(200m+4x50m+300 m+12x25m+200m+50)

Intervaltrainingmetfietsgroep:

BEROEPSONDERWIJS

Rekkingsoefeningen

• 40minduurtraining1en2

• 45minduurtraining2en3

• 45min'intensieveinterval'voor anaërooblactischvermogen

• 20minduurtraining2en1

Lopen:

• 30minduurtraining2

• Anaërobecapaciteit:6x1,5mintempo HFtot>180(1/2minrust)

Fietsen/lopen:

• Lopenduurtraining3,fietsenanaëroob lactischvermogen(4xlopenca.2500m HF175-182+fietsen5000m)

Zwemmen: Zwemtraining Looptraining Vr

• Aëroob-2en3(6x50m,10secrust+600 m+4x50m,15secrust+400m)

Lopen:

• Duurtraining1en2(50min)

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

ControleHFrust

Week19

Periodevangelijke omvangenverhoogde intensiteit

Doel:

• Verbeterenaëroob vermogenen aërobecapaciteit

d.m.v.duurtraining 1-2-3

• Verbeteren anaëroob vermogenen anaërobe capaciteit

• Verbeteren snelkracht

TrainingSelectie Za

Trainingsschema

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietsen:

• Duurtraining1en2(1uur)

Lopen:

• Climaxtrainingduurtraining2en3(geen anaërobecapaciteitofvermogen)

Selectie: 1/8Triathlon Zo

Week20

Periodevan verminderdeomvang enverhoogde intensiteit

Doel:

• Verbeteren VO2-maxmet duurtraining1-2-3

• Verhogen lactaatproductieen lactaatvermogen

• Verbeteren snelheiden snelkracht

Herstelfietsen Herstelzwemmen Ma

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

ControleHFrust

• Koppeltrainingalleenextensiefvolgen (geenanaërobecapaciteitofvermogen) Wedstrijd:balansKH enwater

BEROEPSONDERWIJS

Trainingsschema

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

Fietsen:

• Duurtraining1(30min)enduurtraining 2(1uur)

Zwemmen:

• 1uuroptechniekensouplesse

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

Week20

Periodevan verminderdeomvang enverhoogde intensiteit

Doel:

• Verbeteren VO2-maxmet duurtraining1-2-3

• Verhogen lactaatproductieen lactaatvermogen

• Verbeteren snelheiden snelkracht

Trainingsschema

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietstraining

Looptraining Di

Looptraining Wo

Fietstrainingingroep

Fietsen:

• 30minduurtraining2

• Lactaattolerantievoorenbeter anaërooblactischvermogen:2x(4x 1000m)uitstilstanmetzwaarverzeten max.snelheid

• 3x8minduurtraining3

• 30minaëroob1

Lopen:

• 45minduurtraining1en2

Zwemmen:

• Duurtraining-2(600m+4x50m+600 m+8x25m+200m)

Intervaltrainingmetfietsgroep:

• 30minduurtraining1en2

• 45minduurtraining3

• 20minintervalintensiefvooranaëroob lactischvermogen

Lopen:

• 30minduurtraining2

• Anaërobevermogen:8x200mmethoge snelheid(1/2minrust)HF180

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

Zwemtraining

Koppeltraining Do

Fietsen/lopen:

• Lopenduurtraining3,fietsenanaëroob lactischvermogen3x(lopenca.2500m HF175-182+fietsen5000m)

Week20

Periodevan verminderdeomvang enverhoogde intensiteit

Doel:

• Verbeteren VO2-maxmet duurtraining1-2-3

• Verhogen lactaatproductieen lactaatvermogen

• Verbeteren snelheiden snelkracht

Fietstraining Looptraining Zwemtraining

Trainingsschema

Opmerkingen:

Trainingenmet hogereintensiteiten wedstrijd:zorgvoor rust&voeding!

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Za

Zo

InternationaleDuatlon (7,5-30-3)

Fietsen:

• Duurtraining1en2:45min

• Anaëroobvermogen:2x(4x3min)met hogesnelheid

• Duurtraining1:30min

Lopen:

• Duurtraining2:30min

• Anaëroobvermogen:6x30sec versnellentotmax.snelheid

• Duurtraining1:20min

Zwemmen:

• Duurtraining1en2optechnieken souplesse

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

ControleHFrust

NaafloopKH,geen vet

Week21

Periodevan verminderdeomvang enverhoogde intensiteit

Doel:

• Herstellen

• Finetuning

• Verbeteren snelheid (snelkracht)

Herstelfietsen Herstelzwemmen Ma

Trainingsschema:

Opmerkingen:

Trainingenmethoge intensiteiten geringereomvang: Zorgvoorrust& voeding!

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietsen:

• Duurtraining1(30min)enduurtraining 2(1uur)

Zwemmen:

• 1uuroptechniekensouplesse

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

Looptraining Di

Fietstraining

Fietsen:

• 30minduurtraining1

• 15minduurtraining2

• 3x3000manaëroobvermogenmet max.Snelheid

• 30minduurtraining1

Lopen:

• 45minduurtraining1en2

Looptraining Wo

Fietstraining

Fietsen:

• 30minduurtraining2

• Lactaattolerantievooreenbeter anaërooblactischvermogen:6x100m uitstilstandmetzwaarverzetenmax. snelheid

• 3x8minduurtraining3

• 30minduurtraining1

Lopen:

• 30minduurtraining2

• 2000mduurtraining3

• Anaëroobvermogen:6x45sec versnellentotmax.snelheid

• 20minduurtraining1

Zwemmen: Zwemtraining Koppeltraining

• Duurtraining2(600m+6x50m+200 m+4x25m+400m)

Koppeltraining:

• Lopenduurtraining3,fietsenanaëroob lactischvermogen2x(lopenca.2500m HF175-182+fietsen5000m)

Fietsen:

• 90minduurtraining2

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen been&rug

Week21

Periodevan verminderdeomvang enverhoogde intensiteit

Doel:

• Herstellen

• Finetuning

• Verbeteren snelheid (snelkracht)

Vr

Trainingsschema:

Opmerkingen:

Trainingenmethoge intensiteiten geringereomvang: Zorgvoorrust& voeding!

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietsen: Fietstraining Looptraining Zwemtraining

• Duurtraining1en2:20min

• Anaëroobvermogen:2x(5x2min)met hogesnelheid

• Duurtraining1:30min

Lopen:

• Duurtraining2:30min

Zwemmen:

• Duurtraining1en2optechnieken souplesse

ControleHFrust

Rekkingsoefeningen

Za

Koppeltraining: Koppeltraining Zo

• Lopenanaërooblachtischvermogen: fietsenduurtraining34x(lopenca.3500 mHF180-186+fietsen8km duurtraining3)

Rekkingsoefeningen

Doel: Week22

Periodevan tapering-offmet verminderdeomvang enverminderde intensiteit

• Herstellen

Trainingsschema:

Zwemmen: Zwemtraining Fietsen Lopen Ma

• Duurtraining2:400+6x50+200+3x 50+100+400

Fietsen:

• 90minduurtraining2

Lopen:

• 45minduurtraining2

Opmerkingen: Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

Doel: Week22

Periodevan tapering-offmet verminderdeomvang enverminderde intensiteit

• Herstellen

Fietstraining Looptraining

Trainingsschema:

Fietstraining Looptraining Wo

Fietsen:

• Duurtraining1:20min

• Anaëroobvermogen:3x(3x2min)met hogesnelheid

• Duurtraining1:30min

Lopen:

• 30minduurtraining2

• 2000mduurtraining3

• Anaëroobvermogen:6x60sec versnellentotmax.snelheid

• 20minduurtraining1

Fietsen:

• 30minduurtraining1

• 15minduurtraining2

• 3x3000manaëroobvermogenmet max.snelheid

• 15minduurtraining1

• 30minduurtraining1

Lopen:

Zwemtraining Fietstraining Looptraining

Opmerkingen:

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

BEROEPSONDERWIJS

• 45minduurtraining2

• 2x(60-30-20-10sec)duurtraining3

Zwemmen:

• 6x100+6x50+6x25duurtraining2

Fietsen:

• 30minduurtraining2

• 3x2000manaëroobvermogen

• 30minduurtraining1

Lopen:

• 30minduurtraining1

Fietstraining Looptraining

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fietstraining Looptraining Za

Fietsen:

• 90minduurtraining1en2

Lopen:

• 30minduurtraining1

Fietsen:

• 45minduurtraining1

Lopen:

• 30minduurtraining1 WKduathlon Zo

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

Zorgvoorextra slaap,herstel& voeding!

Opdracht5 Microcyclus

a. Hoelangduurteenmicrocyclus?

b. Waaromishet,voordatjeeenmicrocyclusopsteltvooreensporter,belangrijkomdebeginsituatie vasttestellen?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.6Verschillendeperiodiseringsmodellen

Indevorigeonderdelenhebjegeleerdwateenmacrocyclus,mesocyclusenmircocyclusis.Dezecyclizijn eenstandaardweergavevanhoeeentrainingsschemakanwordenopgebouwdgedurendeeenbepaalde periode,variërendvaneenweektoteenjaar.Overhetalgemeenzijnertweebekendemanierenomeen macrocyclusintevullen:blokperiodiseringenlineaireperiodisering.Indezeparagraafwordtingegaanop dezetweeperiodiseringsmodellen.

Blokperiodisering

Bij blokperiodisering wordteenmacrocyclusopgedeeldindrieverschillendemesocycli,oftewel ‘blokken’ Delengtevandezeblokkenhangtafvandeatleetenzijn/haardoelen,eneventueeldedatavanwedstrijden. Inheteersteblokligtdefocusopeenhoogvolume,endaarmeedusophypertrofie.Deintensiteitindit blokligtdoorgaansop50-70%vandemaximalecapaciteitvaneenatleet.Hetdoelvanditeersteblokis omdebelastingendemotorischevaardighedenteverbeteren.Inhettweedeblokgaatdeintensiteit omhoog,naarzo’n75-90%,maarneemthetvolumegeleidelijkaf.Hetdoelvanditblokisomdealgemene aangeleerdevaardighedenuitblok1omtezetteninmeerspecifiekevaardigheden.Defocusligtdaarbij opsnelheidentechniek.Inhetlaatsteblokneemtdeintensiteitnogverdertoe,naar90%ofmeer,enhet volumeneemtnogverderaf.Inditlaatsteblokvindendoorgaansdewedstrijdenplaats.Deatleetisnu, doordeopbouwvanhetschema,opzijn/haarpiek.Deintensiteitenhetvolumeverschillenperblok,maar gedurendeéénblokblijvenzegelijk.Inblok1kandeintensiteitbijvoorbeeldgedurendehetheleblok60% zijn.

Lineaireperiodisering

Lineaireperiodisering ishetbekendsteperiodiseringmodel.Hetlijktopblokperiodisering,maarerzitten eenaantalverschillentussen.Bijlineaireperiodiseringduurtdetrainingsperiodedoorgaanséénjaar. Gedurendedietrainingsperiodeneemtdetrainingsintensiteitgeleidelijktoe,enneemthetvolumegeleidelijk af.Ditgaatnietinblokken,zoalsbijblokperiodisering,maarbijvoorbeeldperweek.Doordeopbouwvan intensiteitenafnamevanvolume,bereiktdeatleetaanheteindevandetrainingsperiodeeenpiek.

Lineaireperiodiseringisdoorgaanspopulaironderbeginners,omdathetmodeleenvoudigtebegrijpenen uittevoerenis.Ookzijnzijmakkelijkertrainbaar,enkunnenzebijvoorbeeldelkeweekeenpaarkilo toevoegenaanhundeadlift.Voorzeergetraindesportersishetdoorgaansongebruikelijkomnetzosnel vooruittegaanalsinhetbegin.Metanderewoorden:hoeweldeintensiteitinhetschemalineairtoeneemt, nemendeprestatiesvaneenalgetraindesporternietlineairtoe.Wanneerermeerenmeerintensiteit wordttoegevoegd,isdekansgrootdateensportereenplateaubereiktenuiteindelijkovertraindraakt.

Opdracht6 Verschillendeperiodiseringsmodellen

a. Welketweebekendeperiodiseringsmodellenzijner?

b. Noemeenverschiltussendezetweeperiodiseringsmodellen.

Opdracht7 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekunthetbegripperiodiseringbeschrijvenenkuntditvertalennaarde praktijk.

Jekunthetprincipevandetrainingspiramidebeschrijvenenkuntditvertalen naardepraktijk.

Jekuntbeschrijvenwateenmacrocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

Jekuntbeschrijvenwateenmesocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

Jekuntbeschrijvenwateenmicrocyclusisenditvertalennaardepraktijk.

Jekuntdebeschrevenmodellenvanperiodiseringbeschrijvenenkuntdit vertalennaardepraktijk.

5.7Verdiepingsstof-Tactischeperiodisering

Watistactischeperiodiseringeigenlijk?

Binnentactischeperiodiseringstaatdetactischecomponentvanhetvoetbalspelcentraal.Daarbijwordt tactiekaltijdtegelijkertijdgetraindmetdetechnische,fysiekeenmentaleaspectenvanvoetbal.Een bepaaldevoetbalactiewordtnamelijkgezienalseenhandelingwaarbijdievierdimensiesaltijdgezamenlijk aanbodkomen.

Hetversturenvaneenpassofinzettenvaneentacklevraagtaltijdeenbepaaldekeuze(tactiek),uitvoering (techniek),beweging(fysiek)enaansturingvanuitdehersenen(mentaal).Eengeïsoleerdepass-entrapvorm isdusnietkenmerkendvoortactischeperiodisering,omdatdienietofnauwelijksrechtdoetaanhetnemen vanbeslissingen.Daarmeeverwaarloosthetdetactischecomponentendaaromdientzo’ntrainingsvorm hooguitalsverlengdewarming-up.

Welkestappendoorloopjealsjetactischeperiodiseringtoepast?

Tactischeperiodiseringbestaatgrofweguitdriefases.Allereerstwordtereen ‘gamemodel’ (1)ontwikkeld, debeoogdemaniervanspeleninallefasesvanhetspel.Hetgamemodelwordtvervolgensuitgewerktin spelprincipes(2):algemeneuitgangspuntendierichtinggevenaanhetgamemodel.Omervoortezorgen datdespelerszichdespelprincipeseigenmaken,wordtgebruikgemaaktvaneenaantalmethodologische principes(3):richtlijnendieervoorzorgendatdespelerstijdenstrainingenlerenomhetspeelplandatde trainernastreeftzogoedmogelijknaardewedstrijdtevertalen.

Tactischeperiodiseringindriestappen

1.Gamemodelontwikkelen:jespelideedefiniëren,rekeninghoudenmetondermeerjouwideeënals coachdespelersdiejetotjebeschikkinghebtendecultuurvandeclubenhetland.

2.Spelprincipesopstellen:algemeneuitgangspuntendefiniëreninallefasesvanhetspeldiehetgame modelconcretermakenvoordespeler.Ditdoejeopcollectief(team),coöperatief(linie)enindividueel (speler)niveau.

3.Methodologischeprincipeshanteren:richtlijnenomdespelprincipesopdespelerovertebrengen. Demethodologischeprincipesgevenrichtingaandetrainingsopbouwen-inhoud.

Bron:https://www.voetbaltrainer.nl/2019/01/27/tactische-periodisering/

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA6 MOTORISCHLEREN

Inhoudthema

• Implicietenexplicietmotorischleren

• AthleticSkillsModel(ASM)

• TeachingGamesforUnderstanding(TGfU)

• ContraintsLedApproach(CLA)

• Bredemotorischeontwikkeling

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbelangrijketaakvandetrainer-coach/instructeurishetaanlerenenverbeterenvanmotorische vaardigheden.Overhoejedatopdebestemanierkuntdoen,bestaanverschillendeopvattingen.Indit themawordtaandachtbesteedaaneenaantalmodellendiegerichtzijnophetaanlerenvanuiteenlopende bewegingsvaardigheden.Opdeeersteplaatswordtingegaanopwatmotorischlerenisenmetnameop watverstaanwordtonderimplicietenexplicietmotorischleren.Vervolgenskomenerdriebenaderingswijzen ofmodellenaandeorde:AthleticSkillsModel(ASM),TeachinggamesforunderstandingenContraintsLed Approach(CLA).HetASMisgerichtopveelzijdigbewegenensluitindiezinaanopwataanindelaatste paragraafaandeordekomt,namelijkhetbelangvaneenbredemotorischeontwikkeling.TGfUstaatvoor eenspeler-enspelgerichtebenaderingvoorhetaanlerenvanbewegingsvaardigheden.Despelersworden actiefbetrokkenbijhetleerproces.BijdeCLAbenaderingwordendrieaspectenonderscheiden,namelijk depersoon,detaakendeomgeving.Dezehebbenalledrieinvloedopdebewegingenkunnenaangepast worden.Erbestaatdusnietéénidealeuitvoeringvaneenbeweging.Hetgaateromtelerenhet bewegingspatroonaantepassenaandeomstandigheden.

Indelaatsteparagraafwordtingegaanophetbelangvaneenbredemotorischeontwikkeling. Hoezorgjedatkinderenmetmeerplezierbewegen,makkelijkerkunnenswitchenvansporténeengoede basisleggenvooreenlevenlangsportenenbewegen?Dooropjongeleeftijdaandachttebestedenaande breedmotorischeontwikkelingvankinderen.Hiervoorishetvanbelangdatzevoldoende,maarook gevarieerdbewegen,trainenenspelen.Uitonderzoekisbovendiengeblekendatdebewegingsvaardigheid vankinderenachteruitgaat.Daaromishetookeenvandespeerpuntenuithethuidigesportbeleid(Nationaal SportakkoordII).

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Motorischleren’ heeftvooraltemakenmetwerkprocesP5-K1-W3:Verzorgttrainingenof instructies.

Leerdoelen

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Jekuntdebegrippenimplicietenexplicietmotorischlerenbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• JekunthetAthleticSkillsModelbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• JekuntTeachingGamesforUnderstanding(TGfU)beschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• JekuntdeContraintsLedApproachbeschrijvenenvertalennaardepraktijk.

• Jekunthetbelangvaneenbredemotorischeontwikkelingbeschrijven.

• Jekunteenbijdrageleverenaaneenbredemotorischeontwikkelingvankinderenenjeugdigen.

6.1Casus

Opdracht1 Casus

PraktijkvoorbeeldSCBuitenveldert

AlsjeopzondagochtendlangsdeveldenvanSCBuitenveldertrijdt,ziejekinderenvandeFootballPlayer Academy(FPA)inkleinegroepjesintensief ‘anders’ bewegen.Zevoetballenveel,maargebruikenook anderematerialenzoalsdeloopladder,springenoverhekjesenerwordtgebadmintondengestoeid.De trainersvandeFPAwerkenmethetAthleticSkillsModelomhunledenteontwikkelentotgoedeallround bewegers.

“Ikvindhetheelleuk,omdatikerándersvoetbal”

Plezierinbeweging,iseenbelangrijkdoelbinnendetrainingen.Enaandevrolijkebezwetekoppiestezien, zithetdaarmeewelgoed.Julius(11): “Ikvindhethierheelleuk,omdatikerveelleerenerandersgevoetbald wordtdanbijdetrainingenmetmijneigenvoetbalteam.Partijtjesmetdebrilvindikhetallerleukste,maar hetisookheelmoeilijk.Jehebtdaneenbrilopmeteenrandje,zodatjenietnaarbenedenkuntkijken. Daardoorzieikindewedstrijdbeterwieervrijstaat.Ookvandeloopladderenhethinkelenenspringen leerikveel.Ikstastevigeropmijnbenenenhebmeerevenwichtindeduels.”

Bron:Met het ASM krijgt ieder talent de ruimte – Allesoversport.nl

Bekijkdefilmpjes'MultiskillstrainingbijdeVoetbalacademie'en'Implicietmotorischlerenbijhandbal'.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Watvindjevandeontwikkelingdatersteedsmeervoetbalacademieszijnvoorjongevoetballertjes omhuntalententeontwikkelen?Ziejedezeontwikkelingookbijjouwtakvansport?

b. Zevoetballennietalleen,maargebruikenookloopladders,hekjesenspelenbadmintonenerwordt gestoeid.Waaromspelendezekinderennietalleenvoetbal?

c. BekijkhetfilmpjevandevoetbalacademievanFCTwente.Inhoeverrekomtdatovereenmetdetekst overBuitenveldert?

d. Bekijkhetfilmpjeoverimplicietmotorischlerenbijhandbal.Watwordterverstaanonderimpliciet motorischleren?

e. WatzijndeovereenkomstenenverschillenmethetASM?

f. BespreekmeteenaantalstudentendiebetrokkenzijnbijeenzelfdetakvansportwathetASMen implicietmotorischlerenkanbetekenvoordietakvansport.

6.2Implicietenexplicietmotorischleren

Hetmotorischleerproces

In'Didactiekvaneenlesoftraining'wordtinthema10'Leertheorieën'aandachtbesteedaandefasen waarinhetmotorischleerprocesverloopt.Ookkomendaardeverschillendeinstructiemethodenaande ordeenwordendebegrippenimplicietenexplicietmotorischlerenuitgelegd.Indezeparagraafworden dezebegrippenherhaaldenverderuitgebouwd.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Explicietmotorischleren

Bijdezevormvanmotorischlerenbenjijjebewustvandatwatjijdoet.Doordetrainerofcoachwordje ertoeaangezetomnatedenkenoverdeuittevoerenbeweging.Hetkanookjeeigenleerstrategiezijndat jebijhetaanlerenvanvrijwelelkebewegingvoorafnadenktoverdeuitvoering.Bij expliciet motorisch lerenhebjeinformatieenkennisvandebewegingenjekuntdatookonderwoordenbrengen.Jehebteen duidelijkevoorstellingvandebewegingenjekunteenredelijknauwkeurigebeschrijvinggevenvandie beweging.

Hetmakenvaneenbewegingsvoorstellingwordtgezienalseenbelangrijkestartvanhetlerenvaneen bewegingsvaardigheid.

Overwegendwordtlichaamsgerichteinstructiegegeven.Desporterontvangtgerichteinstructieoverwelk lichaamsdeelopwelkemanierenopwelkmomenteenbepaaldebewegingmoetmaken.Daarnaastworden eraandesportervragengesteldenfeedbackgegevenomhetleerprocestebevorderen.

Explicietmotorischleren

Explicietlerenishetwelbekendelerenopbasisvanaanwijzingen,waarbijdetraineruitlegthoedeuitvoering eruitmoetgaanzien.

Explicietlerenbestaatuitveelverschillendemethoden.Hetkanbestaanuitinstructiegeven,vragenstellen offeedbackgeven.Ditzijnallemaalvormenvanbewustenspecifiekleren.Alsturntrainershebbenwevaak deneigingomdenadrukteleggenopwatjealsturntrainerzegt.Wegebruikenmeestalplaatje,praatje, daadjeomdeoefeningaandegangtekrijgen.Tochblijktdatfeedbackgevenvaakmindereffectiefisdan wijdenken.Hieronderzijnallevariantenvanexplicietlerentevinden.Demeestezuljealsturntrainer ongetwijfeldeenkeergebruikthebben.

COPYRIGHTBOOM

Induidelijkomschrevenstappenleerteensporteruiteindelijkdeperfectebeweging.Dezeaanpakistyperend voorhetexplicietmotorischleren.Binnendezevisiegaatmenervanuitdatdezeaanpaktothetbeste leerresultaatleidt.

Bekijkhetfilmpje'(3/5)Wanneerkunjealssporterbeternietnaarjecoachluisteren?'.

Leesdeverdiepingsstof'Explicietmotorischlerenturnen'.

Implicietmotorischleren

Bekijkhetfilmpje'Implicietmotorischlerenbijhandbal'.

Bijhet impliciet motorischlerenwordtervanuitgegaandaternietzoietsbestaatalseenideale,perfecte bewegingsuitvoeringdievooriedereengeldt.Sportersvoerenbewegingenminofmeeropeeneigenwijze uit.Jekuntstellendatelkesportereeneigenoptimalemaniervanhetuitvoerenvaneenbewegingheeft. Daarnaastgaatmenervanuitdatiedereeneenminofmeereigenmaniervanhetaanlerenvaneenbeweging heeftendathetjebewustzijnvanhetleerprocesenkennisvandeuittevoerenbewegingnietnoodzakelijk is.Eenvoudiggeformuleerdkunjestellendatnadenkenovereenbeweging,nadenkenoverhetleerproces, nietnoodzakelijkisvooreenoptimaalleerresultaat.

Bijdezemaniervanmotorischlerenpassendanookveelbeterdezogenaamdedoelgerichteof omgevingsgerichteaanwijzingen.

Bijimplicietmotorischlerenblijftertijdenshetuitvoerenvaneenbewegingmeercognitieveruimteover omeenanderetaakuittevoeren,bijvoorbeeldnadenkenovereeneventuelevolgendestapdiegenomen kanofmoetworden.Vooralbijsportspelenisditvangrootbelang,maarookbijvoorbeeldbijhetaanleren vanvaardighedendievanbelangzijnvooreenpolitieagentofmilitair.Bovendienblijktdatinstressvolle situatiesimplicietaangeleerdevaardighedenbeteruitgevoerdworden.Implicietgeleerdevaardigheden blijvendusbeteropniveautijdensmentaledrukenvermoeidheid.Ookblijktuitonderzoekdatimpliciet motorischlerenmeerleereffectopdelangetermijngeeft.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vormenvanimplicietmotorischleren

Jekuntdevolgendevormenvanimplicietmotorischlerenonderscheiden:

1. Analogie leren

2.Foutloosleren

3.Differentieelleren

4.Lerenmetexternefocus

5.Observerendleren

6.Lerendoordwangstelling

7.Randomlerenofrandompractice

1.Analogieleren

Bijdezevormvanlerengeefjealslesgevervooral ‘doealsof’-instructies.Doorhetgebruikenvaneen ‘doe alsof’-instructieofbeeldspraak,benoemjehoeeenbewegingofessentieeldeelvandebeweginguitgevoerd wordtzonderdaarbijallerleideelbewegingentebeschrijven.

Zokunjebijvoorbeelddeinstructiegeven ‘springalseenkikker’ of ‘rolalseenballetje’.

Afhankelijkvandeleeftijdvandesporters,kunjebinnendezemethodeookgebruikmakenvanallerlei vormenvanbeeldspraak.

• Bijeenlay-upkunjebijvoorbeeldalsbeeldspraakgebruiken: ‘Doealsofjeaanéénkanteentrekpop bent.’

• Bijeendoorloopbalbijkorfbalkunjebijvoorbeelddeinstructiegeven: ‘Doealsofjemetbeidearmen juicht.’

• Bijtafeltennisoftennis,waarbijjehetslaanvaneentopspinbalaanleert,geefjebijvoorbeeldde instructie: ‘Doealsofjeiemandoverzijnbolaait.’

Bekijkhetfilmpje'Implicietmotorischlerenbijhandbal'.

2.Foutloosleren

Bijdezemaniervanlerenstartjemeteengemakkelijkeoefening,zodatdesportergeenofweinigfouten maakt.Langzaammaarzekermaakjedeoefeningsteedsmoeilijker.Alsjeweinigofgeenfoutenmaakt, hoefjeooknietnatedenkenoverwelkebewegingjenupreciesmaakt.Ditgeeftruimtevooreenbeter leerresultaat.Zokunjesporterslerenputtendooreerstvanheeldichtbijtebeginnenenlangzaammaar zekerdeafstandtevergroten.Bijeenvrijeworpbijbasketbalbeginjeeerstdichtbijwaarbijdebasketvrij laaghangt.Naeenaantalsuccessenvergrootjelangzaamdeafstandendehoogtevandebasket.Bij schaatsenisdiepzittenbelangrijk.Jekuntdesportersdanondereentouwtjedoorlatenschaatsen,maar datmoetnietmeteentelaaghangen.

3.Differentieelleren

Bijdezevormvanimplicietmotorischlerengajeervanuitdatjehetbesteleerresultaatbereiktdooreen zogrootmogelijkevariatieaantrainingsoefeningenuittevoeren.Dooronderzoekwordtbevestigddathet aanlerenvanbewegeneenprocesisdatsterkgebaatisbijvariatie.

Differentieel lerengaatervanuitdatindividueleverschilleninbewegingsuitvoeringonvermijdelijken essentieelzijnomteleren.Variatiestussenuitvoeringenzijnnoodzakelijkomhetbreinuittedagenen effectiefteleren.

Bijverspringenvarieerjebijvoorbeelddoorvanafverschillendeafzethoogtestespringen.Bijvoetbaloefen jenietalleenmeteenperfectebal(maatje5),maarookmetafwijkendeballen.Zelfsvoetbalmeteen rugbyballeidttotleereffect.Ookgaathetnietalleenomhetspelenvaneenpartijtje11tegen11,maarook omvariantenalsvoetvolleybal,kopvoetbalenbeachvoetbal.

Differentieellerenindepraktijk

Voorhetaanbrengenvanvariatiezijnerdrieaangrijpingspunten:de taak,de omgeving enhet individu (Beek,2011).Neembijvoorbeeldhetputtenvanhetgolfen.Tijdenshetoefenenvandezemotorische vaardigheidkangevarieerdwordenindetaakdoorteputtenmeteenhonkbalknuppel,meteenHouten éénofeenputter.Erkanookgevarieerdwordenindeaanloopnaarhetputtentoe,doorbijvoorbeeldeerst eenpirouettetedraaien,ofeerstindehandenteklappenalvorensteputten.Variatieindeomgevingkan aangebrachtwordendoorbijvoorbeeldteputtenvanafeenopstapjeofteputtenopstraatstenen.Variaties vandegolfputterzelfkunnenbijvoorbeeldwordentoegepastdoorvermoeidheid.

Bron:Wat is differentieel leren? (monkeymoves.com)

Hetprincipevandifferentieelleren,hetlereningevarieerdesituaties,komtduidelijkteruginwathetAthletic SkillsModelwordtgenoemd.Ditmodelkomtindevolgendeparagraafaandeorde.

4.Lerenmetexternefocus

Bijdezevormvanmotorischlerenisdeaandachtgerichtopheteffectofresultaatvandebewegingenop deomgeving.Informatiegerichtophetgevolgofresultaatvaneenbeweging(externefocus)isveel effectievervoorhetuitvoerenenlerenvaneenvaardigheiddaninformatiegerichtopdeinternefocus,met aandachtvoordevaardigheidzelfofdeprocesseninhetlichaam.

Steldatjeeenkindhogerwillatenspringen,kunjeallerleiinstructiesgevengerichtopdeaanloopofde afzet,maarjekuntookkiezenvooreenexternefocus:Wiljedandevolgendekeeralsjezogaatvliegen eensnaardegelestipopdemuurkijken?

Externefocuskannaastaandachtophetresultaatookwordengerichtophetmateriaalwaarmeegesport wordtbijvoorbeeldracket,golfclubofschaats.Zoisdeaanwijzing'zetmetjeheleijzeraf'gerichtopeen externefocus.

Externefocus

Externefocusbetekentdatjeergensopgaatrichtenzodatjeoefeningwellukt!Dezeisvoorwatoudere jeugd!F’svindenditmeestaltelastig!Eenvoorbeeldvanexternefocusisjetraintopverdedigendkoppen, jewildebalzovermogelijkkoppen!Jemaaktverschillendevakken,komtdebalindatvakhebjezoveel aantalpunten!Dushoeverderhetvakhoemeerpunten.Jezeteenteamgenootinhetlaatstevak,alsje hembereiktmethetkoppenkrijgjeextrapunten.Deexternefocusligtnuopjeteamgenoot.

Bron:Externe Focus / Motorisch leren | Voetbalcyclus (jouwweb.nl)

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.Observerendleren

Bijdezevormvanmotorischgaathetomlerendoormiddelvannadoenoftewelimiteren.Infeiteisdit eenvandevroegsteenbelangrijkstevormenvanlerendiekinderenvanafhungeboortegebruiken.Alheel vroegimiteerthetjongekindmetnamehetgedragvanvolwassenen. Jelaatsporterskijkennaareengoedvoorbeeldenlaatditnadoen.Dezemaniervanlerenwordtnietalleen binnendesport,maarookbinnendefysiotherapietoegepast.Zomoestenpatiëntenkijkennaareenvideo vanhetlopenvaneengezondepersoonendatnadoen.

6.Lerendoordwangstelling

Dezevormvanlerenwordtookwelsturendlerengenoemd.Hetarrangementvandebewegingssituatie wordtzoingerichtdatdegewenstebewegingsuitvoeringwelmoetplaatsvinden.Desporterhoeftnietna tedenkenoverdeuitvoering.Dedeskundigheidvandetrainer-coach/instructeurligtbijhetbedenkenvan arrangementendieeeneffectieveuitvoeringuitlokken.Bijschaatsenkandezijwaartseafzetworden gestuurddoormetliggendepionneneenhelesmallesloottemakenvoordezijwaartseafzet,ofeenbrede slootvooreenkrachtigeafzet.Dezemaniervanmotorischlerenkomtnadrukkelijkterugbijdebeschrijving vandeconstraints-ledapproach.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dekrachtvanhetarrangement

Doordeomgevingopbepaaldemaniereninterichten,kunjegewenstbewegingsgedragdusstimuleren enuitlokkenenongewenstbewegingsgedragmoeilijkofvrijwelonmogelijkmaken.Demogelijkhedentot variërenliggenbeslotenindevariatievandetaak,arrangementaanpassingeneninhetindividu.De uitgangspuntendiewehanterenzijn:

• motorischlerenistaak-enomgevingspecifiek

• motorischlerenisafhankelijkvanwaarnemingvoor,tijdensennadebeweging

• motorischlereniseenaanpassingaandeveranderingvandetaak,omgevingen/ofbegeleiding

• motorischlerenisafhankelijkvanwathetkindwilenkan,dezogenoemdespeelkriebel.

Voorbeeldspeerwerpendekleuters

MeesterJaapheefteentipgekregenvandevakleerkrachtbewegingsonderwijs.Devakleerkrachtvertelde hoejekinderenkuntuitlokkenomeenbovenhandsestrekworptelatenmaken.Vandaagwilhijdat uitproberenmetzijnoudstekleuters.MeesterJaaphangteentoversnoerop,opzekertweemeterhoogte, enlegtdematjesdaardirectvoor.Hijvraagtzijnkleutersopeenmatjetegaanstaanengeeftzeallemaal eentennisbal.Deopdrachtis:gooijeballetjeoverhettoverkoord.Doordatdekleutersrelatiefdichtbijhet toversnoerstaan,zietmeesterJaapdatnagenoegallekleutersalsvanzelfmeteenbovenhandsestrekworp gaangooien.Endatzeookbijnaallemaalmetdetegengesteldevoetvoorgaanstaan.Zedraaienhun lichaamalsvanzelf ‘open’,netalseenspeerwerper

Bron:Dekrachtvanhetarrangement(TheodeGroot,JaapVerhagen)

7.Randomlerenofrandompractice

Inveelgevallenwordteenlessen-oftrainingsreeksontwikkeldwaarbijjeheelplanmatigaandachtbesteedt aanbepaaldevaardigheden,zoalsdeforehand,debackhandendaarnadevolley.Dezevormvoorinstructie wordtookwel ‘blockedpractice’ genoemd.Blockedpracticewordtdikwijlsaangebodenindevormvan drills.Bewegingenwordendanherhaaldelijkuitgevoerdenzoingeslepenzondervariatie.Eenandere aanpakvoorhetlerenvanvaardighedenis ‘randompractice’.Bijrandomlerenwordenvaardighedenjuist ineenwillekeurigevolgordegeoefend.Leerlingenwisselencontinuvantaakwaardoorhetbreinwordt uitgedaagdomdejuistebijpassendebeweegoplossingtevindeninverschillendesituaties.Ooknublijkt weerdatdoorhetrandomlereneenvaardigheidbeterbeklijftopdelangetermijn.

Bekijkhetfilmpje'Welketraininghebjenodigalsjeeenbeteresporterwiltworden?'.

Opdracht2 Implicietenexplicietmotorischleren

a. Geefeenomschrijvingvan:

• Implicietmotorischleren

• Explicietmotorischleren

b. Beschrijfwatjijmetdezetweemanierenvanmotorischlerenindepraktijkdoet.

Opdracht3 Vormenvanimplicietmotorischleren

a. Noteerdezevenvormenvanimplicietmotorischleren.

b. Beschrijfvanwelkevormenvanimplicietmotorischlerenjijgebruikmaakt.

Opdracht4 Serveren

Bekijkdefilmpjes'Volleybalonderhandseserviceanalogieleren15042308HALO'en'Korfbal,technieken :Schottechniek'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Bekijkheteerstefilmpje.Vanwelkevormvanimplicietlerenishiersprake?

b. Bekijkhettweedefilmpje.Vanwelkevormvanimplicietlerenishiersprake?

Opdracht5 Toepassenvormenvanimpliciet motorischleren

Maakeenkeuzeuiteenvandevormenvanimplicietmotorischlerenenpasdittoeineenvanjevolgende trainingenoflessen.Evalueerhetresultaat.

6.3AthleticSkillsModel(ASM)

Achteruitgangbewegingsvaardigheidkinderen

HetAthleticSkillsModel(ASM)isaanvankelijkmetnameontwikkeldomietstedoenaande bewegingsvaardigheidvankinderen.Kinderenbrengensteedsmindertijddooropstraatensteedsmeer zittendachtereenofanderscherm.Inhetonderwijswordthetbewegingsonderwijsnietmeerserieus genomen.Ditleidtertoedatkinderennietofteweiniginaanrakingkomenmetdegrondvormenvan bewegenendaardoorzullenzedealgemeneatletischevaardighedennietoptimaalontwikkelen.ASMwil dusietsdoenaandebewegingsarmoedeendeeenzijdigheidvanhetbewegingsonderwijs.

Veelzijdigheid

Veelzijdigheidvormthetfundamentomlateruittegroeientoteenspecialistineenbepaaldetakvansport. HetmottovanASMisdanook:'eersteenatleet,daneenspecialist'.ASMwildusietsdoenaande bewegingsarmoedeendeeenzijdigheidvanhetbewegingsonderwijs.

COPYRIGHTBOOM

Studieslatenziendat(top)sportersinhunjeugdvaakveelverschillendesportenhebbengedaanendaar hunvoordeeluithalenvoorhunprestaties.Dezevariatieverkleintookdekansopblessuresendraagtbij aaneenlevenlanggezondbewegen.AlledoelgroepenenniveausAanvankelijkwerdhetASMontwikkeld voorkinderen,maarnuishetdoorontwikkeldvooralleleeftijdenenuiteenlopendedoelgroepen.Hetgeldt vooralleniveausvanbasistottopsport.ZomaaktAjaxaljarengebruikvandezemethode.Hetwordtook toegepastbijmensenmeteenlichamelijkebeperkingofeenchronischeaandoening.

Aanpasseneninrichtingvandeaccommodatie

AanpasseniseenbelangrijkbegripbinnenhetASM.Doorveelvariatiemoetdesporterzichsteedsweer aanpassenaandenieuwesituatie.Ditbevorderthetmotorischlerenenvergroothetplezier.

Daarnaastisdeinrichtingvansportaccommodatiebelangrijkdezemoetuitnodigentotendemogelijkheid biedenomveelzijdigtebewegen.DevisievanhetASMleidtdanooktoteenandereinrichtingvan bewegingsruimten,zoalsgymzalenensporthallen.InsamenwerkingmetASMheeftJanssen-FritsenPLAYCE Schoolontwikkeld.DeFSGcampusinApeldoornisomgetoverdtoteenASM-accommodatie.Alletiende basis-grondvormenvanbewegenvanhetASMhebbenereenplekgekregen.

FSGSportCampus

DeFSGrichtzichmetditinitiatiefinbeginselopgeorganiseerdeinstanties.Zoalsscholen,sportverenigingen, maarzeerzekerookopdejeugd-enouderenzorg.,,Vanuitbeweegarmoedesluitenweaanophetlokaal sportakkoordenerligteenverzoekbijdegemeentevooreengesubsidieerdtariefvoorverenigingen.Vanuit desporthoekwordteralheelpositiefgereageerdenookROCAventusisenthousiast.’’

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hijgaaterdanookvanuitdatdeinvesteringvanmeerdaneenhalfmiljoenzichterugbetaalt.,,Ondernemen isrisiconemenénvoortschrijdendinzichthebben.ASMisvanuitbeweegarmoedegeboren.Maarinmiddels zienwegelukkigdaterinNederland,mededoorcorona,steedsmeeraandachtisvoorbewegen.Bovendien wordtdezeaccommodatieechtonderscheidend.Ikdenkdatdiezichzelfgaatverkopeneniedereen ‘wow’ gaatzeggenalshetkomendvoorjaarklaaris.’’

Bron:Sport - FSG Sport Campus

OokAlmerekenteenaantalspecifiekvormgegevensportaccommodaties,zoalsdeSkillsGardeninAlmere Haven.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.skillsgarden.nl/almere-haven/ SkillsGardeninAlmereHaven.

Bekijkhetfilmpje'SkillsGardenAlmere.DesignedbyASM'.

Deschijfvan10voorbewegen

Iedereenkentweldeschijfvanvijfvoorvoeding.IetssoortgelijksheeftASMontwikkeldomveelzijdig bewegenénplezierinbewegentegaranderen.De10bewegingsvormenzijn:

1.Balancerenenvallen

2.Stoeienenvechten

3.Gaanenlopen

4.Springenenlanden

5.Rollen,duikelenendraaien

6.Gooien,vangen,slaanenmikken

7.Trappen,schietenenmikken

8.Klimmenenklauteren

9.Zwaaienenslingeren

10.Bewegenop – enmakenvanmuziek

OpdewebsitevanAthleticSkillsModelwordenaldezebewegingsvormenverderuitgewerkt.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkopdewebsite'DeSchijfvan10!'.

Elkebewegingsvormkanbinnenvrijwelelkesporttoegepasttewordenendusopdiversemanierengedaan worden.Zwemmen,hardlopen,skeeleren,schaatsenenfietsenzijnbijvoorbeeldenkelevariatiesinde beweegvorm ‘Gaanenlopen’.Zobestaanallevormenvansportenenbewegenuiteencombinatievan meerofminderbeweegvormenuitdeSchijfvan10.Hetdoelisomeenzogrootmogelijkaandeelenvariaties vandebeweegvormenuitdeSchijfvan10tebeoefenen.Afhankelijkvaninteressesenmogelijkhedenkan iedereenzijneigenprogrammavormgeven.

Deschijfvan10kanooktoegepastwordenopuiteenlopendedoelgroepenenberoepen.Voorouderenis hetvoorkomenvanvallenvangrootbelang.Aandachtvoorbalancerendraagtbijaanhetvoorkomenvan vallen.Aandachtvoordeschijfvan10bijouderenleidttoteengroterfitheidenditleidtweertoteenbetere, veiligereverkeersdeelnemer.

Ookkangekekenwordenwaarbijvoorbeeldiemandindezorgdemeestebehoefteaanheeftomeenleven langvitaalteblijven.

Bekijkhetfilmpje'De10grondvormenvanbewegen,AthleticSkillsModel'.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.athleticskillsmodel.nl/schijfvan10/ Schijfvan10voorbewegen.

Opdracht6 AanleidingASM

BeschrijfwatdeaanleidingwasvoordeontwikkelingvanhetASM.

Opdracht7 Aanpassen

a. LeguitwaaromaanpassenzobelangrijkisbinnenhetASM. b. Geefeenaantalvoorbeeldenvanvariatie.

Opdracht8 Deschijfvan10bewegen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. LeguitwaaromhetASMdeschijfvan10heeftontworpen. b. Noteerde10bewegingsvormenvandeschijfvan10.

Opdracht9 Toepassenschijfvan10bewegen

Bekijkhetfilmpje'De10grondvormenvanbewegen,AthleticSkillsModel'.

Bekijkhetfilmpjeenkieseenpaargrondvormenuitdiejijkunttoepassenbinnenjouwsportsituatie.Pas dezevormenindevolgendelesoftrainingtoeenevalueerhetresultaat.

6.4TeachingGamesforUnderstanding(TGfU)

Spelendlerenspelen

Traditioneelgingmenerlangvanuitdatjeeersteenbepaaldetechniekgoedmoetbeheersenendatjedie danpaskunttoepassenineenspelsituatie.Bijlessenentrainingenwerdendanookurenlanggeïsoleerde techniekengeoefend.BijTGfUkiestmenvooreenmeerbetekenisvollesituatie,namelijkhetoefenenin een(vereenvoudigde)spelsituatie.Debasisisdushetspelenvaneenspel.TeachingGamesforUnderstanding kunjedanookomschrijvenalsspelendlerenspelen.Uitonderzoekblijktdatdebenaderingvanalspelend lerenspelentotveelmeerleerresultaatleidtdandetechnische-vaardigheden-benadering.Eriswelverschil tussendediversesportspelen.Bijdoelspelenalsvoetbalenbasketbalisdespelendlerenspelenbenadering effectieverdanbijdeslag-enloopspelen(slagbal,softbal,honkbal).

Hetwordtookwelspelgecentreerdlerengenoemd.Deeindvormvaneenspelofsportwordtminofmeer vereenvoudigddoorhetaanpassenvanbijvoorbeeldveldafmetingen,aantallen,spelregelsenmateriaal. Bijhockeykunjedenkenaanspelenmetmeerderedoeltjes,minderspelerseneenkleinerveld,waarbij pasnabijvoorbeeldvijfaanvallengewisseldwordtvanrol.Doordatjemetminderspelersspeelt,komt iedereenvakeraandebalenmoetenzevakereenbeslissingnemen.

Aanpassingendiejeaanhetspelkuntdoenzijn:

• Tijd

Geefspelersmeertijdomdevaardigheidtelerenofjuistmindertijd.

• Ruimte

Meerruimtebetekentmeervrijheid,minderruimtebetekentsnellerbeslissenendusmeerdruk.

• Regels Hierdoorkunjeeenspelmakkelijkerofmoeilijkermaken(wel/geenbuitenspel,wel/geentijdregels, éénkeerraken)

• Materialen aanpassenvanmaterialenmaakthetuitdagenderenmoeilijker(snellere/tragereballen,groter/kleiner doel,groter/kleinerracket)

Basketbal

1.Speeleenaangepastbasketbalspel

BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hetspelmoetafgestemdzijnophetniveauvandespelerenophetaanlerenvaneenspecifiekonderdeel vanhetspelofvaardigheid.

2.Helpspelersontdekkenwatzemoetendoenomhetspelzogoedmogelijktespelen Alsspelersfoutenmaken,zetdathetspelstilenprobeerdoormiddelvanvraagenantwoordtebereiken dat:

• Spelersbegrijpenwathet doel isvanhetspel

• Spelersbegrijpenwatde(versimpelde) regels zijnvanhetspel

• Watzemoeten doen omhetdoeltebereiken

• Welke vaardigheden zemoetengebruikenomhetdoeltebereiken

3.Leerdevaardighedenvanhetspel

Nuspelerswetenwathetdoelisenwelkevaardighedendaarvoornodigzijn,kunnendevaardigheden verderwordenaangeleerd.

• Introduceerdevaardigheid

• Demonstreerdevaardigheid

• Legdevaardigheiduit

• Helpspelersmethetuitvoerenvandevaardigheid

Alstijdenshetspelblijktdatspelersmoeitehebbenmetdevaardigheid,leghetspeldanstilenvoereen gewoneoefeninguitwaarmeedevaardigheidkanuitgelegdenwordengeoefend.Alsspelersdevaardigheid danbeteruitkunnenvoeren,startdanhetspelopnieuw.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.Oefendevaardigheidineenanderspel

Oefendeaangeleerdevaardigheidmetbehulpvaneenanderspel.Speelinditspel3×1,3×2enlater3×3. Pasomstandighedenaaninhetspel,zoalsaanpassingenintijd,ruimte,regelsenattributen

Bron:Teaching Games for Understanding (TGfU) - onlinebasketballcoach.nl

Bekijkhetfilmpje'SpelenderwijsVerbeterenV2'.

Beslissingenlerennemen

Watmenbelangrijkvindtisdatdesporterslerenomjuistebeslissingeninhetspeltenemenenbovendien plezierervarenindatwatzedoen.Daardoorontstaateenmaximaalleereffect.Omdejuistebeslissingen tekunnennemenmoetdesporterhetspelwelbegrijpen(understanding).Detrainer-coach/instructeur dienthetspeldanookzointerichtendatditvoordesportermogelijkis.Dehoofduitdagingofhet spelprobleemmoetduidelijkzijn.Ditkanbijvoorbeeldpasserenenonderscheppenzijnofgericht schieten/passen.Debetekeniskandoordemedespelersextraduidelijkwordengemaaktdoorbijvoorbeeld naardebalbezittertoetelopenenmetdehandenaantegevendepasstewillenontvangen.De trainer-coach/instructeurspeelthierbijeenbelangrijkerol.Tijdenshetspelstimuleerjehetzelfleren oplossenvanspelproblemen.

Behalvedatjeleertopwelkmomentineenspeljewatmoetdoen(beslissingnemen),moetjehetooknog uitkunnenvoeren.Zokanineenbepaaldesituatieeenlobdejuistebeslissingzijn,maarhoeplaatsjedie overdetegenstanderheen?Ookdievaardighedenmoetgeleerdworden.Hetisbelangrijkdatdesporter kiestvooreenvaardigheidwaarvanhij/zijweetdatdittotsuccesleidt.HetTGfU-modelgaatervanuitdat beterekeuzes(beslissingen)leidentoteenverbeterdeuitvoering.

Vervolgensmoetdesporterlerenomdebeslissingenenoplossingentoetepassenincomplexere spelsituaties.Teachinggamesforunderstandingmiktvooralopdit transfereffect.Delesgeverleert deelnemerstactischekeuzestemaken,positiespeltespelenenstrategischslimtespelen.Dezegeleerde vaardighedenbijspelsportAblijkthetkindprimatekunnenvertalennaarspelsportB.

Spelenvaneenspel

Debasisvan TGfU ishetspelenvaneenspel.Eenspelspelengeefteendoelaaneenspelerenbetrektde speleractiefbijhetleerproces.Doordespelerstebetrekkenbijhetspeleninhetprocesvanhetnemen vanbeslissingen,kunnentrainersdewaarderingvoorhetspelendefysiekeontwikkelingstimuleren.Naar matespelersmeerervaringopdoen,wordenzebeterinhetnemenvanbeslissingenendusbeterinwatze doen.Ditstimuleertspelersweerommeertespelenenbeterteworden.

”Weten ‘waarom’ eenbepaaldeuitvoeringbeterkanzijndaneenandere,isbelangrijkerdanweten ‘hoe’ je datgenemoetuitvoeren”

Bron:Teaching Games for Understanding (TGfU) - onlinebasketballcoach.nl

Leesdeverdiepingsstof'LTAD-modelalsvertrekpunt'.

Opdracht10 TeachingGamesforUnderstanding

GeefeenkorteomschrijvingvanTeachingGamesforUnderstanding.

Opdracht11 Aanpassenvanhetspel

OpwelkeviermanierenkunjeeenspelvolgensTeachingGamesforUnderstandingaanpassen?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht12 Aanpassenvanjouwsport

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemakenmetstudentenmeteenvergelijkbaresport-of bewegingssituatie.

GauitvaneendoorjulliegekozentakvansportenbespreekhoejedeprincipesvanTeachingGamesfor Understandingkunttoepassenendesportkuntaanpassen.

Opdracht13 Korfbal

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Bekijkhetfilmpje'SpelenderwijsVerbeterenV2'.

BespreekmetelkaarhoejedeprincipesvanTeachingGamesforUnderstandingdieinhetfilmpjetoegepast wordenopkorfbal,kuntgebruikenvoorjullietak(ken)vansport.

6.5ConstraintsLedApproach(CLA)

Aanpassenaandeomstandigheden Ookdezemethodeverzetzichtegendeklassiekeopvattingwaarbijgeïsoleerdeoefeningentotindentreure geoefendworden.AlsklassiekvoorbeeldwordtvaakdeWielCörvermethodeaangehaald.Volgensdeze theoriebestaatdeidealebewegingniet.Zekerbijbalsportenisereigenlijkgeenenkelebewegingidentiek. Elkeworp,slagoftrapisafhankelijkvandeomgevingenvanhetdoelvandebewegingweeranders.Het isdanookbelangrijkdatdesporterzichsteedsweeraankanpassenaandeveranderendeomstandigheden. Defocusinhetleerprocesligtdanooknietzozeerbijhetinslijpenvanéénidealebewegingmaarbijhet aanlerenvaneenveelzijdigbeweegpatroonwaarbijdesporterzelfleertdebesteoplossingtevinden.

Bekijkhetfilmpje'AConstraints-LedApproachtoPE&Games'.

Dezemethodegaateveneensuitvanminofmeerimplicietmotorischleren,waarindeontwikkelde oefenvormhetgewenstebewegingsgedragmoetuitlokken.Hetisdusnietzodatdetrainer-coach/instructeur ditgewenstegedraginstrueert.Jekuntdeoefensituatiebeïnvloedendoorhetopleggenvan ‘constraints’ . Jekuntdithetbestevertalenmet ‘beperkingenofrandvoorwaarden’.

Kunstgras

Hetbelangvanaanpasseniszobelangrijkdatdeaanhangersvandezemethodevraagtekensplaatsenbij deomstandighedenwaarondernugesportwordtenbewegingsonderwijswordtgegeven.Hetisalshet waretecleanentevoorspelbaar.Vroegerhadjeeenveldmethobbelsenmoestjetochdevoetbalof hockeybalwetentecontroleren.Nuwordteropkunstgrasgespeeldmeteenbaldiezichonderalle omstandighedenhetzelfdegedraagt.Detraditionelelerenbalwerdbijnatweereenheelstukzwaarderen daarmoestjetochmeeomwetentegaan.ZosteltFransBoschzelfsdatbewegingsarmoedegevoedwordt dooromgevingsarmoede.

Sporter,taakenomgeving

Binnenditmodelisdetrainer-coach/instructeureenmeesterinhetmanipuleren,aanpassenvande bewegingssituatie.Doorditbewusttedoenwordtdesporterineenvoorhemofhaarbetekenisvolleen leerzamesituatiewordtgebracht.Binnendezemethodewordtde(leer)situatiedoordriefactorenbepaald, dievervolgensaangepastkunnenwordendoorhettoepassenvancontraints (beperkingen/randvoorwaarden).

Hetgaatom:

1.Desporter(persoon,organisme)

2.Detaak

3.Deomgeving

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Judo

Eentweedemanierwaaropconstraintsgebruiktkunnenwordenomdeoplossingendieeenleerlingkiest tebeïnvloeden,ishetaanpassenvandeopdrachtdiedeleerlingenkrijgen.Ditkanbijvoorbeelddoorpunten toetekennenvoorhetaantalaanvalspogingendiedeleerlingendoen,ofdoorvoorwaardenteverbinden aandewijzewaaropgescoordmagworden.Eenleerlingmagtijdenseenseriepartijtjesbijvoorbeeldmet elkeworpmaaréénkeerscoren.Ofeenleerlingmoetnadatdezeeenpuntgescoordheeft,gedurendetien tellenhetinitiatiefaandeandereleerlinglaten.Indieperiodemagdeleerlingdiegescoordheeftalleen verdedigen,maarlaterinhetleerprocesmagdezeleerlingookscorendooreenovername.

Bron:kennisbanksportenbewegen.nl/?file=11126&m=1675156389&action=file.download

1.Desporter

Hierbijgaathetomallerleiprocessendiezichbijdesporterafspelenendieinvloedhebbenopdeuitvoering vandebeweging.Jekunthierbijdenkenaanpsychologischeprocessen.Zokunjedesporterondergrotere drukzettenoftijdensdeuitvoeringeenextradenkopdrachtmeegeven(cognitieveoverload).Tijdenshet dribbelenmoetiemandooknogeenrekensomoplossen.Ookfysiologischeenanatomischeprocessen speleneenrol.Zokunjeiemandvermoeidmakenenonderdieomstandighedeneenbeweginguitlaten voeren,bijvoorbeeldhetafrondenopdebasket.

2.Detaak

Jekunthierbijdenkenaanallerleiregelsdieeenspelofsportkent.Zozijnerregelsmetwelkmateriaal gespeeldmoetwordenenhoehetmateriaalgehanteerdmoetworden.Daarnaastzijnerregelsmethoeveel spelersjespeeltendematevanfysiekcontactdatistoegestaan.Danzijnernogregelstenaanzienvande tijd,overtredingenenspelhervattingen.Metaldezeregelskunjebewustmanipulerenomhetgewenste leereffecttekrijgen.Zokunjeinondertalofovertallatenspelen.Opeenkleinerveld,metmeerdoeltjes, éénkeeroftweekeerraken.Hetdoelpuntteltpasalshetteamdebaleenbepaaldaantalkeerheeft aangeraaktofalshetheleteamopdehelftvandetegenstanderstaat.Jekunthetdoelgroter,kleiner, hogeroflagermaken.Ookmetmateriaal,denkaanallerleisoortenballen(groot,klein,licht,zwaar),rackets, knuppelsenslagplanken,kunjevrijweleindeloosvariërenendusmanipuleren.Sommigetrainersvoegen hierookelementenvanuithetimplicietmotorischlerenaantoedoorbijvoorbeeldtelatenspelenmeteen externefocusofmetanalogieleren.

Oefeningkapendraai

Inoefening1hebbenweeenoefeningwaarbijwedezelfdekap-ofdraaibewegingwillenverbeterenbijde sporten.Dezeoefeningnoemikvaakhetmijnenveld.Waarbijereenpartijspel4tegen4wordtgespeeld metallemaalpionnen(mijnen)inhetveld.Zodradepionwordtgeraaktdooreenbal,krijgtdetegenstander debal.Degenediedepionheeftgeraaktmetdebalmoetdepionrechtopzetten.Hierdoorkrijgjeeen tijdelijke4tegen3situatie.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://nlteamcoach.com/constraints-led-approach-in-de-praktijk/ Oefeningkapendraai

Bijdezeoefeningzieikdatdespelersbeperkingervarendevanpionneninhetveld.Zewordengedwongen omverschillendekap-endraaibewegingentemakenomdatdepionnennietgeraaktmogenworden. Daarnaasthebbenzeooktemakendetegenstandersdiedebalproberenteonderscheppen.Hierdoor moetenzeopeencreatievemanierenmeteeneigenoplossingkomenomzichaantepassenaande omstandigheden.

Bron:Constraints Led Approach in de praktijk – Team Coach (nlteamcoach.com)

3.Omgeving

Bijdefactorendieinvloedopdeomgevinghebbenkunjedenkenaaninvloedvandezwaartekracht,de ondergrondenweersomstandigheden.Sommigetrainersrekenenhierookdeafmetingenvanhetveldtoe. Zokunjeineenlanggerektofjuistheelbreedveldspelen.Eennietgelijkmatigeondergrondlaateenbal andersstuiten,zodatdesporterzichhieropinmoetstellenomtochtothetjuisteresultaattekomen.Tot deomgevingbehoortookaspectenalsgeluid,lichtengeur.Ookhierkunjemeemanipuleren.Zokunje spelersmeteenpetofoogkleppenlatenspelen,zodatzemeeromzichheenmoetenkijken.Ookkunje metoordoppenofeenminofmeergeblindeerdebrillatenspelen.Jemoetwelsteedshetbeoogderesultaat voorogenhouden.

Handenwassen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenvanmijncollega’sbedachtdaaromeenoefeningmetvingerverf.Studentenbedekkenhunhanden metvingerverfenkrijgendesimpeleopdrachtomhunhandenschoontemakentotdaterhelemaalgeen vingerverfzichtbaaris.Metdezeoefeningkomenstudenteneralsnelachterdatzemoeitehebbenmethet schoonmakenvanhunnagelriemenendatzevaakhunpolsenvergeten.Dezeopdrachtkanookuitgevoerd wordenmeteenextraconstraint,eenblinddoek.Ditisaleenbehoorlijkesimulatievandepraktijk,want

ookindepraktijkgaathethandenwassenvooralopgevoel.Tijdensdezeoefeningkunnendestudenten hunblinddoekafdoenwanneerzedenkenklaartezijn.Dankunnenzecontrolerenofzegoedhunhanden hebbengewassenofdateenofmeerdereplekkennogvieszijn.

Bron:Dr.PeterRendenoverde ‘Constraints-LedApproach’

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje''ConstraintsLedApproachToCoaching-Football'.

Opdracht14 WielCörvermethode

WatisdekritiekvandeConstraints-LedApproachopdeWielCörvermethode?

Opdracht15 Constraints

a. BinnendeConstraints-LedApproachwordtde(leer)situatiedoordriefactorenbepaald,dievervolgens aangepastkunnenwordendoorhettoepassenvanconstraints.

