Taalstimulering by Boom beroepsonderwijs

Taalstimulering

p co yr

Taalstimulering De methode Factor-E Welzijn is bedoeld voor de opleidingen Maatschappelijke zorg, Pedagogisch werk en Sociaal werk niveau 3 en 4. In de methode staan kennis, vaardigheden en het samenwerken aan grote opdrachten centraal. Kennis wordt verkregen in de leereenheid Cursus. Hierin wordt de theorie verwerkt door middel van een diversiteit aan verwerkingsopdrachten. In de leereenheid Training worden vaardigheden aangeleerd en geoefend door de student. Samenwerken staat centraal in de diverse Projecten die bij de methode zijn ontwikkeld.

ht ig

De beste ontwikkelingstimulerende activiteiten zijn de activiteiten die aansluiten bij intrinsieke motivatie. Dat kan een bepaalde interesse zijn, een talent of een fysieke behoefte. Daarvoor is het belangrijk kinderen goed te leren kennen. In deze Training oefen je met observeren en vragen stellen. Daarnaast oefen je met het bedenken en organiseren van activiteiten die ook de taalontwikkeling stimuleren. Eduâ&#x20AC;&#x2122;Actief maakt werk van onderwijs Eduâ&#x20AC;&#x2122;Actief wil jongeren helpen zich te ontwikkelen tot echte vakmensen. Om werk te maken van onderwijs, zoeken we de samenwerking op met docenten, studenten en het bedrijfsleven. Dankzij dat netwerk kunnen we vernieuwende leermiddelen maken die aansluiten op de behoefte van de beroepspraktijk.

9 789037 240498

FE_9789037240498_PMKO_tr_dr_v2.indd 1

PROFIELDEEL pedagogisch medewerker kinderopvang

08-11-17 14:39

Training Taalstimulering

p co

Colofon Uitgeverij: Edu’Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Edith van Poppelen Inhoudelijke redactie: Napona Smid

p co Titel: Taalstimulering

ISBN: 9789037240498 ©

Edu’Actief b.v. 2018 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

Inhoud Over deze training OriĂŤntatie

Taalstimulering op maat

Een taalopdracht voorbereiden en uitvoeren Randvoorwaarden

p co Activiteiten afstemmen op elkaar

Sensitieve responsiviteit en taalstimulering Reflecteren

Theoriebron Taalstimulering op maat

Theoriebron Een taalactiviteit voorbereiden en uitvoeren Theoriebron Randvoorwaarden

Theoriebron Activiteiten afstemmen op elkaar

Theoriebron Sensitieve responsiviteit en taalstimulering

ht 3

Over deze training

Over deze training Inleiding Activiteiten die aansluiten bij intrinsieke motivatie stimuleren de ontwikkeling het meest. Dat kan een interesse zijn, aansluiting bij talent of fysieke behoeften. Daarom is het belangrijk kinderen goed te leren kennen. In deze training oefen je met observeren en vragen stellen. De meeste activiteiten zijn ook taalstimulerende activiteiten. Er is overleg nodig, of er horen nieuwe woorden en begrippen bij. In deze training oefen je met het bedenken en organiseren van activiteiten die ook de taalontwikkeling stimuleren.

p co Opdrachten lezen bij indianen-themadag.

Leerdoelen

Beoordeling Beoordelingsformulier <

• Je kunt wensen van kinderen inventariseren op het gebied van taalstimulering. • Je kunt activiteiten op het gebied van taalstimulering voorbereiden en uitvoeren. • Je kent de randvoorwaarden binnen de organisatie en de groep en weet daarmee rekening te houden bij het voorbereiden van activiteiten. • Je weet van activiteiten een activiteitenprogramma te maken. • Je past de interactievaardigheden sensitieve responsiviteit en ontwikkelingsstimulering toe.

Je wordt op verschillende punten beoordeeld. Deze punten kun je in het beoordelingsformulier terugvinden. De volgende punten zijn belangrijk bij de beoordeling: • Je doet actief mee aan de lessen. • Je voldoet aan de voorwaarden bij de oefeningen en bij de demonstratie: nette kleding en goede persoonlijke verzorging. • Je gebruikt je creativiteit bij het ontwikkelen en vormgeven van de activiteiten. • Je beschrijft taaldoelstellingen bij een activiteit met eigen doelen. • Je kunt een activiteitenplan maken dat inzichtelijk is voor derden.

