ARTELAN BATEN IRUZKINA EGITEKO JARRAIBIDEAK
AURKIBIDEA 1. 2. 3. 4. 5.
Sarrera Iruzkinaren atalak Arkitektura Eskultura Pintura
SARRERA
Artelan baten komentaketa edo iruzkina egiteak zera esan nahi du:
irudi horretan ikusten ditugun elementu eta alderdiak deskribatu eta aztertu. Artelanak transmititzen duena azaldu. Egilearen gaineko datuak eta bere lanaren ezaugarriak ezagutzen badugu. Artelana sortu den testuingurua.
IRUZKINAREN ATALAK
IRUZKINA
IDENTIFIKAZIOA
AZTERKETA FORMALA
AZTERKETA ESTETIKOA
ARTELANAREN IDENTIFIKAZIOA
Izena edo izenburua Kokalekua Egilea edo egileak Noizkoa den
AZTERKETA FORMALA Diziplinaren arabera azterketa formalak pauso desberdinak jarraituko ditu: -
Arkitektura Eskultura Pintura
AZTERKETA ESTETIKOA
*Autore edo egilearen erreferentzia *Testuingurua: joera estetikoekin eta egoera soziopolitikoarekin lotu. *Lanaren gaia edo eduki ikonografikoa testuinguruarekin loturik. *Artistaren asmoak eta arrazoiak lanean nola gauzatzen diren argiturik, egin zen garaian eta ondoren izan duen eragina, aurrerapena edo haustura ekarri zuen zehaztuz.
ď Ž
Iruzkin baten garapenak argia izan behar du. Hala ere, askotan, elementu formalen azterketak garai hartako estilo artistikoaz edo gizarte testuinguruaz hitz egitera bultza gaitzake. Horrela, gaiaren garapenak ordenatu eta ongi antolatua izan beharko du, baina ez dira atal hauek modu itsu eta zurrun batean jarraitu behar, ideia eta kontzeptu ezberdinak erlazionatzeko eta harreman hauek ongi antolatzeko eta ordenatzeko gaitasunak emango baitu iruzkinaren maila.
LAN ARKITEKTEKTONIKOEN AZTERKETA FORMALA Aztertu beharreko alderdiak: oin mota materiala elementuen deskripzioa eraikinaren bultzadak - indarren oreka Eraikinaren beste berezko osagaiak:
barne espazioaren kontzepzioa Hutsarte kopurua Barne argiaren kontzepzioa Eraikinak: galeriak, triforio, edo eratxitako galeriak
dekorazio-elementuak
ESKULTUREN AZTERKETA FORMALA Aztertu beharreko alderdiak:
gaia erabilitako materialak Kokapena mukulu edo erliebe mota aurkezpen mota formaren azterketa materialen ehundura eta akaberak modelatze lanak Konposizioa mugimenduaren irudikapena adierazkortasun edo espresibitatea eskulturaren eta inguruko espazioaren arteko erlazioa.
PINTUREN AZTERKETA FORMALA Aztertu beharreko alderdiak:
gaia mota (olioa, akuarela, akrilikoa, enkaustikoa, pastela edo freskoa) euskarria (ohola, papera, horma, ganga...) artelana pintatu den modua (pintzelkada mota, nola erabili duen,...) Konposizioa kolore mota argi mota espazioaren irudikapen mota (perspektiba, dimentsioa, sakontasuna...) irudien irudikapen mota, beraien adierazkortasuna,... Pertsonaien adierazkortasuna
ARKITEKTURA AZTERKETA FORMALEKO ALDERDIAK
OIN MOTAK
Laukizuzena
Basilikala
Zirkularra
OIN MOTAK (II)
Latin gurutzekoa Greziar gurutzekoa
MATERIALAK
Zura Adreilua Pezoa edo Adobea
MATERIALAK (II)
Harri horma
Landugabeko harria
MATERIALAK (III)
Harlandua edo harri-silare Harlandu horma
Harlanduxka
HARLANDUAK
Luzeko estekadura
Zeharkako estekadura
Luze-zeharkako estekadura
MATERIALAK (IV)
hormigoia
beira
ELEMENTUEN DESKRIPZIOA
Behetik gora deskribatu behar dira. Bi elementu mota bereiztuko ditugu:
Euskarriak edo elementu eusleak: Elementu eutsiak edo estalkiak:
EUSKARRIAK EDO ELEMENTU EUSLEAK
Hormak (materialak) Zutarriak
Zutarri atxikiak
Zutabeak – Ordenak Arkuak
ZUTARRIAK ď Ž
Ebakidura poligonaleko euskarri edo elementu eusleak.
