BNA ARCHITECTEN JAARBOEK 2015/2016
www.architecten.nl omslagovoorviewer_fc.indd 1
11-04-16 13:19
isoleren? geen gebouw is ons te gek
wij zijn europees marktleider in isolatie
1
2
3
4
5
complete inspectie
eerlijk advies
top service
maximale certiďŹ catie
garantie op garantie
Endoscopisch onderzoek, thermografie, vocht- en temperatuurmeting
Breedste assortiment zorgt voor beste advies voor ieder project
Professionele aftersales, begeleiding huurders, mogelijkheid voorfinanciering
IKOB-BKB, Venin, VCA, Isolatiewaarborg, Knauf PANEuropean Installer
Meer dan 40 jaar ervaring: vier keer de garantie termijn van 10 jaar
,VRODWLHEHGULMI 3OXLPHUV % 9 É’ :DWWVWUDDW $% 5LMVVHQ É’ É’ ZZZ SOXLPHUV QO
BNA h db k 2015 2016 210 297 i dd 4 8164_Schutbl2-voorin.indd 1
24 08 15 09 01 03-09-15 16:35
ARCHITECTEN 2015/2016
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015 De winnaars, genomineerden en eervolle vermeldingen Een overzicht van alle inzendingen per categorie
INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS Meerwaarde van het werken met een architectenbureau Specialiteiten van architecten, zoals transformatie en innovatie Alle BNA-leden op een rij
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 1
09-09-15 12:00
THINKING AHEAD IN ACCESS MANAGEMENT
RFID PIONIER SINDS 1994
ALLES IS MOGELIJK. ALLES IS EENVOUDIG. DIALOCK SLUITSYSTEEM: CONSEQUENT VANUIT DE GEBRUIKER GEDACHT. Dialock maakt bedrijfstoegang-organisatie eenvoudig. Het elektronische toegang- en identificatiesysteem kan op uw wensen worden afgestemd. Door eenvoudig schaalbare toegangspunten, een onbeperkt aantal gebruikers en een op uw behoefte afgestemd sluitplan. Deze mogelijkheden in combinatie met onze on-site service brengt uw persoonlijke toegangsmanagement tot leven. Engineered by Häfele. Voor meer informatie www.hafele.nl
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 2
09-09-15 12:00
VOORWOORD
De BNA is de branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus, waarbij zo’n 1200 bureaus zijn aangesloten. Met dit boek in handen kunt u meer te weten komen over wat architecten doen, waarom het interessant is om een architect in te schakelen en waaraan u moet denken als u ze een opdracht wilt geven. Het Architectenjaarboek geeft ook een goed beeld van wat er recent is gebouwd in Nederland en welke trends er zijn. De jaarlijkse verkiezing BNA Beste Gebouw van het Jaar laat u dit zien. Dit jaar, de tiende editie alweer, onder de bezielende leiding van juryvoorzitter Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum. U kunt lezen wat de deskundige jury van de oogst vond.
