Project:
Werken aan taalontwikkeling:
Het Vertelspel
Colofon Uitgeverij
Edu’Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl
Auteurs Sandra van Esveld en ROC Mondriaan Titel Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel Vormgeving Binnenwerk: DBD design / Ruurd de boer, omslag: Tekst in Beeld / Hubi de Gast ISBN Copyright
978 90 3720 375 2 © 2012 Uitgeverij Edu’Actief b.v.
Eerste druk/vijfde oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.
> Over
dit project
Aan dit project werk je samen met een medestudent. Daarbij werk je aan de volgende doelstellingen:
Doelstellingen • Je kunt activiteiten ontwikkelen die de taalontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de doelgroep (0-2 en 3-4 jaar) stimuleren. • Je kunt activiteiten ontwikkelen die de taalontwikkeling van de doelgroep stimuleren. • Je kunt activiteiten ontwikkelen die de sociaal-emotionele ontwikkeling van de doelgroep stimuleren. • Je kunt materiaal selecteren en maken dat aansluit bij de leeftijd, ontwikkelingsfase en belevingswereld van de doelgroep. • Je kunt verbanden leggen tussen de wensen en behoeften van kinderen, ouders en leidsters en de opdracht van de directie van het kindercentrum. • Je kunt informatie ontwerpen die het makkelijker maakt om het vertelspel te vervaardigen en te gebruiken. • Je kunt het vertelspel thematisch uitwerken. • Je kunt de tas zelf maken. Naast de producten die de opdrachtgever vraagt, lever je bij je docent ook een persoonlijk verslag in. In dit persoonlijke verslag is opgenomen: • plan van aanpak • de takenlijstjes • het logboek • de STARR-reflectie.
Taal
Taal
Taal
Taal
• Neem dit project door en onderstreep de woorden die je niet kent. • Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. • Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens dit project voeg je toe aan de woordenlijst. • Na afloop van de cursus neem je dit overzicht op in je taalportfolio.
Werkmodel: Woordenlijst
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
3
> Casus
De opdracht Tanja is pedagogisch werker van een verticale groep van kindercentrum De Zonnestraal. De groep bestaat uit twaalf kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Deze kinderen hebben verschillende nationaliteiten. Tanja en haar collega besteden veel aandacht aan de taalontwikkeling van de kinderen. Elke dag wordt in de groep voorgelezen en worden er liedjes gezongen. Laatst las Tanja in het tijdschrift Kinderopvang informatie over het samenstellen van een vertelspel. Het Vertelspel is een tas met daarin twee prentenboeken ĂŠn attributen en activiteiten die hetzelfde onderwerp hebben als de prentenboeken. Deze attributen en activiteiten kunnen gebruikt worden tijdens of na het voorlezen uit de prentenboeken. Op deze manier wordt op een interactieve manier gewerkt aan de taalontwikkeling van de kinderen. De kinderen mogen zelf een tas met een vertelspel uitkiezen. Omdat de kinderen zelf een onderwerp mogen kiezen, sluit het vertelspel aan bij de interesses van de kinderen en zijn ze erg betrokken bij de uitvoering van het vertelspel. Om deze redenen lijkt het vertelspel Tanja nu echt iets nieuws en uitdagends voor de kinderen van haar groep. Ze bespreekt het met haar collega Beiden zijn zeer enthousiast, maar waar halen ze de tijd vandaan om het spel te maken? De clustermanager komt met het idee om deze opdracht te geven aan de stagiairs van de opleidingen Pedagogisch Werker en Onderwijsassistent.
4
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
De opdracht
> Opdrachtgever De opdrachtgever is de clustermanager van kindercentrum De Zonnestraal. Jouw docent heeft Tanja gesproken en kan je eventueel nadere informatie geven.
> Omschrijving opdracht Aan jullie de vraag of jullie Tanja en haar collega willen helpen. Jullie krijgen de opdracht ieder één vertelspel te maken voor kindercentrum De Zonnestraal. De opdrachtgever wil bij het vertelspel een handleiding met tips voor het gebruik en de achtergronden van het vertelspel. Daarnaast wil de opdrachtgever dat je één activiteit die je met het vertelspel kunt doen daadwerkelijk uitvoert, bijvoorbeeld het interactief voorlezen van een verhaal of het doen van een spelletje of activiteit naar aanleiding van een verhaal.
> Producteisen Alle pedagogisch werkers en onderwijsassistenten van het kindercentrum moeten het vertelspel kunnen gebruiken. Het vertelspel moet aan een aantal eisen voldoen. Deze eisen gaan over het gestelde doel, de uitvoering en de inhoud. De opdrachtgever verwacht een duidelijke handleiding bij het vertelspel. Doel van het vertelspel Het vertelspel heeft als doel kinderen te stimuleren bij een aantal ontwikkelingsaspecten. De inhoud van de tas: • biedt plezier aan de doelgroep • biedt ondersteuning bij het voorlezen met behulp van activiteiten, beelden en geluiden • stimuleert de taalontwikkeling van de doelgroep • stimuleert de sociaal-emotionele ontwikkeling van de doelgroep • bevat materiaal dat past bij de leeftijd, ontwikkelingsfase en belevingswereld van de doelgroep • sluit aan op de wensen van de opdrachtgever (de clustermanager van het kindercentrum). Uitvoering/vorm van de tas De tas is zelfgemaakt, eventueel met gebruik van middelen van het muzisch creatief centrum. Denk bij het maken van de tas aan: • veiligheid (voldoet aan de eisen van veiligheid en geschiktheid) • stevigheid • gebruiksvriendelijkheid • duurzaamheid • aantrekkelijkheid • kosten. Inhoud van het vertelspel • Het vertelspel heeft een duidelijke inhoudsopgave. • Het vertelspel heeft een duidelijke handleiding.
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
5
• Het vertelspel bevat twee prentenboeken met hetzelfde thema voor de leeftijdscategorie 0-2 jaar en 3-4 jaar. • Je maakt voor het vertellen/uitspelen van een verhaal uit een van de prentenboeken: – een handpop – een activiteit/spelletje – een liedje (je kunt ook een nieuwe tekst formuleren op basis van een bestaand kinderliedje). • Je maakt de attributen van verschillend materiaal en volgens de criteria die staan op het beoordelingsformulier. Je kunt de attributen bijvoorbeeld maken van: – karton/papier/hout (bordspel of puzzel) – textiel (handpop) – papier (bladmuziek/akkoorden van het liedje) – camera, mobiele telefoon of een cd-rom (opnemen van het liedje). • Het vertelspel is thematisch uitgewerkt.
6
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
> Het
Project
Plan van aanpak Lees eerst het project helemaal door. Begin daarna met de uitwerking van het project zoals in dit boek beschreven wordt. Stel samen een plan van aanpak op voor het hele project. Zorg dat het plan van aanpak niet meer dan twee A4’tjes lang is. Werk de volgende punten uit: 1. Aanleiding of probleemstelling Hierbij geef je antwoord op de volgende vraag: 'Waar loopt de opdrachtgever tegenaan?’ 2. Doelstellingen van de opdrachtgever Behandel hier de vraag: 'Wat wil de opdrachtgever bereiken met het product dat je voor hem maakt?' 3. Beschrijving van de opdracht Ga in op de vragen: 'Wat wordt als resultaat verwacht, hoe moet het worden opgeleverd, aan welke eisen moet de opdracht voldoen?' 4. Betrokken partijen Je werkt in de projectgroep samen met verschillende mensen. Maak afspraken over de werkwijze en leg deze vast in een samenwerkingscontract. 5. Planning en afspraken Maak een planning voor de activiteiten die jullie gaan doen en verdeel daarbij de taken. Houd de opleverdatum goed in de gaten en maak afspraken over wie wat wanneer klaar moet hebben.
Werkmodel: Samenwerkingscontract
Laat je plan van aanpak goedkeuren door je docent/begeleider. Ieder projectlid maakt een begin met het schrijven van zijn eigen logboek. Ieder projectlid beschrijft daarin regelmatig de volgende zaken: • Hoe is het samenwerken verlopen? • Welke bijdrage heb jij zelf geleverd? • Vind jij jouw bijdrage wel of niet voldoende? Waarom? • Hebben jullie duidelijke afspraken gemaakt? • Hoe is het met de afspraken in de praktijk verlopen?