Geefeenomschrijvingvanhetbegripconstraints.

b. Doorwelkedriefactorenwordtde(leer)situatiebepaald?

Opdracht16 Sporter,taakenomgeving

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Maakeenkeuzevooreenbepaaldetakvansportenbedenkbijelkefactoreenaanpassingdiejetijdens eenlesoftrainingkuntdoen.

6.6Bredemotorischeontwikkeling

Bewegingsvaardigheidvankinderengaatachteruit

HelaaszienweeentrendinNederlanddatkinderenmotorischsteedsmindervaardigzijn.Ditiszorgelijk, omdatditinvloedheeftopdegezondheid,depersoonlijkeontwikkelingendesportdeelnamevankinderen. Ditisnietietsvanvandaagofgisteren,maarvoltrektzichalongeveerdeafgelopen50jaar.Uitonderzoek uit2006bleekaldatdekinderenvantoen,mindervaardigwarendandekinderenuit1980.Eenpeilingvan deInspectievanhetOnderwijsconcludeertdatin2016demotorischevaardigheidnogweerminderwas danin2006.Onderzoekuit2020toontaandatersprakeisvaneenafnameinvrijwelallemotorische eigenschappen,zoalssnelheid,behendigheid,krachtenlenigheid.Welhebbendekindereneenbetere oog/handcoördinatiegekregen.Mogelijkheeftdittemakenmethethanterenvandeveleapparatenals telefoon,iPadofgameconsole.

Dezorgomdezeachteruitgangheeftertoegeleiddatinhetlandelijksportakkoord(NationaalSportakkoord IenSportakoordII)speciaalaandachtwordtbesteedaanditonderwerp.Hetgaathierbijomdeambitie ‘Vanjongsafaanvaardiginbewegen’,lateromgebogennaar ‘Vaardiginbewegen’.Daarinwordtgepleit ommeeraandachttebestedenaaneenbredemotorischeontwikkeling.

Mountainofmotordevelopment

In2002beschrevenJaneClarkenJasonMetcalfeineenzeerinvloedrijkartikelde ‘mountainofmotor development’.Dezemetafoorbenadruktdatiederkindeerstovereenbredemotorischebasismoet beschikkenomzichvervolgensmeerterichtenopéénofmeerderespecifiekesporten.Diebredebasis bestaatvolgensClark&Metcalfeuitvoldoendeontwikkeldeverplaatsingsvaardigheden(zoalslopen,rennen enspringen),objectvaardigheden(zoalsgooien,vangen,slaanenschoppenvaneenbal)en balansvaardigheden.Samenvormendezedebasisomallerleisportentekunnenbeoefenen.Alsdeze basisvaardighedenonvoldoendeontwikkeldzijn,ontbreekthetfundamentomverderevaardigheden effectiefoptebouwen.Indeliteratuureninhetdenkenoverjeugdsportenmotorischeontwikkelingkomt debredebasisgedachteinallerleivariatiesnaarvoren,zoalsinhetconceptvanfundamentele beweegvaardigheden,hetinhetbewegingsonderwijsonderliggendebasisdocumentenBMO.

Bron:

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://research.hanze.nl/en/publications/brede-motorische-ontwikkeling-van-kinderen-nut-en-noodzaak

Breedmotorischeontwikkeling

Hetisbelangrijkdateenkindalvanjongsafaaneenbredemotorischevaardigheidontwikkelt.Hetgaat hierbijomheteigenmakenvanallerleigrondvormenvanbewegenenaandachtvoorhetontwikkelenvan bewegingseigenschappenalskracht,lenigheid,uithoudingsvermogen,coördinatieensnelheid.Kinderen moetendaaromvoldoendeéngevarieerdsportenenbewegen.Dusnietfocussenopéénsport,maar kinderenkennislatenmakenmetverschillendesportenennieuwebewegingsvaardigheden.Eengroot aantalsportorganisatiesishierbijbetrokkenenwildevisieaanpassengerichtopdezebredemotorische ontwikkeling.Zohebbendehockey-,voetbal-,volleybal-engymnastiekbond,diesamengoedzijnvoor circazestigprocentvandesportersindeleeftijdscategorie2totenmet12jaar,beslotendehandenineen teslaanenzichviahetprojectBMOVaardigeGeneratieintezettenvooreenbrederemotorischevaardigheid bijdejongstejeugd.OokhetKenniscentrumSport&Bewegen,NOC*NSFendeHanzehogeschoolGroningen zijnbetrokkenbijditproject.DeKNGUishieraleenaantaljarenactiefmee,onderanderemethetNijntje Beweegdiploma.Vanuitditprojectiseenscanontwikkeld,zodatsportbondenzelfkunnencheckenhoe breedmotorischhunprogramma’szijn.Ookisereenkeurmerkvoorontwikkeld.Ersluitensteedsmeer

bondenaanbijditproject.Hetisdebedoelingomviadebondenuiteindelijkdeverenigingentebereiken endetrainer,coaches,instructeursenbegeleidersvandezeorganisaties.Opdiemaniermoetdebreed motorischeontwikkelingzichalseenolievlekoverNederlanduitbreiden.

Bekijkhetfilmpje'Aandachtvoorbredemotorischeontwikkelingvanhetsportendekind-JokeDavio (NOC*NSF)'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezebredeoriëntatieheeftooknogvoordelenvoorde(top)sport.Naarmatekinderenouderworden, kunnenzedezevaardighedeninsteedsmeervariatiesenomgevingentoegepastworden.Debrede motorischebasisblijktgunstigtezijnvoorhetlaterontwikkelenvansportspecifiekevaardigheden,zoals hetvollerenbijtennisofhetpasserenvaneentegenstanderinvoetbalofhockey.Dezebredebasisvormt eenprimafundamentomeventueeldetoptebereiken.Onderzoeklaatziendatkinderen,diezichalop jongeleeftijdmotorischbreedontwikkelenenzichpasna12-jarigeleeftijdfocussenopéénsport,dereis richtingtopsportookuitstekendkunnenvolbrengen.

Hetbelangvaneenbredemotorischeontwikkeling

Hetbelangvaneenbredemotorischeontwikkelingisgroot.Hetheefteenpositiefeffectopdegezondheid, depersoonlijkeontwikkelingendesportdeelnamevankinderen.Aldezedrieaspectenzijngebaatbijeen goedemotoriek.

NijntjeBeweegdiploma

“BijdeKNGUwerkenwenuruim8jaarmethetNijntjeBeweegdiploma.Hetwetenschappelijkonderbouwde programmadatwijhebbeningezetomhetplezierinbewegenendebreedmotorischeontwikkelingvan kinderenzooptimaalmogelijktestimuleren.Ouderservareneensprongindeontwikkelingvanhunkind opallegebieden.Motorisch,maarookcognitiefensociaalemotioneel.Metruim10.00diploma’sperjaar blijvenwehieronshardvoormaken!”

Bron:Samenvatting-BMO-bij-kinderen.pdf (kenniscentrumsportenbewegen.nl)

Gezondheid

Kinderenmeteenbredemotorischevaardigheidsportenmeerenzijndaardoorfitterdananderekinderen. Dezekinderenhebbeneenkleinerekansophetoplopenvanblessuresomdatzebeterkunnenreageren oponvoorspelbaresituatiesendusbeterkunnenanticiperen.Daarnaastblijktdatdezekinderenookop oudereleeftijdmeersportenenbewegen.Doordezepositievespiraalvanmeedoenprofiterenzemeervan degezondheidsvoordelenvaneenactievereleefstijl.Daardoorhebbenzeonderandereminderlastvan overgewichtendegevolgendaarvan.Jekuntdanookconcluderendateenbredemotorischebasisdieal indevroegesport-enbeweegcarrièregelegdwordt,eenenormvoordeelgeeftomeenlevenlangvande gezondheidsvoordelenvanfysiekeactiviteittekunnenprofiteren.

Bekijkhetfilmpje'BreedMotorischOntwikkelen'.

Persoonlijkeontwikkeling

Eengoedemotorischeontwikkelingvormteenbelangrijkebasisvoordeontwikkelingoppersoonlijken sociaal-emotioneelvlak.Dezelfwaarderinggroeitopbasisvansucceservaringenenwaarderingvananderen. Hierdoorvoelenkinderenzichzekerder,lerenzegemakkelijkernieuwevaardighedenaanenervarenze meerplezierinsportenenbewegen.Ditgaatechternietvanzelfengeldtnietinallesituaties.Erzijnook voldoendevoorbeeldenbekendwaarbijkinderenvooralnegatieveervaringenopdoenbinnendesporten opbasishiervaneennegatiefzelfbeeldontwikkelen.Bijhetontwikkelenvandepersoonlijkheiddoorsport enbewegen,speeltdetrainer-coach/instructeureenhelebelangrijkerol.Dezebepaaltvooreengrootdeel hetklimaatwaarindesportbeoefendwordtenheteffectopdepersoonlijkeontwikkeling.

Eenbredemotorischeontwikkelingheeftdaarnaasteenpositiefeffectopdesocialevaardigheden.Dit geldtmetnamevoorteam-enduosporten.Kinderen,diebijvoorbeeldgoedmeteenbalkunnendribbelen, gaansnellersamenspelenendagenelkaareerderuit.Daarnaastdoenvaardigekinderenvakermeeaan verschillendesport-enspelactiviteitenwaardoorzesociaalvaardigermetsituatiesomlerengaan.Denk aanhetverwerkenvantelleurstellingenenhetvierenvansuccessen.Ookbijhetontwikkelenvandesociale vaardigheden,speeltdetrainer-coach/instructeureenbelangrijkerol.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://nocnsf.nl/media/4825/infographic_voordelen-van-brede-motorische-ontwikelling-bij-kinderen.pdf

Voordelenbredemotorischeontwikkeling

Sportdeelname

Omverscheidenesportentekunnenbeoefenenheefteenkindeenbredebasisnodigvanmotorische vaardigheden.Alsdiewordenbeheerst,kunnenkinderen,indienzedatwillen,gemakkelijkervandeene naardeanderesportswitchen.Opdiemaniervindenkinderenookgemakkelijkereensportdiezeleuk vindenendiebijhenpast.Hierdoorblijvenzeookvakereenlevenlangsporten.Eenbredebasiszorgter ookvoordateenkindmeerderesportennaastelkaarblijftbeoefenen.Oplatereleeftijdheeftditweereen voordeelomteblijvensporten.Aandeanderekantlaatonderzoekziendatkinderendiealvanafjonge leeftijdslechtséénsporthebbenbeoefendminderplezierervarendankinderendieinhunjeugdmeerdere sportenbeoefenen.Tevenshebbenkinderendievroegspecialisereninéénsport-doordehogere verwachtingenomgoedtepresteren-eengroterekansopburnoutdankinderendiemeerderesporten beoefenen.Totslotblijktuitonderzoekdateenbredebasisenlaterspecialisereneerdereenvoordeeldan eennadeelisomdeabsolutetopbinnendesporttebereiken.

Superelite

OokhetonderzoekvanGüllichetal.,waarinisgekekenhoedesuperelite(goudenmedaillewinnaarsop OlympischeSpelenen/ofWereldkampioenschappen)verschiltvandeelite(overigedeelnemersaandeze toernooien)ondersteuntdit.Erkwameenbehoorlijkaantalpsychologischeensocialefactorenuitdit onderzoeknaarboven,maarookdatdesupereliteindejeugdeengrotereverscheidenheidaansporten

beoefende,relatieflaatindehoofdsportactiefwerd(gemiddeldvanaf11jaar)enpasoplatereleeftijd (vanaf19jaar!)meerenlangeractiefsportspecifiekgingtrainen.Dezestudiesnaarparticipatieinbreedteentopsportpleitendusvooreenbredereaanloopindesport,waarbijeenjongesporterdevoordelenvan eenbrederemotorischeontwikkelingopgezondheidenparticipatieervaart,zonderdaarvoorzijn/haar kansenomdetoptebereikenoptemoetenofferen.

Bron:

https://research.hanze.nl/en/publications/brede-motorische-ontwikkeling-van-kinderen-nut-en-noodzaak

Leesdeverdiepingsstof'Bredemotorischeontwikkelingvankinderen(2020)'.

Opdracht17 Aanleidingaandachtvoorbrede motorischeontwikkeling

a. Watisdeaanleidingomaandachttebestedenaaneenbredemotorischeontwikkeling?

b. Denkjedathiermeedatprobleemopgelostis?

Opdracht18 Breedmotorischeontwikkeling

a. Leguitwaterverstaanwordtondereenbredemotorischeontwikkeling.

b. Geefaanwatjijvanuitjouwsportofsportorganisatiehieraanbijkuntdragen.

Opdracht19 Voordelenvanbreedmotorische ontwikkeling

COPYRIGHTBOOM

Watzijndevoordelenvaneenbreedmotorischeontwikkeling?

Opdracht20 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdebegrippenimplicietenexplicietmotorischlerenbeschrijvenen vertalennaardepraktijk. 1.

JekunthetAthleticSkillsModelbeschrijvenenvertalennaardepraktijk. 2.

JekuntTeachingGamesforUnderstanding(TGfU)beschrijvenenvertalen naardepraktijk. 3.

JekuntdeContraintsLedApproachbeschrijvenenvertalennaardepraktijk. 4.

Jekunthetbelangvaneenbredemotorischeontwikkelingbeschrijven. 5.

6.

Jekunteenbijdrageleverenaaneenbredemotorischeontwikkelingvan kinderenenjeugdigen.

6.7Verdiepingsstof-Explicietmotorischleren turnen

Hierondereenlijstmetvoorbeeldenvanexplicietinstructiegeven

• Oefeningverdeleninstukjesendituitleggenmetwoorden

• Instructiesgevenoverhoeeenoefening/beweginguittevoeren

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Oefeningvoordoenenditmetwoordenuitleggen

• Oplossingenaandragenvooreenbepaaldesituatie

• Videobeeldentonenenmetwoordenuitleggeven:bijvoorbeelddooreeninstructievideovanBeter Turnentelatenzien.

• Whiteboardgebruikenenmetwoordenuitleggeven

• Bewustwordinglichaamspositie:bijv.deturn(st)erlatenvoelenhoedearmpositiemoetstaan.

Vragenstellen

Eenanderemaniervanexplicietlerenisvragenstellenoverdebewegingsuitvoering:

• Voordeoefeningvragenstellenaandeturn(st)ers

• Tijdensdeoefeningvragenstellenaandeturn(st)ers

• Oefeningstilleggenenvragenstellenaandeturn(st)ers(terugkoppelinggeven,kanookklassikaal

• Deturn(st)ersonderlingvragenlatenstellen

• Naafloopvandeoefeningvragenstellenaandeturn(st)ers

• Videobeeldentonenenvragenstellenaandeturn(st)ers

Ookfeedbackgevenkanopeenexplicietemanier:

• Tijdensdeoefeningfeedbackgeven

• Oefeningstilleggenenfeedbackgeven

• Naafloopvandeoefeningfeedbackgeven

• Videobeeldentonenenfeedbackgeven

Bron:Impliciet en expliciet leren; wat is het verschil binnen de turnsport? (beterturnen.nl)

6.8Verdiepingsstof-LTAD-modelalsvertrekpunt

Bekijkdewebsite'LTAD-modelalsvertrekpunt'.

6.9Verdiepingsstof-Bredemotorische ontwikkelingvankinderen(2020)

Bekijkhetartikel'Bredemotorischeontwikkelingvankinderen'.

6.10Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA7 SPORTENVOEDING

Inhoudthema

• Spijsvertering

• Opbouwvoeding:micronutriëntenenmacronutriënten

• Watisgezondevoeding?

• Voedingenvochtrondomsport

• Gewichtinsport

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hoeveelcalorieënheefteentopsporternodig?

Bodybuildersstaanerbekendom:trainen,etenenslapen.Datetenisbijsommigesportersnetzo indrukwekkendalshunsportprestatieszelf.DebekendebodybuilderenacteurDwayne ‘TheRock’ Johnson eetbijvoorbeeld6000-8000calorieënopeendag!Tervergelijking:een18-jarigevrouwmeteenmatig actieveleefstijl,heeftongeveer2200calorieënperdagnodig.Hoeveelcalorieëneensporternodigheeft, enhoejedatkuntberekenen,leerjeindeparagraaf'Watisgezondevoeding?'

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zoalsuithetvorigevoorbeeldduidelijkwordt,speeltvoedingeenbelangrijkerolinde(top)sport.Voeding zorgtervoordatweinlevenblijven,datweenergiehebbenvooronzelichaamsprocessen,omleukedingen tedoen,datonzespierpijnkanherstellenéndatwekunnensporten.Vroegerwasernogmaarweinig bekendoverderolvanvoedingbijsport,enprobeerdensportersgewoongezondteeten.Langzaamaan kwamersteedsmeerkennisovervoeding.Hetwerdduidelijkwaarvoedinguitisopgebouwd,watjebeter welennietkuntetentijdenseentraining,enwelkevoedingsstoffenjehelpenomsterkerteworden.

Tegenwoordigisgezondetenvoordemeestetopsporterseenbelangrijkonderdeelvanhunsportleven.Er zijngenoegatletendieelkedagnietsandersdoendanwakkerworden,eten,trainen,eten,enweerslapen. Krachtsporters,zoalsgewichtheffers,hebbenveelcalorieënnodigomspierenoptebouwenensterkte worden.Anderesporters,zoalsjudoka’s,willenjuistnietteveeletenzodatzeniettezwaarworden.Een sportalsjudowerktmetgewichtsklassen,envaakishetgunstigomineenlagegewichtsklasseteworden ingedeeld.Voorsommigesporterswordthungewichtechtereenobsessie.Zijkunneneeneetstoornis ontwikkelen.

Hoeweljealstrainergeendiëtistbent,ishetwelhandigomkennistehebbenovervoeding.Zokunjeeen sportereeneenvoudigadviesgevenoverwatdievoor,tijdensennaeentrainingzoukunneneten.Ookis hethandigomtewetenhoeheteteninhetlichaamwordtverteerd,watgezondevoedingnoupreciesis, enwatjekuntdoenalsjedenktdateensporterteweinigeet.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Sportenvoeding'heeftvooraltemakenmethetwerkprocesP5-K1-W3:Verzorgttrainingenof instructies.

Leerdoelen

• Jekuntdeverschillendespijsverteringsorganenbeschrijvenenweetwathunfunctieszijn.

• Jekuntdemicro-enmacronutriëntenbeschrijvenenaangevenwatdeverschillendedaartussenzijn.

• Jekuntuitleggenwaarombepaaldevoedinggezondofongezondis.

• Jekuntuitleggenwateencalorieiseniemandscaloriebehoefteberekenen.

• Jekuntomschrijvenwateensporterhetbestekanetenvoor,tijdensennahetsporten.

• Jekunteenvoedingsadviesaaneenduursporterenaaneenkrachtsportergeven.

• Jekuntdekenmerkenvaneeneetstoornisbeschrijven.

7.1Casus

Opdracht1 Casus

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

AlsereensportiswaarNederlandbekendomstaat,ishetwelschaatsen.Veelkinderengroeienermeeop, ensommigenzijnerzogoedin,datzehetopprofessioneelniveaugaandoen.LangetijdwasSvenKramer debekendsteschaatservanonsland.Tegenwoordigishijgestoptmetprofessioneelschaatsenenzijner veleanderetopschaatsersomdeeervanNederlandhoogtehouden,zoalsJuttaLeerdam.Zewonal meerderekerengoudophetNederlandsenwereldkampioenschapschaatsen.Invoorgaandejarenfocuste zezichinhetzomerseizoenaltijdopafvallen.Zedacht:alsiklichterben,kaniknogharderschaatsen.

Jezoudenkendatzedelaatstetijdzogoedinvormisomdatzenogharderisgaantrainen,maarmisschien heeftdatweleenanderereden.Zouhetkunnenzijndatzeandersisgaaneten?Misschieniszewelmeer gaaneten,enkonzedooraldieextravoedingsstoffenhardertrainen,endusookharderschaatsen.

Kennis

a. Waaromishetbelangrijkomgenoegteetenalsjegoedwiltkunnensporten?Legditkortuit.

b. JuttaLeerdamprobeerdevroegeromaftevallenenzobetertegaanschaatsen.Nuheeftzeeenandere aanpakgehanteerd.Watkandieaanpakzijngeweest?

c. VergelijkdetweeverschillendemethodesvanJuttaLeerdammetelkaar:minderetenenafvallen,of meeretenendaardoormeerenergiehebben.Welkemethodeisvolgensjoubetervoordegezondheid, enwaarom?

d. Welkevoedingsmiddelenzijnbelangrijkomgoedtekunnensportenenwaarom?Noemdriesoorten voedingsmiddelenendereden.

7.2Spijsvertering

Indezeparagraafleerjeallesoverdespijsvertering.Jeleertwatdespijsverteringis,hoedezewerkt,enuit welkeorganendiebestaat.Aanheteindhebjealstrainer-coach/instructeurkennisenkundeoverhoede spijsverteringwerkt.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alleswatjeeetendrinkt,komtjelichaambinnenviajemond.Injelichaamwordendebelangrijkestoffen uithetetenendrinkengehaald,endereststoffenverlatenjelichaamuiteindelijkweerviazweet,urineen ontlasting.Erkomenheelwatprocessenaantepasomdiebelangrijkestoffenuitdevoedingtehalen.Al dieprocessensamenwordende spijsvertering genoemd,envindenplaatsinhetspijsverteringsstelsel.In dezeparagraafleerjeuitwelkeorganendespijsverteringbestaat.Ookleerjevanelkorgaanwelkerolhet speeltindespijsvertering.Zoweetjehoejelichaamenergieuitvoedinghaalt,enwelkereisjevoedsel aflegttotdathetontlastingwordt.

Afbeeldingvanhetspijsverteringsstelsel

Komtuitonzeeigenbeeldbank: https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?fc=browse&queryid=bad84b92bfcc0da3bcdf3085ce4d5256&column=9&listview=overview&view=preview&fileid=9&fuid=dir19%2FWS%20DZ%20H6%20spijsvertering.jpg Graagnamakenindejuistestijl(vormgevingsdocument;zwartetekst+lijnenbijanatomie) Hetspijsverteringsstelsel.

Intotaalbestaathetspijsverteringsstelseluitachtorganendieersamenvoorzorgendatvanjevoeding ontlastingwordtgemaakt.Alseerstehalendeslokdarm,maag,dunnedarmendikkedarmde voedingsstoffenuitjeeten.Allesvanjeetenwatjelichaamnietkuntgebruiken,houdtjelichaamapartom ontlastingvantemaken.Dealvleesklierenleverzijntweeorganendiespijsverteringssappenmaken.Deze sappenhelpenomjeetenteverteren.Degalblaasisdeopslagplaatsvangal;dathelptomvettenafte breken.Jehelespijsverteringduurtintotaal24tot48uur,afhankelijkvanwatjehebtgegetenenhoeveel. Devolgordevanhetverteringsstelselisalsvolgt:

1.mond

2.slokdarm

3.maag

4.dunnedarm

5.alvleesklier

6.galblaas

7.lever

8.dikkedarm,endeldarmenanus.

Weetje

Hoesnelgaatjouwspijsvertering?Benjebenieuwdhoesneljouweigenspijsverteringwerkt?Sommige voedingsstoffen,zoalsmaisenchampignons,zijnmindergoedverteerbaar,enkomendaarominherkenbare stukjesinjeontlastingterecht.Eetmaareenseengerechtmetmaisofchampignons,enkijkhoesneljedit nademaaltijdterugzietinjeontlasting.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mond

Voedselkomtjelichaambinnenviademond.Hetisbelangrijkdatjejeetengoedfijnkauwt,omdrieredenen: jelichaamkankleinerestukjesetenmakkelijkerverteren,goedkauwenzorgtervoordatjeeerdereenvol gevoelkrijgt,enhetzorgtvoorspeekselproductie.Speekseliseensoortsmeermiddel,datervoorzorgtdat jehetetenmakkelijkerkuntdoorslikken.Ookbevathetspeekselveelenzymen.Ditzijneenvormvan eiwittendiehelpenbijallerleilichaamsprocessen,zoalsdeverteringvanvoedsel.Enzymenwordendoor hetlichaamzelfaangemaakt.Eenbekendenzymdathelptindespijsverteringis amylase.Ditenzymwordt indealvleeskliereninhetspeekselaangemaakt.Amylasehelptbijdeafbraakvankoolhydraten.Hetsplitst moeilijkteverterendelenopinmakkelijkerteverterensuikers.Zowordthetetenindemondalshetware ‘voorverteerd’

Slokdarm

Vanuitjemondgaatjeetennaardeslokdarm.Datiseensoortgespierdebuisvanzo’n30centimeterlang, diehetetennaardemaagstuurt.Ditdoetdeslokdarmdoormiddelvansamentrekkendebewegingen,ook welperistaltischebewegingengenoemd.Doormetknijpendebewegingenvanbovennaarbenedensamen tetrekken,wordthetetendoordeslokdarmnaarbeneden ‘geknepen’.Despierenindeslokdarmzijn kringspieren:dezetrekkenhelemaalrondomsamen.

Maag

Indemaagwordthetetenheenenweergeschudenmetmaagzuurgemengd.Hetmaagzuurzorgtervoor datdespijsverteringgoedverloopt.Naeenpaaruurgaatheteteninstukjesnaardedunnedarm.

Dunnedarm

Inheteerstedeelvandedunnedarmwordthetetenverderinkleinestukjesverdeeld.Diestukjeszijnnu zoklein,datzeviadedarmwandinhetbloedkunnenwordenopgenomen.Viahetbloedkunnende voedingsstoffenverderinjelichaam,bijvoorbeeldnaarjespieren.

Lever

Vanafdedarmwandgaandevoedingsstoffenviahetbloednaardelever.Ditorgaancontroleertalle voedingsstoffenenhoudtdegiftigestoffentegen,omdieaftebreken.Daarbijproduceertdelevergal,en stuurtditnaardegalblaas.

Galblaas

Degalblaasontvangtgalvandelever,enslaatditop.Vervolgensstuurtdegalblaasdegalnaardedarmen, waarhethelptbijdeafbraakvanvetten.Galzetdevetteninvoedselominkleinereeenheden.Hierdoor kunnendeverteringsenzymenhetvetmakkelijkerafbreken.

Alvleesklier

Ookdealvleeskliermaaktsappendiehelpenbijdespijsvertering.Dezespijsverteringssappenhelpenom koolhydraten,vetteneneiwitteninhetbeginvandedunnedarminstukjesteknippen.

Diabetes

Dealvleeskliermaaktinsulineaan,eenhormoondatervoorzorgtdathetlichaamglucoseuitvoedingkan opnemenindecellen.Alsditnietgebeurt,blijftdeglucoseinhetbloed.Hierdoorwordtdebloedsuikerspiegel tehoog,watkanleidentotorgaanschadeenanderelichamelijkeproblemen.Bijsommigemensenwerkt

ditminderofhelemaalniet,waardoordealvleesklierweinigofzelfsgeeninsulineaanmaakt.Dezeafwijking heet diabetestype1.Mensenmetdiabetestype1moeteneenspeciaaldieetvolgenensomsinsuline inspuiten,zodathunbloedsuikerspiegelstabielblijft.

Bron:https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/soorten-diabetes/diabetes-type-1

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dikkedarm

Hetetenisnubijnaklaarmetverteren.Debelangrijkevoedingsstoffenzijninhetlichaamopgenomen.In dedikkedarmwordternogzoutenvochtaandevoedingsrestenonttrokken,zodatdeontlastingnogdikker wordt.Devezelsuitdevoedinghelpenomdeontlastingsoepeltehouden.

Vezels

Vezelszitteninvoedingzoalsgroenten,fruit,bonenenvolkorenproducten.Voedingsvezelszijnbelangrijk voordegezondheid.Zodragenzebijaaneengoedespijsvertering,eenverzadigdgevoelenminderrisico ophart-envaatziektenendiabetes.Hetwordtaanbevolenomdagelijkszo’n30-40gramvezelsbinnente krijgen.Demeestemensenkrijgenechtermaar20gramvezelsperdagbinnen.

Bron:https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vezels.aspx

Graagrechtenaanvragendezeafbeeldingteplaatsen.Bron: https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-is-een-vezelrijke-voeding-.aspx Vezelrijkevoedingsmiddelen.

Endeldarm

Vanuitdedikkedarmkomthetetenindeendeldarm.Alsdievolzit,gaatereenseintjenaarjehersenen enishettijdomnaardewctegaan.Zoverlaathetetenalsontlastinghetlichaamviadeanus.

Leesdeverdiepingsstof'Hormonenendeafbraakvanvoedingsstoffen'.

Opdracht2 Spijsverteringsorganen

a. Benoemdeachtspijsverteringsorganen.

b. Beschrijfperorgaankortdefunctie.

Opdracht3 Diabetes

a. Metwelkorgaanzijnerproblemenbijiemanddiediabetestype1heeft?

b. Watgaatermisinhetlichaambijiemandmetdiabetestype1?

7.3Opbouwvoeding:micronutriëntenen macronutriënten

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aanheteindvandezeparagraafweetjeuitwelkestoffenvoedingisopgebouwd.Jekuntuitleggenwat eencalorieis,enwatmacro-enmicronutriëntenzijn.Jehebtkennisoverwatkoolhydraten,vettenen eiwittenzijn,eninwelkvoedselzezitten.Zokunjedesportersdiejebegeleidthieroverdeskundigadvies geven,omdatjedekennisenvaardighedenhebt.

Jelichaamheeftenergienodigomjeorganenvanenergietevoorzien,omtebewegenenomalledagelijkse bezighedenuittekunnenvoeren.Zelfsalsjeslaapt,verbruikjeenergie.Hoeveelenergieiemandnodig heeft,hangtafvanveelfactoren:desnelheidvandestofwisseling,lengte,gewichtenhoeveeliemand beweegt.Dehoeveelheidenergiedievoedingbevat,wordtuitgedruktincalorieën.Indezeparagraafleer jewatcalorieënzijn.Ookleerjeuitwelkestoffenvoedingisopgebouwd,enwaarhetlichaamdiestoffen voorgebruikt.

Calorieën

Deenergiediehetlichaamnodigheeft,wordtuitgedruktin calorieën (afgekort cal).Hoemeerjebeweegt,hoemeerenergiejeverbruikt, endushoemeercalorieën.Alshetomvoedinggaat,worden calorieënookwelkilocalorieëngenoemd(kcal).Daarmeewordtin ditgevalhetzelfdebedoeld.

Dehoeveelheidenergiedieeenmensopeendagnodigheeft,wordtde energiebehoefte genoemd.Deze energiebehoeftebestaatuitdriecomponenten:

• Hetrustmetabolisme:ditisdehoeveelheidenergiediehetlichaaminrustgebruiktomallelichamelijke processenuittevoeren.Ditrustmetabolismewordtweerbepaalddoorverschillendefactoren:

– Hetdag-ennachtritme:hetrustmetabolismeisoverdaghogerdanindenacht.

– Lichaamsgrootte(lengteengewicht):hoegroterenzwaarderiemandis,hoemeerenergiediegene inrustverbruikt.

– Lichaamssamenstelling:spiermassaverbruiktmeerenergiedanvetmassa.Alstweemensen hetzelfdegewichthebben,verbruiktdepersoonmetdemeestespiermassadusmeerenergie.

– Geslacht:omverschillenderedenenhebbenvrouweneenlagerrustmetabolismedanmannen.

– Leeftijd:hoeouderiemandis,hoelagerhetrustmetabolisme.

• Voedselverwerking:voorhetverterenvanetenisenergienodig.

• Fysiekeactiviteit:bijfysiekeactiviteitzijndespierenaanhetwerk,endiehebbenenergienodig.

Omopgewichtteblijven,ishetbelangrijkomnetzoveelcalorieënbinnentekrijgenalsjeverbruikt.Als hiereendisbalanstussenzit,kanjeaankomenofafvallen.Sommigesporterswillenbewustaankomenom sterkerteworden,ofjuistafvallenomdatzeeengewichtssportdoen.Overafvallenensportenkunjemeer lezenin paragraaf5

Kilojoules

Deenergieuitvoedingwordtookvaakaangeduidmetjoulesofkilojoulesinplaatsvanmetcalorieën.Dit wordtafgekorttotkJ.Eéncalorieuitvoeding,eenkcal,staatgelijkaan4,18kJ.OmvankcalnaarkJte rekenen,kunjehetaantalcalorieënmet4,18vermenigvuldigen.Alsvoorbeeld:eengemiddeldebanaan bevat105kcal.105x4,18=439.Datbetekentdateenbanaandus438kJbevat.

Macronutriënten

Decalorieëndiejebinnenkrijgtuitvoeding,zijnoptedelenindriecategorieënvoedingsstoffen.Deze soortenvoedingsstoffenwordenookwel macronutriënten genoemd.

• Koolhydraten:1gramkoolhydratenbevat4kcal

• Vetten:1gramvettenbevat9kcal

• Eiwitten:1grameiwittenbevat4kcal

Bekijkhetfilmpje'Macronutriënten'.

Koolhydraten

Koolhydratenzijndebelangrijkstebronvanenergietijdenshetsporten.Dekoolhydratendiejebinnenkrijgt uiteten,wordendoorhetlichaammeestalverteerdtotglucose.Dezeglucosewordtindespiercellenen indeleveropgeslagenalsglycogeen.Ookkandeglucosemeteenwordenopgenomendoorweefselsdie energienodighebben,endiedeglucosekunnenverbranden.Daardoorontstaatmeteenenergie.

Koolhydratenwordenookwelsuikersofsacharidengenoemd,enkunnenwordenopgedeeldintwee groepen:enkelvoudigeof ‘snelle’ koolhydraten,enmeervoudigeof ‘trage’ koolhydraten.Desnelle koolhydratenzijnmakkelijkverteerbaarenleverenmeteenenergie,doordatersnelglucoseinhetbloed vrijkomt.Productenmetveelsnellekoolhydratenzijnbijvoorbeeldlimonade,koekjes,wittepasta,pizza, eierkoekenenjam.Hoeweldezeproductennieterggezondzijn,kaneensportererwelveelbaatbijhebben omzetijdenseentrainingteeten.Eengezonderenpopulairalternatiefondersportersiseenbanaan.Soms wordtde ‘energiepiek’ diejevoeltnahetetenvansnellekoolhydrateneen ‘sugarrush’ genoemd.Jevoelt jedanevenheelenergiekendruk,omdaterveelsuikerinjebloedzit.Hetnadeelisdatjejedaarnajuist extramoekuntvoelen:dezogeheten ‘suikerdip’.

Dezeenergiepieken-dipervaarjeveelminder,ofhelemaalniet,nadatjetragekoolhydratenhebtgegeten. Tragekoolhydratenwordenookwelcomplexekoolhydratengenoemd.Doordatdetragekoolhydratenuit grotereonderdelenbestaan,doethetlichaamerlangeroveromzeaftebrekentotglucose.Daardoorkomt deglucoselangzaaminjebloedterecht,waardoorjegeleidelijkenergiekrijgt,ennietineenpiek. Volkorenproducten,zoalsvolkorenbroodenvolkorenpasta,bevattenveeltragekoolhydraten.Andere productenmettragekoolhydratenzijnbijvoorbeeldzilvervliesrijst,havermout,groentenenpeulvruchten.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-whole-foods-complex-carbohydrates-isolated-1156310086 Koolhydraatrijkevoeding.

Vetten

Hoewelveeldiëtenadviserenomweinigvetteeten,zijnvettenergbelangrijkevoedingsstoffen.Vettenzijn bijvoorbeeldbelangrijkvoordeproductievanhormonen,envoordeopbouwvanspierenzijnookhormonen nodig.Ookzijnvettenbelangrijkvooreengezondzenuwstelsel.Vettenkunneninhetlichaamworden opgeslageninvetcellen,zodatzeopeenlatermomentalsenergiebronkunnenwordengebruikt.Omdat ervoordeverbrandingvanvettenveelzuurstofnodigis,zijnzenietgeschiktalsenergiebronbijhevige inspanning.Alsjejezwaarinspant,hebjenamelijkveelzuurstofnodig.Denkmaaraaneenstukjesprinten: daargajevanhijgen.Voordezezwareinspanningheeftjelichaamsnelenergienodig,envoldoendezuurstof. Enalserveelzuurstofnaardeverbrandingvanvetgaat,dankandiezuurstofbijvoorbeeldnietnaarde bloedvateninjespierengaan.Vooreenlangdurigeinspanningopeenlageintensiteit,zoalseenstuk wandelen,zijnvettenweleengeschikteenergiebron.Zoalseerderbeschreven,leverenvettennamelijk veelenergie:9kcalpergram.Welduurthetevenvoordathetlichaamdeenergieuitvettenheeftvrijgemaakt. Omdatjebijeenlangdurige,laagintensieveinspanningnietinéénkeerveelenergienodighebt,zijnvetten duseengoedeenergiebron.

Vettenkunnenwordenverdeeldinverzadigdeenonverzadigdevetten.Vetinvoedingsmiddelenbestaat altijduiteencombinatievanbeide,ineenbepaaldeverhouding.Onverzadigdevettenzijneenstukgezonder danverzadigdevetten.Omdattebegrijpen,moetjeeerstietswetenovercholesterol.

Cholesterol

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Cholesterol iseenvetachtigestofdieinhetlichaamwordtaangemaaktdoordelever.Ookkanjehet binnenkrijgenuitvoeding.Erzijntweesoortencholesterol:LDL-cholesterolenHDL-cholesterol.

• LDL-cholesterol:dezevormtvervoertcholesteroldoorhetlichaam,waarhetbijvoorbeeldhelptom beschadigdweefselteherstellen.Alserteveelcholesterolis,kanditblijvenplakkenaandebinnenwand vandebloedvaten.Hierdoorkunnendevatenverstoptraken.LDL-cholesterolwordtdaaromookwel het ‘slechte’ cholesterolgenoemd.

• HDL-cholesterol:dezevormneemtcholesteroluithetbloedwegenvervoertditnaardelever.Daar wordtdecholesterolafgebroken,enverlaatdithetlichaamviadegalenontlasting.DeHDL-cholesterol wordtdaaromookwelhet ‘goede’ cholesterolgenoemd.

Bron:https://www.hartstichting.nl/oorzaken/cholesterol

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OnverzadigdvetverlaagthetgehalteLDL-cholesterolinhetbloed,enisdaaromeengoedevetsoort.Tot slotlevertonverzadigdveteenaantalessentiëlevetzuren.Datzijnvetzurendiehetlichaamnietzelfkan maken,maardiewelnodigzijnvooreengoedegezondheid.Daaromwordtaangeradenomvooraltekiezen voorproductenmetonverzadigdvet.Voedingsmiddelendieveelonverzadigdvetbevatten,zijnbijvoorbeeld noten,boter,(olijf)olie,visenavocado.

Integenstellingtotonverzadigdvet,zorgtverzadigdvetjuistvooreentoenamevanLDL-cholesterolinhet bloed.EentehooggehalteLDL-cholesterolinhetbloedverhoogtdekansophart-envaatziekten.Door LDL-cholesterolkunnendebloedvatenimmersverstoptraken.Hetisverstandigomdaaromzominmogelijk verzadigdvetteeten.Verzadigdvetzitvooralingebak,koek,engefrituurdeten,zoalspatatenkroketten.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.apolloprotocol.com/blog/vetten/ Voedselmetveelverzadigdevetten.

Eiwitten

Eiwittenwordenookwel proteïnen genoemd.Integenstellingtotkoolhydratenenvetten,zijneiwitten nietzogeschiktalsenergiebron.Zezijnnietzoeenvoudigaftebrekenvoorhetlichaam,enmoeteneerst wordenomgezetnaarglucose.Daarbijleverenzemaar4kcalpergram.Koolhydratenleverennetzoveel energie,maardiekanhetlichaamveelmakkelijkerafbreken.Eiwittenzijnwelergbelangrijkvoordeopbouw vanspieren.Alserinhetlichaameentekortaankoolhydratenofvettenis,kunneneiwittenworden vrijgemaaktuitspiermassa.Ditbetekentweldaterspierenwordenafgebroken,endatwileensporter natuurlijklieverniet.Hetisdusbelangrijkomvoldoendekoolhydratenenvetten,éneiwittenbinnente krijgen,zodatdeeiwittenkunnenwordengebruiktvoorspieropbouw.

Eiwittenbestaanuitzogehetenaminozuren.Hetlichaamkaneenaantalsoortenaminozurenzelfaanmaken. Dezeaminozurenwordenniet-essentiëleaminozurengenoemd.Hetisnamelijknietnoodzakelijkof ‘essentieel’ omzeuitvoedingtehalen.Erzijnookeenaantalaminozurendiehetlichaamnietzelfaanmaakt: essentiëleaminozuren.Dezemoetjedusweluitvoedinghalen.

Voedingsstoffendieveeleiwittenbevatten,zijnbijvoorbeeldpeulvruchten,tofu,noten,eieren,vlees, gevogelteenvis.Eiwitshakeszijnookpopulairondersporters,omdatzeveeleiwitbevatten.

Eiwitshakesen-repen

Demeestemensenkrijgenviaeennormaalvoedingspatroonvoldoendeeiwittenbinnen.Tochnemenveel sporterseiwitverrijkteproducten,zoalseiwitshakeseneiwitrepen.Aldezeproductenwordensupplementen genoemd,omdatzedienenalsaanvullingopofvervangingvan ‘normaal’ eten.Dezeproductenbevatten meestalzo’n20grameiwit,endatispreciesdehoeveelheiddiejenahetsportennodighebt.Meerdaarover leerinjeparagraaf2.4.Deeiwitrijkesupplementenbestaanvaakuitwei(uitkoemelk),ofzijnplantaardig, zoalssojaeiwitoferwteneiwit.

Micronutriënten

Dehiervoorbeschrevenmacronutriëntenwordendusgebruiktinhetlichaamalsenergiebronenvoorde opbouwvanspieren. Micronutriënten zijnvoedingsstoffendieookbelangrijkzijnvoorhetmenselijk lichaam,maardezeleverengeenenergie.Zezijnvanbelangomgezondteblijvenenziektestevoorkomen. Zespelenduseenbelangrijkerolindeweerstand.Ookhelpenzebijdenormalegroei,ontwikkelingen functievanhetmenselijklichaam.Demicronutriëntenzijnonderteverdeleninvitaminenenmineralen.

Vitaminen

Demeestevitaminenkunnennietdoorhetlichaamzelfwordengeproduceerd,enmoetjedusdoorvoeding binnenkrijgen.Vitaminenondersteunenallerleichemischeprocesseninhetlichaam.Deverschillende vitaminenhebbenverschillendefunctiesinhetlichaam,dushetisbelangrijkomvanallevitaminen voldoendebinnentekrijgen.Somswordteenvitaminesupplementaangeraden,maarmeteengezonden gevarieerdvoedingspatroonkrijgjealshetgoedisgenoegvitaminenbinnen.Intotaalzijnerdertiensoorten verschillendevitaminen:A,C,D,E,Ken8soortenB.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/assortment-fresh-fruits-vegetables-553662235 Groentenenfruitstaanerombekenddatzeveelvitaminenbevatten.

Vetoplosbarevitaminenenwateroplosbarevitaminen

Vitaminenzijnintedeleninvitaminendieinvetoplosbaarzijn,envitaminendieinwateroplosbaarzijn. VitamineA,D,EenKzijnvetoplosbarevitamines.Dezevitamineshaaljevooraluitproductendievet bevatten,zoalsnoten,melkproducten,olie,vleesenvis.VitamineCende8soortenvitamineBzijn wateroplosbaar.Dezevitaminenvindjeingroenten,brood,fruit,volkorenproducten,enookinnotenen melkproducten.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:

https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx]#:~:text=Via%20de%20urine%20of%20de,het%20lichaam%20via%20de%20urine.

Mineralen

Mineralenhelpenookbijveellichaamsprocessen,zoalsdestevigheidvanbottenendespieropbouw.De mineralenwaarhetlichaammaarweinigvannodigheeft,heten spoorelementen.Netalsvitamines,kunnen mineralenenspoorelementenalleenuitvoedingwordenverkregen,ennietdoorhetlichaamzelfworden aangemaakt.

Demineralendiehetlichaamnodigheeft,zijncalcium,magnesium,fosfor,kalium,natriumenchloor.Ook heefthetlichaam,inminderemate,spoorelementennodig,zoalsijzerenzink.Indewestersesamenleving komenvrijwelgeenmineraaltekortenvoor.Ookkomteenteveelaanmineralenweinigvoor,metals uitzonderingnatrium.Aandemeeste(bewerkte)voedingsmiddelenwordttegenwoordigzout(metdaarin natrium)toegevoegd,waardoorvrijweliedereenteveelnatriumbinnenkrijgt.Deaanbevelingisomniet meerdan6gramzoutbinnentekrijgenperdag.Demeestemensenkrijgenechterwel9gramzoutperdag binnen!

Mineralenenspoorelementenwordeninhetlichaamopgenomenindedunnedarm.Hoegoeddezestoffen wordenopgenomen,hangtafvanwatjeverderhebtgegeten.Eencombinatievanbepaaldestoffenkan deopnamevanmineralenenspoorelementennamelijkbevorderen.IJzeruitplantaardigebronnenkan bijvoorbeeldbeterwordenopgenomenalserookvitamineCwordtgegeten.

Opdracht4 Energiebehoefte

a. Beschrijfdedriecomponentenwaaruitdeenergiebehoefteisopgebouwd.

b. Beschrijfkorthoedezedriecomponenteninvloedhebbenopdeenergiebehoefte

Opdracht5 Macronutriënten

a. Welkedriemacronutriëntenzijner,enhoeveelcalorieënbevattenze?

b. Welketweesoortenkoolhydratenzijner?Beschrijfookhetverschilhiertussen.

c. Vettenzijngeengeschikteenergiebronbijhevigeinspanning.Leguitwaaromniet.

d. Eiwittenkunnenwordenverdeeldinessentiëleaminozurenenniet-essentiëleaminozuren.Watis hiertussenhetverschil?

Opdracht6 Micronutriënten

a. Welketweemicronutriëntenzijner?

b. Watzijnspoorelementen?

7.4Watisgezondevoeding?

Gezondevoeding

Nujeweetwaarvoedingallemaaluitbestaat,ishetookbelangrijkomtewetenwatnoupreciesgezonde voedingis.Eengezondvoedingspatroonisallereersteengevarieerdvoedingspatroon.Hetisbelangrijk datjedaarmeevoldoendebinnenkrijgtvanallemacro-enmicronutriënten,énvoldoendevocht.

Over ‘gezondevoeding’ verschillendemeningensterk.Erlijktelkeweekweleennieuwehypetezijn: vegetarisch,vegan,geenkoolhydraten,geenvetten,juistveelvetten.Dezevoedingshypessluitenechter altijdbepaaldevoedselgroepenuit.Hierdoorkanjetekortenoplopen,enwordjejuistmindergezond.Een

gezondvoedingspatroonbevatallevoedingsstoffendiejenodighebt,endusookallevoedselgroepen.Een goedeinformatiebronommeertelerenovergezondevoeding,ishetVoedingscentrum.Alsrichtlijnheeft hetVoedingscentrumdeSchijfvanVijfopgesteld,diebestaatuitvijfvoedselcategorieën.Alsjeervoorzorgt datjeelkedaguitallecategorieënietseet,weetjezekerdatjeeengezondvoedingspatroonhebt.Devijf categorieënzijnalsvolgt:

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://www.allesovervoeding.nl/gezond-eten/gewoon-gezond/schijf-van-vijf DeSchijfvanVijf.

Drinken

Voldoendedrinkenisbelangrijk:minimaal2literperdag.Waterisaltijdgoedomtedrinken,netalsthee enkoffiezondersuiker.Frisdrankenenvruchtensappenkunjebeterlatenstaan,omdatdieveelsuiker bevatten.Kiesjetochvoorvruchtensapoffrisdrank,kiesdanaltijdvoorversgeperstsap,offrisdrankmet mindersuiker.

Veelgroentenenfruit

Groentenenfruitbevattenveelvitaminenenmineralen,dushetisbelangrijkomervoldoendevanbinnen tekrijgen:250gramgroentenen2stuksfruitperdag.Ookbevattengroentenenfruitveelvezels,die belangrijkzijnvooreengezondestoelgang.Omdatverschillendesoortengroentenenfruitverschillende soortenvitaminenenmineralenbevatten,ishetbelangrijkomtevariëren.

Eetallekleurenvanderegenboog

Jekuntvariatieaanbrengeninjegroente-enfruitinnamedoorallekleurenvanderegenboogteeten.Veel mensenetenvooralgele,groeneenrodegroentenenfruit.Datzijnbijvoorbeeldappels,bananen, sperziebonen,slapaprikaentomaat.Groentenenfruitbestaanechterinallekleuren:oranje,blauw,en zelfsroze.Eenanderekleurgroenteoffruit,levertweeranderevoedingsstoffen.Zoleverenoranjegroenten enfruitdevitaminendiejezenuwstelselenimmuunsysteemhelpenondersteunen.Vitaminenuitrode groentenenfruitbeschermenweerhethart.

Bron:https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx

Volkorenproducten

Koolhydraatrijkeproducten,zoalsbrood,havermoutenpasta,vormenvaakdebasisvaneenmaaltijd.Het ishetbesteomvoordevolkorenvarianttekiezenvanzo’nproduct,zoalsvolkorenbrooden-pasta,en zilvervliesrijst.Dezeproductenbevattenveelvezels,waardoorjelangereenverzadigdgevoelhebtnahet eten.Zokrijgjemindersnelhonger.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijvezelsmoetjevoldoendedrinken

InparagraafXhebjegeleerdwatvoedingsvezelsprecieszijn.Vezelszorgeneronderanderevoordatje ontlastingsoepelis.Datdoenzedoorveelvochtoptenemenuitdedarmen.Hetisdaarombelangrijkom ookvoldoendetedrinken,zodatjenietuitdroogt.

Minderverzadigdvet

Erbestaanverzadigdeenonverzadigdevetten.Alsjeteveelverzadigdvetbinnenkrijgt,stijgtdekansop hart-envaatziekten.Onverzadigdvetverkleintjuistdekansophart-envaatziekten.Dierlijkeproducten, bijvoorbeeldvleesenkaas,bevattenmeerverzadigdvetdanplantaardigeproducten.Ookbevattenkoekjes, zoutjesenchipsveelverzadigdvet.

Lightproducten

Vanveelproductendiealsongezondwordenbeschouwd,bestaateen ‘light’ variant.Dezevariantbevat vaakmindersuikerofvet,waardoorhetproductgezonderlijkt.Somsishetlightproductechtgezonder, maarvaakishetalleeneenmarketingtruc.Veellightproductenbevattennamelijknogsteedsnetzoveel calorieënalshetorigineleproduct,omdathetvetbijvoorbeeldisvervangenvoorkoolhydraten.Zobevat lightchipsmindervetdannormalechips,maarmeeraardappel,endusmeerkoolhydraten.Lightchips heeftdaaromvrijwelevenveelcalorieënalsgewonechips.Alsjeeenlightproductwiltkopen,ishetdaarom verstandigomgoedophetetikettekijken.Jekuntdeetikettenvaneennormaalenlightproductmetelkaar vergelijken,omtekijkenofeenlightvariantwelechteengezondereoptieis.

Mindervlees,meerplantaardig

Omdatvleesveelverzadigdvetbevaténdeproductieervanslechtisvoorhetmilieu,wordtaangeraden omvakervoorplantaardigtekiezen.Metnameroodenbewerktvleesisslechtvoordegezondheid.Rood vleeskandekansopkankervergroten,zoalsdarmkankerenlongkanker.Ookbevatroodvleesveelverzadigd vet,wathetcholesterolinhetbloedkanverhogen.Hierdoorneemtdekansophart-envaatziektentoe. Goedeplantaardigealternatievenzijnpeulvruchten,tofuentempé,notenenzaden,envegetarischeof veganistischevleesvervangers.

Totslotishetnietalleenbelangrijkomgezondteeten,maarookvoldoende.Wieveelsport,moetook genoegeten – metsportenverbrandjeimmerseenhoopcalorieën.Wieteweinigeet,valtaf,kanzichvaak moevoelenenlooptmeerkansopblessures.Ookduurthetherstelvaneenblessurelangeralseensporter nietvoldoendeenergiebinnenkrijgt.Alscoachishetdaarombelangrijkdatjesportersadviseertom voldoendeteeten.Voorsporterswordtaangeradenomnaastdedriehoofdmaaltijden,ookeenaantal tussendoortjesteeten.Zowordtvoorkomendatiemandmetteweinigenergiegaatsporten,enzich daardoorflauwgaatvoelen.Indevolgendeparagraafgaanweinopwatjehetbestekuntetenvoor,tijdens ennahetsporten,enhoeveeljedaarbijmoetdrinken.

Bekijkhetfilmpje'DevakkenvandeSchijfvanVijf'.

Caloriebehoefteberekenen

Hoeweljenietwordtopgeleidtotdiëtist,ishetwelgoedomtewetenhoeveelcalorieëneensporterongeveer moetetenomopgewichtteblijven.Ditheetde caloriebehoefte.Erzijnveelmanierenomteberekenen hoeveelcalorieëniemandbinnenmoetkrijgen.Omdaterheelveelfactorenzijndiehierbijeenrolspelen, ishetlastigomhiereenexacteberekeningvantemaken.Iemandsgeslacht,leeftijd,gewicht,spiermassa

enlengtehebbenallemaalinvloedophoeveelcalorieëniemanddagelijksgebruikt.Daarbijheeftdeene persoonvannatureeensnellereverbrandingdandeanderepersoon.Totslotverschilthetaantalcalorieën datjeverbrandtvandagtotdag – deenedagbeweegjeimmersmeerdandeandere.

Deenergiebalans.

Omeenschattingtemakenvaniemandscaloriebehoefte,kanjeeenformulegebruiken.Detweemeest gebruikte – enmeestprecieze – methodeswordenhierbijtoegelicht.

Mifflin-StJeormethode

Demeestgebruiktemethodeomdecaloriebehoefteteberekenen,isdeMifflin-StJeormethode.Metdeze methodekanjehetrustmetabolismeberekenen,ookweldeRMRgenoemd,of ‘restingmetabolicrate’.De berekeninggaatalsvolgt:

• Mannen:RMR=(gewichtx10)+(lengtex6,25) – (leeftijdx5)+5

• Vrouwen:RMR=(gewichtx10)+(lengtex6,25) – (leeftijdx5)-161

Daarbijishetgewichtinkilogram,delengteincentimeterendeleeftijdinjaren.

NujehetRMRhebtberekend,kanjededagelijksecaloriebehoefteberekenendoorhetgetalte vermenigvuldigenmetde ‘activiteitsfactor’:hoeactiefiemandisopdagelijksebasis.

• Sedentair(zeerweinigtotgeensport):RMRx1,2

• Lichtactief(lichtesportofactiviteiten1-3dagenperweek):RMRx1,375

• Matigactief(matigeactiviteiten/sport3-5dagenperweek):RMRx1,55

• Zeeractief(zwareactiviteiten/sport6-7dagenperweek):RMRx1,725

• Extreemactief(ergzwareactiviteiten/sporteneenfysiekintensievebaan,oftweemaaldaagstrainen): RMRx1,9

Caloriebehoefteberekenen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sanneis25jaaroudentrainthardvoorhetNederlandskampioenschaproeien.Zetraint5dagenperweek, enlooptdaarnaast1xperweekhard.Sanneis1.70meterenweegt62kg.Sannewilgraagwetenhoeveel zemoetetenomopgewichtteblijven.HaarRMRis:1396,5kcal.Vervolgenskanje1396,5met1,725 vermenigvuldigen.Sanneheeftdan2409kcalperdagnodigomopgewichtteblijven.

Harris-Benedictmethode

EenanderebekendemethodeisdeHarris-Benedictmethode.Dezeformulewerktongeveerhetzelfdeals deMifflin-StJeormethode,maardanmetietsanderegetallen.

JebegintweermethetberekenenvanjeRMR:

• Mannen:66,5+(13,75xgewicht)+(5,003xlengte) – (6,75xleeftijd)

• Vrouwen:655,1+(9,563xgewicht)+(1,850xlengte)+(4,676xleeftijd)

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vervolgenskanjeditgetalvermenigvuldigenmetdeactiviteitsfactordiehierbovenisbeschreven.

Opdracht7 SchijfvanVijf

a. UitwelkevijfcategorieënbestaatdeSchijfvanVijf?

b. Beschrijfwaaromhetbelangrijkisombijhetetenvanvezelsvoldoendetedrinken.

Opdracht8 Caloriebehoefteberekenen

a. Uitwelketweecomponentenbestaatdeenergiebalans?

b. Welketweemethodesvoorhetberekenenvandecaloriebehoeftewordenhetmeestgebruikt?

7.5Voedingenvochtrondomsport

Omoptimaaltepresterentijdenshetsporten,zijnernaasthetsportenzelftweefactorenbelangrijk:gezond etenenvoldoenderusten.Overrustenherstelleerjemeerinthema3.Indezeparagraafleerjewatjehet bestekuntetenvoordatjegaatsporten,zodatjezogoedmogelijkkuntpresteren.Ookleerjewatjetijdens hetsportenkuntetenomjeenergieoppeiltehouden,enwatjenahetsportenkuntetenomteherstellen.

Voorafgaandaanhetsporten

Omlekkertekunnensporten,hebjevoldoendeenergienodig.Hetisdaarombelangrijkomvoorafgaand aanhetsportengoedteeten.Sportenopeenlegemaagismeestalgeengoedidee.20minuutjeshardlopen nahetwakkerwordenisgeenprobleem,maarvooreenlangereinspanningheefthetlichaamverseenergie nodig.

Alscoachkunjeadviserenom2tot3uurvoorhetsporteneengoedemaaltijdteeten,zodatervoldoende tijdisomhetetentelatenzakken.Devoedingsstoffenzijndanophetgoedemomentinjebloed,zodatje diekuntgebruikenomtesporten.Alsjetekortvoordatjegaatsporteneengrotemaaltijdeet,kanjedaar lastvankrijgentijdenshetsporten.Tijdenshetverterengaaterveelbloednaarjemaagendarmen,terwijl jetijdenshetsportenveelbloedinjespierennodighebt.Ditkanmetelkaarindeknoopraken,waardoor jemaagklachtenkuntkrijgenofmisselijkkuntworden.Denkerdaarbijaandatjevoldoendedrinkt(0,5L) voorhetsporten,zodatjegoedgehydrateerdbent.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/breakfast-oatmeal-bananas-blueberries-chia-seeds-421847989 Havermoutpapisrijkaankoolhydratenenisdaaromeengoedemaaltijdvoorafgaandaanhetsporten.

Alsjetochkortvoorhetsporteneenmaaltijdeet,raadalscoachdanaanomophetvolgendeteletten:

• Kiesvooreenniettegroteportie.

• Kiesvooreenmaaltijdmetnietteveelvet,vezelseneiwit,wantdatisvoorjelichaammoeilijkerte verteren.

• Kiesvoorvoldoendekoolhydratenenvoedingsstoffen,dusbijvoorbeeldnietvoorhelderegroentesoep.

1tot2uurvoorhetsportenkunjenogietskleinsetenmetveelkoolhydraten,zoalseenbanaanofeenplak ontbijtkoek.

Tijdenshetsporten

Alsjekorterdananderhalfuursport,hoefjetijdenshetsportennietperseteeten.Wievoorafgaandaan hetsportenvoldoendeheeftgegeten,zaltijdensdeinspanningdangeenextracalorieënnodighebben. Sportjelangerdan1,5uur,danwordtgeadviseerdomietskleinsteetenomjeenergieoppeiltehouden. Eenenergiereepof-gelisdaneengoedeoptie,netzoalseenbanaan.Omdatjetijdenshetsportenvaak gaatzweten,endusvochtverliest,ishetookbelangrijkomvoldoendetedrinkenterwijljebezigbent.Een goederichtlijnis400-800ml,enkiesdaarbijhetliefstvoorwater.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/fitness-exercise-man-drinking-water-city-2224697185

Voldoendewaterdrinkentijdenshetsportenisbelangrijk.

Nahetsporten

Hetisbelangrijkomnahetsportenteeten,omdeenergievoorradenweeraantevullendiejetijdenshet sportenhebtgebruikt.Sportenvraagtveelvanjespieren,enjespierenbestaanvooraluiteiwitten.Hetis daarombelangrijkomnahetsportenvoldoendeeiwittenteeten.Zokunnenjespierennahetsporten herstellen,engroeien.Ookverbrandjetijdenshetsportenveelkoolhydraten,diejedaarnaookmoet aanvullen.Hetisdaaromgoedomnahetsportentekiezenvooreenmaaltijdmetgenoegeiwittenen koolhydraten.Ditkaneenhoofdmaaltijdzijn,afhankelijkvanhetmomentvandedag,ofeenkleinere maaltijd.Jekuntbijvoorbeeldkiezenvoorkwarkmetmuesli,ofeeneiwitreepmeteenappel.Vergeet daarbijwederomnietomvoldoendetedrinken,zodatjeookweergoedgehydrateerdbent.