Als u na het lezen van dit boek nieuwsgierig bent geworden en een architect wil inschakelen kunt u met behulp van de adressenlijst achter in dit boek uitvinden waar die BNA architecten zitten en op hun websites ongetwijfeld nog meer te weten komen over de bureaus. En als u toch nog wat hulp of informatie nodig hebt, schroom dan niet om contact op te nemen met de branchevereniging zelf. Ik wens u veel succes toe met het vinden van het beste bureau passend bij uw ambities! Nathalie de Vries BNA-voorzitter
Nederland kenmerkt zich door een rijkgeschakeerde architectenstand. Dit uit zich sinds jaar en dag in de productie van bijzondere en toonaangevende gebouwen. Dit is ook bekend over de landsgrenzen heen. Voor menig land zijn de Nederlanders een voorbeeld. Ondanks dat er in de afgelopen jaren door de crisis minder is gebouwd, hoeft dit niet te betekenen dat wat er gebouwd is daardoor minder divers is geworden, zoals in dit jaarboek is te zien. Je kunt er zelfs aan aflezen dat het ook onder moeilijke en veranderende omstandigheden loont om een architectenbureau te betrekken bij de totstandkoming van ruimtelijke ontwerpen of, door de toenemende leegstand, bij de transformatie van bestaande gebouwen. Een goed bureau zorgt er onder andere voor dat alle benodigde kennis in het ontwerp wordt verwerkt om in het nieuwe gebouw maximaal tot z’n recht te komen. Van goed ingepast in z’n omgeving tot mooi uitgevoerd en bovendien op economische en duurzame wijze. Hoe de architect daarin verschillende accenten legt en zijn of haar kennis en ervaring verwerkt, bepaalt in hoge mate de signatuur van zijn of haar bureau. En voor opdrachtgevers kan daarin ook de reden liggen om voor een bepaald bureau juist wel of niet te kiezen. Ook daarover kunt u allerlei informatie vinden in dit jaarboek. Bureaus die zijn aangesloten bij de BNA willen goede gebouwen maken. Via hun lidmaatschap van de BNA zorgen ze er ook voor dat ze goed geïnformeerd blijven en opleidingen kunnen volgen die van belang zijn bij hun beroepsuitoefening. Ze trekken ook samen op om de kwaliteit van het bouwen in Nederland te verbeteren. Foto: Barbra Verbij
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 3
3
09-09-15 12:00
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 4
09-09-15 12:00
INHOUD 1
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015 WINNAAR
19
22
PUBLIEKSPRIJS
30
CATEGORIEWINNAAR
38
EERVOLLE VERMELDINGEN GENOMINEERDEN
48
56
FOTOVERSLAG PRIJSUITREIKING
68
INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING
70
INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE
82
INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN
96
INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE 2
WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU MEERWAARDE VAN DE ARCHITECT BNA-ARCHITECTENBUREAUS
127
128
129
PARTICULIER: MAAK UW DROOM WERKELIJKHEID ARCHITECT AAN HUIS
132
ARCHITECTENWINKEL
133
ZELF BOUWEN, MET EEN ARCHITECT De voorfase 135 Het ontwerp- en bouwproces
134
144
WAARDE BIJ STIMULERENDE OMGEVINGEN
145
WAARDE BIJ LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE WAARDE BIJ PARTICULIERE WOONBELEVING WAARDE BIJ IDENTITEIT & ICOONWAARDE WAARDE BIJ DUURZAAM & INNOVATIEF WAARDE BIJ SNEL & SLIM
146
147
148
149
150
OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT Willem Hein Schenk, oud-voorzitter BNA 151 Yvonne van Mierlo, directeur Blauwhoed studio Ronald van Aggelen, Directeur van Root 153 Fred Schoorl, BNA-directeur 155
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 5
131
136
SAMEN WERKEN AAN WAARDE
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
110
151 152
5
09-09-15 12:00
=fkf^iXX]1 ?\ee`\ IXXpdXb\ij
TOGETHER FOR BETTER ramen, deuren, vliesgevels en zonwering
Reynaers ontwikkelt aluminium raam-, deur- en vliesgevelsystemen in nauwe samenwerking met opdrachtgevers, architecten en gevelbouwers. Een voorbeeld hiervan is de i\efmXk`\ mXe Zfe^i\jZ\ekild Nfic[ =fild `e ;\e ?XX^, een ontwerp van Braaksma & Roos Architectenbureau, gerealiseerd door gevelbouwer De Groot & Visser. Het oorspronkelijke ontwerp van J.J.P. Oud is met respect voor de oude architectuur gerenoveerd met nieuwe aluminium ramen en deuren die voldoen aan de huidige energetische eisen. De kozijnen zijn weliswaar dieper en er zit driedubbel glas, maar de uitstraling van de gevel bleef in tact. