Waardestelling Bouwblok Leiden: Oude Singel - Lange Scheistraat - Lammermarkt - Nieuwe Beestenmarkt

W

A

A

R

D

E

S

T

E

Bouwblok Leiden: Oude Singel - Lange Scheistraat - Lammermarkt - Nieuwe Beestenmarkt

Vak: Vakcode: Naam student: Studienummer: E-mailadres: Docent: Inleverdatum:

速MIT Design Studio: Architectonic Design - Restoration: Etudes AR1AR011 Eelko Kroon 1303031 L.K.Kroon@student.tudelft.nl Henny Brouwer 12 oktober 2010

L

L

I

N

G

(Rondom Museum De Lakenhal)

速

Op de voorpagina: Het bouwblok, gezien richting het zuiden. Op de voorgrond de Lammermarkt. Rechts de Nieuwe Beestenmarkt, links de Lange Scheistraat met Museum De Lakenhal. Op de achtergrond de Oude Singel en aan de andere kant van de gracht de Oude Vest.

2

Inhoud Situatie 2010

4

Lammermarkt 25 & 27

32

Inleiding

5

Lammermarkt 29 & 31

34

Luchtfoto

6

Lammermarkt 33 & 35

36

Gevelbeelden

7

Lammermarkt 37 & 37a

38

Ontsluiting

8

Lammermarkt 39

40

Functies op de begane grond

9

Lammermarkt 41 & Lange Scheistraat 8

42

Aanwezige begroeiïng

10

Lange Scheistraat 6

44

Foto-impressie waardevolle binnentuin

11

Lange Scheistraat 4, 4a & 4b

46

Analyse gebouwen

12

Fokkestraat 2

48

Waardestellingen

13

Fokkestraat ongenummerd - loods

50

Nieuwe Beestenmarkt 23, 23a & 23b

14

Fokkestraat ongenummerd - twee werkplaatsen

52

Lammermarkt 1, 3 & 5

16

Fokkeplein 4

54

Lammermarkt 7

18

Fokkeplein 6

56

Lammermarkt 9

20

Waardestelling totaal

58

Lammermarkt 11 & 13

22

Beschikbare oppervlakte voor nieuwbouw

59

Lammermarkt 15 & 15a

24

Waardevol ‘daklandschap’

60

Lammermarkt 17 & 17a

26

Foto-impressie waardevol daklandschap

61

Lammermarkt 19 & 19a

28

Conclusie

62

Lammermarkt 21 & 23

30

Literatuur

62

3

Situatie 2010 21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

1

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel Schaal 1:500 4

Inleiding Beschrijving: In dit rapport wordt een waardestelling van een bouwblok in Leiden gepresenteerd. Het gaat om het gebied dat afgebakend wordt door de Oude Singel, de Nieuwe Beestenmarkt, de Lammermarkt en de Lange Scheistraat. Dit gebied licht in het noordwesten van het centrum van Leiden en behoort tot de uitbreidingen die plaatsvonden in de 17e eeuw.

Het bouwblok wordt doorsneden door een steegje met de naam Fokkesteeg.

Historisch materiaal: bouwlagen, met lijstgevels. Ze volgen de verkaveling uit de 17e eeuw en zijn ook in die tijd gebouwd. De gevels zijn voornamelijk 18e- en 19e-eeuws.

De Nieuwe Beestenmarkt bevat ook enkele monumenten. Veel panden hebben hier winkel- of horecafuncties. Boven wordt vrijwel overal gewoond. De panden stammen uit de 17e tot de 20e eeuw.

Verder is er een voormalige steeg aan de noordoostzijde te ontdekken met de naam Fokkeplein. Deze namen zijn ontleend aan de eigenaar van de erlangs gelegen kavels in de 17e eeuw: de heer Fokker.

De Lammermarkt heeft een zeer diverse uistraling, doordat er oude 17eeeuwse volumes maar ook veel grotere 20e-eeuwse bouwwerken staan. De bouwkundige kwaliteit van veel panden is matig. Wat opvalt is dat er ter plaatse van het Fokkeplein twee kavels leeg zijn.

Het kaartmateriaal toont de ontwikkelingen die in het gebied plaatsvonden.

Het binnenterrein vertoont een rommelig karakter.

Museum De Lakenhal maakt al sinds de 17e eeuw deel uit van het bouwblok. Het ligt aan de zuidoostzeide, met de hoofdentree langs de Oude Singel. Sinds 1921 is er een uitbreiding langs de Lange Scheistraat aanwezig. Dit bouwwerk met een paleisachtige facade is totaal uit verhouding met de overige bebouwing langs de smalle straat, huizen met twee bouwlagen uit de 19e en 20e eeuw.

Om een duidelijk beeld van de mogelijkheden voor nieuwbouw in deze context te krijgen, wordt een waardestelling van alle panden aan de Lammermarkt uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor de panden ten noorden van de museumuitbreiding aan de Lange Scheistraat en voor alle panden op het binnenterrein.

De Oude Singel heeft een homogene uitstraling, op de museumuitbreiding na. Het zijn voornamelijk rijks- en gemeentelijke monumenten van drie

Het bouwblok in de 17e-eeuwse stadsuitbreiding.

Korte Langegracht (nu Lammermarkt), 1870.

Kaart van Hagen, 1670.

Lammermarkt na demping van de gracht, 1875.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Kaart 1899.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Luchtfoto 1945.

Alvorens de panden te beschrijven worden een luchtfoto, de gevelbeelden, de ontsluiting, een functie-analyse en een weergave van de aanwezige begroei誰ng in het blok gepresenteerd.

5

Luchtfoto

Bron: Google Maps.

6

Gevelbeelden

Gevels aan de Oude Singel.

Gevels aan de Lange Scheistraat. Deze luchtfoto brengt duidelijk in kaart hoe de museumuitbreiding terugspringt ten opzichte van de aangrenzende panden.

Gevels aan de Lammermarkt.

Gevels aan de Nieuwe Beestenmarkt 7

Ontsluiting 21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

39

41

4b 4a 4

Fokkeplein

4 6

Lange Scheistraat

Fokkestraat 4

6

8

bestaande toegang voormalige/dichtgebouwde toegang 8

35 37a 37

6

17 15 13 11a 11 7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

1

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel Schaal 1:500

21a 23b 21 23a 23

Functies op de begane grond 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1 wonen horeca winkel museum

2a

31 33

2

9

markt e Bees ten Nieuw 2

29

8

19

1

Lammermarkt

4

6

8

10 12

garage/doorgang/opslag werkplaats/magazijn/berging geen

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel Schaal 1:500 9

21a 23b 21 23a 23

Aanwezige begroei誰ng

Lammermarkt 1

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6 Fokkestraat

Lange Scheistraat

3

3b 5 a 5

7

+

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

3

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel 10

+

zeer waardevolle binnentuin.

Schaal 1:500

Foto-impressie waardevolle binnentuin Toelichting: De binnentuin in het zuidwesten van het bouwblok is te bereiken via het pand aan de Oude Singel 14. Rondom de tuin liggen vier woningen, met de nummers 14a, 14b, a4c en 14d. De

tuin wordt afgebakend door de woningen in het zuiden en westen. Aan de noordzijde staat een gebouw met een blinde gevel, Fokkestraat 2. Ten oosten is een hoge tuinmuur aanwezig.

De woningen staan met hun rug tegen de gebouwen van de Oude Singel en de Nieuwe Beestenmarkt. Opmerkelijk is de Jugendstilserre, de enige in Leiden, aldus een bewoonster.

Jugendstil-serre.

Achteruitgang van Oude Singel 14.

Fokkestraat 2.

De tuin is rijk begroeid en zorgt voor en zeer intieme sfeer, die als waardevol wordt beschouwt. Behoudt van deze sfeer en dus van deze tuin is dus aan te bevelen.

Bebouwing achter de Nieuwe Beestenmarkt.

Intieme sfeer.

Serre en aangrenzend, vrij groot, woonhuis.

Veel begroeiing.

Zicht naar het zuidwesten.

11

Analyse gebouwen 21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

1

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel te analyseren panden voor de waardestelling 12

Schaal 1:500

Waardestellingen Toelichting: Alle in de hiernaast getoonde figuur rood gekleurde gebouwen worden stuk voor stuk beschreven en geanalyseerd op de volgende pagina’s.

Daarna wordt een kaart met een

waardestelling van het totale gebied gepresenteerd.

De grijze panden worden beoordeeld op basis van kennis, zoals de gemeen-

telijke monumentstatus of de zichtbare bouwkundige en architectonische kwaliteit.

Vervolgens wordt bepaald welk gebied

bruikbaar is voor nieuwbouw en welke waardevolle kenmerken belangrijk zijn bij de te bewaren omringende gebouwen aan de Nieuwe Beestenmarkt en de overige grenspercelen.

13

Nieuwe Beestenmarkt 23, 23a & 23b Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

14

Gevels vóór 1943.

Gevels na 1943 (extra boograam).

Voorgevel (aan de Nieuwe Beestenmarkt) 2010.

Plattegronden wijziging begane grond 1943.

Plattegrond eerste verdieping vóór 1990.

Plattegrond tweede verdieping vóór 1990.

Zijgevel (aan de Lammermarkt) 2010.

Dwarsdoorsnede t.p.v. dakterras na 1990.

Plattegrond eerste verdieping na 1990.

Plattegrond tweede verdieping na 1990.

Beschrijving: Volgens het BAAC-rapport uit 2001 is dit pand op de hoek van de Nieuwe Beestenmarkt en de Lammermarkt gebouwd aan het eind van de 19e eeuw. Op een foto uit 1875 is het pand er nog niet. Toen was er wel al een pand dat met de voorgevel op de Nieuwe Beestenmarkt gericht was, maar het had een binnenplaatsje aan de Lammermarkt. Dat is waarschijnlijk 17e-eeuws geweest.

Bijzonder aan dit bouwwerk is dat het in feite twee voorgevels heeft. De zijgevel aan de Lammermarkt bevat namelijk een deur naar de bovenwoningen.

De begane grond is in het verleden als café gebruikt. Waarschijnlijk is het ook met dat doel gebouwd. Eerst was er één bovenwoning, sinds 1990 zijn dat er twee. De begane grond wordt momenteel gebruikt als wasserette.

Helaas zijn hier verlaagde plafonds toegepast, die afbreuk doen aan de ruimtelijke beleving, maar ook zichtbaar zijn door de bovenlichten van de ramen en deuren.

De bovenste woning heeft een terras aan de binnenzijde van het bouwblok.

Dit maakt deel uit van het kenmerkende ‘daklandschap’, dat zich achter alle woningen van de Nieuwe Beestenmarkt bevindt.

Het pand is een gemeentelijk monument. De gevels zijn in zeer goede staat. Waarschijnlijk geldt dat ook voor het interieur, aangezien het in 1990 grondig verbouwd is.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

De functie als wasserette op de begane grond is prima, maar de originele functie als café deed meer recht aan de locatie. Terugbrengen van horeca in het pand is aan te bevelen. Er valt tevens te denken aan een hotelfunctie op de bovenverdiepingen, maar de woningen voldoen ook goed.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevel: - zijgevel:

1531 eind 19e eeuw eind 19e eeuw eind 19e eeuw

Functie: - begane grond: wasserette (23) - eerste verdieping: wonen (23a) - tweede verdieping: wonen (23b)

Een opmerkelijke verbouwing heeft plaatsgevonden in 1943. Twee ramen in de zijgevel zijn toen vervangen door een boograam. Deze ingreep is onzichtbaar en heeft het gevelbeeld veel geordender gemaakt.

