66832 HZW profiel thema 5 CONCEPT by Boom beroepsonderwijs

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

ASSISTEREN BIJ DAGBESTEDING EN WELBEVINDEN

COLOFON

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Boom Beroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl Auteur(s): R. Prins Inhoudelijke redactie: D. Ariaens

Titel: Profieldeel Helpende Zorg & Welzijn ISBN: 978-90-372-6683-2 1e druk/ 1e oplage Bronvermelding:

©2024 Boom Beroepsonderwijs | Boom Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van een (of meerdere) gedeelte(n) uit deze uitgave in bijvoorbeeld een (digitale) leeromgeving of een reader in het onderwijs (op grond van artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicenties (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-uvo.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Boom Beroepsonderwijs, te vinden op www.boomberoepsonderwijs.nl.

INHOUD Voorwoord .............................................................................................................................. ?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Thema 1 Assisteren-bij-dagbesteding-en-welbevinden .................................................................. ? Hoe werk je met dit thema? .................................................................................................... 6 1.1 Assisteren-bij-dagbesteding-en-welbevinden ....................................................................... 6 1.2 Individuele-en-groepsactiviteiten .......................................................................................... 9 1.3 Sportieve-activiteiten ............................................................................................................ 10 1.4 Sociale-activiteiten ................................................................................................................ 11 1.5 Educatieve-activiteiten ......................................................................................................... 11 1.6 Recreatieve-activiteiten ........................................................................................................ 12 1.7 Creatieve-activiteiten ............................................................................................................ 13 1.8 Dramatische-expressie .......................................................................................................... 14 1.9 Woonactiviteiten ................................................................................................................... 14 1.10 Verzorgende-activiteiten ....................................................................................................... 15 1.11 Het-doel ................................................................................................................................. 18 1.12 Stimuleren-van-de-ontwikkeling .......................................................................................... 19 1.13 Zintuigen-en-het-geheugen .................................................................................................. 21 1.14 Motorische-ontwikkeling ...................................................................................................... 22 1.15 Verstandelijke-of-cognitieve-ontwikkeling .......................................................................... 23 1.16 Sociale-ontwikkeling ............................................................................................................. 24 1.17 Activiteiten-met-een-recreatief-doel ................................................................................... 25 1.18 Activiteiten-met-een-educatief-doel .................................................................................... 27 1.19 Activiteiten-voor-het-trainen-van-het-geheugen ................................................................ 28 1.20 Activiteiten-voor-het-stimuleren-van-de-zelfredzaamheid ................................................ 32 1.21 Activiteiten-voor-het-veranderen-van-het-gedrag .............................................................. 33 1.22 Activiteiten-gericht-op-het-langdurig-veranderen-van-het-gedrag .................................. 34 1.23 Doelen-SMART-formuleren ................................................................................................... 35 1.24 Wat-is-een-activiteitenplan? ................................................................................................. 37 1.25 Evalueren-van-een-activiteit ................................................................................................ 40 1.26 Activiteitenprogramma ......................................................................................................... 42 1.27 Soorten-materialen ............................................................................................................... 43 1.28 Veiligheid ................................................................................................................................ 46 1.29 Snoezelruimte ........................................................................................................................ 48 1.30 Formele-en-informele-groepen ............................................................................................ 49 1.31 Horizontale-en-verticale-groepen ........................................................................................ 51 1.32 Homogene-en-heterogene-groepen .................................................................................... 52 1.33 Groepscultuur ........................................................................................................................ 53 1.34 Ontwikkelingsfasen-van-een-groep ..................................................................................... 54 1.35 Cyclisch-proces ...................................................................................................................... 57 1.36 Rollen-in-een-groep .............................................................................................................. 58 1.37 Begeleiden-van-groepen ....................................................................................................... 60 1.38 Begeleiding-en-activiteiten-per-doelgroep ......................................................................... 64 1.39 Baby’s-(0-tot-18-maanden) .................................................................................................. 68 1.40 Peuters-(18-maanden-tot-3-jaar) ......................................................................................... 69 1.41 Kleuters-(3-tot-6-jaar) ........................................................................................................... 70 1.42 Het-schoolkind-(6-tot-12-jaar) .............................................................................................. 72 1.43 Jongeren-(12-tot-24-jaar) ..................................................................................................... 73 1.44 Volwassenen-(21-tot-65-jaar) ............................................................................................... 74

Late-volwassenheid-(vanaf-65-jaar) .................................................................................... 75 Communiceren-tijdens-de-uitvoering-van-activiteiten ...................................................... 78 Project .................................................................................................................................... 82 Praktijktoets .......................................................................................................................... 86 Terugkijken ............................................................................................................................ 88 Begrippen ............................................................................................................................... 89

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1.45 1.46 1.47 1.48 1.49 1.50

Index ...................................................................................................................................... 93

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Hoe werk je met dit thema?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Dit thema bestaat uit: • leerdoelen De leerdoelen staan in een kader na de inleiding. Je ziet wat je moet kunnen en kennen. En je ziet waarop je wordt beoordeeld tijdens de theorie- en praktijktoets. Aan het einde van elk thema vind je een opdracht waarbij je terugkijkt op de leerdoelen. • thema-introductie: praktijkvoorbeeld en een inleidende opdracht Tijdens de introductie in dit thema maak je opdrachten bij de leerdoelen, het praktijkvoorbeeld en bij de inleidende opdracht aan de hand van een filmpje. Het praktijkvoorbeeld bestaat meestal uit een situatie waar je tegenaan kunt lopen in de beroepspraktijk. Hetzelfde geldt voor de inleidende opdracht. • vakkennis, opdrachten en het project Wanneer je de vakkennis leert en de opdrachten doet, leer je over de beroepspraktijk en oefen je ermee. Ieder thema wordt afgesloten met een grote opdracht: het project. Een aantal opdrachten kan in een portfolio worden opgenomen, tenminste als er met een portfolio wordt gewerkt. Die opdrachten herken je aan:

Opdrachten waarmee je actief aan het werk moet herken je aan:

• praktijktoets, oefentoets en eindtoets Aan het einde van elk thema vind je een praktijktoets, een oefentoets en een eindtoets. Wanneer en waar je deze toetsen aflegt, overleg je met de docent. • digitale leeromgeving In de digitale leeromgeving vind je allerlei lesmateriaal, zoals filmpjes en toetsen. Voordat je de digitale leeromgeving kunt gebruiken, moet je je licentie activeren: – Overleg met je docent welk type account je gebruikt. – Ga naar www.boomberoepsonderwijs.nl/licentie. – Bekijk de instructiefilm of lees het stappenplan. – Volg de stappen. – Daarna kun je aan de slag! Opdrachten waarbij je de digitale leeromgeving nodig hebt herken je aan:

1.1 Assisteren bij dagbesteding en welbevinden

Dit thema gaat over de assisterende taken bij het uitvoeren van sociale en recreatieve activiteiten. Je begeleidt cliënten bij activiteiten en stimuleert hun zelfredzaamheid door ze zo veel mogelijk zelf te laten doen. Je motiveert groepen en individuele cliënten om mee te doen. Je houdt rekening met wat de cliënt kan, maar ook met wat hij niet kan.

Leerdoelen 1. 2. 3. 4.

Je hebt basiskennis van activiteiten op het gebied van zorg en welzijn. Je hebt basiskennis van gesprekstechnieken en begeleidingsmethodieken. Je hebt basiskennis van groepsprocessen die plaatsvinden tijdens een activiteit. Je kunt assisteren bij de voorbereiding van een activiteit voor een kleine en grote groep.

5. 6. 7.

Je kunt assisteren tijdens de activiteit voor een kleine en grote groep. Je kunt een positief groepsklimaat bevorderen van een kleine en grote groep. Je kunt de activiteit afronden van een kleine en een grote groep.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 1 Voorbereiden

Bekijk de leerdoelen hiervoor. Je ziet wat je moet kunnen en kennen om te assisteren bij dagbesteding en welbevinden. Ook zie je waarop je wordt beoordeeld tijdens de theorie- en praktijktoets. a. Welk leerdoel lijkt jou uitdagend? Waarom?

b. Waar zie je tegen op? Leg uit waarom.

c. Welke ervaringen heb je al met deze leerdoelen?

d. Waar denk je dat je deze leerdoelen tegenkomt in je werk?

Opdracht 2 Praktijkvoorbeeld

Bewegen en de ontwikkeling van het kinderbrein

Prof. dr. Erik Scherder, een vooraanstaand neuropsycholoog, heeft belangrijke inzichten gedeeld over de invloed van beweging op de ontwikkeling van het kinderbrein. Zijn onderzoek benadrukt hoe fysieke activiteit een cruciale rol speelt in de groei en het functioneren van het brein bij kinderen.

Scherder wijst erop dat bewegen de doorbloeding van de hersenen bevordert, wat essentieel is voor de groei van nieuwe zenuwcellen en het versterken van neurale verbindingen. Dit heeft directe voordelen voor de cognitieve ontwikkeling, waaronder verbeterd leren, geheugen en probleemoplossend vermogen. Bovendien stimuleert beweging de aanmaak van neurotransmitters zoals dopamine, die de stemming en motivatie positief beïnvloeden. Hierdoor kunnen kinderen beter omgaan met stress en concentratieproblemen verminderen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Het is duidelijk dat regelmatige lichaamsbeweging niet alleen bijdraagt aan de fysieke gezondheid van kinderen, maar ook aan hun cognitieve en emotionele welzijn. Scherders onderzoek benadrukt het belang van actieve levensstijlen en lichamelijke activiteit in de vroege kinderjaren voor een optimale ontwikkeling van het brein. Het stimuleren van beweging bij kinderen is niet alleen goed voor hun lichaam, maar ook voor hun groeiende brein.

https://www.anpfoto.nl/search.pp?pictureid=469352851&page=1&pos=2&title=Alzheimercentrum-organiseert-%E2%80%98Concert-om-niet-te-Vergeten%E2%80%99

Prof. dr. Erik Scherder.

a. Bespreek de woorden die je niet begrijpt of zoek ze op.

b. Waarom denk je dat dit praktijkvoorbeeld bij dit thema gekozen is?

c. Wat leer je van dit praktijkvoorbeeld?

Opdracht 3 Voorbereidende / samenwerkingsopdracht

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Deze opdracht doe je met drie medestudenten. Je gaat aan de slag met het maken van een moodboard over dagbesteding en welbevinden. Een moodboard is een visuele presentatie of collage die bestaat uit afbeeldingen, tekst en voorbeelden van objecten. Maak eventueel gebruik van de website Canva voor het maken van een online moodboard. a. Vorm groepjes van vier studenten. b. Maak samen, op papier of digitaal, een moodboard met als thema: Dagbesteding en welbevinden. c. Presenteer alle moodboards aan de hele groep. Laat jullie moodboard niet alleen zien, maar geef er ook uitleg bij. d. Geef als groep bij de moodboards van de andere groepjes drie tips en drie tops.

1.2 Individuele en groepsactiviteiten

Tijdens je werk als helpende krijg je te maken met verschillende activiteiten. Sommige activiteiten doe je met één cliënt, andere met een groep cliënten.

Individuele en groepsactiviteiten Activiteiten met één cliënt noem je individuele activiteiten. De activiteiten die je met een groep doet, noem je groepsactiviteiten. Bij een individuele activiteit kun je je aandacht volledig richten op de cliënt. Jij bent samen met de cliënt. Heb je te maken met een groepsactiviteit, dan moet je je aandacht verdelen. Je kunt niet al je aandacht op één persoon richten en de rest van de groep negeren. Bij een groepsactiviteit zie je ook dat cliënten elkaar kunnen stimuleren en motiveren. Het tegenovergestelde geldt ook. Een cliënt die geen zin heeft in de activiteit kan de groep demotiveren en ervoor zorgen dat de groep geen zin meer heeft om mee te doen.

Een groepsactiviteit begeleiden.

Opdracht 4 Voor- en nadelen Bedenk twee voor- en nadelen bij de categorieën. Activiteit

Voordeel

Nadeel

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Individuele activiteit

Groepsactiviteit

1.3 Sportieve activiteiten

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/multiracial-women-doing-yoga-exercise-social-1937975395

Yoga is een sportieve activiteit.

Sportieve activiteiten zijn gericht op bewegen, bijvoorbeeld voetballen, hardlopen of de gymles op school. Ook bewegen met ouderen en yoga zijn sportieve activiteiten. Deze activiteiten zijn belangrijk voor het onderhouden van conditie, het soepel houden van de spieren en het aannemen van een juiste houding. Daarnaast kunnen ze helpen bij het krijgen of houden van een gezond gewicht. Ook samenwerken en leren om tegen je verlies te kunnen, zijn belangrijke doelen van sportieve activiteiten. Voor deze activiteiten heb je meestal veel ruimte nodig. Je zult de activiteiten buiten of in een sportzaal uitvoeren.

Opdracht 5 Voorbeelden van sportieve activiteiten

Bedenk per doelgroep twee sportieve activiteiten. Leg ook uit waarom de activiteit geschikt is. Doelgroep

Peuters

Jonge schoolkinderen Pubers Ouderen

Geschikte activiteit

1.4 Sociale activiteiten Sociale activiteiten zijn er in vele vormen. Het gaat om het contact tussen mensen: contact tussen de helpende en de cliënt, en contact tussen de cliënten onderling. Denk aan een kaartmiddag voor ouderen, een jongerensoos en gezamenlijk koffiedrinken in een verpleeghuis.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 6 Voorbeelden van sociale activiteiten Bedenk bij elke doelgroep een geschikte sociale activiteit. Doelgroep

Geschikte activiteit

Peuters

Jonge schoolkinderen Pubers

Ouderen

1.5 Educatieve activiteiten

Bij educatieve activiteiten leren de deelnemers iets. Ze krijgen kennis van een onderwerp en leren bepaalde vaardigheden aan. Ook leren ze om kennis en vaardigheden in verschillende situaties toe te passen.

Uit eigen beeldbank: https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img109/28663-001.jpg

Een bezoek aan een museum is een educatieve activiteit.

Ook met ouderen doe je educatieve activiteiten. Je traint bijvoorbeeld het geheugen, zodat het geheugen actief blijft.

Opdracht 7 Voorbeelden van educatieve activiteiten

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Zoek op internet educatieve activiteiten voor kinderen en ouderen. Maak gebruik van de zoekopdracht "educatieve activiteiten voor …". Vul de naam van de activiteit in en geef een beschrijving van het doel. Doelgroep

Naam activiteit

Educatieve doel

Peuters

Jonge schoolkinderen Pubers

Ouderen

1.6 Recreatieve activiteiten

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/parents-two-kids-setting-tent-camping-2301464443

Kamperen is een recreatieve activiteit.

Recreatieve activiteiten zijn activiteiten die je doet om te ontspannen of om je te vermaken. Het gaat erom dat je een leuke tijd hebt. Een ander woord voor recreatie is vrijetijdsbesteding. Er zijn veel verschillende soorten recreatieve activiteiten. Activiteiten die niet langer dan één dag duren, noem je dagrecreatie. Een verblijf op een camping of in een hotel noem je meerdaagse recreatie. Voorbeelden van dagrecreatie zijn: • bioscoopbezoek • stappen met vrienden • dagje strand • shoppen in de stad.

Recreatieve activiteiten kunnen ook sportief zijn.

Opdracht 8 Je eigen recreatieve activiteiten

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Welke recreatieve activiteiten doe jij zelf vaak?

b. Vergelijk je antwoorden met de antwoorden van een medestudent.

1.7 Creatieve activiteiten

Bij creatieve activiteiten gaat het vooral om ontspanning en vermaak. Daarnaast worden deze activiteiten ook vaak gebruikt voor het aanleren of stimuleren van vaardigheden. Bij creatieve activiteiten ben je bijvoorbeeld bezig met het maken van een product, zoals een schilderij, een kunstwerk of een breiwerk. Je moet hierbij rekening houden met de wensen van de cliënt en met zijn mogelijkheden. Een peuter kun je nog niet iets laten uitknippen, omdat hij nog niet beschikt over de juiste vaardigheden en kracht. Een vorm laten uitprikken kan wel.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-little-girls-painting-picture-during-2127464132

Opdracht 9 Het aanleren of stimuleren van vaardigheden

Welke vaardigheden worden aangeleerd of gestimuleerd? Doelgroep

Beschrijving activiteit

Peuters

Op de peuterspeelzaal beginnen de kinderen elke ochtend in de kring. Ze mogen vertellen wat ze de vorige dag hebben beleefd. De andere kinderen luisteren aandachtig.

Kleuters

Voor het thema ‘herfst’ krijgen de kleuters een karton met daarop de vorm van een herfstblad. Deze moeten ze met een prikpen uitprikken.

Welke vaardigheden?

Beschrijving activiteit

Welke vaardigheden?

