ABC kosmetyki naturalnej owoce by Eko Media

Magdalena Przybylak-Zdanowicz

ABC kosmetyki naturalnej Tom 1: Owoce

Eko Media Bydgoszcz 2013

ISBN: 978-83-63537-06-7

Projekt graficzny i skład: Katarzyna Tużylak, katarzyna.tuzylak@gmail.com Korekta: Zygfryd Smarzyk Zdjęcia: Archiwum Eko Media, www.sxc.hu Zdjęcia na okładce: Archiwum Eko Media, © Thomas Oswald / Fotolia, www.sxc.hu Konsultacja merytoryczna: Marta Susłowska (kosmetolog)

Wydrukowano na papierze ekologicznym

Wydawca

Eko Media, Siedlecka 62 85-412 Bydgoszcz ZDROWIE I EKOLOGIA! ZAMÓWIENIA KSIĄŻEK Sklep internetowy: www.wydawnictwogaj.pl 52 581 52 90 (pn-pt, 9-15) sklep@wydawnictwogaj.pl

Poradnik dedykuję Kochanemu Tacie – śp. Zbigniewowi Przybylakowi, bez którego inspiracji i zachęty, ten poradnik by nie powstał. Tatusiu dziękuję

„Piękność nie wszystkim jest dana z łaski niebios z bogów ręki. Wiele kobiet musi sztucznie potęgować swoje wdzięki. Najpiękniejsza z kobiet gaśnie jeśli zabiegów nie czyni dookoła swej toalety choćby miała czar bogini” Owidiusz – „Sztuka kochania”

Dlaczego naturalne domowe kosmetyki? Kobiecą urodę można podkreślić prostymi w przyrządzeniu, naturalnymi kosmetykami. Działają one bardzo skutecznie, a ich głównym walorem jest świeżość oraz brak różnych sztucznych substancji, mogących wywoływać alergie oraz wpływać niekorzystnie na funkcjonowanie skóry, osłabiać jej naturalne funkcje obronne.

Naturalne piękno płynące z tradycji Jeszcze w XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku kobiety w Polsce, ale i na całym świecie, dbały o urodę zwykle domowymi sposobami. Korzystano głównie z dostępnych, zdrowych surowców zebranych w ogrodzie, na polu lub wyjętych z domowej spiżarni. Naturalne produkty pomagały poprawić wygląd twarzy, włosów, dłoni, stóp, a także całego ciała. Prostymi sposobami likwidowano pewne mankamenty urody, dolegliwości skóry, usuwano mało przyjemne zapachy. W medycynie ludowej i domowej wypracowano zabiegi profilaktyczne, mające „podtrzymywać” urodę kobiety w jak najlepszym stanie, aż do późnej starości. Ta cenna i bogata wiedza przekazywana była z pokolenia na pokolenie (zazwyczaj ustnie) zwłaszcza wśród mieszkańców wsi. Z czasem, w bogatszych domach chłopskich (a także na dworach i w miastach) panie zaczęły notować cenne receptury i porady. Zapiski z pamiętników i zeszytów, zwłaszcza na przełomie XIX i XX wieku, zaczęły się też ukazywać w powstających pismach kobiecych, różnych poradnikach itp. Jednocześnie, wraz z rozwojem rynku wydawniczego pism kobiecych, zaczął się równolegle rozwijać przemysł kosmetyczny. W jego ofercie szybko znalazło się wiele kosmetyków i preparatów upiększających, wytwarzanych dotąd tylko w domowym zaciszu. 4

„Ciemna” strona przemysłowych kosmetyków Wraz rozwojem przemysłowych metod produkcji kosmetyków, naturalne, domowe przepisy i receptury zaczęły popadać w zapomnienie. Efektowne reklamy, bogata oferta, niskie ceny oraz najzwyczajniejsza chęć zaoszczędzenia czasu i wygoda zmieniły obyczaje. Szybko zapomniano o kuracjach z „babcinej kosmetyczki”, które wymagały zazwyczaj pewnego nakładu pracy, zabiegów, czasu, gromadzenia surowców itp. Początkowo rzeczywiście wydawało się, że firmowe kosmetyki nie ustępują tym domowym i ludowym. W istocie było tak tylko przez krótki czas, wtedy gdy niewielkie fabryczki stosowały stosunkowo proste technologie, a w produkcji dominowały składniki naturalne. Niestety, wraz z szybkim uprzemysłowieniem branży kosmetycznej (zwłaszcza po II wojnie światowej) sytuacja uległa zmianie. Do produkcji kosmetyków wprowadzono coraz większą ilość wytwarzanych syntetycznie aromatów, barwników, kwasów, konserwantów, zagęstników etc. Bardzo często uwzględnianie ich w składzie kosmetyków bardziej związane było z potrzebami logistyki i handlu (długość przydatności do stosowania, odpowiednia konsystencja, zapach, wygląd) niż bezpieczeństwem i skutecznością produktu. Naukowcy oraz instytucje dopuszczające produkty na rynek wciąż spierają się na temat ich wpływu na ludzkie zdrowie. Temat ten budzi dużo kontrowersji, niepokojąca jest szybko rosnąca liczba uczuleń i alergii na składniki „fabrycznych” kosmetyków.

