KUNSTVAKKEN
Bespiegeling | Contrast | Expo
Voor een beter begrip
De lesmethoden van Boom voortgezet onderwijs ondersteunen docenten en leerlingen optimaal.
Leren met pen en papier vormt de basis van onze lesmethoden, terwijl digitale hulpmiddelen het leerproces effectief ondersteunen.
v Duurzaam Geen wegwerpboeken
Onze lesmethoden zijn niet alleen inhoudelijk van topkwaliteit, de boeken zijn ook mooi vormgegeven, worden in Nederland gedrukt en gaan meerdere jaren mee.
Wij hanteren geen LiFo-model, zodat leerlingen niet elk jaar hun lesboeken hoeven weg te gooien.
v Vrijheid Jouw school, jouw keuze
Wij geloven in keuzevrijheid: je kiest zelf of je lesgeeft met boeken, digitaal of een combinatie van beide, zonder koppelverkoop of een langjarig contract.
Onze lesmethoden zijn eerlijk geprijsd en vaak goedkoper dan die van andere uitgevers.
v Service Persoonlijk contact
Wij hechten veel waarde aan persoonlijk contact.
Onze educatief adviseurs en uitgevers denken met je mee en ze komen graag persoonlijk langs voor een gesprek.
Bespiegeling
« Bespiegeling is een inhoudelijk sterke en flexibele methode. De basis wordt gevormd door een helder gestructureerd, toegankelijk en zeer goed geschreven tekstboek. Met de (aanvullende) digitale licentie hebben docenten en leerlingen direct toegang tot alle in de tekst besproken video’s over muziek, dans, theater en film, essentieel voor het vak Kunst Algemeen.
Leerlingen kunnen zich de stof stapsgewijs eigen maken aan de hand van vragen in het werkboek. Deze sluiten perfect aan op de pagina’s in het tekstboek en de genoemde video’s. Daarnaast biedt Bespiegeling voor docenten examentraining, uitlegvideo’s over begrippen en verdiepingsopdrachten waar de docent uit kan kiezen. Ik vind Bespiegeling een meesterwerk van didactiek voor het veelomvattende vak Kunst Algemeen.
rogier van der erve VAVO Rijnmond College, Rotterdam
Bespiegeling
Opdrachten vwo
Bespiegeling
Opdrachten havo
Kunst Algemeen havo /vwo
Contrast CKV v Zie pagina 8 –13
EXPO Beeldende vakken v Zie pagina 14 –23
Bespiegeling havo/ vwo bovenbouw
De meestgebruikte lesmethode Kunst Algemeen!
Bespiegeling, de meestgebruikte methode
Kunst Algemeen, is in 2021 verschenen in een nieuwe, geheel herziene editie. In een opgefriste vormgeving worden veel nieuwe voorbeeldkunstwerken getoond en besproken, waarbij er uiteraard aandacht is besteed aan inclusiviteit.
De toegankelijkheid en leerbaarheid van de stof zijn nog verder verbeterd en de methode is volledig RTTI-gecertificeerd.
Je kunt werken met de boeken en aanvullende licentie, of je kunt volledig digitaal aan de slag. Voor docenten is er gratis online docentenmateriaal beschikbaar.
v Volledige dekking examenprogramma
De nieuwe editie sluit aan op de herziene uitwerking van het examenprogramma in de syllabi voor havo en vwo. In het examen van 2022 is deze uitwerking van kracht.
v Kunst in samenhang
De verschillende kunstdisciplines worden in samenhang met elkaar gepresenteerd. In negen hoofdstukken wordt de geschiedenis van beeldende kunst, dans, theater, muziek en film chronologisch besproken.
v Inspirerend
De methode biedt een uitgebalanceerde mix van kennis, interessante anekdotes en prikkelende afbeeldingen. In de thematische opzet worden verrassende verbanden gelegd tussen tijdvakken en disciplines.
v Leerdoelgestuurd
In de grotendeels vernieuwde opdrachten wordt doelgericht toegewerkt naar het examen. Door de toevoeging van leerdoelen en RTTI-codering van de opdrachten krijgen leerlingen meer inzicht in hun beheersing van de stof.
v Aandacht voor kunstbeschouwing
De opdrachtenboeken besluiten met een vernieuwd hoofdstuk over kunstbeschouwing, waarin aan de hand van stappenplannen de benodigde vaardigheden en begrippen voor alle disciplines aan de orde komen.
v Uitgebreide leerlinglicenties
Er zijn intuïtief werkende en volledig vernieuwde licenties met een schat aan fragmenten, een interactief oefenprogramma en uitlegvideo’s over de stof uit het tekstboek en kunstbeschouwing.
v Bekijk op de volgende bladzijden voorbeeldpagina’s uit de methode.
v Meer informatie? https://staal-roeland.nl/bespiegeling/
bespiegeling
7.1 Vlucht uit het alledaagse
De romantiek ontstaat tegen het einde van de achttiende eeuw als tegenreactie op de verlichting. De Franse Revolutie loopt op een teleurstelling uit. Verlichtingsidealen zoals het geloof in vooruitgang, maakbaarheid en de rede worden vervangen door Weltschmerz (letterlijk: wereldpijn). Een gevoel van droefheid dat voortkomt uit het besef van de onvolmaaktheid van de wereld. Dat gevoel wordt versterkt door de industriële revolutie, die zich vanuit Engeland over Europa verspreidt. Hierdoor worden steden overvol en neemt de vervuiling toe, net als de verschillen tussen rijke fabriekseigenaren en arme arbeiders. Romantische kunstenaars zoeken een uitweg uit deze ‘onttoverde wereld’. Die vinden zij in de fantasie, in exotische thema’s en in griezelverhalen. Ze verruilen vooruitgangsgeloof voor verlangen naar het verleden en de ongerepte natuur. Romantische kunst draait niet om kennis en rede, maar om gevoel en intuïtie.
Geesten op spitzen In 1832 gaat in de Parijse Opéra La Sylphide van choreograaf Filippo Taglioni (1777–1871) in première. [703] Dit balletstuk wordt gezien als het eerste romantische ballet La Sylphide gaat over boerenzoon James die verliefd wordt op een sylfide (luchtgeest). Hij kan haar niet aanraken en vraagt de dorpsheks om hulp. De heks geeft James een betoverde sjaal die hij om de schouders van de sylfide moet leggen, zodat ze niet kan wegvliegen. Maar de sjaal verbrandt haar vleugels en ze sterft, James reddeloos achterlatend. In romantische balletten staan niet langer goden en koningen centraal, maar nimfen en geesten en hun tragische liefde voor een man van vlees en bloed. Hierdoor veranderen ook de decors, de kostuums en de dans. Tempels en paleizen maken plaats voor in nevelen gehulde boslandschappen. Bij de première van La Sylphide draagt soliste Marie Taglioni voor het eerst een tutu en danst zij op spitzen. Deze balletschoenen met verstevigde neus maken het mogelijk om op de punten van de
tenen te dansen, waardoor de ballerina gewichtsloos over het toneel lijkt te zweven. Nieuw in het romantische ballet is ook het ballet blanc een witte akte waarin het bovennatuurlijke wordt uitgebeeld. [V702] Vrouwelijke geestverschijningen zweven in witte tutu’s over het toneel, al dan niet ondersteund door liftmechanismen.
Mythen en sagen De Duitse componist Richard Wagner (1813–1883) vindt ook inspiratie in het bovennatuurlijke. Hij schrijft 26 jaar lang aan zijn operacyclus Der Ring des Nibelungen (1848–1874). [704] [V703] De Ring is een reeks van vier opera’s die zijn gebaseerd op Germaanse mythologie en Noorse sagen. Ze vertellen het verhaal van de oppergod Wotan, heer van het Walhalla, die zijn macht voorgoed wil veiligstellen door een ring van Rijngoud te bemachtigen. De ring is echter vervloekt en wisselt steeds van eigenaar. Wotan slaagt er niet in om de ring te veroveren en verliest alles. De ring verdwijnt opnieuw in de Rijn: de orde is hersteld.
tekstboek
opdrachtenboek vwo
Elk hoofdstuk in het opdrachtenboek begint met leerdoelen, uitgesplitst naar historische context, kunsthistorische context en stijlen & stromingen
Cultuur van romantiek & realisme Negentiende eeuw
Leerdoelen
Het bestuderen van hoofdstuk 7 en het maken van de opdrachten bereidt je voor op het examenonderwerp Cultuur van romantiek en realisme in de negentiende eeuw. Daarna kun je:
Historische context
ɲ uitleggen wat de industriële revolutie inhoudt en wat de economische en maatschappelijke gevolgen hiervan zijn; ɲ uitleggen wat de gevolgen zijn van het stijgen van de welvaart en grotere mobiliteit van burgers;
ɲ uitleggen wat de invloed is van nationalisme en kolonialisme;
Kunsthistorische context
ɲ de opkomst van wereldtentoonstellingen, openbare theaters, concertzalen en musea verklaren;
ɲ de invloed van Marxisme en Darwinisme op de kunsten benoemen;
ɲ uitleggen wat de termen exotisme, oriëntalisme en Japonisme inhouden;
ɲ uitleggen wat het idee van de geniale kunstenaar inhoudt en hoe dit het denken over originaliteit en artistieke vrijheid beïnvloedt;
ɲ uitleggen wat het effect op de kunsten is van uitvindingen als ijzer/ glas-constructies (architectuur) fotografie (beeldende kunst) en gaslicht en elektriciteit (theater);
ɲ uitleggen hoe de rol van vrouwelijke kunstenaars verandert;
Stijlen & stromingen
ɲ de stijlkenmerken van romantiek en realisme benoemen in een gegeven kunstwerk; ɲ de (stijl)kenmerken van deze specifieke onderwerpen herkennen en benoemen: architectuur — neostijlen, ingenieursbouw, Jugendstil; beeldende kunst en vormgeving — arts-and-crafts, impressionisme en post-impressionisme; dans — romantisch ballet in Europa en Rusland, opkomst gezelschapsdansen (bv polka of wals); fotografie en film — opkomst van fotografie en film; muziek — orkestmuziek tegenover salonmuziek, verschil tussen absolute muziek en programmamuziek; theater — melodrama, naturalistisch theater; interdisciplinair — vaudeville, ontwikkelingen in de opera (Gesamtkunstwerk en verismo), operette.