Zutarri atxikia
ZUTABEAK
Ebakidura zirkularreko euskarri edo elementu eusleak. 3 alde edo elementu:
Oinarria edo harroina Enborra edo ardatza Kapitela
ZUTABEAK (II) Joniarra
Corintiarra Doriarra
ZUTABEAK (III)
Toscanarra
Konposatua
ARKUAK – uztai itxurako elementu eutsiak • • • • • • • •
Giltzarria Dobela edo ziria Arkugainera/Estradosa Inposta Arkubarnera/Intradosa Gezia Argia, baoa Kontrahorma
ARKUAK (II) - motak
Erdi-puntukoak edo zirkulo erdikoak
Zorrotzak edo ogiba arkuak
Ferra arkuak
ARKUAK (III)
Beheratuak Kanopialak
Gingildunak
ELEMENTU EUTSIAK EDO ESTALIAK
Dintelduna Arkitrabeduna Zureria Teilatuak Ganga – Moldeak Kupula - Motak
ESTALKI DINTELDUNAK
Lehen estalkiak Arazoa: horma eta zutabeen beharra
ESTALKI ARKITRABEDUNA ď Ž
ď Ž
Zutabe eta alboetako hormen gainean bermatzen da habe horizontalez itxuraturiko egitura bat, eta haren gainean eraikitzen da estalkia. Entablamendu: arkitrabe sistema osatzen duten elementu multzoa.
TEILATUAK
Ageri dituen isurialdeen arabera Isuri bikoak Hiru / Lau isurikoak. SABAI KASETOIDUNA: eraikin baten barne espazioaren goialdean erazertzen den zurezko edo igeltsuz egindako estruktura horizontala.
GANGAK ď Ž
Material batzuen eskasiak eta zutaberik gabeko espazio zabalagoak eta gardenagoak sortu nahiak bultzaturik sortu ziren gangak.
ď Ž
Zintra bidezko eraikuntza-lana eskatzen du.
GANGA MOTAK
ZIRKULU ERDIKO GANGA EDO UPEL GANGA – Zirkulu erdiko arkuaren sakoneko luzapena da.
GANGA MOTAK (II)
ERTZ GANGA – Zirkulu erdiko bi gangak perpendikular ebaki ondoko emaitza.
GANGA MOTAK (III)
GANGA ZORROTZA edo OGIBA GANGA – Arku zorrotzaren sakoneko luzapena. • ZEHAR ARKUAK
edo GERRIKO ARKUAK: ganga GERRIKODUNAK
GANGA MOTAK (IV)
GURUTZE GANGA – Bi ganga zorrotzek perpendikular ondoko emaitza da.
KUPULAK ď Ž
ď Ž
Oin karratuko espazio bat estaltzeko, uztai bat beraren ardatz bertikalean birarazi ondona sorturiko egituraren itxurako estalkia. Arazo handiena: prisma karratuaren eta kupularen oinarrian ageri den eraztun zirkularraren arteko igarobidea nola zehaztu.
KUPULAK (II) ď Ž
ZINBORRIOA edo DOMOA: Gurutzaduraren gainean eraikitako dorru moduko bat. Oin karratukoa edo poligonalekoa izaten da.
KUPULAK (III)
MASKOR GAINEKO KUPULA:
Maskor edo Petxina izeneko elementuez baliatzen da → aldeak barrurantz kurbaturik ageri dituzten triangelu konkaboak dira.