Renesans naturalnej kosmetyki Reakcją na chemizację przemysłu kosmetycznego, było odrodzenie się, w latach 70. i 80. XX wieku, zdrowej kosmetyki naturalnej na Zachodzie Europy. Wrócono do starych, sprawdzonych przez wieki „babcinych” przepisów, a także receptur ludowej kosmetyki. Równocześnie coraz prężniej zaczął rozwijać się ruch rolnictwa ekologicznego. Promując naturalne, domowe kosmetyki zaczęto korzystać z surowców najwartościowszych biologicznie, czyli tych pochodzących z upraw ekologicznych. Z czasem z tego nurtu wyłoniła się tak zwana kosmetyka ekologiczna (biokosmetyka). Obecnie „zielona kosmetyka” przeżywa swój renesans. Kosmetyki naturalne i ekologiczne zajmują coraz więcej miejsca na półkach drogerii i sieci 5

handlowych. Powstają także sklepy i gabinety wyspecjalizowane w sprzedaży certyfikowanych bioproduktów. To ciekawa (ale często również kosztowna) propozycja dla tych Pań (ale także Panów), chcących dbać o urodę w zgodzie z naturą, ale nie mających czasu lub chęci na samodzielne przygotowywanie kosmetyków. W tym poradniku zachęcam, by po takie „domowe” kosmetyki sięgać możliwie często, a po te „sklepowe” wtedy, gdy samodzielne przygotowanie domowego odpowiednika wymagałoby odpowiednich umiejętności, wiedzy i doświadczenia.

Najświeższe, naturalne kosmetyczne rękodzieło Wyrób ekologicznych kosmetyków w domu jest kosmetycznym rękodziełem – najlepsze dla zdrowia są środki do pielęgnacji wytwarzane z jak najświeższych ekologicznych surowców (podobnie jak najprostsze jedzenie jest najzdrowsze dla naszego organizmu). Takie kosmetyki nie zawierają substancji konserwujących ani żadnych sztucznych dodatków. Powinny być zawsze szybko zużyte.

Tanie, proste, sezonowe i skuteczne Wszystkie zaproponowane i przedstawione przepisy są proste, szybkie i można je przygotować z łatwo dostępnych składników, bez posiadania specjalistycznej wiedzy. Do wyrobu domowych kosmetyków warto używać surowców uprawianych bez użycia agrochemii. W przypadku warzyw i owoców warto pamiętać o zasadzie sezonowości. Dlaczego? „W sezonie” owoce nie tylko dostępne są w przystępnej cenie, ale także mają najwięcej dobroczynnych składników (bo są świeże i nie pochodzą z importu) przez co efekty kuracji są najbardziej widoczne i zadowalające. Stosowanie domowych, ekologicznych kosmetyków warto połączyć z dietą obfitującą w niskoprzetworzone, naturalne produkty, bo najlepszą odżywką dla naszej skóry jest po prostu zdrowe i dobre jakościowo jedzenie. „Dobrze jedz, a będziesz dobrze wyglądać” mówi powiedzenie, dlatego różnorodne menu sprawi, że organizm będzie dobrze odżywiony i właściwie zaopatrzony w niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki. Dzięki temu domowe kosmetyki będą szybciej działać i błyskawicznie uwydatnią naturalne piękno, tuszując mankamenty i niedoskonałości. 6

„Jeśli jakiś kosmetyk służy twojej skórze - to twoja skóra sama będzie o tym wiedziała; jeśli nie służy, to nie oglądając się na jego cenę natychmiast z niego zrezygnuj” Barbara Griggs