Het pand doet zeer fraai aan, wat versterkt wordt door de goede bouwkundige kwaliteit. Het is een samenhangend geheel en bovendien een goede hoekoplossing.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: hoog - zijgevel: hoog - achtergevel/terras: positief - typologie: hoog Bouwkundig: - voorgevel: - zijgevel: - achtergevel/terras: - interieur:

hoog hoog positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdiepingen:

positief positief

----------------------------CONCLUSIE: HOOG

15

Lammermarkt 1, 3 & 5 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

16

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

De wevershuisjes zijn hier niet getekend. Er was één pand en een open plek.

Situatie 2010.

Nr. 5: doorsnede vóór de brand in 1955.

Nr. 5: doorsnede na de brand in 1955.

Voorgevel 2010.

Nr. 5: plattegronden vóór de brand in 1955.

Nr. 5: plattegronden na de brand in 1955.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Hier stonden er drie wevershuisjes.

Achtergevel 2007.

Nr. 1: doorsnede na 1989.

Nr. 1: plattegronden na 1989.

Nummer 1, 3 en 5 in 1875 (3 wevershuisjes).

Beschrijving: Dit is een pand uit het begin van de 20e eeuw (volgens BAAC-rapport).

Lammermarkt 1 en 5 zijn bovenwoningen. Nummer 3 is een winkelpand op de begane grond. Alle drie de nummers hebben een eigen voordeur aan de straat. Beide woningen hebben links en rechts hun eigen opgang.

Brand in bovenwoning nummer 5. 1955.

Leidse verfhandel “de Valk” in nummer 3, 1959.

Winkelplattegronden zijn niet beschikbaar. Uit historische foto’s blijkt dat hier in 1955 een café en in 1959 een verfhandel zat. Nu is het geen winkel meer, maar wordt uitsluitend gebruikt als etalage voor de gas-lichtwaterwinkel van Hartwijk, gelegen aan Nieuwe Beestenmarkt 7 tot 11.

De panden zijn aan de achterzijde verbonden via een platte loods, die verderop aan bod komt.

Voordat dit pand werd gerealiseerd stonden er drie wevershuisjes op de locatie. Het huidige pand is enigszins atypisch, gezien het grote volume in verhouding met de belenden de panden nummer 7 en 9.

De bovenwoning op nummer 5 is in 1955 uitgebrand en daarna volledig vernieuwd. De afgeschuinde gevel op de bovenste etage is toen recht getrokken. De indeling is ongeveer hetzelfde gebleven, maar de centrale kamer op de eerste etage is vervangen door een badkamer.

Lammermarkt 1 met afgeschuinde gevel. Nummer 5 is al sinds 1955 recht. Foto uit 1989.

Lammermarkt 1 was in eerste instantie het spiegelbeeld van de originele woning met nummer 5. In 1989 is deze woning grondig verbouwd. Ook

Gegevens: hier werd toen de achtergevel rechtgetrokken. De indeling werd anders. Op de eerste verdieping werd een grote woonkamer gemaakt. Bijzonder is dat de oorspronkelijke lichtkoker hier nog steeds wordt gebruikt, zodat er ook in het midden licht binnenkomt.

Het pand is een gemeentelijk monument. De gevel van het pand is grotendeels nog origineel. Er is later echter een stalen rolluik boven de etalegeruit geplaatst, die de gevel verstoort. De gevel bevat fraaie rollagen en ornamenten.

Door het (te) grote bouwvolume past het pand niet goed in het straatbeeld.

Historisch gezien is het pand daardoor indifferent. Wat positief is, is de originaliteit van de gevel. De achtergevel is indifferent, aangezien deze verbouwd is en geen originele onderdelen meer bevat. Bouwkundig is de kwaliteit zeer goed, alhoewel de achtergevel wat rommelig aandoet.

Een fraai pand, maar met diverse haken en ogen. De status van gemeentelijk monument is daardoor twijfelachtig.

Vrijblijvende aanbevelingen: De begane grond wordt uitsluitend als etalage gebruikt. Een functie als winkel of café zal het straatbeeld verlevendigen. Het verwijderen van het rolluik voor de gevel zal het beeld verbeteren.

De woningen functioneren goed.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

3202 begin 20e eeuw begin 20e eeuw 1955/1989

Functie: - begane grond:

- eerste verdieping: - tweede verdieping:

etalage (3) wonen (1+5) wonen (1+5)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: positief Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: indifferent - gebruik verdiepingen: positief ----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

17

Lammermarkt 7 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

Plattegrond 1968, wijziging ondergevel (behoort bij verbouwing loods Nieuwe Beestenmarkt 17).

Voorgevel 1875.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Voorgevel 1955, tijdens de brand in nummer 5.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Voorgevel 1959.

Situatie 1899.

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

Lange Scheistraat

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

9

markt

Fokkestraat

7 3b 5a 5

e Beest en

31 33

3

Nieuw

2

8

1a 1 2

29

8

19

1

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

Oude Singel

Situatie 2010.

28

30

Van links naar rechts: gevel v贸贸r 1983, na 1983, na 2005.

Plattegrond v贸贸r 1983. Het oorspronkelijke raam raam is in 1963 al vervangen door een deur tot de grond.

Voorgevel 2010.

18

Plattegrond met nieuwe deur na 1983.

Beschrijving: Dit pand is aan te duiden als een ‘wevershuisje’. In de 17e-eeuwe stadsuitbreidingen werden dit soort panden, allemaal volgens hetzelfde model, in lange rijen aaneengebouwd. In deze huurwoningen, die voornamelijk gebouwd werd door speculanten, woonden de arme wevers en spinners. In deze huizen was zowel een werkplaats als een woonruimte. In de 18e en aan het begin van de 19e eeuw stonden veel van dit soort panden leeg en werden ze gesloopt of gebruikt als opslagplaats. Toen de Leidse economie in de tweede helft van de 19e eeuw verbeterde, ontstonden er grote woningtekorten, en leefden er grote groepen mensen in te kleine huizen. Sinds de opkomst van de woningwet in 1901 werden er veel huizen buiten de Leidse Singels gebouwd. De bewoners die achterbleven in het centrum, en met name in wevershuisjes, waren te arm om te verhuizen. De verkrotting nam toe en honderden oude wevershuisjes werden gesloopt. Sinds de jaren ‘60 van de 20e eeuw is de interesse in oude wevershuisjes toegenomen en sindsdien worden ze nauwlijks meer gesloopt.

Op een foto uit 1875 is te zien dat er langs de Lammermarkt 5 wevershuisjes naast elkaar stonden. Nummer 1, 3 en 5 zijn in het begin van de 20e eeuw gesloopt. Deze waren van een iets ander type dan de hier beschreven nummer 7. Uit kaartmateriaal blijkt dat nummer 7 en de iets grotere nummer 9 in 1820 al bestonden, terwijl de andere drie huisjes later zijn

gebouwd, in ieder geval tussen 1820 en 1850. Het had in eerste instantie perceelnummer 1159, dat zeer oud is.

Het pand met nummer 7 is dus zeer oud, wellicht uit de 18e, of zelfs uit de 17e eeuw.

In 1959 werd het huis nog bewoond.

In 1968 was het eigendom van de Leidse verfhandel “de Valk”, die het als expeditieruimte ging gebruiken.

Het interieur is toen dus leeggesloopt.

Het raam in de voorgevel werd veranderd in een deur. In 1983 is een grotere garagedeur geplaatst, die in 2005 weer werd vervangen. Het raam op de bovenverdieping is momenteel dichtgetimmerd. Of er nog een verdiepingsvloer in ligt is onbekend. Aan de achterzijde bevindt zich een grote loods, die verderop aan bod komt.

In de gevel zijn drie soorten metselwerk zichtbaar. Het onderste deel is opnieuw gemetseld in 1983. Het middelste deel is het oudst. Het bovenste deel is opmerkelijk genoeg na 1959 veranderd. De oorspronkelijke klokvorm is toen een tuitvorm geworden.

Wellicht vond dit plaats bij de verbouwing in 1963.

Er is dus weinig origineels aan dit pand. Wat wel opvalt is dat het gebouw een verhaal vertelt. Alle ingrepen zijn leesbaar. Bovendien is het één van de kleinste pandjes in de gevelwand aan de Lammermarkt, die duidelijk laat zien dat er in verschillende tijden verschillende architecturen zijn geweest.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het gebruik als garage en berging doet ernstig afbreuk aan de kwaliteit van het huis. Een functie als klein woonhuis, eventueel in combinatie met het buurpand nummer 9, of als winkel, zou de kwaliteit ten goede komen. Een restauratie van de gevel, waarbij de garagedeur wordt verwijderd, is wenselijk.

Perceelnummer:

1159/3202

Datering: - draagwanden: 17e/18e eeuw? e - voorgevel: 18 eeuw?/1963/2005 Functie: - begane grond: garage/berging - eerste verdieping: onbekend

Toch is de kwaliteit zo slecht dat te betwijfelen valt of het rendabel is om hier nog een gebruiksfunctie in te zetten. Het benutten van het pand als parkeerentree voor het nieuwe ontwerp is goed mogelijk.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: indifferent - achtergevel: laag - typologie: laag Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

indifferent indifferent onbekend

Functioneel: - gebruik begane grond: laag - gebruik verdieping: onbekend ----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

19

Lammermarkt 9 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Oude Singel

Situatie 2010.

Voorgevel v贸贸r 1986.

Voorgevel na 1986.

Voorgevel 1875.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Voorgevel 2010.

Achtergevel 2010 (links, met schoorsteen).

20

Verschillende soorten metselwerk (foto 2010).

Voorgevel 1955, tijdens de brand in nummer 5.

Situatie 1899.

Beschrijving: Dit pand heeft perceelnummer 1158. dat is één van de oudste nummers van dit bouwblok. Dit huis is dus evenals het aangrenzende nummer 7 waarschijnlijk al in de 18e eeuw gebouwd.

bovenste gedeelte is over het algemeen in dezelfde kleur.

Het is een typische wevershuisje waarvan de top van de klokgevel nog onaangetast lijkt. Wat opvalt op de oude foto’s is dat dit pand een hogere klokgevel heeft dan de panden ernaast. De breedtes zijn nagenoeg gelijk. Aan de zijkant is te zien dat de draagmuur bovenaan is opgehoogd.

Bovendien staat de draagmuur los van de voorgevel. Het lijkt er dus op dat de onderste stenen van de draagmuren het oudst zijn. Later zijn deze opgehoogd en werd een gebroken kap geplaatst. Misschien is de voorgevel toen ook vernieuwd.

Er zijn geen plattegronden beschikbaar van dit pand. Het is dan ook onduidelijk hoe aangetast de oude structuur is. De voormalige garagedeur doet vermoeden dat de ruimte leeggesloopt is. Momenteel zit er een Indisch afhaalrestaurant in het pand.

In hoeverre er nog originele bouwmaterialen (zoals de balklaag) aanwezig zijn, is niet bekend.

Op foto’s uit 1875 en 1955 bevat de voorgevel op de begane grond een raam en een deur. Uit archieftekeningen van de gemeente blijkt dat er voor 1986 een soort garagedeur aanwezig was, die toen is vervangen door de huidige grote deur met hoge ramen.