Adviezenovervoedingvoorverschillendesporten

Hoeweldebasisadviezenvooreengezondvoedingspatroonvoordemeestesportersgelijkzijn,zittener verschillenindeadviezenvoorduur-enkrachtsporters.Inhetalgemeenkanwordengestelddatduursporters meerkoolhydratennodighebben,enkrachtsportersmeereiwitten.Hieronderwordtingegaanopde specifiekeadviezendiejealtrainer-coach/instructeurkuntgevenaandeduursportereneenkrachtsporter.

Duursport

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Duursporters,zoalshardlopersofzwemmers,belastenhunlichaamintensiefgedurendelangeretijd. Hiervoorhebbenzevoldoendeenergienodigindevormvankoolhydraten.Tijdenseenduursport,zoals eenlangstukzwemmen,spanteensporterzichlangduriginopsubmaximaalniveau.Hierbijgebruikthet lichaammetnamekoolhydratenalsenergiebron.Hetisdaarombelangrijkdatervoldoendekoolhydraten wordengegetenvoorafgaandaanhetsporten,eneventueeltijdens.Koolhydratenwordeninhetlichaam metnameindespierenopgeslagen,indevormvanglycogeen.Ditheetde glycogeenvoorraad.Wiezich langduriginspant,kandezeglycogeenvoorraaduitputten.Koolhydraatrijkevoedingsmiddelendie voorafgaandaanhetsportenkunnenwordengegeten,zijnbijvoorbeeldvolkorenbrood,volkorenpastaen havermout.Tijdenseenlangdurigetrainingmoetdeglycogeenvoorraadtussentijdswordenaangevuld, omervoortezorgendatdezenietuitgeputraakt.Alsdatgebeurt,ishetvooreensporterlastigomnog

optimaaltekunnenpresteren.Eenmakkelijktussendoortjetijdensbijvoorbeeldeenpaaruurfietseniseen volkorenboterhamofeenbanaan.Mochtetentijdenshetsportenlastigzijn,danbiedteenhypotoneof isotonesportdrankvaakuitkomst.Naafloopvandetrainingishetbelangrijkombinnen2uureen koolhydraatrijkemaaltijdteeten.Hiermeekandeglycogeenvoorraadweerwordenaangevuld.Idealiter eetdesportereencompletemaaltijd,zodatdespierenoptimaalkunnenherstellen.

Dagmenu'sduursporter

Hoeweljenualveelhebtgeleerdoveroptimalevoedingvoorduursporters,ishetmisschiennoglastigom voorjetezienwateensporterdanopeendagmoeteten.Daaromwordenhiertweedagmenu'sgetoond voorduursporters:éénvooreenvrouw,enéénvooreenman.Bijhetaantalcalorieënisuitgegaanvanhet minimumaantalcalorieëndatvrouwennodighebben(2000cal)endatmannennodighebben(2500cal). Eensporterdieintensieftraintennietafwilvallen,kandeportiesinonderstaandemenu'sietsvergroten ofeenextrakoolhydraatrijktussendoortjetoevoegen.

Dagmenuvrouw2000cal

Ontbijt

355cal,18geiwit, 44gkoolhydraten,10gvet

Lunch

440cal,22geiwit, 49gkoolhydraten,16gvet

COPYRIGHTBOOM

Avondeten

550cal,21geiwit, 80gkoolhydraten,12gvet

Tussendoor

Totaaltussendoortjes:

772cal,23geiwit 110gkoolhydraten,22gvet

Voedingswaardetotaledag

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2sneetjesvolkorenbroodbesmeerdmethalvarine, 1metappelstroop,1met30+kaas

Glaskarnemelk

Koffieoftheezondersuiker,ofwater

Saladevan3grotelepelsmais,radijs,bleekselderij, tomaatenkomkommermet1eetlepelslasaus

2sneetjesvolkorenbroodbesmeerdmethalvarine, 1belegdmetfricandeau,1met20+smeerkaas

Glashalfvollemelk

3opscheplepelsbruinebonenoflinzenmet3 opscheplepelszilvervliesrijsten150ggroente gebakkenin1eetlepelolijfolie

Waterentheeofkoffiezondersuiker

Indeochtend:1appelen1banaan Indemiddag:1volkorenmueslibolbesmeerdmet halvarine

Indeavond:schaaltjemagereyoghurtmet25 muesli,25gnotenen20grozijnen

2117cal 84geiwit 283gkoolhydraten 60gvet

Bron:SportenVoeding'vanVoedingscentrum,2020,7edruk(boek)

Dagmenuman2500cal

Ontbijt

370cal,14geiwit 60gkoolhydraten,7gvet

Havermoutpapvan250mlhalfvollemelk,40g havermout,20grozijneneneenlepelbruinesuiker

Theeofkoffiezondersuiker

Lunch

690cal,31geiwit

89gkoolhydraten,20gvet

Avondeten

875cal,52geiwit 92gkoolhydraten,29gvet

Tussendoor

680cal,13geiwit 98gkoolhydraten,24gvet

Tostivan2sneetjesvolkorenbrood,halvarine,1plak hamen30+kaas

Tostivan2sneetjesvolkorenbrood,halvarineen eenbanaan

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voedingswaardetotaledag

1glashalfvollemelk

5opscheplepelsvolkorenpasta,meteensausvan 75gmagergehakt,ui,courgette,paprikaentomaten gebakkenin1eetlepelolie,met2eetlepelsgeraspte 30+kaas

Schaaltjehalfvolleyoghurtmet1peer Waterentheeofkoffiezondersuiker

Indeochtend:2sneetjesvolkorenkrentenbroodmet halvarine

Indemiddag:3stuksvolkorenknackebrodmet halvarineenjamofhoning

Indeavond:2kleinehandjesstudentenhaver

2615cal,110geiwit 339gkoolhydraten,80gvet

Bron:SportenVoeding'vanVoedingscentrum,2020,7edruk(boek)

Krachtsport

Eensporterdieregelmatigaankrachtsportdoet,zalmerkendathijofzijspiermassaopbouwt,enwellicht vetmassaverliest.Wieopdegoedemaniertraint-dusdejuisteoefeningenopeencorrectemanierdoetwordtsteedssterker.Hierdoorkaneensporterzwaardertrainen.Alseensporterdaarnaastgezondeeten voldoendeeiwittenbinnenkrijgt,zalzijnofhaarspiermassatoenemen.Voorbeeldenvankrachtsportzijn bodybuilding,gewichtheffenentrainenmetlossegewichten.

Alshetoverkrachtsportersgaat,gaathetvaakalsneloverdeeiwitinname.Hieroverhebjealeerderindit themageleerd.Hetisechtereenfabeldatkrachtsportersextreemveeleiwitnodighebben.Wienietsport, heeftzo'n0,8grameiwitperkilolichaamsgewichtnodig.Vooriemandvan70kiloisdat70x0,8=56gram eiwitperdag.Wiefanatiekaankrachtsportdoetenspiermassawilopbouwen,heeft1,5tot2grameiwit perkilolichaamsgewichtnodig.Vooriemandvan70kiloisdat105tot140grameiwitperdag.Meerdan datisechternietnodig:deovertolligehoeveelheideiwitwordtdoorhetlichaamuitgescheidenindeurine, ofwordtopgeslagenalsvet.Hetisduszekernietwaardatjemeerspiermassaopbouwtalsjemeereiwit eet,zolangjevoldoendeeiwitteneet.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/healthy-eating-diet-concept-natural-rich-684710068 Voedselmetveeleiwitten.

Omervoortezorgendateensportervoldoendeeiwittenbinnenkrijgt,wordthetaangeradenomper eetmomentongeveer20geiwitteeten.Zohebbendespierenaltijdvoldoendeeiwittenvoordebelangrijke processenenspierherstel,enwordtvoorkomendatspiermassawordtafgebroken.

Dagmenu'skrachtsporter

Waarbijduursportersietsmeerdefocusligtopkoolhydraten,wordtbijkrachtsportersmeergefocustop voldoendeeiwitinname.Omjeeenduidelijkbeeldtegevenvanhoedateruitzietindedagelijksepraktijk, wordenhierweertweedagmenu'sgetoondvoorkrachtsporters:éénvooreenvrouw,enéénvooreenman. Bijhetaantalcalorieëniswederomuitgegaanvanhetminimumaantalcalorieëndatvrouwennodighebben (2000cal)endatmannennodighebben(2500cal).Eensporterdieintensieftraintennietafwilvallen,kan deportiesinonderstaandemenu'sietsvergrotenofeenextraeiwitrijktussendoortjetoevoegen.

Dagmenuvrouw2000cal

Ontbijt 525cal,32geiwit 55gkoolhydraten,18gvet

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lunch 590cal,38geiwit 55gkoolhydraten,23gvet

Schaaltjemet200mlmagerekwark,6eetlepels mueslizondertoegevoegdsuiker,3walnotenen eeneetlepelhoning

Theeofkoffiezondersuikerenwater 3sneetjestarwebroodmethalvarine,waarvan1met cornedbeefen2met30+kaasenplakjes komkommer

Glasmageremelk

Gekooktei

Avondeten

620cal,40geiwit 72gkoolhydraten,17gvet

Tussendoor

330cal,6geiwit 48gkoolhydraten,10gvet

Voedingswaardetotaledag

Dagmenuman2500cal

Ontbijt

480cal,27geiwit 61gkoolhydraten,13gvet

Lunch

640cal,44geiwit 64gkoolhydraten,22gvet

Avondeten

125gkipfiletmet200ggroentegebakkenin1 eetlepelolie,met4opscheplepelszilvervliesrijst (240g)

Glaswater

Bekerhalfvollemelk

Waterentheeofkoffiezondersuiker

Indeochtend:sinaasappel

Indemiddag:1volkorenknackebrodmethalvarine enjam,1volkorenknackebrodmetnotenpasta

Indeavond:1peer

2065cal,116geiwit 230gkoolhydraten,68gvet

3sneetjesvolkorenbroodmethalvarine,waarvan1 meteenplakjefricandeau,1metjamen1met30+ kaas

Glasmageremelk

2sneetjesvolkorenbroodmethalvarine,waarvan1 met30+kaasen1meteengekooktei

2sneetjesvolkorenbroodmet40gtonijnenplakjes tomaat

Glasmageremelk

100gmagerrundvleesgebakkenin1eetlepelolie, 200ggroente,5gekookteaardappelen(350g)

600cal,37geiwit 81gkoolhydraten,12gvet glaswater

Schaaltjemagerevlazondertoegevoegdsuiker

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Tussendoor

760cal,26geiwit 94gkoolhydraten,26gvet

Voedingswaardetotaledag

Waterentheeofkoffiezondersuiker

Indeochtend:1sinaasappelen1appel

Indemiddag:2stuksknackebrodmethalvarineen huttekase,metplakjeskomkommer

Handjeongezoutenpinda's(25g)en4gedroogd abrikozen

Indeavond:2volkorenboterhammenmethalvarine engegrildekipfilet

2480cal,134geiwit 300gkoolhydraten,73gvet

Opdracht9 Etenvoor,tijdensennahetsporten

a. Beschrijfminimaaltweefactorenwaarmeejerekeningmoethoudenmetetenvoorafgaandaanhet sporten.

b. Waaromishetbelangrijkombijeeninspanningvan1,5uurofmeerietsteetenendrinkentijdenshet sporten?

c. Jewilteensporteradviesgevenoverwatdiehetbestekanetennahetsporten.Welketweeadviezen kanjedangeven?

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

7.6Gewichtinsport

Doortesporten,verandertjelichaam.Jebouwtspiermassaop,krijgteenbetereconditie,enverliest misschienwatgewicht.Indemeestesportenspeeltgewichtgeengroterol:zolanghetgewichtgezondis, hoeftdesporterzichernietteveelmeebezigtehouden.Bijsommigesportenwordendeatletenin gewichtsklasseningedeeld,zoalsbijolympischgewichtheffenenjudo.Danishetgewichtwelvanbelang. Indatgevalwordthetgewichtvandesportereenonderdeelvandesport,netzoalshetoppeilhoudenvan dekrachtenlenigheid.Veelsporterskunnendaargoedmeeomgaan,maarsommigenkunnenerzoveel meebezigzijn,datzeeeneetstoornisontwikkelen.Alstrainer-coach/instructeurbenjegeendiëtist,maar hetisgoedomtewetenwatvoorbasisadviesjeeensporterkuntgeven.Ookishetbelangrijkomdesignalen vaneenongezondeetpatroonofeeneetstoornistekunnenherkennen.

Voedingsadviezen

Alseensporternaarjetoekomstmetvragenovervoeding,kanjehemofhaarhetbestedoorverwijzennaar eendiëtist.Zoweetjezekerdatdesportergoedadviesopmaatkrijgt.Welkunjedesportereenaantal basisadviezengevenovervoeding,enoverhetbelangvanvoldoendevoedingsstoffenbinnenkrijgen.

• Omhardtekunnentrainen,heefteensportervoldoendeenergienodig.Sportersdieopdieetgaan, krijgenteweinigenergiebinnen.Ditkaninvloedhebbenopdesportprestaties.

• Wielangetijdteweinigcalorieënbinnenkrijgt,loopthetrisicoopverschillendegezondheidsklachten. Dooreencalorietekortkandespiermassaafnemen,endatisvaakwateensporterjuist niet wil.Bij vrouwelijkesporterskandehormoonbalansverstoordraken,waardoorhunongesteldheiduitblijft. Daarbijiserhetrisicodateensporterteweinigvitaminesenmineralenbinnenkrijgt.

• Hetisbelangrijkomgevarieerdteeten.Wieprobeertaftevallen,zalzichvaakopbepaaldecaloriearme voedselproductenrichten.Probeerdesporterduidelijktemakendaterhierdooreentekortaanbepaalde voedingsstoffenkanontstaan.

• Veelmensendiewillenafvallen,gaanminderveteten.Zedenken:alsjeveteet,komjeaaninvet.Vet isechtereenontzettendbelangrijkevoedingsstof.Wiezominmogelijkveteet,heefteengrotekans omtekortenoptelopen.Vetbevatbelangrijkevitaminen,enhelptbijdeondersteuningvanhet immuunsysteem.Ookbijiemanddieopdieetis,moethetvoedingspatroonvoorminimaal30%uitvet bestaan.

Eetstoornissenherkennen

Heelveelmensenzijnweleensopdieetgeweest,ineenpogingomeenpaarkiloaftevallen.Inprincipe kandatgeenkwaad.Zekervoormensenmetovergewichtkanhetveelgezondheidsvoordelenhebbenom watgewichtteverliezen.Wanneeriemandechteraleengezondgewichtheeft,kanhetgevaarlijkzijnom opdieettegaan.Iemandkandaardoornamelijkondergewichtkrijgen,wattotvelegezondheidsrisico’s kanleiden.Sommigesporters,metnametopsporters,kunnengeobsedeerdrakendoorhungewicht,en steedsmeerwillenafvallen.Eeneetstoornisligtdanopdeloer.Iemandmeteeneetstoornisisextreem veelbezigmetzijnofhaargewicht,afvallen,zoweinigmogelijketen.Hetkanookdatiemandalleennog maarheelgezondedingenwileten,zoalsgroenten,endaardoorveelteweinigcalorieënenvoedingsstoffen binnenkrijgt.Zekerincombinatiemet(overmatig)veelbewegingenkanditgrotegevolgenhebben.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-incredibly-beautiful-ballerina-posing-dancing-410239279 Ineensportalsballetkangewichteenbelangrijkerolspelen.

Hetisbelangrijkomhieralstrainer-coach/instructeurietsvanafteweten,zodatduidelijkiswanneerje moetingrijpen.Jebentgeendiëtistofpsycholoog,maarkunttocheensporterindejuisterichtinghelpen. Daaromvolgenhiereenaantaltipsoverhetherkennenvanenomgaanmeteetstoornissenindesport.

• Eeneetstoornisuitzichbijiedereenanders.Zohoeftiemandmeteeneetstoornisnietperseheeldun tezijn.Hetisdaaromvaakmoeilijkomeeneetstoornisteherkennen.Eenveranderinginiemands gedragkaneenduidelijktekenzijn.Zokaniemanddievroegerweleenseenkoekjeofpatatjeat,nu opeensergveelbezigzijnmetheelgezondeten.Ofkanhetdatiemandalleennogmaarhelewijde kledinggaatdragen,zodathetminderzichtbaarisdatiemandveelisafgevallen.

• Sommigemensengevenduidelijkesignalenaf.Zokaneenjeugdigesporterzeggen: ‘Ikbenbangom indepuberteittekomen,wantdanwordikzwaarder’.Ofeenrennerkanzeggen: ‘Ikmoetminstens5 kiloafvallen,anderswinikdiewedstrijdnooit’.Alsjeditsoortopmerkingenhoort,kanjeproberenom metdesporteringesprektegaan.Jekunthetookeerstmeteenanderetrainerofcoachoverleggen, ensamenbeslissenwatdebesteaanpakis.

• Probeeromrustigmeteensporteringesprektegaan,ennietteoordelen.Zegdusniet: ‘Jeetje,wat benjedun,jemoetmeereten’.Ditkannamelijkookeentegenovergesteldeffecthebben.Jekuntwel zeggen: ‘Hoegaathetmetje?Voeljejegezondenfit?Lukthetjeomvoldoendeteeten?’

Opdracht10 Voedingsadviezen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eensporterkomtnaarjetoemetdevraagomadviesoverafvallen.Welkeadviezenkanjedesportergeven? Noemerdrie.

Opdracht11 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Jekuntdeverschillendespijsverteringsorganenbeschrijvenenweetwathun functieszijn.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdemicro-enmacronutriëntenbeschrijvenenaangevenwatde verschillendedaartussenzijn.

Jekuntuitleggenwaarombepaaldevoedinggezondofongezondis.

Jekuntuitleggenwateencalorieiseniemandscaloriebehoefteberekenen.

Jekuntomschrijvenwateensporterhetbestekanetenvoor,tijdensennahet sporten.

Jekunteenvoedingsadviesaaneenduursporterenaaneenkrachtsporter geven.

Jekuntdekenmerkenvaneeneetstoornisbeschrijven.

7.7Verdiepingsstof-Hormonenendeafbraakvan voedingsstoffen

Hetmenselijklichaambevatveelverschillendesoortenhormonen,diesamenallerleiprocessenregelen. Deafbraakvanvoedselenhetoppeilhoudenvanhetenergieniveau,wordenonderanderedoorhormonen gereguleerd.Dealvleesklierspeeltookeenbelangrijkerolindehuishoudingvandeenergieende bloedglucosewaarden.Dealvleesklierscheidtnamelijkinsulineenglucagonuit,dieelkaartegenwerken indecontrolevandebloedglucosewaarde.

• Wanneerdeglucoseconcentratieisverhoogd(hyperglycemia),scheidtdealvleesklier insuline uit, diezorgtvooreenafnameinvrijbloedglucose.Ookzorgtinsulinevooreiwit-envetmetabolisme.

• Wanneerdeglucoseconcentratieisverlaagd(hypoglycemia),scheidtdealvleesklier glucagon uit,die zorgtvoortoenamevanafbraakvanglycogeentotglucoseentoenamevangluconeogenesis,waardoor hetglucoselevelinhetbloedplasmatoeneemt.

Tijdenseeninspanningvanlangerdan30minutenneemtdeinsulineconcentratieaf,endehoeveelheid glucagonneemttoe.

Regulatieglucosemetabolismetijdensinspanning

Hetmetabolismevankoolhydratentotglucoseisdebelangrijkstebronvoorhetoppeilhoudenvande energietijdensinspanning.Glucoseisinhetlichaamopgeslagenalsglycogeenindeleverenspieren;om ditomtezettenishetprocesgenaamdglycogenolysisnodig.

Devierhormonendiedehoeveelheidvrijplasmaglucoselatentoenemen,endusdebloedsuikerwaarde doenstijgen,zijn:glucagon,epinephrine,norepinephrineencortisol.Vanallevierdezehormonenneemt deconcentratietoetijdensinspanning.Dehormonenzorgenvoortoenamevanglycogenolysis.

Hoezwaarderdeintensiteitvandeinspanning,hoemeer(nor)epinephrineervrijkomt,waardoorde glycogenolysistoeneemt.Glucosedievrijkomtuitdelever,gaatnaarhetbloedenwordtzobeschikbaar voordespier.Spierenhebbenechteraleenglycogeenvoorraad,diezegebruikenvoordatzehetvrije bloedglucosegebruiken.Deglucoseuitdeleverblijftinhetbloed,waardoordeconcentratietoeneemt; nainspanninggaatdeglucosenaardespierenomdeglycogeenvoorraadaantevullen,waardoorde bloedconcentratieweerdaalt.Glucoseisvooralvanbelangtijdenslangdurigeinspanningen,ofinspanningen ophogeintensiteit.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA8 DOPING

Inhoudthema

• Dopingindesport

• Informatie

• Overtredingen

• Risicovollemomenten

• Verantwoordelijkheden

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensenkunnenmetheelverschillendedoelstellingengaansporten.Sommigemensensportenvoorhun gezondheid,anderenomergoeduittezien,weeranderenomtewinnen,zewillendebestezijn.Omeen doeltebereikenmoeteensporterhardwerkenenhetduurtvaaklangvoordatdegewensteresultaten bereiktworden.Omhetresultaattebereikenmoetenerveelongemakkengeaccepteerdworden.Bij wedstrijdsportersmoetophetmomentvandewedstrijdalleskloppenenwordenersomsrisico’sgenomen omdebesteprestatieneertekunnenzetten.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zowelindebreedtesportalsindetopsportkomthetgebruikvandopingvoor.Indebreedtesportkanhet zijndatresultatentegenvallenofdathettelangduurtvoordathetresultaatbereiktwordt.Intopsport kunnenderesultatenookachterblijvenofmoetenresultatensomssnellerbereiktworden.Intopsport spelenvaakallerleifactorenmeezoals,wedstrijdschema’s,geld,contracten,sponsoren,publiek,fans, blessuresendergelijke.

Een(top)sporterbereiktzijnprestatiesmeestalnietalleen.Bijnaaltijdzijnerookanderenbetrokkenzoals eentrainer,eencoach,eenteam,oudersen(para)medischebegeleiders.Ookdezegroepmensen,omde sporterheen,zalbelanghebbenbijeenoptimaleprestatievandesporterenkunnendrukuitoefenenop desporter.

Sporterszijnaltijdingevechtomtekijkenwaardegrenzenvanhuneigenkunnenliggen.Zestrijdentegen grenzenvanbijvoorbeelduithoudingsvermogen,kracht,snelheid,omgaanmetverzuring,maarooksnelheid vanhersteloflichaamsgewichtbijsportenmetgewichtsklassen.Somsisdeabsolutegrensvanhetmogelijke bereiktendatissomslastigteaccepteren.Nietelkesporterofnietelkeanderebelanghebbenderondom desporterkandezegrenzenaccepteren.

Alsdeprestatieniet(snelgenoeg)hetgewensteresultaatheeft,wordtsomsdekeusgemaaktombepaalde middelentenemendiedeprestatieverbeterenofhetprocesversnellen.Somsmaakteensporterzelfdeze keus.Ookkanhetzijndatdemensenomdesporterheenhierinvloedophebben.Middelendieopeen onnatuurlijkemanierdeprestatievandesporterverbeterenzijnverboden.Dezeverbodenmiddelenworden dopinggenoemd.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Doping'heeftvooraltemakenmetdewerkprocessen:

• P5-K1-W1:Steltdebeginsituatieendoelenvast

• P5-K1-W3:Verzorgttrainingenofinstructies

• P5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwatdopingindesportbetekent.

• Jekuntsportersenbetrokkenen(ouders)aangevenwaarvoorhenrelevanteinformatieistevinden.

• Jekuntmeteensportereeninhoudelijkgesprekaangaanoverdoping.

• Jekuntdebelangrijksterisicomomentenbeschrijven.

• Jekuntpreventievemaatregelenbeschrijvenomrisicomomententeverminderen.

• JehebtminimaalcertificaatTrainer-Coach4vandee-learningmodulevandeDopingautoriteitbehaald.

8.1Casus

Opdracht1 Casus

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Frankisbodybuilder.Hijheeftsamenmetzijnvadereensportschool.Frankneemtditjaardezaakoveren heeftdeambitieomvoordeheleregiodegrootsteenmeestdeskundigesportschooltewordenophet gebiedvankrachttraining.Hijwilopgebiedvanbodybuilden,gewichtheffen,powerliftenencrossfitvooral ookdewedstrijdsportersgaanbegeleideninzijnsportschool.

Frankenzijnvaderdoenvandaagdebestellingvoordesportschool.Naastkoffieoftheewordenerveel supplementenverkocht.DevadervanFrankvindtdatsportersmeerzoudenmoetenuitgaanvanhuneigen krachtennietallerleipoedersenpillenzoudenmoetennemen.HijwijstFrankopeenartikeluitmaart 2023,wathijtegenkwamopdesitevande

Bekijkhetartikel'Nos-Onderzoek:helftvechtsportersenkwartkrachtsportersgebruikendoping'.

NOS.Frankzegtdatvitamines,mineraleneneiwitshakesergewoonbijhoren.Franksvadergeeftaandat hijhooptdatFrankblijftgaanvooreen ‘schone’ sport.Opditvlakzijnbeideherenhetvolledigmetelkaar eens.Verbodenmiddelenzijnslechtvoorjelijfennegatievepubliciteitisslechtvoordezaak.Frankweet uitervaringdatjehardmoetwerkenomopeengezondemaniereengoedresultaattebehalen.Erisgeen ‘quickfix’ vooreengezondgespierdlichaam.

Kennis

a. Noem3voorbeeldenvanmiddelendie niet verbodenzijn.

b. Noem3voorbeeldenvanmiddelendieverbodenzijn.

c. Kunjeredenenbedenkenwaaromjemisschiengeensupplementenzoumoetennemenookalzijnze nietverboden?

d. Zoudenwedstrijdsportersvakerofmindervaakgebruikmakenvanverbodenprestatiebevorderende middelendanrecreatievesporters?Leguitwaaromjeditdenkt

Vaardigheden

e. Bedenkeen ‘schonesport’ campagnevoordesportschoolvanFrank.

f. Gaingesprekmeteensporter.Maakeenlijstvanmedicijnenenmiddelendiedesportergebruikt.Zorg datjeookweethoeveelenhoevaakdesporterdemiddelengebruikt.

g. Zetdemedicijnenenmiddelendiejehebtgevondeninhetgesprekvanopdrachtineenoverzichtelijke lijst.

8.2Dopingindesport

In1998werddesportwereldopgeschriktdooreenenormdopingschandaalindewielerwereld.Ditschandaal wordtookweldeFestina-affairegenoemd.

NetvoordestartvandeTourdeFrance,wordteraandeBelgischegrenseenverzorgervandeFestina-ploeg aangehoudenmet230dosesepo,82flesjesgroeihormoonen60capsulestestosteron.Eenweeknade ontdekkingwordendeploegleiderendeploegartsvandezelfdeploegopgepakt.DeFestina-ploegwordt uitdeTourgezet.Ervolgenveelinvallenbijandereploegenenslechtsongeveereenhelftvanderenners bereiktdefinishinParijs.Diverserennerszijnopgepakteneenaantalanderentrekkenzichterug.De winnaarvandezeberuchteTour,MarcoPantani,wordteenjaarlateruitdeGirogezetvanwegeeen dopingzaak.

SportjournalistenschrijvendatdeTourvan1998eenreclameisvoorepo,omdathetzomoeilijkisom sporterstebetrappenophetgebruikervan.HetpositievevandeFestina-affaireis,datanderhalfjaarna deaffairein1999,hetWereldAntiDopingAgentschap(WADA),opgerichtwerddoorhetInternationaal OlympischComité,(IOC).

Graagrechtenaanvragen.Bron:

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

https://sporza.be/nl/2018/07/03/25-jaar-na-de-tour-de-merde-hoe-de-festina-affaire-dopingreclame-maar-ook-kantelpunt-was~1530646617134/#&gid=1&pid=1 Virenqueintranen,nadathijuitdeTourdeFranceisgezet.

WADA

Het(WADA)iseenonafhankelijkeorganisatiediedeleidingheeftindewereldwijdestrijdtegenhetgebruik vandopinginsport.WADAheeftalsmissieomtezorgenvoordeveiligheidvanatleten,om ‘schonesport’ tepromotenenom ‘thespiritofsports’ tebehouden.WADAzorgtervoordatdedopingregelsvooralle sportersoverdehelewereldhetzelfdezijn.EriseenWADA-dopinglijstdiegeldigisvoorallenationaleen internationalesportbonden.Elkjaarwordtop1januarieennieuweWADA-dopinglijstbekendgemaakt.

Bekijkopdewebsite'WADA-dopinglijst'.

Eenstof(ofmethode)kanopdedopinglijstkomenalsdezeaanminimaaltweevandevolgendedriepunten voldoet:

1.Destofwerkt(mogelijk)prestatiebevorderend

2.Destofis(mogelijk)schadelijkvoordegezondheid

3.Destofisinstrijdmetde ‘spiritofsport’

Methetgebruikvandopingwordtopeenonnatuurlijkemanierinvloeduitgeoefendophetpresterend vermogenvaneensporter.Eensporterkanbijvoorbeelddoorveelaerobetrainingentedoenrondhet omslagpunt,hetaantalrodebloedcelleninhetlichaamlatentoenemen.Doormeerrodebloedcellenkan desporterlangerenintensievergebruikmakenvanzijnaerobeenergiesysteem.

Metbehulpvandestoferytropoëtine(EPO)wordtookdeaanmaakvanrodebloedcellengestimuleerd.In ditgevalheeftdesporternietevenveeltrainingenhoevendoenvoorhetgewensteeffect,ofisheteffect groterdanzijneigenlichaambereiktzouhebbenmettrainen.Jezoukunnenzeggendatdesporterdie EPOgebruiktheeft,nietopeigenkrachtdeprestatieheeftbehaald.Hetbehaalderesultaatwordtnietals eerlijkenzuivergezien.

Bijpunttweeligtdenadrukophetfeitdatveelverbodenstoffenschadelijkzijnvoordegezondheidvan desporter.Perstofofgebruiktemethodezijndegevarenwisselend.Degevarenverschillenenorm, bijvoorbeeldvanbrakentotaanoverlijden.Veeldopingproductenzijnmedicijnen.Veelmedicijnenhebben ernstigebijwerkingendiegrotegezondheidsrisico’skunnenopleveren.EenvoorbeeldzijndeDiuretica (plastabletten).Diureticakunnenopmeerderemaniereningezetwordenalsdoping.Denkbijvoorbeeld aanhetverliezenvangewichtwaardooreensporterbijjudoineenlageregewichtsklassemaguitkomen. Ofeensporterdieeenanderestofheeftgebruiktdiehijzosnelmogelijkzouwillenuitplassen.Ditlaatst wordthetmaskerenvandopinggenoemd.

HetderdepuntgaatoverdeOlympischegedachten,ookwelde ‘spiritofsport’ (sportgeest)genoemd. Sportgeestwordtgevormddoorelfwaarden.EerlijkenzuiversportenmoetvolgenshetIOCvoldoenaan dezeelfwaarden.Dopingisinstrijdmetdezeelfwaarden.Binnendezewaardenziejeopnieuweerlijkheid engezondheidterugkomen,netalsindeeerstetweegenoemdecriteria.

Deelfwaardenvande ‘spiritofsport’ zijn:

• Ethiek,fairplayeneerlijkheid

• Gezondheid

• Excellentieinprestaties

• Karakterenontwikkeling

• Plezierenvreugde

• Teamwork

• Toewijdingeninzet

• Respectvoorwettenenregels

• Respectvoorjezelfenanderedeelnemers

• Moed

• Samenwerkingensolidariteit

Definitievandoping

Alsmensenhetoverdopinghebben,danhoorjevaakveelverschillendeomschrijvingen.Deeenvoudige definitievan doping is; “StoffenenmethodendieverbodenzijndoorhetWereldAnti-DopingAgentschap”

Bekijkhetfilmpje'Watisdopingenwaaromhoorjeersomsoverbijwielrennen?'.

Dopingcategorieën

DedopinglijstvanWADAisverdeeldineenaantalcategorieën.Indezecategorieënkrijgendestoffeneen lettereneennummer.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

S:stoffen(substances),M:methoden(methods),P:stoffendiealleeninbepaaldesportenverbodenzijn (particularsports).

IStoffenenmethodendiebinnenénbuitenwedstrijdverbandverbodenzijn Verbodenmethoden Verbodenstoffen M1Manipulatievanbloedenbloedcomponenten S0Nieterkendestoffen

IStoffenenmethodendiebinnenénbuitenwedstrijdverbandverbodenzijn

Verbodenstoffen

S1Anabolemiddelen

S2Peptidehormonen,groeifactoren,verwante stoffen,mimetica

S3Beta-2antagonisten

S4Hormoon-enmetabolemodulatoren

S5Diureticaenmaskerendemiddelen

Verbodenmethoden

M2Chemischeenfysiekemanipulatie

M3Genetischeenceldoping

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

IIStoffendiealleenbinnenwedstrijdverbandverbodenzijn

S6Stimulantia

S7Narcotica

S8Cannabinoïden

S9Glucocorticoïden

IIIStoffendieverbodenzijninbepaaldesporten

P1 Bètablokkers (β-receptorblokkerende stoffen)

Opdesitedopingautoriteit.nlkunjedebetreffendestofaanklikken.Perstofstaatervervolgensuitlegover dewerkingvandestofofdemethodeendebijbehorendegevaren.

Leesdeverdiepingsstof'DopinglijstWADA'.

Opdracht2 Doping

a. Watisdoping?

b. Aanwelkepuntenmoeteenstofofmethodevoldoenomo,pdedopinglijsttekomen?

8.3Cijfersenontwikkelingen

Hetislastigomcijfersteverzamelenoverhoevaakerdopinggebruiktwordtbinnensport.Veelsporters zullenhungebruikvanverbodenmiddelennietgraagdelenmetanderen.

Alseronderzoekgedaanwerdonderallesoortensporters,dangebruikten0tot5%vandesportersvolgens degevondencijfersdoping.

Alseronderzoekgedaanwerdbijspecifiekegroepensporters,danwerdenerveelhogerecijfersgevonden (Bron:BoekDrugsinSport(2022)https://doi.org/10.4324/9781003096160)

Inmaart2023publiceerdehetMulierInstituutderesultatenvaneenonderzoekoverhetgebruikvandoping binnenkracht-envechtsporten.

Aanditonderzoekdedenongeveer2200deelnemersmee.Hetbleekdatongeveer25%vanderegelmatige krachtsportersdopinggebruikt.Bijderegelmatigevechtsporterswasdezewaardenogveelhoger,namelijk ongeveer

47%(Bron:https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/27360/dopinggebruik-in-de-kracht-en-vechtsport/).

Hetgebruikvandopingisverbodenbinnendetopsport.Inderecreatievesportzijndezemiddelenvaak nietverboden.Welzijndezemiddelenvaakschadelijkvoordegezondheidenkunnenzehetimagovan eensportbehoorlijkbeschadigen.

OmdathetgebruikvanstoffendiedoorWADAverbodenzijn,veelvoorkomtindekracht-envechtsporten heetdeDopingautoriteitvoordiespecifiekgroepsportershetvoorlichtingsprogramma ’EigenKracht’ opgezet.

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron:https://www.eigenkracht.nl/(opdestripzitcopyright, Dopingautoriteitiseigenaar)

Opdracht3 Dopingbijeenbepaaldetakvansport

Zoeknaarhetaantaldopinggevallenbinnenjouwtakvansport.

8.4Informatie

Nederlandheefteeneigenorganisatiemetalsmissie: ‘dopingvrijesportinNederland’.Dezeorganisatieis deDopingautoriteit.DeDopingautoriteitvoerttakenuitvolgensdeWereldAnti-DopingCodevanWADA. HetantidopingbeleidisookvastgelegdindeNederlandsewetmetde Wuab,deWetuitvoering antidopingbeleid.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://jaarverslag.dopingautoriteit.nl/pdf/Dopingautoriteit-Jaarverslag-2022.pdf Dopinginformatie.

DeDopingautoriteitzorgtvooralleswattemakenheeftmetdopingcontroles.Daarnaastheeftde Dopingautoriteitooktakeninonderzoekenvoorlichtingoverdoping.Erisvoorlichtingsmateriaalvoor sporters,trainer-coaches,ouders,(para)mediciensportbestuurdersenofficials.Voordiversegroepenzijn ere-learningsopverschillendeniveaus.

Sporters

Brons(nationaalt/m16)

Zilver(internationaalt/m23)

Goud(18+)

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Trainer-coaches

Niveau3

Niveau4

Niveau5

Ouders

Basis

Gevorderd

Sinds2014isereenappmetalleactueleinformatievandeDopingautoriteit.MetbehulpvandeDopingwaaier Appkaneensporterofbegeleideraltijdkijkenofmiddelenopdedopinglijststaan.Ookkanjeerdiverse regelsenproceduresofkunjekijkenwelkewijzigingenerzijngeweestindedopinglijstofwelkewijzigingen eraangaankomen.

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.dopingautoriteit.nl/nieuws/algemeen/item/7105/De+nieuwe+Dopingwaaier+is+een+App

Tramadol

In2023wordtaangegevendatper1januari2024depijnstillerTramadoltoegevoegdgaatwordenaan categorieS7.Narcotica(Stoffendiebinnenwedstrijdverbandverbodenzijn).Opdezemanierhebben sporters,begeleiders,sportorganisatiesenlaboratoria,detijdomzichhieropvoortebereiden.

Aanditvoorbeeldisookteziendaterelkjaaropnieuwgecontroleerdmoetwordenofmiddelennogwel toegestaanzijn.Controlevandemiddelenisaltijddeverantwoordelijkheidvandesporter.Desporterkan hierinondersteundwordendoorbijvoorbeelddeskundigenuithetsportmedischbegeleidingsteam.

Bekijkhetfilmpje'Dopingregels:debasics'.

Opdracht4 Dopingvrijesport?!

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepmaken.

a. Discussieermetelkaarofhetmogelijkistestrevennaareendopingvrijesport.

b. Bekijkdeonderstaandedopingwaaierendiepéénaspectvandewaaieruit.Probeerdeverschillende onderwerpenoverdegroepteverdelen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://dopingwaaier.nl/

8.5Overtredingen

Eerderwerdaangegevendathetbegripdopinggebruiktkanwordenvoorallestoffenenmethodendie verbodenzijndoorWADA.

Eigenlijkisdezeomschrijvingniethelemaalvolledig.Decompletedefinitiezoumoetenzijn:“Eenovertreding vaneenofmeerderebepalingenuithetdopingreglement”.

Bekijkhetfilmpje'EenDopingvrijeSportcultuur-Waarlegjijdegrens?-MinisterieVWS,Dopingautoriteit enNOC*NSF'.

Dopingovertredingen

Inhetdopingreglementstaanmeerdereovertredingenbeschreven.Inhettotaalzijneropditmomentelf verschillendedopingovertredingenbeschreven.

• Aanwezigheidvanverbodenstof(fen)en/ofverbodenmethode(n)

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• (Pogingtot)hetgebruikvanverbodenstof(fen)en/ofverbodenmethode(n)

• Gebrekkigemedewerking,zoalshetontwijkenvaneentest

• Whereabouts-fouten,foutengemaaktinhetdoorgevenvandelocatiewaardesporterzichbevindt, ofhetmissenvaneencontrolemoment

• (Pogingtot)manipuleren,bijvoorbeeldhettegenwerkenvanhetcontroleproces,maarookhet intimiderenvanpersonen,vervalsenvangegevensetc.

• Bezitvandoping

• (Pogingtot)handelindoping,zowelfysiekalselektronischofonline

• (Pogingtot)toedienen,leverenvandoping

• Medeplichtigheid,hulpgevenaaneen(pogingtoteen)dopingovertreding

• Samenwerkenmetiemanddiegeschorstisvanwegeeendopingovertreding(ooknietviaeen tussenpersoon)

• Hetontmoedigenvansportersenanderebetrokkenenomeen(mogelijke)overtredingtemelden

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dopingcontrole

Eendopingcontroleverlooptvolgenseenvastprotocol.Eensporterheeftveelverantwoordelijkhedenin eencontrole.Daaromishetvanbelangdatdesporteropdehoogteishoezo’ncontroleverloopt.

Afbeeldingeninvoegenvaneendopingcontrole(diverseafbeeldingenenfilmpjesopdesitevande dopingautoriteit).

Doelgroepen

Allesportersmoetenvoldoendeaandegeldenderegels,zehebbendezelfderechtenenplichten.De Dopingautoriteitbehandeltallesportershetzelfde.Vooreenaantaldoelgroepenzijnerechterextra aandachtspuntengenoteerdopdesitevandeDopingautoriteit.Dezedoelgroepenzijn:minderjarigenen transgendersporters.

Minderjarigesporters:

DeNederlandseSportbondenbehandelenminderjarigesportershetzelfdealssportersdiemeerderjarig zijn.Dedopingregelszijnvoorminderjarigennietanders.Erisopditmomentnoggeenduidelijkheidof minderjarigendiededopingregelsovertredenopdezelfdemaniergestraftzullenworden.

Elkesportbondheeftdeverplichtingomoudersteinformerenoverdeverplichtingvandeminderjarige sportersophetgebiedvandopingregels.

Bijdopingcontrolestekentdeminderjarigesporterzelfdeformulieren.Hetwordtaangeradendatouders aanwezigzijnbijdecontroleendatookdeoudersdeformulierentekenen.

Transgendersporters:

Voordezesportersmoetenerbeslissingengemaaktwordenofzedeelnemenaanwedstrijdenvoormannen ofvrouwen.DezebeslissingligtnietbijdeDopingautoriteitmaarbijdesportbonden.Internationaalligt deverantwoordelijkheidbijdeinternationalefederatieofbijdeorganisatievaneengroottoernooi.Inhet gevalvanbijvoorbeelddeOlympischeSpelenzoudeverantwoordelijkheidliggenbijhetIOC(het InternationaalOlympischComité).HetNOCNSFheefteenrichtlijngender-enseksediversepersonen.

Wanneereensporterintransitiegaatishetmogelijkdatdesportermedicijnenmoetgebruikendieniet toegestaanzijn.Desportermoetopdatmomentdispensatieaanvragen.

Leesdeverdiepingsstof'WebsiteKNWU'.

Opdracht5 Dopingcontrole

Dedopingcontrolegebeurtvolgenseenstrakprotocol.ZoekopdesitevandeNederlandseDopingAutoriteit (https://www.dopingautoriteit.nl/dopingcontroles)hoeeenurinecontroleverloopt.

Ditisomfoutenenfraudetevoorkomen.

a. Deurinecontroleverlooptin11stappen.Noteervijfbelangrijkestappenvanhetcompletecontroleproces (https://www.dopingautoriteit.nl/dopingcontroles/urine).

b. Geldenvoorminderjarigesportersdezelfderegelsbijeendopingcontrolealsvolwassenen?

Opdracht6 Rechtenenplichtentijdenseen dopingcontrole

Eensporterheefttijdenseendopingcontroleeenaantalrechtenenplichten.Zoekopdesitevande NederlandseDopingAutoriteit(dopingautoriteit.nl)welkerechtenenplichtendesporterheeft.Leesde rechtenenplichtenennoteerwelkrechtenwelkeplichtjehetmeestopmerkelijkvindtenwaarom.

Gahieroveringesprekmeteenmedestudent.

8.6Risicovollemomenten

Demeestesporters,misschienwelallesporterswillengraagopeigenkrachthethoogsthaalbarebereiken. Waaromgaathetdantochsomsmisengrijptdesporternaarverbodenmiddelen?Somsishetgebrekaan kennisenhetzichnietbewustzijnvanderisico’s.

Eenanderemogelijkheidisdateensporterineenomgevingiswaargebruikvandopingalsnormaalgezien wordt.Eensporterkanopzo’nmomentdrukvanuitdegroepervaren.

Vaakzijnhetstressvollemomentenwaarveelvanafhangtenwaarerveelbelangenspelen.Hieronderzie jeeenopsommingvanstressvollemomentendiesommigesportersmeegespeeldhebbenbijhetovertreden vanderegels.

• Kwalificatiemoment

• Overgangnaarhogerniveau

• Nieuwetrainingsomgeving

• Aflopendcontract

• Blessure

• Tegenvallenderesultaten

• Eindecarrière.

Opdracht7 Stressvollemomenten

Bedenkbijallegenoemdestressvollemomenteneenconcreetvoorbeeld.Maakhierbijgebruikvanactuele sportvoorbeeldendieopditmomentspelen.

a. Kwalificatiemoment

b. Overgangnaarhogerniveau

c. Nieuwetrainingsomgeving

d. Aflopendcontract

e. Blessure

f. Tegenvallenderesultaten

g. Eindecarrière

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

8.7Verantwoordelijkheden

Desporterisaltijdzelfverantwoordelijkvoorzijnacties.Tochkandeomgevingvandespelerzoalsfamilie (ouders),vrienden,vereniging/club,coachingstaffensportmedischebegeleiderseenbelangrijkerolspelen bijhetondersteunenvandesporter.Hetisbelangrijkdatdeomgevingvandesporterdemoeilijkemomenten

herkentenhierdesporterinkanondersteunen.Somsiseengesprekmetiemanduitdeomgevingvoldoende, somszalermeerbegeleidingnodigzijn.Jekandandenkenaanmeergesprekkenmetbijvoorbeeldeen sportpsycholoog,mentaletraining,uitlegoverschonesport,extraaandachtvoorvoeding.

Desporterenzijnomgevingmoetendestressvollemomentenherkennenenwetenwatdezemomenten voordesporterbetekenen,watdeimpactis.Hoevoeltdesporterzichbijvoorbeeldaanheteindvaneen contract?Welkevragenenonzekerhedenbrengthetaflopendecontractmetzichmee?

Hetnemenvanverantwoordelijkheidbegintbijhetdoenvandee-learningsvandeDopingautoriteit.Dit geldtvoordesporter,maarzekerookvoorjoualstrainer.Alstrainerbenjezelfopdehoogtevandeinhoud enkanjebetrokkenenvoorlichtenenhelpenbijdee-learningsdievantoepassingzijn.

Opdracht8 E-learningdopingautoriteit

a. Ganaardesitedopingautoriteit.nl.GavervolgensnaareducatieendaarnanaarNationaal Educatieprogramma.VervolgenskunjehetkopjeE-learningaanklikkenendoornaarhet e-learningplatform.

b. Maakeenaccountaanomdee-learningstekunnenbekijkenenmaken. 1.

2.Maakdee-learningtrainer-coachniveau4.Alsjehetlastigvind,kunjeervoorkiezenomeerst dee-learningtemakenopniveau3omvervolgensdieopniveau4temaken.

3.Bekijkwelkee-learningjeaanzouradenaandesportersdiejijalstrainer-coachbegeleidt(als jekinderencoachtbekijkdanookdee-learningvoorouders).

Opdracht9 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntomschrijvenwatdopingindesportbetekent.

Jekuntsportersenbetrokkenen(ouders)aangevenwaarvoorhenrelevante informatieistevinden.

Jekuntmeteensportereeninhoudelijkgesprekaangaanoverdoping.

Jekuntdebelangrijksterisicomomentenbeschrijven.

Jekuntpreventievemaatregelenbeschrijvenomrisicomomentente verminderen.

JehebtminimaalcertificaatTrainer-Coach4vandee-learningmodulevande Dopingautoriteitbehaald.

8.8Verdiepingsstof-DopinglijstWADA

VertalingWADAdopinglijstDopingautoriteit

Geldigvanaf1januari2024

Houderrekeningmeedatdeonderstaandelijstmetvoorbeeldenvanmedischeaandoeningennietvolledig is.

Stoffenenmethodendieteallentijdezijnverboden

• S0Nieterkendestoffen

• S1Anabolemiddelen

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanmannelijkhypogonadisme.

• S2Peptidehormonen,groeifactoren,verwantestoffenenmimetica

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldbloedarmoede,mannelijkhypogonadisme, groeihormoondeficiëntie.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• S3Beta-2-agonisten

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldastmaenandereademhalingsstoornissen.

• S4Hormoon-enmetabolemodulatoren

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendiewordengebruikt voordebehandelingvanbijvoorbeeldborstkanker,diabetes,vrouwelijkeonvruchtbaarheid,polycysteus ovariumsyndroom.

• S5Diureticaenmaskerendemiddelen

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldhartfalen,hypertensie.

• M1-M2-M3Verbodenmethoden

Stoffenenmethodenverbodenbinnenwedstrijdverband

• S6Stimulantia

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldanafylaxie,aandachtstekortstoornissenmet hyperactiviteit(ADHD),verkoudheidengriepverschijnselen.

• S7Narcotica

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldpijn,onderanderealsgevolgvanspierenskeletblessures.

• S8Cannabinoïden

• S9Glucocorticoïden

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldallergie,anafylaxie,astma,inflammatoiredarmziekten.

Stoffendiebijbepaaldesportenverbodenzijn

• P1Bètablokkers

Sommigevandezestoffenkunnen,onderandere,wordenaangetroffeninmedicijnendieworden gebruiktvoordebehandelingvanbijvoorbeeldhartfalen,hypertensie.

Bron: https://www.dopingautoriteit.nl/media/files/documenten/2024/Vertaling%20WADA%20dopinglijst%202024.pdf

8.9Verdiepingsstof-WebsiteKNWU

Bekijkopdewebsite'KNWU-Anti-doping:praktischeinfoenhandigelinks'.

8.10Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA9 SPORTMEDISCHEBEGELEIDING

Inhoudthema

• Sport,gezondeleefstijlenblessurepreventie

• Sportmedischebegeleidingbreedtesport

• Sportmedischebegeleidingtopsport

• Specifiekebegeleidinginhetbuitenland

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ongeveer65%vandeNederlandersdoetaansport.Jevoldoethieraanalsjetenminste12maalperjaar sport(RSO-norm)Alsjeuitgaatvanbijna18miljoeninwoners,danzijnerbijna12miljoensportendemensen inNederland.HetaantalwekelijksesportersligtinNederlandnetietsbovende50procent. CijfersoversportdeelnamewordenmaandelijksbijgehoudenengepubliceerddoorNOCNSFinde sportdeelnameindex.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportenisgezond.Omoptimaaltepresterenlettensportersvaakookopeengezondeleefstijlbuitenhet sporten.Eenkeerzijdeisdatjetijdenshetsporteneenblessurekanoplopen.In2022had11%vande mensendiewekelijkssporteneenblessureopgelopen.Mannenhaddenietsvakerlastvaneenblessure danvrouwen.Persportliependepercentageserguiteen.Zowarendeblessurecijfersvoorhardlopenen voetbalveelhogerdandecijfersvoorfitness.Demeesteblessurestradenopinknieofenkel.

Bekijkdewebsites'NOS*NSF-LandelijkeSportdeelnameIndex'en'SportenbewegenincijfersSportblessures'.

Ditthemagaatinophetvoorkomenvanblessures.Daarnaastzaldeorganisatievandebegeleidingvan sportersophetgebiedvanhetvoorkomenvanblessuresenhetomgaanmeteenblessureaandeorde komen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ’Sportmedischebegeleiding’ heefteenrelatiemetallewerkprocessenvanhetexamenP5-K1. Inallefasesvandebegeleidingzaldetrainer/coachoogmoetenhebbenvoordebalanstussenbelasting enbelastbaarheid.Detrainer/coachzalhieropmoetenlettenomblessurestevoorkomen,maarookinde situatiedateralsprakeisvaneenblessure.

Leerdoelen

• Jekuntderelatietusseneengezondeleefstijlenblessurepreventiebeschrijven.

• Jekuntdebetekenisvanprimaire,secundaireentertiairepreventieomschrijven.

• Jekuntdesportmedischebegeleidingbinnendebreedtesportomschrijvenentoepassen.

• Jekuntdesportmedischebegeleidingbinnendetopsportbeschrijven.

• Jekuntdespecifiekebegeleidinginhetbuitenlandbeschrijvenentoepassen.

9.1Casus

Opdracht1 Casus

Eind2019washetgrootinhetnieuws:profvoetballerMemphisDepayhadtijdenseenwedstrijdzijnvoorste kruisbandafgescheurd.Eénverkeerdebeweging,enalsgevolgdaarvanmoesthijminimaaleenhalfjaar intensiefrevalideren – enkonhijnietvoetballen.Doordegrotehoeveelheidversnellendeenremmende bewegingen,incombinatiemethetveledraaien,isvoetbaleenintensesportvoordeknieën.Profvoetballers trainenvaakhardindegymomhunbenenzosterkmogelijktekrijgen.Uiteraarddoenzedatomhun prestatiesteverbeteren,maarerisnogeenreden.Wiegoedgetraindebenenheeft,heefteenlagerekans opknieblessures.Doorhunbenentetrainen,zijndevoetballersdusbezigmetpreventie:hetvoorkomen vaneenblessure.Watzijnanderevoorbeeldenvanpreventieindesport?Enverschillendievormenvan preventiepervormvansport?Welkebegeleidingheefteenclubdoorgaansomsportersteondersteunen bijeenblessure?Enopwelkemanierkanjesportershetbestebegeleidenalszeinhetbuitenlandtemaken krijgenmethogetemperaturenofeenjetlag?

Kennis

a. Ditthemagaatoversportmedischebegeleiding.Watvaltervolgensjouondersportmedische begeleiding?Noemminimaaldrieonderdelen.

b. Veelsportersdoennaasthungewonetrainingookaanblessurepreventie.Ditwordookwel'prehab' genoemd.Noemminimaaltweemanierenvanblessurepreventie.

c. Welkebegeleidingheefteensportclubdoorgaansomsportersteondersteunenbijeenblessure?

d. Hebjezelfweleenseenblessuregehad?Zoja,welkesportmedischebegeleidinghebjetoengekregen?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

9.2Sport,gezondeleefstijlenblessurepreventie

Sportenisgezond,datisalgemeenbekend.Ookanderefactoren,zoalsgezondeteneneengoedenachtrust, dragenbijaaneengezondeleefstijl.Sportenisechternietaltijdgezond:eenatleetkaneenblessureoplopen, ofovertraindraken.Alstrainer/coachishetbelangrijkdatjeweetwelkecomponentenallemaalhorenbij eengezondeleefstijl.Ookishetbelangrijkdatjeweethoejeeenblessurekuntvoorkomen;ditheet preventie.Erzijnverschillendevormenvanpreventie,daaroverleerjeindezeparagraaf.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Primairepreventie

Omzogoedengezondmogelijktekunnensporten,ishetbelangrijkdateenatleetblessurevrijisenblijft. Alstrainer/coachishetdaaromgoedomjeatletenindegatentehouden,engeregeldtepeilenhoehet metzegaat.Voelenzezichnogfitengezond,hebbenzeergenspijn,hebbenzeeenkrampdievaak terugkeert?Datzijnallemaalvragendiejeaaneenatleetkuntstellen,omzoeenbeeldtekrijgenvanhun welbevinden.Alsjeditsoortvragenstelt,benjeeigenlijkalbezigmet primairepreventie.Dedefinitie hiervanis:voorkomenvandeprimaireoorzaakvanhetontstaanvaneenblessure,nogzonderdater klachtenzijn.Zoalshetbekendegezegdeimmersluidt:voorkomenisbeterdangenezen.

Eengezondeleefstijlhebbenisookeenvormvanprimairepreventie.Wiebijvoorbeeldelkedagveelzit, heeftmeerkansoplagerugklachtendaniemanddieeenactievereleefstijlleidt.Doornaelkuurzitten10 minutentewandelen,verkleinjedekansoplagerugklachten.Jedoetdanaanprimairepreventie.

BRAVO-factoren

Eengezondeleefstijlisopgebouwduitallerleifactoren.Dezefactorenzijnoverzichtelijkweergegevenin hetmodelvandeBRAVO-factoren.BRAVOiseenafkortingvanvijffactorenwaarjerekeningmeekunt houdenalsjeeengezondeleefstijlwiltleiden.Defactorenwordenhierondertoegelicht.

• B:bewegen.Voldoendebewegingisbelangrijk.Debeweegrichtlijnengevenaanwaaraanjemoet voldoenomgezondtebewegen.

• R:roken.Hetwordtaanbevolenomnietteroken.

• A:alcohol.Dealcoholrichtlijnisombijvoorkeurniettedrinken.Mochtjewelalcoholgebruiken,dan geldthetmaximumvan1glasperdag.

COPYRIGHTBOOM

• V:voeding.Gezondevoedingisbelangrijk.Hieroverleerjemeerinhetthema(Voeding&topsport). Voorvoedinggeldenverschillenderichtlijnen.Debelangrijkstezijnderichtlijnengoedevoedingvan deGezondheidsraad.Dealgemenerichtlijnsteltdatjeminimaal200gramgroenteperdagmoeteten en2stuksfruit.

• O:ontspanning/herstel.Voldoendeslaapisbelangrijk,wantinjeslaaphersteljevandeactiviteiten diejeoverdaghebtuitgevoerd.Gemiddeldwordt7tot9uurslaappernachtaanbevolen.

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Alshetkandenaamvandeorganisatierechtsondereraflaten.Bron: https://defittemedewerker.nl/bravo-factoren/ DeBRAVO-factoren.

Beweegrichtlijnvolwassenen

Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenenouderenluidtalsvolgt:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,zoalswandelenenfietsen, verspreidoverdiversedagen.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,voorouderengecombineerd metbalansoefeningen.

• En:voorkomveelstilzitten

Bron:https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2017/08/22/beweegrichtlijnen-2017

PositieveGezondheid

Indevoorgaandeteksthebjegeleerdwatprimairepreventieis,enwelkefactorenverbandhebbenmet eengezondeleefstijl.Omjeéchtgoedengezondtevoelen,ishetbelangrijkdatjenietalleenlichamelijk, maarookgeestelijkgoedinjevelzit.DeBRAVO-factorenhebbenookdeelsinvloedopjementalegezondheid. Wievoldoendebeweegtengenoegslaapkrijgt,heefteengroterekansomzichgezondtevoelendaniemand dieteweinigbeweegtenslaapt.Hoeiemandzichoverzijn/haareigengezondheidvoelt,speeltookeen rol.Dezebrederekijkopgezondheidheet ‘PositieveGezondheid’.Hierbijwordtnietalleenuitgegaanvan lichamelijkegezondheid,maarvanzogeheten ‘algeheelwelbevinden’.Alshetgaatovergezondheid,wordt vaakmaarnaardrieaspectengekeken:fysiek,mentaalensociaal.BijdebenaderingvanPositieve Gezondheidwordtuitgegaanvanzesaspecten:

• Lichaamsfuncties:voeltiemandzichgezondenfit?

• Mentaalwelbevinden:voeltiemandzichvrolijk,goedgestemd?

• Zingeving:voeltiemandzichgoedopzijn/haarplekinhetleven?

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Kwaliteitvanleven:genietiemandvanhetleven?

• Meedoen:heeftiemandsocialecontacten?

• Dagelijksfunctioneren:kaniemandvoorzichzelfzorgen?

Positievegezondheid.

Dezenieuwekijkopgezondheidisgeïntroduceerdalsalternatiefvoordedefinitievande Wereldgezondheidsorganisatie.Dezedefinitieginguitvan “eenvollediglichamelijkengeestelijk welbevinden”,endatbetekentbijvoorbeelddatiemanddierolstoelgebondenis,zichnietvollediggezond kanvoelen.DePositieveGezondheidheefteenveelbredereenmeerinclusievebenaderingvangezondheid.

Secundairepreventie

Primairepreventieisdushetvoorkomenvaneenblessure – hierbijiserdusnoggeensprakevan overbelastingofeenblessure.Indieneensporterweleenblessureheeft,ishetbelangrijkdatzosnelmogelijk eendiagnosewordtgesteldendeblessurewordtbehandeld.Ditheet secundairepreventie.Ookhet voorkomendatdezelfdeblessurezichnogmaalsvoordoet,valthieronder.EersteHulpbijSportOngevallen (EHBSO)valtookondersecundairepreventie.Hieroverleerjelaterinditthemameer.

Tertiairepreventie

Delaatstevormvanpreventieis tertiairepreventie.Hierbijgaathetomhetrevaliderenvaneenblessure. Alstrainer-coach/instructeurvalthetnietbinnenjetakenpakketomeensportertehelpenrevalideren.Wel kunjeeensporterdiegeblesseerdisgeweestenweerlangzaamaanmeegaattrainen,watextraoefeningen geven.Zokaneenvoetballernaeenvoorstekruisbandoperatielangetijdnietvoetballen,maarbijvoorbeeld weldribbelenopdeplaats.Zokandesportertochweerdeelnemenaandeteamtraining.