88 Opdrachten vwo
H07_Bespiegeling.indd 136-137
703
De vier opera’s duren samen maar liefst vijftien uur. Voor dit imposante totaalkunstwerk laat Wagner een speciaal theater bouwen in Bayreuth: het Festspielhaus (1872–1875). Een opmerkelijke vernieuwing is de orkestbak. Hierdoor zit het orkest nu half verscholen onder het toneel, zodat het publiek nog meer kan opgaan in het verhaal. Daarnaast komt het publiek in het donker te zitten. ‘Net als papegaaien zwijgt ook het publiek als men het in het donker zet’, zegt Wagner schertsend.
137 Wagner beschouwt poëzie, decor, mise-en-scène, handeling en muziek als een eenheid of Gesamtkunstwerk. Daarmee verandert hij de regels van de opera voorgoed. Zijn opera’s zijn doorgecomponeerd; ze bestaan niet uit losse aria’s en recitatieven, maar zijn een vloeiend geheel. Het orkest begeleidt niet alleen, maar draagt het verhaal ook en drukt uit wat de tekst niet kan uitdrukken. Ieder personage krijgt een leidmotief, een muzikaal thema dat hem of haar steeds vergezelt.
Alle relevante begrippen zijn onderstreept en worden ook uitgelegd in de begrippenlijst achterin het boek.
Verwijzingen naar videofragmenten in de leerlinglicenties
Introductie
Deze Introductieopdrachten helpen je zicht te krijgen op de leerstof in hoofdstuk 7.
ɲ Lees pagina 132-135 in je tekstboek
1 Akram Kahns Giselle van het English National Ballet is een radicaal nieuwe enscenering van de oorspronkelijke voorstelling uit 1841. Maar ook in deze enscenering blijft de dans van de wili’s uit de tweede akte herkenbaar. De wili’s zijn jong overleden boerenmeisjes die als bosgeesten ’s nachts wraak nemen op jonge edellieden. Giselle, overleden aan liefdesverdriet, sluit zich bij hen aan. In V719 zie je de wili’s in een choreografie die lijkt op de oorspronkelijke uitvoering uit 1841. In V720 zie je de dans van de wili’s in Akram Kahns Giselle
Vergelijk V719 en V720 . In Akram Kahns Giselle komen de wili’s dreigender over dan in de oorspronkelijke voorstelling. Leg aan de hand van drie aspecten uit hoe hij dat bereikt. T1
2 Om in Frankrijk rond 1850 als beeldend kunstenaar je brood te verdienen, is het beslist noodzakelijk dat je werk tentoongesteld wordt op de jaarlijkse salon. Een jury beoordeelt vooraf of het ingeleverde werk van de kunstenaars wel voldoet aan de strenge kwaliteitseisen. Die eisen zijn opgesteld door de officiële staatsacademie. Werk dat afwijkt van de academienorm maakt geen kans. In 1855 wordt het werk van Gustave Courbet geweigerd.
Bekijk ook de uitlegvideo’s en maak de oefendrills bij hoofdstuk 7 in de digitale licentie.
1 Honoré Daumier De strijd tussen de scholen (1855).
Courbet is kwaad en organiseert een eigen salon: de Salon van het Realisme. Honoré Daumier maakt een spotprent over de strijd tussen de twee stromingen: het idealisme van de academie versus het realisme van Courbet. Op de prent gaan twee kunstenaars met eigen wapens elkaar te lijf 1 . Zij vertegenwoordigen de twee belangrijkste thema’s van dit hoofdstuk. Rechts strijdt de romantiek, oftewel de vlucht uit het alledaagse en links strijdt het realisme, het verslag van het alledaagse
Geef een presentatie waarin je dit gevecht tussen de stromingen goed uitlegt mede aan de hand van voorbeelden uit dit boek. Maak er een battle van, elke rake klap vanaf links wordt, bij wijze van spreken, beantwoord met een rake klap van rechts. Leg daarbij de belangrijkste verschillen tussen de stromingen uit en geef ook aan hoe die verschillen in de spotprent terugkomen. Zorg ervoor dat je zowel met voorbeelden komt uit de schilderkunst als uit de podiumkunsten. I
RTTI-aanduidingen bij de opdrachten
Verwijzing naar uitlegvideo’s en oefendrills bij dit hoofdstuk in de leerlinglicenties
704 Richard Wagner Der Ring des Nibelungen (1848–1874), uitvoering door De Nationale Opera (2014).
Filippo Taglioni La Sylphide (1832), uitvoering door Het Nationale Ballet (2007).
Contrast
Volledig herziene editie in 2025
Kunstvakken / CKV vmbo
Contrast
Volledig herzien !
CKV havo / vwo
Contrast
CKV havo / vwo
Ideaal voor tto-scholen !
v vmbo
« Contrast vmbo biedt mij en mijn leerlingen een goede basis voor de theorie in de les. Het is een erg complete methode, die overzichtelijk is. De opbouw van de hoofdstukken is steeds hetzelfde waardoor het ook erg duidelijk is voor mijn leerlingen. Daarnaast is deze methode goed te combineren met mijn eigen praktische opdrachten.»
jeannette teters-slinger
CS De Hoven-Windroos, Gorinchem
«Contrast vmbo heeft een prettige afwisseling van tekst, afbeeldingen en opdrachten. ‘Moeilijke’ begrippen worden duidelijk uitgelegd en de tekst heeft het juiste niveau voor mijn leerlingen. Goed dat er ook aandacht wordt besteed aan de beroepspraktijk in de creatieve sector!»
kuni van ruler
Roelof van Echten College, Hoogeveen
v havo/vwo
«Waar het vak soms nog een onduidelijke functie voor de leerling had, is het door het gebruik van deze methode veel betekenisvoller geworden. Door de hoofdstukken onderzoeken, presenteren en reflecteren zijn de onderzoeksvaardigheden van onze leerlingen naar een veel hoger niveau getild en sluiten onze leerlingen het vak CKV op een juiste manier af ! »
emily breedveld
Scala College, Alphen aan den Rijn
«De uitwerking van de dimensies in Contrast zet de leerlingen aan tot nadenken en, nog beter, het zet aan tot discussiëren met elkaar over kunst.»
hilde zijderveld
CSW Van de Perre, Middelburg
Contrast
CKV vmbo/havo/ vwo bovenbouw
De meestgebruikte lesmethode voor CKV in een herziene editie
vmbo — Contrast vmbo is volledig afgestemd op het vmbo-examenprogramma Kunstvakken inclusief CKV (voorheen Kunstvakken 1).
Korte, toegankelijke uitleg en opdrachten wisselen elkaar af en er is veel ruimte voor afbeeldingen van aansprekende kunstwerken.
De methode geeft een pakkende introductie op de betekenis van kunst en manieren om naar kunst te kijken. In acht hoofdstukken maakt de leerling kennis met de kunstdisciplines.
Het leerboek sluit af met praktische hoofdstukken over het organiseren van een eigen kunstproductie, het kunstdossier, presenteren en reflecteren.
Editie 2025 is nog doelgerichter, actueler en toegankelijker. Aan elk hoofdstuk worden leerdoelen toegevoegd en de methode toont veel nieuwe, recente kunstwerken.
De herziene uitlegteksten zijn compacter. Ook de opdrachten worden vernieuwd en worden voorzien van RTTI-codes.
havo/vwo inclusief tto — De geheel herziene editie van Contrast havo / vwo is actueler, toegankelijker, activerender, doelgerichter en toch compacter dan de eerste editie. De lesmethode toont veel nieuwe, recente kunstwerken. De herziene uitlegteksten zijn helder en to-the-point en de opdrachten zijn concreet en creatief. Er zijn leerdoelen toegevoegd en de methode is volledig RTTI-gecertificeerd. Ook de licenties kregen een update.
De English edition voor tto volgt volledig de Nederlandse editie uit 2017 en biedt ook Engelstalige uitlegvideo’s, drills, toetsen, analysemodellen en rubrics.
