Dag des oordeels

anna van sChOuten - Het laatste oordeel is het moment waarop Christus terug op aarde komt om over alle mensen te oordelen en de wereld definitief verlossen van het kwaad. Johannes de evangelist voorspelde de terugkeer van Christus door middel van een visioen, en beschreef dit in het bijbelboek de Openbaringen.

Michelangelo, Het Laatste Oordeel, 1535 - 1541, Fresco, 13,7 x 12 m

Het laatste oordeel, ook wel de Dag des Oordeels, is de naam van de gebeurtenis waarbij Christus de rechtvaardigen zal belonen door hen naar de hemel te sturen en de onrechtvaardigen zal straffen door hen naar de hel te sturen. Op deze dag zullen alle doden uit hun graven herrijzen en Christus de rechter zijn, die het vonnis over de levenden velt. Apostel Johannes beschreef Het laatste oordeel: “En ik zag een grote witte troon en Hem die op die troon zit. De hemel en de aarde vluchtten voor Hem weg en werden nooit meer gezien. En ik zag de doden, belangrijke en gewone mensen, klein en groot, voor God staan. En er werden boeken opengedaan. En er werd nog een ander boek opengedaan: het Boek van het Leven. En de doden werden geoordeeld naar wat er in de boeken over hen stond opgeschreven. Alles wat ze hadden gedaan, stond er in. Alle doden kwamen tevoorschijn: uit de zee, uit de dood en uit het dodenrijk. Ze werden allemaal geoordeeld, iedereen naar wat hij had gedaan. En de dood en het dodenrijk werden in de zee van brandende zwavel gegooid. Dat is de tweede dood: de zee van vuur. En als iemands naam niet opgeschreven stond in het Boek van het Leven, werd hij in de zee van vuur gegooid” (openbaringen 20:11-15). Hierdoor hebben wij een voorstelling van hoe Het laatste oordeel eruit zag. Toen het jaar 1000 naderde, het jaar dat Christus zal oordelen, werden mensen steeds zenuwachtiger. Er kwamen twee groepen die met elkaar de strijd aangingen; mensen die geloofden in Het laatste oordeel en mensen die

er niet in geloofden. Het was een chaos rond die periode. Mensen zetten alles op alles zo goed mogelijk te leven, zodat ze door Christus naar de hemel zouden worden gestuurd. Zo kwamen aflaten op de markt voor Het laatste oordeel. Een aflaat is een kwijtschelding voor God van tijdelijke straffen voor gemaakte zonden. Volgens de Katholieke gemeenschap moet elk persoon die een zonden heeft begaan, een straf krijgen om zijn ziel te zuiveren en de eer van God te herstellen. Een tijdelijke aflaat bewerkte de gedeeltelijke verlossing van de tijdelijke zondestraffen. Een volle aflaat zorgde voor totale kwijtschelding van alle tijdelijke zondestraffen. Men kon deelnemen aan bijvoorbeeld een kruistocht om een aflaat ter beschikking te krijgen. Maar ook mensen met macht werden bang, waaronder Otto III, de koning van Duitsland in 983. Otto III was bang dat Christus zijn macht over zou nemen. Er ontstonden miniaturen, die Otto III naast Christus regeert net als beschreven in de Openbaringen: “Gelukkig en heilig zijn zij die deelhebben aan de eerste opstanding. De tweede dood heeft geen macht over hen. Zij zullen priester van God en van de messias zijn en duizend jaar lang samen met hem heersen.” Toen het jaar 1000 voorbij was, waren mensen opgelucht. Ze dachten dat ze een tweede kans hadden gekregen en begonnen goed te leven en het leven van Christus te aanbidden. Het laatste oordeel werd een veel gebruikt thema voor de Christelijke kunst. Er bestaan kunstwerken met voorstellingen van Het laatste oordeel zoals de fresco Het Laatste Oordeel in de Sixtijnse kapel van Michelangelo. In 1535 werd Michelangelo benaderd om de muur achter het altaar te beschilderen met Het laatste oordeel. In 1541 was het schilderij voltooid met in totaal meer dan driehonderd figuren. Centraal in de fresco staat Christus, kijkend naar de verdoemden. De fresco toont Christus als rechter over de mensen. Op het schilderij is te zien dat Christus door slechts een beweging van zijn rechterhand bepaald over de mensheid. Het betreffende mens, waarover hij zal oordelen, zal naar het hemelse geluk gaan, naar het vagevuur gaan of branden in hel. Naast Christus is zijn moeder te zien, de Heilige Maagd Maria. In een kring om Christus en Maria zitten de heiligen en de martelaren, waaronder Bartholomeus. Bartolomeus is een zelfportret van Michelangelo. In zijn ene hand heeft hij een mes vast, in zijn andere hand zijn vel. Het attribuut van Bartholomeus is zijn vel omdat hij levend is gevild. Hij is gestorven voor zijn geloof en is daarom een martelaar. De engelen in het midden blazen de hoorns om de doden tot leven te wekken. Een engel heeft een doek bij zich waarin de daden van de mensen zijn opgeschreven. De rechterzijde van het fresco toont de zondaars die met schipper Charon naar

de hel worden gebracht. De linkerzijde toont de uitverkorenen die door de engelen naar de hemel worden gebracht. Aan de bovenzijde van de fresco zitten twee groepen engelen die de attributen dragen van de lijdensweg van Christus. De fresco zorgde voor chaos in de Vaticaanstad met als resultaat een grote controversie rondom Het Laatste Oordeel. Michelangelo had de figuren naakt afgebeeld, met zichtbare geslachtsdelen. In de Concilie van Trente (15491564) werd besloten dat de hoeveelheid naakt niet aanvaardbaar was. “De schilderingen in de Apostolische kapel (Sixtijnse kapel) worden bedekt; in andere kerken zal zulks vernietigd worden als iets obsceens of iets evident onwaars wordt getoond. Veel kardinalen vonden het wel mooi. Er is een compromis gekomen. In andere kerken Op deze dag zullen alle doden moest het worden vernietigd. In de Sixtijnse uit hun graven herrijzen en Jezus zal dan rechter zijn die het vonnis zal vellen over de dan levenden. kapel werd alles wat te bloot is weergegeven bedekt.” (Slotdecreet 21 janurari 1564). Na de dood van Michelangelo in 1564 werden veel van de geslachtsdelen bedekt met gordijnen door Daniele da Volterra oftewel Il Braghettone. Hij kon het werk niet voltooien door het overlijden van de paus omdat de kapel nodig was voor de pausverkiezingen. Rondom het jaar 1000 was er veel chaos op de wereld. Men was bang dat zij naar de hel werden gestuurd door de machtige Christus. Zelfs in kunst is deze chaos te zien. Gelukkig is de Dag des Oordeels nog niet gekomen. d