NR 5 (26) MAJ 2014 CENA: 19,90 ZŁ (W TYM 5% VAT)
29649X
RAPORT ENERGETYKA WIATROWA ROZMOWA Z MICHAŁEM WILCZYŃSKIM, GEOLOGIEM, BYŁYM WICEMINISTREM ŚRODOWISKA I GŁÓWNYM GEOLOGIEM KRAJU
Pytania o gaz łupkowy Sting: EKOLOGICZNY
W KAŻDYM CALU
Przyjazne i komfortowe autobusy elektryczne Energia odnawialna na Politechnice Białostockiej ISSN 2084 – 8773
www.ekorynek.com
Spis treści
Spis treści
8
T
SA M
RAPOR
Energetyka wiatrowa
ZĄD 38 R O
RAPORT
8 Coraz więcej energii z wiatru 12 Przyszłość zależy od prawa. Rozmowa z Arkadiuszem Sekścińskim, wiceprezesem Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW) 14 Turbiny wiatrowe to przyszłość energetyki. Rozmowa z Maciejem Koreckim, członkiem zarządu spółki Energy Invest Group 16 Nowy system wsparcia energetyki wiatrowej. Rozmowa z Pawłem Zalewskim, radcą prawnym z departamentu energetyki w międzynarodowej kancelarii CMS
Autobusy elektryczne
CSR
18 25 lat odpowiedzialnego biznesu – sonda 21 Granice odpowiedzialności
ZDOBYWAJĄ MIASTA
FINANSE I PRAWO
CS
OZ
R 18
24 Recykling baterii i akumulatorów do zmiany 28 Ustawa gwarantuje dobry stan ekologiczny 30 Banki dostosują się do polityki klimatycznej 32 Ochrona roślin: taniej i łatwiej 34 Czas na własną energię elektryczną 35 Leśne śmietnisko ciągle działa
E
SAMORZĄD
38 Autobusy elektryczne: z prądem innowacji 40 Po zielonych zamówieniach, czas na zielone zakupy 42 Gminy popierają odnawialne źródła energii
50
OZE
44 W cieniu prawa nie rośnie trawa. Rozmowa z Jackiem Pierzyńskim, prezesem zarządu BOŚ Invest Management, radcą prawnym i bankowcem, ekspertem Polskiego Kongresu Energii Odnawialnej 46 Ustawa coraz bliższa finału 50 Politechnika Białostocka i energia odnawialna
25 lat I
35
4
www.ekorynek.com
54 Owce trzeba strzyc, a nie skalpować. Rozmowa z Michałem Wilczyńskim, geologiem, byłym wiceministrem środowiska i głównym geologiem kraju. 58 Kto zadba o jakość styropianu 59 Efektywność energetyczna sprzyja środowisku
Z ENERGIĄ ODNAWIALNĄ
PRAWO
EKOMOT
FINANSE
ODPOWIEDZIALNEGO BIZNESU
PRZEMYSŁ
Politechnika Białostocka
Leśne śmietnisko CIĄGLE DZIAŁA
5 (26) | 2014
Auta
JUŻ JADĄ O KROPELCE
5 (26) | 2014
O
ŚRODOWISKO
60 Sting: wino,oliwa i śpiew 63 Czas na jedzenie zdrowe, kolorowe i ekologiczne 64 Rewolucja w gospodarce wodnej jest nieuchronna 66 Terapia w ogrodzie. Rozmowa z dr Bożeną Szewczyk–Taranek z Katedry Roślin Ozdobnych Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie 70 Koniec smogu nad Wawelem? Nowe projekty deweloperskie.