Voor docenten is er gratis online docentenmateriaal beschikbaar.
v Flexibiliteit en keuzevrijheid
Je kunt werken met een boek en aanvullende licentie, of je kunt volledig digitaal aan de slag. Je kiest welke hoofdstukken je in jouw lessen behandelt en in welke volgorde, of je laat jouw leerlingen zelf keuzes maken. De methode geeft je alle ruimte om het kunstaanbod uit jouw omgeving in het programma te integreren en eigen materiaal te gebruiken.
v Inspirerend en activerend
Door gebruik van veel beeldmateriaal van aansprekende kunstwerken en een enorme variëteit aan opdrachten wordt het eenvoudig jouw leerlingen te prikkelen en te interesseren voor het vak.
v Aandacht voor vaardigheden
De methode besteedt expliciet aandacht aan vaardigheden, zoals presenteren en reflecteren, maken van een eigen kustproductie en kunstdossier (vmbo) en onderzoeken (havo/vwo).
Dit geeft de leerlingen houvast bij het uitvoeren van opdrachten.
v Uitgebreide leerlinglicenties
Er zijn intuïtief werkende licenties met veel fragmenten die horen bij opdrachten in de boeken, een interactieve oefenprogramma en heldere uitlegvideo’s.
v Bekijk op de volgende bladzijden voorbeeldpagina’s uit de methode.
v Meer informatie? https://staal-roeland.nl/contrast/
Korte en toegankelijke uitleg
Film 6
Een film is eigenlijk een serie foto’s die snel achter elkaar worden afgespeeld. Je hersenen zien dit als bewegend beeld. De techniek om beelden op een scherm te projecteren is uitgevonden in de achttiende eeuw. Na de uitvinding van de fotografie lukt het in 1895 om met een aantal foto’s beweging te laten zien. De eerste films zijn nog zonder geluid; dit noem je stomme films. Vanaf de jaren twintig kunnen geluid en beeld precies tegelijk worden afgespeeld. Sinds de jaren negentig worden er ook digitale films gemaakt.
Onmogelijke liefde In de zestiende eeuw schreef William Shakespeare het beroemde toneelstuk Romeo en Julia: een jongen en een meisje uit twee families die elkaars vijand zijn, worden verliefd op elkaar. Black is een soort moderne versie van dit verhaal en speelt zich af in Brussel. Mavela, een meisje dat lid is van de jeugdbende Black Bronx, wordt verliefd op Marwan, een jongen van de rivaliserende 1080’ers. Ze worden gedwongen om te kiezen waar ze trouw aan zweren: hun bende of de liefde.
Adil El Arbi & Bilall Fallah, Black (2015)
42
Contrast_VMBO_Binnenwerk_96pp.indd 42-43
Contrast_VMBO_Binnenwerk_96pp.indd 64-65
1 Nina Simone (ongeveer 1950)
2 Janis Joplin, optreden in New York (ongeveer 1968)
3 Nina Hagen, benefietconcert in Kitzingen, Duitsland (1998)
4 Pussy Riot, festival in Houston, Texas (2017)
5 Beyoncé, festival in Californië (2018)
Rebelse vrouwen
Opdrachten
1 a Naar wat voor soort films en series kijk je graag? Leg uit wat voor jou belangrijk is in films en series: het verhaal, actie, humor, spanning of nog iets anders?
b Je hebt zelf vast wel eens een filmpje gemaakt met je telefoon of een camera. Leg uit waar je dan op let en waarom (denk bijvoorbeeld aan de plaats waar je filmt, omgevingsgeluid en wat je in beeld brengt en wat niet).
2 a Lees de tekst over de film Black hiernaast en bekijk V601, de trailer van de film. Denk je dat de dingen die je daar ziet in het echt ook zouden kunnen gebeuren? Leg uit waarom wel of niet.
b De film laat je nadenken over de keuze die Mavela en Marwan moeten maken. Als jij zou moeten kiezen tussen je vrienden of degene waar je verliefd op bent, wat zou je dan doen? Leg uit waarom.
3 a Lees hiernaast de tekst over Willem Biemans, die werkt als Key-grip. Hoe zie je het werk van de Key-grip terug in een film? Bij welke soorten films denk je dat Willems werk erg belangrijk is?
b Bekijk V602 Als jij in 48 uur met een groep een film zou maken, welke taak zou je dan het liefst hebben? Leg uit waarom dit je het leukst lijkt.
Opnames voor de film The hitman’s bodyguard in Amsterdam, 2016
Naam Willem Biemans
Beroep Grip
Willem werkt als Key-grip (hoofd van de afdeling grip) en heeft onder andere meegewerkt aan de films
Mees Kees, New kids en Komt een vrouw bij de dokter
Wat houdt je werk in?
De grip zorgt ervoor dat de camera komt waar de cameraman wil dat die komt. Dat kunnen we doen door een statief neer te zetten, een track neer te leggen waar een camera-dolly overheen kan rijden, kranen te bouwen met verschillende lengtes en constructies op auto’s of waar dan ook te bouwen.
Wat is jouw taak bij het filmen?
‘Samen met de cameraman het shot verzorgen. Als de camera in een kraan hangt, bedien ik de kraan en zo maken we samen het shot.’
Wat vind jij leuk aan je werk?
‘Het leuke vind ik, dat je jouw eigen beweging en shot terugziet op het grote doek of televisie. Daarnaast is geen dag hetzelfde ; locaties zijn vaak verschillend en acteurs en crew verschillen per project.’
Heb je bijzondere ervaringen gehad bij het filmen?
‘Voor een film in Zuid-Afrika moest ik stuntdubbelen voor een Amerikaanse acteur. Hij durfde een sprong van 20 meter in een meer niet te maken.’
Veel aandacht voor beroepsmogelijkheden in de culturele sector
Opdrachten
10 Beluister V818 V819 V820 V821 en V822
Zet de nummers in jouw volgorde van meest favoriet naar minst favoriet. Beschrijf de kenmerken ritme, tempo, toon, dynamiek en klankkleur van jouw favoriet.
11 Deze vrouwelijke artiesten zijn allemaal rebellen op hun eigen manier. Kies twee artiesten en leg uit waarom ze als rebels (opstandig) worden gezien. Gebruik websites zoals Wikipedia om meer over de artiesten te weten te komen.
12 a De vrouwen op deze bladzijden hebben een boodschap voor de maatschappij en zijn ook een voorbeeld (geweest) voor mensen. Wie zijn jouw voorbeelden in je dagelijks leven? Wat heb je van ze geleerd en waarom is dat belangrijk voor je?
b Schrijf nu een eerbetoon aan een van je voorbeelden in de vorm van een liedtekst/raptekst. Presenteer je tekst aan de klas. Zet er een beat onder als dat past bij je lied.
Eigen productie
13 Maak met de klas een radioshow waarin je een top-40 presenteert van de beste nummers volgens de klas. Iedereen mag nummers aandragen. De liedjes die het vaakst gekozen zijn komen het hoogst in de top 40. Werk in groepjes en verdeel de taken. Wie maken de lijst? Wie zorgen voor interessante weetjes over de liedjes of de artiest? Wie maken het draaiboek? Wie doen de presentatie? Wie doen de jingles en de techniek? Zorg dat alle leraren en leerlingen van de school, en jullie vrienden en familie de radioshow kunnen beluisteren. Kijk voor tips in hoofdstuk 11.
08-02-2022 18:36
Verwijzingen naar videofragmenten in de leerlinglicenties
Beroep
contrast ckv havo/vwo
Leerdoelgestuurd
Ambachtelijk & industrieel
Doel v Je kunt de inhoud, vorm en betekenis van kunstuitingen beschrijven en analyseren vanuit de dimensie ambachtelijk en industrieel.
Lange tijd is kunst maken een ambachtelijk proces. Kunstenaars worden gewaardeerd om hun vakmanschap, net als anderen die handmatig producten maken. Vanaf de negentiende eeuw wordt er steeds meer op een industriële manier gewerkt: met behulp van machines in fabrieken. Hierdoor zijn er minder mensen nodig en kan er in grotere oplagen worden geproduceerd. Aanvankelijk worden industriële producten nog niet als kunst gezien, omdat men vakmanschap meer waardeert. In de twintigste eeuw verandert dat. Tegenwoordig laten veel kunstenaars zich inspireren door de mogelijkheden die industriële processen hun bieden. Anderen grijpen in hun werk juist terug op traditionele ambachten die waren vergeten of werden ondergewaardeerd. Iris van Herpen, Architectonics (2023)
Hitechfashion Grote modehuizen als Chanel en Dior staan bekend om het vakmanschap van hun ontwerpers. Zij maken haute couture: met de hand en op maat gemaakte kleding. Goedkopere kleding wordt meestal industrieel vervaardigd. De Nederlandse ontwerper Iris van Herpen werkt op het snijvlak van mode, technologie en beeldende kunst. Haar atelier is een soort laboratorium waarin ze experimenteert met nieuwe technologieën en materialen. Je vindt er naast naaimachines ook lasersnijders en gietvormen. Van Herpen is de eerste modeontwerper die met een 3D-printer werkt. Voor veel van haar werk haalt Van Herpen inspiratie uit vormen en processen uit de natuur. Haar collectie Architectonics (2023) verbeeldt een toekomst waarin de mens in drijvende steden leeft en één is met het water. Elke outfit werd eerst digitaal vormgegeven voordat deze met de hand werd gemaakt. Zo combineert Van Herpen een ambachtelijk ontwerp met de nieuwste technologieën en industriële materialen.