Eko kosmetyk, kosmetyk naturalny – co to jest? Kosmetyki naturalne to produkty, w których składzie znajdują się składniki pochodzenia naturalnego (a nie syntetycznego). W takich produktach nie wykorzystuje się substancji zagrażających zdrowiu oraz takich których stosowanie może okazać się kontrowersyjne. Najbardziej wiarygodnymi kosmetykami naturalnymi i ekologicznymi (w tym wypadku zwraca się uwagę by surowce – oprócz tego, że są naturalne – pochodziły z certyfikowanych plantacji ekologicznych) są takie, których produkcja jest kontrolowana, a jakość poświadczona certyfikatami, które gwarantują, że: t surowce roślinne pochodzą z kontrolowanych upraw ekologicznych lub z kontrolowanych, tzw. „dzikich upraw” (np. lasów, łąk), t emulgatory i tensydy stosowane są z ograniczeniami i pozyskiwane wyłącznie metodą fizyczną lub biologiczną, z substancji naturalnych: tłuszczu, oleju, wosku, lecytyny, lanoliny, sacharydów, protein i lipoprotein, t nie stosuje się żadnych syntetycznych barwników i substancji zapachowych, silikonu, parafiny i produktów z ropy naftowej, t czystość produktów zapewniają naturalne systemy konserwujące lub naturalno-podobne, które trzeba wykazać w składzie, t kosmetyk nie był testowany na zwierzętach, t nie zawierają składników GMO (genetycznie modyfikowanych).

Zanim kupisz naturalne kosmetyki! W ostatnich latach na sklepowych półkach pozornie, aż roi się od ekologicznych i naturalnych kosmetyków. Producenci eksponują zawartość naturalnych składników na etykietach, a także używają ich jako motywu przewodniego reklam. Tymczasem, gdy przeanalizuje się dokładnie skład poszczególnych 7

kosmetyków okazuje się, że naturalnych składników jest tam niewiele. Kilka lat temu redaktorzy niemieckiego magazynu Öko-Test postanowili sprawdzić wiarygodność tych deklaracji. Przebadano 34 kosmetyki, których producenci przekonują, że są one „zielone”, ale nie poddali się certyfikacji. Okazało się, że wiele produktów reklamowanych, jako zawierające warzywa i składniki naturalne, dezinformują klientów, gdyż stosuje się w nich najróżniejsze środki chemiczne. W kosmetykach określanych jako naturalne znajdowało się od 15% do 60% składników syntetycznych. Producenci kosmetyków reklamowanych jako „naturalne” korzystało z konserwantów chemicznych oraz kontrowersyjnych PEGów i ich pochodnych. W rzekomo naturalnych kosmetykach używano także syntetycznych barwników oraz substancji zapachowych i syntetycznych, które są kontrowersyjne pod względem wpływu na ludzkie zdrowie. Jeżeli nie znamy dobrze producenta naszych kosmetyków, najlepszą gwarancją „naturalności” są certyfikaty.

Jak poznać certyfikowane ekokosmetyki? Niestety wciąż nie ma jednego, wspólnego logo, które używane byłoby na kosmetykach naturalnych i ekologicznych. Na rynku funkcjonuje kilka znaków. Największym jednostkom certyfikującym (BDIH, COSMEBIO, ECOCERT, Greenlife, ICEA i SOIL Association) udało się jednak porozumieć i stworzyć wspólny system o nazwie COSMOS Standard (Cosmetics Organic Standard). Wprowadzono go na terenie Europy, a na produktach spełniających jego kryteria znaleźć można te loga (więcej informacji w języku angielskim na stronie www.cosmos-standard.org):

Innym, coraz bardziej popularnym w Europie, schematem certyfikacyjnym dla kosmetyków naturalnych jest Natrue, który dostarcza wspólne logo dla wszystkich produktów (obecnie certyfikat posiada około 1400 produktów). Popularność Natrue ogranicza się jednak przede wszystkim do krajów niemieckojęzycznych.

Kosmetyki naturalne a alergie Najczęściej przyczyną reakcji alergicznych na kosmetyki są sztuczne aromaty, barwniki i konserwanty, zdarza się jednak, że objawy alergiczne występują także w przypadku kosmetyków naturalnych, mimo że nie zawierają one sztucznych dodatków. Dlaczego? Naturalne substancje także mogą uczulać i mieć efekty uboczne. Objawy alergiczne często zależą od wykorzystanej ilości kosmetyku oraz indywidualnych predyspozycji skóry. Dlatego wrażliwi ludzie mogą przejawiać objawy alergiczne również przy stosowaniu kosmetyków naturalnych. Wtedy najlepiej po prostu zrezygnować z używania danego produktu (bądź produktów zawierających konkretny naturalny składnik). Podrażnienia na skórze wynikłe z zastosowania kosmetyku jednak szybko powinny zniknąć, gdyż wszystkie składniki kosmetyków ekologicz-nych są degradowalne i nie akumulują się w ciele ludzkim. Zapraszamy Państwa do przesyłania opinii, uwag oraz przepisów na naturalne, domowe, ekologiczne kosmetyki! Zaglądajcie na stronę www.abckosmetykinaturalnej.pl

„Ten, kto nie straci zdolności dostrzegania piękna, nigdy się nie zestarzeje” Franz Kafka

Od czego zależy skuteczna pielęgnacja? Prawidłowa i skuteczna pielęgnacja skóry możliwa jest tylko wtedy, gdy prawidłowo rozpoznamy cerę, którą obdarzyła nas natura. Na jej rodzaj wpływają przede wszystkim geny, a także dostęp do światła słonecznego, wilgotność i codzienna dieta.

Rodzaje cery i skóry Kosmetolodzy rozróżniają cztery rodzaje cery: normalną, suchą, tłustą i mieszaną. Dodatkowo wyróżnia się trzy typy skóry: wrażliwą, naczyniową i dojrzałą. Czym charakteryzuje się każda z nich, jak dokładnie określić jaką ma się cerę i jaki typ skóry, pomoże poniższa, krótka charakterystyka.

Cera normalna Każda z nas chciałaby mieć taką cerę. Nie wymaga ona intensywnej pielęgnacji, gdyż odpowiednie nawilżenie sprawia, że jest ona samowystarczalna. Niestety, cera ta występuje prawie wyłącznie u dzieci. Cera normalna charakteryzuje się dobrą sprężystością oraz prawidłowym napięciem. Jej kolor zależy od barwnika występującego w skórze. Cera jest gładka oraz miła w dotyku, brak na niej przebarwień. Prawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych powoduje, że cera jest matowa oraz pozbawiona krost i rozszerzonych porów. Nie prześwitują przez nią naczynka krwionośne. Po okresie przekwitania cera ta często przekształca się w cerę tłustą. Jednak nieliczni szczęściarze cieszą się tą skórą przez pierwsze 30-35 lat życia.

„Jeśli nie możesz czegoś zjeść nie kładź tego na skórę” Jedna z zasad tradycyjnej medycyny indyjskiej

Jak używać poradnika? W pierwszym z serii poradników „ABC kosmetyki naturalnej” zaprezentowałam kuracje z wykorzystaniem najpopularniejszych owoców rosnących w ogrodach, na polach, w sadach, ale także w parkach i w rodzimych lasach. Dodatkowo wzbogaciłam ten wykaz o kuracje z liści popularnych drzew i krzewów owocowych, a także o owoce cytrusowe, które także można nabyć w wersji ekologicznej w wielu sklepach ze zdrową żywnością. Części z omówionymi owocami zaprezentowane zostały w porządku alfabetycznym. Przy każdym z przedstawionych owoców znajduje się krótka charakterystyka jego składu (witaminy i składniki mineralne), a także wymienione zostały jego ogólne walory kosmetyczne. Prezentację poszczególnych receptur rozpoczęłam począwszy od zabiegów upiększających skórę twarzy, jamę ustną, włosy, następnie dłonie, stopy, a skończywszy na ogólnych recepturach poprawiających stan całego organizmu. Przed każdą z receptur znajduje się krótka informacja, jakie działanie ma poszczególny zabieg. Przy niektórych dodatkowo pojawia się adnotacja, dla jakiej cery, skóry dana kuracja jest szczególnie polecana. Omówione owoce zaprezentowane zostały w porządku alfabetycznym, który ma usprawnić szybkie wyszukiwanie. Dodatkowo, by ułatwić znalezienie niezbędnej kuracji, która ma np. pomóc w likwidowaniu trądziku, Czytelnik na końcu książki znajdzie szczegółowy indeks najpopularniejszych dolegliwości. Tam, np. pod hasłem trądzik będą wszystkie kuracje, które pomogą leczyć i zlikwidować ten problem. 13