Opdracht2 Preventie

a. Beschrijfdedriesoortenpreventie,enwatzeinhouden.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Defactorendiebelangrijkzijnvooreengezondeleefstijl,zijnsamengevatonderdeBRAVO-factoren. Waarvoorstaatdezeafkorting?

c. BeschrijfperBRAVO-factorafzonderlijkkortwatdezeinhoudt.

d. NaastdeBRAVO-factoren,iserookde'PositieveGezondheid'.Watishetbelangrijksteverschil hiertussen?

9.3Sportmedischebegeleidingbreedtesport

Desportwereldisgrofwegteverdeleninbreedtesportentopsport.Onderbreedtesportvallenalle sportactiviteitendieindevrijetijd,opniet-professioneelniveaugedaanworden.Dezesportactiviteiten wordengedaandoormensenvanalleleeftijden.Mensendoendezeactiviteitenvanwegeuiteenlopende motievenbijvoorbeeldvoorhetplezier,degezelligheid,ofomdatzegezondwillenleven.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dehoeveelheidsportersdieonderbreedtesportvallenisergveelgroterdanhetaantaltopsportersinons land.VanalleNederlandsesportersdielidzijnvaneensportbondvalt99,9%onderbreedtesporten0,1% istopsporter.

Binnendebreedtesportisdediversiteitaandoelstellingen,niveau,beschikbarefinanciëlemiddelenenorm. Hetisnietmogelijkomeenduidigaantegevenhoedesportmedischebegeleidingindebreedtesport verloopt.Sporters,trainers,clubsenbondenhebbenallemaalbelangbijeenzogezondmogelijkesporter. Deroldiezehierinspelenisverschillend.

ZoheeftNLActiefmetnamevoorhetwerkenmetmedischkwetsbaregroepenPreventiecentrumNLActief opgericht.Heefteencentrumditpredicaat,danbenjeopdeplekwaarmensenmet(eenverhoogdrisico op)eenchronischeaandoeningzoalsdiabetes,nietaangeborenhersenletsel,reumamaarookmet overgewicht/obesitas,veiligenmetplezierkunnensporten. Hetpreventiecentrumwerktvolgenseenafgesprokenprotocolwaarinmetingenenpersoonlijke programma’svastgelegdzijnomjoualsklantoptimaaltebegeleiden.Dezebegeleidingwordtuitgevoerd doorspeciaalopgeleideinstructeurs.

IntensieversamenwerkingSportsValleyendeKNLTB gerichtopduurzameinzetbaarheidenvitaliteit.

DesamenwerkingtussenSportsValleyenKNLTBophetgebiedvansportmedischedeskundigheidwordt geïntensiveerd.DoorhetbundelenvankrachtenkunnenSportsValleyenKNLTBbeteretennisspecifieke ondersteuning,onderzoekenbegeleidingbieden,gerichtopdeduurzameinzetbaarheidenvitaliteitvan topspelers,lerarenenrecreatievespelers.VandaagisinEdedeovereenkomstvoordezesamenwerking ondertekend.

SportsValleyishetsportmedischexpertisecentrumvanZiekenhuisGelderseValleienbiedtsportmedische zorgvoorsportersvanelkniveau.DeKNLTBiszeerverheugdmethetintensiverenenuitbreidenvande samenwerking.Naastonderzoek,begeleidingenbehandelingvantopsporterszalbinnenkorteenspecifieke sportkeuringvoortennis-enpadellerarenwordenontwikkeld.SportsValleyenKNLTBwillenoptermijn toegroeiennaareenTennisExpertiseCentrum,ookinsamenwerkingmetKNLTB-partnerszoalsMenzisen FysioHolland.

Bron:

https://www.knltb.nl/nieuws/2020/11/intensievere-samenwerking-sports-valley-en-knltb-gericht-op-duurzame-inzetbaarheid-en-vitaliteit/

Desporter

Alssporterbenjezelfverantwoordelijkvoorjeeigengezondheid.Hetisbelangrijkdateensporterzich bewustisvandeeigenverantwoordelijkheidvoorgezondgedrag.Desporterkangesteundengestimuleerd wordenomactieftewerkenaangezondgedrag,doortrainers/coachesenverenigingen.

Detrainer-coach/instructeur

Indebreedtesportiseentrainer-coach/instructeursomseenbetaaldekracht,maarookheelvaakeen vrijwilliger.Hetopleidingsniveauopsportgebiedvandetrainers/coachesindebreedtesportlooptheelerg uiteen.Deverwachtingendiejemaghebbenoverdesportmedischebegeleidingvandetrainer/coachlopen dusookerguiteen.Erisgeenstandaardbeschrijvingwaareentrainer/coachopditvlakaanmoetvoldoen.

Indekwalificatiestructuursport(KSS)wordtonderanderebeschrevenwaardetrainer-coachende instructeuropniveau4aanmoetenvoldoen.Opvallendwordtdaarnauwelijksietsomschrevenophet gebiedvansportmedischebegeleiding.

Eentrainer-coach/instructeurwildatzijnsportersplezierhebbeninbewegenenoptimaalpresteren.Soms isoptimaalpresterendatzewekelijksblijvenkomen,inanderegevallenisoptimaalpresterendatdesporter kampioenwordtophetniveauwaaropwordtgesport.Detrainer/coachheeftopgebiedvanleefstijlen gezondsportgedrageenvoorbeeldfunctievoordeledenvandeclub.Detrainer/coachmoetzichbewust zijnvandezevoorbeeldfunctie.

Eentrainerisverantwoordelijkvoordeinvullingvanhettrainingsprogramma.Hijheeftmetbehulpvande FITT-factorendemogelijkheidombelastingenbelastbaarheidvandesporteropelkaaraftestemmen.Hij isopdehoogtevandetrainingswetmatigheden.Ookweetdetrainer-coach/instructeurhoehijmoet handeleningevalvaneenblessurebijeenvandespelers.Alshijzelfnietinstaatisomtehandelen,dan weethijiniedergevalweldewegnaardejuistezorg.Hijweetwelkeafsprakenerbinnendeverenigingzijn ophetgebiedvanzorg.

Devereniging/club

Hetispervereniging/clubheelverschillendofenhoeveelaandachterisvoorgezondheid,gezondeleefstijl engezondsportgedrag.Eenverenigingkanbijvoorbeeldvoorlichtinggeven,meedoenaanlandelijke gezondheidscampagnes,ofeengezondesportkantine(Teamfit)promoten.

Alseracuuteenblessureontstaat,iservaakeenEHBO-eraanwezigdiekanhelpen.Isdeblessureernstiger, danzalerhulpvaneenprofessionalingeschakeldmoetenworden.Alsersprakeisvaneenlevensbedreigende situatiewordt112gebeld.Bijalleanderesituatieswordtereerstcontactopgenomenmetdehuisarts.Is dehuisartsnietbereikbaar,danwordtercontactopgenomenmetdehuisartsenpost.Indiennodigwordt desportervanuithierdoorgestuurdnaardespoedeisendehulppost.Huisartsenzorg,dusookde huisartsenpost,isaltijdgratis.Despoedeisendehulppostiseenonderdeelvanhetziekenhuis,hiervoor wordteersteenberoepgedaanopdeeigenrisicovanjezorgverzekering.

Sportmedischebegeleiding

Gepubliceerdop:zondag27februari2022

FysioBewust(LeonKamphuis&ReneeStruik)ishetaanspreekpuntvoordesportmedischebegeleiding binnens.v.Rijssen.Ookvoorallejeugdspelers!Bijblessureleed,beginnendeongemakken,ofvoorvragen en/ofadvieskuntuterechtbijFysioBewust.

Bron: https://www.svrijssen.nl/de-club/sportmedisch-begeleiding#:~:text=Bij%20blessureleed%2C%20beginnende%20ongemakken%2C%20of,00%20uur%20bij%20Fysio%20Bewust.

Iederesportverenigingdieminimaaleenmedewerkerindienstheeft,valtonderdeArbowet.Hetmaakt nietuitwatdefunctievandepersoonis,eentrainer,kantinemedewerkerofeenschoonmaker.Alseen organisatieonderdeArbowetvalt,moetergezorgdwordenvoorvoldoendeBHV(bedrijfshulpverlening).

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

NaastdeArbowet,heefteensportorganisatieookeenalgemenezorgplicht.Dezealgemenezorgplichtgeldt ookvoordesportverenigingenzonderpersoneel.

Dezorgplichthoudtindatdeomstandighedenzomoetenzijndatdeveiligheid,degezondheidenhet welzijnvandeledenendevrijwilligersgeregeldmoetzijn. Hierbijkunjebijvoorbeelddenkenaanvoldoendevoorlichtingoveronderwerpendietemakenhebben metveiligheid,maarookaandeaanwezigheidvanvoldoendeEHBO-ersopdeverenigingentijdens evenementen.

Sportbonden

Sommigesportbondenhebbenvoorhunsportenbranchespecifiekerichtlijnenopgesteldvoorzorgplicht vandeclubs/verenigingen.VoorbeeldenhiervanzijndeKNVB(KoninklijkeNederlandseVoetbalBond), maarookdeNGF(KoninklijkeNederlandseGolfFederatie).Bekijkdeonderstaandelinknaarhetdocument ‘Wegwijsinveiligheidenzorgplichtvoorgolfbanen’.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdewebsite'NGF-Wegwijsinveiligheidenzorgplichtvoorgolfbanen'.

Grotebondenhebbendemogelijkheidvoorextraservicesopgebiedvansportmedischebegeleiding.Zo heeftbijvoorbeelddeKNVBeeneigenVoetbalMedischCentrum.Ditsportmedischcentrumisnietalleen voortopsporters,ookamateurskunnenhiergebruikvanmaken(betalingisafhankelijkvanje verzekeringsvoorwaarden).

VoetbalMedischCentrum

HetVoetbalMedischCentrum(VMC)vandeKNVBishétcentrumwaariedereen-amateurvoetballers, profvoetballers,scheidsrechters,jongenoud,manofvrouw-terechtkanvooreendeskundigsportmedisch onderzoek,eenbehandelingofrevalidatievaneensportblessure.

Bekijkhetfilmpje'SportMedischCentrumKNVBmeetstabiliteitvoetballers'.

Opdracht3 Gezondeleefstijlbespreken

a. Brainstorm: Noemverschillendemanieren/werkvormenwaaropeentrainereengezondeleefstijltersprakekan brengeninhetteam.

b. Noemeenvoorbeeldwaarbijeentraineronvoldoenderekeninghoudtmetdetrainingswetmatigheid ‘supercompensatie’ waardoorerblessureskunnenontstaan.

c. Bart(18jaar)istrainer/coachvanjongensonder14,vandeplaatselijkevoetbalvereniging.Dejongens uithetteamvindenBarteenfijnetrainerenzekijkentegenhemop.Bartmaggraagnadewedstrijd eenbiertjedrinkenindekantineennetbuitenhetterreinvandeverenigingstaathijweleenstevapen meteenaantalvrienden.

GametelkaarindiscussieoverderolvanBart.ProbeerjeteverplaatseninBart,dejongensuithet team,deoudersvandejongens,endeclub.

d. Brenginkaartopwelkemanierpreventiefgewerktwordtaandegezondheidvandesportersbijjouw club.

e. Isersportmedischebegeleidingbijjouwclub?Welkepersonenzijnverantwoordelijkvoordecoördinatie? WieisverantwoordelijkvoorBHV,EHBO,sportverzorging?

9.4Sportmedischebegeleidingtopsport

Voorhetbegriptopsportbestaatergeeneenduidigedefinitie.HetNOC*NSFspreektvantopsportalsde sporterophetinternationaalhoogsteseniorenniveaumeedoet,binneneenerkendtopsportonderdeel. Ongeveer650sportersinNederlandhebbeneentopsportstatusvanhetNOC*NSF.Inwerkelijkheidzijn veelmeersportersmettopsportbezig.Ominzichttekrijgeninhoeveelsportersdatzijn,isereenlijst gemaaktwaardetopsportrichtlijnenpersportbenoemdstaan.Metgebruikvandezerichtlijnenheeft Nederlandietsmeerdan4000topsporters.

SportmedischebegeleidingNOC*NSF

AlsmedischestafvanTeamNLzijnweverantwoordelijkvoorkwalitatiefhoogwaardigemedischebegeleiding vanalletopsportersentalenteninNederland.Zoadviserenwesportbondeninhetsamenstellenvaneen passende(para)medischbegeleidingsteam.Daarnaastmonitorenenevaluerenwesamenmetdezebonden enprestatiemanagersdesportmedischebegeleidingendoenwewaarnodigonderzoekenontwikkelen wepassendbeleidenrichtlijnen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://nocnsf.nl/topsport-oud/topcoaches/teamnl-experts/medisch

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://slideplayer.nl/slide/12617938/

Hoedesportmedischebegeleidingvaneentopsportereruitziet,isafhankelijkvandesport.Demedische stafvanTeamNLadviseertdesportbondenbijhetsamenstellenvaneenpassendmedischbegeleidingsteam.

Ineenmedischbegeleidingsteamzittenoverhetalgemeeneensportartseneen(sport)fysiotherapeut, daarnaastkanhetteamaangevuldwordenmetdiverseandereprofessionals.Hierbijkunjedenkenaan eendiëtist,psycholoog,sportmasseur,verzorger.

Voorkomenisbeter..

Omproblementevoorkomenstellensommigesportbondeneensportmedischekeuringverplicht.Soms geldtditvoorallesportbeoefenaars,maarhetkanookgekoppeldzijnaansportenopeenbepaald(hoog) niveau.

Zobestaatdekeuringbijdemotorsportuitdevolgendepunten(Bron: https://sportgeneeskunderotterdam.nl/sportmedische-keuring/):

• Metenlengte,gewichtenBMI

• Bloeddrukmeting

• Diversevisustesten

• Vingerprik

• Urineonderzoek

• Algemeenorthopedischonderzoek

• RustECG(omhetjaar)

• Gesprekmetenbeoordelingdooronzesportarts

• Digitalerapportage

• Medischeverklaring.

Bovendienmoetdesporteneenlegitimatiebewijsmeenemeneneenvragenlijstvoorafinvullen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportmedischadviescentrum

Nederlandkentverschillendesportmedischeadviescentra.Jekuntalstrainer-coach/instructeurinoverleg eensporternaareenSMAsturen.Ditkanzowelpreventief(voorkomenvanblessures)alscuratiefzijn.Zo kunjeerterechtvooronderandereeensportmedischonderzoekofeenblessureconsult.

SportMedischAdviescentrumUtrecht(SMAUtrecht)

Hebjeeenblessure?Wiljewetenhoejeconditieis?Ofwiljebegeleidingvaneensportartsbijhetverbeteren vanjesportprestaties?BijhetSportMedischAdviescentrumUtrecht(SMAUtrecht)opOlymposkunje terechtvoorsportkeuringen,sportmedischeonderzoeken,trainingsbegeleidingbijprestatieverbetering enblessureconsulten.DesportartsenvanSMAzijnspecialistenindezorgbijsportenbewegen.

Jehebteenverwijzingvaneenhuisartsofspecialistnodigvooreenblessureconsult(vergoedingviade basisverzekeringmetaanspraakopheteigenrisico).Vooreensportmedischonderzoekisgeenverwijzing nodig(vergoedinggaatviadeaanvullendezorgverzekering.)

StudentenmeteengeldigeOlymPasofsportkaartkrijgen10%kortingopeensportmedischonderzoek (behalveopdeverplichtesportkeuringen).

Bron:https://www.olympos.nl/nl-nl/ookopolympos/sportmedischadviescentrum.aspx

Leesdeverdiepingsstof'Blessuresengezondheid'.

Opdracht4 Sportmedischekeuring

a. Ganaofervoorjouwtakvansporteensportmedischekeuringnodigis.

b. Geefeenvoorbeeldwaarbijhetzinvolkanzijnomeenvanjouwsportersteverwijzennaareen sportmedischadviescentrum.

9.5Specifiekebegeleidinginhetbuitenland

Sporterskrijgeneenhoopteverduren,maarvaakzijnzewelwatgewend.Loodzwaregewichtenoptillen voorsterkerearmen,honderdkeereenzelfdebewegingmakenomeenbepaaldetechniekaanteleren.Er zijntalvanmanierenwaaropjealstrainer-coach/instructeureentrainingkuntaanpassenomhem uitdagendertemaken.Erzijnechterookomgevingsfactorendiegroteinvloedkunnenhebbenopdetraining endesporter.Denkbijvoorbeeldaandeseizoenen:eenhardloopwedstrijdopeenhetezomerdagiseen stukzwaarderdaneentjeopeenfrisseherfstdag.Ookissportenmeteenslaapgebrek,bijvoorbeeldals gevolgvaneenjetlag,veellastigerdannaeengoedenachtrust.Totslotfunctioneerthetlichaamop(grote) hoogteandersdanbijvoorbeeldinNederland,opzeeniveau.Aldezevoorgenoemdesituatieskunnen voorkomenalsjealstrainer-coach/instructeurmetjesportersnaarhetbuitenlandgaat,voorbijvoorbeeld eenwedstrijdoftrainingsstage.Hetisbelangrijkdatjeweethoehetlichaamreageertopdezeverschillende situaties,enhoejeeensporterhierhetbestebijkuntbegeleiden.

Temperatuur

Doorhethelejaarheenvindenerinverschillendegrotewereldstedenmarathonsplaats.Omdatdedatum vanzo’nhardloopwedstrijdalvervantevorenwordtvastgelegd,kandewedstrijdnietwordenverplaatst alsdeweersomstandighedentegenzitten.Hetgebeurtdaardoorgeregelddatduizendenrennershun marathonindestromenderegenmoetenvolbrengen.Vervelend,maarnietdirectgevaarlijk.Watveel

gevaarlijkerisvoordegezondheid,iswarmte.Alsgevolgvanhittevindenerallerleiprocesseninhetlichaam plaats,waardoorhetzwaarderwordtomnormaaltekunnenfunctioneren.Extremehitteincombinatie metinspanningkanzelfs,ookbijgoedgetraindesporters,fataalworden.ZowerddeBostonmarathon, eenvandebekendsteterwereld,gerendineentemperatuurvanmeerdan30gradenCelcius.Hetisniet bekendhoeveelmensenzijnoverledentijdensdemarathon,maarvelenmoestenvoordefinishafhaken vanwegedehitte.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportenindewarmtekandusallerleigevolgenhebbenvoorhetmenselijklichaam,waarvansterftegelukkig ergzeldzaamis.Opeentrainingsstageofwedstrijdinhetbuitenlandkanhetweerflinkanderszijndanin Nederland.Alstrainer-coach/instructeurishetbelangrijkdatjeweetwatwarmtedoetmethetlichaam, enhoejesportershieroverkuntadviseren.

Nietgoedopgewarmd

Goedopwarmenisaltijdbelangrijk – alshetgoedis,iselkesporterzichdaarvanbewust.Alshetwarmweer is,kanhetechterbestmoeilijkzijnomgoedoptewarmen.Hetisvooreensporterdannamelijklastigom tevoelenofzijn/haarspierenalgoedopgewarmdzijn.Doordewarmtevanbuitenaf,wordthetlichaam ookwarm,enkanhetvoelenalsofdespierenalgoedloszijn.Alstrainer-coach/instructeurkanjeeen sporterdaaromhetbesteadviserenomgewoonderegulierewarming-uptevolgen.

Warmtestuwing

Warmtedoetvanallesmetjelichaam.Jegaatervanzweten,jekrijgthetwarm,jebentsnellerbuitenadem, krijgtdorst.Aldieprocessengebeurenautomatischinjelichaam,methetzelfdedoel:jelichaamafkoelen envoorkomendathetoververhitraakt.Jekrijgtzelfdagelijkstemakenmetdebekendstemanierwaarop hetlichaamprobeertaftekoelen:zweten.Alsjehetwarmhebt,gaatereensignaalvandehuidnaarde hersenen.Dehersenensturenvervolgenseensignaalnaardezweetklieren,diezichoverhethelelichaam indehuidbevinden.Ditsignaalgeeftaandathetlichaamzweetmoetproduceren.Hetzweetisafkomstig uithetbloed.Hetverlaathetlichaamviadehuidenverdamptdaar,waardoordelichaamstemperatuur daalt.Hetproceswaarbijhetlichaamdelichaamstemperatuuropordehoudt,heet thermoregulatie.

COPYRIGHTBOOM

Insommigegevallenlukthethetlichaamechteronvoldoendeomtezwetenenzodewarmtekwijtte kunnen.Hierdoorstijgtdelichaamstemperatuurovermatig,enontstaatzogeheten warmtestuwing.Een hogeluchtvochtigheidkaneenrolspelenbijwarmtestuwing.Alsdeluchtvochtigheidhoogis,kanhet namelijklichaamminderzweetafstaanaandebuitenlucht.Daardoorneemtdekansopwarmtestuwing toe.

Hetmenselijklichaamkanzelfdriedingendoenomwarmtestuwingtevoorkomen:

1.Vasodilatatie.Omdegrotehoeveelheidwarmtekwijttekunnen,laathetlichaammeerbloednaar dehuidstromen.Omdittekunnen,moetendebloedvatenverwijden.Ditheet vasodilatatie.Hierdoor kanerveelmeerbloeddoordehuidvatenstromendanwanneerhetkoudis:700mlbloedperminuut bijwarmte,tegenover300mlbloedbijkou!

2.Toenamezweetproductie.Omdatermeerbloednaardehuidstroomt,wordtdehuidrood.Hetbloed endewarmgewordenhuidkomenincontactmetdebuitenwereld,waardoorerafkoelingplaatsvindt. Daarbijwordendezweetklierengestimuleerdomzweetteproduceren.

3. Vertragingstofwisseling.Alslaatstegaatdestofwisselingomlaag.Hierdoorgevendeorganenminder afvalwarmteafaandebloedbaan,waardoorhetlichaamhetminderwarmkrijgt.

Naastdeprocessendieautomatischenonbewustinhetlichaamgebeuren,kanjezelfookinvloeduitoefenen wanneerjehetergwarmhebt.Minderbewegen,kouddrinkenenkoelekledingdragen,helpengoed.

Hoewelallevoorgenoemdemaatregelen,bewustenonbewust,helpentegenwarmtestuwing,kanhettoch voorkomen.Hetlichaamraaktdanoververhitenisteveelvochtkwijtgeraaktdoortranspiratie,waardoor hetuitdroogt.Zweetbevatveelmineralen,dusdaaraankanookeentekortontstaan.Warmtestuwingis levensgevaarlijk,dushetisbelangrijkdatjealstrainer-coach/instructeurweethoejeeensporterinzo’n situatiekunthelpen.Hetisallereerstgoedomtewetenopwelkesignalenjemoetletten

• Vermoeidheid

• Spierkrampen

• Overmatigzweten

• Misselijkheidenbraken

• Hoofdpijn

• Duizeligheidenslechtemotoriek.

Bijbovenstaandesymptomenmoeterzosnelmogelijkafkoelingwordengeboden,omtevoorkomendat desymptomenverergeren.Hetisbelangrijkdatdesporterdannaareenkoeleruimtewordtvervoerden koele,zoutedrankkrijgt.Desymptomenkunnennamelijkveranderennaar:

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Verwarringendesoriëntatie

• Snelle,oppervlakkigeademhaling

• Eentoeval

• Nierfalen,metalsmogelijkegevolgencoma,hartfalenensterfte.

Indiendezesymptomenoptreden,ishetbelangrijkomzosnelmogelijkeenambulancetebellen.

Dehydratie

Hoewelzweteneenuitstekendemethodeisomaftekoelen,kanovermatigzwetendoorwarmteernstige gevolgenhebben.Alsjeveelzweet,raakjeveelvochtkwijt.Hierdoorkaneenvochttekortinhetlichaam ontstaan.Ditheetuitdrogingof dehydratie.Heteersteenmeestherkenbaresymptoomvanuitdrogingis dorst.Anderesymptomenvanuitdrogingzijnhoofdpijn,verwardheid,moeheid,duizeligheid,drogemond, lagebloeddrukenspierkramp.

Uitdrogingkanwordenverdeeldindriestadia:

• Mildeuitdroging:hierbijishetvoldoendeomwatextrawaterofsportdranktedrinken.

• Matigeuitdroging:hierbijmoetviaeeninfuusextravochtwordentoegediend.

• Ernstigeuitdroging:hierbijmoeterdirecteenambulancewordengebeld.

Voldoendedrinkenisdebestemanieromuitdrogingtevoorkomen.Ondernormaleomstandighedenwordt hetaangeradenom500-800mlwaterperuurtedrinken.Metergwarmweerishetraadzaamommeerte drinken,maaroverdrijfniet.Hetlichaamkannamelijknietmeerwaterverwerkendan1literperuur.Daarbij ishetraadzaamomnietalleenwatertedrinkenbijergwarmweer.Doorhetvelezwetenraakthetlichaam namelijkookzoutenenmineralenkwijt,endiemoetenweerwordenaangevuld.Een(isotone)sportdrank isdaaromaangeraden:dezebevatvoldoendezoutenenkoolhydratenomhetzout-enmineraalgehaltein hetlichaamoppeiltehouden.

Grotehoogte

Nederlanderszijngewendom ‘laag’ tewonen:ongeveergelijkmetdezeespiegel.Hetgebrekaanbergen maaktdatdemeesteNederlandersnietgewendzijnaan(grote)hoogten.Opflinkehoogtezijn,doetechter vanallesmetjelichaam,enveeltopsportersmakengraaggebruikvandevoordelenvanhoogte.Indit onderdeelleerjewatermethetlichaamgebeurtophoogte,enwelkevoordelendaaraanzitten.

Soortenhoogtetraining

Wanneersportersspeciaalnaareenflinkehoogte(minimaal1500m)afreizenomdaartetrainen,wordt dathoogtestageofhoogtetraininggenoemd.Hierbijwordterophoogtegetraind,geleefdofeencombinatie daarvan.Erzijnviervormenvanhoogtetraining:

1.LiveHigh,TrainHigh:hierbijwordtgedurendeeenperiodevanminimaal3-4wekenopeenhoogte vanminimaal2000mgetraindengeleefd.

2.LiveHigh,TrainLow:hierbijwordterwelophoogtegeleefd,maarwordteropeenlagerniveau getraind.Hetideehierachterisdatdetrainingoptimalerkanwordenuitgevoerd,zonderde zuurstofbeperkingdiemetdehoogtegepaardgaat.Hetlevenophoogtezorgtwelvoordepositieve effectenvanophoogtezijn.

3. LiveLow,TrainHigh:hetomgekeerdevannummer2,waarbijophoogtewordtgetraindenopnormaal niveauwordtgeleefd.

4.Intermitterend:hierbijwordtgedurendeeentrainingvan60tot90minuten,iederepaarminuten hoogteenlaagteafgewisseld.

Metnamebijdelaatstedrievormenvantrainingwordtvaakgebruikgemaaktvaneensimulatieomgeving methoogtetentenofhoogtekamers.Hierwordtdeluchtsamenstellingmethetlagezuurstofpercentage vandehoogtenagebootst.

Mechanismevanhoogtetraining

Tijdenseenhoogtestagewordthetlichaam,invoorbereidingopeensportprestatie,blootgesteldaanflinke hoogtes.Hierdoorkaneruiteindelijkopzeeniveaubetergepresteerdworden.Hoedatkan?Hoehogerje komt,hoeminderzuurstofdeluchtbevat.Deluchtisdan ‘ijler’,endatkunjemerkenaanhetfeitdatjeje kortademigkuntvoelen.Doorhetlichaamhier(langdurig)aanbloottestellen,moethetzichaanpassen aandit ‘zuurstoftekort’.Hetlichaamdoetditdoormeerrodebloedcellenaantemaken.Rodebloedcellen vervoerenimmershetzuurstofinhetbloed.Alshetlichaammeerrodebloedcellenbevat,isermeer zuurstoftransportinhetlichaammogelijk.Wanneerdesporternaenigetijdophoogteweerterugkeert naarzeeniveau,houdendeverhoogderodebloedcelwaardeenhetverhoogdezuurstoftransportnogenige tijdaan.Doorhetverbeterdezuurstoftransportisereenbetereenergievoorziening,endaardoormogelijk eenverbeterdeprestatie.

Voordelen

Hetlichaamvandesporterpastzichaanaandehoogte;ditheet acclimatisatie.Afhankelijkvanhoelang desporterzichreedsophoogtebevindt,vindenerverschillendeveranderingeninhetlichaamplaats.De voorgenoemdetoenamevanrodebloedcellenisnamelijknietdeenigelichamelijkeverandering:

• Meteennaaankomst

– Verhoginghartfrequentie

– Verhoginglongventilatie

– Groterslagvolume

• Naenkeledagen

– Bijmaximaleinspanning:verminderdeVO₂maxenmaximalekracht

Verhogingaantalrodebloedcellen

• Oplangetermijn

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– Toenameaantalcapillaireninspieren

– Toenamemyoglobinegehalte

– Toenameaantalmitochondriën.

Nadelen

Hoeweldevoordelenvaneenhoogtestageduidelijkaanwezigzijn,zittenerookrisico’saanvoorlangere tijdophoogteblijven.Hetvoornaamsterisicoishetverliesvanspiermassa.Ditkandoordriefactoren wordenveroorzaakt:eenverminderdeeetlustdoordehoogte,eenverhoogdmetabolismeeneenverhoogd activiteitenniveau.Hierdoorontstaateennegatieveenergiebalans,watkanleidentotafnamevanspiermassa – veelmeerdanopzeeniveau.Ditverliesvanspiermassazoukunnenverklarenwaaromeenhoogtestage bijsommigesportersgeeneffectheeft.

Belangrijkepunten

Zoalsbeschrevenkaneenhoogtestageookmogelijkenegatieveeffectenhebben.Daaromishetbelangrijk datjejealstrainer-coach/instructeurbewustbentvandevolgendepuntenwanneerjeeensporterbegeleidt bijeenhoogtestage:

• Ophoogteiser,vanwegeverschillenderedenen,eengroterrisicoopuitdroging.Hetbelangrijkstisdat desporternietwachttothijofzijdorstheeft,maarzorgtvoorvoldoendevochtinnamegedurendede dag.

• Omhetrisicoopspierafbraakteminimaliseren,isextrainnamevaneiwittenenkoolhydratenbelangrijk. Hetisraadzaamomhiervooreendiëtistinteschakelen.

• Erkunnenalleenextrarodebloedcellenwordenaangemaakt,wanneerergenoegijzerinhetlichaam aanwezigis.Voldoendeinnamevanijzerrijkevoeding,zoalspeulvruchten,vlees,granenengroente, isdaarombelangrijk.Ditkaneventueelwordenaangevuldmetsupplementen.

• Leteropdatdehoogtetraininglanggenoeg(minimaal3-4weken)enhooggenoeg(minimaal1500m) wordtuitgevoerd.Ganiettehoog:vanafongeveer3000mhoogteisereentoegenomenkansop hoogteziekte.

• Omtekijkenhoeeensporterreageertophoogtetraining,iseenproefperiodeaangeraden.

Leesdeverdiepingsstof'Deeffectenvanhoogtetraining'.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht5 Sportenonderbijzondere omstandigheden

a. Sporteninflinkehittekanvervelendegevolgenmetzichmeebrengen.Noemdrierisico'svansporten indewarmte.

b. Sommigesporterstrainenspeciaalophoogte.Beschrijfhetlichamelijkeprocesvanhoogtetraining.

c. Behalvevoordelen,kenteenverblijfophoogteooknadelen.Watishetbelangrijkstenadeel?

Opdracht6 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

Jekuntderelatietusseneengezondeleefstijlenblessurepreventiebeschrijven.

Jekuntdebetekenisvanprimaire,secundaireentertiairepreventie omschrijven.

Jekuntdesportmedischebegeleidingbinnendebreedtesportomschrijven entoepassen.

Jekuntdesportmedischebegeleidingbinnendetopsportbeschrijven.

Jekuntdespecifiekebegeleidinginhetbuitenlandbeschrijvenentoepassen.

COPYRIGHTBOOM

9.6Verdiepingsstof-Blessuresengezondheid

Als(beginnend)sportersteljejezelfvastweleensdevolgendevragen:

• Isatletiek/hardlopeneengeschiktesportvoormij?

• Hoekanikmetsporteneenpaarkiloafvallen?

• Hoekanikmijnprestatiesverbeteren?

• Hoekanikblessuresvoorkomen?

• Wanneerishetverantwoordom(weer)tetrainenofmeteenwedstrijdmeetedoen?

AntwoordopdezevragenkrijgjebijhetSportmedischAdvies.Ditgeeftjeinformatieoverjegezondheid enfitheid.Enjekrijgteenpersoonlijkadviesoverhoejíjhetbestekunttrainen.

SPORTMEDISCHECOMMISSIESPRINT

SPRINTheefteeneigenactieveSportmedischeCommissie(SMC),bestaandeuitverschillendedisciplines. DeSMCwildeledenvanSPRINTgraaghelpenbijsportmedischevragendiemetatletiektemakenhebben.

SPORTMEDISCHEBEGELEIDING(SMB)

BenjijbaanatleetenmaakjijdeeluitvanhetBeloftenteam?DankunjegebruikmakenvandeSportmedische Begeleiding(SMB).Ditiseenmultidisciplinairteambestaandeuiteenclubarts,fysiotherapeut,sportmasseur, sportdiëtisteneensportpsycholoog.Endezeexpertiseskunnennogwordenaangevuldmetdekennisvan eenbewegingswetenschapper.

Hetdoelvandezebegeleidingis:

• Hetbereikenvanoptimalelichamelijkeconditiesvoorhetleverenvan(top)sportprestaties.

• Atletenkennislatenmakenmetsportmedischeaspectendievaninvloedzijnop(top)sportprestaties (hetzogeheten ‘sportmedischopvoeden’).

• Eensportmedischvangnetbiedenvooratletenvannationaalniveau.

Bron:https://avsprint.nl/ledeninfo/blessures-en-gezondheid/

9.7Verdiepingsstof-Deeffectenvan hoogtetraining

Deeffectenvanhoogtetraining

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deeffectenvanverblijfoftrainingophoogteverschillenonderanderedoordegekozenhoogte,verschillende trainingsmethodenendepsychologischbewustwording.

Sprintprestaties

BinneneenZweedsonderzoekwerden2groepenmetwielrennersgevormdwaarbij1vandetweegroepen 8specifiekesprinttrainingenuitvoerdeophoogte,terwijldetweedegroepgelijketrainingenuitvoerdeop zeeniveau.Hetbetrof3setsvan5x10secondenmaximaalsprintenmet20secondenrusttussendesprints. Voorennadeze8sprinttrainingenlegdenallewielrennerseenmaximaaltestafwaarbijzovaakmogelijk 10secondengesprintwerd.Detestwasafgelopenophetmomentdatdewielrennersnietmeerbovende 70omwentelingenperminuutkwamen.Daarnaastisookhetgemiddeldewattagegemetendatde wielrennersgedurendeeenperiodevan3minutenkondenleveren.Naafloopvande8specifieketrainingen werddezelfdemaximalesprintcapaciteitgemeten.Beidegroepenkondeneenhogerwattage,namelijk 6%meersprintvermogen.Hierwasgeenverschilbijdegroepen.Echterkondegroepdieophoogteheeft getrainddit13keerdoen,terwijldegroepdietraindeopzeeniveaudit9keerkondoen(gelijkaandeeerste test).Dezetoenameinaantalsprintsismogelijkteverklarendoordetoegenomendoorbloedingalsgevolg vandehoogtetraining.Hetvermoedenisdatdehoogetrainingeensnellereafvoervanafvalstoffenmogelijk maakt.

Duurprestaties

Naastdesprintprestatieskaneenhoogtetrainingmogelijkookgunstigzijnvoorduurprestaties.Onderzoekers testtendeinvloedvanhoogteverschilopduurprestatiesbij39atletenbijeentestloopvan5km[3].Deze proefloopwerdgevolgddoor4wekenverblijfophoogte.Waarbij1groepverbleefophoogte(2500m)en traindeoplagehoogte(1150m),1groepverbleefentraindeophoogte(2500m)endelaatstegroepverbleef entraindeopzeeniveau.

Naafloopvande4wekenvertoondenbeidegroependieophoogteverbleveneenverbeteringvande VO₂max(5%)eneentoenameindehoeveelheidrodebloedcellen(9%)waardegroepopzeeniveaugeen veranderingenlietzien.Opdeafsluitende5km-testverbeterdeenkeldegroepdieverbleefophoogteen traindeoplagerehoogte(13,4+/-10s).

Dezeverbeteringisvolgenshetonderzoekteverklarendooraanpassingvanhetlichaamophetlagere volumezuurstof(toenamerodebloedlichamenenVO₂max)ophoogte.Enhettrainenoplagerehoogten maaktehogeretrainingssnelhedenmogelijkomdateroptimaalgeprofiteerdwerdvanhetmakkelijker opnemenvanzuurstof.Eveneenswordtuithetonderzoekduidelijkdatvoorhetverbeterenvan duurprestatiesdehoogtetraininghetbestetotzijnrechtkomtophetmomentdatdesporterleeftophoogte entraintopzeeniveau.

Bron:https://www.fit.nl/herstel/hoogtetraining-werkt-het-echt

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA10 COACHEN

Inhoudthema

• Stappeninhetcoachtraject

• Coachstijlen

• Coachmiddelen

• Coachmomenten

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Detrainer-coach/instructeurstaptsamenmetzijnsporter/teameentrajectin,datmoetleidentoteen optimaleprestatieen/oftoteenoptimalebeleving.Dittrajectvolgtde PDCA-cyclusvanPlan,Do,Check enAct.Doelenwordendusregelmatiggeëvalueerdenindiennodigbijgesteld.

Erbestaanverschillendemanierenofstijlenvancoachen.Eengoedetrainer-coach/instructeurkandeze afhankelijkvandesituatieeffectiefinzetten.Hetenemomentfaciliteert,hetanderemomentiszijnrol meersturend.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Behalvedeverschillendemanierenvancoachenkandetrainer-coach/instructeurookgebruikmakenvan uiteenlopendecoachmiddelen.Dezekomeninparagraaf3aandeorde.Zokandetrainer-coach/instructeur juistdemotivatievandesporterbenuttenofprincipesvangedragsveranderinginzetten.

Rondomeenwedstrijd,activiteitofevenementzijnerbepaaldemomentendievooreen trainer-coach/instructeurbelangrijkzijnominvloeduitteoefenen.Dezemomentenzijn:

• tijdensdevoorbereidingvaneenwedstrijd,activiteitofevenement.

• Vlakvoordeaanvanghiervan.

• Tijdensdewedstrijd,activiteitofevenement(inclusiefdepauzeoftime-out)

• Naafloop(directofenigetijdlater)

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Coachen'heeftraakvlakkenmetditwerkprocessen:

1.P5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten

2.P5-K1-W5:Evalueertdeontwikkelingvansporter(s)/deelnemer(s)

Leerdoelen

• Jekuntdestappenvaneencoachtrajectomschrijven.

• Jekuntdebelangrijkstecoachstijlenomschrijvenentoepassenindepraktijk.

• Jekuntdebelangrijkstecoachmiddelenomschrijvenentoepassenindepraktijk.

• Jekuntdebelangrijkstecoachmomentenbeschrijvenentoepassenindepraktijk.

10.1Casus

Opdracht1 Casus

Coachenvaneengemotiveerd,maaronervaren volleybalteam

Jebentaangesteldalstrainer-coachvaneenvolleyteamdatdeelneemtaaneenregionaaltoernooi.Het teambestaatvoornamelijkuitbeginnendevolleyballersdiemetveelenthousiasmevolleyballen.Hetteam heeftnogweinigervaringmethetspelenvaneencompetitie.Zezijnenthousiastenwillengraagleren, maarzewordensnelontmoedigddoortegenslagentijdenswedstrijden.

https://www.shutterstock.com/image-photo/volleyball-coach-talking-female-players-court-711558346

Deaanvoerdervanhetteamkomtnaarjetoeenverteltjedatsommigesporterslasthebbenvandruk tijdenseenwedstrijd.Zehebbenmoeitehunzenuwenondercontroletehoudenenmakenfoutendieze tijdenstrainingennietmaken.Alstrainer-coach/instructeurstajevoordeuitdagingomdezejongesporters tebegeleidenentemotiverentijdensdekomendewedstrijden.

Jehebtgemerktdathetteamzekerkwaliteitenheeftendatzebehoeftehebbenaangerichtebegeleiding enondersteuningtijdenswedstrijden.Hetisdetaakvandetrainer-coachomeenomgevingtecreëren waarindespelerszichzelfverzekerdvoelenenkunnengroeienalsindividuenalsteam.

Bespreekmeteengroepjevanmaximaal5studentenhoezoudenjulliebovenstaandteamzoudencoachen metdezevragenalsuitgangspunt:

1.Hoebereidjijalstrainer-coachdespelersvooropdekomendewedstrijden,rekeninghoudendmet hungebrekaanervaringendedrukvanhettoernooi?

2.Welkestrategieëngebruikjeomhetzelfvertrouwenvandespelerstevergrotenenhentehelpen omgaanmetdestressvancompetitie?

3.Tijdensdewedstrijdenmerkjedatsommigespelersterughoudendzijnenaarzelenomrisico'ste nemen.Hoemoedigjehenaanomuithuncomfortzonetestappenenteknallentijdensdewedstrijd?

4.Naafloopvandewedstrijdenhebjeeenconstructievenabesprekingmethetteam.Watbespreekje, welkeleermomentenbenadrukjeomvooralmetdeontwikkelingvanjesportersrekeningtehouden?

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezecasusbiedtstudentendekansomnatedenkenoverderolvaneencoachtijdenswedstrijden.Hierbij kunnenzekijkennaarcoachmanieren/coachmiddelen.

Benaderdezecasusvooralopdepraktischemanier;Hoezouikditindepraktijktoepassen?

Naditalsgroeptehebbenbesproken,kanditindehelegroepwordennabesproken.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Definitiecoachen

Hetbegripcoachenkanopverschillendemanierenwordengeïnterpreteerd.Devolgendedefinitievatal dezeinterpretatiesgoedsamen: “Coacheniseeneffectievemanieromindividuen,teamsenorganisaties meteenuitdagingeenstapindegoederichtingtelatenzetten.”

Bron:https://www.dialoguetrainer.com/training-coachen-tips/#:~:text=Coachstijlen

Stijlvancoachen

Samengevatzoujekunnenzeggendateencoachdiedespelersbetrektbijbeslissingenenkeuzesen daarnaastinspeeltopdebehoefteaanverbondenheiddesporterhetmeestmotiveert.Motivatievan sportersisdusweldegelijktebeïnvloedendoordecoach,zowelinpositievealsinnegatievezin.Hoemooi zouhetzijnalsjeditalscoachspecifiekkaninzetten?

Derelatieeninteractietussencoachensporterstaatcentraal.Wiljejezelfontwikkelenalscoachopdit gebieddanbegintditmetdevraag ‘hoekomikeigenlijkoveralscoach’?Datisstap1.Erzijnverschillende manierenomhierachtertekomen.Ditkanjebijvoorbeelddoendoorgebruiktemakenvandiverse vragenlijsten*.Detweedestapishetverkrijgenvaneenindrukvandeanderebelangrijkevariabele,de kwaliteitvandemotivatievandesporters.Hierbijkanjeeveneensgebruikmakenvanvragenlijstenals meetinstrument**.Nujeweethoejeoverkomtalscoachenhoehetgesteldismetdemotivatievande sporter(s)kanjegaankijkenofenwaarinerwinsttebehalenvaltophetgebiedvanmotivatie.Ishet wenselijkomjecoachstijlaantepassenofniet?Opnaarstap3:watkanjedoen?

Bron:

https://www.sportknowhowxl.nl/achtergronden/archief/werkende-wetenschap/item/89001/motiveren--dat-doe-je-toch-gewoon-zelf---7c-invloed-van-coachgedrag-op-motivatie-van-sporters

Kennis

a. Bespreekmetelkaarwatjevandedefinitievancoachenvindt.

b. Bespreekdevolgendezinmetelkaar: Samengevatzoujekunnenzeggendateencoachdiedespelersbetrektbijbeslissingenenkeuzesen daarnaastinspeeltopdebehoefteaanverbondenheiddesporterhetmeestmotiveert.

c. Bespreekmetelkaaroverdevraag: ‘Hoekomikeigenlijkoveralscoach?’

10.2Stappeninhetcoachtraject

Detrainer-coach/instructeurstaptsamenmetzijnsporter/teameentrajectindatmoetleidentoteen mooieprestatieen/ofeenoptimalebeleving.Dedoelenwordenmeestalaanhetbeginvandesamenwerking metelkaarafgesproken.

Naardetijdkunjeverschillendetrajectenonderscheiden.Zo'ncoachtracjectkanovereenaantalwedstrijden lopen,eenseizoenofovereennoglangereperiode.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debelangrijkstestappen

1.Hetcoachcontract

Inhetmerendeelvandegevallenwordtopniveau4vandetrainer-coach/instructeurbijaanvangeen contractopgesteld.Hierinwordenmeestaldetermijnendetebehalendoeleninvastgelegd.Jekuntdit zienalsdeeerstestap.Natuurlijkheeftdecoachmetdesporterofhetteamnogallerleimogelijkheden, maardegrotelijnenliggenvast.

2.Hetvaststellenvandedoelen

Inhetcontractgaathetmeestalomeenglobaaldoen.VervolgenswordenzoSMARTmogelijkedoelen vastgesteldinoverlegtussendeclub(technischecommissie),decoachendespelers.

RobinvanGalen

IkhoudbijhetomschrijvenvandoelstellingenrekeningmetdeSMART-theorie:

S=specifiek

M=meetbaar

A=acceptabel

R=realistisch

T=tijdgebonden

Verdermaakikonderscheidtussen:

• Procesdoelen

• Prestatiedoelen

• Resultaatdoelen

Bron:https://www.knvb.nl/downloads/sites/bestand/knvb/12603/mijn-olympische-missie---robin-van-galen

3.Makenvaneenplanning

Dezeplanningmaakjeaandehandvandegeformuleerdedoelenenheeftbetrekkingopverschillende aspecten.Zomaakjeeentrainingsplanning,maarookbijvoorbeeldeenplanningvande coachingsgesprekkendiejemetjesportersen/ofhetteamwilvoeren.Voerjedergelijkegesprekkenelke weekofelkemaandofalleenalsdaareenduidelijkeaanleidingvooris?Ookishetbelangrijkomhetdoel vaneencoachingsgesprektebepalen.

Doelvanhetcoachingsgesprek

Eencoachingsgesprekheeftdiversewaardevolledoelen.Eenvoorbeeldhiervanishetverbeterenvande prestatiesvaneenmedewerkerbinneneenspecifieketaak,waarbijhetcoachingsgesprekzowelbetrekking kanhebbenopdeconcreteuitvoeringalsopdepersoonlijkeervaringvandemedewerker.Tijdenseen coachinggesprekwordtdeanderstapvoorstapbegeleidinderichtingvanvolledigezelfstandigheidbij

bijvoorbeeldeentaak.Daarnaastheeftcoachinghetdoelhetzelflerendvermogenvandeanderte ontwikkelendoortestrevennaarzelfsturing,enditopeenniveautebrengenwaaropdepersooninkwestie ookindetoekomstzelfkaninspelenopveranderendeomstandigheden.

Bron:https://www.xzellent.nl/gespreksmodellen/coachingsgesprek

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.Monitorenvandevoortgang

Hierbijgaathetomhetnauwkeurigvolgenvanderesultaten.Zijnwegoedopwegnaardieoptimale prestatieen/ofbeleving?Dit monitoren kunjedoenmetdeclub(bestuur,technischecommissie, begeleidingsteam),metdeindividuelesportersenmethetteam.

5.Evaluatieenafsluiting

Nahetbereikenvandegesteldedoelenofaanheteindevanhetcontract,wordenderesultatengeëvalueerd envindtereeneventueleafsluitingofafrondingplaats.

6.Follow-up

Insommigegevallenvolgternaverloopvantijdnogeenfollow-upombijvoorbeeldtebekijkenofde resultateneenduurzaamkarakterhaddenofjuistniet.

Opdracht2 Stappeninhetcoachtraject

a. Eencoachtrajectomvatverschillendestappenomdesporter/hetteameffectieftebegeleiden.Deze stappenspelenzichovereenlangeretijdaf,bijvoorbeeldeen/meerderesportseizoenen.Daarnaast gebeurtditookopdekorteretermijn,éénofmeerderewedstrijden.

Maakeengroepjevan3of4studenten.Bespreekdestappenvanhetcoachtraject.Geefperstap,wat jullievindendatdezestappeninhouden,waardecoachrekeningmeemoethoudentijdensdeze stappen.

COPYRIGHTBOOM

b. Bespreekmetelkaarwelkestappenjeindepraktijkherkentenwelkestappenjehetmeestbelangrijk vindt.

10.3Coachstijlen

Eeneffectievetrainer-coach/instructeurheeftverschillendemanierenvancoachentotzijnbeschikking.

Afhankelijkvandesituatiewordtbepaaldwatopdatmomentdemeesteffectievestijlis.Ditkanleidentot uitersteninmanierenvandecoachen.Laatdecoachhetbijvoorbeeldvooralaandesporterzelfoverwat tedoen,ofisdecoachjuistzeerdirectief.Benadertdecoachzijnsporterpositiefofjuistnegatief?Uiteraard gaathetsteedsomhetbereikenvandeoptimaleprestatieen/ofbeleving.

Leesdeverdiepingsstof'Crucialerolvoortrainersencoaches'.

Verschillendeindelingenincoachstijlen

Erbestaanverschillendemanierenomcoachstijlenintedelen.Eenindelingkomttotvierbelangrijkestijlen.

1.Socratischcoachen

Bijdezecoachstijlrichtjejevooralophetstellenvanvragen.Doorgerichtvragentestellenals “wathebje zelfalgedaanomjedoeltebehalen?” laatjedeandernadenkenoverzijngedrag.

2.Provocatiefcoachen

Dezestijlziejevaakterugkomenindetopsport.Somsishetvanbelangomstevigepersoonlijkefeedback tegeven.Hierdoorzietiemanddirectinwathijfoutdoetenwateranderskan.Hetisbelangrijkomde feedbackopeencorrectemaniertegevenomiemanddaadwerkelijktecoachen.

3.Oplossingsgerichtcoachen

Hetwoordzegtheteigenlijkaleenbeetje.Indezestijlbenjevooralgerichtopdeoplossing.Hetprobleem gajehierzoveelmogelijkvermijden.Inhetgesprekkomenvragennaarvorenals “Watwerktewel?”, “Was ereenmomentdathetgoedging?”.

4.Prestatiegerichtcoachen

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezestijlgebruikjealsjeteamsbinnenorganisatiesgaatcoachen.Omdegesteldeorganisatiedoelente behalen,iscoachingvanmedewerkersnodig.

Eenandereindelingkomttotstandopgrondvantweefactoren:

• Detaakvolwassenheidofverantwoordelijkheidvaniemand

• Demotivatieofhetzelfvertrouwenvaniemand

Opgrondhiervankomjetotdevolgendevierstijlen:

• ondersteunen

• overtuigenenconfronteren

• delegeren

• instrueren

Eenandereveelgebruikteindelingvancoachstijlenonderscheidtdevolgendeminofmeertegengestelde stijlen:

• Faciliterend ofinstruerendcoachen

Dekeuzevooreenvandezetweestijlenisafhankelijkvandefactorenautonomieen verantwoordelijkheid.Bijfaciliterendcoachenwordtdesporteraangemoedigdomautonoomte denken,beslissingentenemenenverantwoordelijkheidtedragenvooreigengroeienontwikkeling. Detrainer-coach/instructeurheefthiereenondersteunenderolenisvoornamelijkgerichtophet luisteren,vragenstellenenhetbiedenvanruimtevoorreflectie.Desporter/hetteamis “zelf”sturend.

Bijinstruerendcoachenheeftdecoachdeleidenderol.Detrainer-coach/instructeurisbijdezemanier veelmeerbepalendendesporterheefthierminderinbreng.Ditisvooraleffectiefvoorbeginnersen voorhetaanlerenvannieuwevaardigheden.

• Positiefofnegatiefcoachen

Positiefcoachen,iseenbenaderingvancoachengerichtophetbevorderenvanpositieveveranderingen engroeibijsporters.Denadrukbijpositiefcoachenligtopsterktepuntenvandesporterbenadrukken. Jegeeftdesporteropbouwendefeedbackgevenendenktinoplossingen.Hetgaatomdeleermomenten ennietomdefouten.

Negatiefcoachenwordtnietveelgebruikt,maarkaninsommigegevalleneffectiefzijn.Hierbijwijst decoachdesportervooralopzijnminderepunten,watlukterjuistniet.Ditkomtovereenmetwat eerderprovocatiefcoachenisgenoemd.Somsishetvanbelangomstevigepersoonlijkefeedbackte geven.

JoyBeune

Bekijkhetartikelenhetfilmpjeopdewebsite'Nos-Eerstewereldbekerserieeindigtmet transponder-debacle:'Waaromzegjeniks?''.

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://nos.nl/artikel/2501173-eerste-wereldbekerserie-eindigt-met-transponder-debacle-waarom-zeg-je-niks Transpondervergeten!

• Actiefofpassiefcoachen

Hetbelangrijksteverschiltussenactiefenpassiefcoachenisdematevanbetrokkenheidensturing doordetrainer-coach/instructeur.Dezemanierenvancoachenlijkenopzelfsturendensturendcoachen. Bijactiefcoachenisdetrainer-coach/instructeurtijdenseenwedstrijdvrijwelconstanthoorbaarof zichtbaar.Decoachgeeftdesporteractiefinstructieenfeedback.Actiefcoachenisgeschiktwanneer duidelijkeinstructiesensturingnodigzijn,bijvoorbeeldinsituatieswaarinsnellebeslissingenenacties vereistzijn.

Bijpassiefcoachenisdecoachjuistterughoudend.Detrainer-coach/instructeurisveelminderhoorbaar enzichtbaartijdensdewedstrijd.Hijlaatdesporteren/ofhetteamvooralzelfbepalenwattedoen tijdensdewedstrijd.Passiefcoachenisgeschiktvoorsituatieswaarindesportersenhetteams zelfsturendzijn.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.ed.nl/buitenlands-voetbal/atletico-coach-diego-simeone-test-positief-op-corona~a23c2ccd/?referrer=https%3A%2F%2Flens.google.com%2F Simione..Uitgesprokenactief!

• Feedforward –“feed-at-the-moment”-feedback

Dezemanierenvancoachenhebbenvooraltemakenmethetmomentwaaropde trainer-coach/instructeurfeedbackgeeft.Geeftdetrainer-coach/instructeurinformatievoordatde sporterbijvoorbeeldeenwedstrijdgaatspelenspreekjevan “feed-forward” (vooruitkijken).

Tijdenseenwedstrijdishetsomszinnigomdirectwattegeneenhetteamtezeggen.Bijvoorbeeld tijdenseentime-out.Ditis “feed-at-the-moment”

Dewedstrijdevalueren,denabespreking,deconsequentiesvoordevolgendetrainingen/ofwedstrijd zijnvoorbeeldenvan “feed-back”

Elkemaniervancoachtenheeftvoor-ennadelen.Demeesteffectievemaniervancoachenhangtafvan meerderefactoren(motivatie,zelfstandigheid,prestatieofbelevingcentraal).

Coachen;watmaaktiemandtoteengoedeturncoach?

Bekijkopdewebsite'Beterturnen-Coachen;watmaaktiemandtoteengoedeturncoach?'.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof'Topsportersovercoachingenhetbelangrijkstevansporten'.

Opdracht3 Coachstijlen

Ditiseenopdrachtdieindividueel,meteengroepofmetdehelegroepgedaankanworden. Elkemaniervancoachtenheeftvoor-ennadelen.Welkemaniervancoachenhetmeestbruikbaaris,isniet tezeggen.

Geefbijdevolgendecoachstijlenaanhoejijdatinzouvullen.Erstaantelkenstweemanierenvancoachen minofmeertegenoverelkaar.Geefaanwelkevandezestijlenjijhetmeestbruikbaarvindtinwelkesituatie.

• Faciliterendofinstruerendcoachen

• Positiefofnegatiefcoachen

• Actiefofpassiefcoachen

• Feefback,feed-at-the-momentenfeedback

Gaeventueelmetelkaarindiscussieoverdeantwoorden.

Opdracht4 Viercoachstijlen

Totwelkeviercoachstijlenkomjeopgrondvandevolgendetweefactoren:

1.Detaakvolwassenheidofverantwoordelijkheidvaniemand 2.Demotivatieofhetzelfvertrouwenvaniemand.

Opdracht5 FilmpjeJoyBeuneencoach

Bekijkhetartikelenhetfilmpjeopdewebsite'Nos-Eerstewereldbekerserieeindigtmet transponder-debacle:'Waaromzegjeniks?''.

Welkestijlzoujijinditgesprekgebruikthebben?

10.4Coachmiddelen

Coachmiddelenzijndeverschillendeinstrumentendiedetrainer-coach/instructeurinkanzettenomzijn sporterstebegeleiden.Ooknugeldtweerdatafhankelijkvandesituatiedetrainer-coach/instructeur gerichtgebruikmaaktvandediversecoachmiddelen.

Bekijkhetfilmpje'BestSpeechEver(WESTRIKEBACK)'.

Veelgebruiktecoachmiddelen

Motivatievandesporter

TAALREDACTIE

Opdeeersteplaatsishetbelangrijkvoordetrainer-coach/instructeurtewetenwatdebelangrijkste motievenvandesporterszijn.Hetisbelangrijkomhieropaantesluiten.Ditkanenormvariërenvande absolutetopwillenbereikentothetervarenvaneenultiemebeleving.Ditlaatsteziejebijvoorbeeldinde buitensport.

Eenbelangrijkonderscheidisdattussenintrinsiekeenextrinsiekemotivatie.Detrainer-coach/instructeur kanopbeideaspecteninspelen.Hetvoortdurendheldervoorogenlatenhoudenvanheteinddoelkan hierbijbelangrijkzijn.Zowelbijdewaterpolosters(RobinvanGalen)alsbijdehockeysters(MarcLammers) hinghetultiemedoelvanOlympischgoudpermanentinhetkleedlokaal.

Meestalwordensportersbetergemotiveerddoorhetaccentteleggenophunsterkepunten,danschaven aandemindersterkepunten.Vooruitganggeeftvertrouwenendatgeeftweermotivatieomharddoorte trainen.Eenfilmpjemetlegendarischesportmomenten,kaneenteamuitdagen,maarditkanookdoor eeninspirerendetoespraak.

Positievebekrachtiging

Hetisbelangrijkomhetmiddelvanpositievebekrachtigingregelmatigintezetten.Ditbetekentdatje gewenstgedragbeloont.Sporterspresterenbeter,ontwikkelenzichbeterbijpositievefeedbacken erkenning.Opdiemanierwordthetzelfbeeldvandesporterpositiefbeïnvloedendatleidtweertoteen hogereresultaatverwachtingensucces.Hetgaatombijtedragenaaneenpositievemindsetbijdesporter. Hetgaatnietalleenompositievebekrachtigingvandetrainer-coach/instructeur,maarookomdievan anderebetrokkenen.

Positievebekrachtiging

Alswepositievebekrachtiginggebruikenmoetenweookrekeninghoudenmethetvolgendeomeffectief tezijn:

• Wemoeten preciesaangevenwelkgedragwewillenversterken.

• Wemoetenook deonvoorzieneomstandigheden(ofanderebekrachtigingen)beheersen die mogelijkconcurrerenmetons.

• Totslotmoetenwe voorkomendatdepersooninkwestiezichgaatvervelenmetdemethoden. Indiezinmoetenweervoorzorgendatdeduurvandebekrachtigingnietbuitensporigis.Wemoeten ookeenideehebbenvanhoelangdezezoumoetenduren.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://verkenjegeest.com/wat-is-positieve-bekrachtiging-en-hoe-gebruik-je-het/#google_vignette

Bevorderenvande groepsdynamiek

Hierbijgaathetomhetbevorderenvangoederelatiesencommunicatiebinneneenteam.Zokande trainer-coach/instructeuronderanderewerkenaanteambuilding,hetverminderenvanconflictenenhet verbeterenvandesamenwerking.Eenteamdatvoorelkaarwilgaan,presteertbeter.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.expertacademy.be/nl/teambuilding Voordelenvanteambuilding.