In de voorgevel is duidelijk te zien dat de onderplint veranderd is. Het baksteenverband beneden heeft een andere voeg en een lichtere kleur. Het

De achtergevel is grijs gestuct. Een grote schoorsteen ontsiert het geheel.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het gebruik als afhaalrestaurant is zeer geschikt. Het kleine gebouw heeft zo toch een werkbare functie. De voorgevel zou in originele staat, met een klein raam en een deur, mooier zijn, maar in dat geval is een restaurantfunctie minder passend. De achtergevel is rommelig en zou een opknapbeurt kunnen gebruiken.

Perceelnummer:

De klokgevel ziet er goed uit en heeft op de invulling na geen wijzigingen nodig.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

1158 17e/18e eeuw?

18e eeuw?/1986 20e eeuw

Functie: - begane grond: afhaalrestaurant - eerste verdieping: onbekend

Dit pand voldoet aan de stijl van een wevershuis. De gevel ziet er harmonisch uit en past beter in het straatbeeld dan het kleine geveltje van nummer 7.

Op bouwtechnisch gebied is weinig bekend. De voorgevel is redelijk goed, maar bevat enkele scheuren.

Het kozijn op de verdieping is verrot.

De achtergevel ziet er chaotisch uit, maar niet bouwvallig. Het hele pand is waarschijnlijk ongeïsoleerd. Het dak lijkt in orde te zijn, maar het valt op dat de nok schuin loopt. Dit hoeft geen technische problemen met zich mee te brengen.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: laag?

Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief positief onbekend

Functioneel: - gebruik begane grond: positief - gebruik verdieping: onbekend ----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

21

Lammermarkt 11 & 13 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

Oude Singel

Situatie 2010.

28

30

voorgevel

achtergevel

doorsnede

plattegrond begane grond

plattegrond eerste verdieping

plattegrond tweede verdieping

Voorgevel 2010.

Originele blauwdrukken (ongedateerd).

Achtergevel 2010.

Verbouwing 1978: samenvoeging van de woningen.

plattegrond eerste verdieping 22

plattegrond tweede verdieping

Voorgevels 1875.

Het huidige pand in 1958.

achtergevel

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Beschrijving: Lammermarkt 11 en 13 bevinden zich in een pand dat vermoedelijk in de jaren ‘30 van de vorige eeuw is gebouwd.

Het exacte bouwjaar is niet bekend.

Voordat dit pand er was, stonden er twee kleinere panden op de kavels. Bij de bouw van dit pand zijn die kavels samengevoegd.

Het gebouw is ongeveer 8 meter breed en 9,5 meter hoog, terwijl de oorsponkelijke verkaveling rond de 4 meter breed was gebouwen van één laag en een kap bevatte. Het pand is oorspronkelijk gebouwd als café met twee woningen erboven, waarvan nummer 11 bij het café hoorde. Nummer 13 lag boven en werd apart ontsloten via een trap bij de voorgevel.

Er is gebruikgemaakt van de bestaande bouwmuur van het pand op nummer 15, waardoor achter de rechte voorgevel een stuk schuindak schuil gaat voor de aansluiting op goothoogte. Aan de binnenzijde zijn extra kolomprofielen tegen de bestaande muur gebouwd, welke ook onder de (oorspronkelijk) woningscheidende middenwand staan. Het pand heeft aan de westzijde een zijgevel aan de Fokkestraat.

In 1978 zijn de woningen boven samengevoegd (nummer 13) via een smalle doorgang door de dragende (oorspronkelijk scheidende) wand, waarbij binnenin het meeste is vernieuwd. De rookkanalen en schoorstenen zijn ook verwijderd. De deur en ramen in de zijgevel zijn helemaal

Gegevens: afgesloten. De achtergevel is ook veranderd voor de nieuwe badkamer op de tweede verdieping (een raam is grotendeels dichtgezet). Er lijken plannen te zijn geweest om in de voorgevel de pui te veranderen (hogere ramen naast de toegang van nummer 11) maar die zijn niet doorgevoerd. Aan de achterzijde is de lichtkap van de uitbouw dichtgezet, in verband met het daarboven gerealiseerde dakterras .

Inmiddels is de voorgevel verder veranderd: er is een reclamebord aangebracht, de kleine bovenramen zijn dichtgezet en de deur is vervangen.

Op dit moment zit er een (bezorg-)pizzaria in de bedrijfsruimte (11), terwijl dit oorspronkelijk een café was en tussentijds gedeeltelijk als fietsenberging in gebruik is geweest, in combinatie met een onbekende bedrijfsbestemming. Op de woonverdiepingen is de functie gelijk gebleven, al is het aantal gehalveerd.

De grote schaal van dit pand past niet in het rijtje waar het deel van uitmaakt. Het is geen bijzonder waardevol gebouw, maar ook niet helemaal waardeloos. De manier waarop het bedrijf dat op nummer 11 gevestigd is de gevel heeft verbouwd draagt niet speciaal bij aan de architectonische waarde. Het hele bouwwerk is typerend voor de vaak puur functionele benadering van architectuur in de jaren ‘30 van de 20e eeuw (een totaal andere benadering dan die van de Amsterdamse School, waar Lammermarkt 33/35 door is geïnspireerd).

De precieze bouwkundige toestand van het pand is niet bekend, maar aangenomen mag worden dat die goed is, gezien de jonge leefdtijd en de recente verbouwingen. Het metselwerk van de hele voorgevel en het grootste deel van de achtergevel is nog origineel. Er is weinig reden om aan te nemen dat de balklagen of de fundering in slechte staat (geweest) zijn. Helaas is het pand wel rondom voorzien van ontsierende kunststof kozijnen.

Perceelnummer:

Vrijblijvende aanbevelingen:

Waardestelling:

De kunststof kozijnen zouden vervangen kunnen worden door originele houten exemplaren. Om de schaalgrootte van het pand passender te maken, zou ervoor gekozen kunnen worden de belendende panden door andere exemplaren te vervangen. Het onderscheidt tussen de winkelruimte op de begane grond en de woonruimte er boven functioneert goed.

Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: positief

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel: - zijgevel:

3040 ±1930/18e eeuw ±1930 ±1930 ±1930

Functie: - begane grond: (afhaal)pizzeria (11) - eerste verdieping: wonen (13) - tweede verdieping: wonen (13)

Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdiepingen:

positief positief

----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

23

Lammermarkt 15 & 15a Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Oude Singel

Situatie 2010.

Voorgevel v贸贸r 2004.

Voorgevel 1875.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Voorgevel 2010 (met garagedeur).

Achtergevel 2010 (midden).

24

Voorgevel na 2004.

Voorgevel 1958.

Plattegrond 1960, reconstructieplan wegen.

Beschrijving: Dit pand is ongeveer 4 meter breed en 7,5 meter diep, wat betekent dat het nog de oorspronkelijke verkavelingsbreedte heeft en gebasseerd is op een oud standaardhuisje. In eerste instantie zal hier waarschijnlijk één bouwlaag met kap hebben gestaan.

Welk deel daarvan achter de gevel is hergebruikt is niet met zekerheid te zeggen.

De voorgevel ziet er 19e-eeuws uit en had in 1875 in plaats van de huidige garagedeur een normale deur in het midden. De rechtse deur was er al. Er was geen raam. Kennelijk bestond het pand toen dus al uit een werkplaats of berging op de begane grond (nummer 15) en een bovenwoning (15a). Dit vertoont overeenkomsten met de 19eeeuwse typologie van een gevel met twee deuren, maar traditioneel waren er dan twee woningen of een winkel en een woning. Wat ook opvalt is dat het zolderraampje nog in het lagere, flauwer hellende dakvlak zit, terwijl dat nu (en in 2004 in elk geval ook al) in het hogere, schuinere zit. De kozijnen van de schuiframen op de eerste etage waren nog niet groen geschilderd (hoewel niet geheel uit de zwartwit foto is af te leiden welke kleur ze wel hadden, maar vermoedelijk waren ze wit).

Het gemeentearchief beschikt alleen over geveltekeningen met een aanvraag om de garagedeur te vervangen.

De plattegronden zijn dus onbekend.

Het pand is enigszins gedegradeerd maar nog redelijk in de staat die het bijna 150 jaar geleden ook al had. Van binnen zijn dan ook nog oude structuren te verwachten, zeker wat betreft de eerste balklaag.

Het deel direct achter dit pand en een klein aansluitend stukje achter nummer 11 en 13 is gebruikt voor een uitbouw over de hele breedte op de begane grond en daar bovenop een uitbouw aan de westzijde voor een deel van de breedte voor de bovenwoning. Er is ook een dakterras. Op de kadastrale minuut uit 1820 is al te zien dat er een grote uitbouw achter het pand aanwezig was. In 1960 is deze een stuk korter geworden, vermoedelijk met de huidige afmetingen.

Vanwege de afmetingen pas dit pand goed bij het oudere deel van de bebouwing aan de Lammermarkt. Het pand is niet bijzonder typisch, en ook niet speciaal fraai afgewerkt. Wellicht zijn er nog oude balklagen of dergelijke structuren te vinden, maar heel waardevol zijn die niet want het pand had nooit een lichthof, achterhuis of dergelijke historisch interessante delen.

De precieze bouwkundige toestand van het pand is niet bekend, maar het is waarschijnlijk dat het wel redelijk maar niet heel goed is. De gevel is in een gedegradeerde toestand, maar de kroonlijst ziet er goed onderhouden uit.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

De begane grond bevat een bergruimte of garage, en legt zo geen relatie met de straat. Het opvullen van de garagedeur met een glazen pui of met een historische indeling zoals bij de panden met nummer 17 en 19 is aan te bevelen. Het zou één woning of een woning met winkelruimte kunnen worden.

Perceelnummer:

De uitbouwtjes aan de achterzijde zijn zeer rommelig en dienen gesloopt te worden. Een vervanging door één volume is aan te bevelen.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

1155 18e eeuw 19e eeuw e 19 /20e eeuw

Functie: - begane grond: berging/garage (15) - eerste verdieping: wonen (15a) - zolder: wonen (15a)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: indifferent - achtergevel: laag - typologie: indifferent?

Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

positief laag onbekend laag positief

----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

25

Lammermarkt 17 & 17a Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

begane grond

eerste verdieping

zolder

Plattegronden v贸贸r 1975.

Voorgevel 1875.

Voorgevel 2010.

begane grond

Achtergevel 2010.

26

Plattegronden na 1975.

eerste verdieping

zolder

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Beschrijving: De voorgevel van Lammermarkt 17 en 17a bevat twee deuren. EĂŠn verschaft toegang tot de beneden gelegen werkplaats, achter de andere bevindt zich een trap. Deze leidt naar het boven gelegen kantoor (zie plattegronden na 1975).

Oorspronkelijk zal het pand waarschijnlijk uit een benedenwoning met winkel en een bovenwoning bestaan hebben. In 1875 waren er ook al twee voordeuren. Deze typologie is bekend en niet bijzonder.

Volgens het BAAC-rapport uit 2001 zijn de panden tussen de Fokkestraat en de Lange Scheistraat afkomstig uit de 18e, 19e en 20e eeuw.

Het perceelnummer, 1154, is laag, dus dat wijst op een 17e of 18e-eeuwse oorsprong.

Op de kadastrale minuut uit 1820 is er al een bouwwerk zichtbaar op het kavel, dat in 1959 nog steeds hetzelfde is. Of de huidige gevel er in 1820 ook al stond is niet bekend, maar lijkt vanwege de lijst en de kwaliteit later in de 19e eeuw vernieuwd te zijn. Hoe oud de mansardekap is, is onbekend,

maar in 1875 was deze al aanwezig.