Przygotowując książkę starałam się, aby wszystkie kuracje i zaprezentowane receptury były jak najprostsze, błyskawiczne w odszukaniu i potem w wykonaniu. By można było szybko, np. wracając z ogrodu, wykorzystać w pielęgnacji sezonowe, ekologiczne produkty, którymi obdarzyła nas natura. Celowo zrezygnowałam z bardziej zaawansowanych receptur, których stosowanie bez posiadania odpowiedniej wiedzy, doświadczenia i wyszukanych składników, może nie przynieść pożądanych rezultatów. W kolejnych tomikach chcę zaprezentować domowe ekologiczne kosmetyki z wykorzystaniem: warzyw, octu winnego, sody oczyszczonej, zbóż, nabiału, jaj, miodu, tłuszczów oraz całego bogactwa ziół. Wszystkich Czytelników gorąco zachęcam do stosowania ekologicznych, domowych kosmetyków. Sama lubię je robić, „testować”, weryfikować ich działanie, a także modyfikować w zależności od potrzeb mojej skóry. Chciałabym, aby zaprezentowane w poradniku przepisy stały się dla Państwa źródłem i inspiracją, do stworzenia własnych, ciekawych i oryginalnych receptur na świeże, zdrowe i wartościowe ekokosmetyki. Magdalena Przybylak-Zdanowicz

CZEREŚNIA witaminy: A, B1, B2, B3 (PP), B5, B6, B12, C, K składniki mineralne: potas, wapń, fosfor, żelazo, jod

t odżywia t napina t wzmacnia t poprawia wygląd skóry t likwiduje piegi i sińce pod oczami

Wzmacniająca maseczka czereśniowa z oliwą i cytryną Działanie: wzmacnia, odżywia, poprawia koloryt, usuwa piegi Dorodne i dojrzałe owoce czereśni pozbawić pestek, rozgnieść, dodać kilka kropel oliwy z oliwek i soku z cytryny. Nałożyć na twarz, szyję i dekolt na minimum kwadrans. Zmyć letnią wodą. Zamiast oliwy z oliwek można w maseczce użyć oleju z pestek czereśni, który działa wybielająco na różne przebarwienia skórne, m.in. na piegi. 39

Odżywiająca maseczka czereśniowo-twarogowa Działanie: odżywia, nawilża, natłuszcza Kilka dojrzałych czereśni zmiażdżyć i połączyć z 1-2 łyżkami twarogu, łyżką śmietany i miodu. Składniki dokładnie wymieszać, nałożyć na twarz, szyję i dekolt. Pozostawić na skórze około 20 minut. Zmyć ciepłą wodą.

Wzmacniająca maseczka z czereśni i wiśni Działanie: odżywia, wzmacnia zmęczoną i zniszczoną skórę Wystarczy dokładnie usunąć pestki z owoców, podusić i nałożyć na twarz. Owoce można łączyć z innymi dodatkami lub nakładać oddzielnie.

Herbatka z ogonków czereśniowych na sińce po oczami Działanie: pomaga likwidować sińce pod oczami

Wiesz, że... Gdy czujesz migrenowy ból w okolicach skroni, nałóż kompres przygotowany z rozgniecionych czereśni, dolegliwość powinna minąć.

By zlikwidować sińce pod oczami naturaliści polecają herbatkę z ogonków czereśniowych. Należy zalać ogonki czereśniowe zimną wodą, tak aby były przykryte, odstawić na minimum 12 godzin. Następnie gotować około 10 minut na małym ogniu, przecedzić i ostudzić. Herbatką nasączyć waciki, nałożyć na powieki i pozostawić na około pół godziny.

GRUSZKA witaminy: B1, B2, B6, B9, C, E, składniki mineralne: wapń, potas, miedź, żelazo, magnez, jod

t cukry t odżywia t oczyszcza t łagodzi podrażnienia t nawilża t zmiękcza t wygładza

Odżywiająca maseczka gruszkowa (najprostsza) Działanie: odżywia, oczyszcza, ujędrnia Najłatwiejszą i najszybszą maseczkę można przygotować z soczystej gruszki, najlepiej takiej która sama spadnie z drzewa. Wystarczy ją umyć, obrać, pozbawić pestek i nałożyć na kilkanaście minut na twarz, szyję i dekolt. Następnie zmyć letnią wodą.