Werkmodel: Logboek
Vooronderzoek Voordat het vertelspel gemaakt kan worden, is het belangrijk om vooronderzoek te doen. Op deze manier kun je tijdens het maken van het vertelspel rekening houden met de wensen en behoeften van de kinderen, de ouders, de pedagogisch werkers, de onderwijsassistenten en de opdrachtgever. Het vooronderzoek doe je samen met jouw projectgroep. Jullie verwerken de resultaten van het vooronderzoek in een verslag. Bespreek in elke geval de volgende onderwerpen in jullie verslag:
Kijk voor meer informatie en de takenlijst op www.factor-e.nl
> De ontwikkeling van de doelgroep in kaart brengen Zoek in boeken of op internet informatie over de ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar. In de schoolbibliotheek zijn vaak boeken met bruikbare informatie te vinden.
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
7
• • • • •
Maak een overzicht van de algemene ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar.* Maak een overzicht van de taalontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar.* Maak een overzicht van de spelontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar.* Maak een overzicht van de muzikale ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar.* Maak een overzicht van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar.*
* Schrijf per levensjaar (0-1 jaar, 1-2 jaar, 2-3 jaar, 3-4 jaar) een kort stukje over de ontwikkeling van het kind op dit gebied. Verwerk de informatie netjes in een tabel. De informatie over de ontwikkeling van de doelgroep kun je straks gebruiken bij het samenstellen van de tas. Je kunt dan aan de hand van de gevonden informatie bepalen welke prentenboeken en extra attributen/activiteiten bij deze doelgroep de taalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling het meest stimuleren.
> Inventariseer de wensen De clustermanager van het kindercentrum verwacht een overzicht van de wensen en behoeften van de kinderen, ouders, pedagogisch werkers en onderwijsassistenten wat betreft de inhoud van het vertelspel. Als je nog geen stage loopt, doe je dit onderzoek in je eigen omgeving of op school. Probeer dan op een creatieve manier aan je informatie te komen, bijvoorbeeld door ouders, broertjes en zusjes van klasgenoten te interviewen. • • • •
•
Je interviewt een paar ouders en paar kinderen. Maak van tevoren een vragenlijst, zodat je alle benodigde informatie kunt verzamelen. Onderzoek en beschrijf welke thema’s favoriet zijn bij de doelgroep. Onderzoek en beschrijf welke prentenboeken, activiteiten/spelletjes en liedjes favoriet zijn bij de doelgroep. Bezoek met jouw projectgroep de bibliotheek op school of in de wijk. Selecteer tien prentenboeken en tien liedjes voor de doelgroep. Noem ook vijf punten waar je op let bij je keuze. Bezoek de speelgoedwinkel. Maak een lijst van tien stuks activiteiten/spelletjes die favoriet zijn bij de doelgroep.
> De inhoud van Het Vertelspel Je weet nu wat de doelgroep leuke thema’s vindt en welke prentenboeken, activiteiten/spelletjes en welk speelgoed favoriet zijn bij kinderen van 0 tot en met 4 jaar. Je kunt nu analyseren wat de inhoud van het vertelspel moet worden. Je legt een verband tussen de wensen en de behoeften van de kinderen, de ouders en de opdrachtgever. Daarvoor maak je een overzicht van de mogelijkheden. • • •
Maak een top 5 van de meest geschikte thema’s en prentenboeken die jullie onderzocht hebben. Leg uit waarom dit de juiste thema’s en prentenboeken zijn. Maak een overzichtslijst met vijf activiteiten/spelletjes. Verklaar ook hier jullie keuze. Maak een top 5 van de meest geschikte liedjes die jullie onderzocht hebben en verantwoord jullie keuze.
8
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
Werkmodel: Interviewen
Om te verklaren waarom de door jullie uitgekozen thema's prentenboeken, activiteiten/spelletjes en liedjes het meest geschikt zijn, beantwoord je de vier vragen die hieronder staan. – Sluit het gekozen materiaal aan bij de leeftijd, belevingswereld en interesse van het kind? – Welke taalaspecten worden (in de thuissituatie) gestimuleerd? – Welke sociaal-emotionele aspecten worden gestimuleerd? – Sluit het materiaal ook aan bij andere ontwikkelingsaspecten? Zo ja, welke? Nadat jullie je keuze hebben verantwoord, ga je de thema's, prentenboeken, activiteiten/spelletjes en liedjes rangschikken. Met andere woorden: je gaat bepalen welke het meest geschikt zijn om te gebruiken in het vertelspel.
> Handleiding en feedbackformulier • Beschrijf in de handleiding globaal hoe je wilt dat de pedagogisch werkers en de onderwijsassistenten met het vertelspel werken: – De handleiding bevat een hoofdstuk over het belang van het vertelspel voor de ontwikkeling van kinderen (resultaten van het vooronderzoek). Op welke manier worden de kinderen door de inhoud van de tas gestimuleerd in hun taalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling? – De handleiding geeft aan hoe je de inhoud van het vertelspel kunt gebruiken. – De handleiding geeft per onderdeel de bijbehorende doelstelling aan. • Voeg het feedbackformulier 'Uitvoering van een onderdeel van Het Vertelspel' toe.
> Takenlijst Maak naar aanleiding van het vooronderzoek een takenlijst. Geef aan wie van jullie welke taak gaat doen en maak hiervoor een planning. Vul de gegevens in de tabel hieronder in. Taak
Wie
Wanneer af
Benodigdheden
Gedaan
Bespreek je takenlijst met je docent/begeleider en laat deze goedkeuren. Als de takenlijst is goedgekeurd doe je het onderzoek. Laat dit gemaakte onderzoek ook beoordelen door je docent/begeleider. Werk je logboek bij. Hoe vind je dat het verdelen van de activiteiten is gegaan? Is het gelukt om een goede verdeling van het werk te maken?
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
9
Ontwerp Wanneer je het vooronderzoek hebt afgerond, kun je aan de slag met het ontwerpen van het vertelspel. Kies allebei één thema uit en kies prentenboeken, activiteiten/spelletjes en liedjes uit die passen bij dit thema. In het ontwerp beschrijf je gedetailleerd hoe het uiterlijk en de inhoud van het product er gaan uitzien. Je werkt in het ontwerp de volgende punten uit: • Maak een collage van het ontwerp van het vertelspel op A2formaat (schetsen, stalen en monsters van het gebruikte materiaal, afmetingen, sfeerplaatjes, thema). • Maak een inhoudsopgave voor het vertelspel waarin je zo nauwkeurig mogelijk de inhoud van het vertelspel beschrijft. • Maak een gedetailleerde beschrijving van hoe de pedagogisch werkers en onderwijsassistenten volgens jou met het materiaal moeten werken. Gebruik hiervoor de handleiding die je in het vooronderzoek hebt geschreven. Let erop dat jullie ontwerp aansluit op de eisen van de opdrachtgever en presenteer dit ontwerp aan je docent/begeleider. Werk je logboek bij. Hoe verliep het ontwerpen van jullie vertelspellen? Zijn jullie het eens geworden over de vormgeving en de inhoud ervan?
Uitvoeren
> Takenlijst Tijd om aan de slag te gaan! Jullie gaan nu allebei en tas met een vertelspel maken. Jullie kunnen elkaar natuurlijk helpen met het maken van de vertelspellen! Maak voordat je aan de slag gaat een takenlijst. Noteer wie welke activiteit gaat uitvoeren. Taak
Wie
Wanneer af
Benodigdheden
Laat deze takenlijst goedkeuren door je docent/begeleider. Werk je logboek telkens bij wanneer je een taak hebt uitgevoerd. Schrijf op wat goed en minder goed gegaan is. Schrijf ook op waardoor dit kwam. Tegen welke problemen ben je aangelopen en hoe heb je dit opgelost?
10
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
Gedaan
Oplevering Spreek samen met jullie docent af op welk moment je de gemaakte vertelspellen oplevert en wanneer je een onderdeel van het vertelspel gaat uitvoeren. Datum van oplevering: Datum uitvoering onderdeel vertelspel: Tijdens de oplevering geven jullie aan jullie docent een (korte) toelichting op de gemaakte vertelspellen. Ga tijdens de toelichting in elk geval in op de volgende punten: • Beschrijf per vertelspel de inhoud van de tas. • Vertel waarom jullie het op deze manier (eventueel met dit thema) hebben aangepakt. • Beschrijf wat dit vertelspel zo bijzonder en anders maakt. • Vertel hoe de leidsters met het vertelspel moeten omgaan. • Geef suggesties voor de uitbreiding van het vertelspel. Je medestudenten geven een beoordeling op de uitvoering van het gekozen onderdeel van het vertelspel. Na de toelichting spreken jullie elkaars ervaringen door en werken jullie je eigen logboek bij. Ga hierbij in op de volgende vragen: Is de toelichting gegaan zoals je/jullie die had/hadden voorbereid? Wat ging goed en wat ging minder goed? Waardoor kwam dit?
