Forum edukacyjne
Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku
Kształcenie nauczycieli języka kaszubskiego Lucyna Radzimińska, starszy specjalista CEN ds. języka kaszubskiego
Edukacja kaszubska to unikatowy projekt kulturowy, to swoistego rodzaju fenomen edukacji mniejszościowej w skali kraju i Europy Środkowej. To właśnie język jest najważniejszym elementem kultury kaszubskiej, dlatego jego znajomość jest niezwykle istotna, aby kultura ta trwała i się rozwijała. Na fali przemian ustrojowych po 1989 r. i w wyniku demokratyzacji życia w Polsce udało się uruchomić proces oficjalnego wprowadzania języka kaszubskiego do nauczania w szkołach. Początki tego procesu nie były łatwe i tu ogromną rolę odegrało środowisko Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, którego działania na rzecz wszechstronnego rozwoju edukacji zawsze należały i należą do priorytetowych. Od początku musiano przezwyciężyć wiele przeciwności organizacyjnych, kadrowych, materialnych oraz mentalnych. Trzeba było przekonać rodziców, dzieci, ale przede wszystkim samych nauczycieli, że warto, że należy zrobić wszystko, co tylko możliwe, aby zachować język kaszubski. Niestety historia spowodowała przerwanie przekazu międzypokoleniowego kaszubszczyzny i zdawano sobie sprawę, że bez systemowego działania rodnô mòwa zaniknie. ażną datą dla rozwoju edukacji kaszubskiej jest rok 1991. To właśnie wtedy ukazała się Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, gdzie zgodnie z art. 13. szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury (Dz. U. z 2016 r., poz. 1943, z późn. zm.). I od tego momentu w pierwszych placówkach oświatowych pojawiła się nauka rodny mòwë – koło edukacyjne zaczęło się kręcić. W tym czasie dobry przykład tego, że warto działać na rzecz ochrony i rozwoju języka kaszubskiego, dały dwie szkoły, położone na dwóch różnych krańcach Kaszub, jak i reprezentujące dwa różne poziomy edukacyjne: Szkoła Podstawowa w Głodnicy i Kaszubskie Li-
Fot. A. Wagner, archiwum ZGZKP
W
ceum Ogólnokształcące w Brusach. Ramy organizacyjne zostały określone w rozporządzeniu MEN z 24 marca 1992 r. w sprawie organizacji kształcenia umożliwiającego podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów. Te stałe lekcje – mimo braku kadry z odpowiednim wykształceniem, programów, podręczników i innych pomocy dydaktycznych – nie trafiły na ugór, wśród nauczycieli było bowiem sporo Kaszubów, którzy działali w Zrzeszeniu, znali historię Kaszubów, a używając domowej mowy, czytali i w jakimś stopniu pisali w języku literackim. W swojej pracy nauczycielskiej i społecznej dzielili się swoim zamiłowaniem do kaszubszczyzny z uczniami.1 Proces wprowadzania kaszubskiego do szkól był procesem powolnym, trzeba było pokonać wiele różnych trudności. Jedną z pierwszych i najważniejszych spraw do rozwiązania był brak profesjonalnej kadry. Na początku lat 90. XX w. kaszubskiego w szkole uczyli nauczyciele-pasjonaci, którzy swoją wiedzę zdobywali sami, m.in. z artykułów zawartych w miesięczniku społeczno-kulturalnym „Pomerania” czy uczestnicząc w wydarzeniach
16
Fot. A. Wagner, archiwum ZGZKP
Nauczyciele biorący udział w konferencji metodycznej na Uniwersytecie Gdańskim (2014)
Fot. A. Wagner, archiwum ZGZKP
1 C. Obracht-Prondzyński, J. Pomierska, Ł. Grzędzicki, Kaszubi w III RP. Polityka-prawo-edukacja-tożsamość. Kaszëbi w III RP. Pòlitika-prawò-edukacjôjuwernota, Gdańsk-Gduńsk 2019. s. 120.