EKOMOTO
73
73 Auta już jadą o kropelce 76 Unia Europejska walczy z hałasem
www.ekorynek.com
5
Od Redakcji
Z
W NASTĘPNYM NUMERZE: POLSKI CHAOS ENERGETYCZNY Sektor energetyczny w naszym kraju od lat czeka na radykalne zmiany. Eksperci pozarządowi alarmują: wszystko co dotyczy działań strategicznych w polskiej polityce energetycznej państwa jest wprowadzane z wielkim opóźnieniem. Niefrasobliwość polityków, brak decyzji, niska jakość stanowionego prawa, z kolei wpływa na przedsiębiorców, którzy w niepewnym otoczeniu biznesowym, nie chcą angażować swoich środków finansowych. EKOLOGICZNA STOLICA Pompy ciepła, kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne będą coraz powszechniejsze, nie tylko dla „zakręconych na zielono”, ale dla wszystkich chętnych w stolicy. Warszawa uczestniczy w międzynarodowym projekcie „Cities on Power”, którego celem jest promowanie wykorzystania energii odnawialnej na obszarach miejskich. Mają temu służyć narzędzia – ich opracowywanie właśnie dobiega końca – dzięki którym będzie można oszacować koszty i zyski płynące z inwestycji wykorzystujących OZE.
ADRES REDAKCJI Ekologia i Rynek ul. Łotewska 9 a 03–918 Warszawa www.ekorynek.com BIURO Tel.: 22 429 41 16 biuro@ekorynek.com REDAKTOR NACZELNY Zbigniew Biskupski tel.: 519 155 352 z.biskupski@ekorynek.com ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO Robert Olesiński r.olesinski@ekorynek.com ZESPÓŁ REDAKCYJNY Tomasz Cudowski, Stanisław Koczot, Joanna Kosmalska, Małgorzata Pietkiewicz,
6
www.ekorynek.com
pierwszych przeprowadzonych na szeroką skalę badań świadomości ekologicznej Polaków sprzed dwóch lat wynikało jasno, że jest ona znikoma, oparta na stereotypach. Dla większości obywateli kojarzyła się ona z akcjami sadzenia drzewek czy potrzebą oszczędzania wody i segregacji śmieci. Z kolei dla lwiej części menadżerów sformułowanie zrównoważony rozwój było pojęciem wybitnie ekonomicznym; kojarzyli je z harmonijnym rozwijaniem biznesu w tym sensie, że nie należy ani przeinwestować, ani też hamować własnego rozwoju. Tylko niewielka część miała prawdziwą wiedzę na temat łączenia mechanizmów rynkowych z ekologicznymi w ramach obowiązującej aktualnie polityki gospodarczej państw unijnych. Nie inaczej było też z wiedzą na temat społecznej odpowiedzialności biznesu. Dla wielu przedstawicieli nawet top managementu czołowych firm, CSR był tożsamy z działalnością charytatywną, zwłaszcza ze wspieraniem ludzi biednych i bezdomnych. A jaka jest ta świadomość AD 2014? Nie ma niestety na ten temat badań, przynajmniej tak szeroko zakrojonych jak te sprzed dwóch lat, ale sądząc chociażby po komunikatach prasowych nie ma w Polsce dnia, który by nie przyniósł przynajmniej kilku spektakularnych wydarzeń, których motywem głównym jest troska o ochronę środowiska. Coraz więcej firm – i to zarówno gigantów jak i tych, które mają zasięg bardzo lokalny – buduje wręcz na aspektach ekologicznych swoje bieżące strategie marketingowe. Swoje zrobiła też edukacja – świadoma, ale i wymuszona biegiem wydarzeń – związana z wdrażaną od lipca ubiegłego roku rewolucją śmieciową. Bardzo modne i powszechne są akcje CSR, a sama oferta edukacyjna w tym zakresie (dowodzące, że musi być na taką wiedzę popyt, skoro można na tym zrobić interes) najlepiej wskazuje, iż „społeczna twarz” kapitalizmu zyskała powszechną akceptację. Choćby więc na tej podstawie można się spodziewać, że ekologiczna świadomość Polaków znacznie wzrosła. Osobiście nawet zaryzykowałbym stwierdzenie, że przekroczyła masę krytyczną. Nie oznacza