De voorgevel is beeldbepalend in het straatbeeld en bevat nog glas-in-loodramen op de verdieping. Het metselwerk is in een redelijke staat, alhoewel het voegwerk vervallen is. De achtergevel is voorzien van een stuclaag en bevat diverse dichtgetimmerde ramen. Hier is niets origineels over, op de gietijzeren muurankers na.

Het gebruik van de begane grond als werkplaats doet afbreuk aan de relatie die een winkel of woning met de straat zou kunnen hebben. Hetzelfde geldt voor de kantoorfunctie op de verdieping, die ‘s avonds tot een doodse situatie leidt.

Over de bouwkundige kwaliteit en over de originaliteit van het interieur, of onderdelen daarvan, is niets bekend. Wel is boven de werkplaats een stucplafond geplaatst, waardoor niets meer van een eventueel nog aanwezige historische balklaag te zien is. Ook bij de tweede verdiepingsvloer zijn plafonds geplaatst.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Om het pand te verbeteren, zou een dakkapel aan de voorzijde geplaatst kunnen worden, die het gevelbeeld completeerd. Verder zouden de ramen in de achtergevel allemaal hun functie terug moeten krijgen.

Perceelnummer:

Het gebruik van de begane grond als werkplaats zou moeten veranderen in een winkel- of woonfunctie.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel: - plafonds e.d.:

1154 18e eeuw 19e eeuw e 19 /20e eeuw 1975

Functie: - begane grond: werkplaats (17) - eerste verdieping: kantoor (17a) - zolder: berging (17a)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: laag Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief indifferent onbekend

Functioneel: - gebruik begane grond: laag - gebruik verdieping: indifferent ----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

27

Lammermarkt 19 & 19a Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Voor- en achtergevel v贸贸r 1986.

Zijgevel na 1986.

Voorgevel 1875. zolder

zolder

eerste verdieping

eerste verdieping

Voorgevel 2010.

Achtergevel 2010.

28

begane grond

begane grond

Plattegronden v贸贸r 1986.

Plattegronden na 1986.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Situatie 1899.

Beschrijving: Evenals het aangrenzende pand nummer 17/17a, heeft ook het pand met nummer 19/19a twee voordeuren.

De begane grond wordt hier als opslagruimte gebruikt, terwijl zich op de bovenverdiepingen een woning bevindt. Deze heeft aan de achterzijde een dakterras op een aanbouw. Aan de voorzijde staat een dakkapel, die in 1875 nog niet aanwezig was.

De huidige voorgevel stond er in 1875 al wel. Op een kaart uit 1899 is voor het eerst een aanbouw aan de achterzijde zichtbaar. In 1986 is het pand eigendom van Museum de Lakenhal geworden, waarna de woning is verbouwd. In de oorspronkelijke woning was de trap naar de tweede verdieping in het midden geplaatst, zoals dat bij historische woonhuizen vaker voorkomt. Bij de verbouwing is echter een tweede trap met twee kwarten boven de onderste trap aangebracht, waardoor meer bruikbare vloeroppervlakte ontstond.

De zijgevel van het pand grenst aan het Fokkeplein (ooit Fokkeplaats), dat vroeger een steeg met woningen was.

In deze zijgevel zaten een deur en enkele ramen, die op de begane grond in 1986 dichtgemetseld zijn.

De aanbouw aan de achterzijde heeft op de verdieping ook een klein bouwvolume. Daardoor is het geheel uit verhouding met de rest van de woning. De houten gevelbekleding van de aanbouw op de verdieping is in goede staat, maar het metselwerk op de begane grond niet. Het bevat resten van voormalig stucwerk. Het zolderraam in de achtergevel van het oorspronkelijke huis bevat sinds 1986 geen bovenlicht meer.

In de zijgevel zijn muurankers zichtbaar die vanwege de grote hart-ophartafstand doen vermoedden dat er een samengestelde balklaag aanwezig is bij beide verdiepingsvloeren. Of dit daadwerkelijk het geval is, is onbekend. Op de begane grond is (in verband met de functie als opslagruimte) een brandwerend verlaagd plafond geplaatst. De balklaag is dus onzichtbaar. Dit plafond heeft er ook toe geleid dat de bovenlichten van de linkervoordeur en het raam in de voorgevel dichtgezet zijn. Dit doet afbreuk aan de binnenruimte.

De bouwkundige kwaliteit van de woning oogt goed. De gevel past vanwege de hoogte goed in het straatbeeld en is dan ook beeldbepalend.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Om het pand te verbeteren, zouden de bovenlichten in de voorgevel hersteld moeten worden.

Perceelnummer:

De opslagfunctie op de begane grond zou vervangen moeten worden door een woon- of winkelfunctie. Het terugbrengen van de ramen en deuren in de zijgevel zal die ruimte aantrekkelijker maken.

De aanbouw aan de achterzijde zal (in ieder geval op de verdieping) afgebroken moeten worden en eventueel vervangen kunnen worden door een aanbouw van betere kwaliteit.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - zijgevel: - achtergevel: - plafonds e.d.: Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolder:

1153 18e 19e 18e e 19 /20e

eeuw eeuw eeuw eeuw 1986

opslag (19) wonen (19a) wonen (19a)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: laag - zijgevel: indifferent - typologie: laag Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - zijgevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

positief laag positief onbekend laag positief

----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

29

Lammermarkt 21 & 23 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

Situatie 2010, twee lege kavels.

Voor- en zijgevel tijdelijk postkantoor, 1970.

Voorgevels 1875.

Twee lege kavels, 1958.

Aanblik terrein 2010.

Plattegrond tijdelijk postkantoor, 1970.

Luchtfoto uit 1945. Kavel 23 is hier leeg.

Houten schutting, 1970.

Luchtfoto 2007.

Funderingsdetail tijdelijk postkantoor, 1970.

Nummer 25 en rechts een leeg kavel, 1957.

Foto tijdelijk postkantoor, 2001.

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

30

Beschrijving: Momenteel zijn de kavels van Lammermarkt 21 en 23 leeg. Ze grenzen aan het Fokkeplein. Er is een terrein dat met hekken is afgebakend. Het is eigendom van museum De Lakenhal.

In 1875 bevond zich op het kavel van nummer 21 een woonhuis. Op nummer 23 stond een gebouw met een blinde voorgevel. Op de begane grond was een deur. Het had een zadeldak haaks op de weg.

Op een luchtfoto uit 1945 is nummer 21 afgebroken. Nummer 23 staat er nog wel. Datzelfde geldt voor een foto uit 1957. Witte vlekken op de zijmuur van nummer 23 duiden op de binnenmuur van nummer 21.

Op een foto uit 1958 is de bebouwing van nummer 23 ook verdwenen. Op de zijgevel van nummer 27 is nog een witte stucwand zichtbaar.

In 1970 stond er een houten schutting voor de kavels. In datzelfde jaar is er een aanvraag voor een tijdelijk postkantoor gedaan. Op een foto van 2001 is dit nog zichtbaar. Momenteel staat het er niet meer. De witte stuclaag op de zijmuur van nummer 25 is er nog steeds.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het gat dat in de gevelwand van de Lammermarkt aanwezig is dient opgevult te worden, zodat het straatbeeld weer een geheel vormt.

Perceelnummer:

1145/1144

Datering:

niet van toepassing

Functie:

niet van toepassing

Leerzaam is de funderingsmethode met een uitkragende balk op de aanvraagtekeningen van het postkantoor.

Dit kan gebruikt worden bij het eigen ontwerp.

Waardestelling: Niet van toepassing

31

Lammermarkt 25 & 27 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

Situatie 2010.

Zijgevel, jaar onbekend.

Voorgevels 1875.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Voorgevels 2010.

Voorgevels, jaar onbekend.

Voorgevels 1957.

Kaart uit 1850 door W.J. van Campen. Nummer 27 werd smaller en 25 is een ander volume.

Achtergevels 2010.

Achtergevels, jaar onbekend.

Voorgevels 1970.

Situatie 1899. Hier heeft nummer 25 weer een andere vorm, gespiegeld aan nummer 27.

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

32

Beschrijving: De huizen op nummer 25 en 27 lijken op hetzelfde moment gebouwd te zijn.

Beide gevels hebben een 19e-eeuws uiterlijk. Een foto uit 1875 toont echter dat op nummer 25 eerst een heel ander pand stond.

Wanneer dit met kaartmaterialen wordt vergeleken, kan het volgende worden geconcludeerd. In 1820 was het huidige pand al aanwezig op nummer 27. Het was echter drie traveeën breed, wat overeenkomt met zeven boogjes in de gevel tussen de begane grond en de verdieping.

Vóór 1850 is nummer 27 een travee smaller geworden en werd een ander pand op nummer 25 gebouwd. Tussen 1875 en 1899 is nummer 25 opnieuw vervangen door een pand dat volledig aansluit op nummer 27. Toen werd het pand dus iets meer dan twee keer twee traveeën breed. Er zijn nu elf boogjes. De gevels hebben geen naad, maar het metselwerk verloopt in elkaar. Wel zijn verschillende stenen waarneembaar. Er werden tevens twee gebroken kappen toegevoegd, waarvan nummer 25 nu aan de achterzijde een wolfseind heeft, terwijl nummer 27 daar recht loopt. De verbouwingsdossiers van de gemeente waren helaas niet beschikbaar, dus meer informatie is er niet.

Op dit moment wordt het pand ge-

bruikt als seksshop. De onderste rand van de gevel is wit geschilderd en bevat ontsierende rolluiken en schreeuwerige reclame op de ruiten.

De achterliggende structuur, zoals zichtbaar op de foto uit 1970, is nog wel aanwezig. De horizontale, witte banden in combinatie met de raambogen - waarin een diagonaal metselpatroon - resulteren in een karakteristieke gevel. De gevelopeningen op de begane grond met hun licht gebogen kalf en subtiele art-deco-achtig aandoende afrondingen ter hoogte van de lateien maken de onderste laag extra aantrekkelijk. Een goede eigenschap voor een winkelpui.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

De functie als seksshop leidt tot verloedering en ongure types in de straat.

De voorgevel wordt zeer onstierd door de rolluiken en de witgeschilderde onderste etage. De rolluiken en de witte verf zullen verwijderd moeten worden om opnieuw een zeer aantrekkelijk straatbeeld te creëren. Een winkelof horecafunctie zou de sfeer aan de Lammermarkt ten goede komen.

Perceelnummer:

De achterzijde is zeer rommelig. Alle aanbouwtjes moeten plaats maken voor een meer samenhangend geheel van maximaal twee volumes van één bouwlaag hoog. Boven kan uitstekend gewoond worden.

2465/2466

Datering: - draagwanden: - voorgevels: - zijgevel: - achtergevel:

19e eeuw?

19e eeuw 19e eeuw? e 19 /20e eeuw

Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolders:

seksshop (27) wonen (25) onbekend

De achtergevel wordt vrijwel volledig aan het oog ontrokken door allerhande aan- en uitbouwtjes.

De voorgevel en zijgevel lijken in goede staat, op enkele scheuren in het voegwerk (en metselwerk?) na. Er lijkt geen sprake te zijn van verzakkingen.

Daarentegen is het houtwerk van de ramen, met name dat van nummer 25, in slechte staat. De achtergevel is vrijwel onherkenbaar verminkt. De kozijnen van de gevelopeningen zijn in slechte staat, zo ook de boeiboorden, vensterbanken, balustrades, en vreemde aangetimmerde ‘luikjes’. De achtergevel vertoont ernstige scheuren, ter hoogte van de borstwering van de tweede etage van nummer 27.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: laag - zijgevel: indifferent - typologie: onbekend Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - zijgevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

positief laag positief onbekend laag positief

----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

33

Lammermarkt 29 & 31 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Voorgevels 1875.