Schoolkinderen

In de week voor de kerstvakantie gaan de kinderen zelf kerstkoekjes. bakken. De leerkracht heeft de klas in tweetallen verdeeld en elk groepje krijg een recept. Ze gaan zelfstandig het deeg voor de koekjes bereiden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Doelgroep

1.8 Dramatische expressie

Bij dramatische expressie spelen de deelnemers toneel. Dat is meestal niet op een podium en het hoeft niet altijd een voorstelling te worden. Bij deze activiteiten maken deelnemers gebruik van hun stem, gezichtsuitdrukkingen en lichaamshouding. Ze doen alsof ze iemand anders zijn of op een andere plaats zijn. Ze spelen gebeurtenissen na of bedenken deze gebeurtenissen vanuit fantasie en verbeelding. Op deze manier leren ze het verschil te zien tussen fantasie/verbeelding en werkelijkheid. De activiteiten laten zien wat een deelnemer kan. Het is een manier om je te leren uiten en heeft een positieve invloed op het zelfvertrouwen van de deelnemers. Ze leren keuzes te maken, zichzelf te presenteren aan anderen, zichzelf te uiten en aan samenspel te doen. Voorbeelden van dramaspelen zijn: • een rollenspel • houding en bewegingsoefeningen • zintuigoefeningen • vertrouwensspelen • leren presenteren.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-children-teacher-enjoying-drama-class-439620268

Bij dramatische expressie maak je gebruik van je lichaam als hulpmiddel.

Opdracht 10 Drama-activiteiten

Zoek op internet naar een activiteit voor drama. Gebruik als zoekwoorden: "drama en activiteit". Kies een activiteit die je leuk lijkt. Vul het schema in. Naam activiteit

Geschikt voor leeftijd

Beschrijving activiteit en doel

1.9 Woonactiviteiten

Woonactiviteiten zijn activiteiten die horen bij de huishoudelijke werkzaamheden. Bij deze activiteiten worden dagelijkse, wekelijkse en periodieke werkzaamheden gedaan, zoals stofzuigen, koffiezetten, ramen lappen, stofwissen enzovoort. Ook kinderen kunnen goed helpen met het uitvoeren van woonactiviteiten. Ze vinden het leuk om te helpen met opruimen. Zo leren ze zelfstandig te werken en krijgen ze verantwoordelijkheidsgevoel. Het uitvoeren van woonactiviteiten laat cliënten zien dat ze niet volledig afhankelijk zijn van anderen en dat ze zelfstandig kunnen functioneren.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-latin-grown-daughter-senior-mother-2142899989

Als cliënten woonactiviteiten kunnen uitvoeren, geeft ze dit ook een gevoel van eigenwaarde.

Opdracht 11 Woonactiviteit raden

Doe deze opdracht met de hele groep. a. Schrijf een woonactiviteit op een post-it. Plak deze bij een klasgenoot op de rug. b. Loop door elkaar en stel vragen om te ontdekken welke woonactiviteit er op jouw post-it staat.

1.10 Verzorgende activiteiten

Verzorgende activiteiten zijn de ADL-handelingen. ADL staat voor Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen. Bij deze activiteiten verzorg je het lichaam. Het gaat om de activiteiten die je doet met een cliënt om gezond te leven, bijvoorbeeld douchen, tandenpoetsen, nagels verzorgen, handen wassen. Het zelf uitvoeren van verzorgende activiteiten stimuleert de zelfstandigheid van de cliënt. Dit geeft hem meer gevoel van eigenwaarde, net als woonactiviteiten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img95/23736%20afbeelding%20113.JPG

Een cliënt ondersteunen bij het tandenpoetsen is een ADL-handeling.

Opdracht 12 Verzorgende activiteiten

Welke verzorgende activiteiten voer jij zelf elke dag uit voor je eigen verzorging?

Opdracht 13 Soorten activiteiten

Welke soort activiteit zie je? Kies uit: sportieve activiteit – sociale activiteit – educatieve activiteit – recreatieve activiteit – creatieve activiteit – dramatische activiteit – woonactiviteit – verzorgende activiteit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 14 Activiteiten gericht op het welbevinden

‘Tijdens mijn werk als helpende heb ik niet alleen verzorgende taken, maar ben ik ook bezig met het welbevinden van de cliënten. Na het middageten doet een aantal bewoners een middagdutje. Met de ouderen die niet gaan slapen, verzinnen we een activiteit die ze graag willen doen. Soms lezen we samen de krant en praten we over de onderwerpen die we tegenkomen. Vorige week wilde een groepje bewoners de afdeling graag wat opfleuren met bloemstukjes. Ik heb met mijn leidinggevende overlegd of we hier geen activiteit van konden maken. Dat kon! Samen met de bewoners heb ik leuke bloemstukjes gemaakt voor op de afdeling. Het is fijn om te zien dat ze dit soort activiteiten leuk vinden.’

Doe deze opdracht met een medestudent.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Bedenk en beschrijf twee activiteiten die je kunt doen en die gericht zijn op het welbevinden van de cliënt. Je mag zelf een doelgroep kiezen.

1.11 Het doel

Als helpende werk je methodisch. Je werkt volgens een plan en hebt vooraf goed nagedacht over de werkzaamheden en activiteiten die je uitvoert. Je stelt dan ook vooraf een doel vast voor de activiteiten die je gaat doen. Bij het uitvoeren van activiteiten kun je verschillende doelen hebben. Het doel Als je een activiteit gaat doen, stel je eerst het doel vast. Wat wil je bereiken met de activiteit? In veel gevallen zal er niet één doel zijn, maar zijn er meerdere doelen. Een creatieve activiteit kan als doel ontspanning hebben, maar ook het verbeteren van sociale contacten.

Als je een doel hebt gesteld, ga je eerst kijken naar de interesses, mogelijkheden, beperkingen en uitdagingen van de cliënten. Vragen die je jezelf moet stellen voor het vaststellen van een doel zijn: • interesse Wat vindt de cliënt leuk? Met een activiteit die een cliënt niet leuk vindt, zul je je doel niet bereiken. • mogelijkheden Wat kan de cliënt? • uitdagingen Op welk gebied kun je de cliënt stimuleren? Een uitdaging is iets wat de cliënt nog niet goed kan, maar wel graag wil leren. Mensen worden graag uitgedaagd tot iets nieuws.

Je cliënt kan een beperking hebben. Hij kan dan sommige activiteiten niet doen, of er is gedrag dat hij niet kan laten zien. Een beperking kan lichamelijk of verstandelijk zijn. Als je kijkt naar de mogelijkheden van de cliënt, kun je een activiteit doen die bij hem past. Zo kun je je doel toch halen.

Opdracht 15 Interesses, mogelijkheden, beperkingen en uitdagingen Doe deze opdracht met een medestudent.

Ilse werkt als helpende in een woonvorm voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Vandaag werkt ze op de activiteitengroep. Hier komen verschillende cliënten, onder wie Rob. Rob is 34 jaar en heeft een matig verstandelijke beperking. Deze beperking is het gevolg van zuurstofgebrek tijdens zijn geboorte. Rob is gek op alles wat met vrachtwagens te maken heeft. Zijn kamer hangt vol met posters en hij weet er veel van af. Er is geen merk of type vrachtwagen waar Rob niet iets van weet. Hij heeft ook een lichamelijke beperking: een verstoorde motoriek. Hij loopt moeilijk en heeft moeite met fijne motorische handelingen. Rob is van nature wat ‘lui’ aangelegd. Hij doet het liefst zelf niet veel en weet met zijn lieve blik de aanwezige stagiaires voor zijn karretje te spannen. Vandaag vraagt Joke, de activiteitenbegeleider, aan Ilse of ze samen met Rob een activiteit wil gaan doen.

Bedenk drie activiteiten die Ilse met Rob kan doen. Geef bij elke activiteit aan wat voor soort activiteit het is. Benoem bij elke activiteit waarom juist deze activiteit geschikt is voor Rob. Maak daarbij gebruik van de begrippen: interesse, mogelijkheden, beperkingen en uitdagingen. Soort activiteit

Geschikt voor Rob omdat...

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Activiteit

1.12 Stimuleren van de ontwikkeling

Een activiteit die de ontwikkeling stimuleert, heeft als doel om de cliënt zelfstandiger te maken. Zulke activiteiten doe je meestal met kinderen. Kinderen ontwikkelen in iedere levensfase nieuwe vaardigheden. Bijvoorbeeld leren praten, lezen en zichzelf aan- en uitkleden. Ontwikkeling is nodig om zelfstandig te worden. Zelfstandig zijn geeft een cliënt een grotere eigenwaarde. Bij jongeren met een verstandelijke beperking gaat de ontwikkeling vaak trager. Ook zij kunnen veel leren van activiteiten die gericht zijn op de ontwikkeling.

Het stimuleren van de ontwikkeling kun je verdelen in: 1. motorische ontwikkeling: – grove motoriek – fijne motoriek – sensomotorisch 2. verstandelijke of cognitieve ontwikkeling 3. sociale ontwikkeling.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/interacting-other-children-essential-social-development-2294522731

Interactie met andere kinderen is belangrijk voor de sociale ontwikkeling.

Opdracht 16 Zelfstandig zijn

Doe deze opdracht in een groepje van vier. a. Wat is nu precies zelfstandig functioneren? Probeer het antwoord op deze vraag te vinden door een gesprek. b. Schrijf voor jezelf een ervaring op uit je eigen leven die iets zegt over de vraag: ‘Wat is zelfstandig functioneren?’. Dus iets wat je zelf hebt meegemaakt en wat volgens jou een voorbeeld is van zelfstandig functioneren.

Waar was je?

c. Met wie was je?

d. Wat dacht je?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

e. Wat voelde je?

f. Wat deed je of wat wilde je doen?

g. Bespreek met elkaar de voorbeelden die jullie hebben opgeschreven. Vraag verduidelijking aan elkaar als een voorbeeld niet duidelijk is. Bedenk nu bij elk voorbeeld een bewering. Een bewering begint met: ‘Wij vinden dat zelfstandig functioneren is …’ h. Bekijk de vier beweringen die jullie hebben opgeschreven. Bedenk nu gezamenlijk een antwoord op de vraag: ‘Wat is zelfstandig functioneren?’ en maak de zin af: ‘Zelfstandig functioneren is …’. Maak van deze zin een poster op A3-formaat en hang deze op in het lokaal.

1.13 Zintuigen en het geheugen

Een activiteit zorgt ervoor dat iemand iets ervaart. Hij voelt, ruikt, proeft, hoort of ziet iets. Hierdoor leert een deelnemer en kan hij zich ontwikkelen. Activiteiten voor de verschillende zintuigen zijn: • activiteiten gericht op het gehoor: bijvoorbeeld muziek maken of naar muziek luisteren, een zin doorfluisteren, een gastspreker beluisteren, zingen • activiteiten gericht op het zien: bijvoorbeeld kunst bekijken, fotograferen, schimmenspel • activiteiten gericht op ruiken en proeven: bijvoorbeeld iets koken of iets bakken, geuren raden • activiteiten gericht op de tastzin: bijvoorbeeld een voeldoos, knutselen, op een warme dag onder de sproeier gaan.

Bij de meeste activiteiten hoor je iets en zie je iets. Een ervaring wordt groter wanneer er meerdere zintuigen worden aangesproken. Een film over een sneeuwstorm beleef je heftiger als je stoel meebeweegt en er koude lucht in je gezicht wordt geblazen. Het geheugen slaat herinneringen op met alle zintuiglijke waarnemingen erbij. Daarom is het altijd goed om bij een activiteit ook te bedenken hoe je zo veel mogelijk zintuigen kunt aanspreken.

Geheugen Om iets te leren, moet het in je geheugen worden opgeslagen. Herinneringen opslaan in het geheugen verloopt in drie stappen:

Kortetermijngeheugen

Middellangetermijngeheugen Langetermijngeheugen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Alles wat mensen horen en zien, Dit geheugen is voor het tijdelijk Het langetermijngeheugen heeft komt hier binnen. De informatie vasthouden van informatie. Het ruimte voor heel veel informatie. wordt enkele seconden middellangetermijngeheugen Informatie die hier is opgeslagen, vastgehouden en dan kan niet heel veel informatie kan levenslang bewaard blijven. doorgegeven aan het tegelijk vastgehouden. De meeste middellangetermijngeheugen. informatie die hier belandt, wordt na gebruik verwijderd.

Opdracht 17 Activiteiten en zintuigen

Vul bij de activiteiten in welk zintuig wordt gebruikt / welke zintuigen worden gebruikt. Activiteit

Gebruikt(e) zintuig(en)

‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’ Liedjes van vroeger zingen

Een maaltijd eten die de cliënt vroeger thuis at Verven met de handen en vingers

Spel waarbij je geblinddoekt moet raden welke etenswaren je ruikt

1.14 Motorische ontwikkeling

Bij de motorische ontwikkeling gaat het om bewegen en leren bewegen. Er zijn twee soorten motoriek: grove en fijne. Bij het ontwikkelen van de grove en fijne motoriek spelen de zintuigen een belangrijke rol. Het ontwikkelen van de grove motoriek gaat meestal gemakkelijker dan het ontwikkelen van de fijne. Grove motoriek De grove motoriek gaat over de grote bewegingen die je maakt zonder er veel bij na te denken. Deze bewegingen leer je vanzelf: zwaaien, lopen, rollen, kruipen. Je doet ze dagelijks en ze kosten weinig moeite. Geschikte activiteiten voor de ontwikkeling van de grove motoriek zijn: • balspelen: overgooien en rollen • lopen over een bank • zwemmen.

Fijne motoriek De ontwikkeling van de fijne motoriek vraagt meer aandacht. Hierbij gaat het om de kleinere bewegingen, waarbij je vaak moet nadenken: schrijven, veters strikken, tekenen. De ontwikkeling van de fijne motoriek begint meestal pas echt op de basisschool. In groep 1 en 2 leert het kind knippen, plakken, prikken en tekenen. Een opdracht waarbij een kind iets moet uitprikken, is een voorbereiding op het leren schrijven. Geschikte activiteiten voor de ontwikkeling van de fijne motoriek zijn: • kralen rijgen • tekenen • puzzelen • kleien • knikkeren.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-girl-string-wooden-bead-craft-1933717541

Voor het rijgen van kralen maak je gebruik van je fijne motoriek.

Sensomotorische ontwikkeling Een bijzonder onderdeel van de ontwikkeling van de motoriek is de sensomotorische ontwikkeling. De sensomotorische ontwikkeling gaat over de zintuigen: ruiken, voelen, zien, horen en proeven. Sensomotoriek betekent de zintuigen en de motoriek samen. Je moet immers goed kunnen voelen als je iets wilt oppakken. Je moet afstand kunnen schatten bij het vangen van een bal, je evenwicht kunnen bewaren bij het lopen over een balk. Ook moet je kunnen ruiken bij het bereiden van eten.

Opdracht 18 Grove of fijne motoriek?

Maak je gebruik van de fijne of de grove motoriek bij het doen van de activiteit? Activiteit

Fijne motoriek

Grove motoriek

Schrijven Lopen

Een boutje op een moer draaien

Een verslag typen op de computer Een hinkelspel doen

Een WhatsApp-bericht versturen met je smartphone Tennissen

Pianospelen

Veters strikken

1.15 Verstandelijke of cognitieve ontwikkeling

Activiteiten die gericht zijn op de verstandelijke ontwikkeling noem je cognitieve activiteiten. Bij cognitieve activiteiten gaat het om het proces van leren: het opdoen, verwerken, opslaan en toepassen van kennis. Het verschil met activiteiten die een educatief doel hebben, is dat het bij een cognitief doel niet gaat om de inhoud (de kennis zelf), maar om het leerproces.

Opdracht 19 Kimspel

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Juf Farida doet met haar kleuters vaak het Kimspel. Ze legt vier voorwerpen onder een doek. Daarna pakt ze er eentje weg. De kinderen moeten zeggen welk voorwerp weggehaald is.

Welke cognitieve vaardigheid trainen de kinderen met deze activiteit?

Opdracht 20 Stappenplan leren

Karin moet voor een toets het stappenplan voor het schoonmaken van een badkamer leren. Ze doet dit door het stappenplan een paar keer over te schrijven. Ook hangt ze het op in haar kamer. Iedere keer als ze daar is, leest ze het stappenplan door. Daarna oefent ze het stappenplan door de badkamer schoon te maken.

a. Welke kennis moet Karin uit haar hoofd leren?

b. Welke cognitieve vaardigheden gebruikt Karin?