KUPULAK (IV) ď Ž
TRONPA GAINEKO KUPULAK: Gangatxo irten batzuk erabiltzen ditu bermatzen den perimetroa oktogonal bilakatzearren.
KUPULAK (V)
DANBORRA: Kupula goratu ohi den zilindro itxurako gorputza. KUPULA ATALDUNA: azalera, barne nahiz kanpoaldekoa, laranja baten moduan ataletan banaturik ageri duena da. LINTERNA
ERAIKINEN BULTZADAK
Kontrahormak edo ostikoak Arbotanteak Exedrak
KONTRAHORMAK
ARBOTANTEAK
EXEDRAK ď Ž
Esfera laurdeneko kupula batzuk dira. Maiz kupula batek alboan eragiten dituen bultzadak indargabetzeko erabiltzen dira.
BESTE BEREZKO OSAGAIAK
barne espazioaren kontzepzioa
Egituraketa Espazio zentralizatua Bide espazioa neurriak
DEKORAZIO ELEMENTUAK Hormetan estaldurak Pinturak Eskulturak Ugaritasuna – urritasuna
ESKULTURA AZTERKETA FORMALEKO ALDERDIAK
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK
Tradizioari jarraituz, materialak gehituz edo kenduz lortu izan da eskultura-irudia.
MATERIALA GEHITUZ BIDERATZEN DIREN PROZEDURAK:
BUZTINA: materiala moldatuz lortzen da irudia, eta material bereko beste kopuru batzuk gehitu dakizkioke sorturiko irudiari.
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (II)
MATERIALA KENDUZ BIDERATZEN DIREN PROZEDURAK:
ZIZEL-LANAK: Zizelatu egiten da landu beharreko materialaren blokea.
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (III)
ZURA
Gubia, zizel edo trintzen bitartez lantzen da, zurezko edo brontzezko mailuaz joz.
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (IV) яБо
BOLIA
HEZURRA, ADARRA
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (V)
HARRIA
Kareharriak erabilienak
Marmolak eta alabastroak estimatuenak
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (VI)
BRONTZE-GALDAKETA: Molde baten beharra - buztina, argizaria
MATERIALAK eta ESKULTURA PROZEDURAK (VII) ď Ž
Beste materialak: Burnia, plastikoa, etab.
KOKAPENA Eskultura monumentala Eraikin baten aurrealdean dagoen Hiri izaera: idulki baten gainean iturrietan garaipen arkuetan zutabeetan... Hileta eskultura Erretaulak (osagaiak: kaleak, atikoa eta teilatutxoak) Aldareak ...
MUKULU EDO ERLIEBE MOTA ERLIEBEA: Eskultura-lana egina dagoen plano orokorretik kanpoaldera gutxi gora-behera irtenaz nabarmentzen denean. BAXUERLIEBEA: gorputzen bolumena dauden planotik erditik behera irteten direnean.
ERDIERLIEBEA: bolumena erdia irteten denean.
MUKULU EDO ERLIEBE MOTA (II) GOIERLIEBEA: bolumena erditik gora irteten denean.
BARNE-HUTSA: bolumena planotik irteten ez denean.
AURKEZPEN MOTA – Mukulu biribila MUKULU BIRIBILA: Gorputzen bolumena bere dimentsio guztietan landu denean.
BUSTO: Bularretik gora eginiko erretratua.
GORPUTZ ENBOR: Gerritik gora eginiko erretratua.
AURKEZPEN MOTA – Mukulu biribila GORPUTZ OSOA ageri denean, posturaren arabera izendatuko ditugu. ESERIA
OTOIZLARIA
AURKEZPEN MOTA – Mukulu biribila ETZANA
ZALDIZKOA
FORMAREN AZTERKETA NATURALISTA (objetu errealisten irudikapena ingurune naturalean) - ANTINATURALISTA ESTEREOTIPATUA (aldaketarik gabe errepikatua): AURREZ AURREKOTASUNA HIERATISMOA: Espresibitaterik ez. Seriotasuna. HIERARKIZAZIOA
FORMAREN AZTERKETA (II) яБо IDEALIZATUA
FORMAREN AZTERKETA (III)
IKUSPEGI NAGUSIA (aurrez aurre edo eskortzoa)
HAINBAT IKUSPUNTUKO IKUSPEGIA
MATERIALAREN EHUNDURA ETA AKABERAK
Leundua Zimurtsua - Toles eta zimurren modelatze lana zehaztuz – xehetasunen aurkezpena Lan gestuala edo espresionista
MODELATZE LANA
Leuna Argi-iluna Argiaren eragina
KONPOSIZIOA ď Ž
Forma geometriko baten barruan inskribaturik dagoen azaldu.