Plattegronden v贸贸r 1984.

Voorgevels 2010.

Achtergevels 2007 (middelste twee panden).

34

Rechstboven de achtergevel na 1984.

Voorgevels 1957.

Plattegronden na 1984.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Beschrijving: Op Lammermarkt 29 en 31 staan twee panden, die later zijn samengevoegd. Momenteel bevindt zich op de begane grond van het grootste pand, nummer 31, een berging die te bereiken is via een achteringang vanuit de tuin van museum De Lakenhal. De Lakenhal is eigenaar van de panden.

Nummer 29 bevat een hal, badkamer en gewone kamer op de begane grond.

Boven bevindt zich een keuken en een slaapkamer. Er is een doorgang naar de bovenverdieping van nummer 31.

Die wordt volledig gebruikt als woonkamer. Er loopt ook een vaste trap naar de zolder van nummer 31. Voor 1984 waren er op de dubbele bovenverdieping vier slaapkamers.

De panden zijn heel oud, want ze hebben nog steeds perceelnummers (1141 en 1140) van vóór 1820.

Op de tekening van de bestaande situatie in 1984 is zichtbaar dat de begane grond van nummer 29 eerst een café is geweest. Toen werd het echter al als opslagruimte gebruikt. De pui in de voorgevel (op de foto van 2010 zichtbaar) is nu dichtgezet, maar past goed bij een caféruimte. Of deze in 1875 ook al bestond is niet goed zichtbaar op de foto.

Bij de verbouwing in 1984 zijn beide panden ondieper geworden. Vermoedelijk zijn ze teruggebracht naar de originele diepte.

Het fraaie van deze huisjes is dat ze doen denken aan het oude type pand waarvan er hier vroeger veel meer stonden. De meeste van deze ‘wevershuisjes’ zijn in de loop der tijd verdwenen omdat ze te klein waren om aan de woonbehoefte te voldoen. Hier zijn twee kleine pandjes samengevoegd tot een woning, waardoor ze zijn behouden. In die zin zijn ze erg waardevol.

De pandjes zien er goed onderhouden uit van buiten. Hoe ze van binnen zijn is niet bekend. Bij het kleinste pandje, nummer 31, lijkt het metselwerk van de verdieping en zolder nieuwer te zijn dan dat van de begane grond, het heeft ook een lichtere kleur en de voegen zijn veel dikker. Het is zowel boven als beneden gemetseld in kruisverband.

Het grotere pand, nummer 29, heeft heel ander metselwerk. De stenen zijn donkerder, er is gebruik gemaakt van een diepliggende voeg en gemetseld in noorsverband. De dakranden zijn weer wel hetzelfde gemetseld. Ook de kozijnen en het verfwerk zijn hetzelfde. Wat wel nog een opvallend verschil is, is dat het grotere pand een Door het samenvoegen van de twee pandjes functioneren ze prima. Er is een bijzonder onderscheidt in dienende ruimtes (het kleine pand) en de woonruimte (op de verdieping van nummer 29).

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

De functie als opslagruimte op de begane grond van nummer 29 is slecht, omdat deze geen relatie met de straat legt. De ruimte is alleen van achteren bereikbaar. Een horecafunctie, zoals er vroeger was, zou veel beter zijn en is bovendien goed te combineren met de woonfunctie ernaast. De winkelpui zal dan ook weer gerestaureerd moeten worden.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevels: - achtergevel: Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolders:

1141/1140 18e eeuw?

18e eeuw? e 18 /20e eeuw opslag (29) & wonen (31) wonen (31) wonen (31)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: positief Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

positief positief positief laag (29)/ positief (31) positief

----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

35

Lammermarkt 33 & 35 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Voorgevels 1875.

Gevels en doorsnede, 1934.

Voorgevel 2010.

Voorgevel 1957.

Voorgevels v贸贸r 1934.

Achtergevel 2007.

36

Plattegronden, 1934.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Beschrijving: Op de kavels met historische perceelnummers 1139 en 1138 staat geen 18e-eeuwse woning meer. Dat deze perceelnummers nog aan de kavels toegekend worden is dus misleidend.

Het pand, met de nummers 33 en 35, is een winkel met bovenwoning. Het is gebouwd in 1934. Daarvoor stonden er twee aparte woningen, die overeenkomsten vertonen met de hiervoor beschreven nummer 29 en 31.

De winkel, met nummer 35, ligt op de begane grond en heeft een grote etalage. Achter de winkel ligt een bijbehorende woning, die onder hetzelfde huisnummer valt. Deze heeft aan de achterzijde een nog originele aanbouw met werkplaats.

Via de rechterdeur in de voorgevel is de bovenwoning met nummer 33 bereikbaar. De eerste verdieping bevat onder meer de keuken en de woonkamer, evenals een onbenoemde kamer en een slaapkamer. De tweede verdieping bevat de overige slaapkamers. Er staat een dakkapel aan de rechterzijde van de woning, die voor licht in en ruimte boven het trappenhuis zorgt.

Aan weerszijden staan de oorspronkelijke dragende muren van de eerdere woningen. Die zijn dus deels hergebruikt. De middelste, gesloopte, muur is vervangen door een (stalen?) balk, die is opgelegd op portalen die de voor- en achterpui inkaderen. De

balkenvloer is zo op drie punten ondersteund.

De woning ziet er nog grotendeels origineel uit. De architectuur is typerend voor de jaren ‘30 van de 20e eeuw en vertoont kenmerken van de Amsterdamse School van Michel de Klerk.

Het pand is ontworpen door de architect A. van der Heyden. De gevel is erg evenwichtig en toont een fraaie oplossing om een winkel met een bovenwoning te combineren. Wat wel opvalt is dat het gebouw qua schaalgrootte detoneert met de aangrenzende bebouwing aan de Lammermarkt, doordat het twee historische kavels beslaat.

De achtergevel is niet meer helemaal origineel, want enkele ramen op de tweede verdieping zijn dichtgezet.

Waarschijnlijk is hier later een badkamer geplaatst, want in het originele ontwerp was die niet opgenomen.

Het interieur op de tweede verdieping lijkt op de plattegrond wat merkwaardig. De architect heeft de symmetrische scheidingswand enkele hoeken laten maken om aan te sluiten op de kozijnen.

De bouwkundige kwaliteit van deze woning is zeer goed. De houten geveldelen zijn onlangs opnieuw geverfd, wat het ontwerp beter uit doet komen.

Onder de dakgoten is wat zoutuitbloei te zien, wat kan duiden op (vroegere) lekkage tussen goot en muur.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Deze woning is in een zeer goede kwaliteit en heeft een zeer kenmerkende jaren ‘30-architectuur. Verbouwingen of wijzigingen zijn niet nodig. Ook de achteraanbouw is nog origineel en moet dus behouden blijven.

Perceelnummer:

Dit pand verdient een monumentenstatus!

Functie: - begane grond:

1139/1138

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

- eerste verdieping: - tweede verdieping:

1934 1934 1934 winkel met woning (33) wonen (35) wonen (35)

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: hoog - achtergevel: positief - typologie: hoog Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdiepingen:

positief positief positief

hoog hoog

----------------------------CONCLUSIE: HOOG

37

Lammermarkt 37 & 37a Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Voorgevel 1875.

begane grond

eerste verdieping

zolder

Plattegronden v贸贸r 1959.

Voorgevel 2010.

Voorgevel 1957.

begane grond

Achtergevel 2007 (de witte in het midden).

38

Plattegronden na 1959.

eerste verdieping

zolder

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Beschrijving: Dit pand bevat een een beneden en een bovenwoning en vertoont dezelfde typologie als Lammermarkt 15, 17 en 19. De lijstgevel is symmetrisch en bevat twee voordeuren, waarvan de rechtse via een trap naar de bovenwoning leidt.

De bebouwde oppervlakte is nog steeds gelijk aan die op de kadastrale minuut uit 1820. Het lage perceelnummer, 1137, toont ook aan dat het pand zeer oud is. De structuur met een keuken in de achteraanbouw is vermoedelijk 17e-eeuws.

In 1959 is het pand verbouwd. Daarvoor was er zowel beneden als boven nog een bedstede aanwezig in het midden van de woning. Dit komt overeen met de klassieke Leidse indeling.

De huidige gevel komt vermoedelijk uit het einde van de 19e eeuw. Waarschijnlijk is het pand toen ook opgehoogd en gesplitst in een benedenen bovenwoning. Het metselwerk is momenteel lichtgrijs geschilderd. In 1957 was dat nog niet het geval. De rollagen boven de ramen bevatten natuurstenen accenten.

De benedenwoning heeft de linker-

deur als entree. Door de gang links en de opgang rechts blijft er in het midden een smalle voorkamer over, nu in gebruik als slaapkamer. Achter bevindt zich de woonkamer, in de uitbouw achter de lichthof de keuken.

De bovenwoning heeft op de eerste verdieping een bredere voorkamer en een woonkamer. In 1959 was er ook een aangebouwd keukentje aanwezig, maar momenteel staat dat er niet meer. Waar de keuken nu zit is onbekend. Op de zolder bevinden zich twee slaapkamers.

De voorgevel is beeldbepalend in het straatbeeld en past qua bouwvolume goed bij de overige panden in de straatwand. De goot is hoger dan die van het grote pand op nummer 33 en 35, waardoor het niet in het niet valt.

De grijze verf maakt het straatbeeld diverser.

Het gebouw lijkt in redelijk goede toestand te verkeren. In de gevel zijn een tweetal kleine scheuren in het voegwerk te zien. Daarnaast is het verfwerk aan vervanging toe. We nemen aan dat er geen structurele problemen zijn en dat het pand met een eenvoudige opknapbeurt valt te fatsoeneren.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Met de huidige indeling is het voor de bewoners van de benedenwoning (17) het meest praktisch om aan de straatzijde te slapen. Dit is niet optimaal voor de relatie met de straat. Een koppeling met de bovenwoning zou een oplossing kunnen zijn. Ook kan er gezocht worden naar een publieke functie, bijvoorbeeld etalageruimte, op de begane grond. Dit zou passen in de gevelrij, waar meer winkelruimte op de begane grond is.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel: Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolder:

1137 17e eeuw?

19e eeuw e 19 /20e eeuw wonen (17) wonen (17a) wonen (17a)

De gevel zal opnieuw geschilderd moeten worden. Na licht reparatiewerk is het pand weer van prima kwaliteit.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: positief - typologie: positief Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: indifferent - gebruik verdieping: positief ----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

39

Lammermarkt 39 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010. voorgevel

achtergevel

langsdoorsnede

Voorgevel, achtergevel en doorsnede na 1982. begane grond

Voorgevel 2010.

Achtergevel 2007 (in het midden).

40

eerste verdieping

Voorgevel 1875. zolder

balklaag eerste verdieping

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Plattegronden na 1982.

Plattegrond 1960, reconstructieplan wegen.

Beschrijving: Lammermarkt 39 is een woonhuis met twee verdiepingen en een zolder.

Op de begane grond is de slaapkamer, de badkamer en een bergruimte aan de achterzijde. Op de eerste verdieping is de woonkamer met een open keuken. de zolder bevat een slaapkamer en andere bergruimte.

Op het kavel was tot 1960 een woonhuis met losse achterbouw te zien. In 1820 was de bebouwing ook al zo. Op de verbouwingstekeningen van 1982 is het plaatsje tussen de woning en de achterbouw volgebouwd met een berging. Daarboven bevindt zich een dakterras. De deur daarnaartoe is later gemaakt.