Over deze training

• • •

Je kunt een draaiboek maken van een complexe activiteit waar meerdere pedagogisch werkers een rol in hebben. Je hebt inzicht in belangrijke randvoorwaarden bij kinderopvangorganisaties. Je laat zien dat je sensitieve responsiviteit kunt toepassen.

Planning Planningsformulier <

Aan het einde van de training moet je een demonstratie uitvoeren. Plan deze demonstratie tijdig in. Lees eerst de demonstratie goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere oefeningen van deze training op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt.

p co

Demonstratie: Activiteitenplan Kinderboekenweekthema

Werkmodel Activiteitenplan <

Website Kinderboekenfeestweek <

Werkmodel Draaiboek <

De Kinderboekenweek heeft sinds 1962 elk jaar een thema. Uit een lijst van thema’s kies je een thema dat jou aanspreekt. Op de website Kinderboekenfeestweek vind je de thema’s vanaf 1962 tot nu. Je gaat bij het gekozen thema drie verschillende activiteiten bedenken. Kies uit: muziek, boeken, drama, handvaardigheid, tekenen, sport, beweging, spel. Je maakt voor elke activiteit een activiteitenplan. Gebruik het Werkmodel Activiteitenplan. Schrijf bij de doelen ook de doelen voor de taalontwikkeling. Stel je voor dat deze drie activiteiten tegelijkertijd uitgevoerd worden bij een kinderopvanglocatie. Om dit goed te organiseren maak je een draaiboek. Gebruik hiervoor het Werkmodel Draaiboek.

Voorbereiding

•

Kies een thema uit de lijst. Kies de leeftijdscategorie waarvoor je activiteiten bedenkt. Kies drie soorten activiteiten. Leg een leeg activiteitenplan klaar om in te vullen (kan ook digitaal). Leg een leeg draaiboek klaar om in te vullen (kan ook digitaal). Kies welke activiteit je gaat uitvoeren met de kinderen en verzamel materialen. Maak afspraken met de begeleider om een activiteit uit te voeren en over het maken van foto's. Je mag de activiteit ook met vier buurkinderen doen als er (nog) geen stage is.

• • • • • • •

Je voert een van de activiteiten uit met vier kinderen (doelgroep naar keuze). Hier maak je een verslag van, in een vorm naar keuze. Bijvoorbeeld: schriftelijk, foto’s, film, powerpoint. Vraag altijd toestemming aan ouders of je foto’s mag maken en gebruiken.

Controle De producten die voortkomen uit de demonstratie zijn: • drie activiteitenplannen • een draaiboek • een verslag van de uitgevoerde activiteit.

Over deze training

Uitvoering De stappen in de uitvoering: 1. drie activiteitenplannen + draaiboek laten zien aan begeleider 2. activiteit uitvoeren: introductie, activiteit, afsluiting 3. foto's maken of laten maken. Evalueren met begeleider, verslag/presentatie maken voor docent/begeleider, inleveren/presenteren (docent en medestudenten). Plan een datum waarop je de demonstratie gaat uitvoeren. Vul deze datum in op je planningsformulier.

p co

ht 6

Oriëntatie

Oriëntatie Oefening 1 Website 123 Lesidee <

Taalspelletjes a. Zoek zes verschillende taalspelletjes op internet.

p co

Kijk ook eens naar taalspelletjes op de Website 123 Lesidee. Kies een van de spelletjes en speel het met een medestudent. b. Wat vind jij van taalspelletjes?

c. Welk taalspelletje vind jij het leukst? Waarom?

d. Weet jij een spel dat over iets anders gaat, maar ook voor woordenschatuitbreiding is? Welk spel is dat?

e. Zoek op internet het spel ‘Pictionary’. Hoe speelt taal een rol bij dit spel?

Heb je ervaring met …?

Oefening 2

Heb jij ervaring met het bieden van ondersteuning bij activiteiten, zoals een kinderfeestje? Beschrijf je ervaring in een kort Word-verslag met behulp van onderstaande vragen: • Waar heb je de ervaring opgedaan? • Welke leeftijd hadden de kinderen? • Hoe heb je de ondersteuning geboden? • Kwam je problemen tegen en hoe heb je die opgelost?

Oefening 3

Ik denk dat ik dit moet leren, omdat … Vul onderstaande zin aan.

OriĂŤntatie

Ik denk dat ik moet leren over taalactiviteiten doen met kinderen, omdat ...