Hetisbelangrijkomhierbijaantesluitenopdefasenvanhetgroepsproceswaarinhetteamverkeert. Binnendeverenigingssporthebjemeestalgedurendeeenlangereperiodemethetzelfdeteamtemaken endoorloopjemeerderefasen.Binnenbijvoorbeelddebuitensportkanhetmetnamegaanomhet bevorderenvandeoriëntatie.

Eengroepdoorlooptmeestaldevolgendefasen:

1.oriëntatie

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.opstand

3.eenheid

4.samenwerking

5.beëindiging.

Fasenvanhetgroepsprocesmetenkelekenmerken.

Gedragsmodificatie

Ditiseentechniekwaarbijongewenstgedragwordtverminderdofgeëlimineerd,terwijlgewenstgedrag wordtversterkt.Deeerderbesprokenpositievebekrachtigingmaakthieronderdeelvanuit.Inditgeval voegjeookdebeïnvloedingdooruiteenlopendemanierenvanstraffentoe.Inhetboek'begeleidenvan eenlesoftraining'wordthiernaderopingegaan.

Visualisatie

Detrainer-coach/instructeurkansportersvragenbepaaldesituatiesscherpvoordegeesttehalen.Hierbij probeerjeallezintuigentebetrekken. Visualiseren ishetgebruikmakenvanallezintuigenombewegingen enofsituatiesindegedachtenvaneenspelerteconstrueren.Sommigecoaches,waaronderVanGaal noemtditimagineren.Jekunthetvoorverschillendedoeleninzetten,bijvoorbeeldhetverbeterenvande tacktiek,techniekofmentalevaardigheden.Inhetthemaoversportpsychologiekomtditonderwerpterug.

Literatuur,beeldmateriaalenbronnen

Detrainer-coach/instructeurkangerichtgebruikmakenvanallerleiartikelenofbeeldenwaardoor bijvoorbeelddemotivatievandesporterstoeneemt.Jekunthierbijonderanderedenkenaaneenteam datophetlaatsteenachterstandombuigtinwinst.

Technologischehulpmiddelen

Hetgebruikvantechnologischehulpmiddelenzoalsvideo-analyse,hartslagmeters,prestatievolgsystemen enappsvoorcoachingencommunicatiekandeefficiëntieeneffectiviteitvancoachingverbeteren.

TacticAI

OnderzoekersvanDeepMindenLiverpoolFootballClubhebbeneenkunstmatigintelligentiemodel ontwikkeld,TacticAI,datdeuitkomstvanhoekschoppenkanvoorspellenencoacheskanhelpenbijhet ontwikkelenvaneffectievetactieken.

Ditiswatweweten

AlsonderdeelvaneendriejaardurendesamenwerkinghebbendewetenschappersTacticAIgetraindop gegevensvan7.176hoekschoppenuithetseizoen2020/21vandePremierLeague.Hetmodelleerdeom tebepalenwelkespeleralseerstedebalzouontvangennaeenvoorzet,waarbij78%vandetijdeenvan dedriekandidatenwerdgeraden.

MetTacticAIkunnencoachesaanvallendeofverdedigendeschema'sontwerpendiedekansdateen bepaaldespelerdebalalseersteraaktmaximaliserenofminimaliseren.HiervooranalyseertdeAIechte voorbeeldenvanhoekschoppenensteltwijzigingenindeopstellingvoor.

Bron:

https://gagadget.com/nl/420549-deepmind-en-liverpool-creeren-een-ai-die-advies-geeft-over-voetbaltactieken/

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Totslotisernogeenaantalmiddelendatmetnameingezetkanwordenomdementalevaardighedente vergroten.Jekunthierbijdenkenaanstressmanagement,focussenenhetstellenvandoelen.Deze onderwerpenkomeninhetthemaoversportpsychologieaandeorde.

Hetsuccesvandesamenwerkingtussendetrainer-coach/instructeurendesporters,hangtafvanhet vermogenomdemeesteffectievestijlvancoachenmetdejuistecoachmiddelentekiezen.

Opdracht6 Praktischetoepassingcoachmiddelen

Destudentenonderzoeken,selecterenenpassenverschillendcoachmiddelentoebijeenles/trainingvoor eensportnaarkeuze.

a. Maakgroepenvan4/5personen.

b. Elkegroepselecteerteensportnaarkeuzewaarvoorzecoachmiddelenwillentoepassentijdens trainingssessies.Ditkanbijvoorbeeldvoetbal,basketbal,volleybal,zwemmen,ofeenanderesport zijn.

c. Elkegroeponderzoektverschillendetechnischecoachmiddelendiezijkunnengebruikenvoorhun gekozensport.Degebruiktecoachmiddelenkunnenuiteraardookdeniet-technischehulpmiddelen zijn.Opbasisvanjeonderzoekselecteertelkegroepeenaantalcoachmiddelendiezegaangebruiken tijdenseenles/training.

d. Degroepenorganiserenenleideneentraining/leswaarbijzedegeselecteerdecoachmiddelentoepassen. Zebeoordelenenevaluerendeeffectiviteitvandegebruiktecoachmiddelen.

e. Naafloopvandeles/trainingpresenterendegroepenhunbevindingenaandegroep,waarbijze specifiekevoorbeeldenenervaringendelenmethetgebruikvandecoachmiddelentijdensde les/training.

f. Naelkepresentatiewordtereendiscussiegevoerdwaarindegroepdevoor-ennadelenvandegebruikte coachmiddelenbespreekt,evenalshunpotentiëleimpactopdeontwikkelingvanatleten.

Opdracht7 Bevorderenvandegroepsdynamiek

a. Erbestaanverschillendecoachmiddelen.Eenervanishetbevorderenvandegroepsdynamiek.Beschrijf wathieronderverstaanwordt.

b. Zoekopinternetnaarvoorbeeldenvansportorganisatiesdiegerichtgebruikmakenvanteambuilding.

10.5Coachmomenten

Momentenomtecoachen

Eriseenaantalbelangrijkemomentenaantewijzenwaaropdecoachinvloeduitkanoefenenopdesporters enhetteam.Dezeviermomentenzijn:

• Tijdensdevoorbereidingvaneenwedstrijd,activiteitofevenement.

• Vlakvoordeaanvanghiervan.

• Tijdensdewedstrijd,activiteitofevenement.

• Naafloop.

Bekijkhetfilmpje'KNVB-Hoekunjehetbestecoachenvoor,tijdensennadewedstrijd?'.

Coachentijdensdevoorbereidingvaneenwedstrijd,activiteitofevenement EenbelangrijkmomentisdetijdnaareenwedstrijdofandereSB-activiteittoe.Tijdensdevoorbereiding kunjedesportersenhetteamalopallerleiaspectencoachen.Jekunthiervoordeeerderbesproken middeleninzetten.Zokunjeaandachtbestedenaandeteamspiritenaaneenpositievemindset. Jekuntverschillendeaspectenaandezevoorbereidingonderscheiden:

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Tactischeenstrategischevoorbereiding

• Analyserenvandetegenstander:Detrainer-coach/instructeurbestudeertdespeelstijl,sterkeenzwakke puntenvandetegenstander.Ditomvathetbekijkenvaneerderewedstrijden(video-analyse),het analyserenvantactiekenenhetidentificerenvansleutelspelers.Afhankelijkvandeuitkomstvandeze analyse,ontwikkeltdetrainer-coach/instructeureentactiekomzogoedmogelijktegenspeltebieden.

• Analyserenvanheteigenteam/deeigensporter:Detrainer-coach/instructeuranalyseertheteigenteam endespelersopverschillendeaspecten.Ookdezeanalysespeelteenrolbijdeopstellingendete volgenstrategie.Hetverzamelenvandataenvideo-analysewordthierbijsteedsbelangrijker.Inveel gevallenwordterspecifiekgetraindopeenaantalmomenten,situatiesdievanbelangkunnenzijn.

• Teamstrategie: Opbasisvandezeanalyseswordtmeestalmethetteamen/ofbepaaldeindividuele spelersdestrategiebepaald.

Mentalevoorbereiding

• Mentaleveerkrachtenmotivatie: Detrainer-coach/instructeurbesteedtindeaanloopnaardewedstrijd ofhetevenementookaandachtaanmentaleaspecten(omgaanmetdruk,visualiseren,focussen, individueledoelenstellen,zelfvertrouwen).

Fysiekevoorbereiding

• Hetgaathieromhetcoachenvanhetfysiekeaspecttijdensdevoorbereiding.Ditkanbijvoorbeeld betrekkinghebbenoponderanderehetomgaanmetvermoeidheid,uitdelenenincasserenvanklappen ofschoppen,lastkrijgenvanongemak.

Aandachtvoordeindividuelesporter

COPYRIGHTBOOM

• Tijdensdeaanloopbesteedjeaandachtaandepersoonlijkedoelenvandesportersenmotiveerthen dezeterealiseren.Ookkanhetgaanomhetbenadrukkenvanindividuelesterkepuntenenhiernog extraaanwerken.Insommigegevallenzijnooktekortkomingeneenonderwerpvangesprek.De trainer-coach/instructeurbesteedtmeestalookaandachtaandespecifieketactischeopdrachtvoor elkespeler.

Groepsdynamiek

Hierbijkanhetgaanomhetcoachenopeenbepaalderolenverantwoordelijkheiddieeenspeleropzich dienttenemen.Omrollenineensportteamduidelijktekrijgen,wordterregelmatiggewerktmetAction Type.DitsysteemisgebaseerdopderollenvandeMBTI.

ActionType(ATB)

Brengthethandelenvanbijvoorbeelddesporteropéénlijnmetwiehijalsuniekpersoonisenwathijnodig heeft.

DeATBiseeninnovatiefhulpmiddelgerichtophetleverenvanmaatwerkbijdeontwikkelingvanmenselijk potentieel.Hetondersteuntzowelbijjouweigenontwikkelingalscoach,trainer,leraarenbegeleiderals bijhetbeterwordenvandiegenenwaarjijmeewerktoflesgeeft.Deindividuelevoorkeurenenbehoeften dievanjongsafaanbijeeniederzokenmerkerdverwevenzijninpersoonlijkheidenmotoriek.Een benaderingwaarbijdecoach,leraarenbegeleiderzijneigenervaringencentraalsteltofiedereenoveréén kamscheertgaatnietwerken.

Bron:https://www.actiontype.nl/actiontype-benadering/

Daarnaastkanindevoorbereidingdetrainer-coach/instructeuraandachtbestedenaaneenjuistesfeerin hetteam,aanteambuilding.

Coachenvlakvoordewedstrijd

Debusrijdthetstadionbinnen,despanningisvoelbaar.Desporterskomenaaninhetzwembad,jeruikthet chloor.Detrainer-coachenzijnsporterszienhetpubliekbinnenstromen;hetisuitverkocht.

Hoereagerendesporterenhetteamhierop?Zijneronverwachteomstandigheden?Ofreageerteensporter “temakkelijk” opeenwedstrijd?Hoehoudtdetrainer-coach/instructeureensportergemotiveerddieniet staatopgesteld?Watdoetjeomfocusaanhetbeginvaneenwedstrijdtekrijgen?Metditsoortaspecten hebjevoordewedstrijdofeenSB-activiteittemaken.

Eenaantalbelangrijkeaspectenvanhetcoachenvlakvooraanvangzijn:

Hetgevenvanlaatstetactischeentechnischeinstructies

Detrainer-coach/instructeurgeeftdelaatstetechnischeen/oftactischeinstructies/aanwijzingenaanzijn sporterenhetteam.Ookishetmogelijkdatdemetelkaarafgesprokentactieknogeenkeerdoorgenomen wordt.Indiendeopstellingvandetegenstanderduidelijkis,kanookhiernogaandachtaanbesteedworden. Mogelijkiserooknogaandachtvoorhetinordebrengenvankleding,materiaalenbelangrijkehulpmiddelen.

Mentalevoorbereiding

Detrainer-coach/instructeurzorgtervoordatdesportersenhetteamklaarisvoordewedstrijd.Hierbij gaathetweeromeerderbesprokenzakenalsomgaanmetdruk,visualiseren,focussen,individueledoelen stellen.

Vaakhebbensportershuneigenmanieromzichvoortebereidenopeenbelangrijkewedstrijdofevenement. Sommigespelersluisterennaarmuziekdiehenmotiveertenstimuleertvoordewedstrijd.

Netvooraanvanggeeftdecoachofdeaanvoerdernogeveneenkortmaarkrachtigepeptalk.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/coach-explaining-game-plan-basketball-players-643115494 Uitlegvanhetspelplan.

Coachentijdensdewedstrijd

Detossisgedaan,deteamsstaanklaar,descheidsrechterfluit.Allesportershebbenhuntrainingspak uitgedaan,staanklaarvoordestartblokken.Destartervraagtzeplaatstenemen,hetstartschotklinkt.De BMX-ersstaanklaaropdestartheuvel,hetbordvalt.Dewedstrijdisbegonnen.

Erzijnmeerderefactorendiehetverloopvandewedstrijdbeïnvloeden.Defocus,concentratieenmotivatie vandesportergedurendedewedstrijdisbelangrijk.Dezeverandertvoortdurend.Ookfactorenalsde tegenstander,hetpubliek,dearbitrage,weersomstandigheden,valpartijenenmateriaalpechhebben invloedopdewedstrijd.Detrainer-coach/instructeurprobeerthieroptecoachen.

TijdensdewedstrijdofSB-activiteitkandetrainer-coach/instructeurinvloeduitoefendoorgebruikte makenvanonderanderedevolgendehandelingen:

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Coachenoptactiekentechniek

• Detrainer-coach/instructeurstelteentechniekaanpassingvoor,zoalsbijvoorbeeldhetexactestartpunt vandeaanloop.

• Detrainer-coach/instructeurkaneentactischeaanpassingofaanwijzinggeven,bijvoorbeelddoorvan opstellingtewisselen,eenspelereenspecifiekenieuwetaaktegevenofevengasterugtenemen.

Mentalecoaching

• Detrainer-coach/instructeurgeeftcomplimentenenmotiveertdezijnsportergedurendedewedstrijd. Jekuntditverbaalennon-verbaaldoenenjekunthetindividueelenteamgerichtdoen.

Coachenopfairplay

• Detrainer-coach/instructeurzorgervoordathijkalmblijft,zelfsbijcontroversiëlebeslissingenvande scheidsrechter.Hijcommuniceertopeenrespectvollemaniermetdescheidsrechter(s)omdebelangen vanzijnsporter/teamtebehartigen.Indepraktijkgebeurthetregelmatigdatdecoachduidelijklaat merkenhetmeteenbepaaldebeslissingoneenstezijn.Ditgebeurtvaakbewustmetdehoopdatde volgendebeslissingwelgoedvoorheteigenteamuitvalt.

• Tijdensdewedstrijdishetcoachenopsportiviteit,fairplaybelangrijk.Uiteindelijkisditinhetbelang vandesporteren/ofhetteam.

Communicatie

• Detrainer-coach/instructeurgebruiktafgesprokencodewoordenen-tekensdiespecifiekeacties aangeven.Ditisnuttigomtactischeveranderingensneldoortegevenzonderdatdetegenstanderhet begrijpt.

• Detrainer-coach/instructeurvermijdtlangeuitlegtijdenseensnellewedstrijdsituatie.Hijgebruikteen gestructureerdcommunicatieprotocolvoordrukkemomenten,waarbijbelangrijkeinformatiesnelen efficiëntwordtdoorgegeven.

Coachingtijdenseenpauzeoftime-out

Descheidsrechterfluitdeeerstehelftaf.Deeersteheatisgelopen,gefietstofgezwommen.De trainer-coach/instructeurenzijnsporter/teamkunnendekleedkameropzoeken.Rust.

Detrainer-coach/instructeurkantijdenseentime-outofindekleedkamereendeelvandewedstrijdmet desporterenhetteamdoornemen.Erkunneneventueleaanpassingengedaanwordenenspelersen/of hetteamkrijgenextraaanwijzingenofopdrachten.Ookgeefthetdemogelijkheidomdespelersenhet teamoptepeppenvoorhetvolgendedeelvandewedstrijd.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Coachingentactischeaanwijzingen

Derustisookbedoeldvoorcoachingenheteventueeldoorvoerenvantactischewijzigingen.

Decoachkantijdensderustgemakkelijkercommunicerenmetdespelersdantijdensdewedstrijd.De15 minutenpauzeisdanookeenbelangrijkmomentomspelerstecoachen.Denkbijvoorbeeldaanhet uitleggenvanbepaaldelooppatronenofwattedoenomdetegenstanderteslimaftezijn.

Decoachkanooktactischewijzigingendoorvoeren.Hijkanerbijvoorbeeldvoorkiezenomspelerste wisselenofzeopeenanderepositietezetten.Eenandervoorbeeldvaneentactischewijzigingisbijvoorbeeld anderespelersaanwijzenvoorcornersenvrijetrappen.

Ditalleskanervoorzorgendatzwakheden,dietijdensdeeerstehelftwordenblootgelegd,wordenopgelost.

Bron:https://www.bal-sporten.nl/wat-doen-voetballers-tijdens-de-rust-van-een-wedstrijd/

Onderwerpendietijdenseenpauzeaandeordekunnenkomenzijn:

• Sterkeenzwakkepuntenvandetegenstander

• Tactischeaanpassingen,instructies,wijzigingeninhetspelplan

• Technischeaanpassingen,instructies

• Mentaleinstructies(motivatie,doelvoorogenhouden,focussen)

• Fysiekeaspecten(vermoeidheid,pijntjes,blessures)

• Afspraken,rollenenverantwoordelijkheden

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/female-sport-coach-clipboard-discussing-tactics-2256140457 Desporterskrijgenaanwijzingen.

Decoachinderust

Inderust:

Decoach:

• laatdespelersindiennodigtrainingspakkenaantrekken

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• laatdespelerswater/thee/sinaasappelspakken(denkookaandetegenpartij)

• luistertnaardespelers,maarlaatgeendiscussietoe

• laatdespelerseenogenblik"uitrazen"en"uitblazen"eneistdaarnadeaandachtop-accentueert goede/sterkemomenten

• koppeltterugnaardegemaakteafspraken

• geeftspelerswisselsofplaatswisselsaanenlichtzekorttoe

• geeft1à2accentenaan(nieuweopdrachtenofveranderingvanopdrachten)

• bemoedigtdespelersenblijftpositief

Bron:https://www.hvbleiswijk.nl/files/library/docs/coachen.pdf

Coachennadewedstrijd

Dewedstrijdisgespeeld.Deraceisgelopen.Jesporterheeftgewonnenofverloren.Doelenzijnbehaaldof (net)niet.Jesporterheefteenpersoonlijkrecordgelopenofisgeblesseerduitgestapt.

Jekunthierbijonderscheidmakentussendirectnadewedstrijdenenigetijdlater.Directnadewedstrijd gaathetomhetdelenvanhetverlies,deteleurstellingofhetvierenvandewinst,hetsucces.Kernachtig kandecoacheventueelaangevenwatergoedenmindergoedging.

CoachenvanBenAjuniorennaafloopvandewedstrijd

• Voorkomemotionelespanningenendiscussienadewedstrijd,geefdaaromkortjouwmeningmaar valspelersnietaan.

• Tijdenshetnazittenmoetdetrainerpersoonlijkemeningenvragen,gaindividueelmetspelersinoverleg enkomerachterwaterleeftindespelersgroep.

• Dewedstrijdbesprekingvormteenwezenlijkonderdeelvandetraining.Laatspelersnadenkenover hetverloopvandewedstrijdenmetmogelijkeoplossingenkomen.

Bron:

https://jeugdplanvvdenham.jouwweb.nl/de-praktijk/coachen-van-jeugdvoetballers/het-coachen-van-de-wedstrijd

Enigetijdnadewedstrijd,bijvoorbeeldtijdensdevolgendetrainingkandetrainer-coach/instructeur aandachtbestedenaan:

• Hetresultaat

• Degevolgdetactiek,strategie,afspraken

• Detechnischeaspecten

• Fysiekeaspecten

• Deervaringenenemotiesvandespelers

• De(nieuwe)doelen(tactischedoelen,mentaledoelen,fysiekedoelen,persoonlijkedoelen,teamdoelen)

• Decommunicatietijdensdewedstrijd(verbaal,non-verbaal).

Bijditcoachmomentwordtsteedsvakergebruikgemaaktvanvideomateriaal.Opdiemanierkunnen situatiesheelconcreetaandeordegesteldworden.

Leesdeverdiepingsstof'Effectiefcoachenbijeenvoetbalclubalsleider,trainerenouder'.

Opdracht8 Coachentijdensdevoorbereiding

Aanwelkevijfaspectendientdetrainer-coach/instructeuraandachttebestedenbijhetcoachentijdens devoorbereiding?

Opdracht9 Coachenindepauze

Aanwelkeaspectenkandetrainer-coach/instructeuraandachtbestedentijdensdepauze?

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht10 Coachmomenten

a. Ontwikkeleengedetailleerdplanvoordevoorbereidingvaneensportteamopeenbelangrijkewedstrijd.

b. Maakgroepenvan4/5man.

c. Kiespergroepeenanderesportdisciplineengeefookaanvoorwelkteamjullieeenplanmaken.

d. Ontwikkelmetdegroepeengedetailleerdplanvoordevoorbereidingvaneenbasketbalteamopde aanstaandewedstrijd.Beschrijfelkaspectvandevoorbereidingengeefaanhoejeditbinnenhetteam wiltimplementeren.

e. Injeplanhoudjerekeningmetdevolgendeaspecten:

• Fysiekevoorbereiding:Trainingsschema's,blessurepreventie,rustenherstel.

• Tactischevoorbereiding:Analysevandetegenstander,tactischetrainingen,opstellingenen strategieën.

• Mentalevoorbereiding:Motivatie,zelfvertrouwen,concentratie,omgaanmetstressendruk.

• Teambuilding:Teamactiviteiten,vertrouwenopbouwen,samenwerkingencommunicatie verbeteren.

• Communicatie:Duidelijkecommunicatiebinnenhetteam,tussencoachenspelers,entijdens wedstrijden.

Geefperaspectinjullieplanaan,hoejulliedevoortgangeneffectiviteitvandevoorbereidingbewaken. Daarnaastookhoejeeventueelbijstuurtalsditnoodzakelijkis.

COPYRIGHTBOOM

Analyseerhoedezebijdragenaanhetsuccesvanhetteamindeaanloopnaardewedstrijd.

f. Pergroepmakenjullieeenreflectiewaarinjulliedegemaaktekeuzesenbeslissingentoelichten.

Opdracht11 Observerenenanalyserenvan coachgedragtijdenseenwedstrijd

a. Zoekeensportwedstrijdnaarkeuzeenwoondezebij.Ditkaneenprofessionelewedstrijdofeen amateurwedstrijdzijn.Tijdensdewedstrijdfocusjijjeophetgedragvandecoach.

b. Tijdensdewedstrijdmaakjeaantekeningenoverhetgedragvandecoachinverschillendesituaties.

• Letophoedecoachreageertopveranderingenindewedstrijd,zoalsdoelpunten,blessures, tactischeaanpassingenvandetegenstander,enandereonvoorzieneomstandigheden.

• Letookophoedecoachcommuniceertmetdesportersenhetteam,hoehijbeslissingenneemt endestrategieaanpastomteproberendewedstrijdtewinnen.

• Leterookophoedecoachomgaatmetdescheidsrechtersenbeslissingengedaandoorhet begeleidingsteam.

c. Nadewedstrijdschrijfjeeenverslagwaarinjehetgedragvandecoachanalyseert.Beschrijfspecifieke voorbeeldenvansituatieswaarindecoachzichmoestaanpassenaandewedstrijdsituatieenanalyseer hoeeffectiefdezeaanpassingenwaren.

d. Geefaanwelkeaspectenvanhetcoachgedragvolgensjouhetmeesteffectiefwarenenwelke verbeteringenmogelijkzijn.

e. Reflecteeropwatjehebtgeleerddoordezeobservatieenanalyseuittevoerenenbespreekhoejedit kunttoepasseninjeeigenmaniervancoachen.

Opdracht12 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdestappenvaneencoachtrajectomschrijven.

Jekuntdebelangrijkstecoachstijlenomschrijvenentoepassenindepraktijk.

Jekuntdebelangrijkstecoachmiddelenomschrijvenentoepasseninde praktijk.

Jekuntdebelangrijkstecoachmomentenbeschrijvenentoepasseninde praktijk.

10.6Verdiepingsstof-Crucialerolvoortrainersen coaches

Sportplezierkunjemaken

(WillyWesterhof-KenniscentrumSport&Bewegen)

InNederlandzijnnaarschattingtienduizendvolwassenendietijdenenergiestekeninhettrainenen/of coachenvanjongesportersendusbewustofonbewusteenrolspelenindeopvoedingvankinderen.De manierwaaropzijmethenomgaan,iscruciaalvoordesportieveenpersoonlijkeontwikkelingvande jeugdigesporters.Maarhoezorgjealscoachoftrainervooreengoedecultuurbinnenjeteam?

Sportgaatvaakoverwinnen,wedstrijdenspelenentechnischbeterworden.Bereidkinderendaaromook vooroptegenslag.Hoedoejeditalstrainer?Waarletjeop?Hoewerktgezag(erishiereenlinktevinden naareenfilmpjegemaaktdoorStevenPont).

VanuitVSKiseentoegankelijkpraktijkboekjevoortrainers,coachesenteambegeleidersopgesteld: “4 inzichtenovertrainerschap”.Eenverwijzingishiertevinden.

Bron:

https://sportplezier.nl/content/2017/08/def_170818_-cruciale-rol-voor-trainers-en-coaches#:~:text=4%20inzichten%20over%20trainerschap&text=Zo%20weet%20iedereen%20wat%20er,zich%20gezien%20en%20gewaardeerd%20voelt.

10.7Verdiepingsstof-Topsportersovercoaching enhetbelangrijkstevansporten

NationalAllianceforYouthSportssprakmetenkelegrotenamenuitdeAmerikaansesportwereld.Wat haddenzijtezeggenovercoaches,oudersenwatzijalshetbelangrijkstevansportenzien?

Zowelcoachesalssportersgelovendatsportnietdraaitomwinnenenverliezen,maaromdelevenslessen diekinderenlerentijdensdetrainingenenwedstrijden.

Belangrijkerdandeuitkomstvaneenwedstrijdzijndevriendschappen,hethardewerken,doelenstellen, hetgrotegeheelzienenjezelfsomsopdetweedeplaatszetten.

Alscoachenalsoudermoetjeeenkindperspectiefbieden:datnietelkewedstrijdgewonnenkanworden, dathetslechtseenspelisendaterheelveeldingenbelangrijkerzijndanhoehetdiedagophetveldging. Benadrukhetpleziervandesport,danblijftjekindsportenooklangerleukvinden.

DitzijneenaantalinterviewsmetAmerikaansesporters.Fascinerendisomtelezenhoedezegroteniet Nederlandsesportersnaarsportenencoachingkijken.Daarnaastgeeftdezesiteeenkijkjenaarcoachen vankinderen.

Bron: https://www.allesoversport.nl/thema/gezonde-leefstijl/topsporters-over-coaching-en-het-belangrijkste-van-sporten/

10.8Verdiepingsstof-Effectiefcoachenbijeen voetbalclubalsleider,trainerenouder

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

"Zelfregulatiegaatoverdekennisenkundediejehebtomjeeigenleerproceszoeffectiefenefficiëntmogelijk interichten.Hetisnietzodathetalleengaatomfocusopzelfreflectieenalleszelfdoen.Eenkenmerkvan zelfregulatieisjuistdatjeookheelgoedweetaantegevenwanneerjeeenanderomhulpmoetenvragen."

Hoecoachje(jeugd)spelers?Hoehoujezegemotiveerd?Watmoetjezekernietdoen?Dezezakenworden besprokendoorJimmyLucassenenDaanVerlijsdonk.Jimmyismomenteeljeugdtrainerbijprofclub BorussiaMönchengladbachinDuitsland.DaanVerlijsdonkiswerkzaamalsHRspecialist.Eenleiderof trainerwildanvaakgraagzijnofhaarfeedbackgeven.Geefgeencommando'senstelvragenalsjezebij wiltsturen.

Zorgvooroprechteinteresseinhetbijsturenenhetlevenvanspelers.Dusookthuissituatie.Geefspelers individueleaandacht.Alsdattijdenseentrainingofwedstrijdnietlukt.

Eentraineriseenvandebelangrijkstemensendieinvloedhebbenopdeontwikkelingvaneenjeugdspeler. Eendiemeerdererollenheeftineenteam.Ditkannogweleensvoorfrustratiezorgen.Watisjouwrolals coach

Eeninteressantstukoverhetcoachenvan(jeugd)spelers.

Bron:

https://www.rksv-wittenhorst.nl/nieuws/effectief-coachen-bij-een-voetbalclub-als-leider-trainer-en-ouder#:~:text=Afgelopen%20week%20was%20de%20workshop,avond%20beantwoord%20met%20leerzame%20voorbeelden.

10.9Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA11 MENTALEBEGELEIDINGEN SPORTPSYCHOLOGIE

Inhoudthema

• Introductieinsportpsychologie

• Mentaleaspectenvansport

• Visualiseren

• Individueledoelenstellen

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Delaatstejarenisersteedsmeeraandachtvoordementaleaspectenvan(top)sport.Presterenopdetop vanjekunnenkangepaardgaanmetenormedrukenverwachtingen.Verwachtingenvanuitdesporter zelf,vaneentrainerofcoach,vanfamilie,sponsors,debuitenwereld.Sportpsychologenkunneneensporter ondersteunenbijallementaleaspectenvandesport.

Voorveelmensenissporteneenuitlaatklepwaarzeblijvanworden.Alsjesport,komenergelukshormonen vrijdiejeeenfijngevoelgeven.Sportkanechterookeennegatieveinvloedhebbenopjementalegezondheid, bijvoorbeeldomdatjemóetpresteren,enerdaardoorgeenpleziermeeraanbeleeft.Indithoofdstukleer jeallesoverdementaleaspectenvan(top)sportenderolvansportpsychologenentrainersdaarin.

Teneerstewordtingegaanopdebasistermenvansportpsychologieenderolvansportpsychologeninde sport.Daarbijkrijgjeeenantwoordopvragenzoals:watishuntaak,enhoekunnenzijeensporterhelpen? Wanneerkanjealstrainereensporteraanradenomnaareensportpsycholoogtegaan?Daarnawordt dieperingegaanopdementaleaspectenvansport.Eensporterkanopverschillendemanierenmetfeedback omgaan,endathangtookafvandemanierwaaropdetrainerofcoachdefeedbackgeeft.Daaromleerje ookhoejefeedbackkuntgeven.Sommigesportershebbenvannatureeenpositieveinstelling,engaan snelvanhetgoedeuit.Anderesporterszijnmeergeneigdomietsnegatieftebenaderen.Deinstellingvan eensporterwordtookweldemindsetgenoemd.Naastdemindset,leerjeookoverdemotivatie,ende verschillendesoortendaarvan.Ookkomenconcentratieenhetomgaanmetemotiesaanbod.Indeparagraaf ernawordtdieperingegaanopeenbelangrijkaspectvanmentaletraining:visualiseren.

Sportenkaneenpositieve,maarookeennegatieveinvloedhebbenophoejejevoelt,ofteweljementale gezondheid.Eenblessurekanervoorzorgendatjeeentijdjenietkuntsporten,enkandaardoordusook eenrolspeleninjementalegezondheid.Ookdaaroverleerjemeerindithoofdstuk.Totslotkomende mentaleaspectenvanscoutenaanbod.Hierbijwordtbijvoorbeeldingegaanoppresterenonderdruk.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Mentalebegeleiding/sportpsychologie'heeftvooraltemakenmethetwerkprocesP5-K1-W3: VerzorgttrainingenofinstructiesenP5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten.

Leerdoelen

1.Jekuntbeschrijvenwateensportpsycholoogdoetenwathetbelangis.

2.Jekunthetverschiltussenindividuelementaleaspectenengroepsaspectenbeschrijven.

3.Jekuntdebegrippenintrinsiekeenextrinsiekemotivatieomschrijven.

4.Jekuntomschrijvenwateenstatischemindsetis,enwateengroeimindsetis.

5.Jekuntuitleggenwatvisualiserenis,enjekunteenvoorbeeldvaneenvisualisatieoefeninggeven.

6.JekuntdeSMART-methodeomschrijvenenaangevenwathetverschilistusseneenresultaatdoel eneenprocesdoel.

11.1Casus

Opdracht1 Casus

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Langetijdwaszeonverslaanbaar.Wiehetoverturnenhad,hadhetoverhaar:SimoneBiles.Deviervoudig OlympischkampioenestaatbekendalsdebesteAmerikaanseturnerallertijden.TijdensdeSpelenvan 2021lagendeverwachtingenhoog,erghoog.NietalleendeverwachtingendieBilesvanzichzelfhad,maar ookdeverwachtingenvandebuitenwereld.Zewerdgezienalsdegrotekanshebbervoorvelemedailles opdeSpelen.Deverbazingwasgroottoenzelastminutehaardeelnameaanbijnaalleonderdelenvande

OlympischeSpelenafzegde,behalveopdebalk.HaardoelvoordeSpeleninTokiowasommetzesgouden medaillesnaarhuistegaan.Zekeerdeechterterugmetéénbronzenmedaille,eneen(tijdelijke)beëindiging vanhaarturncarrière.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

“Ikmoetovermijnmentaleenfysiekegezondheidwaken,ennietalleenmaardoenwatdebuitenwereld vanmeverwacht”,gafBilesininterviewsaan.Zegafaannerveuzertezijn,minderzelfvertrouwentehebben enbovenalminderpleziertebelevenaanturnen.ZewildevoorzichzelfturnenopdeSpelenvanTokio, maarhadenkelhetgevoeldatvooranderentedoen.Ookgafzeininterviewsaanhetgevoeltehebben hetgewichtvandehelewereldophaarschouderstedragen.

Opwelkemanierhebbengedachteninvloedopsportprestaties?Waaromkandeenesporternegatieve prestatiesveelmakkelijkervanzichaflatenglijdendandeanderesporter?Enbijwiekunnensporters terechtalszementalebegeleidingnodighebben?

Kennis

a. LeesdecasusoverSimoneBiles.Watwarenderedenendatzijtijdelijkstoptemettopsport?

b. Sportersmeteenlichamelijkeblessurekunnennaareendokteroffysiotherapeutgaan.Naarwiekunnen sporterstoegaandiementaleproblemenhebben?

c. Hebjezelfweleenstemakengehadmetmentalefactorenindesport,zoalsverwachtingenvananderen ofvanuitjezelf?

d. Bespreekmetjemedestudentenmetwelkementalefactorenindesportjullietemakenhebbengehad, enhoejulliedaarmeeomzijngegaan.

11.2Introductieinsportpsychologie

Eengoedesporterisnietalleenfysiekuiterstfit,maarookmentaal. Mentaal betekentgeestelijkofpsychisch, oftewel:injehoofd.Netalsbijvoorbeeldjelonginhoudenjespieren,kunjeookjebreintrainenomfitter teworden.Datkanzowelgeïsoleerd,dusmetspecialeoefeningen,alstijdenshetsporten.Mentaletraining enbegeleidingkunnenwordenomschrevenalsalleactiviteitendiezijngefocustophetverbeterenvan mentalevaardighedenvaneensporter.Hetdoeldaarbijisomdementaleweerbaarheidvaneensporter teverbeteren.Erkaneenonderscheidwordengemaakttussenmentalebegeleidingenmentaletraining:

• Mentaletraining:hierbijwordenmentalevaardighedenaangeleerdengeoefend.Dezevaardigheden zijnbruikbaarvoordespecifiekesport,zoalshetvasthoudenvanmotivatie,hetfocussenvande aandacht,hetvisualiserenvaneenprestatieenhetomgaanmetspanning.

• Mentalebegeleiding:hierbijfocusjealstrainer/coachophetinlevenin,enmotiverenvandesporter. Jeondersteuntdesporterbijproblemenendeontwikkeling.

Eenmentaalniet-fittesporterisvergelijkbaarmeteenfysiekniet-fittesporter.Inbeidegevallenkaneen sportergeenoptimaleprestatieleveren.Alseensporterbijvoorbeeldnietzijnaandachtbijeenoefening kanhouden,onvoldoendegemotiveerdis,teveeldrukervaartofnegatievegedachtenheeft,isdekansop eenslechtereprestatiegroot.

Top-5veelgesteldehulpvragenm.b.t.mentaletraining

1. “Tijdensdetraininggaathetgoed,maarindewedstrijdkomtheternietuit?”

2. “Hoeblijfikmijnzenuwendebaas?”

3. “Hoebeheersikmijnemoties,bijtegenslagalsverliesofblessure?”

4. “Watkanikhetbestealssportouderzeggenendoen?”

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5. “Hoekrijgtmijnkindwatmeerzelfvertrouwen,opschoolénindesport?”

Bron:https://www.nlsportpsycholoog.nl/mentale-training-sport/

Onderscheidmentaletrainerensportpsycholoog

Alstrainer/coachbegeleidjeeensporteromoptimaalfysiektepresteren.Eenmentaletrainerof sportpsycholooghelpteensporterommentaalzogoedmogelijktepresteren.Tussendezetweebegeleiders zitteneenpaarverschillen.

• Eenmentaletrainerfocustzichophetaanlerenvanenoefenenmetmentalevaardigheden,omzode prestatiesteverbeteren.Ditkunnenbijvoorbeeldoefeningenzijnwaardoordesporterbeterzijn concentratiekanvasthouden,ofbeterkanomgaanmetspanning.

• Eensportpsycholoogbestudeerthet gedrag vansporterstijdenshetsporten,enfocustdaarbijonder andereophetmentaalsterkerwordenvandesporter.

Eensportpsycholoogisernietalleenvoorsporters,maarookvoortrainers.Trainingenaansportershebben betrekkingophetperfectionerenvanmentalevaardigheden,omzonogbetertepresteren.Trainingenaan coachesrichtenzichonderandereophetgevenvandejuisteaanwijzingenaansporters,ofhetcreëren vaneengoedeteamsfeer.

Rollenvaneensportpsycholoog

Indeafgelopenjarenheeftdesportpsychologiezichsterkontwikkeld.Hetgeloofistoegenomendat sportpsychologieenmentaletrainingenbegeleidingeentoevoegingzijnaandesport.Ookkomterin sportopleidingen,zoalsdeopleidingtottrainer/coach,meeraandachtvoorsportpsychologie.Een

sportpsycholoogkanopallerleimanierenwordeningezetindesport.Datkanalsonderdeelvaneen vereniging,ofbijvoorbeeldterbegeleidingvaneenindividuelesporterofdiensouders.Hieronderworden deverschillenderollenkorttoegelicht.

• Terbegeleidingvaneenindividuelesporter.Eensporterofouderkanzelfeensportpsycholoog inschakelenvoorbegeleidingopmentaalvlak.Hierbijwordtingegaanopeenbepaaldmentaalaspect indesport,zoalshetvergrotenvanhetzelfvertrouwenvandesporter.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Alsonderdeelvaneenvereniging.Steedsmeerverenigingenwerkensamenmeteensportpsycholoog. Zokanervoorwordengezorgddatsportersplezierbehoudenindesportenzichpersoonlijkkunnen ontwikkelen.Desportpsycholooghelpthierbijbijdeontwikkelingvanhetbeleidendeuitvoering daarvanopmentaalvlak.

• Alsonderdeelvandetechnischestafbijeentopsporterofprofessioneelteam.Eensportpsycholoogis tegenwoordigvastonderdeelvandebegeleidingvaneentopsporterofprofessioneelteam.De sportpsycholoogheeftcontactmetzoweldespelersalsdetrainers/coaches.Hijofzijkandespelers individueelbegeleidenen/ofinteamverband,endetrainersencoachesondersteunen.

Leesdeverdiepingsstof'ActionType'.

Opdracht2 Introductieinsportpsychologie

a. Beschrijfeenovereenkomsteneenverschiltussenmentalebegeleidingenmentaletraining.

b. Beschrijfeenverschiltusseneenmentaletrainereneensportpsycholoog.

11.3Mentaleaspectenvansport

Mentaleaspectenopteam-enindividueelniveau

Zowelsportersalstrainerskrijgenindesporttemakenmetveelmentaleaspecten,zoalsprestatiedruk, visualiseren,hetontwikkelenvanzelfvertrouwen.Ditgeldtopindividueelniveau,bijvoorbeeldvoor gewichtheffersenmarathonlopers,maarookopteamniveau,bijvoorbeeldbijvoetballers.

Individueelniveau

Opindividueelniveaumoeteensporterkunnenomgaanmetallerleimentaleaspectenaandesport.Zo moetensporterstijdenshetpresterenhunfocuskunnenbehouden,ennietafgeleidrakendoorgedachten ofdeomgeving.Daarbijkanersomsveeldrukkomenkijkenbijeensport,bijvoorbeeldineenwedstrijdof tijdenseenprestatiemoment.Hetisbelangrijkdateensporterzichnietlaatleidendoordieprestatiedruk ofnegatievegedachtes,maarrustigengefocustblijft.Ookeentrainer/coachmoetkalmblijventijdens bijvoorbeeldeenwedstrijd.Hetisbelangrijkomalstrainer/coachjeemotiesondercontroletehouden, bijvoorbeeldalsjemerktdateensportereenslechtedagheeft.Hetistevensbelangrijkomalstrainer/coach teblijvengelovenindevaardighedenvandesporters.Alsjealstrainer/coachnietinjesportergelooft,is dekansgrootdatdesporterdatopmerkt,enzelfookhetzelfvertrouwenverliest.

Teamniveau

Inteamsporten,zoalsvoetbal,ishetbelangrijkdatallesportersindividueelmentaalfitzijn,maarookals team.Daarvooriseengoedesamenwerkinguiterstbelangrijk.Alleindividuelespelersineenteammoeten samenwerkenomtoteengoedresultaattekomen.Ditkanlastigzijnwanneererbinneneenteamsprake isvanonderlingeconcurrentie,bijvoorbeeldwanneereendeelvaneenteamalsreservedient.Eengoede teamcultuur,waarbijallespelersoptimaalmetelkaarsamenwerkenendesfeergoedis,isbelangrijk. Wanneerergeengoedeteamcultuuris,eneenteambijvoorbeeldeentegengoalkrijgt,neemtdekansop goedeprestatiesaf.Alstrainer/coachishetbelangrijkomtelettenopdesfeerinhetteamendeonderlinge relaties.Daarbijmoetenallespelersgelijkbehandeldworden,engemotiveerdblijven.Teambuilding, waarbijdeteamcultuurwordtverbeterd,kandevoorgaandeprocessenpositiefbeïnvloeden.Hierdoor ontstaaterineenteameenklimaatwaariniederespeleroptimaalkanpresteren.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-female-soccer-team-ball-against-175401326

Eengoedeteamcultuurisbelangrijk.

Motivatie

Demeestemensensportensimpelwegomdatzedatleukvinden. ‘Plezierhebben’ isdushunmotivatie. Naarmateiemandserieuzermeteensportbezigis,kandemotivatieveranderen.Zokaniemandgemotiveerd zijnomdeallerbestehardloperteworden,ofomeenwedstrijdtewinnenenprijzengeldteverdienen.De motivatieisderedenwaaromiemandeensportuitoefent,enalstrainer/coachishetbelangrijkomde motivatievanjesporterteweten.Komtdiemotivatievanuitdesporterzelf,ofheeftdeomgevingdaareen groteinvloedop?Eerstwordtuitgelegdwatmotivatiepreciesis,endaarnawordtingegaanopde verschillendevormenvanmotivatie.

Watismotivatie?

De motivatie isderedendateensportereenbepaaldeprestatiewilleveren.Daarmeeisdemotivatiedus eenvandebelangrijkstefactorenvooreensporteromsuccestehebben.Zonderdiemotivatieisdekans grootdateensporterafhaaktophetmomentdathetwatmindergaat.Desoortenmatevanmotivatie verschiltvanpersoontotpersoon.Deenesporterisvannaturegemotiveerdomdebestetezijn,terwijlde anderenkelplezierwilhebben,ennietzoveelwaardehechtaanpresteren.Alstrainer/coachishetgoed omjebewusttezijnvandeverschillentussenjesporters,dusookdeverschilleninmotivatie.Ookishet belangrijkomtewetenopwelkemanierjeeensporterkanmotiveren,zodatdiezijntalentkanbenutten engoedkanpresteren.Deenespelerwordtgemotiveerdvanpositievewoorden,deanderespelerjuistvan eenbeloning,ofhetvooruitzichtopdewinst.Motivatiekanwordenopgedeeldintweesoorten:intrinsieke motivatieenextrinsiekemotivatie.

Intrinsiekeenextrinsiekemotivatie

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zoalseerderbeschrevenkandemotivatievaneensporterafkomstigzijnvanuitdesporterzelf,ofvanuit deomgeving.Eensporterdievanuitzichzelfgemotiveerdis,heeft intrinsiekemotivatie.Hijzalzichconstant inzettenombetertewordenindesport,ookalsbijvoorbeelddetrainerernietbijis.Omdatdezevormvan motivatienietafhankelijkisvanfactorenvanbuitenaf,isdeintrinsiekemotivatiezeerwaardevolvoorde langetermijn.Eeninterngemotiveerdesporterhaalterpersoonlijkvoldoeninguitomhardtetrainenen goedtepresteren.

Tegenoverinterngemotiveerdesportersstaanexterngemotiveerdesporters.Sportersmetexternemotivatie wordennietvanuitzichzelf,maardoorfactorenvanuitdeomgevinggestimuleerd.Voordezesporterszijn aandachtencomplimentenbelangrijk,enzijhalenhunmotivatieuitdeomgeving.Eenvoorbeeldvaneen externemotivatorisprijzengeldbijeenwedstrijd.Alseensportermindergoedpresteert,kandeexterne motivatieachterblijven.Dezevormvanmotivatieisduswelafhankelijkvanfactorenvanbuitenaf,enis daaromminderduurzaamvoordelangetermijn.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.imkopleidingen.nl/nieuws/tips-motiveren-medewerkers/ Intrinsiekevs.extrinsiekemotivatie.

Mindset:eenpositieveofnegatieveinstelling

Indevorigeparagraafhebjegeleerddatdemotivatievaneensporter,dusderedendatiemandsport,per persoonkanverschillen.Demanierwaaropeensporterdenktoverzijneigenprestatiesenontwikkeling, verschiltookperpersoon.Ditheetde mindset.Demindsetheeftinvloedophetgedragendehoudingvan eensporter,enbestaatuitverschillendeaspecten.Hetdoorzettingsvermogen,deomgangmetfeedback endedoelendieeensporterwilbereiken,zijnallemaalonderdeelvandemindsetvandesporter.Een sporterkannogzoveeltalenthebben,maarmetdeverkeerdermindsetzaldiesporterzichwaarschijnlijk nietontwikkelentottopsporter.Evenalsdemotivatie,kanookdemindsetwordenverdeeldintweesoorten: degroeimindsetendestatischemindset.Dezetweevormenwordenhierondertoegelicht.

Groeimindset

Iemandmeteengroeimindset(ookwel growth mindset)gelooftdatzijntalentenenvaardighedenmetde tijdkunnenontwikkelenenverbeteren.Ditkanwordengedaandoorveeltetrainenenteleren,ente reflecterenopdeeigenprestaties.Sportersmeteengroeimindsetwillengraagleren,feedbackontvangen, nieuweuitdagingenaangaanenzedurvenfoutentemaken.Defocusvaneensportermeteengroeimindset ligtopzelfontwikkeling,endezespelervergelijktzichzelfnietzoveelmetanderen.

Statischemindset

Iemandmeteenstatischemindset(ookwel fixedmindset)gelooftdattalentenvaardighedenzijn aangeboren,endusvaststaan.Eensportermeteenstatischemindsetwildaaromvooralzijntalentlaten zien,enisbangvoornieuweuitdagingen.Ookstaateensportereneenstatischemindsetminderopenvoor feedbackennieuweuitdagingen.Dezesportergelooftdatalshijietsnietkan,hijdatooknietkanaanleren, enhetdusnooitzalkunnen.

Elkesporterheeftvannatureeenbepaaldemindset,maardiekanveranderenmetdetijd,enzelfsgedurende eentraining.Alstrainer/coachishetbelangrijkomtewetendateengroeimindsetdekansopontwikkeling enprestatievergroot.Hetisbelangrijkomalstrainer/coachdemindsetvanjesportersteherkennen. Hierondervolgeneenpaarvoorbeeldenvandeverschillentusseneenstatischemindseteneengroeimindset.

Statischemindset

Desporterzietkritiekalseenpersoonlijkeaanval

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Desportervergelijktzichzelfgraagmetminder goedesporters

Desporterisgeneigdomoptegevenalshet tegenzit,bijvoorbeeldnaeenmindereprestatie

Groeimindset

Desporterstaatopenvoorkritiekenprobeertervan teleren

Desporterlaatzichinspirerendoorbeteresporters

Desporterprobeertnaeentegenslagomdoorte zettenenheteenvolgendekeeranderstedoen

Omalssportermaximaaltepresteren,iseengroeimindsetdusvanbelang.Alstrainer/coachkanjeje focussenophetstimulerenvandegroeimindsetvaneensporter.Ditkanopverschillendemanieren,zoals:

• Weesjebewustvanjeeigenmaniervancoachenentraininggeven.Waarrichtjijjemetnameop?

• Vraagjesportersombijzichzelfnategaanwatvoorsoortmindsetzethebben,enstimuleersporters meteenstatischemindsetomeengroeimindsetaantenemen.

• Benoembijdeverbeterpuntendateensporterergens nog nietgoedinis,maarzichhierinwelkan ontwikkelen.

• Leerjesportersdatfoutenmakengeenfalenis,maareenmogelijkheidomietstelerenentegroeien.

• Moedigjesportersaanomnaeenwedstrijdbijzichzelfnategaanwatergoedging,enwaterbeter kan.Zelfreflectieiseenbelangrijkonderdeelvaneengroeimindset.

• Zegtegenjesporters ‘jedeedhetgoed’ inplaatsvan ‘jebentgoed’.Hetiseensubtielverschil,maar hetmaaktduidelijkdathetniveaunietvaststaat,enerdusaltijdmogelijkheidvoorgroeiis.

Concentratie

COPYRIGHTBOOM

Concentratieismisschienwelhetbelangrijkstementaleaspectaansportentijdenseenbelangrijkeprestatie. Eenspelerkannogzohardhebbengetraind,maaralsdietijdenseenwedstrijdnietgeconcentreerdis,zal ervandeprestatieweinigterechtkomen.Eensporterkanalleenoptimaalpresterenwanneerdiezijn aandachterbijheeftenzichfocust.Persportverschiltdatgenewaaropdesporterzichmoetconcentreren. Zomoeteen100metersprinterzicheerstconcentrerenopeencorrectestart,endaarnaopeenzosnel mogelijkesprint.Eenvoetballerdaarentegenmoetzichconstantopdebalconcentreren.Daarbijmoethij welsteedsdeaandachtverleggenvanhetveldnaareendetail,zoalsdetegenstander,enandersom.Tijdens eenwedstrijdkunnensportersdoorallerleifactorenwordenafgeleid,zoalsnegatievegedachtenofhet publiek.Eerstleerjewatconcentratiepreciesisenhoeeensporterzichoptimaalkanconcentreren,en daarnaleerjewatafleidersvoorconcentratiekunnenzijn.Uiteraardleerjehoejealstrainer/coacheen sporterkunthelpenomzichteconcentreren.

Concentratie

Concentratieiseen ‘toestand’ waarinjekuntkomendoorjegoedtefocussen.Doorjeergenshardopte concentreren,kanhetvoelenalsofjeineenanderewereldbent.Zozaliemanddiebijvoorbeeldheel aandachtigeenboekleest,jemisschienniethorenalsjeeenvraagstelt.Doortefocussen(inhetvoorbeeld dusopeenboek)kanjekiezenopwelkeaspectenjejeaandachtricht.Concentrerenisdaarmeeeen voortdurendactiefproces,waarbijeensporterzoveelmogelijkdeaandachtrichtoprelevanteaspectenin deomgeving.Erzijnimmersookveelniet-belangrijkezakenindeomgeving:geluiden,medespelers, gedachten.Hetfocussenopeenselectievanzakendiewélbelangrijkzijn,heet selectieveaandacht.Deze selectieveaandachtkanoptweemanierenwordentoegepast.Deaandachtkanwordengerichtopéén enkeleinformatiebron,ofwordenverdeeldovermeerdererelevanteinformatiebronnen.Eensportermoet constantkunnenwisselentussendezetweevormenvanselectieveaandacht.

Netalshetuithoudingsvermogen,kanookhetconcentratievermogenvaneensporterwordengetraind. Hetconcentratievermogenisechternietonuitputtelijk,ennaeentijdfocussenisditop,waardooreen sporterzichnietmeergoedkanconcentreren.Hierdoorkunnendeprestatiesnegatiefwordenbeïnvloed. Erzijntalvanmethodes,boekenentheorieënoverconcentratieenhoeditkanwordengetraind.Hoewel diteentaakvandesportpsycholoogis,ishetalstrainer-coach/instructeurgoedomhierdebasisvante weten. Mindfulness,waarbijwordtgefocustophethierennu,iseenvandebekendstemethodenomte oefenenmetconcentreren.Mindfulnessiseenaandachttrainingwaarmeedeaandachtenalertheidworden getraind.Aandachtenconcentratiezijnnauwaanelkaarverwant,endaaromkanmindfulnessookworden gebruiktomdeconcentratietetrainen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/relaxed-women-meditating-lotus-yoga-pose-2420033381

Mindfulnesskanhelpenomteconcentrerenenteontspannen.

Bewustademhalen

Alstrainer-coach/instructeurishetinteressantomzonuendanmindfulnessoefeningenmetjesporters tedoen.Dezeoefeningenverhogendeaandachtenconcentratie,waardoordesportersnogmeeruitde trainingkunnenhalen,ofnogbeterkunnenpresterentijdenseenwedstrijd.Eenvoorbeeldvanzo’n mindfulnessoefeningisdebodyscan.Zorgervoordatallesportersrustigopdegrondzittenofliggenmet geslotenogen,bijvoorbeeldindesportzaal.Laatzemethunaandachtnaarhunvoetengaan.Laatze opmerkenhoehunvoetenvoelen,hoezeopdevloerliggen,oferergensspanningzit.Staevenstilbijdie gevoelensenlaathetvervolgenskortdevoetenaanspannenenweerontspannen.Gadaarnadoormetde kuiten,devoorkantvandebovenbenen,deachterkant,enzovoorts.Denek,halsenhetgezichtvolgenals laatst.

Totslotkaneensportervoortdurendwordenafgeleid:doorhetpubliek,doorgedachten,ofdoorjouals trainer/coach.Dezeafleiderskunneninternzijn(indesporterzelf),ofextern(deomgeving).Hetverschilt persporterenpersituatiewaardoordesporterwordtafgeleid.Daarbijkunnendeafleiderseenverband hebbenmetdesport,oferjuistlosvanstaan.Afleidersdienietsmetdesporttemakenhebben,maartoch eennegatieveinvloedhebben,zijnbijvoorbeeldgedachtenaanproblemenopschoolofwerk.

Sport-gerelateerdeafleiderszijnbijvoorbeeldeenachterstandineenwedstrijd,conflicteninhetteamof eenprestatiemomenteerderopdedag.Desport-gerelateerdeafleiderskunneninzescategorieën,ofwel cirkels,wordenverdeeld:decirkelsvanEbersprächer.Debinnenstecirkelisdesporterendienstaak.De sporterkanhetbestefocussenalshijzichvolledigconcentreertopzichzelfenzijntaak.Hijisdangefocust ophetmoment,hetheden,endespecifieketaakdiehijmoetuitvoeren.Eengoedeomschrijvingvandie taakmaaktheteenvoudigeromdeaandachtindezecirkeltekrijgenentehouden.Deanderecirkelszijn alsvolgt:

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Cirkel2:directeafleidingen.Ditzijnexternefactoren,zoalshetpubliek,hetweer,deteamgenotenen detrainer.

• Cirkel3:vanafdezecirkeltotaandelaatstecirkelgaathetomgedachtenengevoelens,ofwelinterne afleiders.Incirkel3isdeafleiderdatdesituatieandersisdanverwacht,bijvoorbeelddateenhardloper wordtingehaalddooreenconcurrent.

• Cirkel4:slagenoffalen.Hierbijisdesporterteveelbezigmetdeuitkomst,waardoordeaandachtvoor hethuidigespelafneemt.

• Cirkel5:degevolgenvanslagenoffalen.Indezecirkelisdesporterbezigmetdegevolgenvande uitkomst.Dezegevolgenkunnendemeningenvananderenzijn,zoalsdetrainerofouders.Andere gevolgenkunnenfinanciëleconsequentieszijn,hetmissenvaneenkampioenschap,ofeendegradatie. Despelerisdusbezigmetdetoekomst,inplaatsvanmethetheden.

• Cirkel6:zinsvragen.Indezecirkelsteltdesporterzichzelfvragenals:waaromdoeikdit,wilikditwel, heeftditnogzin?Sportersdiezichindezecirkelbevinden,zijnhetmeestafgeleidvanhuntaaken zullendushetminstpresteren.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.entennis.nl/artikel/23 DezescirkelsvanEbersprächer.

Leesdeverdiepingsstof'Mentaalvoorbereidenomwedstrijdspanningtegentegaan'.

Opdracht3 Mentaleaspectenvansport

a. Mentaleaspectenaandesportkunnenzichvoordoenopzowelindividueelalsteamniveau.Noemeen verschiltussenbeide.

b. Noemeenvoorbeeldvaneenintrinsiekemotivatieenvaneenextrinsiekemotivatie.

c. Beschrijftweeverschillentusseneengroeimindseteneenstatischemindset

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

11.4Visualiseren

Zoalsjeindevorigeparagrafenhebtgeleerd,moeteensporternietalleenfysiekfitzijn,maarookmentaal. Ennetalsdefysiekefitheid,bestaatookdementalefitheiduitverschillendeonderdelendiekunnenworden getraind.Eenvandemanierenomzoweldefysiekealsdementalecapaciteitentetrainen,isdoormiddel van visualisatie.Bijvisualisatiewordteengedachteomgezetineenbeeld,datjelevendigprobeertom voorjetezien.Alsjebijvoorbeeldhardjebestdoetomeenrodeaardbeivoorjetezien,maakjegebruik vanvisualisatieomdieaardbeitekunnenzien.Bijnaallemensendenkeninbeelden,enmakenduseigenlijk dagelijksgebruikvanvisualisatie.Jekuntvisualisatieinzettenombewusteenbepaaldbeeldtezien.Je kuntjebijvoorbeeldinbeeldenhoeheteruitzietalsjeeenwedstrijdwint,ofeendoelpuntscoort.Bij visualisatieoefenjebewusteenbepaaldevaardigheidofprestatieinjehoofd,zodatjejelichaamvoorbereidt opsucces.Uiteraardisalleenvisualisatienietvoldoende;fysieketrainingisookvanbelang.

Tijdensfysieketrainingenkaneenatleetveelverschillendesituatiesoefenen.Sommigesituaties,zoals strijdentegeneenbepaaldetegenstander,zijnechternieteenvoudigteoefenenineentraining.Inzo’n gevalkanvisualisatieuitkomstbieden.Doordesituatieintebeelden,inclusiefgedachten,gevoelens, geluidenengeuren,kaneenatleeteensituatie ‘voorbeleven’.Hierdoorwordtdeingebeeldesituatie vertrouwd,enkandezeinwerkelijkheidmakkelijkerwordenuitgevoerd.

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://www.fourfourtwo.com/performance/training/top-5-tips-football-visualisation Visualisatieinvoetbal.

Hetoefenenvanvisualiseren

Alstrainer-coach/instructeurkanjeervanuitgaandatveelvanjesportersgeenofweinigervaringhebben metvisualiseren.Jekuntdaaromhetbesteproberenomvisualiserenlangzaamaanteintroducereninde trainingen.Omjespelerszogoedmogelijktelatenoefenenmetvisualiseren,wordenhierdebasistechnieken vanvisualiserenuitgelegd.

Omgoedtekunnenvisualiseren,zijndriekenmerkenbelangrijk.Ditzijnduidelijkheid,controleerbaarheid enperspectiefvankijken.

• Duidelijkheid:hoeduidelijkereensportereenbepaaldebewegingofsituatievoorzichkanzien,hoe beterheteffectindewerkelijkheidis.Hetisdaarvoorbelangrijkomallezintuigeninteschakelen.Zo kaneensportereenbepaaldesituatieingedachtenzien,endesituatievoelen,horenenruiken.Zo wordtdesituatiezolevensechtmogelijkgevisualiseerd,waardoorhetleereffectookzogrootmogelijk is.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Controleerbaarheid:sommigesportersblijvenconstantdezelfdefoutmaken,bijvoorbeeldeenverkeerde voetlandinginhethardlopen.Wanneereensportereensituatievisualiseert,kandieeenbeweging echtercontrolerenenwelcorrectuitvoeren.Hetsuccesvoluitvoerenvaneenbewegingingedachten, isdeeerstestapnaarhetsuccesvoluitvoereninwerkelijkheid.