In 1982 werd het gebouw vernieuwd en gerestaureerd. De voorgevel is opnieuw gemetseld. Waarschijnlijk is de originele gevel herbouwd, aangezien deze er op foto’s van voor 1982 ook al stond.

Volgens de Bouwhistorische verwachtingskaart uit ‘Ongekend Leiden’ komt de bouwmassa in sterke mate overeen met de bouwmassa van voor 1850 en heeft het gebouw sterke aanwijzingen voor bouwhistorische waarde. Het pand is door de gemeente aangewezen als een beeldbepalend pand en er zijn aanwijzingen dat het pand in proce-

dure is om een gemeentelijk monument te worden.

De klokgevel doet denken aan een historisch wevershuisje, maar het pand is wel drie bouwlagen hoog. Het zou kunnen dat het is opgehoogd in de 19e eeuw, maar dat is niet bekend. De plaats van de trap komt overeen met de 17e-eeuwse typologie van het leidse woonhuis. Zulke huizen hadden vaak meerdere bouwlagen, dus de hoogte kan origineel zijn. In het midden van de woning zullen bedsteden geweest zijn, die later zijn uitgebroken. Dat is al voor 1982 gebeurd. Een bestaande situatie van vóór 1982 is niet aanwezig in het gemeentearchief. Er zitten nog wel oude balken in de vloeren.

Het gebouw lijkt in goede staat te zijn.

Het is in 1982 gerestaureerd. De gevel is rood geschilderd. Het ziet er onderhouden uit en er zijn geen tekenen van verzakkingen en dergelijke.

Het gebouw wordt gebruikt als woning en is daar goed geschikt voor. Wat jammer is, is dat de begane grond aan de voorgevel een slaapkamer bevat, waardoor er geen duidelijke relatie met de straat wordt gelegd. Dit houdt overigens verband met de woonruimte die bij het dakterras op de eerste verdieping is geplaatst.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Dit pand verdient een positieve monumentale waarde, want veel kenmerken zijn nog historisch, maar de typolgie is aangetast door het samenvoegen van ruimtes en het dichtbouwen van de plaats. Toch zou het pand een hoge monumentenstatus kunnen krijgen als die plaats in ere wordt hersteld.

Perceelnummer:

De slaapkamer op de begane grond zou bij terugbrengen van de plaats ook weer naar de verdieping verhuizen, zodat op de begane grond gewoond kan worden.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

1136 17e eeuw?

17e eeuw? e 19 /20e eeuw

Functie: - begane grond: wonen/berging - eerste verdieping: wonen - zolder: wonen

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: indifferent - typologie: positief Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

positief positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: indifferent - gebruik verdieping: positief ----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

41

Lammermarkt 41 & Lange Scheistraat 8 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

42

Kaart van Hagen, 1670.

Voor- en zijgevel 2010.

Wijzigingen riool, 1968 (i.v.m. badruimte).

17e-eeuws voorbeeld van plattegrond hoekhuis.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Kap en achtergevel 2007.

Voorgevel 1875.

Voorgevel 1957.

Luchtfoto uit 1945.

Beschrijving: Lammermarkt 41 staat op de hoek van de Lammermarkt en de Lange Scheistraat. Het valt op doordat het drie traveeën breed is, terwijl vrijwel alle panden aan de Lammermarkt twee traveeën breed zijn. Al op een kaart uit 1670 is op de hoek een pand van drie traveeën te zien. Het kavel bezit momenteel perceelnummer 1135, dus dat is van vóór 1820. Waarschijnlijk zijn de oudste bouwmuren van het gebouw uit de 17e eeuw.

wordt ontsloten via Lange Scheistraat 8 en daar een vreemde, waarschijnlijk niet originele, gevel heeft. De zolderkap lijkt gehalveerd te zijn, aangezien er ook een deel van het dak plat is.

Wanneer dit gebeurd is, is niet bekend.

Uit een typerende 17e-eeuwse plattegrond blijkt dat hoekhuizen vaak uit drie traveeën bestonden en dus voornamer waren dan de normale huizen in een rij. Soms bestonden er hoogteverschillen, waardoor een kelder onder een vertrek geschoven kon worden. Of deze typologie in Lammermarkt 41 aanwezig is geweest, is niet bekend.

Volgens de Bouwhistorische verwachtingskaart uit ‘Ongekend Leiden’ komt de bouwmassa sterk overeen met de bouwmassa van voor 1850 en heeft het pand sterke aanwijzingen voor bouwhistorische waarde.

De begane grond heeft een voordeur in het midden. Op een riooltekening uit 1968 wordt de ruimte aan de Lammermarkt aangeduid als winkel. Momenteel is deze als opslagruimte in gebruik, maar de deur aan de straat is dichtgezet.

De verdieping bevat een woning die

Het binnenhof is nog zeer klein. Een deel behoort toe aan Lange Scheistraat 6 en een ander deel bevat een badruimte.

Afgaande op de gevels van Lammermarkt 41 is het gebouw in een matige bouwtechnische staat. Het verfwerk bladdert er af en op verschillende plekken is hout zichtbaar. Er zit mos op de dakpannen en er missen verschillende pannen.

Het pand is door de gemeente aangewezen als een beeldbepalend pand en er zijn aanwijzingen dat het pand in procedure is om een gemeentelijk monument te worden.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Lammermarkt 41 en Lange Scheistraat 8 hebben momenteel weinig waarde. Het pand is namelijk in een matige bouwkudige staat.

Perceelnummer:

De begane grond wordt gebruikt voor opslag, waardoor er geen relatie met de straat is. De deur zal weer in gebruik genomen moeten worden en het terugbrengen van de historische winkelfunctie is aan te bevelen.

Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

1135 17e eeuw?

19e eeuw? e 19 /20e eeuw

Functie: - begane grond: wonen/berging (41) - eerste verdieping: wonen (8) - zolder: wonen (8)

De kap en de binnenplaats vertonen vreemde verbouwingen. Een complete kap en een opengebroken plaats zouden dit pand een positieve waarde kunnen geven, omdat er dan ook weer een goede lichttoetreding ontstaat.

Die positieve waarde zou ook terecht zijn vanwege de typologische hoekoplossing.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: indifferent - achtergevel: laag - typologie: indifferent Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

indifferent indifferent indifferent laag positief

----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

43

Lange Scheistraat 6 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

voorgevel

41

doorsnede

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Kaart van Hagen, 1670.

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

voorgevel

doorsnede

Situatie v贸贸r 1963.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Voorgevel 2010.

plattegrond begane grond

Kap en achtergevel 2007 (in het midden).

44

Situatie na 1963.

plattegrond verdieping

Plattegrond 1960, reconstructieplan wegen.

Beschrijving: Het pand op Lange Scheistraat 6 is een woonhuis zonder achtertuin.

Het staat op een plaats waar in 1670 waarschijnlijk een binnenplaats van Lammermarkt 41 was. In 1820 stond het pand wel op de kadastrale minuut. Het heeft een laag perceelnummer 1134. Volgens het BAAC-rapport uit 2001 is het pand 19e-eeuws.

wordt omgeven door drie muren.

De achtergevel is blind, dus de lichttoetreding in het pand is slecht. Het pand heeft een verdieping en een bergzolder, die waarschijnlijk met een vlizotrap is te bereiken.

Dit pand ziet er op het eerste oog goed onderhouden uit. De gevel is in een zeer goede staat. De kozijnen staan goed in de verf en het voegwerk vertoont geen scheuren of andere tekenen van verval. Dit doet vermoeden dat er met de rest van dit pand ook niets mis is.

In 1963 heeft er een inpandige verbouwing plaatsgevonden, waarbij de bestaande indeling helemaal is gemoderniseerd. Vanwege de blinde achtergevel is het pand altijd al vreemd ingedeeld geweest. De binnenplaats bij de keuken is bij de wijziging iets groter gemaakt. De plaats grenst aan die van Lange Scheistraat 8 en Lammermarkt 41. In de woonkamer staat nu een spiltrap in de hoek, die op de begane grond veel ruimtelijke beleving biedt, maar op de verdieping helaas

Het pand heeft nooit een kenmerkende Leidse typologische plattegrond gehad. Op de verbouwingtekening is te zien dat de bestaande lijstgevel geheel intact is gebleven. Er is vermoedelijk alleen een nieuwe voordeur in het bestaande kozijn geplaatst.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het pand is bouwkundig in een goede staat en de indeling past goed in de typologie met de blinde achtergevel. Er mankeert niets aan het pand, maar een grotere binnenplaats realiseren zou de daglichttoetreding wel ten goede komen.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevel: Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolder:

1134 19e eeuw 19e eeuw wonen wonen berging

Het is een aardig pand waar mogelijk nog authentieke elementen in te vinden zijn. Omdat alleen de indeling veranderd is, zijn waarschijnlijk de gevels, tussenmuren, vloeren en dak nog 19e-eeuws.

Het pand wordt gebruikt als woning en is daar ook heel goed geschikt voor.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - typologie: indifferent Bouwkundig: - voorgevel: - interieur:

positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

positief positief

----------------------------CONCLUSIE: POSITIEF

45

Lange Scheistraat 4, 4a & 4b Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Achtergevel, 1995.

voorgevel

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Voorgevel 2010.

plattegrond begane grond

Deel achtergevel 2010 (loggia).

46

Situatie na 1995.

plattegrond verdieping

achtergevel

Luchtfoto uit 1945.

Beschrijving: Het pand met adres Lange Scheistraat 4 heeft een rare vorm. Het is 4,8 meter breed en 18,6 meter diep. Het heeft een verdieping en een vliering. De begane grond bevat een woning met nummer 4, en op de verdieping liggen de nummers 4a en 4b achter elkaar.

Op de kadastrale minuut uit 1820 is een pand met de diepte van drie kavels zichtbaar, terwijl daar sinds 1850 een pand van twee kavels diep stond.

Op een kaart uit 1899 staat dit ook nog steeds. Op een luchtfoto uit 1945 is voor het eerst een pand met de huidige omvang van vier kavels diep te zien. Het huidige pand stamt dus uit het begin van de 20e eeuw. Gezien de vreemde verhoudingen zou het een bedrijfsloods geweest kunnen zijn. De grote deuren in de voorgevel doen dat ook vermoeden.

De drie woningen worden allemaal via dezelfde deur in de voorgevel ontsloten. De benedenwoning krijgt licht via de pui in de voorgevel en via enkele ramen in de zijgevel, die hoog boven de vloer liggen. Achter is een kleine buitenruimte, die in een loggia onder een balkon ligt. De woning op de verdieping aan de voorzijde heeft ramen en een Frans balkon in de voorgevel.

Er zijn ook dakramen in de gebroken kap. De woning aan de achterzijde heeft daar een loggia en bevat ook en-

kele dakramen.

Bij de realisatie van de woningen in het pand zijn in 1995 zowel de voorals achtergevel volledig opnieuw opgetrokken.

Doordat het pand in 1995 nog helemaal verbouwd is, verkeert het in een goede bouwkundige staat. Aan de buitenzijde is nog geen teken van enig verval waar te nemen. Hierdoor is het aannemelijk dat dit ook geld voor de bouwkundige staat binnenin het pand.

De architectonische kwaliteit van dit pand is zeer laag. De verbouwing in 1995 was zo ingrijpend dat er van de oude structuur weinig meer over is.

De voor- en achtergevel zijn beide volledig vernieuwd en de indeling is helemaal veranderd. De enige elementen die nog authentiek zouden kunnen zijn, zijn de zijwanden en het dak. De nieuwe gevels hebben ook weinig allure en doen dit gebouw dus ook geen goed.