Oefening 4

Als ik zelf een activiteit zou organiseren voor zes kleuters â&#x20AC;Ś Schrijf het onderwerp van de training op een blaadje en maak daaronder twee kolommen. Boven de eerste kolom schrijf je wat je nu al kunt doen met zes kleuters. Boven de tweede kolom schrijf je wat je wilt leren. Onderwerp:

p co Dit kan ik al:

Oefening 5

Dit wil ik leren:

Geef een voorbeeld

a. Geef een voorbeeld van een situatie waarin je begrip toonde voor een kind. Vertel wat er gebeurde en hoe jij je begrip toonde.

b. Welke signalen gaf het kind waardoor jij het kind ging ondersteunen?

ht c. Maak een lijst van zeven signalen waaraan je kunt merken dat er iets is met iemand, zonder dat de persoon er iets over zegt.

OriĂŤntatie

p co

ht 9

Taalstimulering op maat

Taalstimulering op maat Inleiding Het is fijn als je zelf enthousiast bent over de taalactiviteit die je gaat doen. Nog fijner is het als de kinderen dat ook zijn. Daarom is het belangrijk om te weten wat kinderen interesseert. Denk aan: Duplo, poppenhoek, zingen, dinosaurussen. Mensen worden extra opmerkzaam voor dingen die hen op dat moment bezighouden. Zwangere vrouwen zien overal baby’s en iemand die autorijles heeft ziet overal lesauto’s. Het meest effectief is een taalactiviteit, die direct aansluit op een belevenis.

p co Gek op Duplo.

Leerdoelen

Je kunt: • wensen van kinderen inventariseren op het gebied van taalstimulering. • door observatie een analyse maken van de interesses en eigenschappen van een peuter over de taalontwikkeling • door een spel een analyse maken van de interesses en eigenschappen van een groepje kleuters/jonge schoolkinderen over de taalontwikkeling • door een inventarisatie van vaardigheden en voorkeuren bij een 5-8-jarige, een profiel maken over taalontwikkeling (Werkmodel) • door bijeenkomsten/vergaderingen/kringgesprek een samenvatting maken van wensen en behoeften binnen een groep over taalstimulering • een presentatie geven over de individuele behoeften van de baby en dreumes.

Werkmodel Observatieformulier <

Spel observeren

Oefening 6

Observeer tien minuten het spel van twee peuters. Doe dat om de beurt en gebruik voor elk kind een eigen Werkmodel Observatieformulier. Voorbereiding • Download het Werkmodel Observatieformulier en druk het af. • Kies, op de stageplek of in de eigen omgeving, een peuter die je gaat observeren. • Maak afspraken met collega's, begeleiders, ouders/verzorgers van de peuters over jouw observatie. Bijvoorbeeld over niet storen tijdens de observatie, en het verwerken, delen en opbergen van de resultaten van de observatie.

Taalstimulering op maat

Uitvoering Ga met het observatieformulier op een laag stoeltje in de buurt van de peuter zitten. Vertel dat je een verhaaltje schrijft over spelen. Begin met observeren zodra er geen aandacht meer uitgaat naar jou als observator. Zet de stopwatch op tien minuten, of ga op een plek zitten met zicht op een klok. Houd jouw doel van de observatie in je achterhoofd: je wilt weten met welke taalactiviteit je dit kind kunt boeien. Herhaal dit bij een andere peuter. Geef voor beide peuters antwoord op de volgende vragen na je observaties: a. Welke taalactiviteit denk je dat de peuter zal aanspreken? Peuter 1:

p co Peuter 2:

b. Waarom denk je dat? Peuter 1:

yr Peuter 2:

Peuter 2:

c. Welke interactie heb je gezien tussen de peuter en andere kinderen? Waarom denk je dat? Peuter 1:

d. Hoelang kon de peuter bezig zijn met hetzelfde spel? Waarom denk je dat? Peuter 1:

Peuter 2:

Taalstimulering op maat

e. Beschrijf de overeenkomsten tussen beide peuters.

f. Beschrijf de verschillen tussen beide peuters.

Reflectie g. Hoe vond je het om tien minuten achter elkaar naar hetzelfde kind te kijken?

p co

h. Welke dingen zag je die je anders niet waren opgevallen?

Welke afspraken heb je gemaakt met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s?

Welke afspraken heb je gemaakt met ouders/verzorgers over de observatie?

k. Waarom denk je dat er afspraken zijn over het bewaren van observatieverslagen?

Theoriebron Taalstimulering op maat <

Waar horen observaties bewaard te worden? Vraag het aan je stagebegeleider.

