LĘK May: „brak wszelkich lęków to apatia i psychiczne odrętwienie” „Lęk można uważać za wewnętrzne wołanie o rozwiązanie problemu”. Kępiński: • Biologiczny (wynika z zagrożenia, przed fizycznym cierpieniem), • Społeczny (potępienie ze strony społecznej), • Moralny (sumienie), • Dezintegracyjny (przy każdym naruszeniu istniejącej struktury interakcji z otoczeniem). Freud; Lęk odgrywa największą rolę sprawczą w większości form psychopatologii. Typy: • rzeczywisty, wynikający z realnych zagrożeń, • neurotyczny, wywołany impulsami Id, które grożą przełamaniem kontroli Ego, i zachowaniami, które zostaną ukarane, • moralny, wynikający z rzeczywistych lub wyobrażonych działań pozostających w konflikcie z Superego, stan okresowej dezintegracji psychicznej spowodowany zmaganiem się osoby z życiowymi problemami • Traumatyczny - lęk, z którym nie można sobie poradzić. Wolpe. Eysenck, Miller, Dollard Uczenie się nierealistycznych lęków fizjologicznych, poczucia winy, uczenie się nerwicy, uczenie się mechanizmów obronnych. Badanie fizjologicznych wskaźników reakcji strachu i lęku, Treningi odwrażliwiania (terapia behawioralna). Lęki w dzieciństwie Boss, Biswanger, Frankl; Lęk ma charakter egzystencjalny, niepokój jest ciągły i zawsze towarzyszy egzystencji, jest wpisany w egzystencję, jest to lęk przed Nicością, przed śmiercią, przed nieznanym, Barlow; Strach: poznawczo-subiektywny komponent, fizjologiczny, behawioralny. Kliniczne aspekty (stanowi objaw wielu zaburzeń, objaw pierwotny) : Fobie (specyficzne, społeczne, agorafobia, akrofobia, hydrofobia, zoofobia, pirofobia, noktofobia, etc. Zespół uogólnionego lęku (poczucie bycia na krawędzi, szybkie męczenie się, kłopoty z koncentracją, drażliwość, napięcie mięśni, zakłócenia snu – przyczyny genetyczne, biologiczne, Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, Zaburzenia nastroju, jednobiegunowe i dwubiegunowe zaburzenie afektywne,
STRES
Eustres, dystres
Rodzaje stresorów: frustracje, przeszkody, przeciążenie, konflikty (typy)
Czynniki predysponujące do stresu: •
natura stresora (długotrwałe i silne),
•
kryzys, zmiany w życiu (śmierć, rozwód,…najmniejszy stres: wakacje),
•
indywidualna percepcja stresora,
•
indywidualna tolerancja stresora (np.. wczesne doświadczenia urazu psychicznego),
•
brak możliwości zewnętrznych i wsparcia.
H. Selye (50.); wywołany przez stresory stan przeciążenia systemu nerwowego, zaburzenie procesu regulacji. •
Stres fizjologiczny; fazy: alarmowa, odporności, wyczerpania
Na poziomie fizjologicznym Ogólny Zespół Adaptacji: 1.
Reakcja alarmowa: wzrost pracy kory nadnerczy, układu limfatycznego, uwalnianie adrenaliny,
2. Faza odporności: utrzymanie poziomu wydzielania hormonów, wysoki poziom pobudzenia fizjologicznego, 3. Faza wyczerpania: wyczerpanie hormonów przystosowawczych, dysfunkcja struktur limfatycznych, zmniejszona zdolność stawiania oporu stresorowi pierwotnemu i czynnikom ubocznym, doznania afektywne, np. depresja.
Reakcje na stres na poziomie: •
Fizjologicznym,
•
Behawioralnym,
•
Emocjonalnym,
•
Poznawczym
Fazy stresu psychologicznego (Reykowski): mobilizacji, rozstrojenia, destrukcyjna
Tomaszewski; relacyjne ujęcie tj. stres odnosi się do relacji między człowiekiem a otoczeniem, Strelau; silne emocje negatywne, jak strach, lęk, złość, wrogość wywołujące dystres oraz sprzężone z nimi fizjologiczne i biochemiczne zmiany przekraczające bazalny poziom aktywacji.
Lazarus (ujęcie fenomenologiczno-poznawcze);
Teoria zachowania zasobów Hobfolla (1989); Celem ludzkiej aktywności jest uzyskiwanie, utrzymywanie i ochrona cenionych obiektów (zasobów), jak: •
przedmioty,
•
warunki (np. stała praca),
•
zasoby osobiste (np. umiejętności interpersonalne,
•
zasoby energetyczne (pieniądze czy wiedza),
Ze stresem mamy do czynienia gdy, •
istnieje zagrożenie utraty zasobów netto,
•
utrata zasobów netto,
•
brak wzrostu zasobów przy zainwestowaniu.
Ocena stopnia zagrożenia w 3 kategoriach: 1.
dramatyczne wydarzenia (obejmuje całe grupy),
2.
poważne wyzwania i zagrożenia (dotyczy pewnego obszaru),
3.
drobne codzienne, utrapienia, ale ich częstość może powodować też silne reakcje,
Radzenie sobie ze stresem: •
orientacja na zadanie,
•
regulacja emocji
Rodzaje stylów:
represja – sensytyzacja (S. Miller) – mechanizm poznawczy polegający bądź na unikaniu, odwracaniu uwagi od stresowa (pomijanie, odrzucanie, zniekształcanie, wypieranie, zaprzeczanie) bądź na konfrontacji z nim (poszukiwanie, gromadzenie, wykorzystywanie informacji o nim).
ZABURZENIA STRESU OSTREGO ( DSM-IV)
osoba przeżyła dramatyczną sytuacje lub była jej świadkiem, np. jeńcy wojenni, uraz po gwałcie,
w czasie lub następstwie tego pojawiły się, np. subiektywne poczucie zobojętnienia, ograniczeni świadomości, depersonalizacja, amnezja,
osoba ustawicznie przeżywa dramatyczne wydarzenie,
wyraźnie unika bodźców przypominających wydarzenie,
zdradza objawy niepokoju,
nastąpiło wyraźne osłabienie zdolności do kontaktów społecznych, wykonywania pracy, etc.
trwa nie krócej niż 2 dni i nie dłużej niż 4 tygodnie,
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (DSM-IV
osoba przeżyła dramatyczną sytuację, np. jeńcy czy kombatanci wojenni, uraz po gwałcie
wciąż na nowo przeżywa uraz (wspomnienia, sny, złudzenia, halucynacje, zmiany fizjologiczne,
unika bodźców związanych z traumatycznym wydarzeniem (unika miejsc, osób, ograniczenie uczuć, brak oczekiwań związanych z przeszłością),
trudności z zasypianiem, koncentracja uwagi, nadmierna czujność,
trwa ponad miesiąc,
zakłócenie lub osłabienie funkcjonowania społecznego.
Skutki nadmiernego stresu • Somatyczne: obniżenie odporności, choroby układu pokarmowego, krążenia, oddechowego, skóry, kostnego i in. •
Emocjonalne: nerwice, stany depresyjne, tendencje samobójcze, problemy przystosowawcze,
•
Poznawcze: trudności w koncentracji uwagi, zakłócenia pamięci, myślenia, natręctwa
Leczenie Leki przeciwdepresyjne Interwencja kryzysowa
Terapia behawioralna Trening asertywności Trening odporności na stres Metody relaksacyjne: bierne, czynne