Alle dimensies en disciplines komen in afzonderlijke hoofdstukken aan de orde. Bij elke dimensie tal van voorbeelden uit verschillende kunstdisciplines.
Disciplines Film 17
Montage Los geschoten filmshots krijgen pas betekenis als ze na het filmen achter elkaar worden gemonteerd. Al rond 1918 ontdekte de Rus Lev Kuleshov dat montage de betekenis van beelden verandert. Hij combineerde hetzelfde shot van een man met een bord soep en met een doodskist. Het publiek dacht dat de man eerst verlekkerd keek en vervolgens geschrokken. Dit wordt het Kuleshoveffect genoemd en komt in veel films terug. Tot het eind van de twintigste eeuw worden tijdens de montage nog letterlijk filmrollen geknipt en geplakt; tegenwoordig gebruiken we computerprogramma’s. De fase na de opnames heet de postproductie: de beeldmontage, geluidsmontage en special effects worden samengevoegd. Daarna worden nog de kleuren aangepast.
1 In Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004) van Michel Gondry springt de montage expres heen en weer in de tijd. Dit versterkt het verhaal, waarin twee exgeliefden hun herinneringen aan elkaar proberen te wissen. Als kijker spring je mee tussen de verschillende momenten uit hun relatie.
H17_Contrast_Proef_01.indd 106-107
Geluidsontwerp Je hebt het vaak niet door, maar het geluid is een onmisbaar ingrediënt voor filmbeleving. Geluidsontwerp ( of sounddesign ) is een combinatie van geluidsopname, geluidsmontage (plaatsing van geluid onder het beeld) en geluidsmix (balans tussen verschillende geluiden). De muziek en het geluid beïnvloeden hoe je het bewegende beeld waarneemt. Opnemen van geluid in de natuurlijke omgeving noem je fonografie. Geluid dat pas later in de montage wordt toegevoegd, heet foleygeluid. De achtergrondmuziek en titelsong vormen de soundtrack 1 In House of Flying Daggers (2004) van Zhang Yimou speelt geluid een belangrijke rol. Dat wordt duidelijk in een bijzonder duel tussen de blinde danseres Mei en een legerkapitein. Hij gooit bonen tegen drums die om haar heen staan, waarna zij met haar mouwen het ritme moet herhalen door tegen precies dezelfde drums te slaan. Dat levert spectaculair beeld én geluid op.
Michel Gondry, Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004)
Yimou, House of Flying Daggers
Verhalende dekens Een quilt is een doorgestikte deken, gemaakt met kleurrijke lapjes stof. Quilten is een traditioneel ambacht dat populair werd in de negentiende eeuw in de VS, onder andere doordat mensen steeds meer goedkope, industrieel vervaardigde stoffen konden kopen. Meisjes leerden al op jonge leeftijd quilten. Bij speciale gelegenheden, zoals een geboorte of huwelijk, werden rijkversierde quilts cadeau gedaan. Door allerlei symbolen te gaan gebruiken, werd het maken van quilts voor vrouwen ook een manier om commentaar te geven op persoonlijke of maatschappelijke gebeurtenissen. De Afro-Amerikaanse beeldend kunstenaar Faith Ringgold maakt vanaf de jaren tachtig — naast
Faith Ringgold, Tar Beach 2 (1990) 5.2
schilderijen en sculpturen — ook quilts. Ringgold kiest bewust voor deze techniek, vanwege de ambachtelijkheid. Volgens haar is het onterecht dat quilts vooral worden geassocieerd met huiselijk werk voor vrouwen en niet als serieuze kunstvorm worden gewaardeerd. Zij noemt haar werken ‘story quilts’. Als in een stripboek plaatst ze afbeeldingen, teksten en patronen in een compositie. Zo beeldt Ringgold alledaagse verhalen uit het leven van Afro-Amerikanen uit. Tar Beach 2 (1990) vertelt het verhaal van het fictieve achtjarige meisje Cassie Louise Lightfoot. Zij droomt van de vrijheid om te vliegen. In haar fantasie vliegt ze boven het appartement van haar ouders in Harlem, New York uit, de wijde wereld in.
Tweede editie, volledig herzien
!
Vormgeving De vormgeving van films noem je artdirection. Voor het vormgeven van een filmscène zijn net als bij theater meestal decors kostuums, belichting en acteurs nodig. Alles wat door de camera in beeld wordt gebracht, noem je de miseenscène. Het kost vaak veel geld en tijd om de set zo kloppend mogelijk te maken. Ook moet er op de continuïteit worden gelet: is een bord eten bij een volgend camerastandpunt precies even vol en zien de acteurs er nog hetzelfde uit qua kleding, kapsel en makeup?
1 Voor kostuumdrama Marie Antoinette (2006) van Sofia Coppola wordt in paleis Versailles en de Opera van Parijs gefilmd. Er worden honderden jurken, pakken, schoenen, hoeden en pruiken ontworpen door kostuum en modeontwerpers. Toch draagt een acteur opeens een paar sneakers. Coppola wil met dit soort grapjes de overeenkomsten tussen het leven aan het Franse hof en dat van hedendaagse celebrities benadrukken.
Special effects Visuele effecten werden lange tijd gewoon tijdens de filmopnames toegevoegd: denk aan een nepvuurtje of nepsneeuw. Dankzij computertechnieken gebeurt dit tegenwoordig vooral tijdens de montage. De scène wordt bijvoorbeeld gespeeld voor een greenscreen, zodat achteraf de groene achterwand digitaal ingevuld kan worden met andere beelden. Als (vrijwel) de hele omgeving digitaal wordt toegevoegd en de acteurs in een greenscreenstudio acteren, noem je dat live action 1 In de experimentele documentaire Buurman Abdi (2022) spelen special effects een belangrijke rol. Filmmaker Douwe Dijkstra helpt zijn buurman Abdi om zijn levensverhaal te vertellen. In de studio maken ze samen schaalmodellen van de straat in Somalië waarin Abdi is opgegroeid. Acteurs spelen met een greenscreen op de achtergrond situaties uit zijn leven na. Ondertussen, al spelend met film en special effects, voeren ze een gesprek over het door oorlog en geweld gekleurde verleden van Abdi.
12-02-2024 14:30
Alle relevante begrippen zijn onderstreept en zijn ook terug te vinden in de begrippenlijst achterin het boek.
Sofia Coppola, Marie Antoinette (2006) Douwe Dijkstra, Buurman Abdi (2022)
Beeldende vakken vmbo bovenbouw
« In korte lestijd moet je je leerlingen voorbereiden op hun examen. In Expo staat alles bij elkaar: er is een tekstboek en een opdrachtenboek waarin alle begrippen aan de orde komen in overzichtelijke hoofdstukken met veel foto’s. Digitaal hebben jij en je leerlingen toegang tot uitlegvideo’s en precies de juiste, korte, fragmenten over kunst die je nodig hebt in de les. Alles staat overzichtelijk bij elkaar en in het opdrachtenboek wordt duidelijk verwezen naar dit beeldmateriaal. Fijn om alles bij elkaar te hebben! Uitdagend, inspirerend en heel erg up-to-date.»
ton van der weerden Varendonck College VMBO, Someren
Opdrachten vmbo bovenbouw
« De taal is heel begrijpelijk, de afbeeldingen zijn mooi en up-to-date. De kern (hoofdstuk 3) is ontzettend bruikbaar en waardevol! De drills zorgen voor differentiatie in de les. Zij zijn een mooie en snelle manier om te peilen in hoeverre de informatie is blijven hangen.»
anne-marie schurink-de groot Meander College, Zwolle
EXPO Beeldende vakken vmbo bovenbouw
De beste voorbereiding op het CSE en CPE
Met Expo bereid je jouw leerlingen voor op het CSE en CPE voor de beeldende vakken: tekenen, handvaardigheid, textiele vormgeving en audiovisuele vormgeving. In het tekstboek komen alle begrippen die de leerling moet kennen aan de orde. De opdrachten staan in een apart opdrachtenboek en werken systematisch toe naar het examenniveau. De methode is volledig RTTI-gecertificeerd. Je kunt werken met de boeken en de aanvullende licentie, of je kunt volledig digitaal aan de slag. Voor docenten is er gratis online docentenmateriaal beschikbaar. Jaarlijks plaatsen we in de docentenomgeving een uitgebreid examenkatern met opdrachten en tips die passen bij het examenthema.
v Volledige dekking examenprogramma
Expo volgt het examenprogramma op de voet. Alle benodigde begrippen voor kunstbeschouwing (denk aan voorstelling, vormgeving, materialen en technieken, zeggingskracht) komen aan de orde. Daarnaast wordt er een compact overzicht van de kunstgeschiedenis gegeven.
v Aansprekend
Alle stof wordt geïllustreerd met een mix van hedendaagse en canonieke kunst, met veel grote afbeeldingen. De zeer diverse en aansprekende kunstwerken maken de methode een lust voor het oog.
v Aandacht voor examenstrategie
De uitgekiende opdrachten zorgen zowel voor het rechttoe-rechtaan toepassing van begrippen als voor oefening op examenniveau. Er is in het opdrachtenboek expliciete aandacht voor examenstrategie voor het CSE en CPE.
v Leerdoelgestuurd
In de opdrachten wordt doelgericht toegewerkt naar het examen. Door het gebruik van leerdoelen en RTTI-codering van de opdrachten krijgen leerlingen inzicht in hun beheersing van de stof.
v Uitgebreide leerlinglicenties
De methode voorziet in een uitgebreid digitaal aanbod voor leerlingen: uitlegvideo’s, fragmenten en een interactief oefenprogramma om begrippen te trainen.
v Voor iedere urentabel
De methode is compact: de hoeveelheid stof is behapbaar, ook bij een krappe urentabel.
v Bekijk op de volgende bladzijden voorbeeldpagina’s uit de methode.
v Meer informatie? https://staal-roeland.nl/expo-vmbo/
vakken vmbo
tekstboek vmbo
opdrachtenboek vmbo
Leerdoelgestuurd RTTI-aanduidingen bij de opdrachten
Verwijzingen naar videofragmenten in de leerlinglicenties
Hoofdstuk 3 Kunst kijken
Voorstelling
Als je naar een kunstwerk kijkt, vraag je je een aantal dingen af. Wat stelt het kunstwerk voor? Wat is er afgebeeld of wat gebeurt er? Is het herkenbaar of niet? Kunstenaar Jean-Michel Basquiat hield erg van graffiti. In Notary is zijn innerlijke wereld letterlijk te zien doordat hij de binnenkant van zijn lichaam heeft geschilderd. Zijn zenuwen maken als draden verbindingen met allerlei woorden. De voorstelling bestaat uit tekens en symbolen waarmee je als kijker dichter bij de gedachten en gevoelens van de kunstenaar kunt komen.
34
02_EXPO_Tekstboek_Tweede_Druk_2020_Binnenwerk_152pp.indd 34-35
Hoofdstuk 3 Kunst kijken
3.7 Vormgeving — Materialen
Doel v Je leert welke materialen een kunstenaar kan gebruiken en welke effecten ze kunnen hebben.
v Lees bladzijde 58 en 59 in je tekstboek 1 a Bekijk afbeelding 338 The Long Awaited Op de schoot van een jongetje ligt een oud wezen te slapen. Noem drie kenmerken waaraan je kunt zien dat het wezen oud is. T 1 b Het wezen lijkt een combinatie van menselijke en niet-menselijke kenmerken te hebben. Noem twee menselijke en twee niet-menselijke kenmerken. T 1 c Bekijk 13 . Folkert de Jong maakt sculpturen met styrofoam en purschuim. Dit zijn goedkope kunststof materialen die vooral in de bouw worden gebruikt. Het materiaal dat De Jong gebruikt is ruwer dan het materiaal dat Piccinini gebruikt. Noem nog twee verschillen tussen tussen de kenmerken van het gebruikte materiaal in beide werken T 1 d Bekijk V325 Folkert de Jong vertelt dat purschuim, het materiaal dat hij voor zijn kunst gebruikt, schadelijk is voor het milieu omdat het nooit zal vergaan. Ook wordt het gemaakt door bedrijven die ook giftige stoffen produceren die in oorlogen worden gebruikt. Wat vind je ervan dat deze kunstenaar met dit soort ‘slechte’ materialen werkt? Leg je antwoord uit. T 2
2 a Bekijk 339 Beyond Time. Dit werk van Chiharu Shiota wordt een installatie genoemd. Wat is een installatie? R b Het kunstwerk hangt in een oude kapel uit 1744. De kunstenares wilde graag iets doen met de geschiedenis van de ruimte. Zo werd de kapel vroeger gebruikt voor huwelijksceremonies en orgelconcerten. Om het verleden met het heden te verbinden heeft de kunstenares kopietjes van bladmuziek voor orgels in haar installatie verwerkt. Noem nog twee andere dingen die naar het muzikale verleden van de ruimte verwijzen. T 1 c Bekijk V326 . Je ziet onderdelen van een installatie die is gemaakt door het kunstenaarsduo Tjin A Ton en
3.1
Jean-Michel Basquiat Notary (1983) 302
Soorten voorstellingen
v Figuratief Het kunstwerk heeft een herkenbare voorstelling: je ziet meteen wat het voorstelt. Het hoeft geen kopie van de werkelijkheid te zijn. De werkelijkheid kan ook vereenvoudigd zijn weergegeven.
v Abstract In het kunstwerk zijn geen verwijzingen naar de werkelijkheid te vinden. Je kunt niet zien wat het voorstelt.
v Naar de waarneming De kunstenaar heeft het voorwerp, het landschap of de persoon precies nagemaakt door er voortdurend naar te kijken.
v Naar de fantasie Het kunstwerk is uit het hoofd gemaakt met de verbeelding en de fantasie van de kunstenaar.
Portret Dit schilderij is een zelfportret. Charley Toorop heeft zichzelf en face geschilderd. Het schilderspalet maakt duidelijk dat deze persoon de kunstenaar zelf is. Haar drie kinderen zijn meer van opzij afgebeeld. Dit heet à trois quarts (driekwart). De personen dragen vrij donkere kleding en geen opvallende accessoires zoals sieraden. Toorop heeft meerdere zelfportretten gemaakt die naar de waarneming zijn geschilderd.
Charley Toorop Zelfportret met drie kinderen (1929)
v Genre Een soort kunstwerken met een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld portretten, landschappen of stillevens.
v Portret Een voorstelling van een persoon, vaak alleen van het gezicht. Als je het gezicht recht van voren ziet, noem je dat en face Als je het gezicht recht van de zijkant ziet, noem je dat en profil
v Landschap Een kunstwerk met een landschap als onderwerp.
v Stilleven Een geënsceneerde voorstelling met verschillende levenloze voorwerpen, zoals een gedekte tafel met eten en servies.
Stilleven Deze foto van de Duitse fotograaf
Wolfgang Tillmans is een stilleven. In de zeventiende eeuw waren stillevens van Nederlandse schilders beroemd. Tillmans maakt moderne versies van deze stillevens. Op de foto zie je alledaagse voorwerpen: een deel van een waterflesje, een stuk fruit en brood. De fotograaf heeft de objecten bewust op een bepaalde manier neergezet of -gelegd. De foto geeft een verstilde indruk.
Wolfgang Tillmans Schneckenstilleben (Slakkenstilleven) (2004)
35
08-02-2022 20:33
Alle begrippen die de leerlingen moeten kennen, komen aan de orde
Beeldende vakken
bovenbouw havo /vwo
« Een gestructureerde lesmethode met duidelijk en gevarieerd beeld- en docentenmateriaal en een goede, snelle helpdesk. Vragenbundels sluiten goed aan bij het niveau van het Schriftelijk Eindexamen (CSE). »
joop duijs Raayland College, Venray
Opdrachten
bovenbouw havo
Opdrachten
bovenbouw vwo
EXPO Beeldende vakken havo/vwo
De beste voorbereiding op het examen Beeldende Vakken (TeHaTex)
Met Expo havo/ vwo bereid je jouw leerlingen voor op het examen voor de beeldende vakken: tekenen, handvaardigheid en textiele vormgeving. In het tekstboek behandelen we alle periodes van de kunstgeschiedenis van de klassieke oudheid tot nu.
De opdrachten staan in aparte opdrachtenboeken voor havo en vwo en werken systematisch toe naar het examenniveau. De methode is volledig leerdoelgestuurd en RTTIgecertificeerd.
v Volledige dekking examenprogramma Expo volgt het examenprogramma op de voet. In het tekstboek komen alle begrippen die de leerling moet kennen aan de orde. Daarnaast behandelen we de kunstgeschiedenis van alle periodes volgens de meest recente uitwerking van het examenprogramma in de syllabi voor havo en vwo.
v Inspirerende voorbeeldkunstwerken
De stof wordt geïllustreerd met een mix van hedendaagse en canonieke kunst, met veel grote afbeeldingen. De zeer diverse, aansprekende en verrassende kunstwerken maken de methode een lust voor het oog.
v Leerdoelgestuurd
In de opdrachten wordt doelgericht toegewerkt naar het examen. Door het gebruik van leerdoelen en RTTI-codering van de opdrachten krijgen leerlingen inzicht in hun beheersing van de stof.
v Aparte opdrachtenboeken voor havo en vwo Alle leerlingen werken met hetzelfde tekstboek, maar er zijn wel aparte opdrachtenboeken voor havo en vwo. Zo blijft de methode overzichtelijk en maken havo- en vwo-leerlingen opdrachten op hun eigen niveau.
v Uitgebreide leerlinglicenties
De methode voorziet in een uitgebreid digitaal aanbod voor leerlingen: uitlegvideo’s, fragmenten en het interactieve oefenprogramma Drillster om kennis over kunstbeschouwing en kunstgeschiedenis te trainen.
v Makkelijk inzetbaar
Je kunt werken met het boek en aanvullende licentie, of je kunt volledig digitaal aan de slag. Er is gratis online docentenmateriaal beschikbaar.
v Bekijk op de volgende bladzijden voorbeeldpagina’s uit de methode.
v Meer informatie? https://staal-roeland.nl/expo/
expo beeldende vakken havo/ vwo
12.1 Reacties op het postmodernisme
In veel westerse landen is er in de jaren negentig sprake van hoogconjunctuur. De economie groeit en mensen kunnen zich steeds meer veroorloven. Dat is ook terug te zien in de kunstwereld. Kunst wordt steeds aantrekkelijker als investeringsobject en galerieën verkopen kunstwerken voor astronomische bedragen.