Opdracht 21 Cognitieve activiteiten

Bedenk voor elke doelgroep een geschikte activiteit met een cognitief doel. Doelgroep

Geschikte activiteit

Cognitief doel

Peuters

Aanleren van feiten/gedrag

Jonge schoolkinderen

Aanleren van feiten/gedrag

Pubers

Aanleren van feiten/gedrag

Ouderen

Trainen van het geheugen

1.16 Sociale ontwikkeling

In het dagelijks leven heb je met veel mensen te maken. ’s Morgens aan de ontbijttafel spreek je je huisgenoten, op school spreek je klasgenoten en in de winkel word je begroet door de vriendelijke verkoopster. Bij de sociale ontwikkeling gaat het om het aanleren van sociale vaardigheden. De cliënt leert om te gaan met anderen. Hij leert zich bewust te worden van opvattingen, gevoelens, wensen en gedachten bij zichzelf en anderen.

Spellen over sociale vaardigheden zijn belangrijk voor de identiteitsontwikkeling van de deelnemers. Ze leren contacten te maken en vriendschappen aan te gaan en te onderhouden. Ook het aanleren van waarden, normen en leefregels hoort bij de sociale ontwikkeling. Voorbeelden van activiteiten die gericht zijn op het aanleren van sociale vaardigheden zijn:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• spelletjes doen met de groep, samenwerken en overleggen met elkaar • samen een verhaal lezen, de emoties en gevoelens uit het verhaal met elkaar bespreken.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-elementary-school-pupils-sitting-on-1448152259

Samen lezen is een sociale activiteit met veel interactie.

Opdracht 22 Sociaal doen

Doe deze opdracht samen met een medestudent. a. Zorg voor een groot vel papier, een stapel tijdschriften, een schaar en lijm. Maak een collage over sociaal gedrag. Probeer met plaatjes en tekst uit te beelden wat jullie goed sociaal gedrag vinden. b. Presenteer je collage aan de groep. c. Beantwoord de vragen van de groep.

1.17 Activiteiten met een recreatief doel

Het doel van activiteiten met een recreatief doel is ontspannen en plezier hebben. Lichaam en geest mogen tot rust komen. Deze activiteiten kunnen heel divers zijn. Wat voor de een ontspanning is, kan voor de ander inspanning zijn. Een voorbeeld daarvan is sporten. Sporten kan inspannend en vermoeiend zijn, maar kan ook afleiding en ontlading bieden en dus ontspannend zijn. Een ander woord voor recreatie is vrijetijdsbesteding. Recreatieve activiteiten kunnen zijn: • wandelen • boek lezen • film kijken • kaarten • op stap gaan • fietsen • dagje strand.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/cyclists-cycling-on-dyke-friesland-netherlands-1748612600

Fietsen als recreatieve activiteit.

Opdracht 23 Recreatie en vrije tijd in je eigen gemeente

Kijk op de website van de gemeente van je woonplaats. Maak een lijst met mogelijkheden voor recreatie en vrijetijdsbesteding in je gemeente. Geef ook aan op welke doelgroep de verschillende mogelijkheden voor recreatie en vrijetijdsbesteding zich richten.

Omschrijving

Doelgroep

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Omschrijving

1.18 Activiteiten met een educatief doel

Bij een activiteit met een educatief doel leren de deelnemers iets. Het kan gaan om het leren van feiten of om het leren van gedrag en wat wel en niet mag. Ook het aanleren van waarden en normen hoort hierbij. Voorbeelden van activiteiten met een educatief doel zijn: • woordspellen zoals kruiswoordpuzzels en Scrabble • samen de krant lezen en bespreken • een bezoek aan een museum.

Bij een activiteit met een educatief doel werk je dus aan de ontwikkeling van kennis en gedrag.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/two-friends-reading-newspaper-news-sitting-1099612268

Samen de krant lezen en het nieuws bespreken heeft een educatief doel.

Opdracht 24 Educatieve activiteiten

Bedenk voor elke doelgroep een geschikte activiteit met een educatief doel. Doelgroep

Geschikte activiteit

Educatief doel

Peuters

Aanleren van feiten/gedrag

Jonge schoolkinderen

Aanleren van feiten/gedrag

Pubers

Aanleren van feiten/gedrag

1.19 Activiteiten voor het trainen van het geheugen

Het trainen van het geheugen is een activiteit die vaak met ouderen wordt uitgevoerd. Het geheugen wordt vaak minder goed als mensen ouder worden. Het oproepen van herinneringen is gekoppeld aan de zintuigen. Een geur doet denken aan een vakantie en een liedje op de radio aan de eerste kus. Omdat de zintuigen op latere leeftijd achteruitgaan, wordt het moeilijker om bepaalde herinneringen op te roepen.

Dementie en zintuiglijke waarneming Bij ouderen met een vorm van dementie worden herinneringen niet goed opgeslagen. Wat ze ervaren komt even binnen, maar wordt niet onthouden. Dementerenden vergeten snel dingen die net gebeurd zijn, maar herinneringen van vroeger zijn er nog steeds.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

In het geheugen zitten herinneringen met het beeld, het geluid, het gevoel (tastzin) en soms de geur en smaak van een ervaring. Hoe meer zintuiglijke waarnemingen er zijn, hoe sterker een herinnering in het geheugen zit. Ook emoties horen bij de waarneming. Een gebeurtenis met een heftige emotie wordt vaak beter opgeslagen. Daarom is het van belang om bij dementerende ouderen zo veel mogelijk de zintuigen te prikkelen.

Activiteiten en het gebruik van zintuigen Voorbeelden van activiteiten die gericht zijn op het trainen van het geheugen: • activiteiten gericht op het gehoor Liedjes en geluiden van vroeger kunnen herinneringen oproepen. • activiteiten gericht op het zien Het bekijken van foto’s en ook voorwerpen van vroeger kan herinneringen terugbrengen. • activiteiten gericht op ruiken en proeven Ruiken en proeven hebben veel met elkaar te maken. Als je minder goed gaat ruiken, dan proef je ook minder goed. Geuren zijn voor herinneringen erg belangrijk. Bijvoorbeeld de geur van een verse kop koffie of een heerlijke cake die je hebt gebakken. • activiteiten gericht op de tastzin Het voelen is het zintuig dat het langst goed blijft functioneren. Activiteiten waarbij je moet voelen, kunnen net als de andere activiteiten herinneringen oproepen. Heeft de cliënt vroeger gewerkt als timmerman? Laat dan wat gereedschap of hout voelen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/music-therapy-dementia-treatment-on-elderly-2259288913

Muziektherapie bij een dementerende oudere.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Reminiscentie Activiteiten die het geheugen van een oudere cliënt trainen, noem je reminiscentie. Bij reminiscentie haal je herinneringen op uit het verleden. Veel ouderen vinden het fijn om te praten over vroeger. Het geeft ze de kans om te laten weten wie ze zijn, wat ze hebben bereikt en wat belangrijk voor ze is. De activiteiten gaan over wat een cliënt nog weet en kan. Daarom zijn ze goed voor het zelfvertrouwen van de cliënt.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/den-helder-netherlands-november-2022-traditional-2226946899

Ganzenbord is een oud bordspel, dat goed past binnen reminiscentie.

Voorbeelden van reminiscentie-activiteiten: • puzzels met afbeeldingen van vroeger • oude bordspellen zoals Ganzenbord en Mens-erger-je-niet • boeken met verhalen van vroeger, streekromans • oude recepten en gerechten • films van vroeger • gesprekken met de cliënt tijdens de dagelijkse bezigheden of verzorgende activiteiten.

Opdracht 25 Waar of niet waar?

a. Waar of niet waar? Leg ook uit waarom. b. Bij het plannen van een activiteit houd je rekening met de interesses van de deelnemer. Waar / Niet waar, want

c. Activiteiten die gericht zijn op de ontwikkeling worden meestal met ouderen gedaan.

Waar / Niet waar, want

d. Voor het schrijven van een brief maak je gebruik van je fijne motoriek. Waar / Niet waar, want

e. Tijdens de gymles moeten de kinderen over een bank lopen. Hiermee ontwikkelen ze hun evenwicht. Het ontwikkelen van het evenwicht hoort bij de fijne motoriek. Waar / Niet waar, want

Opdracht 26 Reminiscentie

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Leg in je eigen woorden uit waarom het voor ouderen goed is om over vroeger te praten.

b. Bekijk het filmpje. c. Beschrijf wat er gebeurt en hoe het deze cliënt helpt.

Opdracht 27 Reminiscentie-activiteit

Vandaag help ik Jos, de activiteitenbegeleider. Vorige week hebben we het programma voor de verschillende activiteiten gemaakt. Bij het maken van de planning hebben we rekening gehouden met de behoeften, wensen en mogelijkheden van de cliënten. Samen met Jos hebben we de doelen van de activiteiten geformuleerd. Vanmiddag gaan we met een groep cliënten een spel spelen. Het spel heet Blik op vroeger. Het is een kaartspel met daarop vragen die gaan over vroeger.

a. Waarom is het spel Blik op vroeger een reminiscentie-activiteit?

b. Bedenk een andere activiteit die gericht is op reminiscentie.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 28 Beleefgangen A.G. Wildervanck richt beleefgangen in

De nieuwe koers van Zorggroep Groningen luidt: ‘Altijd de mens zien’. De mens, onze cliënt, met zijn gebruiken, gewoonten, patronen en rituelen. Dat is het uitgangspunt voor het project belevingsgerichte zorg op de verpleegafdelingen van locatie A.G. Wildervanck. Om aan te sluiten bij de vroegere leefomgeving van cliënten is daarom een proef gestart met ‘beleefgangen’.

Het straatbeeld van vroeger Op locatie A.G. Wildervanck van Zorggroep Groningen is een proef gestart in de woonomgeving van een van de verpleegafdelingen. De afdeling is belevingsgericht ingericht met een eigen voordeur, brievenbus, bakstenen muren, een ouderwets gezellige huiskamer en een Winkel van Sinkel, waar cliënten producten van vroeger kunnen halen. Dankzij aangebrachte wolkenplafonds met ledverlichting wordt het idee van een straat versterkt. Leefomgeving heeft positief effect op welbevinden De inrichting van de woonomgeving is bepalend voor de beleving door dementerende ouderen. Geur, kleur, gevoel en het zien van herkenbare objecten leveren een belangrijke bijdrage aan de beleving van die omgeving. Uit onderzoek van dr. Anneke van der Plaats blijkt dat een dementerende oudere beter gaat functioneren in een voor hem gunstige leefomgeving en daardoor tot meer in staat is dan vaak gedacht wordt. Vrij naar: www.zorggroepgroningen.nl.

Leg in je eigen woorden uit wat de beleefgangen te maken hebben met reminiscentie.

1.20 Activiteiten voor het stimuleren van de zelfredzaamheid

Bij activiteiten met als doel de zelfredzaamheid van de cliënt te stimuleren, laat je de cliënt zo veel mogelijk zelf doen. Een oudere laat je bijvoorbeeld zelf zijn gezicht wassen en jij wast de rug. Houd rekening met de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. In het zorg- of begeleidingsplan kun je lezen wat een cliënt zelf kan en waar ondersteuning nodig is.

Ook bij kinderen en jongeren kun je activiteiten doen die gericht zijn op het aanleren van zelfredzaamheid. Denk aan zelf veters strikken en het dichtritsen van de jas. Bij jongeren gaat het om zelfstandig koken en het verzorgen van de huishouding. Ook kunnen omgaan met geld hoort bij de zelfredzaamheid.

Opdracht 29 Zelfredzaamheid

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Yannick werkt als helpende bij een thuiszorgorganisatie. Als helpende komt hij twee keer in de week thuis bij mevrouw Van Veen. Mevrouw is 77 jaar en woont nog steeds zelfstandig. Haar man is drie jaar geleden overleden en ze heeft het hier nog steeds erg moeilijk mee. De laatste tijd merkt Yannick dat mevrouw Van Veen wat minder mobiel is en vaker in haar stoel zit. Als hij haar hierover aanspreekt, zegt mevrouw dat ze zich wat minder zeker voelt tijdens het lopen en dat ze bang is om te vallen.

Leg uit welke hulpmiddelen mevrouw kan gebruiken in en om het huis om beter te kunnen bewegen en haar zelfredzaamheid te bevorderen.

1.21 Activiteiten voor het veranderen van het gedrag

Deze activiteiten zijn erop gericht het gedrag van de cliënt te veranderen. Je kunt ze aanbieden wanneer de cliënt afwijkend gedrag vertoont: gedrag dat afwijkt van wat gebruikelijk is. Een voorbeeld is een cliënt die tijdens het kijken van een spannende film met de groep ineens heel hard gaat zingen. Het is storend voor de anderen. Als dezelfde cliënt gaat meezingen tijdens het kijken naar een concert, is dit gedrag niet afwijkend. Het past bij de situatie en verwachtingen van de anderen. Activiteiten die gericht zijn op het veranderen van het gedrag kun je verdelen in twee groepen: 1. activiteiten die het gedrag tijdelijk veranderen 2. activiteiten gericht op het langdurig veranderen van het gedrag.

Activiteiten die het gedrag tijdelijk veranderen Bij deze activiteiten wordt het gedrag van de cliënt niet voor altijd veranderd, maar slechts tijdelijk. Een voorbeeld is een kind dat steeds blijft vragen om snoep als je staat te koken. Laat het kind meehelpen met koken en de gedachten aan snoep en daarmee het gedrag (dat jij vervelend vindt) zullen verdwijnen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/beautiful-child-mother-baking-kitchen-love-522492370

Door afleiding kun je het gedrag tijdelijk veranderen.

Opdracht 30 Afwijkend gedrag Bedenk voorbeelden van afwijkend gedrag die je hebt gezien. Vul in het schema het gedrag in. Schrijf ook op waarom je dit gedrag afwijkend vindt. Waarom afwijkend?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Gedrag

Opdracht 31 Tijdelijk veranderen van het gedrag

a. Lees de situaties. Bedenk een activiteit om het gedrag tijdelijk te veranderen. b. Als Annelies (3) door haar moeder op het kinderdagverblijf wordt gebracht, moet ze ontzettend huilen. Ze vindt afscheid nemen heel vervelend.

c. Tijdens een lange autorit beginnen Joos (7) en Daniel (9) op de achterbank met elkaar te klieren. Beiden vervelen zich duidelijk en de rit duurt nog een uur.

1.22 Activiteiten gericht op het langdurig veranderen van het gedrag Deze activiteiten doe je om het gedrag langdurig, of zelfs definitief, te veranderen. Een voorbeeld van langdurige verandering van het gedrag is het gebruik van pictogrammen bij kinderen. Een kind dat bij het toiletbezoek vergeet om door te spoelen en zijn handen te wassen, kun je helpen door het maken van een ‘stappenplan’ met pictogrammen. Kies samen de plaatjes uit en laat ze inkleuren. Hang het stappenplan op de deur van het toilet. Heeft het kind de stappen gedaan, dan mag het als beloning bijvoorbeeld een sticker plakken op een beloningskaart. Na verloop van tijd zal het kind het vanzelf doen.

Dit soort afbeeldingen, die bedoeld zijn om structuur aan te brengen in het dag- of weekverloop, noem je dag- of weekritmekaarten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een stappenplan voor toiletbezoek.

Opdracht 32 Een dagritmekaart

Doe deze opdracht met een medestudent. Maak een dagritmekaart. Kies een onderwerp uit de lijst of bedenk er zelf een: • avondritme, het naar bed gaan • ochtendritme, opstaan en naar school gaan • handen wassen met zeep • aankleden en uitkleden • tandenpoetsen.

1.23 Doelen SMART formuleren

Bij het stellen van een doel is het belangrijk dat je duidelijk beschrijft wat je wilt zien. Vaak wordt bij het formuleren van doelen gebruikgemaakt van de SMART-methode. Dit is een hulpmiddel voor het juist formuleren van doelen.

Als helpende stel je zelf geen doelen bij activiteiten. De doelen worden geformuleerd door de begeleider of activiteitenbegeleider. Het is jouw taak om te assisteren bij de uitvoering. Voor jou als helpende is het belangrijk dat je weet hoe doelen SMART geformuleerd worden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S De letters SMART staan voor de woorden: Specifiek

Het doel van je activiteit moet duidelijk en concreet omschreven zijn. Op deze manier kun je gemakkelijker zien of het doel is gehaald.

Meetbaar

Het doel dat je hebt gesteld, moet je kunnen meten. Op deze manier kun je nagaan of je een doel hebt gehaald of niet.

Acceptabel

Het gestelde doel moet acceptabel zijn voor de cliënt. Je gaat altijd uit van de behoeften en de verwachtingen van de cliënt. Vindt hij het niet leuk om te doen? Dan is het gestelde doel niet acceptabel.

Realistisch

Het is belangrijk dat het gestelde doel haalbaar is. Is je doel realistisch als je kijkt naar de mogelijkheden en beperkingen die de cliënt heeft? Naast de mogelijkheden van de cliënt moet je kijken naar de mogelijkheden die jij zelf hebt. Heb je de juiste materialen en middelen? Is er voldoende tijd en geld om de activiteit uit te voeren?