In het pand bevinden zich drie appartementen. Het is twijfelachtig of dit pand zich goed leent voor woonruimtes, maar er is echter altijd veel vraag naar woonruimte dicht bij het stadscentrum. Het verdient daarom het voordeel van de twijfel.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het pand is in een goede bouwkundige staat, dus afbreken zou zonde zijn.

Toch gaat het om een totaal verminkte structuur, die waarschijnlijk eerst een bedrijfsfunctie heeft gehad. Een winkel met werkplaats aan de achterzijde, eventueel met een dubbelhoge ruimte erboven, zou een veel geschiktere invulling zijn.

Perceelnummer: Datering: - draagwanden: - voorgevel: - achtergevel:

1453/1452 begin 20e eeuw 1995 1995

Functie: - begane grond: wonen (4) - eerste verdieping: wonen (4a & 4b) - zolder: berging

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: - achtergevel: - typologie: Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - interieur:

laag laag laag positief positief positief

Functioneel: - gebruik begane grond: indifferent - gebruik verdieping: indifferent ----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

47

Fokkestraat 2 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Situatie v贸贸r 2004. Pui aan de Fokkestraat.

Situatie 1899. Bebouwing met dezelfde contouren vormt het Vliegenthartshof.

Twee schilddaken, 2007.

De andere zijde, 2007.

48

Situatie na 2004. De pui is vervangen door een kleinere noodddeur.

Luchtfoto uit 1945. Het schilddak is zichtbaar.

Beschrijving: De Fokkestraat is tegenwoordig geen toegankelijke straat meer. Tot ongeveer 1960 was dat waarschijnlijk nog wel zo, aangezien er toen nog woningen aan de straat stonden.

Het pand dat als Fokkestraat 2 bekend is heeft kadasternummer 2821. Dit nummer is veel hoger dan de meeste nummers van de Lammermarkt en de Oude Singel en komt meer overeen met kadasternummers van de Nieuwe Beestenmarkt. Contouren van het pand verschijnen voor het eerst op een kaart uit 1899. Er was toen een zijstraatje van de Fokkestraat aanwezig, dat Vliegenthartshof werd genoemd en waarschijnlijk speculatiewoningen bevatte. Op een kaart uit 1850 stond er op dezelfde plek een fabriek. Op een luchtfoto uit 1945 is voor het eerst het huidige schilddak waarneembaar, terwijl de noordelijke bebouwing van de Vliegenthartshof hier een zadeldak of gebroken kap heeft. De woningen in Fokkestraat 2 zullen er dus toen niet meer geweest zijn. Waarschijnlijk is het gebouw toen ingevuld als werkplaats, of op het kavel van de vier woningen is een nieuwe werkplaats gebouwd.

Het pand behoort nu bij de gas-lichtwater-winkel van Hartwijk, gelegen aan Nieuwe Beestenmarkt 7 tot en met 11, en is binnendoor verbonden.

Het heeft twee bouwlagen en een kap, die uit twee schilddaken bestaat, die

vreemd genoeg verschillende afmetingen hebben. De plattegrond is ongeveer 18 bij 7 meter, waardoor het ĂŠĂŠn van de grootste panden in het bouwblok is. Toch is het vanaf de wegen rondom het bouwblok niet zichtbaar.

Op de doorsnedetekening zien we dat de zolder een zogenaamd Philibert- of schenkelspant heeft, dat een gebogen vorm heeft waardoor er veel bruikbare ruimte beschikbaar blijft. Dit type spant is 16e-eeuws, maar in de tweede helft van de 19e eeuw was er een opleving van deze techniek. Toch komt dit pand vermoedelijk uit het begin van de 20e eeuw, vanwegde de informatie op de kaarten.

Momenteel fungeert het pand als magazijn van de genoemde winkel van Hartwijk. Ten noorden van het pand staat een grote, lage loods, die verderop aan bod komt. Deze is ook met het pand verbonden, en staat tevens in verbinding met de etalageruimte op Lammermarkt 3 en de garage aan Lammermarkt 7. Aan de zijde van de loods heeft Fokkestraat 2 op de verdieping enkele dichtgezette ramen.

Alle gevels zijn blind. In 2004 is een entreepui vervangen door een kleine nooddeur. Het pand legt geen relatie met de omgeving, maar bakent wel mooi de in het zuiden gelegen tuin af, die later aan bod zal komen.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het pand legt nu door alle blinde gevels geen relatie met de omgeving. Het is een vreemd object binnen de context. Toch bakent het heel mooi de later te beschrijven tuin af. Aan de noordzijde staat een loods die een lage waarde heeft. De constructie van het pand oogt goed en toont geen gebreken.

Perceelnummer:

Het pand is nu een magazijn van de gas-licht-water-winkel aan de Nieuwe Beestenmarkt. Een dergelijke winkel past echter niet goed in de straat, die voornamelijk horeca bevat. Wanneer deze winkel zal verhuizen, is het magazijn niet meer nodig.

Het kan getransformeerd worden tot woonruimte, zodat iets van het vroegere Vliegenthartshof opnieuw gerealiseerd kan worden. De kap met de Philibertspanten kan vanbinnen een mooie ruimtelijke beleving geven. De constructie oogt sterk genoeg om veel ingrepen te doen.

Het invullen met een nieuwe (woon-) functie zal het pand een positieve monumentale waarde kunnen geven.

Datering: - draagwanden: - gevels:

2821 begin 20e eeuw? begin 20e eeuw?

Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolder:

magazijn magazijn magazijn

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - gevels: indifferent - typologie: positief Bouwkundig: - gevels: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping: - gebruik zolder:

positief positief laag laag laag

----------------------------CONCLUSIE: INDIFFERENT

49

Fokkestraat ongenummerd - loods Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel

Situatie 2010.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Dakaanzicht, 2007.

Situatie 1899. Let op het Vliegenthartshof.

Gevel aan de Fokkestraat, 2010.

50

Bouwaanvraag 1965. Het straatje ´Vliegenthartshof´ blijft bestaan, maar is later dichtgebouwd.

Situatie tot 1965, koppeling met Nieuwe Beestenmarkt 17.

Beschrijving: Deze loods uit 1965 is gebouwd op de plaats van enkele woningen aan het Vliegenthartshof en de Fokkestraat.

De ruimte was oorspronkelijk gekoppeld aan een winkel aan de Nieuwe Beestenmarkt 17. Momenteel behoort het pand bij de winkel van Hartwijk, aan de Nieuwe Beestenmarkt 7 tot en met 11. Ook de etalageruimte in Lammermarkt 3 en de garage op Lammermarkt 7 staan er nu mee in verbinding.

Oorspronkelijk werd het straatje met de naam Vliegenthartshof in stand gehouden, maar later is dat dichtgezet, waardoor de loods verbonden is met Fokkestraat 2.

Het pand bevat stalen kolommen en liggers en gemetselde spouwmuren.

Historische structuren van de voormalige woningen zijn verwijderd.

Het pand heeft geen architectonische kwaliteiten, maar is puur functioneel als magazijn neergezet. Het is een enorm blok en vult de ruimte tussen de woningen op. Het gaat geen relatie met de achterliggende Fokkestraat aan. Enkele woningen, Lammermarkt 1 en 3, hebben wel een dakterras op deze loods, dat in een nieuw plan ook aanwezig zou moeten zijn.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Het pand biedt geen potenties, dus afbreken is gewenst. Dit zal alleen mogelijk zijn als de gas-licht-waterwinkel van Hartwijk verhuist en zijn panden een andere bestemming geeft.

Perceelnummer:

3202

Datering: - constructie: - gevels:

1965 1965

Functie: - begane grond:

magazijn

Bouwtechnisch is het in een goede staat, maar aangezien het een lichtgewicht constructie is, is afbreken niet ingewikkeld. Het verspilt potentiĂŤle woonruimte, dus amoveren is gewenst.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - gevels: - typologie: Bouwkundig: - gevels: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond:

laag laag positief positief laag

----------------------------CONCLUSIE: LAAG

51

Fokkestraat ongenummerd - twee werkplaatsen Recent materiaal:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Situatie 2010.

Noord- en westgevel (bovenzijde) 2004.

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Situatie 1899, getekend door W.J. van Campen.

Hier is een opdeling in twee volumes te zien.

Westgevel 2010.

Westgevel (onderzijde, links) 2004.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Luchtfoto uit 1945.

Noord- en oostgevel 2010.

Noord- en westgevel 2004.

Kaart 1870, getekend door W.J. van Campen.

Plattegrond 1960, reconstructieplan wegen.

Oude Singel

52

Gegevens: Beschrijving:

Vrijblijvende aanbevelingen:

De bebouwing aan de Fokkestraat is in zeer slechte bouwkundige staat.

Momenteel is er van het dak niet veel meer over. Het is doorgezakt en vrijwel alle pannen zijn verdwenen.

In 2004 was de situatie iets minder slecht, alhoewel er ook toen al pannen ontbraken.

De gevels van het gebouw zijn van zeer vervallen. Veel stenen aan de bovenzijde zitten los of zijn reeds uit de muur gevallen. De deuren aan de zijde van de Fokkestraat zijn beklad met graffiti. De kozijnen zijn verrot en een raam aan de Fokkestraat is dichtgetimmerd.

De panden worden niet meer gebruikt.

Waarschijnlijk zijn ze gedurende de laatste gebruiksperiode als opslagruimte of werkplaats benut.

Architectonisch stellen de panden niet veel voor. Vooral het zuidelijke pand niet, aangezien hier een golfplatendak op zit. Bouwkundig is het daardoor wel in een iets minder slechte staat dan het noordelijke pand.

Op de kadastrale minuut uit 1820 is al bebouwing op het kavel zichtbaar.

Pas in 1899 is duidelijk te zien dat het om twee verschillende panden gaat.

Of er dan daarvoor een ander, groot, gebouw stond is onbekend.

Het pand heeft weinig potenties, dus verbeteringen zijn niet aan te bevelen.

Perceelnummer: Datering: - gevels: - interieur:

3187/3560 18e-20e eeuw? onbekend

Functie: - begane grond: - eerste verdieping: - zolder:

geen geen geen

Vanwege de zeer slechte staat zal afbraak en nieuwbouw een aantrekkelijkere optie zijn dan het restaureren van het bestaande.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - gevels: laag - typologie: onbekend Bouwkundig: - gevels: - dak:

laag laag

Functioneel: - gebruik begane grond: - gebruik verdieping:

laag laag

--------------------------------------------------CONCLUSIE: LAAG

53

Fokkeplein 4 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Oude Singel

Situatie 2010.

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Bouwaanvraag 1942. Er worden fornuizen, een rookkast en een schoorsteen toegevoegd.

Voorgevels 2010.

54

Zijgevel 2010.

Gevelsteen.

Situatie 1899.

Beschrijving: Fokkeplein 4 bestaat momenteel uit twee panden. Op de kadastrale minuut van 1820 liep hier al een straatje met bebouwing. De contouren zijn altijd onveranderd gebleven. Het noordelijke deel van het pand is in 1942 verbouwd. Het zuidelijke deel ziet eruit alsof het later is toegevoegd. Dossiers hierover heeft de gemeente niet.

In 1942 was het pand een werkplaats.

Daarvoor was het dat ook al. Er is een steen in de gevel opgenomen met het jaartal 1894, dus toen is de huidige voorgevel al gerealiseerd. Waarschijnlijk is het altijd al een werkplaats geweest. Het perceelnummer 3187 is vermoedelijk in 1942 of later toegekend.