Taalactiviteit bedenken na observatie

Oefening 7

Ga samen zitten met een medeleerling en leg jullie ingevulde observatieformulieren van de Opdracht Spel observeren naast elkaar. Lees elkaars ingevulde formulieren en geef elkaar mondeling toelichting. Je hebt nu gegevens van vier peuters, deze vormen een denkbeeldig groepje voor de opdracht. a. Bedenk samen een taalactiviteit die twee of meer peuters uit dit groepje van vier zullen boeien. Daarbij ga je op zoek naar de overeenkomsten. Beschrijving taalactiviteit:

Taalstimulering op maat

b. Bedenk samen vier taalactiviteiten, toegespitst op de individuele peuters. Beschrijf de twee taalactiviteiten die jullie hebben bedacht voor de twee peuters die jij zelf geobserveerd hebt, en waarom je juist deze taalactiviteiten vindt passen bij de kinderen. Peuter 1:

p co Peuter 2:

Oefening 8

Kleuters laten kiezen

Maak viertallen. Bedenk een spel waarbij kleuters aan kunnen geven wat ze leuk of interessant vinden. Je kunt werken met grote afbeeldingen, voorwerpen, een map met kleine afbeeldingen, PowerPointpresentatie of activiteitenkaarten. Ze kunnen lopen, springen of rennen naar dingen, iets kleuren, zoeken, balletjes laten halen in de kleur van de gekozen spelsoort, met een dobbelsteen gooien en een kaartje kiezen, of op een andere manier aangeven wat ze interessant vinden.

Theoriebron Taalstimulering op maat <

c. Van welke overeenkomsten hebben jullie gebruikgemaakt met de taalactiviteit voor meerdere peuters tegelijk?

Speel het spel met een groepje van vier kinderen. Maak aantekeningen en een analyse van de interesses binnen een groepje. Maak ook aantekeningen als de voorkeuren verdeeld zijn, of als er een kind is dat steeds een andere keuze maakt.

Voorbereiding â&#x20AC;˘ Zorg voor plaatjes, voorwerpen om voldoende keuzemogelijkheden te geven. â&#x20AC;˘ Verzamel de spelmaterialen voor het spel, zoals: dobbelstenen, pionnen, hoepels of linten. a. Beschrijf het spel dat jullie hebben bedacht.

Taalstimulering op maat

Maak een filmpje van vier kinderen die het spel doen en presenteer het aan je medestudenten. b. Vraag tips en tops. Tips:

p co Tops:

c. Wat ga je een volgende keer anders doen?

Onderzoek met vragenlijst 8+

Voor kinderen van de bso wordt meestal de vragenlijst welbevinden 8+ gebruikt om te onderzoeken of een kind zich prettig voelt op de bso. Kinderen boven de acht jaar kunnen de antwoorden meestal zelf opschrijven, jongere kinderen hebben jouw hulp nodig. De vragen zijn geschikt voor alle kinderen van vijf jaar en ouder.

Werkmodel Vragenlijst welbevinden bso <

Oefening 9

Vul samen met een kind van 5-8 jaar een vragenlijst in, die gaat over welbevinden. Dat geeft jou een goed beeld van voorkeuren van het kind.

b. Wat heb je nodig voor deze activiteit?

a. Welke taalactiviteit zal dit kind aanspreken?

Taalstimulering op maat

c. Waarom past deze activiteit bij dit kind?

Oefening 10

Maak dertig kaarten, op A6-formaat, met speel-ideeën voor een bso-groepje in de leeftijd van 5-8 en bedenk een manier om ze te gebruiken. Verdeel de kaarten in zes spelsoorten: bouwen, knutselen, buiten spelen, drama, muziek en spelletjes. Zoek op internet naar inspiratie voor activiteiten, bijvoorbeeld op de Website Juf Jannie.

p co

Theoriebron Taalstimulering op maat <

Speelideeën maken

Website Juf Jannie <

Zet op de achterkant van de kaarten een eenvoudige taalactiviteit die je bij deze activiteit zou kunnen doen. Voorbereiding • Verzamel plaatjes uit tijdschriften of van internet om de kaarten mooi vorm te geven. • Zorg dat je voldoende tekenmateriaal bij de hand hebt. • Gebruik een plastificeerapparaat om te zorgen dat de kaarten langer meegaan. Hoe ga jij de kaarten gebruiken?

Vergaderen met kinderen

Maak een plan voor een vergadering met kinderen van 8-12 jaar op de bso, over activiteiten in de komende vakantie. Beschrijf jouw handelingen waardoor iedereen aan bod komt en gehoord wordt. Beschrijf de hulpmiddelen die je nodig hebt en de rolverdeling: voorzitter, notulist enzovoort.