Maseczka gruszkowa z mlekiem i miodem Działanie: odżywia, oczyszcza, ujędrnia Maseczka polecana szczególnie do cery normalnej, a także trądzikowej. Dojrzałą i soczystą gruszkę drobno potrzeć lub rozgnieść widelcem, aby powstał delikatny mus. Dodać do niego łyżkę tłustego mleka i łyżeczkę płynnego miodu. Składniki wymieszać i nałożyć na twarz, szyję i dekolt na minimum kwadrans. Następnie zmyć letnią, przegotowaną wodą. 45

agodowe CZARNA JAGODA, BORÓWKA Ó I JEŻYNA Ż

witaminy: A, B1, B2, B3 (PP), B6, C składniki mineralne: potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo

t zawieraja: cukry, kwasy, pektyny, antocyjany, karotenoidy t działa antybakteryjnie t oczyszcza t ściąga pory t odżywia t regeneruje

Odświeżająca maseczka jagodowa z dodatkami Działanie: odżywia, odświeża, nawilża, natłuszcza Maseczka polecana jest do każdego typu cery. Garść czarnych jagód rozgotować w niewielkiej ilości wody. Owoce zagęścić wiejskim twarogiem z dodatkiem kilku kropel oleju lnianego i soku z cytryny. Dokładnie wymieszać i nałożyć na twarz. Pozostawić na około 20 minut. Zmyć ciepłą wodą. Rozgotowane jagody można także komponować w maseczki wg własnego gustu, dodając np. inne sezonowe owoce, a także żółtko, jogurt naturalny, płatki, miód itp.

P PIGWA i PIGWOWIEC witaminy: A, z grupy B, C składniki mineralne: wapń, magnez, fosfor, sód, cynk, jod, żelazo

t wygładza t odżywia t usuwa zmarszczki t oczyszcza t nawilża t likwiduje obrzęki t wzmacnia

Pigwa jest owocem, który nie przyswaja zanieczyszczeń cywilizacyjnych, zawiera dużo antyoksydantów, witamin i minerałów, dlatego warto ją wykorzystywać w kosmetyce. Gdy ciężko ją zdobyć, z powodzeniem można ją zastąpić także owocami pigwowca japońskiego, potocznie nazywanego pigwą. Pigwowiec jest jednak zdecydowanie bardziej kwaśny niż pigwa, dlatego można go użyć mniej. Właściwości i zastosowanie obu owoców jest podobne.

Wiesz, że... Medycyna naturalna od wieków polecała sporządzać leki z użyciem pigwowego śluzu. Śluz, który powstawał w trakcie moczenia nasion pigwy w wodzie, wykorzystywano przy leczeniu kaszlu i w stanach zapalnych dróg oddechowych. Stosowano go także zewnętrznie do smarowania delikatnych poparzeń i podrażnień skóry. Natomiast spożywanie nalewek pigwowych korzystnie wpływa na prawidłową pracę serca, pomaga obniżyć ciśnienie krwi, a także pobudzić trawienie.

Indeks

ból nóg 59 brak jędrności 18, 21, 26, 31, 41, 45, 63, 75, 82 brak jędrności biustu 53 brak nawilżenia 16, 21, 23, 27, 44, 48, 50, 86 brak świeżości 36, 91 brak witamin 17, 18, 20, 23, 24, 26, 27, 36, 39, 40, 42, 45, 47, 48, 49, 50, 55, 58, 61, 66, 67, 74, 76, 77, 81, 83, 87, 93 brak właściwego pH 16, 26 brodawki 62

nadmierne owłosienie 35 niebezpieczna opalenizna 37 niedoskonałości 56 niedoskonałości skórne 29, 36, 39, 78 nieprzyjemny zapach z ust 42, 43, 51, 80

C cera naczynkowa 77 choroby oczu 84 D dłonie pomarszczone 21, 36 dłonie spękane 21, 52 dłonie suche 36, 52, 74 dłonie szorstkie 21, 52, 74, 75 dłonie zniszczone 36, 52 I infekcje jamy ustnej 51, 56, 57, 58, 79, 80, 84, 86 K koloryzacja 22 krosty 29, 57 L łupież 58