Tijdgebonden

Het doel dat je stelt, moet gebonden zijn aan een tijd. Wanneer begin je met de activiteiten? Wanneer ben je klaar? Wanneer is het doel bereikt?

Voorbeeld

Joost werkt op een basisschool als klassenassistent. Sya is een leerling in de groep van Joost. Zij heeft problemen met haar fijne motoriek. Joost doet twee oefeningen met haar om de fijne motoriek te verbeteren. Hij maakt knutselwerkjes met Sya, waarbij ze vormen moet uitprikken. Ook doet hij een spel waarbij ze met één hand op haar rug een toren van blokken van 40 cm hoog gaat bouwen. De toren mag daarbij niet omvallen. Joost stelt als doel dat Sya deze opdrachten over een maand zonder problemen kan doen.

Specifiek Doel: Sya kan over één maand een blokkentoren bouwen en zelfstandig een vorm uitprikken.

Meetbaar Sya kan een toren van blokken bouwen van 40 cm hoog. Ze kan zonder hulp een vorm uitprikken.

Acceptabel Het prikken bij knutselwerkjes en het bouwen van een toren vindt Sya leuk om te doen. De activiteiten zijn acceptabel voor haar.

Realistisch Joost heeft als doel gesteld dat Sya de toren kan bouwen, zelfstandig een vorm kan uitprikken en dat haar fijne motoriek verbeterd is. Dit doel is haalbaar binnen een maand.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tijdgebonden Over een maand kan Sya zonder hulp een toren van blokken bouwen. Haar fijne motoriek is verbeterd.

Opdracht 33 SMART formuleren

Carola werkt op een buitenschoolse opvang. In de vakantie zijn er maar weinig kinderen, in totaal zeven: drie meisjes en vier jongens. De jongens hebben met elkaar afgesproken dat ze gaan voetballen. Omdat de meiden zich wat vervelen, bedenkt Carola ’s ochtends dat ze met hen een taart gaat bakken. Ze heeft dit vaker met ze gedaan en ze vinden dit erg leuk om te doen. De taart wil Carola ’s middags bij het theedrinken om 15.00 uur samen met de kinderen opeten.

Vul het SMART-schema in voor de activiteit van Carola. Specifiek

Meetbaar

Acceptabel Realistisch

Tijdgebonden

1.24 Wat is een activiteitenplan?

Voordat je een activiteit gaat uitvoeren, is het van belang dat je alles goed hebt voorbereid. Ook bij activiteiten werk je volgens een werkplan. Dit noem je een activiteitenplan. Van een goede voorbereiding wordt je activiteit leuker. Je hoeft dan niet op het moment zelf te bedenken wat je wilt doen en welke spullen je daarvoor nodig hebt. Daardoor kun je meer aandacht hebben voor de deelnemers. Als je je niet of slecht voorbereidt, heb je kans dat je activiteit minder leuk is dan verwacht of misschien niet gedaan kan worden. Als helpende maak je samen met de woonbegeleider, leidinggevende of activiteitenbegeleider het activiteitenplan. Je assisteert bij de uitvoering van de activiteiten. Je bent nooit alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van een activiteit. Wat is een activiteitenplan? In het activiteitenplan staat alle informatie over de activiteit: de doelen van de activiteit, de doelgroep, een tijdsplanning, de taakverdeling, uitleg en regels. Een activiteitenplan kan voor één cliënt of voor een hele groep zijn. Bij het opstellen van het activiteitenplan houd je rekening met de informatie uit het zorgplan en/of het begeleidingsplan van de cliënt. Je houdt rekening met wat de cliënt kan, maar ook met wat hij graag wil.

Opzetten van een activiteitenplan Als helpende voer je een activiteit niet zelfstandig uit, maar met hulp van een activiteitenbegeleider of woonbegeleider. Het is jouw taak om te assisteren bij de uitvoering. Om dit goed te kunnen doen, is het van belang dat je weet hoe een activiteitenplan eruitziet en hoe het wordt gemaakt. Als helpende maak je een activiteitenplan altijd samen met een activiteiten- of werkbegeleider.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Bij het uitwerken van het activiteitenplan beantwoord je de vijf W-vragen. De vijf W-vragen staan voor: • Wat gebeurt er? • Wanneer gebeurt het? • Wie is de doelgroep? • Waarom voer je de activiteit uit? Wat is het doel van de activiteit? • Waar gebeurt het? Daarnaast geef je antwoord op deze vragen: • Welke middelen heb je nodig? • Welke uitleg geef je de doelgroep? • Welke regels zijn belangrijk tijdens de activiteit? • Waar moet je op letten tijdens de activiteit? Basis van een activiteitenplan: Naam

Wat is de naam van de activiteit?

Datum en tijdstip

Wanneer gebeurt het?

Doelgroep

Wie is de doelgroep?

Doelstelling

Waarom voer je de activiteit uit? Wat is het doel van de activiteit?

Organisatie

Waar gebeurt het? Hoe richt je de ruimte in? Waar zet je deelnemers neer? Hiervoor maak je een tekening.

Materiaal/hulpmiddelen

Welke materialen en hulpmiddelen wil je gebruiken?

Uitleg

Wat vertel je de doelgroep?

Begeleiding • regels • aandachtspunten

Welke regels zijn belangrijk tijdens de activiteit? Waar moet je op letten bij de begeleiding/uitvoering?

Voorbeeld

Je ziet het activiteitenplan voor de activiteit Ballenregen. Dit is een spelactiviteit voor kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 12 jaar.

Naam activiteit

Ballenregen

Datum en tijdstip

Maandag 5 september om 14.00 uur

Doelgroep

6 t/m 12 jaar

Doelstelling

Recreatief/samenwerken

Naam activiteit

Ballenregen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Organisatie

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW.

Materiaal/hulpmiddelen

Mand tennisballen

Uitleg

1. 2. 3.

Begeleiding • regels • aandachtspunten

Alle tennisballen in de mand. De spelleider gooit de ballen een voor een weg. De deelnemers mogen de ballen een voor een teruggooien in de mand. Wedstrijd: wie krijgt de mand het eerst leeg en wie kan dat voorkomen?

• Ballen niet vanaf een grote afstand gooien. • Opletten dat je niet botst.

Opdracht 34 Opzetten activiteitenplan

a. Bekijk de website. b. Zoek een activiteit uit. Maak er een activiteitenplan bij. Gebruik het werkmodel Activiteitenplan.

Opdracht 35 Opzetten van een activiteit Doe deze opdracht met een medestudent. Gebruik het werkmodel Activiteitenplan.

Werk een activiteit uit voor een doelgroep: 1. Kies uit situatie 1 of situatie 2. 2. Zoek een geschikte activiteit bij de door jullie gekozen casus. 3. Werk de activiteit uit in een activiteitenplan. 4. Maak voorbeelden. 5. Presenteer jullie activiteitenplan en voorbeelden aan de groep.

Situatie 1: Het kinderdagverblijf

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Jullie lopen allebei stage op een kinderdagverblijf. Het kinderdagverblijf heeft vier verticale groepen. Elke groep heeft ongeveer twaalf kinderen in de leeftijd van 1 tot 4 jaar. Binnenkort bestaat het kinderdagverblijf vijf jaar en om dit te vieren, willen jullie met de kinderen de groepen versieren. Jullie stagebegeleider heeft gevraagd om voor de oudste kinderen twee activiteiten te bedenken voor het versieren van de groepen. Omdat jullie niet met alle groepen de activiteit zelf gaan doen, moeten jullie een voorbeeld van het eindproduct maken.

Situatie 2: De dagbesteding voor ouderen

Jullie lopen stage op een afdeling voor dagbesteding voor ouderen. De komende week lopen jullie mee met de activiteitenbegeleider. Op de afdeling verblijven twintig ouderen die in verband met somatische klachten de dagbesteding bezoeken. De meeste ouderen hebben een beperking in het lopen en maken gebruik van een rollator. Binnenkort hebben jullie een gezellige kerstmarkt, bedoeld voor buurtbewoners, familie en geïnteresseerden. Op de kerstmarkt staan verschillende kraampjes, waar personeel en cliënten zelfgemaakte artikelen en etenswaren verkopen. De activiteitenbegeleider heeft jullie het volgende gevraagd: bedenk voor de bezoekers van de dagbesteding twee creatieve activiteiten voor het maken van leuke producten die op de kerstmarkt kunnen worden verkocht. Omdat jullie bij de activiteiten geassisteerd worden door vrijwilligers, is het van belang dat jullie voorbeelden maken van de eindproducten.

1.25 Evalueren van een activiteit

Niet alleen een goede voorbereiding van een activiteit is belangrijk, maar ook de evaluatie. Als je gaat evalueren, kijk je terug op de activiteit. Je bespreekt met deelnemers of collega’s wat je hebt gedaan, waarom je dat hebt gedaan en wat je de volgende keer misschien anders gaat doen en waarom.

Evalueren is erg belangrijk. Naar aanleiding hiervan kun je de uitvoering van je werk aanpassen, zodat de activiteit de volgende keer nog beter en leuker is. En het helpt je bij het voorbereiden van andere activiteiten. Evalueren kun je doen door te reflecteren op de uitgevoerde activiteit, bijvoorbeeld met het reflectiemodel van Korthagen. Het model van Korthagen heeft vijf stappen: 1. Doen 2. Terugkijken 3. Bewustwording 4. Bijstellen/aanpassen 5. Toepassen.

Het model van Korthagen is cyclisch. Dit betekent dat je na de laatste stap weer bij de eerste begint. In een schema ziet dit er als volgt uit:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW.

De stappen van het reflectiemodel kun je verwerken in een reflectieformulier: 1. Doen

Geef een beschrijving van wat je hebt gedaan. Wees duidelijk in je beschrijving. Geef aan welke activiteit je hebt gedaan, met welke groep, op welk moment. Je beschrijving moet zo zijn dat iemand die er niet bij is geweest precies kan lezen hoe het is verlopen.

2. Terugkijken

Kijk terug op de activiteit. Dit kun je alleen doen, maar ook met de deelnemers. Wat ging goed en waarom? Wat ging niet goed en waarom?

3. Bewustwording

Wat heb je geleerd?

4. Bijstellen

Wat ga je de volgende keer anders doen?

5. Toepassen

Wanneer ga je de (aangepaste) activiteit nog een keer doen?

Opdracht 36 Het uitvoeren en evalueren van een activiteit

Doe deze opdracht met een medestudent. Je bereidt een activiteit voor en voert hem uit. a. Gebruik het werkmodel Activiteitenplan. b. Bedenk wat voor soort activiteit je wilt doen. Je kunt kiezen uit: • een sportieve activiteit • een sociale activiteit • een educatieve activiteit • een recreatieve activiteit • een creatieve activiteit • dramatische expressie. c. Bedenk een geschikte activiteit. Werk deze activiteit uit in een activiteitenplan. d. Maak je activiteitenplan SMART. e. Maak voorbeelden als het nodig is.

f. Voer de activiteit uit met de groep. g. Vraag om feedback. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Feedbackschema

Het activiteitenplan is ingevuld.

De doelen zijn SMART geformuleerd.

Ik heb vooraf de materialen en middelen klaargezet. Ik geef de deelnemers duidelijke uitleg.

Ik stimuleer en motiveer de deelnemers.

Ik ruim materialen en middelen op met de deelnemers. Ik evalueer de uitgevoerde activiteit. Tips:

Tops:

i. Evalueer na afloop de uitvoering in jouw groepje. Vul samen het reflectieschema in. 1. Doen

2. Terugkijken

3. Bewustwording

4. Bijstellen

5. Toepassen

1.26 Activiteitenprogramma

Een activiteitenprogramma is een overzicht van alle activiteiten die in een bepaalde periode gepland zijn. Dit kan een dag-, week-, maand- of zelfs een jaarplanning zijn. In het programma kun je zien welke activiteiten plaatsvinden. Een activiteitenprogramma kan geschreven zijn voor een individuele deelnemer, maar ook voor een groep deelnemers of zelfs een hele afdeling of locatie. Vaak zijn activiteitenprogramma’s gemaakt rond een thema, bijvoorbeeld de seizoenen of feesten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW.

Opdracht 37 Het activiteitenprogramma

Doe deze opdracht in een groepje van vier. a. Kies een doelgroep en bepaal een thema. Maak voor de gekozen doelgroep en het thema een activiteitenprogramma voor een week en een poster. b. Het activiteitenprogramma: • bevat een programma voor één week met twee activiteiten per dag • heeft activiteiten die zijn opgezet rondom een thema • is gevarieerd, dus het bevat verschillende soorten activiteiten • sluit aan bij de ontwikkeling en de beleving van de gekozen doelgroep. c. De poster gebruik je om het programma bekend te maken en om cliënten enthousiast te maken. De poster: • heeft een programma voor een week • laat duidelijk de activiteiten zien rondom het gekozen thema • bevat illustraties • nodigt uit tot deelname of opgave. d. Gebruik het stappenplan Poster maken.

1.27 Soorten materialen

Of je nu gaat voetballen, kaarten of knutselen, je hebt altijd te maken met materialen en middelen die je gaat gebruiken. Zorg dat je goed bent voorbereid en dat de juiste materialen en hulpmiddelen zijn aangeschaft en klaargezet. Welke materialen en hulpmiddelen er voor een activiteit gebruikt worden, is afhankelijk van: • de doelgroep • het soort activiteit

• het doel van de activiteit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Verbruiksartikelen Verbruiksartikelen zijn materialen die je verbruikt. Je kunt ze niet onbeperkt gebruiken. Ze zijn uiteindelijk op. Bijvoorbeeld: • lijm • stiften • papier • verf • restmateriaal als wc-rollen en verpakkingsdozen.

Gebruiksartikelen Gebruiksartikelen zijn materialen of hulpmiddelen die lang meegaan. Je kunt ze keer op keer gebruiken. Uiteindelijk slijten ze wel en zul je ze moeten vervangen. Voorbeelden: • fietsjes • blokkendozen • leesboeken • computerspellen. Hulpmiddelen Hier zie je enkele voorbeelden van hulpmiddelen.

Meeknipschaar Een meeknipschaar is een speciale schaar die een dubbele set ogen heeft. De schaar is bedoeld voor kinderen die nog niet (of nog niet goed) kunnen knippen. Door de dubbele set ogen kun je samen met het kind knippen. Uiteraard kun je deze schaar ook gebruiken voor ouderen die niet meer de kracht en controle hebben om alleen te knippen.

Schaar met kniphulp Een schaar met kniphulp is een schaar met een klein veertje tussen de beide ogen. Het veertje zorgt ervoor dat de schaar weer vanzelf opengaat. De schaar is bedoeld voor kinderen die nog niet voldoende kracht hebben om alleen te knippen.

Zelfopenende schaar met groot oog Deze schaar is bedoeld voor ouderen die niet meer voldoende kracht in hun vingers hebben om de schaar te openen en te sluiten. De schaar heeft een groot oog, waar je drie vingers in kunt stoppen. Op deze manier kun je met je hele hand kracht zetten tijdens het knippen en niet alleen met twee vingers. Medicijnbal Een medicijnbal is een grote, leren of kunststof bal die een bepaald gewicht heeft. De bal is bedoeld voor het doen van gymnastiekoefeningen. Medicijnballen worden gebruikt bij het trainen, oefenen en versterken van bepaalde spieren. Je kunt verschillende oefeningen met de bal doen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Loep Ouderen die nog graag willen handwerken, maar niet meer zo goed kunnen zien, kunnen gebruikmaken van een loep. Een loep is een vergrootglas. Er zijn verschillende modellen. Een handloep moet de cliënt zelf vasthouden, maar een tafelloep kun je aan de tafel vastmaken, zodat de cliënt twee handen kan gebruiken tijdens de activiteit.

Opdracht 38 Materialen en hulpmiddelen op stage

Welke materialen en hulpmiddelen zijn er bij jou op je stageplek? Vraag of je er een foto van mag maken. Zet de foto’s in een schema en schrijf erbij hoe je ze gebruikt en voor welk soort activiteiten ze geschikt zijn.

Opdracht 39 Verbruik of gebruik

Vul voorbeelden in van verbruiksartikelen en gebruiksartikelen die je in het dagelijks leven of op stage gebruikt. Verbruiksartikelen

Gebruiksartikelen

Opdracht 40 Het gebruik van materialen en middelen

Annemiek loopt als helpende stage in een Kinderdagcentrum (KDC). In het KDC komen kinderen die een verstandelijke en/of lichamelijke beperking hebben. Vandaag gaat Annemiek met de oudste kinderen van haar groep een activiteit doen. Ze gaat met tien kinderen een cake bakken. Ze verdeelt de groep in tweetallen. Elk tweetal krijgt ingrediënten en materialen om een cake te maken. Annemiek heeft alles al klaargezet. De kinderen kunnen zo zelf beginnen en Annemiek helpt daar waar nodig.

Zoek een recept voor een cake. Maak een lijst met materialen en hulpmiddelen die je nodig hebt voor het uitvoeren van de activiteit. Maak van de verbruiksmaterialen ook een inschatting van de kosten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S 1.28 Veiligheid

Bij het uitvoeren van een activiteit moet je goed letten op de veiligheid van de deelnemers. Je begeleidt de activiteit en bent verantwoordelijk voor het veilig uitvoeren ervan. In de voorbereiding moet je alert zijn op mogelijke onveilige situaties. Ga je bijvoorbeeld met kinderen een tikspel doen, zorg dan voor voldoende ruimte om te rennen. Voorkom dat de kinderen kunnen struikelen over spullen op de vloer. Bij dit spel heb je een grote, lege ruimte nodig.

Stel jezelf bij activiteiten deze vragen: 1. Ruimte – Is de ruimte die ik in gedachten heb geschikt voor de activiteit? – Is er voldoende ruimte? – Zijn er geen obstakels en voorwerpen op de grond waarover de deelnemers kunnen vallen? – Is de ruimte goed verlicht? 2. Materiaal – Is het materiaal dat ik ga gebruiken geschikt voor de doelgroep? – Kan de deelnemer de materialen en middelen gebruiken zoals het moet? 3. Veiligheid – Zijn de materialen en middelen die ik ga gebruiken veilig en niet stuk? – Zijn de voorwerpen niet te klein en niet te scherp? – Zijn stoelen en werkvlakken niet te hoog?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/young-mother-playing-her-baby-on-2184100011

Veiligheid staat voorop!

Opdracht 41 Veilig speelgoed

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Maak een folder voor ouders met jonge kinderen. In de folder staan tips en aandachtspunten waar ouders op kunnen letten bij het kopen van veilig speelgoed. b. Bekijk de website. Je kunt ook andere sites gebruiken als bron. c. Gebruik het stappenplan Folder maken. d. Laat je folder zien aan een ander tweetal. Wat vinden zij ervan? e. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

De folder heeft een goede lay-out.

De teksten in de folder zijn geschreven in goed Nederlands. De verhouding tussen tekst en beeld is goed. In de folder staan goede tips. Tips:

Feedbackschema

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tops:

1.29 Snoezelruimte

Een snoezelruimte kun je tegenkomen in de gehandicaptenzorg, het bijzonder onderwijs en de zorg voor dementerende ouderen. Snoezelen is een samenvoeging van de woorden ‘snuffelen’ en ‘doezelen’. In een snoezelruimte worden een of meer zintuigen geprikkeld door licht, geluid, geur, smaak en ook aanraking. Materialen die gebruikt kunnen worden, zijn: • knuffelbeesten • echte huisdieren • robotdieren die echt lijken • flesjes met verschillende geuren • geluiden en muziek • felgekleurde voorwerpen zoals ballonnen • water, dobberen in een warm bad.

Een snoezelruimte. © Cor mantel, www.stuntmantel.com en WorldWideSnoezelen.com.

Snoezelen kan ervoor zorgen dat onrustige cliënten rustiger worden, terwijl anderen juist geprikkeld en alert worden. Door snoezelen verbetert de stemming van de cliënt en wordt agressief en depressief gedrag verminderd. Ook heeft snoezelen een positief effect op de relatie tussen de begeleider en de cliënt. Door als begeleider te snoezelen met een cliënt heb je echt even tijd voor hem of haar. Hierdoor neemt ook bij begeleiders stress af en de tevredenheid toe.

Opdracht 42 Een snoezelruimte

Bekijk op YouTube filmpjes van snoezelruimtes. Gebruik als zoekwoord "snoezelen". Wat zou jij antwoorden als iemand vraagt: ‘Een snoezelruimte, wat is dat precies en hoe ziet die eruit?’

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S 1.30 Formele en informele groepen

Als je activiteiten gaat doen met een groep, heb je te maken met groepsprocessen. Dit gaat over de manier waarop een groep zich ontwikkelt in het samenwerken en omgaan met elkaar. Bij de voorbereiding en uitvoering van activiteiten is het belangrijk dat je rekening houdt met het soort groep, de groepscultuur en de fase van ontwikkeling van de groep. Groepen kun je op verschillende manieren indelen. Bijvoorbeeld in formele en informele groepen. Je kijkt dan naar de manier waarop de groep is gevormd.

Formele groep Een formele groep is een groep die door de organisatie is gemaakt. De deelnemers hebben de groep niet zelf samengesteld. Ze zijn een groep omdat de organisatie ze bij elkaar heeft ingedeeld. Voorbeelden van formele groepen zijn: • de klas waar je in zit • de afdeling waar je werkt • de projectgroep.

Informele groep Informele groepen bestaan omdat de groepsleden dit zelf willen. Deelname aan een informele groep is in principe vrijwillig, maar het kan voorkomen dat groepsleden lid zijn door sociale druk. Voorbeelden van informele groepen zijn: • vriendenclub • sportclub.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/portrait-nurses-team-hospital-healthcare-happiness-2304304775

Collega’s op het werk zijn een formele groep.

Formele en informele groepen van Annika

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Annika werkt samen met drie collega’s op een naschoolse opvang (formele groep). Eén keer per week gaat ze samen met twee andere collega’s naar de sportschool (informele groep). Tijdens een sportavond vroeg een van de collega’s haar of ze misschien lid wilde worden van de ondernemingsraad (formele groep) van de organisatie waar ze samen werken. Dit leek Annika leuk en dus heeft ze zich voor deze functie aangemeld. In haar vrije tijd gaat Annika graag naar het theater. Samen met haar vriendinnen die ze nog kent van haar schooltijd (informele groep) gaat ze elke maand naar een voorstelling.

Opdracht 43 Formele en informele groepen

Bij welke informele en formele groepen hoor jij? Bespreek je antwoorden met een klasgenoot en vergelijk ze. Zijn er verschillen?

1.31 Horizontale en verticale groepen

Een andere manier van indelen van groepen is op basis van de leeftijd van de deelnemers. Er zijn horizontale en verticale groepen.

Horizontale groep In een horizontale groep is de leeftijd van de deelnemers gelijk of de deelnemers hebben dezelfde leeftijdscategorie. Voorbeelden van horizontale groepen zijn: • een babygroep op een kinderdagverblijf • een peutergymclub • groep 1 tot en met 8 op de basisschool • een vakantiegroep voor 50-plussers.

Verticale groepen In verticale groepen hebben de deelnemers verschillende leeftijden. Voorbeelden van verticale groepen zijn: • buitenschoolse opvang, kinderen van 5 tot 12 jaar • toeschouwers van een bioscoopfilm die geschikt is voor alle leeftijden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S Opdracht 44 Voor- en nadelen

Doe deze opdracht met een medestudent. Denk samen na over de voor- en nadelen die verticale en horizontale groepen in de kinderopvang kunnen hebben. Vul bij elke groep twee voordelen en twee nadelen in. Voordelen

Nadelen

Horizontale groep

Verticale groep

1.32 Homogene en heterogene groepen

Tot slot kun je groepen ook indelen naar kenmerken: homogeen en heterogeen.

Homogene groep Het woord homo betekent ‘gelijk’. In een homogene groep hebben de deelnemers een gemeenschappelijk kenmerk. Een groep met alleen maar vrouwen is een homogene groep omdat alle leden vrouw zijn.

Voorbeelden van homogene groepen zijn: • babygroep: de groep bestaat uit allemaal baby’s • mannenvoetbalclub: de groep bestaat uit allemaal mannen • groep vegetariërs bij een kookclub: de leden eten allemaal vegetarisch.

Heterogene groep Het woord hetero betekent ‘verschillend’. De deelnemers zijn verschillend. Een groep met mannen en vrouwen is een voorbeeld van een heterogene groep. Heterogene groepen zijn: • de klas waarin je zit • een korfbalteam; bij korfbal zijn de teams gemengd • een groep van de naschoolse opvang; de kinderen hebben verschillende leeftijden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img95/26638-34_org.jpg

https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img95/26638-33_org.jpg

Een heterogene en een homogene groep.

Opdracht 45 In welke homogene en heterogene groepen zit je zelf? In welke homogene en heterogene groepen zit je zelf? Leg ook uit waarom het een homogene of heterogene groep is. Beschrijving groep

Homogeen of heterogeen

Uitleg

1.33 Groepscultuur

In het woordenboek staat bij het woord cultuur de betekenis: ‘Cultuur is het geheel van waarden, normen en gewoonten die mensen aan elkaar doorgeven.’ Bij cultuur draait het om de waarden en de normen in een groep. Waarden en normen zijn de ideeën en regels die er zijn. Waarden zijn dingen waar iemand waarde aan hecht, die iemand belangrijk vindt. Normen zijn de gedragsregels die bij de waarden horen. De waarde ‘eerlijkheid’ heeft bijvoorbeeld als norm dat je niet liegt. De waarde ‘gezond leven’ heeft als norm: veel verse groenten eten en regelmatig sporten.

Een groep kan een gemeenschappelijke cultuur hebben, dit noem je de groepscultuur. De groepscultuur is de manier waarop de verschillende personen uit de groep met elkaar omgaan. Het zijn de ongeschreven gedragsregels waaraan de leden zich houden. Bij het uitvoeren van activiteiten is het van belang dat je rekening houdt met deze groepscultuur.

Opdracht 46 Welke cultuur hebben wij?

Doe deze opdracht met de hele groep. a. De groep wordt verdeeld in vier of vijf groepjes. Ieder groepje krijgt een groot vel papier en een gekleurde stift. Elk groepje heeft een andere kleur stift. b. Wijs in je groepje een schrijver aan. De schrijver zet met grote letters boven aan het papier ‘Groepscultuur’. Bedenk welke ongeschreven gedragsregels er in jullie groep zijn. Schrijf ze op. c. Als alle groepen klaar zijn, wordt het papier doorgegeven aan de volgende groep. De volgende groep leest wat er op het papier staat en vult dat aan met hun eigen kleur stift. Is iedere groep klaar, dan wordt het papier weer doorgegeven aan de volgende groep, net zolang totdat iedere groep is geweest.

d. Heb je als groepje je eigen papier terug, dan kijken jullie wat er allemaal op het papier is geschreven. Geef met een plus of een min bij elke regel aan of jullie het een goede of een slechte regel vinden. Schrijf op welke regel je zelf opvallend vond en waarom.

1.34 Ontwikkelingsfasen van een groep

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

In een groep gebeuren dingen die maken dat de samenwerking en relaties verbeteren, verslechteren of veranderen. Er is veel onderzoek gedaan naar groepsvorming en er zijn veel verschillende modellen over hoe groepen zich ontwikkelen.

Professor Tuckman heeft onderzoek gedaan naar de manier waarop groepen mensen zich vormen. Volgens Tuckman kun je bij de ontwikkeling van een groep vijf verschillende fasen (stappen) herkennen: 1. vormfase 2. stormfase 3. normfase 4. prestatiefase 5. afscheidsfase. Vormfase In de vormfase wordt de groep gevormd. De deelnemers onderzoeken wie de anderen zijn. Je ziet mensen die initiatief nemen en mensen die afwachten. De groep is nog geen echte groep, het zijn losse personen die bij elkaar zijn gezet. De groepsleden vertrouwen elkaar nog niet. Als begeleider van een groep in de vormfase heb je een belangrijke rol. Je probeert mensen bij elkaar te krijgen en werkt aan vertrouwen. In deze fase wil je het ontwikkelingsproces positief beïnvloeden. Activiteiten die daarbij passen, zijn sociale activiteiten, zoals kennismakingsspellen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-diverse-friends-meeting-hanging-out-2219214967

Kennismaken gebeurt in de vormfase van een groep.

Stormfase In de stormfase kennen de groepsleden elkaar een beetje. Iedereen probeert zijn eigen plaats in de groep te veroveren. De eerste meningsverschillen en ruzies ontstaan. Vriendschappen worden gesloten, maar groepsleden die al eerder bevriend waren, kunnen elkaar ook laten vallen. Er gebeurt veel en er zijn verschillende mensen met wie je als groepslid contact kunt hebben.

Als begeleider kun je in deze fase wat afstand bewaren. Geef de deelnemers de ruimte om problemen eerst zelf op te lossen. Treed op als ‘scheidsrechter’ als het nodig is.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Normfase In de normfase wordt de groep een echte groep. De kennismaking is geweest en de ‘storm’ is voorbij. De deelnemers kennen elkaar en weten wie wat kan en ook wie iets niet kan. In deze fase wordt de groepscultuur ontwikkeld. Er zijn waarden en normen in de groep.

Prestatiefase In de prestatiefase is de groep een echte groep. De deelnemers werken als vanzelf met elkaar samen. Bij opdrachten worden er zelf groepjes gemaakt en wijzen de deelnemers elkaar op de regels die er zijn. In deze fase kun je goed activiteiten doen waarbij samengewerkt moet worden.

Afscheidsfase In de afscheidsfase valt de groep uit elkaar. Dit kan komen doordat er deelnemers vertrekken, of doordat de groep ophoudt te bestaan. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de kinderen van groep 8 op de basisschool. Na de zomervakantie bestaat de groep niet meer en zitten de groepsleden op verschillende scholen. In de afscheidsfase is het van belang om aandacht te besteden aan het afscheid. Gaan er mensen weg uit een groep en komen er nieuwe bij? Dan begint de ontwikkeling van een groep opnieuw. De stappen van ontwikkeling worden weer doorlopen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/two-students-waving-goodbye-their-friends-2208481065

Afscheid is de laatste fase van een groepsproces.

Opdracht 47 Kennismaking

Doe deze opdracht met de hele groep. a. Speel het doe-wakka-doe-wakka-doespel.

Doe-wakka-doe-wakka-doe Spelers leren snel elkaars naam zeggen! Een spannend spel waardoor de spelers in korte tijd de namen van de anderen leren. 1. De deelnemers maken een kring. Wijs een ‘Doewakker’ aan, die in het midden gaat staan.

De ‘Doewakker’ roept een naam gevolgd door ‘links’ of ‘rechts’. Bijvoorbeeld: ‘Lisa, rechts!’ Lisa zegt zo snel als ze kan de naam van de speler aan haar rechterhand, voordat de ‘Doewakker’ ‘Doe-wakka-doe-wakka-doe!’ kan zeggen. Als het Lisa lukt, roept de ‘Doewakker’ een andere naam, zo niet dan wordt zij de nieuwe ‘Doewakker’.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

(Uit: Apacki, C. Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein. Edu’Actief 2010.)

b. Wat vond je van deze activiteit?

c. Zou je hem zelf gebruiken als kennismakingsactiviteit? Waarom wel of niet?

d. Met welke kennismakingsactiviteiten heb jij zelf ervaring? Beschrijf de activiteit. Wat vond je zelf van deze activiteit?

Opdracht 48 Een activiteit voor elke fase Pingpong

De spelers proberen elkaar gemakkelijke ballen door te spelen. Materiaal en voorbereiding: een pingpongbal per groep van zes en een stevig stuk karton voor elke speler. Maak een grote ruimte vrij. 1. Vorm groepjes van ongeveer zes spelers, die elk in een kring gaan staan. Geef aan ieder groepje een pingpongbal en aan iedere speler een stuk stevig karton, dat dienstdoet als bat. 2. De groepen proberen de bal zo snel mogelijk door de hele kring heen en weer te slaan. De bal wordt in willekeurige volgorde doorgespeeld, maar de spelers hebben elk maar één beurt en moeten daarna gaan zitten. Als de bal valt, moet de groep helemaal opnieuw beginnen. Om een echt pingpong-effect te creëren, roepen de spelers terwijl ze op de bal slaan afwisselend ‘Ping!’ en ‘Pong!’. 3. De eerste groep die zit, is de pingpongkampioen. De spelers gaan staan en maken een diepe buiging. (Uit: Apacki, C. Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein. Edu’Actief 2010.)

a. Voor welke fase van groepsontwikkeling is deze activiteit geschikt? Leg je antwoord uit.

Aardige namen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

De spelers noteren een vriendelijk woord voor elke letter van ieders naam. Materiaal: potlood of pen en een blad papier voor elke speler. 1. Deel de potloden en het papier uit. Links op het blad schrijft elke speler de letters van zijn voornaam met wat tussenruimte onder elkaar. 2. Iedereen geeft zijn blad door aan zijn rechterbuurman of -vrouw. Die schrijft een positieve eigenschap van de speler op, die begint met een van de letters van zijn naam. 3. De blaadjes met de namen gaan van hand tot hand en bij elke letter vult een volgende speler een vriendelijk woord in. 4. De blaadjes worden doorgegeven totdat alle letters zijn opgebruikt en iedereen een compliment heeft voor elke letter van zijn naam. 5. Wie de laatste letter op een blad invult, leest de lijst complimenten hardop voor. Voorbeeld: Interessant om mee te praten Stralende glimlach Altijd vriendelijk Bereidwillig Edelmoedig Lief

(Uit: Apacki, C. Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein. Edu’Actief 2010.)

b. Voor welke fase van groepsontwikkeling is deze activiteit geschikt? Leg je antwoord uit.

1.35 Cyclisch proces

Het model van professor Tuckman is een cyclisch proces is. De verschillende stappen worden doorlopen en beginnen na de laatste stap opnieuw. Schematisch kun je dat als volgt weergeven:

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW.

Opdracht 49 Groepsfase

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Kijk naar de groep waar je in zit. In welke fase bevinden jullie je nu en waarom?

b. Bespreek je antwoord met een medestudent. Hebben jullie dezelfde fase genoemd? Waarom wel of waarom niet?

1.36 Rollen in een groep

Mensen die met elkaar samenwerken, hebben verschillende rollen. Je hebt bijvoorbeeld mensen die de leiding nemen, mensen die volgen, mensen die flexibel zijn of juist vasthoudend. De Britse hoogleraar Meredith Belbin deed onderzoek naar de wijze waarop mensen met elkaar samenwerken. Naar aanleiding van dit onderzoek bedacht hij een indeling met negen teamrollen. Ieder mens heeft twee of drie teamrollen die ‘van nature’ goed bij hem passen en waarin hij zich thuis voelt. Naast deze rollen zijn er nog twee of drie teamrollen die mensen kunnen ontwikkelen. Dit ontwikkelen gebeurt als de omstandigheden daarom vragen of als de persoon dit graag zelf wil. Elke rol heeft zijn zwakheden en ontwikkelpunten. Zwakheden zijn geen probleem zolang je ze maar bij jezelf herkent en je niet steeds weer in deze valkuil trapt. Ontwikkelpunten zijn belangrijk. Als je ze aanpakt, heeft dit tot gevolg dat je beter kunt samenwerken in een team. De negen rollen van Belbin

De negen rollen van Belbin zijn:

• • • •

de bedrijfsman de brononderzoeker de plant de monitor

• • • • •

de vormer de voorzitter de zorgdrager de groepswerker de specialist.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW.

Opdracht 50 Welke rol heb jij? a. Bekijk de website. b. Doe de test. Vul je uitslagen in. De meeste punten gaf je aan: Daarna gaf je de meeste punten aan: De minste punten gaf je aan:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Lees de beschrijving van de rollen van Belbin. Herken je jezelf in deze uitslag? Waarom wel of waarom niet?

Opdracht 51 Rollen

‘Vorige week hadden we een teamdag. Het thema van deze dag was samenwerken met collega’s en cliënten. We hebben uitleg gekregen over de manier waarop een groep zich ontwikkelt. Ook hebben we de Belbin-test gedaan. Een leuke test die laat zien welke rollen jij en je collega’s in een team hebben. Uit de test kwam naar voren dat ik een echte zorgdrager ben. Mijn collega’s en ik herkenden dit meteen. Ik kan moeilijk dingen uit handen geven en ben voortdurend bezig met de veiligheid. Het leuke van Belbin is dat we deze rollen ook zien bij onze cliënten. De cursusleider vertelde ons dat een cliënt meer plezier zal beleven aan de activiteiten die we doen als we rekening houden met zijn rol.’

Kies twee rollen van Belbin. Verzin voor elke rol een activiteit die passend is. Beschrijf ook waarom deze activiteit geschikt is.

Opdracht 52 Kwaliteiten in de groep Doe deze opdracht met de hele groep.

Binnen een team kun je gebruikmaken van elkaars kwaliteiten. a. Breng de kwaliteiten van de groep in beeld door het maken van een tekening. b. Verdeel de groep in tweeën. Iedere subgroep krijgt een groot vel papier en tekenmateriaal. c. Stel je groep nu voor als een circus, de bemanning van een boot, een familie of een andere groep mensen die bij elkaar horen. Maak van ieder groepslid een tekening in de rol die hij heeft in deze groep. Dus bijvoorbeeld iemand die de leiding neemt, teken je als kapitein op het schip. d. Overleg met elkaar wie welke rol heeft en op welke manier jullie deze in de tekening verwerken. Maak korte aantekeningen met naam, rol en waarom iemand deze rol heeft. e. Presenteer na afloop jullie tekening aan de groep. Herkent de andere groep de gekozen rollen?

1.37 Begeleiden van groepen

Bij het doen van activiteiten, zowel individueel als in een groep, moet je begeleiden. Je krijgt te maken met cliënten in verschillende fasen van hun leven. Je kunt werken met baby’s, peuters, kleuters, schoolkinderen, pubers, volwassenen en ouderen. Iedere doelgroep heeft zijn eigen kenmerken en

vraagt een andere manier van begeleiden. Je motiveert cliënten voor het deelnemen aan activiteiten en tijdens de activiteiten stimuleer je de deelnemers in het doen ervan. Er zijn verschillende manieren waarop je kunt begeleiden: participerend of niet-participerend en autoritair of laisser-faire.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Participerend en niet-participerend Bij een participerende begeleiding doe je als helpende zelf ook mee aan de activiteit. Je staat dus niet aan de zijlijn, maar doet mee. Bij een niet-participerende begeleiding doe je zelf niet mee aan de activiteit. Je legt uit en begeleidt daar waar nodig.

Als je participeert tijdens een activiteit, is het gemakkelijker om cliënten te motiveren. Je doet voor hoe een activiteit gedaan wordt en laat zien dat het leuk is. Een valkuil is dat je te veel bezig bent met je eigen activiteit en daarbij de cliënten uit het oog verliest. Participeer je in een activiteit met spelregels, dan moet je voorkomen dat de deelnemers gaan denken dat je partijdig bent. Bij een niet-participerende begeleiding heb je alle aandacht voor de cliënten. Je kunt aan de zijlijn kijken hoe de activiteit verloopt. Bij een activiteit met spelregels kun je makkelijker onpartijdig blijven, je doet immers zelf niet mee met het spel.

https://www.shutterstock.com/image-photo/group-ten-friends-park-holding-hands-259434887

Bij een participerende begeleiding neem je zelf deel aan de activiteit.

Autoritair en laisser-faire Als tweede kun je kijken naar de manier waarop je als helpende stuurt tijdens een activiteit. Je spreekt dan van een autoritaire stijl of een laisser-faire stijl: • Bij een autoritaire begeleiding ben jij als helpende de ‘baas’. Jij zegt wat de deelnemers moeten doen. De deelnemers zijn van jouw uitleg afhankelijk en doen wat jij zegt.

• Bij de laisser-faire stijl is de begeleiding heel losjes. Als helpende geef je de deelnemers veel ruimte en vrijheid tijdens de activiteit. Je reageert alleen op vragen.

Opdracht 53 Participerend of niet? a. Is het verstandig om wel of niet te participeren? Zet een kruisje. Vul ook in waarom. Wel participeren

Niet participeren

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Activiteit

Taart bakken met kinderen op de bso Voetbalwedstrijd voor tieners

Kerstversiering knutselen met ouderen Na afloop van een knutselmiddag ruimen de kinderen de gebruikte materialen op

b. Kies een activiteit uit de tabel en geef aan of je hier een autoritaire of laisser-faire stijl passend vindt.

Opdracht 54 Ervaring uit de praktijk

Aysun werkt op een buitenschoolse opvang. In de vakantie zijn de kinderen de hele dag aanwezig. Aysun heeft een leuke knutselactiviteit gezien op internet. In de groepsruimte heeft ze op een grote tafel alle materialen neergezet die ze nodig heeft voor het knutselwerk. Ze gaat aan tafel zitten en begint met het knutselwerk. Enkele kinderen zijn nieuwsgierig en vragen Aysun wat ze aan het doen is. Aysun legt dan uit wat ze doet en vraagt de kinderen of ze misschien ook mee willen doen. Sommige kinderen zijn enthousiast en doen meteen mee, andere willen niet meedoen. De hele middag zit Aysun met de kinderen te knutselen. Ze kletst met hen over van alles en nog wat. Er zijn zelfs ouders die hun kinderen komen halen en nog even gezellig meedoen. Aysun is tevreden over haar activiteit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Vind je de begeleiding die Aysun geeft wel of niet participerend? Waaraan zie je dat?

b. Wat vind je van de manier van begeleiden van Aysun?

Opdracht 55 Kwaliteiten

Kees heeft voor de kinderen een leuke knutselactiviteit bedacht. Op een groot vel papier gaan ze een tekening maken met waterverf. Met een rietje laat Kees een druppel waterverf op het papier vallen. Door daarna door het rietje te blazen, probeert hij een tekening te maken. Hij heeft bedacht dat hij niets zegt tegen de kinderen. Hij legt alle materialen en middelen op tafel klaar en begint gewoon. De kinderen komen dan vanzelf kijken. Als ze vragen wat hij doet, legt hij uit wat de bedoeling is. Er willen dan altijd wel kinderen meedoen. Tijdens de activiteit probeert Kees de kinderen te stimuleren met tips en aanwijzingen als ze daarom vragen. Zijn collega Marja vindt het leuker om met de kinderen buiten een hut te bouwen. Op deze manier maken ze gebruik van elkaars kwaliteiten en vullen ze elkaar aan.

a. Hoe heet de manier van begeleiden van Marja?

b. Noem twee kwaliteiten van Kees.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Noem een kwaliteit van Marja.

1.38 Begeleiding en activiteiten per doelgroep

Met kinderen doe je andere activiteiten dan met volwassenen of ouderen. Of iemand een kind is, een puber of een oudere, wordt bepaalde door de levensfase waarin de persoon zit. Er zijn verschillende levensfasen. In elke levensfase is er op een andere manier behoefte aan begeleiding. De verschillende levensfasen zijn: 1. baby’s 2. peuters 3. kleuters 4. het schoolkind 5. jongeren 6. volwassenen 7. late volwassenheid.

https://www.shutterstock.com/image-vector/man-diifferent-life-stages-cartoon-characters-2073299207

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

C Opdracht 56 Levensfase

Activiteit

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Levensfase

https://www.rijndam.nl/specialismen-behandelingen/revalidatie/chronische-pijn/

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/baby-crib-mobile-handmade-form-space-2245887061

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-happy-asian-mature-senior-couple-2274394221

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/park-next-beauty-nature-beautiful-1339101713

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/cute-little-african-american-infant-sitting-1937038210

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-positive-male-female-paintbal-players-1396499543

Activiteit

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Levensfase

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/baby-learning-crawl-on-floor-room-1318806749

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/tricycle-child-pedal-wheel-cycling-bicycle-67333324

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/smiling-cute-little-african-american-girl-2139962775

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/christmas-wreath-weaving-workshop-woman-hands-1259571808

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/tennis-ball-backgrounds-294411833

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-multiracial-female-friends-having-fun-2314680095

Activiteit

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Levensfase

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-kindergarten-kids-friends-arm-around-612028280

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/plastic-building-blocks-isolated-on-white-658038877

1.39 Baby’s (0 tot 18 maanden)

Baby’s hebben nog veel verzorging nodig. Ze zijn voor hun verzorging afhankelijk van volwassenen. In 18 maanden ontwikkelt de baby zich van hulpeloos en helemaal afhankelijk tot een peuter die zonder hulp kan lopen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/little-girl-lying-bed-having-fun-2234835579

Baby’s vinden het leuk het ‘kiekeboespel’ te spelen.

Activiteiten en aandachtspunten Bij baby’s zijn activiteiten gericht op geluid en beweging. Praten en naar muziek luisteren zijn geschikte activiteiten. De baby leert stemmen herkennen en gaat langzaamaan de woorden nadoen. Tijdens het verschonen van een luier vinden baby’s het leuk om een ‘kiekeboespel’ te spelen. Let bij het begeleiden van baby’s vooral op je non-verbale communicatie. Ze zijn erg goed in het herkennen van emoties in gezichtsuitdrukkingen. Activiteiten met baby’s kunnen zijn: • spelen met spelmateriaal gericht op zien, horen en voelen

• spelletjes als ‘klap eens in je handjes’ • praten en zingen met de baby.

Opdracht 57 Spelmateriaal gericht op zien, horen en voelen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Bij baby’s gebruik je spelmaterialen waarmee ze leren om beter te zien, horen of voelen. Zoek op internet, in reclamefolders of in tijdschriften voorbeelden van deze spelmaterialen. b. Maak een collage en schrijf erbij of het gericht is op zien, horen, voelen of een combinatie daarvan.

1.40 Peuters (18 maanden tot 3 jaar)

Een peuter kan steeds beter praten. Peuters ontdekken hun eigen wil en de macht van ‘nee’ zeggen. Ze ontdekken dat ze invloed hebben op iets. ‘Ik doen’ is een veelgehoorde uitspraak van de peuter. Ze kunnen veel aandacht vragen, maar weten zelf niet altijd even goed wat ze willen. Dat noem je ook de ‘peuterpuberteit’. Ze bewegen graag en ontwikkelen op deze manier hun motoriek. Ze spelen graag buiten en houden van rennen, klauteren en klimmen. Doordat ze beter kunnen lopen, wordt hun leefwereld groter. Creativiteit en fantasie ontwikkelen zich. Een peuter ziet geen verschil tussen werkelijkheid en fantasie. Een ‘boze krokodil’ onder het bed bestaat voor de peuter dan ook echt. Ze geloven je niet als je zegt: ‘Er is echt niets onder je bed.’ Samen de krokodil verjagen met een zelfgemaakte ‘krokodillenverjaagspray’ werkt beter. Peuters kunnen boos of bang zijn voor voorwerpen die hen pijn gedaan hebben. Een peuter kan dan ook zeggen ‘stoute stoel’ als hij zijn hoofd ertegen gestoten heeft.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/toddler-looking-camera-on-balance-board-2169876939

Bij peuters moet je in de gaten houden of ze veilig spelen.

Activiteiten en aandachtspunten De fijne motoriek van een peuter kun je stimuleren door knutselwerkjes te doen. Houd rekening met de ontwikkeling van zijn motoriek. Gebruik bij het uitvoeren van teken-, schilder- en plakactiviteiten grote vellen papier. Kleuters zijn bezig met hun hele lijf. Het ‘doen’ van een activiteit is voor een peuter belangrijker dan het resultaat. Peuters vinden het leuk om te spelen met zaken die ze meemaken in het dagelijks leven. Ze spelen graag winkeltje en vadertje en moedertje. Een verkleedkist vinden ze leuk; die helpt ze bij hun fantasiespel. Bij het doen van huishoudelijke taken willen ze je graag helpen.

Peuters kunnen niet zomaar samen spelen, dit moeten ze nog leren. Vooral jonge kinderen hebben vaak moeite om echt samen te spelen en te delen. Ook hier zie je dat ze sterk op zichzelf gericht zijn. Toch moeten peuters leren om samen te spelen en dingen samen te doen. Samen spelen leren peuters van volwassenen die zeggen wat de regels zijn en wat wel en niet mag.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een peuter leert zindelijk te worden. Door een dagritmekaart op de wc te hangen, stimuleer je hem op een leuke manier om te plassen en te poepen op een potje of de wc.

Opdracht 58 Ontwikkelen van de motoriek

Leg uit op welke manier het spelmateriaal de fijne motoriek van de peuter stimuleert. Spelmateriaal

Hoe stimuleert het de fijne motoriek?

1.41 Kleuters (3 tot 6 jaar)

Kleuters worden steeds zelfstandiger. Tijdens het spel kunnen ze met spelregels en afspraken omgaan. Kon een peuter zich nog niet lang concentreren, een kleuter kan dat wel. Kleuters hebben nog meer fantasie dan peuters. Hun fijne motoriek ontwikkelt zich meer en meer. Knippen en prikken gaat goed.

Kleuters zijn zelfstandig en de begeleiding is vaak ondersteunend. Ze kunnen zelf naar het toilet gaan en hun eigen schoenen aan- en uittrekken. In het begin zal het veters strikken nog niet foutloos gaan, maar het zal niet lang duren voordat ze dat ook kunnen.

In de begeleiding moet je vooral letten op veiligheid. Kleuters letten zelf niet altijd op en zijn erg onberekenbaar. Ze zijn goed in staat om, met een beetje begeleiding, zelf kleine problemen op te lossen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/baby-caucasian-girl-toddler-dressing-playing-536501533

Een kleuter imiteert graag en speelt graag een rollenspel.

Activiteiten en aandachtspunten Kleuters spelen graag samen. Een gezelschapsspel spelen ze ook graag, maar vooral als ze zelf winnen. Tegen hun verlies kunnen ze nog niet goed. Voor kleuters zijn veel verschillende educatieve spelletjes te krijgen. Met deze spellen kunnen ze spelenderwijs rekenen taalvaardigheden leren. Buitenspelen en bewegen doen ze graag. Een partijtje voetbal of overgooien met de bal vinden ze leuk, net als luisteren naar een voorleesverhaal. Stel tijdens het voorlezen vragen over het verhaal en de kleuter kan verbazingwekkend goed vertellen waar het over gaat.

