Ετερότητα στην τέχνη |Alterity in art

ε τ ε ρότ ητ α( a l t er i t y ) <ουσ. τ ουέ τ ε ρος( =άλ λ ος )

Σ Τ ΟΡΙ ΑΜΟΝΤ Ε ΡΝΑΣΤ Ε ΧΝΗΣ ζ ι ρ τ ζ ι λ άκ ηςΓ ι ώρ γ ος T

Σ ε πτ έ μβρ ης20152016

Δι αμαν τ ούλ ηΕ λ έ ν ηΚ λ αί ρ η

ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΤΕΧΝΗΣ| Τζιρτζιλάκης Γιώργος

Ακαδ. Έτος: Σεπτέβρης 2015-16| Διαμαντούλη Ελένη- Κλαίρη

Η λέξη ετερότητα με ενδιαφέρει, διότι όσες φορές κι αν εμφανιστεί στο μυαλό μου, δε παύει να με δυσκολεύει στην κατανόηση της. Επίσης σχετίζεται και με την προσωπική επαφή που έχω από μικρή με τον χαρακτηρισμό κ.Αντίθετη/Ανάποδη από τους γύρω μου, ως όρος για να περιγράψουν το άτομό μου.

ετερότητα 1 (alterity)< ουσ. του έτερος (= άλλος) Στην ανθρωπολογία και τη φιλοσοφία, η ετερότητα χρησιμοποιείται ως όρος για τον άλλο, η ιδιότητα του «διαφέρειν». Ο όρος alterity 2 είναι πολιτικός και περιγράφει περισσότερο την κοινωνική κατασκευή του «εμείς» και του «άλλοι». Έτερος είναι ο άλλος, δηλαδή κάποιος, όχι ο ίδιος. Αν μισείς ένα πρόσωπο, μισείς κάτι σε αυτόν που είναι μέρος του εαυτού σου. Αυτό που δεν είναι μέρος του εαυτού μας δεν μας ενοχλεί.

Hermann Hesse3 (προσωπική μετάφραση)

Όλη η έννοια του άλλου, συνδέεται άμεσα με το ίδιο το άτομο. Η εικόνα μας για τον εαυτού μας διαφέρει από αυτή των άλλων για εμάς και αντίστοιχα όλες οι ιδέες των άλλων για εμάς διαφέρουν μεταξύ τους. Αποτελούμαστε έτσι από οπτικές των άλλων-ετέρων για εμάς, αλλά οι άλλοι λειτουργούν και ως καθρέφτες του εαυτού μας. Ο άλλος και ο ίδιος παύουν να είναι δύο διαφορετικά πρόσωπα, καθώς τον έτερο τον γνωρίζουμε με τη δική μας οπτική και τα έντονα συναισθήματα που αποκτούμε μαζί του, διαμορφώνονται από τα κοινά του στοιχεία με τα δικά μας. Για να κατανοήσουμε, είναι πάρα πολύ σημαντικό για το άτομο που καταλαβαίνει να βρίσκεται έξω από το αντικείμενο του ή της δημιουργικής κατανόησης- στο χρόνο, στο χώρο, στον πολιτισμό. Ένας δεν μπορεί να δεί πραγματικά το ίδιο του το εξωτερικό και να το κατανοήσει ως ένα σύνολο, και ούτε καθρέφτες ούτε φωτογραφίες μπορούν να βοηθήσουν. Το πραγματικό μας εξωτερικό μπορεί να το δεί και να το κατανοήσει μόνο κάποιος άλλος ανθρώπους, επειδή βρίσκεται έξω από εμάς στο χώρο, και επειδή είναι κάποιός άλλος.

Mikhail Mikhailovich Bakhtin4 (προσωπική μετάφραση)

Mε την επικοινωνία δύο ανθρώπων έχουν ασχοληθεί καλλιτέχνες όπως ο βρετανός ζωγράφος Lucian Freud, που ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την εξέταση της σχέσης του με το μοντέλο του. Η Marina Abramovich είναι άλλη μια περίπτωση που ερευνά τη σχέση της με το κοινό μέσα από τις performances της, το οποίο θα μπορούσε να συσχετιστεί με την διερεύνηση του ίδιου της του εαυτού, έχοντας ως καθρέφτη το κοινό της. Ετερότητα”, Ιαν. 2014: https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B5%CF%84%CE%B5%CF%81%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1 2 Generation 2.0 για τα Δικαιώματα, την Ισότητα και την Ετερότητα (G2RED) “Ορισμοί για την Καταγραφή Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων/Δραστηριοτήτων κατά των Διακρίσεων και για τη Διαφορετικότητα στα Σχολεία”, i-RED, Αθήνα, Δεκ. 2013 3 If you hate a person, you hate something in him that is part of yourself. What isn't part of ourselves doesn't disturb us.

1 “

Hermann Hesse, “Demian: The Story of Emil Sinclair's Youth”, Penguin Classics, Germany, 1919

In order to understand, it is immensely important for the person who understands to be located outside the object of his or her creative understanding—in time, in space, in culture. For one cannot even really see one's own exterior and comprehend it as a whole, and no mirrors or photographs can help; our real exterior can be seen and understood only by other people, because they are located outside us in space, and because they are others.

4

Mikhail Mikhailovich Bakhtin, New York Review of Books, June 10, 1993

Όνομα: Marina Abramovich Τίτλος: “The artist is present” Υλικά: performance Χρονολογία: 2010 Μουσείο: MOMA (Museum Of Modern Art)

Όνομα: Lucian Freud Τίτλος: “Big Sue” Υλικά: oil, canvas Διαστάσεις: 151.3 x219 cm Χρονολογία: 1995 Μουσείο: Roman Abramovich (2008)

Έχει ενδιαφέρον πως η έννοια της ετερότητας συνδέεται με τη διαφορετικότητα, ως συνώνυμες λέξεις. Καθώς εντοπίσαμε τη σχέση του ετέρου/ άλλου με τον ίδιο τον εαυτό και σειρά έχει η σχέση του ετέρου με το διαφορετικό. Η δική μας οπτική δε παύει μόνο στα κοινά μας χαρακτηριστικά. Ένας συνειρμός που συνδέεται είναι “ετερότητα .διαφορετικότητα .μοναδικότητα”. Κι εδώ γεννιέται το ερώτημα της μοναδικότητας και κατά πόσο είναι υπαρκτή ή πλαστή για την οργασμική ικανοποίηση της ανθρώπινης αφέλειας και αυτο-ικανοποίησης . Όσο κι αν την αναλύσω ετυμολογικά, ένας καλύτερος τρόπος για την προσέγγιση της, είναι η σύνοψή με την συνώνυμη της

διαφορετικότητα5 (diversity) - διαφέρω <αρχ. διαφέρω < διά + φέρω Διαφορετικότητα”, Αυγ. 2016: https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82 5“

Διαφορετικό είναι ότι δεν είναι ίδιο, όμοιο, δεν έχει κάτι κοινό μ’ εμάς. Τα στοιχεία με βάση τα οποία μπορεί να χαρακτηριστεί κάποιος έτερος/ διαφορετικός, ποικίλουν και ως φυσιολογικά ή μη, καθορίζονται από τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία της κάθε εποχής. Γενικά οι διακρίσεις στην κάθε περίοδο σχετίζονται με στοιχεία όπως το φύλο, τη σεξουαλική προτίμηση, τη σεξουαλικότητα, φυλετικά και ταξικά γνωρίσματα, ηλικία, θρησκεία, μετανάστευση, χαρακτηριστικά του σώματος ή της νοημοσύνης, διατροφικές συνήθειες και αντίστοιχα επονομάζονται ανάλογα με την ‘κατηγοριοποίηση’ στην οποία ανήκει ο καθένας. Έτσι ο κάθε άνθρωπος μπαίνει ηθελημένα ή άθελά του σε κουτάκια από τη στιγμή που γεννιέται.Ακόμα νωρίτερα χαρακτηρίζεται από το φύλο του,αγόρι- κορίτσι, μετά από τα χαρακτηριστικά του σώματος του, κοντόςτριχωτός- ξανθός, μετέπειτα από τη σεξουαλικότητα του, θηλυπρεπή-ανδροπρεπή συμπεριφορά, ύστερα προχωράει με τη σεξουαλική προτίμηση, ετεροφυλόφιλος ή ΛΟΑΤ κτλ. Και με κάθε χαρακτηρισμό, ο κάθε άνθρωπος δέχεται και την αντίστοιχη κρίση κι αυτή αντίστοιχα δημιουργείται από τα πρότυπα της κάθε εποχής. Κάτι που στην αρχαιότητα μπορεί να θεωρούνταν συνηθισμένο στον 21ο αιώνα μπορεί να θεωρείται ετερότητα, όπως η ομοφυλοφιλία- αν η Σαπφώ ζούσε στις μέρες μας στη Λάρισα, ο μπαμπάς μου θα στραβομουτσούνιαζε αν του μιλούσα για εκείνη. Κάποιοι καλλιτέχνες που έχουν ασχοληθεί με το θέμα της διαφορετικότητας στην κοινωνία είναι οι Guerilla Girls, που ασχολούνται με τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη τέχνη, η iO Tillett μ’ ένα project που αποτυπώνει όλους τους ανθρώπους που δεν αισθάνονται 100% ετεροφυλόφιλοι, η Frances Cannon που ασχολείται με τα ποικίλα μεγέθη σωμάτων και παρουσιάζει την ομορφιά σ’ όλα τα μεγέθη, η Diane Arbus με την απεικόνιση ανθρώπων που η κοινωνία του ’50 –’70 χαρακτηρίζει ως περιθωριοποιημένους, κάτι με το οποίο ασχολήθηκε και η αμερικανίδα Vivian Maier.

Όνομα: Guerilla Girls Τίτλος: “Do women have to be naked to get into Met. Museum” Υλικά: color offset lithography on illustration board Διαστάσεις: 27.9 x 71.1cm Χρονολογία: 1989 Μουσείο: Metropolitan

Όνομα: iO Tillett Wright Τίτλος: “Self Evident Truths” Υλικά: photographs online Διαστάσεις: web Χρονολογία: 2010 -now Μουσείο: artist ownership, www.selfevidentprojectproject.com

Όνομα: Frances Cannon Τίτλος: “This is my body” Υλικά: high quality A4 Print on 210gsm silk matte paper Διαστάσεις: A4 210 x297 mm Χρονολογία: 2016 Μουσείο: francescannon.bigcartel.com

Όνομα: Diane Arbus Τίτλος: “A young brouklyn family going for a Sunday outing –NYC” Υλικά: photograph, gelatin silver print on paper Διαστάσεις: mount 50.80 x 40.60cm, image 38.4 x37 Χρονολογία: 1966 Μουσείο: Estate of Diane Arbus LLC

Όνομα: Vivian Maier Τίτλος: “Homeless man eating” Υλικά: gelatin silver prints Διαστάσεις: 40.64 x50.8 cm Χρονολογία: September 24, 1956 Μουσείο: Exhibition in Arlington Museum of Art, US| Maloof Collection