to być może jeszcze stanu, w którym łatwiej będzie powstrzymywać społeczności lokalne przed protestami dotyczącymi inwestycji typu obwodnice, wiatraki czy biogazownie; tu podatność na demagogię z jednej strony i chęć ugrania partykularnych korzyści z drugiej, długo jeszcze stanowić będą zarzewie konfliktów na lokalną skalę o zabarwieniu mniej lub bardziej pseudoekologicznym. Ale z całą pewnością daje dobry grunt polskiemu legislatorowi do przyspieszenia procesu modyfikowania norm prawnych pod kątem dostosowania ich do zasad zrównoważonego rozwoju. Niestety, rząd, do którego zadań należy przede wszystkim inicjatywa ustawodawcza, w żaden sposób nie wykorzystuje tego stanu. Ba, sądząc chociażby po procesie stanowienia prawa o odnawialnych źródłach energii czy przygotowaniu nowego prawa wodnego, członkowie gabinetu premiera sami raczej świadomością ekologiczną nie grzeszą. I to jest ta smutniejsza strona naszego jubileuszu przynależności do Unii Europejskiej. Bo choć Polska w ostatnim czasie faktycznie zmieniła się mocno na lepsze, to gdyby spojrzeć na to poprzez faktyczny potencjał i rachunek utraconych korzyści, aż tak bardzo niestety nie byłoby się czym chwalić… Zbigniew Biskupski
Krzysztof Polak, Urszula Stokowska, Joanna Wiśniewska
PROJEKT I SKŁAD Łukasz Pawlak info@requiem–records.com
WSPÓŁPRACOWNICY Paweł Barnik, Małgorzata Biernacka, Robert Krzemiński, Iwona Jackowska, Stanisław Dojs, Jacek Dymowski, Julian Kamiński, Jerzy Kwiatkowski, Michał Moroz, Agnieszka Pabiańska, Antoni Wesołowski, Elżbieta Zocłońska
WYDAWCA New Business Look Sp. z o.o. ul. Łotewska 9 a 03–918 Warszawa NIP 113–286–16–91
REKLAMA Projekty specjalne Piotr Ługowski Tel.: 501 310 597 p.lugowski@ekorynek.com Tomasz Roman Tel.: 503 458 302 t.roman@ekorynek.com Rozwój i Innowacje Tomasz Śpiewak Tel.: 601 975 883 t.spiewak@ekorynek.com
ZARZĄD SPÓŁKI Prezes: Jacek Szczęsny Wiceprezes: Marcin Hołubiec Członek zarządu: Zbigniew Biskupski
Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo skracania artykułów, a także zmiany ich tytułów. Przedruk artykułów lub ich fragmentów wymaga zgody wydawcy. Artykuły nie zawsze odzwierciedlają poglądy redakcji. Treść ogłoszenia jest zamieszczana na odpowiedzialność zamawiających. Redakcja zastrzega sobie możliwość odmówienia zamieszczenia ogłoszenia niezgodnego z interesem wydawcy. Nakład: 10 000 egz.
DRUK Mdruk Sp. z o.o. Sp. k. ul. Jagiellońska 82 03–301 Warszawa
5 (26) | 2014
RAPORT ENERGETYKA WIATROWA
RAPORT ENERGETYKA WIATROWA darczego i wahań cen zielonych certyfikatów, co natychmiast przełożyło się na wzmożenie ostrożności banków w udzielaniu kredytów inwestycyjnych na realizację farm wiatrowych. Na dodatek pojawiły się inne zagrożenia regulacyjne – projekt tzw. ustawy odległościowej przewidujący wprowadzenie obowiązku zachowania sztywnej odległości 3 km turbin wiatrowych od zabudowań i lasów oraz projekt ustawy krajobrazowej zapowiadający ustanowienie dla inwestorów kolejnych przeszkód natury administracyjnej. Kumulacja tych czynników miała hamujący wpływ na rozwój branży. – Obowiązek zachowania odległości 3 km turbin wiatrowych od zabudowań i lasów jest bezprecedensowy. Podobnego wymogu nie ma nigdzie w Europie – wskazuje prezes PSEW. – Po wyeliminowaniu parków narodowych, otulin i obszaru „Natura 2000” okaże się, że nie znajdziemy w Polsce takiego miejsca, w którym można byłoby postawić turbinę. Taka regulacja oznacza wyrzucenie do kosza znacznej większości projektów wiatrowych, w tym realizowanych przez spółki Skarbu Państwa – podkreśla.