Opdracht 59 ‘Help mijn kind kan niet tegen haar verlies’

‘Onze dochter van 5 speelt niet graag een spelletje, omdat ze niet tegen haar verlies kan. Mijn man en ik laten haar meestal maar gewoon winnen, want anders wordt het een ongezellige middag met een boze kleuter. Een vriendin van mij zegt dat het niet goed is om haar te laten winnen. Volgens haar moeten we mijn dochter gewoon laten verliezen als dit zo is. Ik weet nu echt niet wat ik moet doen. Weten jullie raad?’

Je werkt bij een tijdschrift voor ouders. In het tijdschrift beantwoorden jullie vragen van lezers. Welk antwoord schrijf je aan deze moeder?

1.42 Het schoolkind (6 tot 12 jaar)

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Het schoolkind leert lezen, schrijven en rekenen. De zelfredzaamheid is goed en dus heeft het kind weinig hulp nodig bij de dagelijkse zaken. Schoolkinderen willen graag alles weten en leren, experimenteren graag en hebben veel vrienden, maar wisselen ook snel van vriendschap. Ze zijn gevoelig voor sfeer, een activiteit met als inleiding een leuk verhaal en met spannende opdrachten zorgt ervoor dat ze zich helemaal kunnen uitleven. Buitenspelen is leuk en vooral speurtochten en ontdekspellen doen het goed. Als de kinderen ouder worden, kunnen ze steeds zelfstandiger werken. Begeleiding op het gebied van doorzettingsvermogen, samenwerken en sportief gedrag zijn een belangrijk aandachtspunt. Je kunt al een beroep doen op het sociale gevoel, de zelfstandigheid en het verantwoordelijkheidsbesef.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-school-children-teacher-on-field-1500275339

Schoolkinderen willen graag alles weten en leren.

Activiteiten en aandachtspunten Activiteiten waarbij ze actief bezig zijn en waarvoor tegelijkertijd kennis nodig is, vinden schoolkinderen leuk. Competitie is van belang bij het doen van spelletjes. Activiteiten moeten uitdagend zijn. Computerspellen en internet bieden een grote diversiteit aan activiteiten en zijn daarom ook zo populair. Begeleid het kind bij een zoektocht op internet en spreek over de gevaren die er zijn. Schoolkinderen zijn erg creatief. Ze vinden het leuk om met ‘echte’ materialen te werken. Een tafel vol met bijvoorbeeld oude elektrische apparaten, schroevendraaiers en batterijen biedt een mooie mogelijkheid voor experimenteren en ontdekken.

Opdracht 60 Activiteit geschikt voor een schoolkamp

Je loopt stage op een basisschool. De leraar van groep 8 heeft gevraagd of je aan het einde van het schooljaar mee wilt op schoolkamp. Je hebt ja gezegd. Maak een lijstje met drie geschikte spelactiviteiten die je kunt doen tijdens dit kamp. Leg ook uit waarom ze geschikt zijn. Omschrijving activiteit 1. 2.

Waarom geschikt?

Omschrijving activiteit

Waarom geschikt?

1.43 Jongeren (12 tot 24 jaar)

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Jongeren tot 18 jaar noem je pubers. In deze fase verandert er veel voor de jongere. De eerste seksuele gevoelens en voorkeuren ontstaan. Lichamelijk zijn er ook grote veranderingen. Bij jongens is de baardgroei zichtbaar en komt de baard in de keel. Bij meisjes is de borstgroei begonnen en wordt de eerste beha aangeschaft. De eerste verkering, de eerste zoen, de eerste keer liefdesverdriet en ook de eerste keer je schamen voor je uiterlijk en alle onzekerheden die erbij horen, gebeuren in deze levensfase. Jongeren willen zelfstandig zijn en eigen keuzes maken. Ze overzien de consequenties van de keuzes op de langere termijn niet goed. In de puberteit maakt de jongere zich los van thuis. Van 18 tot 21 jaar spreek je over jongvolwassenen of adolescenten.

Het begeleiden van jongeren is niet altijd even gemakkelijk, zeker niet als je als helpende zelf niet veel ouder bent. Jongeren hebben veel behoefte aan vertrouwen. Ze vinden het fijn als ze bevestiging krijgen dat ze het goed doen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/education-high-school-people-concept-group-496115566

Voor pubers zijn vrienden vaak belangrijker dan familie.

Activiteiten en aandachtspunten Bij het doen van activiteiten met jongeren is het erg belangrijk om hen te betrekken bij de organisatie van de activiteiten. Verdeel de taken en laat ze meedenken. De activiteiten moeten uitdagend zijn. Geef duidelijk aan wat de grenzen zijn en wees niet bang om in te grijpen als het niet goed gaat. Jongeren hebben door hun onzekerheid veel behoefte aan aandacht en complimenten. Problemen los je soms makkelijker op met wat humor.

Opdracht 61 Jongeren alfabet Doe deze opdracht in een groepje van drie.

a. Bovenaan een groot vel papier schrijf je ‘Jongerenalfabet’. Schrijf aan de linkerkant van boven naar beneden de letters van het alfabet.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Achter elke letter van het alfabet noteer je een woord dat te maken heeft met jongeren en sociale en recreatieve activiteiten. Elke letter van het alfabet is de beginletter van een woord. Probeer zo veel mogelijk woorden in te vullen. b. Als jullie klaar zijn, gaan jullie samen met een andere groep kijken welke woorden zij hebben bedacht. Probeer met elkaar de lege plekken in te vullen.

1.44 Volwassenen (21 tot 65 jaar)

Volgens de wet ben je met 18 jaar volwassen. Echt volwassen ben je pas als je verantwoordelijkheid neemt voor wat je doet en zelfstandig je eigen leven kunt leiden zonder afhankelijk te zijn van anderen. Volwassenen tot een leeftijd van 35 jaar noemen we jongvolwassenen. Bij de overgang van jongere naar volwassene verandert er veel in het leven. Het studentenleven gaat over in het hebben van een baan en er wordt mogelijk een gezin gesticht. Er is tijd voor hobby’s en contacten met vrienden.

Rond de leeftijd van 40 jaar spreek je van de middelbare leeftijd. Omstreeks deze leeftijd kan de relatief rustige periode verstoord worden door de midlifecrisis. Mensen gaan zich afvragen of ze de juiste keuzes hebben gemaakt op het gebied van opleiding, carrière en relatie. Vrouwen komen rond de 50 jaar in de overgang. Deze overgang zorgt voor een hormonale verstoring, die lichamelijke en geestelijke klachten kan veroorzaken.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/typing-attractive-alert-young-afroamerican-father-779082820

Werk en een gezin: voor veel volwassenen de belangrijkste zaken.

Activiteiten en aandachtspunten Als helpende werk je vaak met volwassenen die in een hulpsituatie zitten. Het is ook afhankelijk van deze hulpvraag welke ondersteuning je zult bieden. Houd in de begeleiding rekening met de verschillende achtergronden die de deelnemers hebben. Bedenk dat volwassenen het moeilijk vinden als een ander taken moet overnemen omdat ze fysiek niet in staat zijn deze uit te voeren. Heb empathie voor deze frustraties en behandel de volwassene met respect.

Opdracht 62 Midlifecrisis

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Leg uit wat een midlifecrisis is.

1.45 Late volwassenheid (vanaf 65 jaar)

Vanaf de leeftijd van ongeveer 65 jaar spreek je van de late volwassenheid. Niet iedereen van 65 jaar is meteen een oudere die moeilijker kan lopen en zien. Voor elk individu verloopt het proces van ouder worden anders. Kan de een met 65 jaar nog twee keer per week hardlopen, de ander kan dit vanaf 50 jaar al niet meer volhouden. Het proces van ouder worden heeft te maken met erfelijke factoren en ook met het leven dat iemand heeft geleid.

Veel ouderen gaan minder werken en uiteindelijk gaan ze met pensioen. Het leven wordt rustiger. Er is meer ruimte voor vrijetijdsbesteding en het ondernemen van nieuwe dingen. Hoewel het ouder worden bij het leven hoort, vinden veel mensen het vervelend om ouder te zijn. Velen doen er alles aan om lang ‘jong’ te blijven. Denk maar aan de verschillende antirimpelcrèmes en mogelijkheden van plastische chirurgie.

Als iemand ouder wordt, vallen er steeds meer leeftijdsgenoten weg. Vrienden, familie, kennissen, maar ook de eigen partner kan overlijden. De leefwereld van de oudere wordt dan steeds kleiner. Eenzaamheid kan een probleem zijn en uiteindelijk leiden tot een sociaal isolement.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/large-group-happy-enthusiastic-elderly-ladies-367740026

Tegenwoordig gebruik je niet meer het woord ‘bejaarden’, maar ‘ouderen’ of ‘senioren’.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Activiteiten en aandachtspunten Behandel ouderen met respect. Wees beleefd en spreek ze aan met ‘u’ en met ‘meneer’ of ‘mevrouw’. Ouderen die dementeren, spreek je op een volwassen manier aan en niet als een kind. Als mensen minder positief zijn over hun lichamelijke en geestelijke vermogens, ontken deze gevoelens dan niet. Het is heel normaal om verdrietig te zijn over iets wat minder goed of niet meer lukt. Stimuleer de oudere en benoem de dingen die nog goed gaan. Bij het uitvoeren van activiteiten moet je rekening houden met de beperkingen van de oudere. Realiseer je dat alles trager gaat. Deelnemers zijn eerder moe en ook de zintuigen zijn niet meer zo scherp als vroeger. Praat duidelijk en kijk de mensen aan. Help de deelnemers waar het moet, maar geef ze ook de tijd en ruimte om te doen wat ze nog wel kunnen, ook al vergt dat soms veel van je geduld! Houd bij het plannen van activiteiten rekening met de beperkingen die de deelnemers hebben, maar kijk zeker ook naar de mogelijkheden die er zijn. Veel activiteiten zijn net zo goed zittend uit te voeren. Let extra op de veiligheid van de deelnemers.

Opdracht 63 Eenzaamheid

Elise werkt sinds een jaar bij de thuiszorgorganisatie in haar woonplaats. Een heerlijke baan, waarin ze op een dag zeer verschillende cliënten bezoekt. Allemaal hebben ze hun eigen verhaal. Een van de mensen die ze vandaag bezoekt, is mevrouw Kamiński. Mevrouw Kamiński is een vrouw van 70 die van oorsprong uit Polen afkomstig is. Ze is als jonge vrouw naar Nederland geëmigreerd, nadat ze een relatie kreeg met een Nederlandse man, die voor zijn werk een korte tijd in Polen heeft gewerkt. Ze had heel graag kinderen gehad, maar helaas was dit voor haar man en haar niet mogelijk. Vorige jaar is haar man plotseling overleden als gevolg van een hersenbloeding.

Mevrouw Kamiński heeft haar leven zo goed als het kan weer opgepakt, maar vindt het erg moeilijk: ‘Ik mis mijn man elke dag en kan niet wennen aan het gemis.’ Elise hoort wat mevrouw zegt en gaat met haar in gesprek. Mevrouw Kamiński vertelt hoe erg ze haar man mist. Sinds zijn overlijden komt ze nog maar weinig buiten en spreekt ze niet veel mensen. Ze voelt zich eenzaam en erg depressief. Als Elise die dag op haar fiets naar huis gaat, spookt het verhaal van mevrouw Kamiński nog steeds door haar hoofd. De volgende dag bespreekt Elise dit met haar collega: ‘Ik merk dat mevrouw erg eenzaam is en zie dit ook bij andere cliënten. Er moet toch een manier zijn om deze eenzaamheid te doorbreken?’

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/elderly-woman-looks-sadly-out-window-521175373

a. Welk probleem ziet Elise?

b. Onderzoek welke mogelijkheden er zijn binnen jouw gemeente voor ouderen op het gebied van activiteiten. Kijk in de informatiegids van de gemeente of gebruik op internet de zoekwoorden: welzijn, ouderen en de naam van de gemeente.

Kies drie activiteiten voor ouderen uit. Geef aan waarom elke activiteit volgens jou geschikt is en wat de kosten zijn. Waarom geschikt?

Kosten

Activiteit

c. Welk advies zou je aan mevrouw Kamiński geven om de eenzaamheid in haar leven wat te verminderen en waarom?

1.46 Communiceren tijdens de uitvoering van activiteiten Bij het doen van activiteiten begeleid en stimuleer je de deelnemers. Aandachtspunten zijn:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1. Stel open vragen Stel open vragen. Daardoor geef je de deelnemers de ruimte om in eigen woorden weer te geven wat ze willen, wat ze voelen en wat hun eigen wensen zijn. Open vragen beginnen met: wie, wat, waarom, welke, waar en hoe. 2. Luister actief Actief luisteren betekent dat je niet alleen je oren gebruikt om te luisteren, maar ook je stem en je lichaamshouding. Je luistert verbaal, met je oren, en non-verbaal, met je lichaamshouding. Je neemt een open lichaamshouding aan, zodat de ander graag met jou in gesprek gaat.

Actief luisteren doe je zo: • Je luistert naar wat de ander vertelt. • Je kijkt de ander aan als hij iets vertelt. • Je zegt op de juist momenten ‘hm hm’, ‘ja’ of ‘nee’. • Je richt je voeten en je lichaam naar degene die iets vertelt. • Je zorgt voor een ‘open’ lichaamshouding. Met je benen of armen over elkaar heb je een ‘gesloten’ houding. Dit kan voor jou prettig zijn, maar kan de ander het gevoel geven dat je niet ‘openstaat’ voor een gesprek. • Je vat samen wat de ander heeft verteld en controleert of je de ander goed hebt begrepen.

Uit eigen beeldbank. https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=dir45/id-2670513d.png

Kenmerken van actief luisteren.

Luistertechnieken Om goed actief te luisteren, gebruik je twee belangrijke technieken: LSD en OMA thuislaten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

LSD

Graag rechten aanvragen voor de meest actuele versie. Bron: https://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/posters-goed-in-gesprek

LSD is een techniek die je kunt gebruiken tijdens het actief luisteren: • Luisteren • Samenvatten • Doorvragen.

Luisteren Luisteren doe je niet alleen met je oren, maar met je hele lichaam. Door je lichaamshouding laat je de ander zien dat je geïnteresseerd bent in wat hij te zeggen heeft. Een goede luisteraar let aandachtig op wat de ander te zeggen heeft. Aandachtspunten zijn: • de woorden (wat zegt iemand letterlijk?) • de manier waarop de ander de woorden uitspreekt (toon, volume, kracht) • de lichaamstaal (houding, gebarentaal, gezichtsexpressie).

Samenvatten Heeft de ander zijn verhaal afgerond, dan vat je het samen in je eigen woorden. Door samen te vatten, check je of je de boodschap goed hebt begrepen. Is dat niet het geval, dan geef je de ander de gelegenheid aan te vullen of te corrigeren. Samenvattingen geven een gesprek structuur. Voorbeelden: ‘Als ik je goed heb begrepen, vind jij dat ...’ ‘Je zegt dus dat ...’

Doorvragen Speur naar aanknopingspunten om door te vragen. Let op vaagheden, subjectieve uitlatingen, aannames en formuleringen met ‘moeten’ of ‘kunnen’. Deze taalpatronen verhullen vaak waardevolle informatie. Let op wat de ander zegt en op wat hij níet zegt. Zo krijg je meer informatie los.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Laat OMA thuis

Graag rechten aanvragen voor meest recente versie. Bron: https://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/posters-goed-in-gesprek

Ook hier gaat het om een afkorting. Het gaat hier natuurlijk niet echt over je oma die niet mee mag, maar om: • Oordeel • Mening • Advies.

Door je oordeel te geven, je mening uit te spreken en ongevraagd advies te geven, belemmer je de deelnemer om zijn eigen verhaal te doen. Deze drie dingen moet je dus niet doen tijdens een gesprek.

Opdracht 64 Motiveren en stimuleren

Doe deze opdracht in een groepje van drie. Twee studenten spelen het rollenspel. De derde observeert en maakt aantekeningen. Speel drie keer een rollenspel. Zorg dat ieder van jullie alle rollen heeft gehad. Bespreek na afloop: • Had de helpende een open houding tegenover de deelnemer? • Maakte de helpende gebruik van de LSD- en OMA-technieken? • Op welke manier stimuleerde de helpende de deelnemer om mee te doen?

Rollenspel: ‘Wat een stom spel’

Student 1 assisteert bij de gymles in groep 2 van de basisschool. Student 2 is een kleuter uit groep 2. Het is het begin van de kleutergymles. De kinderen zijn allemaal omgekleed en zitten aan de kant op de bank. De juf legt uit dat ze een spel gaan doen waarbij de kinderen over een bank moeten lopen. Een van de kinderen roept meteen dat hij niet mee wil doen. De juf vraagt jou om het gesprek te voeren en het kind zover te krijgen dat het wel mee gaat doen. Aanwijzing student 2: ‘Je bent bang dat je gaat vallen en dat is de reden dat je niet mee wilt doen. Je bent de laatste keer hard gevallen en dat heeft veel pijn gedaan.’

Rollenspel: ‘Ben geen klein kind’

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Student 1 assisteert bij een creatieve activiteit met ouderen in het verpleeghuis. Student 2 is de oudere. Iedere woensdagmiddag is er een creatieve activiteit gepland voor de bewoners van het verpleeghuis. De activiteiten zijn vrijwillig: meedoen mag, maar is niet verplicht. Het valt jou en je stagebegeleider op dat een van de bewoners nooit meedoet. Je stagebegeleider vraagt jou om het gesprek aan te gaan en te kijken of je de bewoner kunt motiveren om toch mee te doen met de activiteit. Aanwijzing student 2: ‘Eigenlijk wil je best meedoen. Je zegt dat je de activiteit te kinderachtig vindt en dat je daarom niet mee wilt doen. In werkelijkheid heb je steeds meer moeite met de fijne motoriek. Je handen en vingers doen pijn als gevolg van artrose. Je bent bang dat het niet gaat lukken.’

Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Ik heb een open houding. Ik vraag goed door.

Ik kan LSD gebruiken in een gesprek.

Ik kan OMA thuislaten in een gesprek.

Ik stimuleer de deelnemer om mee te doen. Tips:

Tops:

Opdracht 65 Open vragen

Maak van de gesloten vragen een open vraag. Gesloten vraag

Open vraag

‘Zullen we gaan wandelen?’

‘Kleuren vind je leuk om te doen, toch?’ ‘Wil je rode of groene verf?’

‘Dit was echt leuk om te doen, toch?’

‘Kunt u zichzelf wassen of afdrogen?’ ‘Denk je dat je dat kunt?’

Opdracht 66 Actief luisteren en lichaamshouding Bekijk de drie foto’s. Op een van deze foto’s is bij de man een niet-actieve luisterhouding te zien. Welke foto is dat en waarom? Schrijf je antwoord op.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S 1.47 Project

Doe dit project in een groepje van vier. In dit project maken jullie een activiteitenmap met verschillende activiteiten voor kinderen en ouderen. De opdrachtgever De praktijkopleiders van een grote zorginstelling vragen jullie om een activiteitenmap te maken met de activiteiten die de instelling aanbiedt voor ouderen en kinderen.

Tempus

Tempus is een grote welzijnsorganisatie die naast ouderenzorg ook kinderopvang aanbiedt. De organisatie werkt met professionele krachten en vrijwilligers. Van jullie school lopen veel studenten stage op een van de vijftien locaties die Tempus heeft. Studenten worden op de werkvloer begeleid door werkbegeleiders in de zorg en pedagogisch medewerkers in de kinderopvang. De werkbegeleiders en pedagogisch medewerkers worden in hun werk als stagebegeleiders door een groep van vier praktijkopleiders begeleid. Tijdens bijeenkomsten horen deze praktijkopleiders vaak dat studenten het erg moeilijk vinden om activiteiten te vinden die geschikt zijn voor de doelgroep.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Uit eigen beeldbank: https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img67/23613-T17-04.JPG

De opdracht Jullie maken een activiteitenmap die binnen de welzijnsorganisatie gebruikt kan worden bij de verschillende doelgroepen. De map presenteren jullie aan de groep. Feedback verwerk je in een verslag. Producteisen De map moet voldoen aan de volgende eisen: • Er zijn activiteiten voor ouderen en voor kinderen. • De volgende soorten activiteiten zijn te vinden in jullie map: – sportieve activiteiten – sociale activiteiten – educatieve activiteiten – recreatieve activiteiten – creatieve activiteiten – dramatische expressie. • Per soort hebben jullie minimaal twee activiteiten per doelgroep. • De map is duidelijk en overzichtelijk ingedeeld. • Jullie presenteren je map aan de klas. • Je maakt een verslag van dit project, waarin je vertelt over het proces, de feedback die je kreeg en wat je de volgende keer anders zou doen.

Opdracht 67 Voorbereiden

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Met wie werk je samen?

b. Wat is precies de opdracht?

c. Waarom heeft de opdrachtgever jullie deze opdracht gegeven?

d. Wat wil de opdrachtgever precies?

e. Voor een project moet er veel gebeuren. Verdeel de taken goed. Maak een actielijst. Noteer de onderdelen in de tabel. Voorbereidende actie

Wie?

Wat heb je nodig? Wanneer klaar?

Check

f. Bedenk samen: • Welke activiteiten willen jullie verwerken in jullie map? • Wat zijn aandachtspunten bij de activiteiten voor ouderen? • Wat zijn aandachtspunten bij de activiteiten voor kinderen? • Denk met elkaar na over de vormgeving van jullie map. Hoe moet deze eruitzien? • Welke bronnen kunnen jullie gebruiken voor het vinden van geschikte activiteiten?

Opdracht 68 Uitvoeren

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Maak de activiteitenmap. b. Bereid je goed voor op de oplevering. Presenteer jullie map aan de klas. Wat wil je laten zien en wat wil je vertellen? c. Zorg dat je feedback krijgt van de klas en verwerk die in een kort verslag.

Opdracht 69 Evalueren

a. Evalueer het project aan de hand van de volgende vragen. Zet een kruisje in de tabel. 1 is onvoldoende en 5 is goed. Geef een korte toelichting. Vraag

Toelichting

Hoe verliep de samenwerking?

Wat vind je van het eindresultaat?

Wat vind je van je eigen bijdrage?

Hoe goed hebben jullie je kunnen houden aan de planning?

b. Geef voor de vragen waarbij je een 1 of een 2 hebt ingevuld aan waardoor dit komt, en hoe je dit een volgende keer anders zou aanpakken. Vermeld dit in je verslag.

Opdracht 70 Beoordeling project Beoordelingscriteria

a. 1.

• De activiteitenmap bevat twee activiteiten voor ouderen en voor kinderen in de volgende categorieën: sportieve activiteiten, sociale activiteiten, educatieve activiteiten, recreatieve activiteiten, creatieve activiteiten, dramatische expressie. • De activiteitenmap is duidelijk en overzichtelijk.

Er is een verslag van dit project, over het proces, de feedback die de studenten kregen en wat zij de volgende keer anders zouden doen.

De oplevering van het ontwerp gebeurt met de totale groep.

Samenwerken: Ik vraag om hulp als ik dat nodig heb.

Samenwerken: Ik vraag anderen om hun mening over mijn werk.

Samenwerken: Ik doe mee aan werkbesprekingen.

Samenwerken: We luisteren naar elkaar.

Samenwerken: Ik luister naar de mening van een ander.

Beoordelingscriteria

Samenwerken: Ik deel mijn kennis en ideeën met anderen.

10. Samenwerken: Ik draag bij aan een goede sfeer in de groep.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

11. Samenwerken: We verdelen samen de taken.

12. Samenwerken: Ik houd me aan mijn afspraken.

b. Bespreek de beoordeling van dit project met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord. Naam docent en/of praktijkopleider: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

Naam student: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

1.48 Praktijktoets

In deze praktijktoets laat je zien dat je kunt assisteren bij recreatieve en sociale activiteiten. De toets kun je uitvoeren op school, op je stage- of op je werkplek. Je doet deze praktijktoets individueel of in een groep. Overleg met je docent waar je de toets doet.

Opdracht 71 Praktijktoets

Werksituatie Je helpt bij het uitvoeren van een activiteit.

Voorbereiden Bekijk de leerdoelen van dit thema. Beantwoord de vragen hierna. Overleg wanneer je deze opdracht in een groep uitvoert. Sommige dingen verzin je zelf, waarbij je rekening houdt met de situatie op school, je werk- of stageplek.

Op welke werkplek ben je?

Welke activiteit ga je begeleiden? Wat voor soort activiteit is het? Welke materialen heb je nodig? Wat is het doel van de activiteit?

Op welke manier ga je begeleiden? Hoe zorg je dat je methodisch werkt? Hoe zorg je dat je hygiënisch werkt?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Moet je iets rapporteren en evalueren? Zo ja, wat?

Verzamel wat je nodig hebt en bereid je werk voor. Oefen eerst. Bekijk het beoordelingsformulier. Laat jij alles zien en doe je alles wat er van je verwacht wordt? Uitvoeren Als jullie vinden dat je er klaar voor bent, dan voer je de praktijktoets uit.

Terugkijken Je docent of praktijkbegeleider beoordeelt je. Met je docent en/of je praktijkbegeleider heb je een evaluatiegesprek. Gebruik daarbij het beoordelingsformulier.

Opdracht 72 Beoordeling praktijktoets a. Vul de beoordeling in. Beoordelen

Je hebt basiskennis van activiteiten op het gebied van zorg en welzijn.

Je hebt basiskennis van gesprekstechnieken en begeleidingsmethodieken.

Je hebt basiskennis van groepsprocessen die plaatsvinden tijdens een activiteit.

Je kunt assisteren bij de voorbereiding van een activiteit voor een kleine en grote groep.

Je kunt assisteren tijdens de activiteit voor een kleine en grote groep.

Je kunt een positief groepsklimaat bevorderen van een kleine en grote groep.

Je kunt de activiteit afronden van een kleine en een grote groep.

Beoordeel jezelf

b. Noem twee dingen waarover je tevreden bent. 1. 2.

c. Noem twee dingen die je de volgende keer anders zou willen doen. 1. 2.

Opmerkingen van de docent of praktijkbegeleider die beoordeelt

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. TIP

e. TOP

f. Bespreek de beoordeling van deze praktijktoets met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord. Naam docent en/of praktijkopleider: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

Naam student: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

1.49 Terugkijken

Opdracht 73 Leerdoelen

a. Kijk naar de leerdoelen van dit thema. Beschrijf kort of je de leerdoelen bereikt hebt. Als je niet alle leerdoelen volledig bereikt hebt, geef dan aan op welke manier je dit alsnog kunt doen.

b. Vul de beoordeling in. Leerdoelen

Je hebt basiskennis van activiteiten op het gebied van zorg en welzijn.

Je hebt basiskennis van gesprekstechnieken en begeleidingsmethodieken.

Leerdoelen

Je hebt basiskennis van groepsprocessen die plaatsvinden tijdens een activiteit.

Je kunt assisteren bij de voorbereiding van een activiteit voor een kleine en grote groep.

Je kunt assisteren tijdens de activiteit voor een kleine en grote groep.

Je kunt een positief groepsklimaat bevorderen van een kleine en grote groep.

Je kunt de activiteit afronden van een kleine en een grote groep.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1.50 Begrippen

Actief luisteren Luisteren met je oren, stem en lichaamshouding. Activiteitenplan Een werkplan met activiteiten.

Activiteitenprogramma Een overzicht van alle activiteiten die in een bepaalde periode plaatsvinden. Afscheidsfase Fase waarin een groep uit elkaar valt.

Autoritaire stijl Jij zegt wat de deelnemers moeten doen.

Beperking Iemand met een beperking kan sommige activiteiten niet doen, of er is gedrag dat hij niet kan laten zien. Een beperking kan lichamelijk of verstandelijk zijn. Cognitieve activiteit Activiteit waarbij het gaat om het proces van leren.

Creatieve activiteit Activiteit waarbij deelnemers iets maken waarvoor ze hun fantasie nodig hebben. Cyclisch Na de laatste stap begin je weer bij de eerste. Doel Wat je wilt bereiken met de activiteit.

Dramatische expressie Activiteit waarbij de deelnemers met hun stem, gezichtsuitdrukkingen en lichaamshouding dingen uitdrukken.

Educatieve activiteit Activiteit waarbij deelnemers iets leren. Fijne motoriek De kleinere bewegingen die je maakt, waar je vaak bij na moet denken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Formele groep Een groep die door de organisatie is gemaakt.

Gebruiksartikel Artikel of materiaal voor dagelijks gebruik, dat langere tijd meegaat. Groepsactiviteit Activiteit met een groep.

Groepscultuur De normen, waarden en omgangsvormen binnen een groep.

Groepsproces De manier waarop een groep zich ontwikkelt in het samenwerken en omgaan met elkaar. Grove motoriek De bewegingen die je maakt zonder er veel bij na te denken. Heterogene groep Groep waarbij de deelnemers verschillend zijn.

Homogene groep Groep waarbij de deelnemers een gemeenschappelijk kenmerk hebben.

Horizontale groep Groep waarbij de leeftijd van de deelnemers gelijk is of de deelnemers in dezelfde leeftijdscategorie vallen. Individuele activiteit Activiteit met één cliënt.

Informele groepen Een groep die bestaat omdat de groepsleden dit zelf willen.

Laisser-faire stijl Je geeft de deelnemers veel ruimte en vrijheid tijdens een activiteit.

LSD Luisteren, Samenvatten en Doorvragen.

Motorische ontwikkeling De ontwikkeling van hoe iemand zich beweegt. Niet-participerende begeleiding Manier van begeleiden waarbij je als helpende uitlegt en begeleidt waar nodig.

Normfase Fase waarin de groep een echte groep wordt. In deze fase wordt de groepscultuur ontwikkeld. OMA thuislaten Geen Oordeel, Mening en Advies geven.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Participerende begeleiding Manier van begeleiden waarbij je als helpende zelf ook meedoet aan de activiteit. Prestatiefase Fase waarin de deelnemers van een groep als vanzelf met elkaar samenwerken. Recreatieve activiteit Activiteit die iemand doet om te ontspannen of om zich te vermaken. Reminiscentie Activiteit waarbij iemand herinneringen ophaalt uit het verleden.

Sensomotorische ontwikkeling Ontwikkeling die gaat over de zintuigen: ruiken, voelen, zien, horen en proeven.

SMART-methode Hulpmiddel voor het juist formuleren van doelen. Smart staat voor: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden.

Snoezelruimte Ruimte waarin een of meer zintuigen worden geprikkeld door licht, geluid, geur, smaak en ook aanraking. Sociale activiteit Activiteit waarbij het gaat om het contact tussen mensen: contact tussen de helpende en de cliënt, en contact tussen de cliënten onderling. Sociale ontwikkeling Aanleren van sociale vaardigheden. Sportieve activiteit Activiteit gericht op bewegen.

Stormfase Fase waarin iedereen zijn eigen plaats in de groep probeert te veroveren. Teamrol De rol die iemand heeft in een team.

Verbruiksartikelen Materialen die je verbruikt. Ze gaan uiteindelijk op.

Verticale groepen Groep waarbij de deelnemers verschillende leeftijden hebben.

Verzorgende activiteit Activiteit om het lichaam te verzorgen. Vormfase Fase waarin de groep wordt gevormd.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Woonactiviteit Activiteit die hoort bij de huishoudelijke werkzaamheden.

Zelfredzaamheid Zo veel mogelijk zelf kunnen doen.

INDEX N Niet-participerende begeleiding ...................... 61 Normfase ........................................................... 55

B Beperking .......................................................... 18

P Participerende begeleiding .............................. 61 Prestatiefase ..................................................... 55

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

A Actief luisteren .................................................. 78 Activiteitenplan ................................................. 37 Activiteitenprogramma .................................... 42 Afscheidsfase ..................................................... 55 Autoritaire stijl ................................................... 61

C Cognitieve activiteit .......................................... 23 Creatieve activiteit ............................................ 13 Cyclisch .............................................................. 40

D Doel .................................................................... 18 Dramatische expressie ...................................... 14 E Educatieve activiteit ......................................... 11

F Fijne motoriek ................................................... 22 Formele groep ................................................... 49

G Gebruiksartikelen .............................................. 44 Groepsactiviteit ................................................... 9 Groepscultuur ................................................... 53 Groepsproces .................................................... 49 Grove motoriek ................................................. 22 H Heterogene groep ............................................. 52 Homogene groep .............................................. 52 Horizontale groep ............................................. 51

O OMA thuislaten .................................................. 79

R Recreatieve activiteit ........................................ 12 Reminiscentie .................................................... 30

S Sensomotorische ontwikkeling ........................ 23 SMART-methode ............................................... 35 Snoezelruimte ................................................... 48 Sociale activiteit ................................................ 11 Sociale ontwikkeling ......................................... 24 Sportieve activiteit ............................................ 10 Stormfase .......................................................... 54 T Teamrol ............................................................. 58

V Verbruiksartikelen ............................................. 44 Verticale groep .................................................. 51 Verzorgende activiteit ....................................... 15 Vormfase ............................................................ 54 W Woonactiviteit ................................................... 14

Z Zelfredzaamheid ............................................... 32

I Individuele activiteit ........................................... 9 Informele groep ................................................ 49

L Laisser-faire stijl ................................................ 61 LSD ..................................................................... 79 M Motorische ontwikkeling .................................. 22