• Perspectiefvankijken:totslotishetperspectiefvanwaaruitdesporterzichdesituatieinbeeldt,ook vanbelang.Erzijntweevormenvanperspectief:

– Hetinterneperspectief:hierbijsluitdesporterdeogenenvoertdebewegingshandelingstapvoor stapuit.Belangrijkhierbijisdatdesporterdeverschillendezintuigenervaartdieeenrolspelen bijdebeweging.Alsvoorbeeldvoorditperspectiefkanhetaantrekkenvaneenshirtworden genomen:ikloopnaarhetshirt(zien),ikpakhetshirtvast(voelen),ikruikdathetshirtnaargras ruikt(ruiken)eniktrekhetshirtaan(voelen).

– Hetexterneperspectief:bijditperspectiefzieteensporterzichzelfvanafeenafstand,alsofdie naareenfilmkijkt.Zokaneenvoetballerzichzelfeenpenaltyziennemen,alsofhijzelfinhet publiekzit.Hierdoorkanobjectiefnaardesituatiewordengekeken.Verschillendeonderzoeken hebbenuitgewezendaterwatbetreftheteffectweinigverschilzittussenbeideperspectieven.

Totslotzijner,voordatwordtingegaanopdetechniekvanvisualiseren,nogeenaantalvoorwaardenvan belang:

• Omgoedtekunnenvisualiseren,ishetbelangrijkdatdesporterontspannenis.Daarbijishetgoedom hetvisualiserenopeenrustigeplektedoen.

• Desportermoetnietteveelbewegingentegelijkwillenvisualiseren.Beginmeteenpaarbeeldenvan specifiekehandelingen.

• Visualisatievergtveelconcentratie,zekervoormensenmetweinigervaring.Alsjeals trainer-coach/instructeurjesporterslaatoefenenmetvisualiseren,doeditdannietmeerdan5tot10 minutenachterelkaar.

• Visualiseerindetegenwoordigetijd.Desportermoetzichvoorstellendathijofzijdaadwerkelijkde bewegingshandelinguitvoert,enbijvoorbeeldechtineenwedstrijdzit.

• Gauitvanhetpositieve.Devisualisatiemoetgerichtzijnoppositieveuitkomsten,bijvoorbeeldhet winnenvaneenwedstrijdofhetzettenvaneennieuwPR.

Netalsmethetaanlerenvaneennieuwebeweging,bijvoorbeelddeborstcrawl,kostookhetaanlerenvan eenvisualisatietechniekveeltijd.Hieronderzijndeverschillendestappenvanvisualisatiebeschreven.

Hoevisualiserenwerkt

Sommigesportershebbenalervaringmetvisualiseren,vooranderenishetvolledignieuw.Afhankelijkvan hetniveauvanvisualisatievaneensporter,kanwordenbegonnenmeteeneenvoudigeofmeercomplexe visualisatieoefening.

Stap1:zorgvoorontspanning

Zoalseerderaangegeven,zijnontspanningeneenrustigeomgevingbelangrijkevoorwaardenvoor visualisatie.Datmaakthetvooreensportermakkelijkeromzicheensituatieintebeelden.Visualisatie wordtdoorgaansmetdeogendichtgedaan.Hetisdaaromverstandigomeerstmeteen ontspanningsoefeningtebeginnen,zoalseenmindfulnessoefeningdieisbeschrevenindeparagraaf 'Mentaleaspectenaansport'.Netalshetlichaamvoorafgaandaansporten,moetnamelijkookhetbrein wordenopgewarmdvoorafgaandaanvisualisatie.

Stap2:verschillendeoefeningen

Vooreensporterdievoorheteerstoefentmetvisualisatie,ishetverstandigomtebeginnenmeteensimpele enduidelijkevisualisatie,zonderdoel.Eencomplexesituatie,zoalshetnemenvaneenhockeypenalty,kan namelijkstressmetzichmeebrengen.Dezestresskanleidentotverliesvanfocusopdesituatie.Alsde sportermeerervaringheeftopgedaanmetvisualiseren,kunnendesituatiesmoeilijkerensportspecifieker wordengemaakt.Hierondervolgenvoorbeeldenvanalgemeneoefeningenensportspecifiekeoefeningen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Algemeneoefening

Laatdesporterzicheentelevisieinbeelden,methetschermuit.Vraagdesporteromzichdetelevisiezo levendigmogelijkvoortestellen,inclusiefdegrootte,kleurendetails.Vraagnuaandesporteromde televisieinzijnofhaarhoofdtweekeerzogroottemaken,endaarnatweekeerzoklein.

Sportspecifiekeoefening

Debewegingofsituatiedieeensporterzichinbeeldt,verschiltpersportenperpersoon.Hierbijvolgeneen aantalvoorbeeldenvansituatiesdieeensporterzichtijdenshetvisualiserenzolevendigmogelijkkan voorstellen:

• Hetruikenvanhetgrasveldbijvoetbal.

• Hethorenvandestickdietegendehockeybalslaat.

• Hetvoelenvandestangindehandenbijeendeadlift.

Wanneereenvoudigeverbeeldingsoefeningenzoalsdiehierbovenbeschrevenzijn,goedgaan,kande sportergaanoefenenmetspecifiekesituaties.Hierbijkanbijvoorbeeldwordengeoefendmethetinbeelden vaneengewonnenhardloopwedstrijd.Laatdesporterzichdaarbijfocussenopeenbepaaldmomentin dewedstrijd,bijvoorbeelddelaatstetweeminutenenhetbehalenvandefinishlijn.Alsookhiermeeis geoefend,kanoverwordengegaannaarhandelingendiedesporternognietgoedkan,maarwaardiebeter inwilworden.Ditkanbijvoorbeeldhetnemenvaneenpenaltyzijn.Hetisbelangrijkdatdesporterzichde situatiezoduidelijkmogelijkverbeeldt,endaarbijgebruikmaaktvanzoveelmogelijkzintuigen.

Opdracht4 Visualiseren

a. Wathoudtvisualisatiein?

b. Omgoedtekunnenvisualiseren,zijndriekenmerkenbelangrijk.Ditzijnduidelijkheid, controleerbaarheidenperspectiefvankijken.Beschrijfvanelkkenmerkkortwatditbetekent.

11.5Individueledoelenstellen

Zezijnvoorveelsporterseenbelangrijkennoodzakelijkmiddelomgemotiveerdteblijven:doelen.Van wereldkampioenwordentoteengoalscorenopeenwedstrijdofeennieuwPRzetten,vrijwelelkesporter heeftweleenofmeerderedoelen.Diedoelenverschillenperpersoonenzijnafhankelijkvantalvanfactoren. Hetniveauvaneensporterisuiteraardvangroteinvloedopzijnofhaardoelen.Ookdematevan zelfvertrouwenengeloofinheteigenkunnenspeleneenrol.Eensportermetweinigzelfvertrouwen,zal waarschijnlijklageredoelenvoorzichzelfstellendaneenzelfverzekerdesporter.

Deinvloedvandoelenopdeprestaties

Omgoedtepresterenénteblijvenpresterenalssporter,ismotivatiebelangrijk.Datonderwerpisaleerder aanbodgekomen.Hetstellenvandoelenkandemotivatievaneensporteraanzienlijkvergroten.Daarnaast hebbendoelenookeenpositieveinvloedopandereaspectenvandesport.Denkdaarbijaandeconcentratie, hetzelfvertrouwenenhetdoorzettingsvermogen.Wieeenduidelijkdoelvoorogenheeft,zalwaarschijnlijk nétietshardertrainenenbijvoorbeeldeenextraherhalingvaneenoefeningdoen.Hetstellenvandoelen heeftechternietalleeneenpositieveinvloedopdeprestatiesvansporters;hetkanooknegatiefuitpakken. Ambitieuzedoelenkunneneensportergemotiveerdhouden,maaronhaalbaredoelenkunnenjuistleiden toteenmotivatiedip.

Hetstellenvandoelenmoetnauwkeurigwordengedaan,zodateendoelinde'optimalezone'zit.Daarbij zithetdoelopde'piek'vanonderstaandecurve;hettoppunt,alshetware.Eendoelindeoptimalezone isrealistisch,endaardoorblijftdesporterdoelgerichtengemotiveerd.Alseendoeltemakkelijkis,bevindt

hetzichlinksvandecurve.Desporterzalzichdanongemotiveerdendoelloosvoelen.Ishetdoeljuistte moeilijk,enbevindthetzichrechtsvandecurve,dankandesportertefanatiekencompetitiefworden.De sporterwildanteveel,tesnel,enzalwaarschijnlijkhetdoelniethalen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Invullingfiguurkleurvanpipeline(zonderkleurverschil enverticalestrepen).

https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/gaus-chart-different-height-columns-normal-2231432041 Decurvevandoelenstellen.

Waarmoeteendoelaanvoldoen?

Zoalsuitdevorigetekstduidelijkisgeworden,moeteendoelniettemakkelijkzijn,maarookniettehoog gegrepen.Erzijnverschillendemethodesomeenzooptimaalmogelijkdoeloptestellen,waarvande SMART-methodedebekendsteis.Dezemethodebeschrijftvijfeigenschappendieeenrolspelenbijhet opstellenvaneendoel:

• Specifiek:eendoelmoetzospecifiekmogelijkzijn.Watwildesporterbereiken?Eendoelals'ikwil beterwordeninhardlopen'isbijvoorbeeldnietspecifiekgenoeg.

• Meetbaar:hetdoelmoetmeetbaarzijn,zodatkanwordengemetenofhetdoelisbehaald.

• Acceptabel:hetdoelmoetacceptabelzijnvoordesporter.Hetisdaarombelangrijkdathetdoelvanuit desporterzelfkomt,ennietwordtopgedragendooreentrainer.

• Realistisch:hetdoeldientrealistischtezijn,maarweluitdagend.Vooriemanddienooithardloopt,is eendoelals'ikwilin4weken10kmkunnenrennen'waarschijnlijknietrealistisch.

• Tijdsgeboden:hetdoelmoetgespecificeerdwordenbinneneenbepaaldetijdseenheid.Zokaneen sporterbijvoorbeeldeenbepaalddoelwillenbehalenin6weken.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeSMART-methode.

EenvoorbeeldvaneenSMART-doelis: ikkannu75kgdeadliftenenikwilbinnen2maanden90kgkunnen deadliftendoor3xperweek1,5uurkrachttrainingtedoen. Hetdoelisspecifiek,wanthetdoelisduidelijk beschreven.Tevensishetdoelmeetbaar:90kg.Hetdoelisacceptabelenrealistisch:15kgvooruitgangin 2maandenismogelijk.Totslotishetdoeltijdsgebonden:desporterwilhetdoelin2maandenbehalen.

Soortendoelen

Erzijntweeverschillendesoortendoelen,iedermeteenanderfocuspunt:

• Resultaatdoel:hierbijrichteensporterzichopheteindresultaat,ofweldatgenewathijofzijwil bereiken.Eenvoorbeeldvaneenresultaatgerichtmentaaldoelkanzijn:'Ikwilbinneneenjaarmijn mentaleweerbaarheidvergrotenmetbehulpvanmentaletraininig,gerichtophetverbeterenvanmijn motivatieenzelfvertrouwen.'Eensportspecifiekresultaatdoelis:'Ikwilover4maanden10kmkunnen rennenbinnen40minuten.'

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Procesdoel:ditdoelisgerichtophetprocesdatnodigisomheteindresultaattebereiken.Alswe uitgaanvanhetsportspecifiekedoeluithetvorigepunt,kaneenbijbehorenprocesdoelzijn:'Ikwil3x perweekhardlopen.'

Aangezieneenresultaatdoelerggefocustisophetresultaat,endusopéénmoment,kanhetvooreen sporterlastigzijnomgemotiveerdteblijvenvoordatdoel.Hetdoelkannogergverweglijken,eneen tegenslagkanertoeleidendathetdoelnogmeeronhaalbaarlijkt.Procesdoelengaanoverdewegnaar hetuiteindelijkedoel.Procesdoelenzijnalshetwaredekleinestappendiemoetenwordengezetomhet resultaatdoeltebereiken.Omdatprocesdoelenvaakbehapbaarderzijndanresultaatdoelen,ishetvoor eensportermakkelijkeromhiervoorgemotiveerdteblijven.

Naasthetfocuspuntvanhetdoel,kanookdetermijnvanhetdoelverschillen.Sommigedoelenzijngericht opdekortetermijn,bijvoorbeeld6weken,anderedoelenkunnengerichtzijnopmeerderejaren.Opbasis vandetermijnvanhetdoelkunnenervijfsoortendoelenwordenonderscheiden:

• Droomdoel:ditisdedroomvandesporter,enditdoelbeslaatvaakeenjarenlangeperiode. Bijvoorbeeld:deelnemenaanhetwereldkampioenschap.

• Langetermijndoel:ditdoelheeftbetrekkingopwatdesporterdekomendejarenwilbereiken.Dat kanbijvoorbeeldzijndatdesporterzichzodanigwilontwikkelen,dathijofzijkandeelnemenaanhet Nederlandskampioenschap.

• Middellangetermijndoel:ditdoelbeslaatdoorgaanseenperiodevan3maandentot1jaar.

• Kortetermijndoel:eenkortetermijndoelwordtgesteldvooreenperiodevan3tot4maanden.

• Doelvoordekomendetrainingofwedstrijd:hierbijfocustdesporterzichopwathijofzijwilbereiken tijdensdetrainingofwedstrijd.

Basistechniekenvoorhetstellenvandoelen

Jehebttotnutoegeleerdaanwelkevoorwaardeneendoelmoetvoldoen,enwatvoorsoortdoelenerzijn. Totslotishetalstrainer-coach/instructeurbelangrijkdatjeweetopwelkemaniereendoelmoetworden opgesteld,zodatjedesporterdaargoedbijkuntbegeleiden.

Stap1:hetbepalenvanresultaatdoelen

Alseerstekunnenconcreteresultaatdoelenwordenopgesteld.Hierbijkandesportergebruikmakenvan deSMART-methode,omzekertewetendathetdoelzooptimaalmogelijkis.

Stap2:hetbepalenvanprocesdoelen

Zoalsjehebtgeleerd,zijnprocesdoelendestappendiemoetenwordengezetomhetresultaatdoelte behalen.Perresultaatdoeldienenéénofmeerdereprocesdoelentewordenopgesteld.Hiermeekrijgtde sporterookinzichtinzijnofhaarambitiesenhuidigeniveau.

Opdracht5 Doelenstellen

a. Eendoelmoetoptimaalzijn,endusniettemoeilijkoftemakkelijk.Watiseenrisicovaneentemakkelijk doel,enwatiseenrisicovaneentemoeilijkdoel?

b. EengoedopgestelddoelvoldoetaandeSMART-methode.WaarstaandelettersSMARTvoor?

c. Erzijntweesoortendoelen.Welkezijndit,enwatzijndeverschillenertussen?

Opdracht6 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

Jekuntbeschrijvenwateensportpsycholoogdoetenwathetbelangis.

Jekunthetverschiltussenindividuelementaleaspectenengroepsaspecten beschrijven.

Jekuntdebegrippenintrinsiekeenextrinsiekemotivatieomschrijven.

Jekuntomschrijvenwateenstatischemindsetis,enwateengroeimindsetis. 4.

5.

6.

Jekuntuitleggenwatvisualiserenis,enjekunteenvoorbeeldvaneen visualisatieoefeninggeven.

JekuntdeSMART-methodeomschrijvenenaangevenwathetverschilistussen eenresultaatdoeleneenprocesdoel.

11.6Verdiepingsstof-ActionType WATISDEACTIONTYPESBENADERING(ATB)?

Brengthethandelenvanbijv.desporteropéénlijnmetwiehijalsuniekpersoonisenwathijnodigheeft.

DeATBiseeninnovatiefhulpmiddelgerichtophetleverenvanmaatwerkbijdeontwikkelingvanmenselijk potentieel.Hetondersteuntzowelbijjouweigenontwikkelingalscoach,trainer,leraarenbegeleiderals bijhetbeterwordenvandiegenenwaarjijmeewerktoflesgeeft.Deindividuelevoorkeurenenbehoeften dievanjongsafaanbijeeniederzokenmerkerdverwevenzijninpersoonlijkheidenmotoriek.Een benaderingwaarbijdecoach,leraarenbegeleiderzijneigenervaringencentraalsteltofiedereenoveréén kamscheertgaatnietwerken.

Vaakzienwehetwel,maarwetenwenietwaarhetvandaankomt.OmdatdeATBinzichtengeeftin kenmerkendeverschillentussenmensenendezevervolgensrespecteertenbenut.

Eentotaalbenadering.

BinnendeATBwordtvooriederindividudeverbindingtussenhetcognitieveemotionele/mentaleenhet motorischeinzichtelijk.Hetiseentotaalbenadering.

Vierparenvantegenstellingen.

DeATBvindtzijnoorspronginhetwerkvandeZwitsersepsychiaterCarlGustavJungenbevindingendie moederKatherineCookBriggsendochterIsabelMyersBriggsdaaraantoevoegden.

Devierparenvantegenstellingenzijn:

• hoejijjouwaandachtrichtengestimuleerdraakt:meerextravert(Extraversion=E)ofmeerIntrovert (Introversion=I);

• hoejijinformatieopneemtendingenbeleeft:meerzintuiglijk(Sensing=S)ofmeerintuïtief(iNtuition =N);

• hoejijbeslissingenneemt:meeropbasisvanrationeeldenken(Thinking=T)ofmeeropbasisvan gevoel(Feeling=F)

• hoejouwleefstijlis:meeroordelendenafrondend(Judging=J)ofmeerwaarnemendenafwachtend (Perceiving=P)

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://www.actiontype.nl/actiontype-benadering/

11.7Verdiepingsstof-Mentaalvoorbereidenom wedstrijdspanningtegentegaan

Veelsportenkenneneenpaarbelangrijkekrachtmetingeninhetjaar:wedstrijdenwaarjealsindividujezelf laatzienenwaarjeprestatiebelangrijkegevolgenkanhebbenvoorjeverderesportcarrière.Nagenoeg alleindividuelesporten(zwemmen,atletiek,schaatsenetc.)kennendit,maarookveelteamsporten(roeien, wielrennen)metenindividueleprestatiesvoorselecties.Dezewedstrijden,waarjejouwniveaumoetlaten zien,kunnenheelspannendzijn.Misschienkanhetaanleidingzijnomgekozentewordenvoorde selectieploegofmoetjebewijzendatjeindeselectiemoetblijven.Ditzorgtvaakvoorveelprestatiedruk bijeensporter.Endiedrukomtepresterenheeftallerleigevolgen.Watzijndiegevolgenenwatkunje doenomdezegevolgentevoorkomen/teverminderen?

Negatievegedachtenen'jellylegs'

Sommigesporterskrijgeneenextraboostomtepresteren;zevoeleneen ‘rush’ alszeopmoetenenputten daarextraenergieuit.Maarvoorveelsportersisprestatiedrukjuisteenbelemmeringenervarenze wedstrijdspanning.

Veelvoorkomende gevolgen zijn:

• afgeleidzijn,

• teveelfocussenopkleinedingen,

• negatievegedachten,

• eengevoelvanspanninginjehoofdeninjelichaam,

• eenzwaargevoelinjeledematen;jellylegs,

• hogeademhalingenhartslag,

• zweethanden(niethandigalsjebijvoorbeelddehandelvaneenroeimachinemoetvasthouden).

Meestalervaarteensporteréénoftweevandezegevolgen,maarhelaashebbensommigesportersze allemaalenervarenzeeen'choke'tijdensdewedstrijd.Jelichaamenjehoofdvoelengewoonnietzoals zemoetenenhierkunjenietgoedmeepresteren.

Chokingterugkomendprobleem

Voorsportersdiechokinghebbenervarentijdenseenwedstrijdisdatvaakhetbeginvaneen steedsterugkomendprobleem.Zezijnbangdathetweergebeurt,duservarenzemeerspanningvoorde wedstrijdenhetsimpelereceptvooreennieuwechokeiscompleet.Omdatzo’nervaringopzijnzachtst gezegdnietleukis,vermijdensportersvaakhetdenkenaaneenwedstrijd.Zezeggendanbijvoorbeeld: “Ikmoetergewoonblindingaan”.Maarditisjuistniethandig!Jebreinonthoudtnamelijkdevorige ervaring.Wanneerjejelaterineenvergelijkbaresituatiebevindt,wordtdieherinneringweeropgeroepenen dezebeïnvloedtjegedachten,gevoelensengedrag.

Bron:

https://www.sportzorg.nl/gezonde-geest/sportpsychologie/mentaal-voorbereiden-om-wedstrijdspanning-tegen-te-gaan

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA12 FUNCTIONERENINEENBEGELEIDINGSTEAM

Inhoudthema

• Watiseenbegeleidingsteam?

• Sporttechnischbeleid

• Samenwerken

• Communicatievevaardigheden

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alstrainer-coach/instructeurwerkjevrijwelaltijdineenteam.Binnendeverenigingssportisdatmeestal eenbegeleidingsteam.Bijfitnessofbuitensportheefthetmeerhetkaraktervaneenteambestaandeuit diverseinstructeursmetmogelijkhuneigenspecialisme.Jekunthierbijdenkenaaneenteammet instructeurs,personaltrainers,fysiotherapeut,diëtistenleefstijlcoach.

Ineendergelijkteammoetjekunnenfunctionerenenbepaaldetakenuitkunnenvoeren.Zowordtervan jeverwachtdatjehet(sporttechnisch)beleidvandeorganisatiekuntondersteunen.Vandaardathier aandachtaanbesteedtwordt.Erwordtonderandereingegaanopwat(sporttechnisch)beleidisenhoeje eenbeleidsplanopstelt.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ookmoetjekunnengoedkunnensamenwerkenmetdeledenvaneendergelijkteam.Datvraagtonder andereombepaaldecommunicatievevaardigheden.Ditishetonderwerpvandetweelaatsteparagrafen vanditthema.

Relatiemetwerkproces

Hetthema'Functionerenineenbegeleidingsteam'heeftvooraltemakenmetdewerkprocessenP5-K1-W3: VerzorgttrainingenofinstructiesenP5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten.

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwaterondereenbegeleidingsteamverstaanwordt.

• Jekuntbeschrijvenwatbeleidenwatsporttechnischbeleidis.

• Jekunteen(sporttechnisch)beleidsplanopstellen.

• Jekuntbeschrijvenwaterverstaanwordtondergoedesamenwerking.

• Jekuntconflictbeheersingsmethodentoepassen.

• Jekuntfeedbackvaardighedentoepassen.

12.1Casus

Opdracht1 Casus

Sporttechnischbeleid

Hetsporttechnischbeleidvormthethartvandejeugdopleiding.Dekwaliteitvanwiehetuitvoert,degoed gedeeldeenonderbouwdevisiedieerachterzitendeuitvoeringdaarvan,zorgtvoorvoorspelbarekwaliteit inhetopleidenvaniederkind.

Sporttechnischbeleidsplan

Desporttechnischezakenwordenduidelijkinhetbeleidbeschreven.Dezehebbenbetrekkingophet sportaanbodvandegehelevereniging.Ditbeleidisgeschrevenvooralleledenen/ofbelanghebbenden binnendevereniging.

“Denkhierbijaanzakenalshetspelenvaneenherkenbaartactischconcept:zithierdoordehelevereniging eenzelfdelijninofbepaaltelketrainer-coachditzelf?Hetzelfdegeldtvoorhetherkennenenontwikkelenvan talenten.Eentrainer-coach4heefthiervaakeenduidelijkevisieoverenkaneenserieuzeadviseurzijnvoor detechnischecommissieen/ofbestuurvandesportorganisatie.Nietalleenroepen: ‘hetmoetanders’,maar ookaangevenhoedatkan!”

Bron:NOC*NSF(2021).

Kennis

a. Watverstajeonderbeleid?

b. Watvalterondersporttechnischbeleid?

Dezevragenkunjehetbestemeteengroepjebeantwoorden.

c. Discussieermetelkaaroverdevraagofjebinnenallebranches(buitensport,fitness,recreatie)kunt sprekenoversporttechnischbeleid.

d. Discussieermetelkaarover:Hetsporttechnischbeleidvormthethartvandejeugdopleiding.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

12.2Watiseenbegeleidingsteam?

Hetbelangvaneenbegeleidingsteam

Alstrainer-coach/instructeurwerkjenietalleenmetindividuelesportersofmeteensportteam.Meestal functioneerjeineenteam.Binnendebuitensportkandateenteamvaninstructeurszijnmetbepaalde specialismen.Indienjealsbuitensportorganisatieeenbreedaanbodaanactiviteitenhebt,vraagtdatzeker omsamenwerking.Deklantwileenproductwaarjemethetheleteaminvullingaangeeft.Binnendefitness komensportersvanuitverschillendemotievenenmetuiteenlopendedoelstellingen.Inveelgevallengaat hetomeengezonde(re)leefstijl.Afvallenkandaaronderdeelvanuitmaken.Datdoelhaaljijalsinstructeur meestalnietalleenmetjecliënt,maarisereenteammetverschillendespecialismennodigomditte realiseren.

Ditgeldtookbinnendeverenigingssport.Detrainer-coach/instructeurisdespininhetweb.Hijofzijheeft eenintensieverelatiemetdesportersen/ofhetteam.Opniveauwordtervaaktweeofdriekeerindeweek getraindenzijnernogwedstrijden.Jebentnietalleendetrainerofcoach,maarookadviseur,vraagbaak eniemanddienhenindiennodigsteunbiedtbijmeeralgemenezaken.Daarmeehebjeeengrote verantwoordelijkheid,nietalleeninrelatietotdesportprestaties,maarooktothetwelbevindenenwelzijn vandesporters.Indetopsportisdoorgaanseenheelteamverantwoordelijkvoordetrainingende begeleidingvansporter.Ineengoedfunctionerendteamvullendeverschillendeledenelkaaraanomtot optimaleprestatieenwelbevindentekomen.

Desamenstellingvaneenbegeleidingsteam

Desamenstellingisminofmeerafhankelijkvandebrancheendetakvansport.Binnendefitnesskaneen teambestaanuitinstructeursvanuitverschillendedisciplines(krachtraining,bodybuilding,mindfulness, bootcamp,dans),eenleefstijlcoach,eendiëtistofgewichtsconsulent,eenvoedingsdeskundigeeneen fysiotherapeut.

Bijverenigingssportenzieja,afhankelijkvanhetniveauendetakvansportdatdevolgendepersonendeel uitmakenvaneenbegeleidingsteam:

• trainer-coach/instructeur

• teambegeleider,teammanager

• sportmasseur,verzorger

• fysiotherapeut

• sportarts

• sportdiëtist ofsportvoedingsdeskundige

• sportpsycholoog,mentaalbegeleider,prestatiecoach

• inspanningsfysioloog,fysiektrainer

Omhetteamoptimaaltelatenfunctionerenishetbelangrijkomduidelijkheidtescheppenofiedereenzijn ofhaarverantwoordelijkheid,takenenbevoegdheden.Zoishetbelangrijkomvastteleggenwiewelkerol heeftbijeenblessure,eengewichtsprobleemofeenmentaalprobleembijeensporter.

Behalvedatiedereeneenrolheeftvanuitdeskundigheid,brengtelklidooknogeenteamrolalspersoon in.Hetisbelangrijkvoordetrainer-coach/instructeuromhierzichtoptehebben.Voordediverserollen diejeineenteamkunthebbenwordtverwezennaarthema'Samenwerkenenondersteunentijdenseen project'uithetboekSport-enbewegingsprojectencoördineren.Indatthemawordtonderandereingegaan opderollenvanRemmerswaal,deteamrollenvanBelbinenderollendiejeineengroepkuntonderscheiden opgrondvandeMBTI.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vormsameneenexcellentbegeleidingsteam

1.Bepaalsamenjulliegezamenlijkedoel.Hetsportteamheeftmisschientotdoelzichtehandhavenin eenbepaaldedivisie,deplay-offstehalenofkampioenteworden.Ditwetende,watisdanhetdoel vanjulliealsbegeleidingsteam?Beschrijfditzoconcreetmogelijk.Dusniet: “Onsdoelishetteam optimaaltetrainenencoachen,zodatzekampioenkunnenworden.” Maarbijvoorbeeld: “Onsdoel

isdathetteamditseizoenfysiekzofitwordt,datdespelersnogkunnendoorgaanwanneerde tegenstandersmoeworden,datiederespelervanzijn/haarkwaliteiteenwapenmaakt,datiedere spelerrustigengefocustleertteblijvenonderdrukendatteamledenelkaarpositiefaltijdcoachen, ookinmoeilijkewedstrijden.

2.Omdatdoeltebehalen,hebjeeenplannodig.Bepaalgezamenlijkeventueletussendoelen,alsook deverschillendeactiesdienodigzijnomdezedoelentebehalen.Bijvoorbeeld:Omspelersteleren rustigteblijveninspannendewedstrijdennodigenwevierkeereensportpsycholooguitomhetteam relevantementalevaardighedenaanteleren.Hiernaastsimulerenwewekelijksindetraininghoge wedstrijddrukomhetgeleerdeinpraktijktebrengen.

3.Tenslotteishetbelangrijkhelderheidtescheppeniniedersrol.Ditdoejedoormetdehelestafover enweerverwachtingenuittespreken.Zorgergezamenlijkvoordatiedereenvanzichzelfénvan elkaarweetwatervanhem/haarwordtverwacht.

Wanneerjedoelen,rollenenverwachtingenhelderuitspreektenvastlegtbinnenjebegeleidingsteam, ontstaaterminderruis.Tijdenenergiegaannietverlorenaanonzekerheid,onduidelijkheid,takendieniet wordenopgepaktentakendiejuistdubbelwordenopgepakt.

Bron:In drie stappen bouwen aan een excellent begeleidingsteam | NLcoach

Teamrollenenleidinggevenaaneenbegeleidingsteam

Behalvedatiedereeneenrolheeftvanuitdeskundigheid,brengtelklidooknogeenteamrolalspersoon in.Hetisbelangrijkvoordetrainer-coach/instructeuromhierzichtoptehebben.Voordediverserollen diejeineenteamkunthebbenwordtverwezennaarthema'Samenwerkenenondersteunentijdenseen project'uithetboekSport-enbewegingsprojectencoördineren.Indatthemawordtonderandereingegaan opderollenvanRemmerswaal,deteamrollenvanBelbinenderollendiejeineengroepkuntonderscheiden opgrondvandeMBTI.

DeachtteamrollenvanBelbin

Type

Bedrijfsman

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

BEROEPSONDERWIJS

Typischekenmerken

Behoudend, plichtsgetrouw, voorspelbaar,stabiel, beheerst

Voorzitter

Positievekwaliteiten

Organisatietalent,gezond verstand,praktisch,harde werker,systematisch werken,zelfdiscipline

Kalm,beheerst,veel zelfvertrouwen

Vormer

Veelenergie,extravert, dynamisch,dominant, onrustig

Beoordeeltiedereendie eenbijdragekanleveren zondervooroordelenop zijnmeritesenhandelt daarnaar,zoektconsensus

Gedrevenengemotiveerd omietstedoenaan traagheiden ondoelmatigheid,geeft richtingaanhetteam,wil doelenhalen

Toelaatbarezwakheden

Gebrekaanflexibiliteit,niet ontvankelijkvoorideeën diehunwaardenogniet bewezenhebben,tesnel aandeslag

Redelijkintelligent,niet bijzondercreatief, benadrukttempoin besluitvorming,star (vasthoudenaaneenmaal genomenbesluit)

Ongeduldig,snel geïrriteerd,geneigdtot drammen/platwalsen, impulsief,maaktruziemaar ishetzoweervergeten

Type

Plant

Brononderzoeker

Typischekenmerken

Individualistisch,serieus, onorthodox

Positievekwaliteiten

Genialiteit,fantasie, intellect,kennis,komtmet ideeënensuggesties, verbeeldingskracht, gevoeligvoorwaardering enkritiek

Toelaatbarezwakheden

Inivorentoren,geneigd praktischedetailsen (standaard)procedureste veronachtzamen, terugtrekkenbijkritiek

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Monitor (waarschuwer)

Extravert,enthousiast, nieuwsgierig, communicatief,gezellig, joviaal

Nuchter,weinigemoties, voorzichtig,introvert, slim

Goedinhetleggenvan contactenenhet explorerenvannieuwe ontwikkelingen,reageert goedopuitdagingen

Goedbeoordelingsvermogen,kundig,zakelijk, kritisch,ernstig,zoektnaar overzicht

Verliestsnelinteresse wanneerheteerste enthousiasmeoveris, maaktnietaltijdafwaarhij aanbegint,verslaptals werkdrukafneemt

Mistinspiratieenhet vermogenanderente inspireren,vertraagt besluitvormingdoorsteeds berenopdewegtezien

Groepswerker

Sociaalgericht,mild, gevoelig,extravert

Zorgdrager

Nauwgezet,ordelijk, gewetensvol,bezorgd, zorgzaamnaaranderen, rustig,introvert

Reageertpositiefop mensenensituaties, bevordertdeteamgeest, loyaalaanteamleden, luistertgoed

Kandingengoedafmaken, perfectionist,houdtzich stiptaanschema’s

Besluiteloosintijdenvan crisis,vermijdt confrontaties/ conflicten,somsteweinig zakelijk

Heeftdeneigingzichteveel zorgentemakenover kleinedingen,kandingen nietloslaten,intolerantten opzichtevanledendiede kantjeservanaflopen

Voorwatbetrefthetleidinggevenaaneenbegeleidingsteamwordtverwezennaarhetzelfdeboekendan naarhetthemaoverdeprojectleider.

Binnendesportishetresultaatinveelgevalleneenrol.Tochmaghetbelangvaneenprettigklimaat, prettigesfeer(denkaaneenveilig,positiefsportklimaat)nietonderschatworden.Aangezienerbijdeleden vaneenbegeleidingsteamsprakeisvaneengrootverantwoordelijkheidsgevoelenzelfstandigheid,zaler inhetmerendeelvandegevallensprakezijnvanparticiperenendelegerenalsleiderschapsstijl.

Eenandereindelingdiejekuntmakenomhetgevenvanleidingduidelijktemaken,isdematewaarinde leidergebruikmaaktvancontroleofvanvertrouwen.

1.Doortesturen:plannen,organiserenencontroleren(sturendleidinggeven).Controleishierminof meerhetuitgangspunt.

2.Doorteondersteunen:luisteren,coachen,adviesgevenenondersteunen(coachendleidinggeven). Vertrouwenvormtdebasisvandezevormvanleidinggeven.

Hetisbelangrijkombewusteenpositieopdezeschaaltekiezen.Geziendeprofessionaliteitvandeleden vaneenbegeleidingsteam,zalditwaarschijnlijkmeerinderichtingvanvertrouwengaan.

HerseyenBlanchard.

Opdragen

Opdragenbetekentdatdetrainer-coach/instructeurhetresultaatergbelangrijkvindt.Erwordtoverwegend metgeslotenopdrachtengewerktenverwachtdatdeteamledendezebraafuitvoeren.De trainer-coach/instructeurbesteedtnauwelijkszorgaanhetcontactmetdeteamleden.

Verkopen

Ookbijverkopenvindtdetrainer-coach/instructeurhetresultaatergbelangrijk.Menhanteertvaakgesloten werkvormenenlegtuitwaaromhetzogedaanmoetworden.Erisdaarbijookoogvoorhetcontactmet deteamledenenerwordtmoeitegedaanomhetcontactgoedtelatenverlopen.Ookwordendeonderlinge contactengestimuleerd.

Participeren

Bij participeren vindtdetrainer-coach/instructeurhetresultaatminderbelangrijk.Hetgaatvooralomeen goedcontactmetdeteamledenenomgoedeonderlingecontacten.Plezierensamenwerkingzijnbelangrijk. Dezetrainer-coach/instructeurgeeftoverwegendopenopdrachtenenzalaltijdklaarstaanomdeteamleden tehelpen.

Delegeren

Bijdestijl delegeren vindtdetrainer-coach/instructeurhetresultaatendemanierwaaropdeteamleden metelkaaromgaannietzijneigenverantwoordelijkheid.Detrainer-coach/instructeurdelegeertditaande teamleden.Eengoedebandmetdeteamledenheeftgeenhogeprioriteit.Detrainer-coach/instructeur blijftopdeachtergrondenachtdeteamledeninstaatomopbasisvanopenopdrachtendebegeleiding goedvormtegeven.

Opdracht2 Begeleidingsteam

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemakenvanstudentenvanuitminofmeerdezelfdetakvan sportofbranche.

a. Bespreekmetelkaarwieermeteenbegeleidingsteamwerktenuitwelkepersonen(disciplines)dit teambestaat.

b. Bespreekmetelkaarwelkeroljijalstrainer-coach/instructeurineenbegeleidingsteamhebt.

Opdracht3 Leidinggevenaaneenbegeleidingsteam

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jouwstijlvanleidinggevenkunjeuitzettenopeenasdiegaatvanhetaccentopcontrolenaarhet accentopvertrouwen.

Bespreekmetelkaaropwelkemanierjullieleiding(zouden)gevenaaneenbegeleidingsteam.

b. Bespreekmetelkaarwatjemoeilijkvindtvanhetleidinggevenaaneenbegeleidingsteam.Zoekmet elkaarnaarmogelijkeoplossingen.

12.3Sporttechnischbeleid

Watisbeleid?

Erbestaanverschillendeomschrijvingenvan beleid.Onderbeleidwordtonderandereverstaan:

• Hetgeheelaanopvattingenoverterealiserendoelstellingen,tezamenmetdeindetijduitgezette actiesendedaarvoorbenodigdemiddelenomdezedoelstellingentebereiken.

• Demaatregelendieeengemeentezichheeftvoorgenomenombinneneenafgesprokenperiodeeen bepaalddoeltebereikendoormiddelvaneenafgesproken(oftewelgebudgetteerde)hoeveelheid geld,bijvoorbeeldhetvervangenvanhetwegdekvaneenstraat,ofhetverbeterenvandekennisvan demedewerkersvandebelastingdienstdoormiddelvaneencursus.

• Hetleidenvaneenorganisatievanuitdealgemeenaanvaardevisieenmissie.

• Beleidverklaartdekeuzevandoelstellingendiedeorganisatieviaeenstrategieinvoertenevalueert deresultaten.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjedevoorgaandebeschrijvingenleest,blijkenerbinnendedefinitievanbeleidsteedsdrieelementen aanwezigtezijn:

1.formulerenvandoelenofambities

2.beschrijvenvandemiddelen,actiesofstrategiewaarmeededoelenbereiktkunnenworden

3.hettijdpadwaarindemiddelenwordeningezet.

Eenkernachtigetyperingvanbeleidisdanook:hetstellenvandoelen,middelenenhettijdpadinonderlinge samenhang.

Beleidisdewijzewaaropenhettijdspadwaarindedoelenvaneenorganisatiebereiktworden.De trainer-coach/instructeurheeftmetnametemakenmethetsporttechnischbeleidvaneenorganisatie.

Sporttechnischbeleid

Eenbelangrijkonderdeelvanhetbeleidvaneensportorganisatieishetsporttechnischbeleid.Het sporttechnischbeleidbevatonderwerpenals:

• hetaanbodaansport-enbewegingsactiviteiten

• kwaliteit,opleidenvankader

• indelinginteams

• wijzevanselecteren

• doorstroomnaarandereteams/niveaus

• scouting

• talentherkenningentalentontwikkeling

• visieoplerenvaneensport/spel/vaardigheid(technischentactisch)

• visieopbegeleiden,coachen

• visieopdesportieveontwikkelingvankinderen

Technischbeleid

Hettechnischebeleidvandeclubisdebasisvanwaaruitdetechnischecommissieopereert.Tochheeft nietiedereclubeentechnischbeleidsplan.Datmaakthetwerkvande TC vaaklastigerdannodig.

TijdensdebeginnerscursusTCleggenjeTC-ledendebasisvoorhettechnischbeleidsplanvanjullie vereniging.Inditartikelleesjewatjedatkanopleveren.Ietsvoorjouwclub?Jekuntdecursusaanvragen bijéénvanonzeopleiders.Hierondervindjeverschillendecomponentendieonderdeelzoudenkunnen uitmakenvanjullietechnischebeleidsplan;ondersteunendemiddelenvoordeTC,maarookvoordetrainers encoachesvanjevereniging.Leesenbepaalwatjouwcluboptechnischgebiedverderzoukunnenhelpen!

Bron:Nevobo | Technisch beleid

Kandeze(oude)illustratieopnieuwwordengemaakt?Graagwaarindelosseonderdelenvanhettechnische beleidwordengetoond,zonderonderstaandeextrazwartetekst Onderdelenvantechnischbeleid.

Beleidbinnenandersgeorganiseerdesport

Onderandersgeorganiseerdesportwordtverstaandesportdiebuiteneensportverenigingomwordt aangeboden.Daarnaastbestaaternogongeorganiseerdesport.Bijandersgeorganiseerdesportmoetje voorwatbetreftdetrainer-coach/instructeuronderanderedenkenaanhetaanbodvandebuitensport, fitness,zwembaden,ijsbanenenrecreatie.

Bijdezeorganisatieswordtmeestalnietgesprokenoversporttechnischbeleid.Uiteraardiserwelsprake vanbeleid.Ditrichtzichonderandereopdebetekenisdiedeorganisatiewilhebbeninderegio,opmogelijke samenwerkingspartners,opdoelgroepenenophetsport-enbeweegaanbod.Zokaneenfitnesscentrum insamenwerkingmetbijvoorbeeldeenzorginstellingzichrichtenopdedoelgroepouderen,opbedrijfsfitness ofopeengezonde(re)leefstijl.

BodySupport

Debestecombinatieomverantwoordaanjevitaliteittewerkenisdoorsporttecombinerenmetgezonde voeding.WijcombinerenonzekennisenervaringmethetvoedingsprogrammavanBodySupport.Metdit voedingsprogrammabenjeslimmerbezigenjedoethetnietalleen,maarsamenmetjouweigencoach!

Ofjenuwiltafvallen,opgewichtblijvenofhetmaximaleuitjetrainingwilthalen.Dooreenslimeetpatroon verbrandjemeer,krijgjemeerenergieenblijfjebeterinbalans.BodySupportisgeendieethetiseen maniervanopnieuwlerenmetvoedingomtegaan.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:Voedingsbegeleiding - Live Longer, Happier & Healthier (fitland.nl)

Debuitensportorganisatiestreeftnaarinclusieenprobeertmeteenaantrekkelijkaanbodnieuwe doelgroepenaanzichtebinden.

Vandedetrainer-coach/instructeurwordtverwachtdathijofzijookaandezebeleidsvraagstukkeneen bijdrageaankanleveren.

Opstellenvaneenbeleidsplan

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbeleidsplanwordtvaakvolgensdezelfdestappenopgesteld.Hetmaaktinprincipenietuitofhetgaat omeenbeleidsplanvoordegezondheid,ruimtelijkeordeningofsport.Steedsvolgtmendezelfdestappen ofdoorlooptmendezelfdefasenomtoteengoedbeleidsplantekomen.InfeitevolgtmendePDCA-cyclus: Plan,Do,CheckenAct.

Stappenbeleidsplan

1.beleidsanalysebeeldvorming,huidigesituatie

2.beleidsvoorbereiding,formulerenvandoelstellingen

3.beleidsuitvoering

4.beleidsevaluatie,evaluerenbeleid

Beleidsanalyse

Beleidontstaatnietzomaar.Erzijnvoortdurendaanleidingenom(opnieuw)natedenkenoverhet (sporttechnisch)beleidvaneensportorganisatie.Meestalgebeurtditomdedrieávijfjaar.

Eenbeleidsplanstartmeestalmethetinventariserenvanwaterallemaalspeeltophetgebiedvansport enbewegen.Jeprobeerttoteenzogoedmogelijkbeeldvandesituatietekomen.Voorwatbetrefthet sporttechnischbeleidkanditbetrekkinghebbenopdepopulariteitvannieuwaanbod.Jekunthierbij denkenaanpadel.Daarnaastzijnerontwikkelingenophetgebiedvanbegeleidenencoachen.Zoiser momenteelveelaandachtvoorpositiefcoachenendevierinzichtenvandetrainer.Ookdevisieopmotorisch lerenisnietvanalletijden,maarverandertindeloopderjaren.Binnendefitnesskunjedenkenaande aandachtvooreengezonde(re)leefstijl.DitheefteronderanderetoegeleiddatNLActiefeennieuwe

opleidingontwikkeldheeft.

Dezeaspectenbrengjeinkaartomdevolgendestaptekunnenzetteninhetopstellenvan(sporttechnisch) beleid.

Inveelgevallenwordtereen SWOT-analyse gemaaktdiezoweldeinternesituatie(sterktenenzwakten) alsdeexternesituatie(kansenenbedreigingen)inkaartbrengt.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SPORTTECHNISCHBELEIDSPLAN “ZWEMMENBIJDWK” 2020-2023

DezepresentatieisdeweergavevanhetsporttechnischbeleidsplanvoordezwemafdelingvanDWK.Als basisisdeSWOTanalysegebruiktdiedoorca.50actieveenminderactieveledenisingevuld.Wehopen metdezestructuurweereenstaptemakenindeontwikkelingvanDWKals ‘sterkevereniging’ Trainers&Zwemcommissie

Bron:Sporttechnischbeleidsplan'zwemmenbijDWK'2020-2023.

Leesdeverdiepingsstof'DESTEP'.

2.Beleidsvoorbereiding

Defaseofdestapvandebeleidsvoorbereidingkenttweebelangrijkeonderdelen,namelijkhetformuleren vandoelstellingenenhetopstellenvaneenplan.

Opdeeersteplaatsishetbelangrijkomdoelstellingenteformuleren.Erzijnalwatonderwerpengenoemd dieonderhetsporttechnischbeleidkunnenvallen.Meestalhebjenietdemogelijkheidomaanallepunten tegelijkertijdtewerkenenmoetjeprioriteitenstellen.

ZoheeftdeKNWUeensporttechnischbeleidsplanontwikkeldgerichtophetkader.Eendoelstellingopde langetermijnkandanzijn:Over5jaarwillenwepertrainingsgroepminimaal2gediplomeerdetrainers hebben.

Eenandervoorbeeldvaneendoelstellingkanzijn:Over3jaarwerkenalletrainersvolgensdezelfdevisie metdejeugdteams.

Hetformulerenvandoelstellingenismeestalnietalteingewikkeld.Hetmeestcomplexishetantwoord opdevraaghoeeensportorganisatiedebeoogdedoelenkanbereiken.Inveelgevallenisersprakevan eenbeperktbudget.Jezulthetmeteenbepaaldehoeveelheidgeldmoetendoenenduskeuzesmoeten maken.

Indezefasewordendeplannenmeestalperdoelstellinguitgewerkt.Ineendergelijkdeelplanwordt aangegevenwatdebelangrijksteactieszullenzijn.Dezeactieswordenookwelactieplannenof uitvoeringsprogramma’sgenoemd.

DKW

Doelstelling:

Binnen3jaarisDWKdespilindewedstrijdzwemsportindeomgevingenheefteennauwesamenwerking metonderwijs,gemeente,exploitant,KNZBenandere(zwem)verenigingen.

Activiteiten&planning

•Minimaalhalfjaarlijksoverlegmetexploitantoverontwikkelingen(bestuursniveau)

•3xperseizoenorganiseertDWKsessiesomtrainersvanandereverenigingentebetrekkenbijdeontwikkeling vandezwemsportindedirecteomgeving

•Zwemcommissieen/ofbestuursluithalfjaarlijksaanbij(regionale)activiteitenvandeKNZB •DWKtoont betrokkenheidbijdeuitvoeringvanhetlokaleSportakkoordenheefthierovermetregelmaatcontactmet degemeenteenanderepartijen.

•2020|verkennendegesprekken

•2021enverder|actieveinvulling

Bron:Sporttechnischbeleidsplan'zwemmenbijDWK'2020-2023.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.Beleidsuitvoering

Indezefasewordendeplannenuitgevoerd.Mogelijkdatdetrainer-coach/instructeureencoördinerende rolheefttijdensdeuitvoering.Jekunthetdanzienalseensoortvanproject.Overhoejeeenproject coördineert,vindjeinformatieinhetboek'Sport-enbewegingsprojectencoördineren'.

4.Beleidsevaluatie

Eenevaluatievindtnietalleenaanheteindeplaats,maarwordtookregelmatigtussentijdsgedaan.Tijdens debeleidsuitvoeringzijnervoorafevaluatiemomenteningeplandomtekijkenofdeprogramma’senacties welvolgensplanenmetvoldoenderesultaatlopen.Hetvolgenvandevooruitgangwordtmonitoring genoemd.Zowordendeplannensomstussentijdsalbijgesteld.Indezefaseishetnietalleenbelangrijk omtekijkennaarderesultaten,maarishetookbelangrijkomoogtehebbenvoordeverankeringofhet behoudvanderesultaten.Insommigemodellenwordtdezeverankeringvanhetbeleidalsapartefase gezien.

Leesdeverdiepingsstof'BeleidswijzerSportenBewegen'.

Adviseren

COPYRIGHTBOOM

Eenvandekerntakendiedetrainer-coach/instructeuropniveau4volgensdeKwalificatiestructuurSport 2022(Documenten kwalificatiestructuur sport 2022 - NOCNSF)moetbeheersenishetondersteunenvan sporttechnischbeleid.

Daarbijhoortookhetadviserenover(doelstellingenvoor)hetsporttechnischbeleid.

Jemoetduseenadviesgesprekkunnenvoerenmetbijvoorbeeldhetbestuurofdetechnischecommissie. Voordeinhoudhiervanwordtverwezennaarthema9.4Adviesgesprekuithetboek'Begeleidenvaneen lesoftraining'.

Opdracht4 (Sporttechnisch)beleid

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemakenmetstudentenuitminofmeerdezelfdetakvan sport/branche.

a. Bespreekmetelkaarwelkeonderwerpendeeluitmakenvanhetsporttechnischbeleid (sportverenigingen)ofhetbeleid(andersgeorganiseerdesport)vandeorganisatiewaarjebijbetrokken bent.

b. Bespreekmetelkaarbijwelkeonderwerpenjulliealstrainer-coach/instructeurbetrokkenzijnenwat diebetrokkenheiddaninhoudt.

Opdracht5 Beleidsplanopinternet

Zoekopinternetnaareen(sporttechnisch)beleidsplanvaneenSB-organisatie,sportbondofsportvereniging. Geefhiereenkortesamenvattingvan.

Opdracht6 Opstellenbeleidsplan

a. Inwelkevierstappensteljeeenbeleidsplanop?

b. Gauitvandesportorganisatiewaarjijbijbetrokkenbent.Kieséénonderwerpuitdiejijbelangrijkvindt voordezeorganisatie(bijvoorbeeldkaderontwikkeling,doelgroepenbeleid,talentontwikkeling)en werkdevierstappenglobaaluit.

12.4Samenwerken

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Samenwerkenmethetbegeleidingsteam

DeKwalificatiestructuurSportisaleerderaangehaald.Daarinkunjelezenwateentrainer-coach/instructeur opbijvoorbeeldniveau4allemaalmoetkennenenkunnen.Zomoetdetrainer-coach/instructeurkunnen samenwerkenmethetbegeleidingsteamendeskundigen.Ditmoetzodaniggebeurendatersprakeisvan eeneffectiefengoedfunctionerendbegeleidingsnetwerkrondeengetalenteerdesporteren/ofselectieteam. Datvraagtdusomeengoedesamenwerkingmethetteamendeledenvanhetbegeleidingsteam.

Bekijkhetfilmpje'JanvanHalst|Hetgedragbinneneenteam'.

Voorwaardenvoorgoedesamenwerking

Samenwerkengaatnietvanzelf.Erzijnallerleivoorwaardenverbondenaangoedsamenwerken.

Enkelebelangrijkevoorwaardenzijn:

1.Iedereenstreefthetzelfdedoelna.

2.Stemdewerkzaamhedengoedopelkaaraf.

3.Maakduidelijkeafspraken.

4.Deelinformatie.

5.Creëereenprettigesfeer.

6.Benutdesterkekantenvaneenteam.

7.Geefelkaarfeedbackenstelvragenaanelkaar. 8.Viersuccessen.

1.Iedereenstreefthetzelfdedoelna

Vooreengoedesamenwerkingishetbelangrijkdatiedereenhetzelfdedoelnastreeft.Hetisdanook belangrijkomdatdoel(ofdoelen)tebesprekenenteachterhalenofiedereenerwelhetzelfdebeeldbij heeft.Somshelpthetvisualiserenvaneendoel.Zorgervoordatjemetelkaardushelderedoelenstelten datiedereendedoelenaccepteert.Individuelebelangenwordendaardooreenbelangvanhetheleteam. Pasdanwijzendeneuzendezelfdekantopenkanerefficiënteneffectiefsamengewerktworden.

2.Stemdewerkzaamhedengoedopelkaaraf

Alsjesamenmeteenteamofindividuelesporterwerkt,kanhetnietandersdandatdewerkzaamheden vandeeendievandeanderbeïnvloeden.Hetisdusbelangrijkomdewerkzaamhedenopelkaarafte stemmen.

Hiervoorishetbelangrijkomdewerkzaamhedenopeenrijtjetezettenengoedvastteleggenwiewatdoet enwiewaarvoorverantwoordelijkis.Eenfunctiebeschrijvingkanverduidelijkenwatiemandmoetdoen enwataananderentoebehoort.

Manager

Debelangrijkstemanagementfunctieindeverenigingophetgebiedvantechnischezakenisdievan TechnischDirecteur,TechnischManagerofTechnischCoördinator.Dezefunctie,dieweinditartikel ‘Manager’ noemen,valtbinnenhettechnischkader.Alsvoorzittervandetechnischecommissieisde Managerverantwoordelijkvoorhetinitiëren,ontwikkelenenimplementerenvanhethockeytechnisch beleid,evenalsvoordeuitvoeringhiervan.Hijlegtrechtstreeksverantwoordingafaanhetbestuur.Hierdoor zitdeManagermiddeninhetkrachtencentrumvandeclub.Naarhetbestuurtoeishijbezigmethet ondersteunenofontwikkelenvanbeleid.Naardeledentoeishijbezighetbeleidvormtegeven.

Deverenigingheeftgeziendeeerdergenoemdeontwikkelingenbehoefteaaniemanddie – samenmetde huidigeprofessionalsenvrijwilligers – invullingenuitvoeringgeeftaandehockeytechnische beleidsontwikkeling.Iemanddiezichbinnenzoweldejeugd-alsseniorenafdelinggemakkelijkkanbewegen endeverbindingtussenbeideafdelingenweetteleggen.Kortom,deverenigingheeftbehoefteaaneen centralepersoontussenprofessionalsenvrijwilligers.EenroldiedeManagerprimakanvervullen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbelangrijkonderdeelvanhettechnischbeleidishetleggenenonderhoudenvancontactenmetandere verenigingenenorganisaties.Belangrijkevoorbeeldenhiervanzijnhetlerenvanandereverenigingen,een doorstroomvantalentnaardistrictenlandelijkniveau,stagesvanjeugdigetrainersbijgroteclubs, samenwerkingmetopleidingsinstitutenenhetbesprekenvan(club)wensenenideeënmetdeKNHB.

Bron:De rol van de Technisch Manager ontleed (knhb.nl)

3.Maakduidelijkeafspraken

Goedeafsprakenmakenisbelangrijkbijsamenwerken.Eenafspraakiseen ‘overeenkomsttussenmensen’ Datklinktmisschiennogalzwaar,maarzekeralsjeineenteamwerkt,moetjehiervanuitgaanenernaar handelen.Omteamledengoedtelatensamenwerken,ishetraadzaamomineenvandeeerstevergaderingen heldereteamafsprakentemaken.

Enkelevoorbeeldenvanteamafsprakenzijn:

• Iedereenisverantwoordelijkvoorhetresultaat.

• Wezorgenergezamenlijkvoordatiedereenruimtekrijgtvoorinbreng.

• Werespecterenelkaarsmening.

• Wegevenelkaaropenfeedback.

• Wehoudenonsaangemaakteafspraken.

• Deprocedurevanbesluitvormingwordtvoorafvastgesteld.

• Detrainer-coach/instructeurheeftderolvanvoorzitter.

• Erwordtbijtoerbeurtgenotuleerd.

• Denotulenwordenbinnenvierdagenverspreid.

• Tijdensdevergaderingenzijndemobieltjesuit.

Leesdeverdiepingsstof'Niveausvansamenwerken'.

4.Deelinformatie

Vooreengoedesamenwerkingishetbelangrijkdatelklidvanhetbegeleidingsteamoverdejuisteinformatie kanbeschikken.Tegenwoordigzijnerprimadigitalehulpmiddelenomditefficiënttekunnendoen.Zois SharePointeenplatformvanMicrosoftdatdientalseenraamwerkvoorhetopzettenvaneenwebsitevoor informatie-uitwisselingenonlinesamenwerkingbinneneengroepoforganisatie.Eenanderemogelijkheid ishetwerkenmetOneDrive.MetOneDrivekunjebestandenopslaanindecloud,omzedanopverschillende apparatentekunnengebruiken.NaastopslaanisdelenenbewerkenookmogelijkmetOneDrive.Samen metanderenaaneendocumentwerken,kandusook.TotslotkunjeookmetMicrosoftTeamsgemakkelijk bestandendelen.

5.Creëereenprettigesfeer

Eenprettigesfeerleidttotbetereprestatieenooktotbetereteamprestaties.Ineenprettigesfeerhebben teamledenmeervoorelkaarover.Daarhorengoedeomgangsvormenbij,dieonderandereuitgaanvan openheid,respect,waarderingeninvoelendvermogen.Goedsamenwerkeniseenkwestievangevenen nemen.Eenprettigesfeerengoedeomgangsvormenvergrotenookdebereidheidendemotivatieom samentewerken.

6.Benutdesterkekantenvaneenteam

Iedereenheeftsterkeenmindersterkekanten.Hetisbelangrijkomallesterkekanten,talentenvande teamledentebenutten.Datdoejeookbijhetmakenvaneenopstellingvoorbijvoorbeeldeenhandbalteam. Ineenbegeleidingsteammoetendeledenjuistoververschillendekwaliteitenbeschikken.

7.Geefelkaarfeedback

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezevoorwaardesluitnauwaanbijdevorige.Ineenprettigesfeermagjefoutenmakenenhetleidttot betereresultatenalsdezebespreekbaargemaaktworden.Ditheefttemakenmethetgevenvanfeedback. Alsditopdejuistemaniergebeurt,kandeandererwatmee.Hetgaatzekernietalleenomminofmeer negatievefeedback.Hetisjuistookheelbelangrijkdatjeiemandverteltdathijietsjuistheelgoedheeft gedaan.Inhetverlengdehiervanligthetstellenvanvragenaanelkaar.Eenanderheeftsomseenandere kijkopdingendanjij,datbetekentnietdatdiekijknietgoedis.Stelvrageninplaatsvanteoordelen.

8.Viersuccessen

Hetisbelangrijkomstiltestaanbijsuccessenofvorderingendiejealsteammaakt.Ditwerktweer bevorderlijkvoordesfeerindegroepenhetlaatziendatjeweerietsdichterbijhetgezamenlijkdoelbent gekomen.

Opdracht7 Voorwaardenvoorgoedesamenwerking

a. Noteereenaantalbelangrijkevoorwaardenvooreengoedesamenwerkingmetmetnamehet begeleidingsteam.

b. Beschrijfaanwelkevoorwaardenaldannietvoldaanisbijhet(begeleidings)teamwaarjijbijbetrokken bent

Opdracht8 Goedesamenwerking

Bekijkhetfilmpje'GoedesamenwerkingTopSupportenRKSVNuenen'.

Bekijkhetfilmpjeengeefjemeningoverdezevormvansamenwerking.

12.5Communicatievevaardigheden

Vaardighedenvandetrainer-coach/instructeur

Devaardighedenwaaroverdetrainer-coach/instructeurmoetbeschikkenstaanbeschreveninhet kwalificatiedosssierSportenBewegen2023.Daarwordentweecommunicatievevaardighedengenoemd, namelijk:

• kanfeedbackvaardighedentoepassen

• kanconflictbeheersingsmethodentoepassen.

Aanbeidevaardighedenwordtindezeparagraafaandachtbesteed.