O obrzęki 51, 71 obrzęki nóg 59 obumarły naskórek 89 odmrożenia 53 oparzenia słoneczne 15, 17, 46, 53, 67, 69, 80, 82, 84, 86 opryszczka 84 opuchlizna 69, 79 opuchlizna nóg 59 opuchnięte oczy 51, 71 osad na zębach 42 owrzodzenia 80 owrzodzenie błony śluzowej 56 owrzodzenie języka 56 owrzodzenie ust 56 P paradontoza 42, 43, 56, 57, 58 piegi 30, 31, 36, 39, 78, 80 plamy na skórze 46 podrażnienia skóry 65, 67 przebarwienia skóry 29, 30, 31, 77, 78, 81, 82, 88 R ranki na skórze 43, 53, 80 ranki w jamie ustnej 56

ropień 84 rozszerzone pory 29, 36, 61, 75, 77, 78, 84, 85

sucha skóra na łokciach 20, 53 sucha skóra na rękach 20 suche łokcie 75

sińce pod oczami 40, 51 skóra bez połysku 48 skóra matowa 74 skóra mieszana 78 skóra opuchnięta 44, 46 skóra podrażniona 46, 71, 72, 79, 86 skóra przesuszona 24, 26, 27 skóra przetłuszczająca się 24 skóra spękana 20, 53, 74, 90 skóra sucha 15, 16, 18, 20, 21, 23, 26, 27, 28, 31, 37, 40, 44, 46, 48, 49, 55, 61, 66, 67, 69, 71, 72,74 75, 78, 81, 82, 83, 85, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 93 skóra szara 23, 25, 30, 42, 49, 50, 74, 81, 88, 89, 91, 92 skóra szorstka 85 skóra tłusta 24, 31, 36, 49, 50, 66, 71, 78, 81, 82, 87 skóra zaczerwieniona 15, 30, 53, 63, 69, 71 skóra zanieczyszczona 27, 28, 29, 30, 31, 36, 43, 45, 48, 49, 50, 54, 56, 57, 61, 65, 71, 72, 77, 78, 81, 83, 84, 85, 91, 92, 93 skóra zmęczona 27, 36, 40, 43, 44, 47, 48, 49, 69, 75, 76, 81, 91, 93 skóra zniszczona 20, 26, 50 skóra zwiotczała 20, 21, 29, 30, 31, 39, 40, 41, 45, 46, 47, 48, 50, 54, 61, 66, 67, 71, 72, 77, 78, 81, 82, 83, 85, 86, 87, 89, 90, 91, 92, 93 słabe krążenie krwi 36 słabe naczynia krwionośne 63 słabe zęby i dziąsła 51, 57 stopy spękane 22 stopy suche 22

trądzik 24, 45, 49, 50, 56, 57, 62, 65, 66, 71, 78, 79, 84 U ukąszenia owadów 79 W wągry 24, 27, 43, 49, 50, 56, 57, 65, 66, 71, 79, 84 włosy bez koloru 22 włosy bez połysku 25, 32 włosy kruche 33, 58, 72 włosy łamliwe 34, 58, 67, 72 włosy matowe 25, 32, 33, 34 włosy rozdwajające się 34 włosy słabe 33, 34, 58, 67, 72 włosy suche 25, 32, 33, 34, 72 włosy trudne do ułożenia 32, 34, 72 włosy zbyt ciemne 33 włosy zniszczone 25, 32 wypryski 24, 27, 29, 43, 49, 50, 56, 57, 62, 65, 66, 71, 79, 80, 84, 89 Z zaskórniki 61 zęby – osad 32 zęby – pożółkłe 32 zmarszczki 18, 20, 26, 30, 41, 42, 48, 50, 71, 72, 76, 83, 85, 87, 92, 93 zmęczenie nóg 59 zmiany chorobowe na skórze 65 zrogowaciały naskórek 22, 28, 54 zwiotczała cera 75 zwiotczała skóra biustu 53

Spis treści Dlaczego naturalne domowe kosmetyki? Eko kosmetyk, kosmetyk naturalny – co to jest? Od czego zależy skuteczna pielęgnacja? Jak używać poradnika? Arbuz Awokado Bakalie: migdały i orzechy Banan Brzoskwinia i morela Cytryna Czereśnia Dzika róża Grapefruit Gruszka Jabłko Jagodowe: czarna jagoda, borówka i jeżyna Jałowiec Jarzębina Kasztany Malina Melon Pigwa i pigwowiec Pomarańcza Porzeczki Poziomka Śliwka Truskawka Winogrono Wiśnia Indeks

4 7 10 13 15 17 19 23 25 29 39 41 44 45 47 55 59 61 63 65 69 70 74 77 80 85 87 91 92 94