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
11
> Feedbackformulier Feedbackformulier uitvoering onderdeel van Het Vertelspel Naam student: Onderdeel van het vertelspel: Omcirkel ĂŠĂŠn cijfer per onderdeel Inleiding van de activiteit
1
2
3
4
5
De inleiding zorgt voor enthousiasme bij de deelnemers.
1
2
3
4
5
Uit de inleiding blijkt duidelijk welk onderdeel op welke wijze uitgevoerd gaat worden.
1
2
3
4
5
Aantrekkelijkheid
1
2
3
4
5
Het materiaal waarmee het onderdeel van het vertelspel wordt uitgevoerd is aantrekkelijk voor de doelgroep.
1
2
3
4
5
Het materiaal waarmee het onderdeel van het vertelspel wordt uitgevoerd past bij de doelgroep.
1
2
3
4
5
Aansluiting bij doelgroep
1
2
3
4
5
Het onderdeel van het vertelspel dat wordt uitgevoerd past in de belevingswereld van de doelgroep.
1
2
3
4
5
Het onderdeel van het vertelspel dat wordt uitgevoerd past bij de ontwikkelingsfase van de doelgroep.
1
2
3
4
5
Stimulering ontwikkeling
1
2
3
4
5
De uitgevoerde activiteit stimuleert de taalontwikkeling van de doelgroep.
1
2
3
4
5
De uitgevoerde activiteit stimuleert de sociaal-emotionele ontwikkeling van de doelgroep.
1
2
3
4
5
Interactie met publiek
1
2
3
4
5
Er is een goede interactie met het publiek.
1
2
3
4
5
Gemiddelde cijfer:
1
2
3
4
5
12
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
Opmerkingen
Evaluatie Evalueer je project aan de hand van de volgende vragen. Zet een kruisje in de tabel: 1 = slecht, 5 = uitstekend. Geef per score een korte toelichting. Vraag
1
2
3
4
5
Toelichting
Hoe verliep de samenwerking? Hoe vind je het eindresultaat? Wat vind je van je eigen bijdrage? Hebben jullie je kunnen houden aan de planning?
Geef voor de vragen waarvoor je een 1 of 2 hebt gegeven aan waardoor dit komt en hoe je dit een volgende keer anders zou kunnen aanpakken.
Maak een korte samenvatting van je evaluatie en verwerk die in je logboek.
Reflectie: STARR STARR is een eenvoudige methode om te evalueren. Jij gaat deze methode nu ook gebruiken. Bedenk een moment/situatie tijdens het werken aan het project waarvan je nu vindt dat je het anders zou moeten aanpakken. Situatie en Taak • Omschrijf dit moment (situatie) in je logboek en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat • Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan de gevolgen waren. Reflectie • Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. • Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. • Beschrijf hoe je het de volgende keer zou aanpakken.
© Uitgeverij Edu'Actief b.v.
13
> Werkmodellen Werkmodel: Logboek Tijdens het werken aan een project houd je voor jezelf altijd een logboek bij. Een logboek is een document waarin je gedetailleerd de gebeurtenissen beschrijft zodat je later kunt teruglezen wat er precies is gebeurd. Zorg dat je een logboek altijd op de dag zelf nog bijwerkt. Dan kun je je de gebeurtenissen namelijk nog goed herinneren. Tijdens het schrijven van een logboek ga je in ieder geval in op de volgende punten: 1. Datum/tijd Per dag geef je een beschrijving van de gebeurtenissen. Het is belangrijk dat je de datum noteert want hierdoor weet je hoelang iets geleden is en wanneer het is gebeurd. 2. Activiteit Geef een beschrijving van de activiteit waarmee je bezig was en waaraan je iets is opgevallen. Dit kan een succesmoment zijn, maar ook een moment dat anders verliep dan je had gewild. 3. Betrokken personen Noteer de namen van personen die op dat moment betrokken waren bij de activiteit. 4. Toelichting Geef een mogelijke verklaring voor hoe de activiteit is verlopen. Waardoor kwam het dat de activiteit goed of minder goed verliep? Hoe zou je het een volgende keer anders kunnen aanpakken? Wat heb je ervan geleerd? Voorbeeld van een eenvoudig logboek: Datum (& tijd)
14
Beschrijving activiteit
Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel
Betrokkenen
Toelichting