KONPOSIZIOA (II) ď Ž
Simetria-ardatza, lerro diagonalak edo kurbatuen arabera antolaturik dagoen azaldu.
KONPOSIZIOA (III) ď Ž
Kontrapostoaren erabilera
KONPOSIZIOA (IV) яБо
Kanon-en erabilera
MUGIMENDUAREN IRUDIKAPENA яБо
Mugimendu eutsia
Mugimendua garapenean
ESKULTURAREN ADIERAZKORTASUNA яБо
Aurpegia eta keinuaren tratamendua.
ESKULTURA ETA INGURUKO ESPAZIOAREN ARTEKO ERLAZIOA яБо
Bolumenen eta hutsuneen arteko erlazioa.
GAIAK
Erretratu naturalista Hileta gaia Erlijiosoa Mitologia Kronika …
PINTURA
GAIA ď Ž
Natura hila
Paisaia (idealizatua edo erreala)
GAIA (II): ERRETRATUA
GAIA (III) ď Ž
Kronika-koadroa: gertaeren oroitzapena ospatzeko egina (garaikoa edo iraganekoa: pintura historikoa)
GAIA (IV)
Mitologia
Bliblia – erlijioarekin lotua
MOTA
olioa
akuarela
MOTA (II) akrilikoa
MOTA (III) Enkaustikoa
pastela
MOTA (IV)
freskoa
EUSKARRIA
Mihisea ohola papera horma ganga
ARTELANA PINTATU DEN MODUA ď Ž
Marrazketa kolorearen aurrean nagusi den edo alderantziz.
ARTELANA PINTATU DEN MODUA (II)
Pintzelkada mota eta nola erabili duen
Pintzelkadak doi-doi sumatzen diren Teknika xehe zehatza eta lausodurak bideratuz Pintzelkadak nabarmen sumatzen diren eta pinturaren trinkotasun, lodiera eta kalitateez baliatu den: Pintzelada trinkoak eta pinturaz beteak Finak eta gardenak Izaera gestuala
ARTELANA PINTATU DEN MODUA (III)
KONPOSIZIOA
Lerro horizontal, bertikal edo kurbatuak azaltzen diren. Simetria Itxia edo irekia Elementu nagusiak forma geometriko simple baten barruan inskribaturik dauden Egonkortasuna edo bizitasuna
KOLORE MOTA
Kolore bizia, leuna edo pasteldua den. Lausodurak Kolore gamak Harmonia edo kontrastea
KOLORE MOTA (II)
KOLORE MOTA (III)
KOLORE MOTA (IV)
ARGI MOTA (I) яБо Fokala
ARGI MOTA (II) ď Ž
Argia naturala bizia
ARGI MOTA (III) ď Ž
Argi naturala zabala eta lasaia
ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (I) яБо
Sakontasun sentsazioa
ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (II) ď Ž
Hiru dimentsioko sakontasunaren sentsazioa (irudibildua, perspektiba konikoa)
ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (III) яБо
Beste espazio-interpretazio mota (kubista)
ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN MOTA (IV) яБо
Irudia laua
IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (I) яБо
Errealista naturalista
IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (II)
Idealizatua – estilizazioa
IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (III) яБо
Deformazio espresionistak
IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (IV) ď Ž
Bolumen eta formen aldaketa edo murrizteak.
PERTSONAIEN ADIERAZKORTASUNA
Aurpegiera eutsikoak Aurpegiera aske eta adierazkorra