Feedback

Erkanvanallesmisgaanindecommunicatie.Degoedbedoeldeboodschapkomtnietaltijdduidelijkover. Daaromishetbelangrijkdatdeontvangerinformatiegeeftoverhoedeboodschapisovergekomen.Dit noemjefeedback.Feedbackbetekentletterlijk ‘terugkoppeling’.

Vormenvanfeedback

Metfeedbackwordtongeveerhetzelfdebedoeldalsmetcommentaarofkritiek.Hetwoordkritiekmoetje danzowelinpositievealsinnegatievezinopvatten.Jekuntfeedbackgevenénontvangen.Jekunt commentaargevenopdeboodschapvandeanderófcommentaarontvangenopjeeigenboodschap. Feedbackkunjeopverschillendemanierengeven.Jekunthetheelbewustdoen,maarookonbewust.Je kunthetverbaal,maarooknon-verbaaldoen.Zokunjevragenofiemandwilverduidelijkenwathijtegen jeverteldeófjekuntverbaasdkijkenomaantegevendatjedeboodschapniethelemaalbegrepenhebt. Destudentdietijdensdelesinslaapvalt,geeftonbewust,non-verbaal,feedbackopdeinformatievande docent.

Alstrainer-coach/instructeurgeefjeregelmatigfeedbackdesportersenmogelijkookaanledenvanhet begeleidingsteam.Waarschijnlijkgevenzeookjouregelmatigfeedback.Daaromishetbelangrijkomgoed tefeedbacktekunnengevenentekunnenontvangen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/female-sport-coach-clipboard-discussing-tactics-2256140457 Feedbackgeven.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Feedbackopinhouds-enbetrekkingsniveau

Feedbackgevenopdeletterlijkeinhoudvandeboodschapismeestalnietzomoeilijk.Hetisheelgebruikelijk datmensendiecommunicerenelkaarfeedbackgevenoverdeinhoud.Ditkandoorervragenovertestellen ofopmerkingenovertemaken.

Feedbackopinhoudsniveaugeeftmeestalweinigproblemen.Erwordtnamelijkalleenomverduidelijking gevraagd.Dezenderzalmeestalbereidzijnhetnogeenkeeruitteleggen.Zelfseenmeningsverschiltussen zenderenontvangerhoeftnietstorendtezijn.Meningsverschillenwordenmeestalpasproblematischals erietsschortaanderelatieofdebetrekkingtussendepersonen.Feedbackop betrekkingsniveau ligtveel gevoeliger.Hetgaatdannietomdefeitelijkeinhoud,maaromdemanierwaaropdeboodschapovergebracht wordt.

Bekijkhetfilmpje'FoppedeHaanoverhetbelangvanFeedback|SportsSpeakers' Regelsvoorfeedback

Jehooptdatfeedbackinvloedheeftophetfunctioneren.Diteffectbereikjealleenalseraanbepaalde voorwaardenénregelsvoorhetgevenvanfeedbackisvoldaan.

Debelangrijkstevoorwaardenzijn:

1.Ermoeteensfeervanvertrouwenenveiligheidzijntussendegenediefeedbackkrijgtendegenedie feedbackgeeft.

2.Beidenmoetenhetgevoelhebbendatfeedbackeenbelangrijkhulpmiddelisomdecommunicatie teverbeterenenbeidenmoetendebereidheidhebbenomvanelkaarteleren.

Nietalleendepersoondiefeedbackgeeft,moetzichaanbepaalderegelshouden.Ergeldenookregels voordegenediedefeedbackontvangt.Feedbackispaseffectiefalsbeidegesprekspartnerszichaandie regelshouden.

Bekijkhetfilmpje'De4regelsvanFeedback'.

Deregelsvoorhetgevenfeedback

1.Gebruikdeik-vorm(startmeteenik-boodschap).

Jijgeeftcommentaarophoedeboodschapofhetgedragopjouisovergekomen.Hetgaatomjouw mening.Gebruikdaaromdeik-vorm.Beginnietmet: ‘Wevindenjeallemaalzobrutaal.’ Ofmet: ‘Jij komtzobrutaalover.’ Beteris: ‘Ikvindhetvervelendalsjemeeenzeikerdnoemtenhetkomtniet respectvolopmijover.’

2.Beschrijfconcreetgedrag.

Probeerzoconcreetmogelijktezijn.Maakgebruikvanrecenteenconcretevoorbeeldenenprobeer dezekortenduidelijktebeschrijven.Geefgeenoordeelofinterpretatie,maareenconcretebeschrijving vandefeiten.Dusniet: ‘Jijbentaltijdzolangvanstofenzosaai,datikjeheleuitlegnietkanvolgen.’ Maar: ‘Ikvondjeuitlegoverdespelregelstelangduren.Ikmisteeenpaarvoorbeeldenenbegreep aanheteindnietwatnupreciesdebedoelingwas.’

3.Doehetophetjuistemoment.

Feedbackiseffectievernaarmatedetijdtussendebetreffendegebeurtenisendeinformatieerover korteris.Jemoethierbijwelrekeninghoudenmetdeomstandigheden.Somsishetbeterietslanger tewachtenenbijvoorbeeldnaeenwedstrijdoftrainingpasfeedbacktegeven.Waarschijnlijkiser danietsmeerrustenkunjeerevendetijdvoornemen.Dekansdatdefeedbackopdiemaniergoed overkomtbijdeander,isgroter.

BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.Geefbruikbarefeedback.

Geeffeedbackwaardeanderietsmeekan.Jekuntwelvertellendatiemandheeldominantisendat hijdateensmoetveranderen,maarwaarschijnlijkkandedesbetreffendepersoonhierweinigmee.

Probeerjefeedbackspecifiektemakeneneindigmeteentipwaardeanderietsmeekan.Bijvoorbeeld: ‘IkvinddatjeindevergaderingoverdenieuwetrainerslechtluisterdenaardemeningvanSteven enPatrick.Naarmijnmeninglietjehennietuitpratenenjekwamtotdriekeertoeterugopjeeigen mening.Probeerdevolgendekeeriedereenuittelatenpratenenlaatmerkendatjehenbegrepen hebt.’ Bruikbaarheeftooktemakenmetdehoeveelheidfeedback.Vindjedatjegesprekspartner heelveelfoutdoet,pikerdaneenoftweepuntenuitdiejehetbelangrijkstvindt.Vooreenorkaan aancommentaarsluitvrijweliedereendeoren.

5.Beschrijfjegevoel,beschrijfheteffectopjou.

Probeerhetgevoelteverwoordendatjehebtbijdeboodschapofhetgedragvandezender: ‘Ikword heelergzenuwachtig,alsjemeopdiemanieraanwijzingengeeft.’

6.Vraagofhetklopt.

Vraagaanheteindevanjefeedbacknaareenreactievandeander. ‘Klopthetwatikhebwaargenomen tijdensdewedstrijdbijStevenenPatrick,ofhebikmevergist?’ Defeedbackmoetzogebrachtworden datdeanderderuimtekrijgtomeroptereageren.

Leerjesportersomfeedbacktegevenenteontvangen

Losvanhetgegevenofdefeedbackpositiefofnegatiefis,hetgevenenontvangenvanfeedbackisnietiets datiedereenvannaturegoedkan.Opinternetzijnallerleilijstjestevindenmetaandachtspuntendie belangrijkzijnmetbetrekkingtothetgevenenontvangenvanfeedback,ikbeperkmehiertotdrievandie aspecten.

• Hetmoetgaanoverwaarneembaargedrag,nietomdebeoordelingofinterpretatieervan.Goede feedbackgeeftduseenfeitelijkebeschrijvingvandehandelingofsituatie,bijvoorkeurdingendie zichtbaarofhoorbaarzijn.

• Formuleerjeobservatieindeik-vorm.

• Geefdeanderdemogelijkheidomtereageren.

Eenvoorbeeld.Eentrainerkandenkendateenbepaaldejeugdsporterverlegenis,wanneeroogcontact vermedenwordt.Maardatiseeninterpretatievandesituatie.Defeedbacknaardesporterzoudankunnen zijn: “Ikziedatjeiederekeerwegkijktalsikoogcontactmetjeprobeertemaken.” Dereactievandesporter zaljedanmeerinformatiegevenoverdemanierwaaropjedatgedragkaninterpreteren.

Alstrainerkunjeerookbaatbijhebbenalsjesportersditonderlinggoedkunnen.Immers,alsjealstrainer jesporterszowiltopleidendatzezoonafhankelijkmogelijkvanjoukunnenfunctionerentijdenseen wedstrijd,danzullenjouwsporterselkaarfeedbackmoetenkunnenendurvengeven.

Bron:Leer je sporters om feedback te geven en te ontvangen | NLcoach

Bekijkhetfilmpje'Feedbackgeveninsportdeel1'.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/coach-explaining-game-plan-basketball-players-643115404

Feedbackvandecoach

Regelsvoorhetontvangenvanfeedback 1.Zorgvooreenactieveluisterhouding. Hetisbelangrijkdeandertelatenmerkendatjeechtopenstaatvoorwathijofzijjoutevertellen heeft.

COPYRIGHTBOOM

2.Steljelerendop.

Demeestgemaaktefoutisdirectindeverdediginggaanendefeedbackgevernieteensuitlaten praten.Veelmensenhebbenlastvanhet ‘ja,maar’-syndroom.Hetisbelangrijknietdirectinde verdedigingtegaanenmettegenargumententekomen.Probeerjeopentestellenvoordefeedback envraagjeafwatjeervankuntleren.Neemdeinformatieserieus.

3.Vraagalsdatnodigisomverduidelijking.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjeietsniethelemaalbegrijpt,vraagdanomverduidelijking.Vraagomeenvoorbeeld,zodathet voorjezelfzoheldermogelijkwordtenjeerechtietsmeekunt.Bovendiengeefteenvraagter verduidelijkingdeanderhetgevoeldatjehemofhaarserieusneemt.

Motiverendefeedback:hoejijalstrainer/coachjespelersefficiëntkuntmotiveren

Bovenstaandesamengevatinviergoudenregelsvooreentrainer/coach:

1.Mijnfeedbackiseenaanvullingopwatdespelerzelfkanervareninhetspelofdetraining.

2.Mijnfeedbackisgerichtopdeinzetvaneenspelerinplaatsvanophettalentofhetresultaat.3.Mijn feedbackisplezierigomteontvangen(ophetjuistemoment,metdejuistetoon).

4.Mijnfeedbackgaatgepaardmetkeuzes,tipsofeenvraagaandespeler.

Dusongeveerzo: ‘KomopJens,probeersnellerdebalgoedteleggennahetstoppen.Inéénbeweging door,ofdooraltekijkennaarjeafspeelmogelijkhedenvoordatjehemstopt.’

Of: ‘Watdedenwegoed,mannen?Juist!Toenwemet1-0achterstonden,zijnweelkaarblijvencoachen, blevenweduelswinnenenzijnweblijvenvasthoudenaandeafsprakenbijhetuitverdedigen.Datiswaar wijhardvoorgetraindhebben.’

Bron:Motiverende feedback: hoe jij als trainer/coach je spelers efficiënt kunt motiveren (knhb.nl)

Heteffectvanfeedback

Hetgeregeldenopdejuistemaniergevenenontvangenvanfeedbackheefteenpositievewerking.De belangrijkstepositieveeffectenvanfeedbackzijn:

• Hetondersteuntenbevordertpositiefgedrag,omdatditgedragbevestigdwordt.Bijvoorbeeld: ‘Door jouwheldereanalysevandewedstrijdhebjeonsgeholpennaarhetkampioenschap.’

• Hetcorrigeerthetgedragdatdebetreffendepersoonendegroepnietverderhelptofzelfsbelemmert.

Bijvoorbeeld: ‘Ikzouermeeraangehadhebben,alsjejouwmeningmetonsgedeeldhadennietvoor jezelfhadgehouden.’

• Hetverduidelijktderelatiestussenpersonenenhelptomdeanderbetertebegrijpen.Bijvoorbeeld: ‘Frits,ikdachtdatwenietkondensamenspelen,maarnuzieikdatweelkaargoedaanvoelen.’

Hetpositieveeffectvanfeedbackisookduidelijktemakenaandehandvanhetzogenaamde‘Johari-venster’. Ditmodel,genoemdnaardetweeschrijversJosephLuftenHarryIngham,maaktduidelijkwatheteffect isvanfeedbackprocessenbinneneengroep.

Devrijeofopenruimteishetgebieddatbekendisbijjezelfenbijdeanderen.Indatgebiedkunjijjelekker vrijbewegen.Hetprivégedeelteishetdeelvanjegedragdattotnutoevooranderenonzichtbaarisgebleven enwaarvanjezelfweetdatjedatgedragkuntvertonen.Ditwordtookwelhetverborgengebiedgenoemd. Zoweetjevanjezelfdatjeegoïstischkuntzijn,maardaarhebjetotnutoenognietsvanlatenzien.De blindevlekishetgedragdatvooranderenzichtbaarenherkenbaaris,maarwaarvanjijjenietbewustbent. Zokunnenanderenwetendatjeslechttegenjeverlieskunt,terwijljijdatzelfnietbeseft.VakDishet onbekendedeel.Ditgedeeltevanjegedragisonbekendvoorjezelfenvooranderen.

HeteffectvanhetgevenenontvangenvanfeedbackisdatdevakkenBenCkleinerwordenenvakAgroter. Hetgebiedwaarinjekuntzijnwiejebent,devrijeruimte,wordtdusgroter.

Bekijkhetfilmpje'Johari-venster'.

Conflicthantering

Watiseenconflict?

Eengoededefinitievaneenconflictislastigtegeven.Alsjehetovereenconflicthebt,bedoeljemeestal datersprakeisvantegenstellingen,vantegenstrijdigebelangenofmeningentussentweegroepenof individuen.Maariselketegenstellingeenconflict?Spreekjebijtweekleutersdieruziehebbenvaneen conflict?Alsjebestevriendermetjevriendinvandoorgaat,iserdansprakevaneenconflict?Enspreekje vaneenconflictalsdetrainerjepasseertenopdebankzet?

Eeneenduidigeformuleringismoeilijk,maareenconflictheeftweleenaantalveelvoorkomendekenmerken:

• Erissprakevaneenbelangenbotsing.

• Hetleidttotheftigeemoties.

• Erissprakevaneenaanleidingofeenbepaaldeoorzaak.

• Hetheefteenprocesmatigkarakter.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hetbeïnvloedtderelatie.

• Erissprakevaneencommunicatiestoring.

Bijeenconflictisvaaksprakevaneenbelangenbotsingtussenindividuenofgroepen.Conflictenkunnen gepaardgaanmetheftigeemoties.Eenconflictheefteenbepaaldeoorzaakofaanleiding.Insommige gevallenishetzo’nslependekwestiegeworden,datmendeoorspronkelijkeaanleidinguithetoogis verloren.

Johari-venster.

Vrijwelelkconflictkenteenbepaaldproces.Hetheefteenbeginofeenbepaaldevoorgeschiedenis.Soms beginthetalsietsredelijkonbelangrijks,maarwordthetvankwaadtoterger.Gelukkigkennendemeeste conflictenookeeneindeindevormvaneenoplossing.Conflictenhebbenmeestalinvloedopderelatie tussendepartijen.Diteffectkanblijvendoftijdelijkzijn.Eenconflictheeftallestemakenmethoemensen metelkaarcommuniceren.Vaakiseenstoringindecommunicatiedeoorzaak.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenconflictheeftnietalleennegatievekanten.Somsishetgoedomhettoteenconflicttelatenkomen. Hetwordtdanduidelijkwaardegrenzenliggenbijindividuenofgroepen.Hetiseenduidelijksignaalvan ‘zoverkunjemetmijgaan,maarzekernietverder.’

Bovendienkaneenconflictervoorzorgendatdestandpuntenen/ofemotiesvandebetrokkenenhelder worden.Daardoorkaneenconflicthetpositievegevolghebbendatdepartijenweerprecieswetenwatze aanelkaarhebben.Inhetthemaovergroepsdynamicakomtnaarvorendateengroepeenconflictnodig heeftomtotechtesamenwerkingtekomen.

Conflicthanteringsstijlen

Hoegaikhetconflictaan?

JebentopvakantieinNederlandenineensupermarktkrijgjetieneuroteweinigterugvandecaissière. Jeverteltbeleefddatzezichvergistendatjeeenbiljetgafvantwintigeuroennietvantieneuro.Decaissière ontkentdit,terwijljeduidelijkhetbiljetvantwintigeuronogzietliggen.Jewordtboosenkomtopvoorje belang.Jewijsthaarophetbiljetenwaarschuwthaardatjedecheferbijhaaltalszenietonmiddellijkhet bedragterugbetaalt.Naenigeaarzelinggeeftzejedetieneurodiejenogtegoedhad.

Terugopdecampingligtjevriendinlekkerindezon.Zedraagteenfoeilelijkbadpak.Jemaakthaarduidelijk datjehetbadpakhelemaalnietsvindtenvraagthaarofzenietietsanderskanaantrekken.Jevriendin wordtboosenroeptdatzezelfbepaaltwatzeaantrekt.Jebesluithetnietopdespitstedrijvenenzegt haardatheteigenlijkookwelmeevalt.

COPYRIGHTBOOM

Zorgvoorderelatieenvoorhetresultaat

Uitditvoorbeeldblijktdatiemanddieineenconflictsituatieverzeildraakt,opverschillendemanierenkan reageren.Alsjegoedkijktnaarhoemensenreagerentijdenseenconflict,ziejedattweefactoreneen belangrijkerolspelen:

• aandachtvoorhetstandpuntvandeander:zorgvoorderelatie

• aandachtvoorzijneigenstandpunt:zorgvoorhetresultaat.

Dezorgvoorderelatieheefttemakenmethetbelangdatjehechtaanderelatie,aanhetcontactmet degenemetwiejeeenconflicthebt.Inhetvoorbeeldisderelatieindeeerstesituatienietzobelangrijk.

Hetisnietechtprettigalsdecaissièrejeeenvervelendeventvindt,maareenrampishetookniet.Inhet conflictmetjevriendin,wiljewaarschijnlijkderelatienietophetspelzettenvanwegedatbadpaken probeerjederelatiegoedtehouden.Ditiseenvanderedenenwaaromjeindetweeconflictenanders reageerde.

Deandereredenheefttemakenmethoebelangrijkjedezaakvindtwaaroverhetgaat.Jezoujeinbeide gevallenkunnenafvragenhoebelangrijkhetresultaatis.Afhankelijkvandefinanciëlesituatiekandetien eurobelangrijkvoorjezijn.Waarschijnlijkvindjehetresultaatookbelangrijkomeenprincipiëlereden.Je wenstgewoonniet ‘afgezet’ teworden.Inhettweedeconflictishetlelijkebadpaknietzobelangrijkom daarnueensflinkruzieovertegaanmaken.

Conflictrooster

Dooreencombinatievandetweefactorenontstaanervijfmanierenwaaropjemeteenconflictkunt omgaan.Dezemanierenwordenookwelconflicthanteringsstijlengenoemd.

Conflicthanteringsstijlen:

• ontlopen

• toegeven

• doordrukken

• probleemoplossendhandelen

• deguldenmiddenweg.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisnietzodateenvandezevijfstijlendebesteis.Watdebestestijlis,isafhankelijkvandesituatie. Tijdenseenconflictzoujejemoetenafvragenwathetbelangisvanderelatieenwathetbelangisvande zaakofhetresultaat.Opgrondhiervankiesjedandejuistestijl.Hoejeditdoet,latenweziendoordevijf stijlentebespreken.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Hetconflictrooster.

Ontlopenofvermijden

Iemanddiedestijl ‘ontlopen’ gebruikt,gaathetconflictnietaan.Hijontlooptofvermijdthetconflict.Eris weinigzorgvoordeander.Ditkanterechtzijn,zoalsinhetvoorbeeldvandecaissière,maarkanook voortkomenuitangstofonzekerheid.Jedurftdeconfrontatiemetdeandernietaanofbentbangom afgewezenteworden.

Bijdestijl ‘ontlopen’ iserookgeenofweinigzorgvoorhetresultaat.Jekomtnietopvoorjeeigenbelang. Ditkanbewustzijn,omdatdezaakhetnietwaardisomjedrukovertemaken.Hetisechterookmogelijk datjenietassertiefgenoegbentomvoorjeeigenbelangoptekomen.Jebentteverlegenomerietsvan tezeggenenontloopthetconflict.

Toegevenoftoedekken

Toedekkeniseenjuistestrategiewanneerjederelatiebelangrijkvindt,maarhetonderwerpwaaroverhet gaatniet.Denkaanhetvoorbeeldvanhetbadpak.Hetgaatjeomhetgoedhoudenvanderelatie.Het gebeurtechterookdatmensendestijlvantoedekkengebruiken,terwijlhetonderwerpeigenlijkbest belangrijkis.Heteigenbelangwordtdanaandekantgeschovenomderelatiegoedtehouden.Ditzieje bijmensenmetweinigzelfvertrouwen,diebangzijnomdooranderenonaardiggevondenteworden.Ook kanhetzijndatiemanddenktdatderelatiegeenmeningsverschilkanverdragen.Ineengoederelatiekun jebesteenkeerlekkerruziemakenovereenlelijkbadpak.

Doordrukkenofforceren

Doordrukkenofforcereniseenzeerassertievemaniervanoptreden,metweinigzorgvoorderelatiemet deander.Heteigenbelangisgroot.Jewiltjedoelbereiken,desnoodstenkostevandeander(en).Jeziet hetconflictalseenkwestievanwinnenofverliezen.Jekuntopverschillendemanierenforcerenof doordrukken.Jekuntmachtsmiddelengebruiken,dreigen,schreeuwen,maarookzieliggaandoen,huilen enophetgevoelvanandereninspelen.

Probleemoplossendhandelenofconfronteren

Probleemoplossendhandelen,ookwelconfronterengenoemd,iseenjuistestijlwanneerzowelderelatie alshetresultaatbelangrijkzijn.Jewilthetondersteuitdekanhalen,zowelvoorderelatiealsvoorhet resultaat.Bijdezeconflicthanteringsstijlneemjedetijdomdetegenstellinginhetconflictzogoedmogelijk teonderzoeken.Jekiestdaaromvooreenopenendirectecommunicatie.Bovendienkiesjevooreen oplossingwaarbeidepartijenachterkunnenstaan.Hetgeheeliseenkwestievangevenennemen.Je draaitnietomdehetebrijheen,maarconfronteertdeanderepartijmetdetegenstelling.Vandaardatde stijlookwelconfronterenwordtgenoemd.

Sommigemensenvindendezetermwatnegatiefklinken.Zijsprekenlievervanprobleemoplossend handelen.Insommigeoverzichtenvandeverschillendeconflicthanteringsstijlenwordtdezestrategieook welsamenwerkengenoemd.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Conflicthanteringsstijlen.

Deguldenmiddenwegofcompromissluiten

Zowelderelatiealshetonderwerpishierbijenigszinsbelangrijk.Doorallebeisnelwaterbijdewijntedoen, komjetoteenoplossingvanhetconflict.Jesluiteencompromisdatvoorbeidepartijenacceptabelis. Meestalgaathetnietomhetvindenvandebesteoplossing,maaromhetvindenvandesnelsteoplossing.

Voorkeurstijl

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eigenlijkmoetjeinstaatzijnomafhankelijkvandesituatieallevijfdestijlentegebruiken.Maarditisvoor demeestennietweggelegd.Meestalhebjeeenoftweevoorkeurstijlen,diejeongeachthetconflictgebruikt. Hetisbelangrijkjebewusttezijnvanjevoorkeurstijl(en).

Devergadering

Jebentvoorzittervaneenvergadering.Jebentnietzolekkeropdreef.Jebentwatmoeenafwezig.Opde agendastaandriepuntendiebesprokenmoetenworden.Overdepuntentweeendriemoetdiemiddag eenbeslissinggenomenworden.Overheteerstepuntbestaangrotemeningsverschillentussenjouenje collega.Hetpuntisbelangrijkervoorhemdanvoorjou.Wanneerheteerstepunteentijdjeaandeordeis, begintjecollegaeenemotioneelbetoog.Welkestrategiegajevolgen?

Dejuisteconflicthanteringsstijlkiezen

Ondanksdatelkesituatieandersis,ishetmogelijkomeenaantalalgemenetipstegevenomtotdejuiste conflicthanteringsstijltekomen:

• Kiesvoorontlopenals:

– hetonderwerponbelangrijkisenookhetcontactgeenbelangrijkerolspeelt

jetochgeenkanszietjedoeltebereiken

– jeerbewustvoorkiestomvooreentijdelijkeafkoelingtezorgen.

• Kiesvoortoegevenals: – jeweetdatjeeigenlijkongelijkhebt

– derelatiebelangrijkerisdanhetonderwerp

– jekredietbijdeanderwiltopbouwen

– hetaangaanvanhetconflictdezaakverergertennietsoplost.

• Kiesvoordoordrukkenals:

– eensnellebeslissingvereistis

– hetombelangrijkeonderwerpengaat

jevoldoendemachthebtomhetopdezemanieroptelossen

– jejezelfwiltbeschermentegenmisbruik.

• Kiesvoorprobleemoplossendhandelenals:

beidepartijenooghebbenvoorhetbelangvanderelatie

– hetonderwerpbelangrijkgenoegis

– ervoldoendetijdenenergieisomhetconflictopdezemanieroptelossen.

• Kiesvoordeguldenmiddenwegals:

zowelderelatiealshetonderwerpenigszinsbelangrijkzijn

– desituatieomeensnelleoplossingvraagt.

Doeeenvandeconflictstijltesten.

Opdracht9 Regelsvoorhetgevenvanfeedback

a. Noteerdebelangrijksteregelsvoorhetgevenvanfeedback.

b. Bekijkhetfilmpje'Feedbackgeveninsportdeel1'.

Geefjemeningoverdebruikbaarheidvandefilmpjevoorjoualstrainer-coach/instructeur.

Opdracht10 Conflicthanteringsstijlen

a. Noteerdevijfconflicthanteringsstijlen.

Doeeenvandeconflictstijltesten.

b. Bepaalwatjijvoorkeursstijlis.Geefeenreactieophetresultaatvandetest.

Opdracht11 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1. Jekuntbeschrijvenwatbeleidenwatsporttechnischbeleidis.

Jekuntomschrijvenwaterondereenbegeleidingsteamverstaanwordt.

2. Jekunteen(sporttechnisch)beleidsplanopstellen.

3. Jekuntbeschrijvenwaterverstaanwordtondergoedesamenwerking.

4. Jekuntconflictbeheersingsmethodentoepassen.

6.

5. Jekuntfeedbackvaardighedentoepassen.

12.6Verdiepingsstof-DESTEP

DESTEPiseenafkortingvoordemografische,economische,sociaal-culturele,technologische,ecologische enpolitiekefactoren.Hetiseenmiddelwaarmeeeenbeeldverkregenkanwordenvandeexterneomgeving waarineenorganisatieactiefis.Inzichtindeexterneomgevingvaneenorganisatieisvanbelangomeffectief gebruiktemakenvandekansenenbedreigingen.Deacties,programma’senstrategiekunnenopdeze analyseafgestemdworden.

D=demografischegegevensenontwikkelingen(bevolkingsgroeiof-krimp,vergrijzing,ontgroening, verkleuring,matevanurbanisatie)

E=economischegegevensenontwikkelingen(groeiendeofkrimpendeeconomie,werkgelegenheid, werkloosheid,koopkracht)

S=sociaalmaatschappelijkegegevensenontwikkelingen(veranderingeninmotievendeelnamesporten bewegen,inzetvansportenbewegenalsmiddelterbevorderingvandegezondheid

T=technologischegegevensenontwikkelingen(mogelijkhedenFacebook,Twitter,toepassingvanapps omsport-enbeweeggedragtestimuleren)

E=ecologischegegevensenontwikkelingen(klimaat,duurzaamheid,natuur)

P=politiekeontwikkelingen(wet-enregelgeving,aandachtvandepolitiekvoordesport,speerpunten vanhetlokalegezondheidsbeleid).

BijdeDESTEPprobeerjevoorallefactorenzoweldehuidigealsdetoekomstigesituatietebeschrijven. Hetisnietaltijdgemakkelijkomteachterhalenwaarjehetbestedezeinformatievandaankunthalen. Alleszelfonderzoeken,ismeestalgeenreëleoptie.

12.7Verdiepingsstof-BeleidswijzerSporten Bewegen

DeBeleidswijzerSportenBewegenisgeschrevenalshandreikingeninspiratiebronvoorgemeentelijke beleidsambtenaren.Vooriedereenuitdesectorensport,welzijn,gezondheid,onderwijsenruimtelijke ordeningdieverantwoordelijkisvoorhetontwikkelenencoördinerenvanhetsport-enbeweegbeleid.

AandeslagmetdeBeleidswijzerSportenBewegen

Sport-enbeweegbeleidschrijven,waarbeginje?Hetherzienvanbestaandsport-enbeweegbeleid,wat blijftovereindenwatniet?Hoedoenanderegemeentendat?Gajehetwielopnieuwuitvinden?Hoecreëer jedraagvlakenbetrekjepartijen?DevernieuwdeBeleidswijzerSportenBewegeniseenhandighulpmiddel ombeleidsadviseursvangemeententehelpenbijhetbeantwoordenvandezevragen.

Laatjeinspirerenofgadirectaandeslagomnieuwsport-enbeweegbeleidteformulerenofhethuidige beleidtevernieuwen.Datkaneenzelfstandigenotazijn,maarookeenonderdeelvanhetgezondheidsbeleid ofeenWmo-beleidsnota.

VoorwieisdezeBeleidswijzer?

WehebbendezeBeleidswijzergeschrevenvoorgemeentelijkebeleidsambtenarenuitdesectorensport, welzijn,gezondheid,onderwijsenruimtelijkeordeningdieverantwoordelijkzijnvoorhetontwikkelenen coördinerenvanhetsport-enbeweegbeleid.OokanderegeïnteresseerdenkunnendeBeleidswijzer gebruikenalsinspiratiebronenhandreiking.

HoewerktdeBeleidswijzerSportenBewegen?

DevernieuwdeBeleidswijzerSportenBewegeniseenpraktischhulpmiddelomsport-enbeweegbeleid teformulerenofhethuidigebeleidtevernieuwen.Hetistotstandgekomenmetmedewerkingvandiverse gemeenten.Watnieuwis,zijnonderanderedeoverwegingenomwelofgeenzelfstandigsport-en beweegbeleidteschrijven.Hetisnietaltijdnodigomeenapartenotaofvisieoptestellen.Sportenbewegen kanookintegraaldeeluitmakenvangezondheidsbeleid.Sport-enbeweegbeleidhoeftbovendiengeen dikpakpapiertezijn.Hetkanookbestaanuiteenschematischeweergavevandoelenenresultaten.

DeachtstappenvandeBeleidswijzerSportenBewegen:

1.Aanleiding

2.Procesarchitectuur

3.Analyse

4.Visie,doelenendoelgroep

5.Beleidskeuzesenthema’s

6.Uitvoering

7.Monitoringenevaluatie

8.Verankering

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetstappenplangeeftinzichtinelementenvanbeleidsvorming,aangevuldmethandigetipsen praktijkvoorbeelden.Beleidsvormingisnietperdefinitieeentijdelijkproces.Elementenofstappenkunnen naastelkaarbestaanenelkaarbeïnvloeden.Afhankelijkvandefasewaarinjouwgemeentezichbevindt, kunjedelenvanhetstappenplanvolgenenuitwerken.

Bron:Beleidswijzer - Kenniscentrum Sport en Bewegen

12.8Verdiepingsstof-Niveausvansamenwerken Inhoeverrebijjijeenteamplayer?

7.

6.

5.

4.

3.

2.

1.

0.

Maaktinkortetijdaanpassingenindestrategievanhetbedrijf,deafdeling,hetprojectendergelijke, alsreactieopdebehoeftenineengegevensituatie.

Waardeertinputenexpertisevananderen,isbereidomtelerenvanmedewerkersofcollega’s, vraagtomideeënenopiniesvoorbeslissingen.

Heefthetinpositievezinoverteamleden,toontrespectvoorinputvananderen,stelthet groepsbelangbovenheteigenbelang.

Houdtmensengeïnformeerdoverhetgroepsproces,deeltallerelevanteinformatie,werktaanhet eigenbelangénaanhetgroepsbelang.

Isbereidteparticiperen,ondersteuntgroepsbeslissingen,iseennormaalteamlidendoetzijndeel vanhetwerk,zodatdoelenbereiktworden.

Heefteenonverschilligehouding,participeertniet,werktlieveralleen,heeftvoornamelijkoog voorheteigenbelang.

Werktontwrichtendenveroorzaaktsomsproblemeninhetteam,uitzichsomsnegatiefover teamleden.

Kanenwiltotaalnietsamenwerken.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA13 VEILIGSPORTKLIMAAT

Inhoudthema

• Sociaalenfysiekveiligsportklimaat

• Gedragscodetrainer-coach/instructeur

• Integriteit

• Inclusiefsporten

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iedereenmoetzowelsociaalalsfysiekveiligkunnensporten.Datiseenbelangrijkspeerpuntvanzowel hetlandelijkalshetlokalesportbeleid.Ookallebonden,metNOC*NSFvooropstrevenhiernaar.Helaasis hetnoggeenvanzelfsprekendheid.Veelsportersvoelenzichgediscrimineerdofonveiligdooruiteenlopende vormenvanintimidatie.Ookisersprakevaneenflinkpercentageblessuresdoorsportbeoefening.Desport kanenmoetveiliger.Inditthemakomtaandeordewateenveiligsportklimaatvoorde trainer-coach/instructeurbetekent.iedereendientzijnofhaarbijdrageteleveren.Voorde trainer-coach/instructeurbetekentditonderanderedatmenzichhoudtaandegedragscode.Dezekomt inparagraaftweeaandeordeenbovendienwordenvoorbeeldengegevenvanuiteenaantaltakkenvan sport.

Eenbelangrijkaspectvandegedragscodeisintegriteit.Inparagraafdriewordtdaarapartaandachtaan besteed.Hierbijkomenverschillendevormenvangrensoverschrijdendgedragendiscriminatieaande orde.Totslotwordtingegaanopeenanderspeerpuntvanhetsportbeleid,namelijkinclusiefsporten.Sport isietsvooriedereen,ongeachtseksuelegeaardheid,cultureleachtergrondofreligieuzevoorkeur.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Veiligsportklimaat’ heeftvooraltemakenmetwerkprocesP5-K1-W3:Verzorgttrainingenof instructiesenmetwerkprocesP5-K1-W4:Coachtbijwedstrijdenofactiviteiten.

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtondereenveilig(pedagogisch)sportklimaat.

• Jekuntomschrijvenwateenfysiekveiligsportklimaatbetekent.

• Jekuntdegedragscodevandetrainer-coach/instructeurbeschrijven,onderbouwenennaleven.

• Jekunthetbelangvanintegriteitbinnendesportbeschrijven.

• Jekuntverschillendevormenvangrensoverschrijdendgedragendiscriminatiebinnendesport signalereneneradequaatmeeomgaan.

• Jekunteenbijdrageleverenaaninclusiefsporten.

13.1Casus

Opdracht1 Casus

'Hijkeekdoorm'nkledingheen'

Ongewensteopmerkingen,langdurigstarenenzelfsachtervolgen.Hetisietswaarvoornamelijkvrouwen meetemakenkrijgeninfitnesscentra.Sportscholenwerkendaaromnuaaneencentraalmeldpuntvoor ongewenstgedrag.

"Oplokaalniveauzijnervertrouwenspersonen,maarwebrengennuookdemogelijkhedenvooreen centraalpuntinkaart",zegtRonaldWouters,directeurvanNLActief.VolgensWouterszittenfitnessclubs inde"gelukkigepositie"daternoggeengrotemisstandennaarvorenzijngekomenindesector,zoals bijvoorbeeldwelhetgevalisbijdeturnsport."Maarwerealiserenonsdatereenmeldpuntmoetzijn."

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

FitnessisalruimtwintigjaardemeestbeoefendesportonderNederlandersvan12jaarenouder.Enfitness wintnogsteedsaanpopulariteit,blijktuitdeleefstijlmonitorvanhetCBS.

Ondanksdiepopulariteitervarenveeljongerenongemakindesportschool,zodelenzeineenonline vragenlijstvanNOSStories.Vande900jongerendieaangevennaardesportschooltegaan,zegtruimde helftzichdaarweleensongemakkelijktevoelen.Zo'n300jongerenvertellendatzehelemaalnietnaarde sportschoolgaanvanwegedatongemak.

Demeestvoorkomendeklacht?Glurendemannen.

Jongevrouwenervarenoverlast

YentlvanBreugel(21)maakteeenvideoovereenvervelendeervaringindesportschoolenplaatstedieop hetplatform.Zeverteltovereenmandiehaaraanstaart,haarvanapparaatnaarapparaatvolgtendicht langshaarloopt.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

"Ikbenhetzatdatwijvrouwenhiermeemoetendealenopeendagelijksebasis",zegtzegeëmotioneerd. "Ikwilgewooninrustm'nwork-outdoen,zonderdatsmerigemannenmeintimideren."Haarvideois inmiddels1,8miljoenkeerbekeken.

OokManonHoogendoorn(22)plaatsteeenvideoopTikTok."Opnoggeenmeterafstandkeekeenman mevantoptotteenaan,echtdoormijnkledingheen.Zovan,watzitdaaronder?",zegtzetegenNOS Stories.

NadatManondemanopzijngedraghadaangesproken,bleefhijvaneenafstandnaarhaarstaren.Zebrak haartrainingvroegtijdigaf,omdatzezichzoongemakkelijkvoelde."Hetvoeltheelvies,heelnaar."

Bekijkhetfilmpje'BillenkijkenindeGym.Dewaarheidoverangstvoordesportschool'.

Bron:MikeMegensenDannySimons(NOSStories)

Kennis

a. Welkevormenvanongewenstgedragkomjijzelftegenbinnendesport?

b. Watiseencentraalmeldpuntvoorongewenstgedrag?

c. Watisdefunctievaneenvertrouwenspersoonindesport?Binnendesportwordtditookweleen vertrouwenscontactpersoonvereniging(VCP)genoemd.

d. HoedenkjijdatjedeproblemendiebijvoorbeelddoorYentlenManonbeschrevenwordenhetbeste aangepaktkunnenworden?

e. Denkjedatdezeproblemenspecifiekzijnvoorfitness?Watmaaktopditpuntfitnessbijzonder?

13.2Sociaalenfysiekveiligsportklimaat

Sociaalveiligsportklimaat

OndereanderevindtNOC*NSFdatiedereeneenlevenlangmoetkunnengenietenvansport.Datkanalleen ineenveiligsportklimaat.Eenveiligsportklimaatomvateengeheelvanafspraken,richtlijnenenwaarden dieersamenvoorzorgendatledenvandesportclubzichbinnendeclubophungemakvoelenenhun mentaleenfysiekegezondheidgewaarborgdis.Eenveiligsportklimaatheeftdustweeaspecten:sociaal enfysiek.Erwordteerstaandachtbesteedtaaneensociaalveiligsportklimaat.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Watiseensociaalveiligsportklimaat?Alsjehiervaneenomschrijvingtegenkomt,gaathetvooralomwat ernietmoetzijn:Ermoetgeensprakezijnvandiscriminatie,(seksuele)intimidatieenmisbruik,matchfixing, (aanzettot)dopinggebruik,pestenen machtsmisbruik

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Infeitegaathetomeensportverenigingwaarindesporterzichopzijnofhaargemakvoelt.Erissprakevan respectenwaardering.Iemandmagzijnwiehijis,ongeachtwelkachtergrondkenmerkdanook.Alshet omkinderengaatwordtergesprokenovereenpedagogischsportklimaat.Daarinwordthetkindvolopin degelegenheidgebrachtomzichteontwikkelen,teontplooien.

SCCambuur

SCCambuurstaatvoorgoedeomgangsvormeneneenprettigewerkomgeving.Respectvoorelkaar, gelijkwaardigheidintegriteit,eerlijkheidenveiligheidvormenhierbijcentralebegrippen.Dezevormende basisvoordegedragscode,diebinnenonzeorganisatiewordtgehanteerd.Degedragscodebestaatuit tweedelen:deomschrijvingvanseksueelgrensoverschrijdendgedrag,agressieendiscriminatiediehet uitgangspuntzijnvanhettucht-ensanctiebeleiddatdoordeorganisatiewordtgevoerdenderegelsdie bijdragenaaneenopen,transparanteenveiligeomgevingvoorvolwassen,kinderenenvrijwilligers.Wanneer jebijonskomtvoetballenofwerken,alsvrijwilliger,stagiair(e)ofalsbetaaldekracht,verklaarjedatjede gedragscodekentenvolgensdegedragscodezulthandelen.Dezecodebeschermtookdemensendie slachtofferzijngewordenvanongewenstgedrag,agressieen/ofdiediscriminatieondervinden.Wanneer ditgebeurtbestaatdemogelijkheidtothetindienenvaneenmeldingofklacht.

Bron:FileNewTemplate (cambuur.nl)

Eenpedagogischsportklimaat

Delaatstejarenishetaccentverschovenvanhetterugdringenvanongewenstgedragnaarhetcreërenvan eenplezierig,ontwikkelingsgerichtsportklimaat.Ditwordtookweleenpedagogischsportklimaatgenoemd.

Pedagogischhandelenisgerichtophetontwikkelenvanhetvermogenvanjeugdigenomzelfstandigkeuzes telerenmaken.Binnendesportbetekentditdatallebetrokkenendejeugdigenondersteuninggevenin hunpersoonlijkeensocialeontwikkeling,gerichtopautonomieenzelfsturing.Ineenpedagogisch sportklimaatstaathetkindofdejeugdigecentraal.Eendergelijkklimaatkentvierbelangrijkesteunpilaren:

1. Ontwikkelingsgerichtklimaat

Centraalstaatdeondersteuningvandepersoonlijkeensocialeontwikkelingvanjeugdigen.

‘Kind/jeugdigeopdeeersteplaats,sportopdetweedeplaats’.Zomoetereenbalansgevonden wordentussen ‘willenwinnen’ aandeenekantenpersoonlijkeontwikkelingaandeanderekant.Dit iseenbelangrijkeboodschapvoordesport-enbewegingsleider:eersthetkind/dejeugdige,dande prestatie!

2. Zorgzaamklimaat

Dezepilaarheeftbetrekkingopderelatietussendetrainer(opvoeder)enjeugdige.Detrainermoet aansluitenbijdewensenenbehoeftenvanjeugdigen.Communicatieeninteractiestaancentraal. Hetgaatnietalleenomdetrainer,maaromdatwatdeheleclubuitstraalt.Hetgaatdusomwelke omgangsvormenengedragsregelsgeldentijdensdetraining,bijdeclub. Voordesportleiderishetdusbelangrijkominzichttehebbenindemotievenvansportdeelnamevan dekinderenenjeugdigenenhieropaantesluiten.

3. Motiverendklimaat

Hierbijgaathetvooralomplezier!Plezierisdebelangrijksteredenomaansportteblijvendoenen nietvroegtijdigaftehaken.Plezierontstaatonderanderedoorsucces,doortemerkendatjedingen kunt,datdingenlukken.Ditgeeftookweermotivatieomteblijvensporten.Socialesteun (aanmoediging,tehorenkrijgendatjehetbestwelkunt)ishierbijookbelangrijk.

Voordesportleiderishetdanookbelangrijkomdezesteuntebieden:moedigkinderenaanenlaat zewetendatzebestwelwatkunnen,datzedemoeitewaardzijn.

4. Sociaalveiligsportklimaat

Desportclubmoetervoorzorgendatergeenongewenstgedragbinnendeverenigingvoorkomt, bijvoorbeelddoorpreventie.Vanuiteenveiligsportklimaatmoetengerichteisenaanjeugdtrainers gesteldworden,zoalseenvogen/ofdeelnameaanbijvoorbeeldeencursuspositiefcoachen.Een dergelijkklimaatbevordertooknoghetleren:hersenenlerenoptimalerinde ‘positief-emotionele staat’

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opwatwepreciesverstaanonderpositiefcoachen,gaanwelaterinditthemain.

Bekijkhetfilmpje'Veiligsportklimaat'.

Derolvandetrainer-coach/instructeur

Ofeenersprakeisvaneenpedagogischsportklimaatheeftnietzoveeltemakenmetomwelketakvan sporthetgaatofomwelkebewegingsvormenaangebodenworden.Hetisvooraldemanierwaaropde trainer-coach/instructeurdeoefenstofaanbiedt.Daaromishetbelangrijkdatjepositiefcoacht.Datbetekent datjedevierinzichtenvandetrainerhanteert.Hetgaathierbijom:

• structureren

• stimuleren

• individueleaandachtgeven

• regieoverdragen

Bekijkhetfilmpje'Vierinzichtentrainerschap'.

BEROEPSONDERWIJS

Daarnaastishetbelangrijkdatjeinvullinggeeftaandeviersteunpilaren.Vaneentrainer-coach/instructeur opniveau4magnogmeerverwachtworden.Zoishetbelangrijkdatjebetrokkenbentbijactiesvande organisatieomdaadwerkelijkvormtegevenaaneenveiligsportklimaat.Zokunjeeenbijdrageleveren aan:

1.Hetanalyserenvandeveiligheidvandeorganisatie.

2.Hetbegeleidenvantrainers/instructeursofhetopleidenvanhentottrainersbegeleider.

3.Hetgevenvanscholingomtrentditonderwerp.

Indienjenaasthetgevenvanlessen,trainingenooknogbestuurlijketakenhebt,kunjeeenbijdrageleveren aanhetinvoerenvandezogenaamde ‘ToolkitHigh5!Opnaareenveiligesportcultuur’.Indezetoolkitvind jeinformatieoverpreventiefbeleid;watkunjedoenomtezorgenvooreenomgevingwaarinsporterszich veiligengeborgenvoelenenmetplezierkunnensporten.

High5!Stappenplansportclubs

Dezeonlinetoolisbedoeldvoorsportbestuurdersenvrijwilligersvansportverenigingenenhelptomop eeneenvoudigemanierinzichttegeveninwateenverenigingkandoenomgrensoverschrijdendgedrag tevoorkomen.Hetstappenplanzitvolmetpraktischedocumentenvoorbeleid,gedragsregelsentipsvoor hetpositionerenvande vertrouwenscontactpersoon.Doorloopde5stappenenoptimaliseerhet sportklimaatbinnenjevereniging.

Stap1:Hoemakenweeenverenigingveilig?

Stap2:Watkanbeter?(inclusiefchecklistgrensoverschrijdendgedrag)

Stap3:Wiedoetermee?

Stap4:Watsprekenweaf?

Stap5:Hoehoudenweelkaarscherp?(inclusiefchecklistbeleidencommunicatie)

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://clubbase.sport.nl/nieuws/2019/05/stappenplan-voor-verenigingen-ter-voorkoming-van-grensoverschrijdend-gedrag High5!Opnaareenveiligesportcultuur

Bron:Stappenplan sportclubs bij seksuele intimidatie en misbruik- Centrum Veilige Sport Nederland

Bekijkvoormeerinformatieentools'Website-KNHB'.

Fysiekveiligsportklimaat

OpdewebsitevandeKNWUwordtdevolgendeomschrijvingvaneenveiligsportklimaatgegeven: “‘Veiligheid’ iseenruimbegrip,waarmeeookbinnendesportveelverschillendeaspectenaanbodkomen. Zoisnietalleensocialeveiligheidvanbelang,maarookfysiekeveiligheid.Hetgaathierbijomhetvoorkomen vanblessures,hetinachtnemenvandehygiëneenhetjuistoptredeninbijzonderesituaties.Jekunthierbij denkenaaneencalamiteitenplan,eenontruimingsplanenongevallenregistratie.”

InditkadermoetjeookduidelijkmakenhoebinnendeclubdeEHBOgeregeldisenwaareventueeleen AEDhangt.Bijeenfysiekveiligsportklimaathoortookhetregelmatigcontrolerenvanmaterialen,de accommodatie,deverlichtingendebetegelingbijdedouches.

Trainingskundigeaspectenkomenhiereveneensomdehoekkijken.Denkaaneenjuistetrainingsopbouw (voorkomenvanoverbelasting),eengoedewarming-upencooling-down. Totslotkunnenverenigingensportspecifiekemaatregelennemen,zoalshetverplichtdragenvaneenhelm, scheenbeschermers,bodyprotector,beschermhoesjeseneengebitsbeschermer.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stukjebloteenkelkostploegenachtervolgsters wereldtitel:'Sokjekroopomhoog'

Tranenbijploegenachtervolgstersnadiskwalificatie:wereldtitelnaarCanada. GlunderendzatendeNederlandsevrouwenophetmiddenterreinvanThialf.Zewarenindeovertuiging dewereldtitelveroverdtehebbenopdeploegenachtervolging.Dievreugdeduurdeechternietlangerdan enkeleminuten.

ToenwerdenJoyBeune,IreneSchoutenenMarijkeGroenewoudingelichtoverhundiskwalificatie.Bij Beunewaseenstukjevanhaarenkelzichtbaarendatisniettoegestaantijdensderace."Ikhebzegewoon inmijnschoengedaan",wasdeverontwaardigdereactievanBeune,doelendopdebeschermingshoesjes dieomhaarschaatszatenomhaarenkelstebeschermen.

Bron:Stukje blote enkel kost ploegenachtervolgsters wereldtitel: 'Sokje kroop omhoog' (nos.nl)

Blessurepreventie

Blessurepreventiezouvanzelfsprekendmoetenzijn.Wehebbenallemaalmeerplezierinhockeyalsjeweet datdekansopblessureskleinis.Ookinonzesportgeldt ‘eengoedbeginishethalvewerk’.Naastdefysieke voorbereidingishetvoorspelersookvanbelangdatzedeugdelijkehockeymaterialen,zoalsgoedeschoenen, scheenbeschermers,mondbeschermeretceteradragen.Jevindtdeinformatieindedownloads.De weersomstandighedenkunnenookvaninvloedzijn,bijvoorbeeldhoetehandelenbijextremewarmteof kou.

Bron: www.knhb.nl/kenniscentrum/verenigingsondersteuning/veilige-sportomgeving.

Leesdeverdiepingsstof ‘Defysiekeveiligheid’

Fysiekeveiligheidentakkenvansport

Defysiekeveiligheidspeeltbijalletakkenvansporteenrol.Tochkunjeconstaterendatbijbepaalde sportenhetweleenheelbelangrijkerolspeelt.Jekunthierbijdenkenaanallerleiwatersportactiviteiten, waaronderzwemmenenopdeverschillendebuitensportactiviteiten.Naastdealgemenerisicofactoren, spelenbijdezetakkenvansportookverdrinking,vallen,oververhitting,onderkoeling,bevriezingen uitdroging(dehydratie)eenrol.

Voorzwemmenisereennationaleraadzwemveiligheid(NLzwemveilig)enzijneruitgebreideprotocollen metbetrekkingtotdewet-enregelgevingbijhettoezichthoudenbijzwemmen.Meerinformatievindjeop dewebsiteNL Zwemveilig - Nationale Raad Zwemveiligheid (nrz-nl.nl).

Ookdebuitensportbranchebesteedtuiteraardveelaandachtaandeveiligheid.

VeBONenveiligheid

Veiligheidspeelteengroterolbijbuitensportondernemingenwegensdekansopongevallenbijdeactiviteiten diezijorganiseren.VeBON(VerenigingvanBuitensportondernemingeninNederland)heeftinsamenwerking metTÜVNORDdaaromeennormopgesteldwelkeeisenspecificeertmetbetrekkingtotveiligheidbijhet organiserenvanbuitensportactiviteiten,welkedeveiligheidverhogenendekansopongevallendrastisch terugdringt.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deeisenindenormhebbenbetrekkingop4teonderscheidenhoofdprocessen:

• Managementproces(Beleid,vaststellenwettelijkeeisen)

• Verbeterproces(Beheersmaatregelenaandehandvanrisicoinventarisatie)

• Uitvoerenvanactiviteiten(voorbereiding,intakedeelnemers,instructies,begeleidingenevaluatie)

• Ondersteunendeprocessen(Inkoop,onderhoud,uitbesteding,taken,verantwoordelijkhedenen bevoegdheden)

Bron:VeBON certificaat: Aantoonbaar veilige buitensport (tuv.nl)

Totslotspeeltookbinnendefitnessdefysiekeveiligheideenbelangrijkerol.OpdewebsitevanNLActief vindjehiermeerinformatieover.

HetNLActiefkeurmerk

AllebijNLActiefaangeslotencentrawordengekeurddoorstichtingLERF,fysieken/ofopafstand.Hiermee borgenwegezamenlijkdekwaliteitindefitnessbranche.

Veiligenverantwoordsporten

Nederlandkentsteedsmeerdeelnemersaan ‘fitness’,inmiddelszo’n3miljoen.Redenenomaanfitness tedoenzijnerinovervloed,bijvoorbeeldomaftevallen,tervoorkomingvanblessures,omterevalideren, omsterkerteworden,ofgewoonvoorhetplezier.Wathetdoelookis:hetisvanhetgrootstebelangom tesportenopeenplekwaarditveiligenverantwoordkan.Alleendankunneniedersdoelenwordenbehaald. Debrancheisverantwoordelijkvoordekwaliteitvanhetaanbod.Behoudenenontwikkelenvankwaliteit isdanookkerntaakvanNLActief.

Omdeconsumenttehelpeneengoedekeuzetemaken,hanteertdebrancheinNederlandeenkeurmerk: hetNLActiefkeurmerk.Omditkeurmerktebehalenheefthetfitnesscentrumvoldaanaanstrenge kwaliteitseisendiezijngetoetstdooreenonafhankelijkkeuringsinstituut.Hetkeurmerklaatziendathet fitnesscentrumdebedrijfsvoeringgoedopordeheeft,zodatdeconsumentervertrouwdkansporten.Dit biedthetcomfortdatsportenbijeenNLActieferkendfitnesscentrumverantwoord(keuring)enplezierig isenhetlaattevenszienwelknabijgelegencentrumhetbestaansluitbijdepersoonlijkebehoefte (positionering).

Bron:NL Actief Keurmerk - NL Actief

Opdracht2 Hoeveiligisjouwsportorganisatie?

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a. Bespreekmetelkaarhoesociaalveiligdesportorganisatieiswaarjulliebijaangeslotenzijn(ofooit aangeslotenzijngeweest).

b. Bestedendezesportorganisatiesaandachtaanhetcreërenvaneensociaalveiligsportklimaat?

Opdracht3 High5!Stappenplansportclubs

Doorloopzoveelmogelijkstappenenoptimaliseerhetsportklimaatbinnenjevereniging/organisatie.

Stap1:Hoemakenweeenvereniging/organisatieveilig?

Stap2:Watkanbeter?(inclusiefchecklistgrensoverschrijdendgedrag)

Stap3:Wiedoetermee?

Stap4:Watsprekenweaf?

Stap5:Hoehoudenweelkaarscherp?(inclusiefchecklistbeleidencommunicatie)

Opdracht4 Fysiekeveiligheid

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemakenvanstudentendieindezelfdebranche,takvansport actiefzijn.

Bestudeerdewebsitevandetakvansport,brancheen/oforganisatieenbekijkwatvoormaatregelener opditgebiedgenomenworden.Bespreekmetelkaarhoejedefysiekeveiligheidnogverderkuntverbeteren.

13.3Gedragscodetrainer-coach/instructeur

Hetvoorkomenvanallerleivormenvangrensoverschrijdendgedragiseenzaakvandesporter,de trainer-coach,desportbestuurder,devereniging,desportbondenkoepelorganisatiesalsNOC*NSFenNL Actief.

Opalleniveauszijnermaatregelengenomenomhieraanbijtedragen.Zoiservoorsportbestuurderseen CodeGoedBestuurenvoorsportersisereen gedragscode.Eengedragscodeiseenbeschrijvingvanhet gewenstegedragbinneneenorganisatieofeenbranche,zoalsdesport.Ineengedragscodelegjevasthoe jeverwachtdatmedewerkersomgaanmetcollega’s,klanteneneigendommenvandeorganisatie.

Leesdeverdiepingsstof ‘Gedragscodesporters’

Bekijkhetfilmpje'GedragscodeSport:sporters'.

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voordetrainer-coach/instructeurisdegedragscodevoordetrainers,coachesenbegeleidershetbelangrijkst.

Bekijkopdewebsite'Gedragscodes'.

Benjijjeeralstrainer-coach/instructeurvanbewustdatjeeenbelangrijkefactorbentindecultuurbinnen devereniging?Jehebtdeverantwoordelijkheidomvoorjesportersenjeteameenzoveiligmogelijke omgevingtecreëren,waariedereenzichzelfmagzijn,opzijnofhaareigenniveau.Geefdaaromhetgoede voorbeeldenpasdevolgendegedragsregelstoe:

Eentrainer,coach,instructeurofbegeleider:

• zorgtvooreenveiligeomgeving

Schepeenomgevingensfeerwaarinsocialeveiligheidgewaarborgdisenookzowordtervaren.Houd jeaandeveiligheidsnormenen-eisen.

• kentenhandeltnaarderegelsenrichtlijnen

Zorgdatjeopdehoogtebentvanderegelsenrichtlijnenenpaszeooktoe.Stelookjesportersinstaat omermeerovertewetentekomen.Neemzebijvoorbeeldmeenaarvoorlichtingsbijeenkomstenover doping,matchfixingofseksueleintimidatie.Mengjenietoneigenlijkindopingcontroleproceduresof -onderzoeken.

• iszorgvuldigenoprechtbijhetvermeldenvanervaringenfuncties

Vermeldallerelevantefeitenbijjeaanstellingalstrainer,coachofbegeleider.Jekuntbovendieneen verklaringomtrentgedrag(vog)overleggen.

• iszichbewustvanmachtsongelijkheiden(somsook)afhankelijkheid,enmisbruiktzijnpositie niet

Gebruikjepositienietomoponredelijkeofongepastewijzemachtuitteoefenen.Onthoudjevanelke vormvan(machts)misbruik,emotioneelmisbruik,fysiekgrensoverschrijdendgedrag,waaronder

seksueelgetinteopmerkingen,aanrakingenen/ofseksueelmisbruik.Geenenkeleseksuelehandeling, contacten/ofrelatiemetminderjarigenisgeoorloofd.Jehebteenmeldplichtoverseksueleintimidatie enmisbruik.

• respecteerthetprivélevenvandesporter

Dringnietverderbinneninhetprivélevenvansportersdannoodzakelijk.Gametrespectommetde sporterenmetderuimteswaarindesporterszichbevinden,zoalskleedkamers,douchesofhotelkamers.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• tastniemandinzijnwaardeaan

Onthoudjevandiscriminerende,kleinerendeofintimiderendeopmerkingenengedrag.Maakgeen onderscheidnaargodsdienst,levensovertuiging,politiekegezindheid,ras,geslacht,seksuelegerichtheid, cultureleachtergrond,leeftijdofanderekenmerken.Sluitniemandbuitenenweestolerant.

• iseenvoorbeeldvooranderenenonthoudtzichvangedragingenenuitlatingenwaardoorde sportindiskredietwordtgebracht

Gedraagjehoffelijkenrespectvol,onthoudjevangrievendeen/ofbeledigendeopmerkingen.

• neemtgeengunsten,geschenken,dienstenofvergoedingenaanomietstedoenofnatelaten datinstrijdismetdeintegriteitvandesport

Krijgjeietsaangebodenomietstedoenofnatelaten,meldditdanaanhetbestuur.

• ziettoeopnalevingvanregelsennormen

Zorgdatiedereendereglementen,huisregelsengedragscodenaleeft.

• isopenenalertopwaarschuwingssignalen

Weeswaakzaamenalertopsignalenenaarzelnietomdiedoortegevenaanhetbestuurofde vertrouwens(contact)persoonen/ofcontactoptenemenmethetCentrumVeiligeSportNederland.

• isvoorzichtig

Stelnooitinformatiebeschikbaardienognietopenbaarisgemaaktenkanwordengebruiktvoorhet plaatsenvanweddenschappen.Wednietopdesportwaarjijbijbetrokkenbent.Drinktijdenshet coachengeenalcoholenspreekmetjeugdteamsafdatergeenalcoholwordtgedronken.

Bekijkhetfilmpje'GedragscodeSport:trainers,coachesenbegeleiders'.

Gedragscodeensportorganisaties

Verschillendesportorganisatiesen/oftakkenvansporthebbennaastdealgemenegedragscodeooknog eeneigencode.Datgeldtbijvoorbeeldvoordezwembadendie'DeGedragscodeZwembranche'ontwikkeld hebben.Daarinstaanrichtlijnenvoordeomgangtussenzwembadmedewerkers,bezoekersen zwemleerlingen.Binnenhetzwemmenishetvanextrabelangomdegrenstussengeoorloofdenongewenst gedragtebeschrijven.Deelnemerszijnschaarsgekleedenlichamelijkcontactissomsnodig.Denkhierbijaan instructie,correctieofhulp.