Theoriebron Taalstimulering op maat <

Oefening 11

Presenteer het plan aan je medestudenten.

a. Welke hulpmiddelen voor de kindervergadering staan in het plan?

b. Op welke manieren heb je ervoor gezorgd dat iedereen aan bod komt in de vergadering?

c. Vraag tips en tops aan je medestudenten na de presentatie van het plan.

Taalstimulering op maat

Tips:

Tops:

p co Oefening 12

Praatstok maken

yr Praatstok.

Maak een praatstok die stevig, aantrekkelijk, en prettig is voor kinderen om vast te houden. Gebruik daarvoor een tak uit de natuur of een stuk rondhout. Je kunt de stok versieren met veertjes of kralen, een dierenkop geven of iets anders. Maak hem stevig, kinderen friemelen en plukken aan de stok tijdens het praten. Voorbereiding • Zoek een stok, of laat een stuk rondhout afzagen bij de bouwmarkt. • Beschilder de stok, of smeer de stok stukje voor stukje in met lijm, om er gekleurde wol omheen te wikkelen. • Maak stevige bevestigingspunten voor versieringen.

Oefening 13 Theoriebron Taalstimulering op maat <

Taalactiviteit vanuit interactie Maak een filmpje van een taalactiviteit die voortkomt uit het spel met een dreumes. Presenteer het filmpje aan je medestudenten en vraag tips en tops.

Taalstimulering op maat

Tips:

Tops:

p co

ht 17

Een taalopdracht voorbereiden en uitvoeren

Een taalopdracht voorbereiden en uitvoeren Inleiding

Leerdoelen

p co

Een van de leukste taken van een pedagogisch medewerker is het creatieve deel van het werk. Daarbij hoort het bedenken van activiteiten bij thema’s en festiviteiten. Taalactiviteiten vergezellen vaak andere activiteiten. Dat kan bij een circusproject een ‘directeur’ zijn die de artiesten aankondigt. Bij het uitzetten van een treinbaan met huisjes, is overleggen de taalactiviteit. Bij taalstimulering worden deze taalactiviteiten bewust beschreven, ingepland en uitgevoerd. De taalactiviteit kan ook een zelfstandige activiteit zijn, maar sluit altijd aan bij de belevingswereld van het kind.

Je kunt: • activiteiten op het gebied van taalstimulering voorbereiden en uitvoeren. • van verschillende activiteiten bij taalstimulering de doelen formuleren • inzichtelijk de activiteit beschrijven, met daarbij de motivatie voor de keuze voor juist die activiteit bij dit kind of deze kinderen • inventariseren wat er voor een activiteit nodig is aan materiaal en budget • een draaiboek maken voor het uitvoeren van een taalactiviteit • een activiteitenplan maken voor een taalactiviteit • een taalactiviteit uitvoeren en evalueren.

Een taalopdracht voorbereiden en uitvoeren

Oefening 14 Theoriebron Een taalactiviteit voorbereiden en uitvoeren < Werkmodel Mindmap <

Doelstellingen vinden voor taalactiviteiten bij circusproject Beschrijf welke taalactiviteiten en doelen je kunt ontdekken in het thema ‘Circus’ op de bso. Zet deze doelen in een mindmap op een groot vel papier. Je kunt hiervoor het Werkmodel Mindmap gebruiken. Het centrale thema in het midden van de mindmap is ‘Circusproject’. Bij de vertakkingen staan doelstellingen geschreven. Aan het einde van de vertakkingen schrijf of teken je voorbeelden. Hang de mindmap op en presenteer deze aan je medestudenten. a. Welke doelstellingen voor taalontwikkelingen heb je gevonden bij dit thema?

p co

b. Vraag na de presentatie tips en tops aan je medestudenten. Tips:

yr Tops:

Stel je voor dat je met het thema ‘Seizoenen’ werkt in een peutergroep.

Welke taalactiviteiten met doelen kun je ontdekken in het thema (herfst, winter, lente, zomer)? Denk aan taalactiviteiten die kunnen horen bij een knutselopdracht, zoals een liedje, een boekje, een verhaal, een gesprekje, een uitstapje.

Theoriebron Een taalactiviteit voorbereiden en uitvoeren <

Thema seizoenen

Oefening 15

Maak een PowerPointpresentatie met afbeeldingen en zet er een korte tekst over de taalactiviteit bij. Presenteer de presentatie aan je medestudenten. Vertel bij elke dia welk doel de taalactiviteit heeft. a. Welk seizoen heb je gekozen voor deze opdracht?