nr 111 (62) marzec-kwiecień 2022 r.
EDUKACJA POMORSKA
Bliżej ziemi, czyli przyroda, sztuka i literatura
źródło: https://commons.wikimedia.
Sylwia Kilanowska-Męczykowska, nauczyciel konsultant CEN ds. języka polskiego i pracy z uczniem z doświadczeniem migracji
Dwa spojrzenia 1 9 7 0 . Pó ł n o c n o - w s c h o d n i e wybrzeże Wielkiego Jeziora Słonego w stanie Utah (USA). Zbudowaną z błota, skał bazaltowych i ziemi spiralną groblę (Spiral Jetty) najlepiej widać z lotu ptaka. Dzieło amerykańskiego artysty Roberta Smithsona jest pracą z gatunku land art zbudowaną w roku 1970. Kilka lat po ukończeniu jej budowy niknie na trzy dekady pod taflą jeziora. Pojawia się ponownie w 2004 r. 2022. Gdańsk, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia – wernisaż będący finałem trzynastu artystyczno-naukowych rezydencji w ra-
mach projektu STUDIOTOPIA: Art meets Science in the Anthropocene (2019–2022). Liczne obiekty sztuki, które łączy wspólny temat: wyzwania ekologiczne i społeczne współczesnego świata oraz cele zrównoważonego rozwoju wyznaczone przez ONZ. Te dwa zdarzenia, które dzieli niemal pięć dekad, pokazują, że od wielu lat sztuka bywa narzędziem refleksji nad stanem świata oraz powiązaniami łączącymi człowieka i naturę. To także głęboki namysł nad tym, jak wpływamy na otoczenie i co zostawimy w spadku kolejnym pokoleniom.
7
Człowiek, czy to brzmi dumnie? Znany wszystkim obraz autorstwa Leonarda da Vinci Człowiek wirtuwiański interpretowany jest jako obraz ludzkich możliwości. Symbol renesansowego humanizmu – człowiek w centrum świata, piękny i dumny, punkt odniesienia, miara proporcji i wartości. Gdy dziś patrzymy na ten rysunek, nasuwa nam się pytanie, czy rzeczywiście mamy jako ludzie powód do dumy? Żyjemy w świecie, który sami zdewastowaliśmy w wyniku własnych ambicji i chęci niczym nieograniczonego, nieukierunkowanego rozwoju. W ostatnich latach w naukach humanistycznych popularność zdobywa przejęty z nauk przyrodniczych termin antropocen. Wydarzenie, jakim było wynalezienie silnika parowego w 1784 roku, stało się dla Paula Crutzena, chemika atmosfery i laureata nagrody Nobla, początkiem nowej epoki mrocznego humanizmu, kiedy to działania człowieka negatywnie wpływają na planetę i w pogodni za rozwojem cywilizacyjnym ją niszczą. Zmiana paradygmatu nauki Termin antopocen zyskał wielką popularność w humanistyce. Dotychczas tematyka związana ze zwierzętami oraz relacjami między światem ożywionym i nieożywionym była przedmiotem badań nauk przyrodniczych. Od pewnego czasu relacja ludzkie – zwierzęce/nie-ludzkie zaczyna być rozpatrywana również w obszarze humanistyki, studiów kulturowych i sztuki współczesnej. Badacze z kręgu Animal Studies podważają przekonanie o wyjątkowości człowieka w świecie natury oraz jego nieograniczonej władzy