Hetdoelvandecodeisomallebetrokkenpersonentebeschermenenhetpubliekevertrouweninde zwembranchetebevorderen.Voormeerinformatie:De Gedragscode Zwembranche - Sociale veiligheid zwembranche.

Ookverschillendebonden,buitensportorganisatiesenFitnessbedrijvenkenneneeneigengedragscode.

Gedragscodefitness-&wellnessclubs

FitnessbegeleidersenPersonalTrainers(opbasisvandeCodeofEthicsvanIDEAHealth&Fitness Association).

Alsfitnessbegeleiderenpersonaltrainerzalikmesteedslatenleidendoorhetbelangvandeklanten rekeninghoudendmetmijnopleidingenkennis.Ikzalmijblijvenbijscholenenmijnervaringoptimaliseren ommijnklantennaarbehorentekunnenbegeleiden.Ikzalmesteedspositiefenopbouwendgedragen. Ikzalbijalmijnprofessionelebeslissingenenrelatiessteedseerlijkheid,correctheidenintegriteit vooropstellen.

Bron:GEDRAGSCODE FITNESS- & WELLNESSCLUBS

Graagrechtenaanvragen.Bron: https://mtbsportholten.nl/opleidingen/wegkapitein-worden/gedragscode-racefiets/ Gedragscodewielrenners

Verklaringomtrentgedrag(vog)

Eenaantalkeerisalnaarvorengekomendatjealstrainer-coach/instructeurinhetbezitmoetzijnvaneen verklaringomtrentgedrag,meestalafgekortmet vog.Hetinbezitzijnvaneenvogisookopgenomenals eenvandeberoepsvereistenindeKwalificatiestructuurSportenBewegen.

EenvogiseenverklaringvanhetMinisterievanVeiligheidenJustitiewaaruitblijktdathetgedragvaneen persooninhetverledengeenbezwaaroplevertvoorhetgevraagdedoel,zoalshetverkrijgenvaneennieuwe baanofhetwerkenmetminderjarigenbijeensportvereniging.Eenvogstaatookwelbekendalseenbewijs vangoedgedrag.

OmmeetedoenaandeRegelingGratisVOGmoetdeverenigingaantonendatzijgedragsregelsheeft opgesteldendatereenaannamebeleidisvoorvrijwilligers.

Bekijkhetfilmpje'RegelinggratisVOG-Maakjouwverenigingveiliger'.

Opdracht5 Gedragscode

Bekijkhetfilmpje'GedragscodeSport:sporters'.

a. Geefeenomschrijvingvanwaterondereengedragscodeverstaanwordt.

b. Welkeregelsuitdegedragscodevindjijhetmeestbelangrijk?Motiveerjeantwoord.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht6 Gedragscodeeigenorganisatie

Gaopzoeknaareeneigengedragscodevandeorganisatiewaarjijbijbetrokkenbent.Mochtdeorganisatie zelfgeengedragscodehebben,dankunjeookkijkenopdewebsitevandedebondofbranchewaartoede organisatiebehoort.

Geefeenkortesamenvattingvandezegedragscode.

Opdracht7 Jouworganisatieenvog

Ganahoejouworganisatieomgaatmetdeverklaringomtrentgedrag.

13.4Integriteit

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Watisintegriteit?

Integriteit wordthieralsalgemeenbegripgebruiktwaarbijhetgaatomhethanterenvanduidelijkenormen enwaardenbinnendesport.Onderintegriteitwordtverstaanhetopen,eerlijkentransparantuitvoeren vanjesport.Datbetekentdusdatdesport-enbewegingsleiderzichaanbepaaldegedragsregelshoudt. Hetgeheelaandergelijkeregelswordteengedragscodegenoemd.Ditonderwerpkomtindevolgende paragraafaandeorde.Integerhandelenbetekentookdatjeeenaantalzakennietdoet.Hierbijkunje denkenaanvormenvangrensoverschrijdendgedrag,zoalsdiscriminatie,machtsmisbruiken seksueleintimidatie.Dezedrieonderwerpenkomenhierkortaandeorde.Voormeerinformatiewordt verwezennaarhetthema'Veiligsportklimaat'uit'Begeleidenvaneenlesoftraining'.

Integriteit

"Wij(NOC*NSF)zijnerinmiddelsvanovertuigddatdeintegriteitvandesportalleengeborgdisalswedat metelkaaropeenprofessionele,integraleen(toekomst)bestendigemaniervormgaangevenenborgen" AnnekevanZanen-voorzitterNOC*NSF.

Bron:Integriteit in de sport | Sport&Strategie (sportenstrategie.nl)

Discriminatie

Discriminerenbetekentletterlijk:onderscheidmaken.Opzichisdaarnietsoptegen.AlsdetrainerKai vakeropstelt,omdathijduidelijkbeterisdanNordin,danisdatgeendiscriminatie.Alsdezespelers gelijkwaardigzijnendetrainermaaktopbasisvancultureleachtergrondzijnkeuze,daniserwelsprake vandiscriminatie.

Discriminatieishetongelijkbehandelenenachterstellenvanmensenopbasisvankenmerkendieerniet toedoen.IndeNederlandsewetwordenelfdiscriminatiegrondenbeschreven:leeftijd,seksuelegerichtheid, godsdienstenlevensovertuiging,etniciteit,geslacht(gender),nationaliteit,handicapofchronischeziekte, politiekeovertuiging,burgerlijkestaat,soortcontractenarbeidsduur.

Manierenenvormenvandiscrimineren

Discriminatieiseenveelkoppigmonster.Somsisdiscriminatieoverduidelijk,zoalsdeoerwoudgeluiden opeenvoetbaltribune.Erbestaanechterookminderopvallendevormen,waarbijiemandbijvoorbeeld buitengeslotenwordt.Eenvoorbeeldhiervanisalseenkindnietbijdeclubmagsporten,omdatzijnouders geenvrijwilligerstakenuitvoerenbijdeclub.

Watisdiscriminatiebinnendesport?

Discriminatieindesportheeftvelegezichten.Denkaandiscriminerendescheldpartijenophetsportveld, aanantisemitischeenracistischespreekkorenvanafdevoetbaltribuneofaaniemanddieeenlidmaatschap geweigerdwordtvanwegezijnafkomst.Lesbischevrouwen,homoseksuelemannen,biseksuelemensen oftransgenderpersonenlopenophetsportveldofinbijvoorbeelddesportschoolnogregelmatigtegen eengebrekaanacceptatieaan.Maarbehalvedatdiscriminatieensportopdiemaniermetelkaarverbonden zijn,iserookeenanderekant:sportwordtookgezienalseenmiddeltegensocialemisstandenzoals discriminatieenuitsluiting.

Bron:Factsheet-discriminatie-en-sport-februari-2021-1.pdf

Datjongerenmeteenmigratieachtergrondmoeilijkereenstageplaatskunnenvinden,iseenvoorbeeld vanachterstellingenmogelijkzelfsvanuitsluiting.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vormenvandiscriminatiezijn:

• directenindirect

• bewustenonbewust

• negatiefenpositief.

Bijdirectediscriminatieishetduidelijkdatiemandopeenvandediscriminatiegrondenachtergesteld wordt.Eenvoorbeeldvandirectediscriminatieopgrondvangeslacht:udoethetzelfdewerkalseencollega, maarukrijgtmindergeldomdatueenvrouwbent.

Indirectdiscriminatieismeereenverkaptevormvandiscriminatie.Steldatjevooreenbepaaldefunctie correctNederlandsvereist,maardatditnieteenduidelijkerelatieheeftmetdefunctie;dansluitjebepaalde mensenuit.

Bewustediscriminatiegebeurtopzettelijk.Bijonbewustediscriminatiewordenbijvoorbeeld(scheld)woorden gebruikt,dievoordebetreffendeeenduidelijknegatievebetekenisheeft,terwijldezenderzichdaarniet zobewustvanis.

Devoorbeeldendiegegevenzijn,gaanovernegatievediscriminatie.Iemandwordtachtergesteldofongelijk behandeld.Positievediscriminatieishetopzettelijkbevoordelenvanbepaaldebevolkingsgroepen,zoals vrouwen,mensenmeteenmigratieachtergrondofmensenmeteenbeperking,bijdetoelatingtotopleidingen ofarbeidsplaatsenalsersprakeisvangelijkegeschiktheid.Hetdoelismeestalomhetaandeelvandeze bevolkingsgroepenteverhogen,waardoordeongelijkheidwordtverminderd.

Discriminatiebinnendesport

Ookbinnendesportkomtdiscriminatievoor.Uitonderzoek(MulierInstituut,2021)blijktdat37%vande sportersmetmigratieachtergrondweleenstemakenheeftmetnegatieveuitingen.Dezenegatieveuitingen lopenuiteenvanpestgedrag,onbegrip,uitschelden,uitsluitingtotfysiekgeweld.15%vandebestuurders vansportverenigingengeeftaandaterbinnendeverenigingweleens ‘grappen’ enopmerkingenworden gemaaktvanwegeiemandshuidskleuren/ofherkomst.En10%geeftaandatditwordtgedaanvanwege iemandsreligieuzeachtergrondofovertuiging.Vieropdetienprofvoetballersstellendat discriminatie/racismeregelmatigvoorkomtinhetbetaaldvoetbal.Daarnaastheefteenkwartvandespelers meteenmigratieachtergrondhierzelfmeetemakengehad.EenvoorbeeldhiervanisSifanHassan.

Ingezondenbrief

Erisveelophefontstaanovereeningezondenbriefdieindemaandageditievan Trouw isverschenen.Ene WimSchotanusuitZwolleschreefdaardatSifanHassan,deatletedietijdensdeOlympischeSpelende hartenstalvanhetpubliek,nuhaarenergiebeterkanrichtenophaaruitspraakvandeNederlandsetaal. Hetwektveelwoedeenverbazingondertwitteraars.Nietalleendeschrijver,maarookdekrantligtonder vuur. ‘Welke...krantplaatstdit?’

Bron:Twitter spuwt gal over brief over Sifan Hassan: ‘Sla 'm op zijn bek’ (metronieuws.nl)

Bekijkhetfilmpje'Racismeendiscriminatieindesport:blijfjestilofpraatjeerover?'.

Groependiebinnendesportvooralgediscrimineerdwordenzijn:

• mensenmeteenmigratieachtergrond

• mensenmeteenandereseksuelegeaardheid(lhbtiq+)

• vrouwen

• mensenmeteenbeperking.

Behalvemensenmeteenmigratieachtergrondzijnookmensenmeteenandereseksuelegeaardheidvaak hetslachtoffervandiscriminatie.Insommigepopulairesportprogramma’swordtnogsteedshartelijk gelachenommensendievallenonderlhbtiq+enooktijdenssportwedstrijdenzijnzenogaleensmikpunt vanscheldpartijen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

PlatformvoorLHBTIQ+indesport

StichtingPrideandSportsishetnationaleplatformvoor LHBTIQ+ indesport.PrideandSportszetzichin vooreenveiligsportklimaatvoorallesporters,ongeachthunseksueleoriëntatie,genderidentiteit, genderexpressieofgeslachtskenmerken.

Sporthelptbijonzepersoonlijkheidsvormingenbiedteenkrachtiginstrumentvoorverbindinginde maatschappij.Omtekunnenparticiperenindesamenlevingenjezelfoptimaaltekunnenontwikkelen,is hetvangrootbelangdatjeoveralenaltijdjezelfkuntzijn.Doortewerkenaaneenveiligenpositief sportklimaatvooriedereenlevertPrideandSportshieraaneenconcretebijdrage.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://prideandsports.nl/ PrideandSports

Bron:Pride and Sports | platform for lhbtiq+ in sport

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Enkelegegevensoverdezegroepzijn:

• 90%vandeverenigingssportersvindthetgeenprobleemalseenmedesporteraangeefthomoseksueel tezijn.Ondermannelijketeamsportersisdat84%.

• Mannelijketeamsportersgevenbijnatweekeerzovaak(18%)alsanderesportersaan,datinhun sportgroepregelmatiggrappenofnegatieveopmerkingenwordengemaaktoverhomoseksualiteit.

• 70%vandeNederlandersvindtdatscheidsrechtersmoeteningrijpenalssporters ‘homo’ of ‘mietje’ alsscheldwoordgebruikenindesport.Ondermannelijketeamsportersonderschrijftminderdan50% denoodzaaktotsanctionering.

• Bij12%vandeverenigingssporterswasinhetafgelopenjaarpositieveaandachtvoordeacceptatie vanhomoseksualiteitbinnenhunsportvereniging.Ondermannelijkevoetballerswasdat18%.

• Vooralvoetbalverenigingenhebbenexplicietbeleidgerichtophettegengaanvandiscriminatie,inclusief discriminatienaarseksuelevoorkeur.Ditgeldtvoortweeopdedrievoetbalclubstegenovereenopde vijfoverigeverenigingen.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Zo’n66%vandebevolkingvindthetbestaanvanspecialelhbtiq+-sportverenigingenonzin.

• Meerdan25%vanalleverenigingssporterseneenopdetienmannelijketeamsportersisvoorstander vansekseneutraletoilettenenkleedruimtesinsportaccommodaties.

• Clubbestuurdersoordelenpositieveroverhomo-acceptatieinhunvereniging/sportdansporters.

lhbtiq+

Waarstaandeletterslhbtiq+voor?

l=lesbisch,h=homoseksueel,b=biseksueel,t=transgender,i=intersekse,q=queerende+staatvoor aldieanderemogelijkemanierenwaaropmensenzichzelf,dushungenderofseksualiteit,kunnenbenoemen. Jekuntdenkenaanpanseksueel(jevoeltjeaangetrokkentotallerleimensen)ofaseksueel(jevoeltjeniet ofvrijweltotniemandseksueelaangetrokken)ofnon-binair(jezietjouwgendernietalsmanofvrouw, maarvindtdathetmeerfluïdeis).Mensenkunnenzichzelfopheelveelverschillendemanierenzien,vandaar daterzoveelverschillendetermenzijn.Hoeiemandzichidentificeertisookgeenvaststaandgegevenen kanindeloopvandetijdveranderen.

Bron: https://centrumseksueelgeweld.nl/lhbtiq-voor-professionals/.

Dediscriminatievanvrouwenbinnendesportheeftvooraltemakenmetdefunctiesdieblijkbaar(niet) voorzeweggelegdzijn.Hetaandeelvrouweninlandelijkebesturenvansportbondenisslechts18%ener werktmaar11%alstopcoach.Opclubniveauishetpercentagevrouwelijkebestuurders(29%)entrainers (26%)hoger,maarvrouwenvervullenopdesportverenigingvakereenfunctiealssecretarisofjeugdtrainer danvoorzitterofhoofdtrainer.Dehoofdtrainerbijeenverenigingisbijnaaltijdeenman(86%).

Positievrouwbinnendesport.

Tenslottewordenookmensenmeteenbeperkinggediscrimineerdbinnendesport.Somswordenze letterlijkuitgeslotenofzijnzeslachtoffervannegatiefgedrag,zoalsscheldenofpesten.Watdeuitsluiting betreftkanhetookopeenindirectemanierplaatsvinden.Jebentwelwelkominjerolstoel,maarde accommodatieisnietrolstoeltoegankelijk.

Discriminatiealsbelemmeringomtesporten Erzijnnogalwatredenenwaarommensennietofminderdeelnemenaansportdietemakenhebbenmet discriminatie:

• Voormensenmeteenlichamelijkebeperkingzijngezondheidsaspectenofpraktischebelemmeringen vaakeenredenomniettesporten.

• Hetontbrekenvankennisovereengezondeleefstijlspeelteenrol,bijvoorbeeldbijmensenmeteen lagesociaal-economischestatus.

• Erwordenrandvoorwaardelijkebelemmeringenervaren,zoalsmindergeldtebestedenengeenpassend aanbodindebuurt.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Ouderenzijnopgegroeidineentijdwaarinsportindevrijetijdmindergewoonwasdantegenwoordig.

• Mensenvoelenzichnietaltijdthuisbijeensport-enbeweegaanbieder(bijvoorbeeldvrouwen,lhbtiq’s ofmensenmeteenmigratieachtergrond).

• Sport-enbeweegaanbiederservarenbelemmeringenompassendaanbodtebieden,zoalseentekort aandeskundigetrainer-coachesenbegeleidersdiegoedkunnensturenopsportplezier.

• Mensenzijnonvoldoendebekendmetdemogelijkhedenvansportaanbodbijhunindebuurten/of vindenhetspannendomdestaptezettenomkennistemakenenmeetegaandoen.

Discriminatieendetrainer-coach/instructeur

Discriminatieverdientvoortdurendaandacht,ookbinnendesport.Erligtvoordetrainer-coach/instructeur eenbelangrijketaakomeenbijdrageteleverenaanhetterugdringenvanelkevormvandiscriminatie:

• Geefalstrainer-coach/instructeurhetgoedevoorbeeldenonthoudjevanelkevormvandiscriminatie.

• Creëereensfeervanverdraagzaamheidenopenheid.

• Maaknietmeteenbijelkeopmerkingofhandelingdieookmaarenigszinsindebuurtvandiscriminatie komteenhoopophef.Reageerwélwanneerhetvakergebeurtofwanneerhetomeeneenmalige opmerkingofhandelinggaatdieechtnietdoordebeugelkan.Deantidiscriminatiecodekaneengoede leidraadzijn.

• Weesattentopdereactievandepersoonwaarvoordeopmerkingofhandelingbedoeldis.Ookallijkt deopmerkingonschuldig,dannogkandereactievandebetreffendepersoonaanleidingzijnomhet bespreekbaartemaken.Sportersdiedoorbepaaldeuitlatingenofgedragingengeraaktworden,neem jeinbescherming.Ditvoorkomthetafhakenvanbepaaldespelers.Echterookhetomgekeerdekan hetgevalzijn.Deopmerkingofhandelingkanechtonbehoorlijkzijn,terwijldebetreffendepersoon hetlaconiekopvat.Bespreekbaarmakenisdantochopzijnplaats.Maaksporterservanbewustdat ookonbewusteenonbedoeldediscriminatiepijnlijkkanzijn.Onderscheidmakentussensportersop grondvan(etnische,religieuze)achtergrondofseksuelegeaardheidishelemaaluitdenboze.

• Neemmaatregelenalseengesprekniethelpt.Straffenzijnhierbijdenkbaar,maarprobeernaeenstraf welincontacteningesprekteblijvenmetjesporters.Alleen ‘botte’ maatregelenhelpenmeestalniet.

• Vraagjeafwatdebestestrategieiswanneeriemandvandetegenpartijeenvanjespelers(meteen migratieachtergrond)metdiscriminerendeopmerkingenprobeertteintimideren.Jekuntoverwegen jeterichtentotdescheidsrechter,detrainervandetegenpartij,despelerdiediscrimineertofjeeigen speler.Jeeigenspelereenhartonderderiemstekenkannatuurlijknooitkwaad.

• Vraagjeafhoejehetbestekunthandeleningevalvandiscriminatiedoortoeschouwersvandeeigen partijenvandetegenstander.Spreekjehierzelfmensenopaan,maakjehetbestuurhieropattent?

• Stimuleerhetbestuurdatdebestuursledeneenrepresentatievevertegenwoordigingvormenvande leden.Eenclubmetdiversiteitmoetookeenbestuurmetdiversiteithebben.

Machtsmisbruik

Machtishetvermogenomanderentestureninhungedrag.Somsisdatnoodzakelijk,bijvoorbeeldbijhet optredenvanpolitie,brandweerenhulpverleners.Somswordterechtermisbruikvanmachtgemaakt. Vaakomerzelfbetervanteworden.Jelaatdananderendingendoendiezelievernietdoen.

Ondermachtsmisbruikwordtverstaan:

• opzettelijkgebruikvanmachtopeenverkeerde/slechtemanier.

Eenbijzonderevormvanmachtsmisbruikisintimidatie.Intimidatieisiemandsgedragbeïnvloedendoor diegeneangstaantejagen.Intimidatievindtmeestalplaatsvaniemandineenhogerepositietenopzichte vaniemanddielager ‘inrang’ is.Denkhierbijaaneentrainerdiebepaaltofeenspelerwelofnietwordt opgesteld.Ofeenbestuurslidrichtingeentrainer-coach,waarbijhetbestuurbepaaltofhetcontractvan detrainer-coachwordtverlengd.

Kortom,machtsmisbruikenintimidatiekomenvoorwanneerermachtsongelijkheidis.Dezeongelijkheid isvaakaanwezigindesport,maarhoeftgeenprobleemtezijn.

Hetlastigemetdezebegrippenisdathetookheelpersoonlijkis.Watdeeenalsintimidatieopvat,hoeft deandernietopdelfdemanierteervaren.Ookheeftdegenedieintimideertnietaltijddezebedoeling, terwijlhetwelzoopdeandertegenwiehetgerichtisoverkomt.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje'Machtsmisbruikengrensoverschrijdendgedragindesport:blijfjestilofpraatjeerover?'.

Derolvandetrainer-coach/instructeur

Doorjetehoudenaandegedragscodevoordetrainer-coach/instructeurkunjemachtsmisbruiken intimidatievoorkomen.Hetisbelangrijkdatjijjerealiseertdatjeinjouwroleenbepaaldemachthebtten opzichtevandesporters.Jijbepaaltdeopstelling.Jijbepaalt(mede)wieeenstrafbalofstrafcornermag nemen.Daaromishetbelangrijkomnatedenkenoverjouwrolbinnendesportenhoejouwgedraganderen kanbeïnvloeden.Ennogbelangrijker:maakhetonderwerpbespreekbaarbinnenjouwsportteamen vereniging.

Vandetrainer-coach/instructeuropniveau4magechtermeerverwachtwordendanhetgoedevoorbeeld zijn.Maakhetonderwerpbespreekbaarbinnenjouwgroepofteaménbinnenjouwsportorganisatie.

Seksueleintimidatie

Seksueleintimidatie komtinonzesamenlevingveelvoor.In2020zijnnaarschattingruim95.000meisjes (37,8%)enongeveer34.500(13,4%)jongensindeleeftijdvan16of17jaarslachtoffergeweestvanten minsteéénvanvormvanseksueelgeweldofseksueleintimidatie.Seksueelgeweldlijktvooralindeze leeftijdsgroepveelvoortekomen.Ditgeldthelaasookvoordesport.Vanwegeonderanderesportendie metlichamelijkcontacttemakenhebben,metschaarsekleding(zwemmen),metaan-enuitkledenenmet douchenzijnsportersextrakwetsbaar.Deafhankelijkheidvandetrainer-coachspeelthierbijookeen belangrijkerol.Mededaaromisheteenbelangrijkonderwerpvoordesportleider.

Helftjongevrouwenervaartongewenstseksueelgedrag tijdenssport(2024).

Eenopdedrievrouwenkreeghetafgelopenjaartijdenshetsportentemakenmetseksueleintimidatie. Vandejongerevrouwen(16-34jaar)geeftzelfsruimdehelftaanhetafgelopenjaarslachtoffertezijn geweestvanongewenstseksueelgedrag.Aan-ofnastarenennafluitenof-roepenzijndemeestvoorkomende vormen.DatblijktuitonderzoekvanhetMulierInstituut.

Deaandachtvoor(seksueel)ongewenstgedragisdeafgelopenjarentoegenomen,ookindesport.Vooral vrouwenzijnslachtoffervanseksueelgrensoverschrijdendgedrag.Daaromonderzochtenwijhunervaringen metdiversevormenvan(ongewenst)seksueelgedragindesport.

Slachtoffersvoelenzichmindervaakveiligindesport

Vrouwendieongewenstseksueelgedragmeemaakten,voelenzichmindervaakveiliginhunsportomgeving. 63procentvanhenvoeltzichnogveilig,tegenover84procentvandegenenzonderdezeervaringen.Staren, roepen,opmerkingenenberichtenkomenhetmeestvoorDemeestvoorkomendevormenvanongewenst seksueelgedragwarenaan-ofnagestaardwordenopeenseksuelemanier(54%)ennageflotenof-geroepen worden(44%).Ookhaddenrelatiefveelvrouwentemakenmet(seksuele)opmerkingenoverhunuiterlijk, grapjesovervrouwenenonlineseksueelgetinteberichtenofafbeeldingen.Vrouwenervarennietalle meegemaakteseksuelegedragingenindesportalsongewenst.Eenopdedriebenoemde(ook)seksueel gedragdatzenietalsgrensoverschrijdendervoeren.Opmerkingenoverhetuiterlijknoemdenvrouwen hetvaakstalsniet-ongewenstseksueelgedrag.

https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=11632&m=1709739558&action=file.download

Ongewensteintimiteit

Wanneerdeintimiteitnietmeergewenstis,isersprakevanongewensteintimiteit.Onderongewenste intimiteitwordtverstaan:gedragwaarmeehetpersoonlijkelevensgebiedvaneenpersoonbetredenwordt endatdoordiepersoonalsongewenst,vervelend,hinderlijkofbedreigendwordtervaren.

Indesportgaathetnietalleenomlichamelijkcontact,maarookomdehelelichamelijkeverschijning.Bij sommigesportenzijndedeelnemerswatschaarsergekleed(zwemmen)endatmaaktzekwetsbaarder, nietalleenvooraanrakingen,maarookvoordeblikvananderen.Bijeenaantalsportenislichamelijkheid engezienwordenbelangrijk.Denkaanfitnessenaerobics.Ookalisiemandinjouwogenuitdagendgekleed, danwildatnietzeggendatjedaarzomaaropmerkingenoverkuntmaken.Aanhetbeginvanditthemais dezeproblematiekbinnendefitnessalaandeordegesteld.

Ook(trainings)kampen,zoalsbinnendewater-enbuitensport,kunnenextrarisico'smetzichmeebrengen. Denkhierbijaandebijzonderesfeerenhetfeitvanovernachten.Hetisbelangrijkomhiervoorafduidelijk afsprakenovertemakenenalstrainer-coach/instructeuralerttezijnopsignalen.

Opmerkingenoverhetuiterlijkvaniemandzijnvaakalsgrapbedoeld,maarkunnenerghardbijde desbetreffendepersoonaankomen.Ditgeldtvooralvoorpubersenadolescenten.Dezejongerenworstelen zelfbehoorlijkmethunuiterlijk.Eenongepasteopmerkingvaneentrainer-coach/instructeurisbijhen helemaaluitdenboze.Zekerindezerolmoetjerekeninghoudenmetdelichaamsbelevingvandeze jongeren.

Seksueleintimidatie

Onderseksueleintimidatiewordtverstaan:opmerkingen,gebarenenhandelingendieeenseksueelkarakter hebbenendiehetslachtofferalsongewenstervaart.Denkaanseksueelgetinteopmerkingenofberichten, iemandvastpakken,aanrandingenverkrachting.

Indepraktijkkanditallerleivormenaannemen,zoalsdekusvandeSpaansevoetbalvoorzitteropdemond vaneenvandespeelsters.Alsgroepkunjeoverdezeactiediscussiëren.Ishiersprakevanseksuele intimidatie?Vindjehetterechtdathijafmoettreden?WatvindjevandevervolgingdoordeSpaansejustitie vooraanranding?

Dekusvandevoorzitter

ZondagavondstapteRubialesopalsfrontmanvandevoetbalbond.Hijkwaminhetmiddelpuntvan wereldwijdeopheftoenhijJenniferHermosonadedoordeSpaansevrouwenploeggewonnenWK-finale eenkusopdemondgaf.Dewereldkampioenewasdaarechternietvangediend,bleeklater.Eenstortvloed aankritiekvolgde.

Alsverweergafhijonderandereaandathetvoorhemhetzelfdegevoelhadalseenkusopdemondvan zijndochter.

DeSpaansejusititiewilhemnuvervolgenvooraanranding

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.anpfoto.nl/search.pp?pictureid=476401195&page=22&pos=658

Bron: ⒸANP/HH

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Seksueleintimidatie

Seksueleintimidatieiseenvormvanongewenstgedragopseksueelgebied.Ongewensteintimiteitenin desportkomeninallerleivormenvoor.Zokanhetomverbaalgeweldgaan,bijvoorbeeldseksistische opmerkingenofintiemevragenoverhetprivéleven,maarookomlichamelijkgedrag,zoalshetongewenst opzettelijkaanrakenvaniemand.Leidendisvooraldathetgedrageengrensbijiemandoverschrijdten hetgedragdaarmeealsvijandig,vernederendofintimiderendwordtbeschouwd.Ditgedragkanvaneen persoonafkomstigzijn,maarookvaneengroep.

Bron:Seksuele intimidatie : ISR

Bijna40%vandevolwasseneninNederlandheeftindejeugdjarenminstenséénkeertemakengehadmet psychischgrensoverschrijdendgedragindesporten11%metfysiekgrensoverschrijdendgedrag.Met seksueelgrensoverschrijdendgedrag(seksueleintimidatie)heeft14%temakengehad.Uitonderzoekblijkt datin44%vandegevallendeseksueleintimidatiewerdgepleegddooreenofmeermedesporters.In39% vandegevallenwarendeplegersbekendevolwassenenindeverenigingenin21%vandegevallenbetrof hetdecoachen/oftrainer.In22%vandegevallenwasdeplegereenonbekende,zoalseensupporter,een omstanderofeenvoorbijganger.

Meermeldingenonveiligheidindesport

Hetaantalmeldingenvangrensoverschrijdendgedragindesportnamafgelopenjaarforstoe,volgenshet CentrumVeiligeSportNederland.Doordebredemaatschappelijkeaandachtvoorhetonderwerpwordt ookindesporteentaboedoorbroken.

In2022werden1400meldingengedaan;eenjaareerderginghetom873gevallen.HetCVSNzietditalseen positiefsignaal.

LedenvandezwemclulbinTwellomoetenhuntelefoonopbergenvoorzedekleedkameringaan.

Bron: deVolkskrant(2023).

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Preventievanseksueleintimidatie

Houdjealstrainer-coach/instructeuraanderegelstenaanzienvandepreventievanseksueleintimidatie:

• Zorgvooreenomgevingensfeerwaarbinnendesporterzichveiligvoelt(tebewegen).

• Onthoudjeervandesportertebejegenenopeenmanierdiedesporterinzijnwaardigheidaantast, énverderinhetprivélevenvandesporterdoortedringendannodigisvoorhetgezamenlijkgestelde doel.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Onthoudjevanelkevormvanseksueel(machts)misbruikofseksueleintimidatietegenoverdesporter.

• Seksuelehandelingenenseksuelerelatiestussenjouendejeugdigesportertot16jaarzijnondergeen bedinggeoorloofdenwordenbeschouwdalsseksueelmisbruik.

• Raakdesporternietzodanigaandatdesporteren/ofjijzelfdezeaanrakingnaarredelijkeverwachting alsseksueeloferotischvanaardzalervaren,zoalsdoorgaanshetgevalzalzijnbijhetdoelbewust (doen)aanrakenvangeslachtsdelen,billenenborsten.

• Onthoudjevanseksueelgetinteverbaleintimiteiten.

• Gatijdenstraining(sstages),wedstrijdenenreizengereserveerdenmetrespectommetdesporteren deruimtenwaarindesporterzichbevindt,zoalsdekleed-ofhotelkamer.

• Beschermdesportertegenschadeen(machts)misbruikalsgevolgvanseksueleintimidatie.Daarwaar bekendofgeregeldiswiedebelangenvande(jeugdige)sporterbehartigt,benjeverplichtmetdeze personenofinstantiessamentewerken,opdatzijhunwerkgoedkunnenuitoefenen.

• Geefdesportergeen(im)materiëlevergoedingenmetdekennelijkebedoelingtegenprestatieste vragen.Aanvaardookgeenfinanciëlebeloningofgeschenkenvandesporterdieinonevenredige verhoudingtotdegebruikelijke,danwelafgesprokenhonorering,staan.

• Zieeractiefoptoedatderegelswordennageleefddooriedereendiebijdesporterisbetrokken.Als jegedragsignaleertdatnietinovereenstemmingismetdezeregels,spreekdandebetreffendepersoon daaropaan.

• Indiegevallenwaarindegedragsregelsniet(direct)voorzien,ligthetbinnenjouwverantwoordelijkheid indegeesthiervantehandelen.

Omgaanmet(vermoedens)vanseksueleintimidatie Ondankspreventievemaatregelenkanseksueleintimidatieofmisbruikvoorkomen.Hanteerals trainer-coach/instructeurdevolgenderichtlijnen:

• Stimuleermelden.

• Deschadedieslachtoffersoplopenisernstig.Zwijgenoververmoedensofsignalenkantotgevolg hebbendatdesituatievoortduurtofdatookanderenhetslachtofferworden.Maakdaarombij vermoedensmeldingbijhetbestuur.Eenmeldingstaatnietgelijkaaneenbeschuldiging!

• Neemallesserieus.

• Neemnietalleenconcreteklachten,maarookvermoedensengeruchtenserieus.Hebnietalleenoog voorernstigevormenalsaanrandingenverkrachting,maartreedookopbijkleinere grensoverschrijdingen.Ernstigevormenwordenbijnaaltijdvoorafgegaandoorlichterevergrijpen. Signaleerdustijdig.

• Wijsslachtoffer(s)opmogelijkhedenvanbegeleidingofhulpverlening.

• WijsopdemogelijkhedendieNOC*NSFbiedt,maarookopreguliereinstantiesinderegio.

• Bijeenmeldingofvermoedenkunjebeternietzelfgaan ‘dokteren’.Deproblematiekisdaarvoorte complexengevoelig.NeemdaaromcontactopmetNOC*NSFMeldpuntSeksueleintimidatieinde sportofmethetmeldpuntvanhetCentrumVeiligeSportNederland.

Meldenseksueleintimidatie

Wiekanmelden?

Iedereenkaneenmelderzijn:sporters,ouders,omstanders,bestuursleden,trainers,coaches,begeleiders, barmedewerkers,artsen,schoonmakers,enzovoort.Iedereendieietswaarneemtofergenswetenschap vanheeft,kandatmelden.Eenmelderisdusnietpersehetslachtofferofdebeschuldigde.Voorsporten, verenigingenensportbondendiebijNOC*NSFalskoepelorganisatiezijnaangesloten,ismelden georganiseerd.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

MijnsportisnietaangeslotenbijNOC*NSF,watnu?

HetCVSNisnietalleeneenmeldpuntvoorallesportendieonderNOC*NSFvallen.Ookeenaantalandere sportgerelateerdeorganisaties,zoalsENVOZzwemdiploma’s,NationaleRaadZwemveiligheidNRZNABV AirsoftendeKrajicekFoundationkunnenbijonsterecht.Overkomtjouiets,ofsignaleerjijietsbijeensport dieonderdezeorganisatiesvalt,danmagjedusookaltijdcontactmetonsopnemen.

Bron: https://centrumveiligesport.nl/een-melding-maken/waar-kan-ik-terecht.

Leesdeverdiepingsstof ‘Onderzoeksrapportseksueleintimidatieenmisbruikindesport'.

Opdracht8 Discriminatieindesport

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a. Bespreekmetelkaarwelkevormenvandiscriminatiejullietegenkomenbinnendesport.

b. Bespreekmetelkaarwatjealstrainer-coach/instructeurkuntdoenomeenbijdrageteleverenaanhet terugdringenvandiscriminatiebinnendesport.

Opdracht9 Billenknijpen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Bekijkhetfilmpje'BillenkijkenindeGym.Dewaarheidoverangstvoordesportschool'.

a. Watverstaanjullieondergymanxiety?Bespreekmetelkaardevoorbeeldendiegegevenworden.

b. Discussieeroverdestelling:Doorhetdragenvanstrakkekledinglokjehetstarenuit.

Opdracht10 Seksueleintimidatie

a. Geefeenomschrijvingvanseksueleintimidatie

Bekijkhetfilmpje'Hufterproef:smerigetrainerBETASTvrouwinsportschool'.

b. Geefjemeningoverwathiergebeurd.Welkevormenvanseksueleintimidatiekomeninditfilmpje voor?

13.5Inclusiefsporten

Inclusievesport

InNederlandwordtgestreefdnaareen inclusievesport.Datbetekentdatiedereenmagmeedoenen welkomis,ongeacht(culturele)achtergrondof(seksuele)geaardheid.Diversiteitmaaktdesportjuistmooi.

VerenigingvoorDiversiteitenLeiderschapindeSport

DeVDSLiseenmaatschappelijkebeweging(ondergebrachtineenvereniging)diemethaaractiviteiten bijdraagtaandeontwikkelingvandiversiteitenleiderschapinenviadesport.VoorheendeLNVS(alleen gerichtopvrouwen)groeienwein2022uittoteenverenigingmetoogvoorélkevormvandiversiteit.

Bron: https://sportendiversiteit.nl/.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

InheteerstenationaleSportakkoord(2018)komtditthemaaandeordeenwordtgesprokenovereen positievesportcultuur.InhetmeesterecenteSportakkoordII(2022)heefthetnogsteedsaandachtenheet hetthaminclusieendiversiteit.

Positievesportcultuur

DeambitieisdatiedereNederlandereenlevenlangplezierkanbelevenaansportenenbewegen.Inclusief sportenenbewegenisvanzelfsprekend.Belemmeringenvanwegeleeftijd,fysiekeofmentalegezondheid, etnischeachtergrond,seksuelegeaardheidofsocialepositienemenweweg.

Leesdeverdiepingsstof ‘Positievesportcultuur’.

NOC*NSFheefthetoversportvooriedereen.

Sportvooriedereen

NOC*NSFwildatéchtiedereenmeekandoenaansport.SportbrengtNederlandsamenengeeftdekracht omeenheidtebrengeninverscheidenheid.Wieregelmatigbeweegtensportvoeltzichgelukkigerengeniet meervanhetleven.

Sporthaaltmensenuithunisolementenverbindtgrotegroepen.Sportbevorderteenactievegezonde leefstijlvoormensenmétenzonderbeperkingofchronischeziekte.Sportmoeteenplekzijnwaarook bijvoorbeeldouderen,mensenmeteenlaaginkomen,delhbtiq+communityénmensenmetverschillende cultureleachtergrondenzichthuiskunnenvoelen.Iedereenmoetkunnenmeedoeneniedereenhoorterbij.

Samensportendraagtbijaanlanger,blijvendsportenenaanonderlingeontmoeting.Desportclubisdaarbij eenvandesteedszeldzamereplekkenwaarmensenmetverschillendeachtergrondenelkaarontmoeten ennaarelkaaromzien.Dieinfrastructuurvanclubsisuniekindewereld.

NOC*NSFzetzichinomsportinNederlandinclusieftemaken.ZodatiedereNederlander,ookvoorwie deelnemenaansportnietvanzelfsprekendis,kansportenbijeenclubdiebijhemofhaarpast.Bijeen inclusievesportomgevinghoort:

• Behoeftevanpersoonstaatcentraal,

• Meedoenindesamenleving,

• Welkomzijn,

• Erbijhoren,

• Geaccepteerdworden,

• Nietuitgeslotenworden,

• Waarderingkrijgen,

• Eengoedlevenhebben,

• Socialerollenvervullen,

• Ietsnuttigsdoen,

• Eigenkeuzeskunnenmaken.

Bron: https://nocnsf.nl/inclusieve-sport.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/diversity-people-exercise-class-relax-concept-521970286 Iedereeniswelkom.

Gelijkekansenopsportdeelname

HetthemaInclusieendiversiteitgaatovereentoegankelijkeenlaagdrempeligesector,waariniedereen diemeewildoendaadwerkelijkmeekandoenenwaarinsprakeisvankansengelijkheidinendoorsportenbeweegdeelname.

Helaasheeftnietiedereeneengelijkekansopsportdeelname.Verschillendegroepenervaringennogalwat belemmeringenomtesportenoftebewegen.

Debelangrijkstebelemmeringenzijn(Inclusieve Sport: sport voor iedereen - NOCNSF):

• Voormensenmeteenlichamelijkebeperkingzijngezondheidsaspectenofpraktischebelemmeringen vaakeenredenomniettesporten;

• Hetontbrekenvankennisovereengezondeleefstijlspeelteenrol,bijvoorbeeldbijmensenmeteen lagesociaaleconomischestatus;

• Erwordenrandvoorwaardelijkebelemmeringenervarenzoalsmindergeldtebestedenengeenpassend aanbodindebuurt;

• Ouderenzijnopgegroeidineentijdwaarinsportindevrijetijdmindergewoonwasdantegenwoordig;

• Mensenvoelenzichnietaltijdthuisbijeensportenbeweegaanbieder(bijvoorbeeldvrouwen,LHBTI+’s ofmensenmeteenallochtoneetnischeachtergrond);

• Sport-enbeweegaanbiederservarenbelemmeringenompassendaanbodtebieden,onderandere hetbeschikkenovervoldoendedeskundigetrainers-coachesenbegeleidersdiegoedkunnensturen opsportplezieriseenuitdaging;

• Mensenzijnonvoldoendebekendmetdemogelijkhedenvansportaanbodbijhunindebuurten/of vindenhetspannendomdestaptezettenomkennistemakenenmeetegaandoen.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Welkegroepenhebbeneenachterstand?

Uitdeopsommingvanbelemmeringen,blijktalomwelkegroepenhetgaat.Degroepenmeteenachterstand opdeelnameaansport-enbeweegactiviteitenzijn:

• mensenmeteenbeperking

• ouderen

• mensenmetlageinkomens

• mensenmeteenchronischeaandoening

• LHBTI

• mensenmetpsychischestoornissen

• laaggeletterden

• mensenmeteenmigratieachtergrond

Alsvoorbeeldgaanweinopmensenmeteenlaaginkomen.Dezegroepsportaanzienlijkvakernietdan mensenmeteenhogerhuishoudinkomen.Alslageinkomensgroepensporten,dandoenzedatmeestal mindervaakdanhogereinkomensgroepen.Binnendesporttakkenzijnverschilleninparticipatiezichtbaar tussendeverschillendeinkomensgroepen.Golfvoertdelijstaanenwordtvoornamelijkdoormensenmet eenhooghuishoudinkomenbeoefend,gevolgddoordiversewintersporten,mountainbikeenbuitenfitness. Sportendieeengroterekanshebbenomdoormensenmeteenlaaginkomentewordengedaanzijndarts, midgetgolfenschaken.

Erzijnverschillendehulpmiddelen(tools)ontwikkeldomdezegroepmeeraanhetsportentekrijgen.Zo zijnertipkaartenontwikkeld,gerichtophetpromotenvansportenbewegenvoorjeugdigenuiteengezin diehetnietzobreedhebben(Tipkaartenjeugdarmoedesport-KenniscentrumSportenBewegen). Daarnaastiseronderanderehetjeugdfondssportencultuurenhetvolwassenfondssportencultuur.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=9551&m=1562076480&action=file.download Sportdeelnamenaarhuishoudinkomen.

Hoeinclusiefisjouwsportorganisatie?

Hetisbelangrijkomtewetenhoeinclusiefdesportorganisatieiswaarjijmeetemakenhebt.Datkanom deorganisatiegaanwaarjemomenteelactiefbent,ofwaarjemogelijklatereenbaanvindt.Vaneen trainer-coach/instructeurmagverwachtwordendathijofzijhiereenactievebijdrageaanlevert.

Omteachterhalenhoeinclusiefjouwsportorganisatieiskunjedeinclusiecheckdoen.Dezecheckmaakt onderdeeluitvandecampagne'ikhebhetinme,ziejijhetook'.Dezecampagnedaagtsportaanbieders uitomhetgesprekopgaantebrengenoverdewaardevaneeninclusieveengastvrijesportaanomgeving.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdewebsitehttps://www.weeswelkomindesport.nl/vulje10stellingeninenopdiemanierkrijgjezicht ophoejouwsportorganisatieervoorstaat.

GraagtoestemmingvragenditteplaatsenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.weeswelkomindesport.nl/ Vraag2uitdeinclusiecheck

Hoekunjeinclusieendiversiteitvergroten?

Interventiesenscholingen

Ditkanbijvoorbeelddoorgebruiktemakenvaneenofmeerderemaatregelen,interventiesofscholingen.

Onbekendmaaktvaakonbemind.Vandaardatereen(e-learning)opleidingisopgezetgerichtopmensen meteenbeperking.Hethelptjevoorheneenpassendsport-ofbeweegaanbodtecreërenofhendoorte

verwijzen.

Voordedoelgroepoudereniseronderanderedoordeerkendeinterventie'Oldstars'teintroducerenbij jouwsportaanbieder.Oldstarsbiedtpassendsportaanbodvoorouderen.JekunthierbijdenkenaanWalking voetbal,walkinghockey,tennis,walkinghandballenwalkingbasketball.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron": https://www.nelsonhockey.org.nz/walking-hockey-programme-starting-upcoming-tuesday-october-30th-tuesday-december-4th/ Walkinghockey

Benjealstrainer-coach/instructeuractiefbijeenverenigingdanbiedtmogelijkhetproject'Samenwerking 50plusSport'houvast.Hierbijwordenverenigingenondersteundom50plussportsuccesvolaantepakken doorhetaangaanvansamenwerking.Hetorganiserenvansportactiviteitendieaansluitenbijdewensen vanenhetbereikenvan50-plussersvraagtomverbindingenmetterreinenzoalswelzijn,zorgen ouderenorganisaties.

Hetprogramma'Alltogetherchallenge'daagtsportersenvereniginguitominactietekomenende regenboogbandtedragenofdechallengetedoen.Jekuntjeookaansluitenbijdealeerdergenoemde campagne'Welkomindesport’

Bekijkhetfilmpje'TrajectSportenDiversiteit-Ladymove' Leesdeverdiepingsstof'Spurd'.

Debijdragevandetrainer-coach/instructeur

Vandetrainer-coach/instructeurmagverwachtwordendatjeeenbijdragelevertaanhetverbeterenvan deinclusieendiversiteitbinnendesportorganisatiewaarbijjebetrokkenbent.

Jekuntdithetbesteplanmatigaanpakkenendevolgendestappendoorlopen:

1.Beeldvorming:Watisdestandvanzakenbinnendesportorganisatieophetgebiedvaninclusieen diversiteit?

2.Doelstellingen:Watwildesportorganisatiebereiken?Watisdegewenstesituatie?

3.Planvanaanpak:Welkeactiesmoetendoorwieondernomenwordenomdedoelentebereiken?

4.Uitvoerenvanhetplanvanaanpak.

5.Evalueren.

1.DeBeeldvorming

Hierbijkunjeonderanderegebruikmakenvandeinclusiecheck.Bovendienkunjehetledenbestand analyserenenbekijkenwelkedoelgroepenmetnameondervertegenwoordigdzijn.Mogelijkkunjebelangrijke belemmeringeninkaartbrengen.Bijdebeeldvorminghoortookhoehetbestuurendeledenstaanten opzichteditthema.Hoegrootishetdraagvlakvoorverbeteringenopditpunt?

2.Doelstellingen

Afhankelijkvandebeeldvorming,kunjetotverschillendedoelstellingenkomen.Jekunteenofmeerdere doelstellingenformulerenvoorwatbetreftbepaaldegroepenmeteenachterstandophetgebiedvande deelnameaansportenbewegen.Jekuntookdoelstellingenformulerendiemeergerichtzijnopdecultuur vandesportorganisatieofopdekwaliteitenen/ofattitudevanhetkader/medewerkers.

3.Planvanaanpak

Hierbijmaakjeeenoverzichtvanwanneerwiewelkeactiesonderneemt.Uiteraardisdeinvullingafhankelijk vandedoelstellingen.Jehoefthetwielnietopnieuwuittevindenenkuntprimagebruikmakenvan bestaandescholingeneninterventies(Inclusief sporten en bewegen - Sportakkoord).

4.Uitvoering

Vervolgensvindtdeuitvoeringvanhetplanvanaanpakplaatsenvolgjedevorderingen.

5.Evaluatie

Zowelgedurendedeuitvoeringvanhetplanalsaanheteindeevalueerjeensteljeeventueeljedoelenbij.

BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht11 Inclusievesport

a. Watwordterverstaanonderinclusievesport?

b. Bekijkdeonderstaandelijstvanonderwerpendiebijeeninclusievesportomgevinghoren.

Bijeeninclusievesportomgevinghoort:

1.Behoeftevanpersoonstaatcentraal, 2.Meedoenindesamenleving, 3.Welkomzijn, 4.Erbijhoren, 5.Geaccepteerdworden, 6.Nietuitgeslotenworden, 7.Waarderingkrijgen, 8.Eengoedlevenhebben, 9.Socialerollenvervullen, 10.Ietsnuttigsdoen, 11.Eigenkeuzeskunnenmaken.

Welkevandeze11onderwerpenvindjijhetbelangrijkste?

Opdracht12 Groependieminderdeelnemenaan sportenbewegen

a. Welkegroepenhebbeneenachterstandophetgebiedvandeelnameaansportenbewegen?

b. Brengvoorééndoelgroepdievoorjouwsportorganisatiebelangrijkisdesportdeelnameen belemmeringeninkaart.

Opdracht13 Opstellenplanvanaanpakinclusieen diversiteit

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemakenvanstudentendiebetrokkenzijnbijeenvergelijkbare sportorganisatie

Maakeenkeuzevooreensportorganisatieendoorloopmetelkaardevolgendestappen:

1.Beeldvorming:Watisdestandvanzakenbinnendesportorganisatieophetgebiedvaninclusieen diversiteit?

2.Doelstellingen:Watwildesportorganisatiebereiken?Watisdegewenstesituatie?

3.Planvanaanpak:Welkeactiesmoetendoorwieondernomenwordenomdedoelentebereiken?

4.Uitvoerenvanhetplanvanaanpak.

5.Evalueren.

Opdracht14 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Indienjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntbereiken.

b. Vuldebeoordelingin.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntomschrijvenwaterverstaanwordtondereenveilig(pedagogisch) sportklimaat.

Jekuntomschrijvenwateenfysiekveiligsportklimaatbetekent.

Jekuntdegedragscodevandetrainer-coach/instructeurbeschrijven, onderbouwenennaleven. 3.

Jekunthetbelangvanintegriteitbinnendesportbeschrijven.

4. Jekuntverschillendevormenvangrensoverschrijdendgedragendiscriminatie binnendesportsignalereneneradequaatmeeomgaan.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6.

5. Jekunteenbijdrageleverenaaninclusiefsporten.

13.6Verdiepingsstof-Defysiekeveiligheid

OmveiligtekunnensportenvindtVVAhetbelangrijkdaterdeugdelijkematerialengebruiktwordentijdens hetsporten.WanneermaterialenbeschadigdofkapotzijnzalVVAdeze(laten)reparerenc.q.vervangen ofdeeigenarenvandematerialenverzoekendittedoen.Voordeveiligheidishetbelangrijkdater gevolleybaldwordtop(zaal)schoenen.Hetisniettoegestaanomopblotevoetentevolleyballenenook schoenenmetzwartezolenzijnniettoegestaan.Omblessurestevoorkomenishetbelangrijkomvooreen training/wedstrijdtestartenmeteenwarming-upennaafloopeencooling-downtedoen.VVAhuurtde sporthallenvanDMOenheeftdaaromgeeninvloedopdehygiëneindebetreffendesporthal.Welverzoekt VVAalhaarledenomnaafloopvandetrainingmeegebrachteetensresten,flesjes,tapee.d.meetenemen uitdezaal.Bron: https://vvamsterdam.nl/overvva/vsk-vcp/vsk.html.

13.7Verdiepingsstof-Gedragscodesporters

Desporter: isopen

Alsjewordtgevraagdomietstedoendattegenjeeigengevoel,normenenwaardeningaat:melddit, bijvoorbeeldbijhetbestuur.VoorvragenenmeldingenkunjeookterechtbijhetCentrumVeiligeSport Nederland.Ookwanneerjewordtgevraagdomvalstespelen,melddit.

respecteertanderen

Jehebtrespectvooriedereen.Voordetegenstander(s),jeteamgenoten,descheidsrechter,jetrainers,de toeschouwerseniederander.Letopjetaalgebruikenhoejejeaananderenpresenteert.Geefiedereenhet gevoeldathijofzijzichvrijkanbewegen.

respecteertafspraken

Komoptijd,meldje(tijdig)af,luisternaarinstructiesenhoudjeaanderegels.

gaatnetjesommetdeomgeving

Maaknietsstuk,respecteeriederseigendommen.Laatdekleedkamernetjesachter.Ruimdematerialen op.Gooiafvalindeafvalbakken.

blijftvananderenaf

Raak(buitendenormalesportbeoefening)niemandtegenzijnofhaarwilaan.

houdtzichaanderegels

Leesdereglementen,dehuisregels,dezegedragscodeenalleandereafspraken,enhoudjedaarookaan.

tastniemandaaninzijnofhaarwaarde

Onthoudjevandiscriminerende,kleinerendeofintimiderendeopmerkingenengedrag.Sluitniemand buitenenweestolerant.

discrimineertniet

Maakgeenonderscheidnaargodsdienst,levensovertuiging,politiekegezindheid,ras,geslacht,seksuele gerichtheid,cultureleachtergrond,leeftijdofanderekenmerken.

iseerlijkensportief

Speelnietvals,gebruikgeenverbaaloffysiekgeweld,gebruikgeendoping.Doenietmeeaanhetfixenvan eenwedstrijd,competitieofrecord.Fixookgeensportmoment,zoalsdeeersteuitgooi.Wednietopeigen wedstrijden.

vechtopdematofindering,maarnietdaarbuiten

Gebruikwatjebijeenvechtsporthebtgeleerdalleenterverdediging.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

meldtovertredingenvandezegedragscode

Meldovertredingenvandezecodebijhetbestuuren/ofdevertrouwenscontactpersoonvande sportverenigingofjesportbond.VoorvragenenmeldingenkunjeookterechtbijhetCentrumVeiligeSport Nederland.NB:Heeftiemandietsvertrouwelijkmetjegedeeld,beldanbijvoorbeeldmethetCentrum VeiligeSportNederland.Webesprekendanwatjekuntdoen.

Drinktnahetsportenmetmatealcoholendrinktnietalshijofzijnogmoetdeelnemenaanhet verkeer.

Bron:https://centrumveiligesport.nl/media/1280/gedragscodes-4.pdf

13.8Verdiepingsstof-Onderzoeksrapportseksuele intimidatieenmisbruikindesport

Frequentievanseksueelgrensoverschrijdendgedragindesport(N=1.999).OnderzoeksrapportSeksuele intimidatieenmisbruikindesport.

13.9Verdiepingsstof-Positievesportcultuur

Deelakkoord4:positievesportcultuur

HetSportakkoordzettot2021inopzesdoelendiemoetenhelpenhetpotentieelvansportenbewegen betertebenutten.Inditartikelzoomenweinopdeelakkoord4:positievesportcultuur.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportenmoetleukzijn,veilig,eerlijkenzorgeloos.Daarzorgenwemetelkaarvoor.Plezierinsportishet fundamentvooreenlevenlangsporten.Winnenenverliezenhorenbijdesportendatkanleidentot spanningen.Ditmagechternooittenkostegaanvanhetpleziervandesporter.Deafgelopenjarenheeft bijna60procentvanallesportverenigingengewerktaaneenplezierigenveiligsportklimaat.Wewillen

ervoorzorgendatallesportclubsaandachthebbenvooreenpositievesportcultuur.Dattrainers,leraren eninstructeurshetwelzijnvanhetkindbelangrijkervindendanwinnenendatoudersenverzorgerslangs delijnpositievesupporterszijn.

Watisdestandvanzakennu?

Indeafgelopenjarenisveelgeïnvesteerdinhetcreërenenborgenvaneenveiligenplezierigsportklimaat. Hetaantalsportverenigingendatactiefbezigismethetcreërenvaneenveiligsportklimaat,stijgt.

BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verenigingsbestuurderszieneensteedsgroterenoodzaakomhieraandachtaantebestedenenveelclubs hebbenregelingenopditvlak.Ditgeldtookvoordebevolking.Hetactieplan ‘Naareenveiligersportklimaat’ heeftgeleidtotbelangrijkelessenoverwatwelennietvaninvloedisopeenpositievesportcultuur.Een proactieveenstimulerendeaanpakwerkthetbeste,meteenfocusopdesleutelfigurendieoplokaalniveau decultuurbepalen.

Watgaatergebeuren?

• Sportbestuurderskunnengebruikmakenvancoachingomeenpositievesportcultuurophunclubte realiseren.

• Scheidsrechtersbijjeugdwedstrijdenscholenweomtotspelbegeleiders.Ookgaanweinvesterenin hetverbeterenvanpedagogischekennisvantrainersenbegeleidersvanjeugdigesporters.

• Sportverenigingenkunnenondersteuningkrijgenvoorhetopzettenvanintegriteitbeleid.Hetgaatom hetvoorkomenvanongewenstgedragopenronddeclub.Deverklaringomtrentgedragblijftgratis beschikbaarvoorvrijwilligersindesport.

Gemaakteafsprakenzijn:

Sportclubs

Allebetrokkenenvindenhetvangrootbelangdatallesportclubsactiefaandachthebbenvooreenpositieve sportcultuur,enonderkennendatbestuurdersbepalendzijn.Hetcreërenvaneenpositiefenplezierig sportklimaatvraagtconsequenttijdenaandacht.Daaromwordtdekomendejarengeïnvesteerdin maatregelenzoalsinvoerenvanbestuurscoaching,moderniserenvandeCodeGoedSportbestuuren praktijkgerichtecursussen.

Trainer/Coaches

Ookwordentrainersenlerarenondersteundinhetvormenvaneenpedagogischsportklimaat.Daarbijligt defocusvanhetsportakkoordopdegrotegroep(90procent)van(veelalvrijwillige)jeugdtrainerszonder opleiding.Doorhendirectteondersteunenentebegeleidenbijhetgevenvantrainingen,wordthetleuker omtrainertezijnenwordtdepositievesportcultuurversterkt.

Spelregels

Eenvoudigeaanpassingeninde(spel)regelskunnentotheelander – meergewenst – gedragleiden.Het gaatdaarbijzowelomhetaanpassenvanbestaandespelregels,alsomhettoevoegenvannieuweregels. Ookkrijgtdepositievandescheidsrechtersdekomendejarenaandacht.

Ouders/verzorgers

Ouders/verzorgerzijnvanonschatbarewaardevoordesportvereniging.Zijdoenvrijwilligerstaken,rijden naarwedstrijdenenmoedigenhunkinderenlangsdelijnaan.Zonderdeinzetvanouderszoudenveel kinderennietkunnensporten.Voordezegroepenkomeneronderandereouderavondenopdeclub,een communicatiecampagneendoorontwikkelingvanhetbestaandeplatform “desportouder”

Bewakenvandeondergrens

Debasisfilosofievandezeaanpakisgestoeldoppositiviteit.Tegelijkertijdsluitenpartijenhunogenniet voormisstanden.Kleininaantal,maargrootinimpact.Daaromzettendepartijenexplicietinophet bewakenvandeondergrensdoorondermeerhetuitvoerenvandeaanbevelingenvandecommissieKlaas DeVriesoverhettegengaanvanseksueleintimidatieenmisbruikindesport.Enhetvoortzettenvande integriteitprogramma’sopgebiedvandopinggebruik,matchfixingencorruptie.

Monitoring

Omin2021tekunnenmeteninhoeverredeafsprakenuitditdeelakkoordzijngerealiseerd,hebbende partnersookafgesprokenwatzegaanmeten.Denkaanhetpercentagekinderendatzichfijnvoeltopde sportclubof-organisatie,hetaantalverenigingenmeteeneigenCodeGoedBestuurenhetaantaltrainers daton-the-job-coachingheeftgekregen.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:www.allesoversport.nl/thema/beleid/deelakkoord-4-positieve-sportcultuur/.

13.10Verdiepingsstof-Spurd

Bekijkdewebsite'Spurd-Inclusiefsporten'.

Sportenenbewegenisbelangrijkvooriedereen.Wijwilleniedereennaareenpassendesport-of beweegactiviteitbegeleidenenhelpenmetadviesopmaat.Deinzetisdatiedereenmetplezierkan deelnemenaaneenpassendesport-ofbeweegactiviteitenzichwelkomengeaccepteerdvoelt!Bekijk onderstaandhetoverzichtvanonzeactiviteiten.

Spurdvoor:

1.Eenbeweegadviesopmaat,voormensenmetofzonderbeperking.Hetadviesisafgestemdop voorkeurenmogelijkheden.

2.Informatieover(aangepaste)sport-enbeweegactiviteiten.

3.Begeleidingbijhetstartenvaneenpassendesport-ofbeweegactiviteit.

4.Ondersteuningprofessionalsbijhetopzettenvanaangepastsportaanbodenondersteuningbij lesgevenopmaat.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

<<bronvermeldingo.b.v.APA-notatie>>

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE