Wondverzorging en zwachtelen by Boom beroepsonderwijs

Wondverzorging en zwachtelen

p co yr

Wondverzorging en zwachtelen De methode Factor-E Welzijn is bedoeld voor de opleidingen Maatschappelijke zorg, Pedagogisch werk en Sociaal werk niveau 3 en 4. In de methode staan kennis, vaardigheden en het samenwerken aan grote opdrachten centraal. Kennis wordt verkregen in de leereenheid Cursus. Hierin wordt de theorie verwerkt door middel van een diversiteit aan verwerkingsopdrachten. In de leereenheid Training worden vaardigheden aangeleerd en geoefend door de student. Samenwerken staat centraal in de diverse projecten die bij de methode zijn ontwikkeld.

ht ig

In deze Training ga je aan de slag met het verzorgen van wonden. Hoe beoordeel je een wond? Wat zijn de juiste materialen en wat is belangrijk om te rapporteren? Daarnaast ga je in deze Training het zwachtelen van ledematen oefenen. Hoe zwachtel je en wat zijn de observaties daarbij? Eduâ&#x20AC;&#x2122;Actief maakt werk van onderwijs Eduâ&#x20AC;&#x2122;Actief wil jongeren helpen zich te ontwikkelen tot echte vakmensen. Om werk te maken van onderwijs, zoeken we de samenwerking op met docenten, studenten en het bedrijfsleven. Dankzij dat netwerk kunnen we vernieuwende leermiddelen maken die aansluiten op de behoefte van de beroepspraktijk.

9 789037 240283

FE_9789037240283_MZ_tr_v2.indd 1

Basisdeel maatschappelijke zorg

18-05-16 14:04

Training

p co

Wondverzorging en zwachtelen

Colofon Uitgeverij: Edu’Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marianne Oosterwegel, Marian Bakker, Gerda Verhey Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf

p co Titel: Wondverzorging en zwachtelen ISBN: 978 90 3724 028 3

Bronvermelding: Kenniscentrum Wondzorg © Edu’Actief b.v. 2016

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl).

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

Inhoudsopgave Over deze training Inleiding 4 OriĂŤntatie

Wonden definiĂŤren en classificeren Inleiding 7 13

p co

Wondgenezing Inleiding 13

Wonden verzorgen Inleiding 15

ACT en zwachtelen Inleiding 22

Verbanden en verbinden Inleiding 27

Theoriebron Inleiding wonden Theoriebron Wondgenezing

Theoriebron Wondbehandeling

Theoriebron Ambulante compressietherapie 47

Theoriebron Verbanden

Theoriebron Zwachtelen

Theoriebron Eerste hulp bij huidwonden

ht 3

Over deze training

Over deze training Inleiding In deze training ga je aan de slag met het verzorgen van wonden. Hoe beoordeel je een wond? Wat zijn de juiste materialen en wat is belangrijk om te rapporteren? Daarnaast ga je in deze training het zwachtelen van ledematen oefenen. Hoe zwachtel je en wat zijn de observaties daarbij?

p co

Leerdoelen • • • •

• • • • • • • • •

Je kunt wonden definiëren en classificeren. Je kunt het proces van wondgenezing beschrijven. Je kunt uitleggen hoe rode, gele en zwarte wonden verzorgd moeten worden. Je kunt het wat, hoe en waarom van ambulante compressietherapie en zwachtelen van lichaamsdelen beschrijven. Je kunt een wondanamnese uitvoeren. Je kunt een wondkweek afnemen. Je kunt volgens voorschrift en protocol rode en gele wonden verzorgen. Je kunt in het kader van ACT volgens protocol een been zwachtelen. Je kunt volgens voorschrift een therapeutische elastische kous aantrekken. Je kunt recurrent zwachtelen. Je kunt circulair zwachtelen. Je kunt zwachtelen met spiraaltoeren. Je kunt een amputatiestomp zwachtelen.

Beoordeling

Je wordt op verschillende punten beoordeeld. Deze punten kun je in het beoordelingsformulier terugvinden. Belangrijke punten bij de beoordeling zijn: • actieve deelname aan de lessen • correcte kleding, goede persoonlijke verzorging, geen sieraden • aandacht voor de cliënt tijdens de handelingen • aseptisch werken.

Planningsformulier <

Planning

Beoordelingsformulier <

Aan het eind van de training moet je een demonstratie uitvoeren. Plan deze demonstratie tijdig in. Lees eerst de demonstratie goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere oefeningen van deze training op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt.

Demonstratie: Wondverzorging en zwachtelen In deze demonstratie ga je twee zorgvaardigheden laten zien. Stel eerst een datum vast waarop je de demonstratie uitvoert en vul deze in op je planningsformulier.

Over deze training

De vaardigheden die je moet tonen, zijn: â&#x20AC;˘ gele wond verzorgen â&#x20AC;˘ zwachtelen (ambulante compressietherapie).

Opdracht: Bestudeer de casus Mevrouw Becker. Bestudeer de beoordelingslijst. Vorm tweetallen. Een van jullie is mevrouw Becker, de ander voert de demonstraties uit. Voer de demonstraties uit in het praktijklokaal. Verzorg de gele wond van mevrouw Becker. Zwachtel het been van mevrouw Becker compressief. Wissel van rol.

p co

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

De beoordeling wordt pas gegeven nadat jullie beiden de demonstraties hebben uitgevoerd.

Mevrouw Becker

Mevrouw Becker heeft sinds enkele jaren oedeem in haar been. Ze heeft dat oedeem een beetje verwaarloosd. Ongeveer zes weken geleden heeft ze haar been gestoten. Ze heeft daardoor een wondje opgelopen aan het onderbeen. Dat wondje genas niet, het is zelfs veel groter geworden. De huisarts heeft haar doorverwezen naar de dermatoloog. Deze heeft een wondbehandeling afgesproken. De wondzorg is overgedragen aan de zorgverleners in de woonvorm. De wond is circa 5 cm in doorsnede en heeft een geel beslag. Naast de wondverzorging wordt het been compressief gezwachteld. Mevrouw vindt het lastig om te lopen met de zwachtels en het verband aan haar been. Ze zit veel op de bank voor de televisie.

Eisen aan de demonstratie

De punten waarop je wordt beoordeeld, kun je lezen in het beoordelingsformulier van deze training.

ht 5

Oriëntatie

Oriëntatie Oefening 1

Bingo • •

Er staan vijftien moeilijke woorden op het bord die met het onderwerp van de les te maken hebben. Maak een bingoblaadje met 9 vakken:

p co • • • • •

Schrijf in willekeurig volgorde in ieder vlak een woord van het bord. Geef jouw blaadje aan je buurman links. De docent geeft nu een uitleg van een woord zonder het woord te noemen. Als het woord op je blaadje dat voor je ligt staat, streep je het door. Als je alle woorden hebt doorgestreept, roep je BINGO. Alle woorden worden die nog niet genoemd zijn, worden kort besproken.

Wist je welke woorden de docent bedoelde op basis van de uitleg?

ht Wondverzorging en zwachtelen van een onderbeen met een Ulcus cruris.

Wonden definiëren en classificeren

Wonden definiëren en classificeren Inleiding

p co

Om wonden goed te verzorgen, moet je weten hoe je een wond kunt beoordelen. De Woundcare Consultant Society (WCS) heeft een classificatiemodel opgesteld om wonden te beoordelen en goed te kunnen behandelen. Goed kijken naar een wond is belangrijk. Hoe ziet het weefsel van de wond eruit? Ziet het er ontstoken uit? Is de wond vochtig of juist droog? Wat valt je op aan de wondranden? Dit zijn belangrijke aspecten om goede wondverzorging toe te kunnen passen.

Leerdoelen • • • • •

Theoriebron Inleiding wonden <

Van de fiets

Oefening 1

Je kunt uitleggen wat een wond is. Je kunt wonden herkennen en benoemen met behulp van de WCS-classificatie. Je kunt wonden herkennen en benoemen met behulp van het TIME-model. Je kunt acute en chronische wonden onderscheiden. Je kunt verschillende oorzaken van wonden benoemen.

Je valt van je fiets en daarbij raak je gewond aan je knie. Bestudeer Theoriebron Inleiding wonden en beantwoord de volgende vragen: a. Wat kun je mogelijk zien aan je knie?

b. Wanneer is er sprake van een wond?

c. Welke verschillende soorten wonden ken je?

d. Wat kun je observeren aan een wond?

e. Waarom is wondobservatie belangrijk?

Wonden definiĂŤren en classificeren

Oefening 2 Classificatiemodel WCS <

Wond classificeren Wonden kunnen onderverdeeld worden aan de hand van het classificatiemodel van de Woundcare Consultant Society (WCS). Dit model maakt een onderverdeling in rode, gele en zwarte wonden. Bestudeer dit model. Bekijk de volgende zes fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en kies de juiste kleur: rood, geel of zwart.

p co

ht 8

Wonden definiĂŤren en classificeren

Wonden kunnen onderverdeeld worden aan de hand van het classificatiemodel van de Woundcare Consultant Society (WCS). Dit model maakt een onderverdeling in rode, gele en zwarte wonden. Bestudeer dit model.

Classificatiemodel WCS <

Wond classificeren

p co Oefening 3

Zoek op internet afbeeldingen van zwarte, gele en rode wonden volgens het classificatiemodel van de WCS. Voeg de gevonden afbeeldingen toe als bijlage bij deze opdracht.

Oefening 4

Wond classificeren

Naast het classificeren van wonden volgens het WCS-classificatiemodel kun je ook gebruikmaken van het TIME-registratiemodel. Bekijk en beschrijf de volgende wonden aan de hand van het registratiemodel TIME.

Wonden definiĂŤren en classificeren

p co a.

T - Tissue/weefsel

I - Infection/infectie

M - Moisture/vochtigheid E - Edges/wondranden

yr b.

I - Infection/infectie M - Moisture/vochtigheid E - Edges/wondranden

T - Tissue/weefsel

Wonden definiĂŤren en classificeren

p co c.

T -Tissue/weefsel

I - Infection/infectie

M - Moisture/vochtigheid E - Edges/wondranden

Oefening 5

Soorten wonden

Geef aan of de volgende stellingen over soorten wonden juist of onjuist zijn. a. Een snijwond is een acute wond. juist / onjuist

b. Een brandwond is een chronische wond. juist / onjuist

c. Een acute wond heeft een oorzaak van buitenaf. juist / onjuist

e. Acute wonden genezen langzaam. juist / onjuist

d. Een chronische wond begint altijd met een klein acuut wondje. juist / onjuist

f. CliĂŤnten met diabetes mellitus (suikerziekte) hebben meer kans op het krijgen van een acute of chronische wond. juist / onjuist

Wonden definiĂŤren en classificeren

Oefening 6

Oorzaken wonden Vul het schema hierna aan en zoek per oorzaak twee verschillende voorbeeldafbeeldingen op internet. Voeg deze afbeeldingen toe als bijlage. Oorzaken wonden

Uitleg en soorten

Mechanisch

Thermisch

p co Chemisch

Elektromagnetisch en elektrisch Oncologisch

Verminderde doorbloeding

Infectie

ht 12

Wondgenezing

Wondgenezing Inleiding Wondgenezing verloopt altijd volgens een vast proces. Dat bestaat uit vijf fasen die zich altijd in dezelfde volgorde voordoen: hemostase, ontstekingsfase, granulatiefase, maturatiefase en littekenvorming. De duur van een fase verschilt per wond en per persoon. De tijd die een wond nodig heeft om te genezen, is afhankelijk van allerlei factoren, zoals de gezondheidstoestand van de cliënt.

p co Leerdoelen

• Je kunt de verschillende stadia van wondgenezing benoemen en herkennen. • Je kunt primaire en secundaire wondgenezing beschrijven. • Je kunt beschrijven hoe wondgenezing bevorderd kan worden.

Oefening 1

Theoriebron Wondgenezing <

Stadia wondgenezing

Zet de fasen van de wondgenezing in de juiste volgorde in de blokjes in het tijdschema: hemostase

littekenvorming

yr ontstekingsfase maturatiefase

granulatiefase

ht 13

Wondgenezing

Oefening 2

Stadia wondgenezing Vul de juiste kenmerken in bij de verschillende fasen van wondgenezing.

p co

Kenmerken: 1. wondranden trekken samen 2. zacht/kwetsbaar 3. vorming bindweefsel 4. bloedvaten trekken samen 5. opruimen bloed en bacteriĂŤn 6. vorming nieuwe bloedvaten 7. groei nieuwe epitheelcellen 8. wit/soepel 9. toename wondvocht 10. bloeding stopt Fase wondgenezing

Kenmerken

Hemostase

Ontstekingsfase

Granulatiefase (herstelfase) Maturatiefase (rijpingsfase)

Littekenvorming

Oefening 3

Primaire en secundaire wondgenezing

Oefening 4

Voorlichting wondgenezing

Voorlichtingsgesprek in de lesgroep met docent

Werkmodel Rollenspel <

Zoek op internet plaatjes van de fasen van wondgenezing van zowel primaire, secundaire als regeneratieve wondgenezing. Schrijf bij iedere fase kort wat er gebeurt en lever de uitwerking in bij de docent.

Voer een voorlichtingsgesprek over het bevorderen van de wondgenezing aan de hand van de hierna beschreven casus. Lees de casus en verdeel de rollen van mevrouw Borst en de zorgverlener. De andere studenten zijn observatoren en geven feedback op de inhoud (wat wordt er besproken?) en vorm van het gesprek (hoe vindt het gesprek plaats?). Bereid je voor op het gesprek als deelnemer of observator. De docent vult de feedback aan. Je werkt als thuisbegeleider. Mevrouw Borst is weduwe, 72 jaar, ze woont zelfstandig. Mevrouw heeft een ulcus cruris (open wond) op haar onderbeen. Vandaag ga je haar wond verzorgen. Mevrouw heeft suikerziekte, waarvoor ze medicijnen slikt. Ook rookt ze graag een sigaretje. Omdat mevrouw Borst last heeft van haar wond en minder goed kan bewegen, doet haar dochter de boodschappen en een aantal huishoudelijke werkzaamheden.

Wonden verzorgen

Wonden verzorgen Inleiding Bij wondbehandeling probeer je de omstandigheden in de wond, het wondmilieu, zo te maken dat er optimale wondgenezing kan plaatsvinden. Maak de wond goed schoon en gebruik het juiste verbandmateriaal. Er zijn veel verbandmaterialen op de markt. Soms is het lastig een goede keuze te maken. Dan kan het nodig zijn verschillende materialen te gebruiken. Bepaal samen met de arts of wondconsulent welk materiaal je toepast bij de wond.

p co Leerdoelen

Je kunt: • beschrijven wat de taak en verantwoordelijkheid is van de verzorgende IG bij wondverzorging • uitleggen hoe en waarom een wondanamnese en een wondkweek uitgevoerd worden • de basisprincipes beschrijven van de behandeling en verzorging van een rode wond • de basisprincipes beschrijven van de behandeling en verzorging van een gele wond.

Oefening 1

Hoe ziet het multidisciplinaire team er volgens jullie uit in de ideale situatie? Wie heeft welke taken? Noem ten minste drie disciplines!

Wondanamnese

Oefening 2

Wondverzorging vraagt vaak een multidisciplinaire aanpak.

Theoriebron Wondbehandeling <

Multidisciplinair team

Een wondanamnese neem je af ...

De informatie uit een wondanamnese verandert ...

De wondanamnese helpt je ...

Wat moet je weten voordat je een wond gaat verzorgen? Je kunt de benodigde informatie verkrijgen door een wondanamnese af te nemen: het stellen van gerichte vragen om de juiste informatie boven tafel te krijgen. Combineer een zinsdeel uit de linkerkolom met een zinsdeel uit de rechterkolom. Vul de juiste combinatie in op het invulveld. de juiste materialen te kiezen

aan het begin van de wondzorg

gedurende de wondbehandeling