Inwestorzy potrzebują
PRZEWIDYWALNEGO SYSTEMU WSPARCIA W 2013 r. wraz ze spowolnieniem rozwoju gospodarczego dynamiczny w ostatnim pięcioleciu rozwój energetyki wiatrowej przyhamował. W 2014 r., wraz z ożywieniem gospodarczym, ponownie nabiera rozpędu. Obecnie w energetyce wiatrowej w Polsce zainstalowane jest niewiele ponad 3,4 tys. MW. Jest to efekt zainwestowania w rozwój tej branży ponad 20 mld zł. Minione lata, w których instalowano co roku około 900 MW, były rekordowe. – To tempo mogłoby być zachowane, gdyby sytuacja prawna w zakresie systemu wsparcia była jasna. Niestety taka nie jest, co powoduje spadek tempa inwestycji – ocenia Arkadiusz Sekściński, wiceprezes
8
www.ekorynek.com
Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW).
ZACHĘTY I HAMULCE Lata 2008–2012 to okres dobrej koniunktury w energetyce wiatrowej. Choć jeszcze na początku XXI w. w polskim systemie elektroenergetycznym energia z wiatru nie odgrywała żadnej roli, to 10 lat później co roku niemal podwajano moc z wiatraków instalowaną w systemie. Rok 2013 r. zapowiadał się rekordowo
i gdyby koniunktura z poprzednich lat utrzymała się to Polska byłaby europejskim liderem pod tym względem. Niestety w ubiegłym roku dobra passa uległa załamaniu. – Energetyka wiatrowa stała się chłopcem do bicia – ocenia Wojciech Cetnarski, prezes PSEW. Dlaczego? Z powodu niepewności regulacyjnej (niejasność co do kształtu ustawy o OZE i nowego systemu wsparcia OZE), spowolnienia gospo-
5 (26) | 2014
W takim kontekście tym ważniejsze stało się opracowanie nowych zasad wspierania OZE. Marek Woszczyk, prezes PGE dziwi się, że Niemcy, które są obecnie liderem energetyki wiatrowej w Europie, potrafiły dostrzec konieczność rewizji dotychczas obowiązującego tam systemu wsparcia OZE i w ciągu nieco ponad 3 miesięcy opracować nowe rozwiązania. W Polsce zmiany dyskutowane są już przez 3 lata, a jaki kształt ostatecznie otrzyma nowy system wspierania OZE wciąż nie wiadomo.
WPŁYW NA ŚRODOWISKO Niekorzystne oddziaływanie farm wiatrowych na środowisko, a w tym przede wszystkim na zdrowie człowieka to ulubiony straszak, po który sięgają przeciwnicy rozwoju energetyki wiatrowej.
5 (26) | 2014
– Kompleksowych badań w Polsce nigdy nie zrobiono, co potwierdza resort zdrowia, ale na świecie dziesiątki renomowanych uczelni i niezależnych instytucji wykonało solidne badania w tym zakresie. Ich wyniki są wystarczające, by zbić argumenty działaczy straszących ludzi groźnymi powikłaniami z powodu pracy turbin wiatrowych – przypomina prezes Cetnarski.
w najlepszych uczelniach, a ich inicjatorem na ogół były rządy – mówi W. Cetnarski. – Mnożąc zakazy na wydumanych podstawach można niekiedy zdobyć popularność, ale za jaką cenę? Przecież w ten sposób nie powiększymy udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym, a za to zdusimy impulsy rozwoju gospodarczego – dodaje.
W Polsce inwestycje wiatrowe już dziś muszą spełniać wiele norm chroniących ludzkie zdrowie i środowisko, w tym kryteria z rozporządzenia ministra środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu. Określone prawem kryterium hałasowe ustala właściwe odległości turbin wiatrowych od zabudowań. Tego rodzaju regulacje obowiązują nie tylko w Polsce, ale i w większości krajów unijnych – najczęściej wymaganą odległością jest 500 m. Mimo to niektóre lokalne władze, świadome korzyści przynoszonych przez inwestorów branżowych, rekomendują ustawianie wiatraków w mniejszych odległościach od zabudowań.
SYSTEM AUKCYJNY
Już w 2004 r. Światowa Organizacja Zdrowia w dokumencie pt. „Energia, zrównoważony rozwój i zdrowie” wskazała, że energetyka wiatrowa – w porównaniu z innymi technologiami produkcji prądu – ma najmniej negatywny wpływ na zdrowie ludzi i stan środowiska. W opracowaniach realizowanych na zlecenie rządów USA, Kanady czy Australii udowodniono, że słyszalne lub podsłyszalne dźwięki emitowane przez turbiny wiatrowe nie mają złego wpływu na zdrowie. Również polscy naukowcy sporo napisali o infradźwiękach generowanych przez wiatraki. Większość opracowań dowodzi, że nie są one szkodliwe. – Gdy w debacie odwołujemy się do rzetelnych źródeł to spory ustają, ale antywiatrakowi misjonarze natychmiast nazywają przywoływane badania działaniami zrealizowanymi na zlecenie branży wiatrowej za niemałą cenę, mimo, że opracowano je
Głównym czynnikiem jaki biorą pod uwagę inwestorzy zainteresowani budową farm wiatrowych jest przewidywalność systemu wsparcia. W 2013 r. ministerstwo gospodarki zaproponowało zmianę dotychczas funkcjonującego systemu i zastąpienie zielonych certyfikatów systemem aukcyjnym, tańszym dla budżetu państwa. Nowe propozycje mają preferować producentów energii wytwarzanej najtaniej. – Teoretycznie system aukcyjny może się wydawać bardziej stabilny, bo daje gwarancje ceny na określony czas, np. na 15 lat. Jednak doświadczenia innych krajów dowodzą, że to system zielonych certyfikatów bardziej sprzyja dynamizacji inwestycji wiatrowych – ocenia prezes PSEW. – System aukcyjny jest bardzo skomplikowany. Zielone certyfikaty to system, który wymaga korekt, ale może być stabilny. Aukcje to wielka niewiadoma – dodaje. W systemie aukcyjnym to rząd ma decydować, ile potrzebuje energii odnawialnej dla spełnienia celów polityki energetycznej i klimatycznej. W związku z tym będzie rozpisywać aukcje na jej dostarczenie dla poszczególnych technologii OZE. Aukcję wygra ten, kto zaproponuje najniższą cenę. W zamian dostanie gwarancję wsparcia przez 15 lat. Cena kupowanej energii będzie waloryzowana o poziom inflacji. Aukcje będą oddzielne dla instalacji o mocy powyżej i poniżej 1 MW, przy czym co najmniej 25 proc. puli wsparcia będzie zarezerwowane dla tych
www.ekorynek.com
9
RAPORT ENERGETYKA WIATROWA mniejszych. Minister gospodarki będzie podawał tzw. „cenę referencyjną”, czyli maksymalną, za jaką będzie można zakupić w danym roku energię z OZE, ale to rynek w największym stopniu zadecyduje o jej wysokości. – Projektowany system aukcyjny wymaga od inwestorów zainwestowania znacznych środków jeszcze przed rozstrzygnięciem aukcji. Do wniosku o dopuszczenie do udziału w aukcji konieczne jest bowiem załączenie dokumentów potwierdzających uzyskanie niezbędnych decyzji administracyjnych, jak też uzyskania warunków przyłączenia i zawarcia umowy przyłączeniowej. Może się okazać, iż w projektowanym systemie aukcyjnym inwestorzy nie będą zainteresowani inwestycjami w farmy wiatrowe z uwagi na niepewność co do ceny sprzedaży energii, która zostanie wyłoniona w aukcjach – analizuje Edyta Barwicka, z departamentu energetyki w międzynarodowej kancelarii CMS. – Czynnikiem, który najlepiej przyczyniłby się do rozwoju farm wiatrowych jest zapewnienie inwestorom przewidywalności systemu wsparcia, tak by mieli przesłanki do rzetelnego oszacowania przychodów możliwych do uzyskania na etapie produkcji energii – dodaje.
ZA I PRZECIW AUKCJOM Aukcyjny system wspierania rozwoju OZE nie jest polskim wynalazkiem. – W Holandii doprowadził do takiego spowolnienia inwestycji w OZE, że rząd tego kraju uznaje dziś za niemożliwą realizację celów OZE, jakie poprzednio ustalił. Podobnie było na Węgrzech i na Łotwie, gdzie doprowadził do zahamowania inwestycji – zauważa A. Sekściński. Jednak są też pozytywne przykłady – system aukcyjny skutecznie funkcjonuje w Wielkiej Brytanii i we Włoszech. Przy czym kraje te mają silnie rozwinięty sektor energetyki odnawialnej i dlatego impuls schłodzenia koniunktury dalszego jego rozwoju
10
www.ekorynek.com
nie jest dla nich szkodą. Polska potrzebuje raczej impulsów zachęcających do dalszego dynamicznego rozwoju. A. Sekściński przyznaje, że i system aukcyjny może dobrze służyć takiemu celowi – wszystko zależy od tego, jaki ostatecznie kształt przybierze. Zdaniem Janusza Piechocińskiego, ministra gospodarki ustawa o OZE i system aukcyjny promują energetykę prosumencką, czyli produkcję energii w mikroinstalacjach o mocy do 40 kW. – Sektor OZE powinien być w Polsce maksymalnie rozproszony i prosumencki, korzystać z polskiej myśli technicznej i kreować nowe miejsca pracy, ale też powinien być maksymalnie rynkowy. Wyciągnęliśmy wnioski z doświadczeń innych państw i staramy się, aby nie tylko budżet państwa, ale i portfele konsumentów nie były nadmiernie obciążane – komentuje wiecepremier Piechociński. Jako punkt odniesienia przywołuje doświadczenia Niemiec – w 2013 r. niemieccy konsumenci wpłacili na rozwój OZE w formie podatków grubo ponad 20 mld euro, czyli sumę zdecydowanie rekordową w skali Europy. Zdaniem Przemysława Pięty, prezesa zarządu AMB Energia na wejściu w życie aukcyjnego systemu wspierania OZE najwięcej skorzystają duże grupy energetyczne Skarbu Państwa. To one będą jego głównymi beneficjentami. Dlaczego? – Dla małych i średnich przedsiębiorstw przystąpienie do aukcji będzie zbyt ryzykowne. Ponadto do aukcji nie będą mogły przyłączyć się beneficjenci bezzwrotnego wsparcia inwestycyjnego, a przecież najwięcej takich podmiotów to przedstawiciele małych i średnich firm – podkreśla prezes Pięta.
OŻYWIENIE KONIUNKTURY Wraz z poprawą koniunktury gospodarczej w 2014 r. branża energetyki
odnawialnej została wzbogacona zapowiedziami nowych, dużych inwestycji wiatrowych. Istotnym czynnikiem ożywienia zainteresowania inwestycjami wiatrowymi jest możliwość skorzystania przez inwestorów z praw nabytych do początku 2016 r. – Projekt ustawy o OZE przewiduje rozwiązania mające na celu zapewnienie poszanowania praw nabytych. Inwestycje uruchomione przed wejściem w życie nowego systemu wsparcia będą mogły pozostać, w okresie wskazanym w projektowanej regulacji, w systemie zielonych certyfikatów – mówi mecenas Edyta Barwicka. – Naruszenie zasady ochrony praw nabytych może skutkować uznaniem przez Trybunał Konstytucyjny przepisów ustawy o OZE za niezgodne z konstytucją – dodaje. Nim zacznie obowiązywać system aukcyjny istnieje możliwość korzystania z systemu zielonych certyfikatów, sprawdzonego i dobrego narzędzia rozwoju energetyki wiatrowej. Nic dziwnego, że ogłaszane są nowe projekty inwestycyjne wśród których prym wiodą zapowiedzi dużych firm energetycznych. Zależna od Kulczyk Investments spółka Polish Energy Partners (PEP) zamierza postawić w wiatraki o łącznej mocy 67 MW. Energa przygotowuje się do budowy na Pomorzu Zachodniej farm wiatrowych o mocy 26 MW. Do 2016 r. PGE chce wybudować 234 MW nowych mocy w energetyce wiatrowej. Jednak Marek Woszczyk, prezes PGE przyznaje, że realizacja kolejnych projektów o mocy około 880 MW uzależniona będzie od ostatecznego kształtu systemu wsparcia dla OZE. – Projekt ustawy o OZE, przyjęty ostatnio przez rząd, jest korzystny z punktu widzenia spółki, bo racjonalizuje wysokość wsparcia i stawia na najbardziej efektywne kosztowo technologie – przyznaje prezes PGE.
Krzysztof Polak
5 (26) | 2014