Met de verbouwing in 1942 is een kleine wijziging aan de deur aan de voorkant gedaan en aan de achterkant zijn twee grote ramen geplaatst.

Verder zijn er binnen twee fornuizen, een rookkast en een rookkanalen toegevoegd. De schoorsteen van deze rookkanalen was aan de buitenkant goed te zien. Tegenwoordig is de schoorsteen er niet meer en zijn de fornuizen en rookkast ook weg.

Aan het pand is duidelijk te zien dat het wel echt met een idee ontworpen is. Er zitten meerdere verfraaingen in de voorgevel. En de voorgevel volgt niet precies de daklijn wat betekend dat er destijds echt aandacht aan geschonken is en geld in geinvesteerd is.

Het doet laat 19e-eeuws aan, dus dat is in overeenstemming met de gevelsteen.

Het pand heeft al lange tijd te lijden onder het gebrek aan onderhoud en is daardoor erg vervallen. Op de kozijnen zit bijna geen verf meer en ze zijn hoogstwaarschijnlijk op meerdere plekken verrot. Ook het metselwerk is in slechte staat, op vele plaatsen is het voegwerk verdwenen. Meerdere stenen zijn beschadigd en deels afgebrokkeld. Het dak is zwaar beschadigd en momenteel afgedekt met golfplaten. Waarschijnlijk is de gebroken kap eerst met pannen bedekt geweest.

De rechter zijmuur is waarschijnlijk nooit als buitenmuur bedoeld geweest, maar werd dit wel toen het pand wat er naast stond werd afgebroken. De gaten voor de vloerbalken van het afgebroken pand zijn nog te zien. Deze muur verkeert in zeer slechte staat.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

De functie als werkplaats leidt tot verrommeling op het binnenterrein en is storend voor een toekomstige woonfunctie. Amoveren is gewenst, ook vanwege de zeer slechte bouwkundige toestand.

Perceelnummer: Datering: - constructie: - gevels:

3187 begin 19e eeuw?

1894

Functie: - begane grond: - eerste verdieping:

werkplaats opslag

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - voorgevel: positief - achtergevel: laag - zijgevel: laag - typologie: indifferent Bouwkundig: - voorgevel: - achtergevel: - zijgevel: - interieur:

laag laag laag laag

Functioneel: - gebruik begane grond: laag - gebruik verdieping: indifferent ----------------------------CONCLUSIE: LAAG

55

Fokkeplein 6 Recent materiaal:

Verbouwingstekeningen:

Historisch materiaal:

21a 23b 21 23a 23

Lammermarkt

3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

35 37a 37

39

41

Lange Scheistraat

Fokkeplein

4

11a 11

13

15

4b 4a 4

6

17

8

19

1

3

Fokkestraat

6

Nieuw e Beest enmarkt 3b 5a 7 9 5

2

1a 1

8

2

2a

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Kadastrale minuut uit 1820 (zwart gearceerd: ingetekende nieuwere bebouwing in 1959).

Oude Singel

Situatie 2010.

Bouwaanvraag, ongedateerd, waarschijnlijk tussen 1943 en 1945. Plattegronden en gevels.

zijgevel 2010.

Tuinaanzicht 2007.

56

Kaart 1850, getekend door W.J. van Campen.

Bouwaanvraag, ongedateerd, waarschijnlijk tussen 1943 en 1945. Nieuwe doorsnede en detail.

Luchtfoto uit 1945.

Beschrijving: Fokkeplein 6 staat naast Fokkeplein 4 midden in het bouwblok. Het vooraanzicht is gericht op een tuin in het zuiden. De huidige zijgevel is gericht op de straat met de naam Fokkeplein.

Er zijn verbouwingstekeningen beschikbaar in het gemeentearchief.

Deze zijn ongedateerd, maar het nieuwe volume is voor het eerst zichtbaar op een luchtfoto uit 1945, terwijl er in 1943 op de bouwaanvraag van Fokkeplein 4 nog niets van te zien was.

Waarschijnlijk heeft de verbouwing dus in die tijd plaatsgevonden.

In eerste instantie stond er een rechthoekige werkplaats met zadeldak. De contouren waren al zichtbaar op de kadastrale minuut van 1820. Bij de verbouwing is er een volume toegevoegd dat is gericht op de zuidelijke tuin. Het heeft hier ook deuren en een raam. Op de tekening is dat deel opnieuw aangeduid als werkplaats, terwijl het oude deel is omgedoopt tot opstelruimte. Het oude deel is tevens opgehoogd en voorzien van een plat dak. Er zijn ramen in de zuidgevel geplaatst.

De voormalige werkplaats zou uit de 19e eeuw kunnen stammen, maar dit is niet zeker. De gevels zijn gestuct, dus er is niets van het oude metselwerk te zien.

Dit pand is niet interresant in architectonische zin. Als het al een oud pand is, is het in de loop der tijd zo verbouwd dat daar niets meer van

over is.

Er is maar weinig van dit pand te zien, maar wat er te zien is, is in slechte staat. Het pleisterwerk op de gevel aan het Fokkeplein bladdert af en ziet er slecht onderhouden uit. De zijmuur van de werkplaats is ook in slechte staat. Het onderste deel is in een nog slechtere staat dan het nieuwere bovendeel. In het onderdeel brokkelen stenen af, waardoor zelfs gaten ontstaan. Het voegwerk is bijna geheel verdwenen en er zit een witte afzetting op de stenen. De verf op de dakgoot bladdert af.

Vrijblijvende aanbevelingen:

Gegevens:

Dit pand is in zo´n slechte staat dat het de moeite van het restaureren niet waard is. De functie als werkplaats past niet in deze potentiÍle nieuwe woonomgeving. Amoveren is gewenst.

Perceelnummer: Datering: - constructie: - gevels: Functie: - begane grond:

3560 19e eeuw?

19 eeuw/1944? e

werkplaats?

De functionele kwaliteit van dit pand is moeilijk te bepalen, omdat niet bekend is waar het nu voor word gebruikt en hoe het er van binnen uit ziet. Vermoedelijk is het nog steeds een werkplaats.

Waardestelling: Architectonisch/historisch: - tuingevel: - zijgevel: - typologie: Bouwkundig: - tuingevel: - zijgevel: - interieur: Functioneel: - gebruik begane grond:

laag laag laag

laag laag onbekend laag

----------------------------CONCLUSIE: LAAG

57

21a 23b 21 23a 23

Waardestelling totaal

Lammermarkt 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

hoog positief indifferent laag (amoveren) 58

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

1

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel Schaal 1:500

21a 23b 21 23a 23

Beschikbare oppervlakte voor nieuwbouw 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

29

31 33

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

39

2

9

markt e Bees ten Nieuw 2

35 37a 37

8

19

1

Lammermarkt

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel Alle laag en indifferent beoordeelde bebouwing. De tuinen van de Oude Singel zijn deels ingekort. De rooilijn is gelijkgetrokken met een gevel van De Lakenhal.

Schaal 1:500 59

21a 23b 21 23a 23

Waardevol ‘daklandschap’

Lammermarkt 3

5

7

9

11

13 15a 17a 19a 15 17 19

25

27

35 37a 37

39

41

4b 4a 4

6

17

4

Fokkeplein

15 13 11a 11

6

Lange Scheistraat

Fokkestraat

7 3b 5 a 5 3

8

1a 1

2a

31 33

2

9

e Bees tenma rkt Nieuw 2

29

8

19

1

4

6

8

10 12

14d 14c 14b 14a 14

32

16

18c 18b 18a 18

20

24

26

28

30

Oude Singel dakterrassen met veel meerwaarde voor bovenwoningen - te behouden/respecteren 60

Schaal 1:500

Foto-impressie waardevol ‘daklandschap’ Toelichting: Doordat er aan de Nieuwe Beestenmarkt vrijwel uitsluitend horeca- en winkelfuncties zijn, hebben veel panden daar geen daglichttoetreding op de begane grond nodig. De vroegere binnenplaatsen zijn veelal dichtgebouwd voor opslagruimte of iets dergelijks. De bovenverdiepingen bevatten veelal woonfuncties. Deze hebben hun buitenruimte aan de achterzijde, dus op het dak van de dichtgebouwde achtertuinen of plaatsen.

Dit biedt de bewoners veel kwaliteit, doordat zij op hetzelfde niveau als hun woonkamer naar buiten kunnen lopen en bovendien een groot deel van de dag in de zon kunnen zitten.

Deze kwaliteiten dienen gerespecteerd te worden in het ontwerpproject. De panden en terrassen aan de Nieuwe Beestenmarkt mogen niet aangetast worden.

Zicht richting het noorden. Links de dakterrassen van de Nieuwe Beestenmarkt. Boven de dakterrassen, met zelfs een blokhut, van de Lammermarkt.

Bij de Lammermarkt is een wijziging veelal nodig. Veel achterbouwen verkeren daar in zeer slechte staat of tonen erg rommelig. Voor hen wordt een beeldkwaliteitsplan voorgeschreven, waarin op wordt genomen dat een achterbouw maximaal één bouwlaag hoog mag zijn en uit één hoofdmaterialisering dient te bestaan. Op die manier wordt het beeld aantrekkelijker en ontnemen de bewoners niet hun daglicht op de bovenverdiepingen.

Zicht richting het westen. Boven de dakterrassen van de Nieuwe Beestenmarkt. Linksonder de waardevolle binnentuin. Rechts de Lammermarkt.

61

Conclusie

Literatuur

Waardestelling:

Boeken:

De panden aan de Oude Singel en de Nieuwe Beestenmarkt hebben allemaal een hoge of positieve waarde.

Lammers-Keijsers, Y.M.J. (red.), Ongekend Leiden - Het verleden in kaart, Primavera Pers, Leiden 2009.

De museumuitbreiding aan de Lange Scheistraat is te grootschalig voor dit bouwblok, maar vanwege de monumentale status en de functie zal dit bouwwerk in het ontwerpproject gerespecteerd worden. De tuin wordt wel benut in het ontwerpproces.

Meischke, R., H.J. Zantkuijl, P.T.E.E. Rosenberg, Huizen in Nederland: Zeeland en Zuid Holland - Architectuurhistorische verkenningen aan de hand van het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser, Waanders, Amsterdam/Zwolle 1997.

Langs de Lammermarkt staan diverse panden met een indifferente waarde.

Datzelfde geldt voor de hoek met de Lange Scheistraat. Deze indifferente panden hoeven niet per definitie afgebroken te worden, maar vormen wel ruimte voor potentiële nieuwbouw.

Wiel, Kees van der, Leidse Wevershuisjes - Het wisselende lot van zeventiende-eeuwse Leidse arbeiderswoningen, Primavera Pers, Leiden 2001.

Het binnenterrein bevat uitlsluitend bouwwerken die in een zeer slechte bouwkundige staat verkeren of architectonisch totaal niet waardevol zijn.

Beschikbare ruimte Het ‘gat’ in de gevelwand van de Lammermarkt dient opgevuld te worden.

De binnenruimte in het bouwblok staat vrijwel volledig ter beschikking voor een herontwerp, uitgezonderd de zeer waardevolle binnentuin.

Rapport: Genabeek, Ronald van, Ronald Glaudemans, Hans Willems, Leiden - Cultuurhistorische verkenning gebied Lakenhal-Lammermarkt, BAAC-rapport 01.046, 2001.

Artikel: Orsel, Edwin, ‘Een fraij gesicht, het Leidsche huis in de 17de eeuw - Een poging tot typologiesering’, Bulletin KNOB. 01/2007.