Een vrouw tussen 99 mannen

Het verhaal van Suze Groeneweg, de eerste vrouw in de Tweede Kamer.

Romy Zoetendal - Uit de politieke geschiedenis van Nederland werd één ding hard en snel duidelijk: politiek is voor mannen, gaat over mannen en wordt bedreven door mannen. Suze Groeneweg bracht daar in het industrialiserende Nederland van de negentiende eeuw eigenhandig verandering in. Vrouwen konden vanaf 1917 ook gekozen worden voor een plek in het parlement: voor het eerst in Nederland kregen vrouwen een politieke stem. Suze Groeneweg, trots lid van de SDAP, werd de eerste vrouw tussen 99 mannen in de Tweede Kamer. Wat was haar invloed op de politiek?

“Geen katje om zonder handschoenen aan te pakken.” zo werd Suze Groeneweg regelmatig beschreven door haar collega’s. Gek is dit niet: als eerste en enige vrouw in de Tweede Kamer van 1918 moet Groeneweg wel sterk in haar schoenen hebben gestaan. De politiek van Nederland was altijd een mannenwereld geweest, maar aan het begin van de twintigste eeuw leek hier verandering in te komen. De industrie was sterk aan het groeien waardoor de invloed van de arbeiders op de economie, de samenleving en daarmee ook op de politiek, toenam. Deze voorheen stille groep binnen de politiek kreeg een stem in de vorm van een politieke partij: de SDAP. Deze socialistische partij stond voor gelijkheid en zowel mannen en vrouwen konden lid worden. Het is bij deze partij waar Suze Groeneweg haar politieke carrière begon. In veel opzichten was Suze Groeneweg een vrouw die haar tijd ver vooruit was. Om te beginnen besloot ze als meisje om na school door te leren en de opleiding tot onderwijzeres te volgen. Ze trouwde niet, waardoor ze kon blijven werken. Als zelfstandige, onafhankelijke vrouw met een sterke mening werd ze door haar omgeving nog wel eens raar aangekeken. Met name haar mannelijke collega’s beschreven haar als aanvallend en agressief. Ze werd vaak beschreven als ‘militante’,- waarmee geduid werd op haar strijdlustige en zelfverzekerde houding. Deze meningen moeten met een korreltje zout genomen worden. Een vrouw die verbaal sterk was en daarnaast een eigen mening bezat werd snel als hysterisch beschreven, terwijl dit vaak niet het geval was. Groenewegs politieke carrière begon in 1903 toen ze lid werd van de SDAP, de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij. Deze partij was zeer belangrijk in het proces van democratisering in Nederland omdat zij als enige streed voor algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen. Vrouwen konden lid worden van deze partij en waren belangrijk bij het voeren van propaganda. Dit was mede dankzij Suze. Ze was overtuigd feministe en vond het belangrijk dat de arbeidersvrouw politiek bewust en actief moest zijn binnen de partij. Om dit te bereiken richtte ze een vrouwenpropagandaclub op binnen de partij die zeer succesvol was. In 1916 telde de SDAP maar liefst 4000 vrouwen, dit was ongeveer een vijfde van het totaal aantal leden.

Het was dan ook niet raar dat Groeneweg binnen deze partij op kon klimmen tot bestuurslid. De partij steeg in populariteit en kreeg steeds meer invloed binnen de politiek. Na de grondwetsherziening van 1917 werd er algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd en passief kiesrecht voor vrouwen. Dit betekende dat vrouwen wel gekozen konden worden maar niet mochten stemmen. Groeneweg zat in het partijbestuur; waardoor ze verkiesbaar werd gesteld. Het jaar daarop volgden er verkiezingen en Suze Groeneweg werd, door uitsluitend mannen, gekozen voor een plek in de Tweede Kamer. Na de verkiezingen van 1918 begon haar politieke carrière vorm te krijgen. Voorbereiding was haar sterkste wapen waardoor haar argumenten altijd goed uit de verf kwamen. Doordat ze wel degelijk een concurrent vormde voor haar collega’s werd ze wederom bekritiseerd, dit maal om haar uiterlijk. Ze zou ‘de juiste smaak’ missen en ‘haar klasse niet zijn ontstegen’. Maar deze woorden kregen haar niet klein. In haar eerste jaren als Kamerlid zette zich in voor wettelijk zwangerschapsverlof en het recht op betaalde arbeid voor vrouwen. Groeneweg streed voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen, maar gek genoeg was ze geen voorstander van de aparte vrouwenbond van de SDAP en exclusieve vrouwenbijeenkomsten. Ze vond dat vrouwen zich niet van mannen moesten afscheiden maar dat de twee juist samen moesten werken. Haar plek in de Tweede Kamer combineerde ze met het lidmaatschap van de Provinciale Staten van Zuid-Holland (19191937) en de gemeenteraad van Rotterdam (1919-1931).

Open deur

In 1937 moest Groeneweg haar werk gedwongen door ziekte opgeven. Ze overleed op 65-jarige leeftijd door haar verslechterde gezondheid. Deze vrouw heeft ongetwijfeld haar stempel achtergelaten op de politiek. Ten eerste heeft ze met haar partij het proces van democratisering in Nederland doen versnellen. Deze democratisering bezorgde haar een plek in de Tweede Kamer waar ze streed voor vrouwenrechten, onderwijs, drankbestrijding en antimilitarisme. Maar haar grootste bijdrage is het feit dat ze de deur heeft geopend voor vrouwen in de politiek. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen stond bij haar hoog in het vaandel en ze wist dat ze als politica een grote verantwoordelijkheid droeg. Blunders maakte ze niet en al haar harde werk werd beloond. Ondanks dat velen niet in haar geloofden en haar bekritiseerden heeft ze laten zien dat vrouwen als kamerlid, gemeenteraadslid en ambtenaar gelijkwaardig zijn aan hun mannelijke collega’s.

Hoewel we graag willen geloven dat we in Nederland in een geëmancipeerd land wonen bewijzen de cijfers het tegendeel. De verhoudingen in de politiek en het bedrijfsleven tussen mannen en vrouwen zijn nog steeds scheef. Om vooruit te gaan is het belangrijk om onze geschiedenis te kennen, en dit is precies wat we doen door de verhalen van vrouwen zoals Suze Groeneweg te herinneren. Het is van groot belang dat we niet onderschatten hoe groot de invloed van deze sterke vrouw eigenlijk was. Vrouwen in de politiek zijn nu gewoon, maar dit is niet altijd zo geweest. d

‘Mijn ervaring is, dat als de vrouwen zich zelf maar op de voet van gelijkheid met den man plaatsen, zij ook volkomen als gelijken erkend worden.’