Kunstenaars gaan hier verschillend mee om. Sommige gebruiken commerciële principes in hun werk, andere uiten in hun werk juist kritiek op de oppervlakkigheid van de consumptiemaatschappij. Barbara Kruger beweegt zich tussen deze twee uitersten. Ze gebruikt afbeeldingen uit de massamedia. Deze blaast ze op tot billboardformaat en combineert ze met prikkelende teksten, waardoor je op een andere manier naar het beeld gaat kijken. De beelden kunnen hierdoor op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Bedoelt ze dat geld en spullen (schoenen) niet belangrijk zijn omdat je er niets aan hebt als je dood bent? Of dat je je geld juist om diezelfde reden aan spullen moet uitgeven?
178
tekstboek havo/vwo
opdrachtenboek vwo
Elk hoofdstuk in het opdrachtenboek begint met leerdoelen, uitgesplitst naar Geschiedenis, Kunstgeschiedenis en Kenmerken
10 Periode 1900–1945
Leerdoelen
Geschiedenis
v Je kunt uitleggen wat de invloed van industrialisering en oorlogen is op de Westerse samenleving in de eerste helft van de twintigste eeuw. v Je kunt uitleggen welke ontwikkelingen leiden tot de opkomst van politieke ideologieën.
Kunstgeschiedenis
v Je kunt uitleggen waarom avant-garde kunstenaars in de eerste helft van de twintigste eeuw zich verenigen en manifesten opstellen.
v Je kunt uitleggen welke visie kunstenaars, kunstacademies en politieke ideologieën in de eerste helft van de twintigste eeuw hebben op kunst en welke rol kunstenaarstheorieën en het zoeken naar de grondslagen van kunstdisciplines spelen in de kunst.
v Je kunt uitleggen welke invloed maatschappelijke ontwikkelingen, wetenschappelijke theorieën en nieuwe materialen en technieken hebben op de kunsten in de eerste helft van de twintigste eeuw.
v Je kunt uitleggen welke maatschappelijke en economische positie kunstenaars hebben in de eerste helft van de twintigste eeuw.
Kenmerken
v Je kunt de stijlkenmerken van belangrijke stromingen uit de eerste helft van de twintigste eeuw ( expressionisme, fauvisme, primitivisme, kubisme, futurisme, dadaïsme, surrealisme, constructivisme, socialistisch realisme, nazikunst, Amerikaans sociaal realisme, De Stijl en Bauhaus) herkennen en benoemen in een gegeven kunstwerk of designobject.
v Je kunt de stijlkenmerken van de Amsterdamse school en in bredere zin expressionistische architectuur en van het functionalisme (Het Nieuwe Bouwen) herkennen en benoemen in een gegeven gebouw.
Opdrachten vwo 98
Barbara Kruger Untitled (You can’t drag your money into the grave with you) (1990)
H12_EXPO_hv.indd 178-179
Geschiedenis
Na het einde van de Koude Oorlog en de val van de muur in 1989 heerst er een optimistische stemming in het Westen. Sommigen denken dat grote ideologische conflicten tot het verleden behoren. Mensen voelen zich vrij om te feesten, financieel te investeren en zich persoonlijk te ontwikkelen. Er is ruimte voor emancipatie van vrouwen en homoseksuelen. Door economische voorspoed en technologische ontwikkelingen schaffen steeds meer mensen een computer aan, het internet wordt toegankelijker en de mobiele telefoon breekt door. Communicatie wordt daardoor steeds sneller en mondialer.
Handelsmerk Grayson Perry is een beetje anders dan normaal en heeft daarvan zijn handelsmerk gemaakt. Als zijn alter ego Clair draagt hij bijvoorbeeld regelmatig opvallende jurken en schoenen. Zijn kinderknuffel Alan Measles is zijn muze. Achterop deze motor heeft hij zelfs een speciale reliekschrijn gemaakt voor zijn knuffelbeer. Een motor wordt doorgaans gezien als stoer en mannelijk. Door zijn motor te versieren en roze te schilderen laat Perry zijn zoektocht zien naar wat mannelijkheid en vrouwelijkheid definieert.
Grayson Perry — Kunstenaar als alter ego Clair met op de achtergrond motor Kenilworth AM1 (2010)
Kunstgeschiedenis
Het postmodernisme werkt in de jaren negentig nog door. Het toe-eigenen van andermans beelden of ideeën vindt nog steeds veel plaats, maar over het algemeen wordt de kunst iets minder ironisch. Ook het conceptualisme dat eerder in de eeuw is ontstaan, heeft nog invloed. Het idee, of soms een vrij directe boodschap aan de toeschouwer, is belangrijk en soms ook bedoeld om te shockeren.
Sommige kunstenaars ontwikkelen zich tot ondernemers: ze maken gebruik van de principes van branding, werken samen met commerciële partijen of gebruiken de media om aandacht voor hun werk te genereren. Omdat de prijzen van kunst steeds verder worden opgedreven, hebben musea financiële steun van overheden of sponsoren nodig om topstukken aan te kunnen schaffen.
Superdutch De economische voorspoed is ook in de architectuur terug te zien. Geïnspireerd door technologische vernieuwingen ontwerpen architecten bijzondere gebouwen met opvallende gevelbekleding. Zoals dit theater in Lelystad dat door de hoekige vormgeving en verschillende tonen oranje direct in het oog springt. Het gebouw maakt een statement en vormt een markeringspunt in de omgeving.
Ben van Berkel — Agora Theater in Lelystad (2002)
179
Hoofdstuk 10 Periode 1900–1945
Introductie hoofdstuk
v Lees bladzijde 140 en 141 in je tekstboek
1 a Beschrijf wat het modernisme inhoudt. R b Bekijk 1001 een podiumontwerp van Alexandra Ekster. Dit podiumontwerp straalt dynamiek uit. Noem twee aspecten van de vormgeving die hieraan bijdragen. T 1 c Bekijk V1001. Leg uit hoe de dynamiek in het podiumontwerp van Ekster aansluit bij de ontwikkelingen aan het begin van de twintigste eeuw. T 2 d De familie Stein in Parijs koopt veel kunstwerken aan van de avant-garde kunstenaars. Bekijk V1002 Nadat Ekster kennis heeft gemaakt met kunstenaars Picasso en Braque, wordt zij ook geïntroduceerd bij Gertrude Stein. Beargumenteer waarom het belangrijk was voor avant-garde kunstenaars om voorgesteld te worden bij verzamelaars zoals de familie Stein.
10.1 Expressie
v Lees bladzijde 142–145 in je tekstboek
2 Schrijf op wat de volgende begrippen betekenen: lijnperspectief, ruimtewerking, abstraheren, vereenvoudigd, organische vormen. R
3 a Bekijk 1002 Potsdamer Platz van Ernst Ludwig Kirchner. Die Brücke was een van de eerste kunstenaarsgroepen die zichzelf expressionistisch noemde. Het werk van Die Brücke werd door het publiek vaak als schokkend ervaren. In deze voorstelling zie je ‘Kokotten’ (sekswerkers) die van alle kanten worden bekeken door langslopende mannen. Ook de vormgeving draagt bij aan het choqueren van het publiek. Geef aan waarom de vormgeving van dit schilderij in die tijd als schokkend wordt ervaren en noem drie vormgevingsaspecten die hieraan bijdragen. T 1
b Veel expressionisten hebben het idee dat de industrialisatie mensen heeft vervreemd van hun gevoelens. Potsdamer Platz is onderdeel van een serie schilderijen over de stad Berlijn waarin Kirchner wil laten zien wat de verstedelijking doet met zijn gevoel. De felle kleurcontrasten werken expressief. Leg uit hoe ook de vormen, de penseelstreek en de compositie in dit schilderij het gevoel van de kunstenaar uitdrukken. T 2 c Bekijk V1004 Die Brücke betekent ‘de brug’. De kunstenaars wilden een brug slaan tussen het oude en het nieuwe. Leg uit waarom zij afstand wilden nemen van de geïndustrialiseerde maatschappij en beschrijf hoe de nieuwe wereld er uit moest zien volgens de kunstenaars van Die Brücke T 2
4 a Bekijk 1003 Mutter mit Totem Sohn van Käthe Kollwitz. Niet alleen de voorstelling laat een emotioneel beeld zien, ook in de vormgeving zie je de emotie terug. Dit beeld is gegoten in brons. In expressionistische werken zie je vaker dat er gebruik wordt gemaakt van de specifieke mogelijkheden en beperkingen van het gekozen materiaal. Leg aan de hand van twee voorbeelden uit hoe de hantering van het materiaal dit werk expressief maakt. T 2 b Bekijk 1 , een affiche gemaakt door Oskar Kokoschka voor de voorstelling Mörder, Hoffnung der Frauen (Moord, de hoop van vrouwen). Dit affiche van Kokoschka is een moderne variant van een piëta (een Christelijk beeld van Maria met de overleden Jezus in haar armen), net als het beeldhouwwerk van Kollwitz. Dit soort voorstellingen zie je overal terug in de westerse kunstgeschiedenis. In welk kunstwerk (Kollwitz of Kokoschka) komt volgens jou de emotie het beste tot uitdrukking? Beargumenteer je antwoord met ten minste een aspect van de voorstelling en een aspect van de vormgeving. T 2
Compacte en toegankelijke uitleg
Verwijzingen naar videofragmenten in de leerlinglicenties
RTTI-aanduidingen bij de opdrachten
Nu ook leverbaar als boek!
Begrippen beeldende vakken
Voorstelling — 2
Blikrichting
De blikrichting is de richting waarin iemand kijkt. Door personen in een voorstelling naar één punt te laten kijken, leid je de aandacht naar een belangrijk onderwerp in de voorstelling.
v Video
Giotto di Bondone Lamentazione (Bewening van Christus) (1303–1305) 41
« Wij werken al een paar jaar met de methode Expo en dit bevalt uitstekend. De methode biedt een duidelijke en overzichtelijke uitleg voor de leerling. Daarnaast biedt de methode veel ondersteunend materiaal voor de docent dat je naar eigen bevinden kunt aanvullen en bewerken! »
petra braam-vinke Willem van Oranje College, Waalwijk
EXPO Begrippen beeldende vakken
vmbo/havo/vwo
onderbouw
Nu ook met praktijkopdrachten
Expo — Begrippen beeldende vakken geeft een theoretische achtergrond bij de beeldende vakken in de onderbouw van vmbo, havo en vwo. Deze flexibele methode past in ieder leerplan en bespreekt 170 kunstbeschouwelijke basisbegrippen. De begrippen hebben te maken met de verschijningsvormen, voorstelling, vormgeving (compositie, kleur, vorm, licht, lijn, ruimte) en materialen en technieken van beeldende kunst. Bij elk begrip wordt een heldere beschrijving gegeven, met een afbeelding erbij ter illustratie. Vaak is er ook een korte toelichtende video. In een interactief oefenprogramma kunnen leerlingen meerkeuzevragen maken om te testen of ze de begrippen kennen en kunnen toepassen op nieuwe kunstwerken.
In de licentie zijn praktijkopdrachten opgenomen die zijn gekoppeld aan de begrippen. Er zijn zowel korte opdrachten, waarin de leerling bijvoorbeeld oefent met een bepaald materiaal of een techniek, als uitgebreidere opdrachten die wat meer lessen in beslag nemen. Tweedimensionale en driedimensionale werkstukken worden afgewisseld. De opdrachten zijn helder beschreven, inclusief voorbereiding, benodigde materialen, tips en beoordelingscriteria.
De methode is volledig digitaal en is geschikt voor praktisch alle devices. Voor docenten is er gratis online docentenmateriaal beschikbaar.
v Meer informatie? https://staal-roeland.nl/expobegrippen/
v Spaart kostbare lestijd
Leerlingen kunnen thuis aan de slag, waardoor het werken met Expo — Begrippen beeldende vakken geen kostbare lestijd in beslag neemt. Zo houd je alle tijd voor de praktijkles.
v Flexibel inzetbaar
Je selecteert welke modules jouw leerlingen in elk leerjaar moeten kennen, waardoor de methode bruikbaar is voor vmbo, havo en vwo.
v Aantrekkelijk
De methode is mooi vormgegeven en heel visueel omdat alle begrippen worden geïllustreerd met een voorbeeldkunstwerk.
v Overzichtelijk
De begrippen zijn op een logische manier geordend en worden helder gepresenteerd: één begrip per pagina, zonder afleiding.
v Praktisch
Leerlingen kunnen zelf controleren of ze de begrippen beheersen, in voorbereiding op de lessen en eventueel op een SO of toets.
v Goede basis
Expo — Begrippen beeldende vakken is een handige opstap naar de bovenbouw (examens beeldende vakken, Kunst Algemeen, CKV).
Er zijn ruim voldoende opdrachten voor een volledig onderbouwprogramma beeldende vakken of tekenen/handvaardigheid.
Kunstvakken, alle titels
Bespiegeling Kunst algemeen havo/vwo bovenbouw
Bespiegeling Kunst Algemeen tekstboek havo/vwo bovenbouw isbn 978 90 8302 967 2
Bespiegeling Kunst Algemeen opdrachtenboek vwo bovenbouw isbn 978 90 8302 969 6
Bespiegeling Kunst Algemeen opdrachtenboek havo bovenbouw isbn 978 90 8302 968 9
Bespiegeling Kunst Algemeen licentie aanvullend havo/vwo bovenbouw isbn 978 94 6442 216 0
Bespiegeling Kunst Algemeen licentie boekvervangend havo/vwo bovenbouw isbn 978 9
Bespiegeling Kunst algemeen havo/vwo docentenhandleiding havo 4 6442 217 7 isbn 978 90 8317 740 3
Bespiegeling Kunst algemeen havo/vwo docentenhandleiding v w o isbn 978 90 8317 741 0
Contrast CKV havo / vwo bovenbouw
Tweede editie, 2024
Contrast leerboek ckv havo /vwo bovenbouw, tweede editie isbn 978 90 8325 749 5
Contrast licentie aanvullend ckv havo/vwo bovenbouw, tweede editie
isbn 978 94 6442 222 1
Contrast licentie boekvervangend ckv havo /vwo bovenbouw, tweede editie isbn 978 94
Eerste editie, 2017 (voorlopig nog leverbaar)
Contrast leerboek ckv havo /vwo bovenbouw, eerste editie 6442 223 8
Contrast licentie aanvullend ckv havo/vwo bovenbouw, eerste editie
isbn 978 94 9200 059 0
isbn 978 94
Contrast licentie boekvervangend ckv havo /vwo bovenbouw, eerste editie 6442 218 4 isbn 978 94
Contrast 6442 2191 Kunstvakken / CKV vmbo bovenbouw
Tweede editie, 2025
Contrast leerboek ckv vmbo bovenbouw
isbn 978 94 6442 184 2
Contrast licentie aanvullend ckv vmbo bovenbouw isbn 978 94 6442 185 9
Contrast licentie boekvervangend ckv vmbo bovenbouw isbn 978 94 6442 186 6
Eerste editie, 2018 (voorlopig nog leverbaar)
Contrast leerboek ckv vmbo bovenbouw isbn 978 94 9200 068 2
Contrast licentie aanvullend ckv vmbo bovenbouw isbn 978 94
Contrast licentie boekvervangend ckv vmbo bovenbouw 6442 220 7 isbn 978 94
Contrast 6442 221 4 CKV havo / vwo bovenbouw English edition
Contrast leerboek ckv havo /vwo bovenbouw English edition
Contrast licentie aanvullend ckv havo /vwo bovenbouw English edition
Contrast licentie boekvervangend ckv havo /vwo bovenbouw English edition
isbn 978 94 9200 072 9
isbn 978 94
6442 224 5
isbn 978 94 6442 225 2
Expo Beeldende vakken havo/vwo bovenbouw
Expo Beeldende vakken tekstboek havo /vwo bovenbouw isbn 978 90 8325 742 6
Expo Beeldende vakken opdrachtenboek havo bovenbouw isbn 978 90 8325 743 3
Expo Beeldende vakken opdrachtenboek vwo bovenbouw isbn 978 90 8325 744 0
Expo Beeldende vakken licentie aanvullend havo /vwo bovenbouw isbn 978 94
Expo Beeldende vakken licentie boekvervangend havo /vwo bovenbouw
6442 227 6 isbn 978 94
Expo 6442 230 6
Examen beeldende vakken vmbo bovenbouw
Expo Beeldende vakken tekstboek vmbo bovenbouw isbn 978 94 9200 077 4
Expo Beeldende vakken opdrachtenboek vmbo bovenbouw isbn 978 94 9200 078 1
Expo Beeldende vakken licentie aanvullend vmbo bovenbouw isbn 978 94
Expo Beeldende vakken licentie boekvervangend vmbo bovenbouw 6442 226 9
978 94
Expo 6442 229 0
Begrippen beeldende vakken vmbo / havo / vwo onderbouw
Expo Begrippen beeldende vakken onderbouw vmbo / havo / vwo digitaal isbn 978 94
Expo Begrippen beeldende vakken onderbouw vmbo
6442 228 3 / havo / vwo boek isbn 978 90 8325 748 8
zó leer je! Mentorlessen havo / vwo
Zó leer je! Mentorlessen brugklas havo/vwo isbn 978 94 9200 075 0
Zó leer je! Mentorlessen tweede klas havo/vwo isbn 978 90 8302 960 3
zó leer je! Mentorlessen vmbo
Zó leer je! Mentorlessen brugklas vmbo isbn 978 94 9200 076 7
Zó leer je! Mentorlessen tweede klas vmbo isbn 978 90 8302 961 0
Docenten ontvangen 50% korting op de verkoopprijs van tekstboeken, opdrachtenboeken, leerwerkboeken of leeropdrachtenboeken.
Bestel jouw docentexemplaren op: https://www.boom.nl/voortgezet-onderwijs
Scan de QR-code voor beschikbaarheid en actuele prijzen.
Zó leer je! — Mentorlessen
vmbo/ havo / vwo onderbouw
Zó leer je! is gericht op studievaardigheden en sociaal-emotionele vaardigheden. Er is veel aandacht voor executieve functies.
Zó leer je! is er voor de brugklas en de tweede klas. De leerwerkboeken bevatten 32 kant-enklare lessen. Elke les begint met een paar opdrachten die aanleiding zijn tot zelfreflectie en/ of een klassengesprek. Vervolgens staat er in het boek compacte uitleg met concrete tips over hoe je een bepaalde situatie het beste aan kunt pakken. Omdat de tips bij elkaar staan, is de uitleg zeer overzichtelijk en zijn alle tips gemakkelijk terug te vinden. De les sluit af met een aantal opdrachten om de uitleg te verwerken en een plan voor de toekomst. Zo leer je! is geheel gebaseerd op RTTI en OMZA.
v Flexibel — Je bepaalt zelf in welke volgorde je de lessen behandelt.
v Compact — Er blijft voldoende tijd over voor andere mentorzaken.
v Aantrekkelijk — Vrolijke uitstraling en een luchtige toon.
Succesvol de brugklas door Mentorlessen havo/ v wo
Succesvol de brugklas door Mentorlessen v m b o
Aanrader
Voor aanstaande brugklassers en hun ouders hebben we Thuis op school met 170 direct toepasbare tips
€ 15,—
ISBN 978 90 9032 284 1 thuis op school
Help je puber succesvol de brugklas door Met 170 praktische tips!
Voorbeeldpagina’s
Zo maak je je huiswerk
Als je je huiswerk in een handige volgorde maakt, doe je meer én onthoud je meer in minder tijd Zo ben je efficiënt bezig !
Hoeveel tijd besteed jij per dag ongeveer aan je huiswerk? x
Op welk type leerling lijk jij het meest?
Je mag meerdere kruisjes zetten.
y Ik werk razendsnel en probeer steeds mijn persoonlijk record te verbreken.
y Ik verbaas me er steeds over hoe langzaam het gaat en klaag over hoeveel ik nog moet doen.
y Ik maak me steeds kwaad over hoe stom het huiswerk is en waarom we dit allemaal moeten weten.
y Ik ben altijd veel tijd kwijt en raak vaak in paniek doordat ik mijn agenda, boeken of schriften niet kan vinden.
y Ik ben veel tijd kwijt en raak vaak in paniek doordat ik opdrachten niet begrijp.
y Ik doe mijn huiswerk samen met vriend(inn)en. Dat is gezellig en je kunt lekker van elkaar overschrijven.
y Ik maak mijn huiswerk als ik weet dat het wordt gecontroleerd.
y Ik raak veel tijd kwijt doordat dat ik me steeds laat afleiden door berichtjes op mijn telefoon.
y Ik vind mijn huiswerk een makkie en blijf altijd relaxed. y Anders, namelijk x
Bespreek vraag 1 en 2 in de klas. Welke leerlingen maken hun huiswerk efficiënt? Schrijf hun tips op.
Zo plan je de voorbereiding
] Voor een toetsweek moet je veel leren. Wil je genoeg tijd hebben en op tijd klaar zijn, plan dan alle leerstof van tevoren in.
Heb je dit schooljaar weleens iets leuks moeten afzeggen omdat je nog moest leren voor een toets? x
y nooit y ja, één keer y ja, een paar keer
Ben je weleens in tijdnood gekomen bij het leren van een toets? x y nee, nog nooit y ja ( kruis aan waarom, je mag meerdere antwoorden geven ) y Ik stelde het leren steeds uit. y Het leren kostte veel meer tijd dan ik van tevoren dacht. y Ik kon me niet goed concentreren. y Er gebeurde iets onverwachts, waardoor ik niet kon leren. y Anders, namelijk x
Bespreek de antwoorden op vraag 1 en 2 met de klas. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van tijdnood? Maak een top 3.
Zit je op de havo of het vwo, dan is de vuistregel dat je iedere dag ongeveer anderhalf uur aan je huiswerk besteedt. Oók in het weekend !
] 1
Voorkom thuis werken
Meestal krijg je aan het eind van de les gelegenheid om alvast aan je huiswerk te beginnen Maak daar gebruik van! Reken even mee: je hebt 6 uur les, maal 10 minuten huiswerk = 1 uur huiswerk dat je dan op school al af hebt !
] 2
Begin gewoon
Begin met een vak dat je gemakkelijk vindt of met iets wat je in de les al bijna hebt afgemaakt. Makkelijke dingen zorgen voor succesbeleving (Hoera! Ik snap het!) en gaan snel. Hoe fijn is het als je lekker snel iets kunt afstrepen?
] 3
Doe het belangrijkste zo snel mogelijk Kies als tweede het vak waarvoor je de volgende dag een toets of overhoring hebt of een presentatie moet houden of het vak dat je het moeilijkst vindt. Zo voorkom je dat je uiteindelijk te weinig tijd hebt voor deze belangrijkste dingen.
] 4 Zorg voor afwisseling Met voldoende afwisseling houd je het leuk voor jezelf én onthoud je de leerstof beter. x Wissel leer en maakwerk af. x Wissel huiswerk voor talen af met huiswerk voor andere vakken. x Herhaal als laatste nog even de leerstof waarvoor je een toets overhoring of presentatie hebt
] 5 Pauzeer en stop op tijd Deze tip zal je als muziek in de oren klinken: werk niet te lang achter elkaar door. x Verdeel je huiswerktijd in blokken van ongeveer 20 minuten ( gebruik eventueel een timer). Houd na elk blok een korte pauze van maximaal 5 minuten. Sta dan ook even op en beweeg, dan blijf je fris. x Houd na drie blokken een langere pauze van 10 tot 15 minuten en doe dan even iets leuks. Zo kun je jezelf tussendoor belonen en kun je je daarna weer beter concentreren.
] Plan het leren voor een toetsweek zó dat je op tijd klaar bent. Daarvoor moet je overzicht hebben over wat je moet doen, hoeveel tijd het kost en hoeveel tijd je elke dag hebt.
Weet wat je moet kennen en kunnen Sommige dingen moet je kennen (zoals woorden of rijtjes). Die leer je uit je hoofd. Andere dingen moet je kunnen (vaardigheden zoals sommen maken). Die moet je dan voldoende oefenen.
Begin op tijd
Begin minstens een week van tevoren met leren. Op tijd beginnen is belangrijk omdat je dan kunt herhalen. Wat je herhaalt, onthoud je beter. Vijf keer vijf minuten leren is slimmer dan één keer 25 minuten.
Markeer wat je al gedaan hebt Markeer in je schema wat je af hebt. Zo zie je meteen wat er nog moet gebeuren. 1 4 2 5 3 6
Zoek uit hoeveel tijd je hebt Kijk per dag (ook in het weekend) hoeveel uur je hebt om te leren. Houd rekening met ander huiswerk en activiteiten buiten school.
1 3 2 1 x 2 x 3 x 37
Maak een schema Deel de leerstof per vak in stukjes van een aantal bladzijden en verdeel die over de dagen en tijden waarop je kunt leren. Plan ook herhaling en pauzes in!
Voorbeeldpagina’s
Plan per vak Voor een toets in het begin van de toetsweek begin je eerder dan voor een toets op de laatste dag. En voor een vak dat je moeilijk vindt, begin je eerder dan voor een vak waar je goed in bent.
Persoonlijk contact
Onze educatief adviseur komt graag langs voor een presentatie.
Antoinette van Duijn
+31 6 815 203 22 a.vanduijn @ staal-roeland.nl
Nieuwsbrief kunstvakken
Wil je op de hoogte blijven van de kunstvakken? Schrijf je in voor onze nieuwsflits.
https://staal-roeland.nl/ kunstvakken/#nieuwsflits
boom.nl / voortgezet-onderwijs
September 2024
Klantenservice
Voor vragen over bestellingen of licenties, neem contact op met onze klantenservice. De klantenservice is bereikbaar op werkdagen tussen 08.00 en 17.00 uur.
Telefoon 0522–235250
E-mail service @ boomvo.nl
WhatsApp 06 466 744 42 ( alleen voor tekstberichten )
Boom voortgezet onderwijs BV
Stationsweg 66, 7941 hg Meppel
facebook.com / BoomVoortgezetOnderwijs
linkedin.com/company / boom-voortgezet-onderwijs instagram.com / boomvoortgezetonderwijs
De methoden voor de kunstvakken kwamen tot stand in samenwerking met DocentPlus DocentPlus is toonaangevend in het meten en verbeteren van leerprocessen in het primaire proces en is de grondlegger en ontwikkelaar van het RTTI-systeem.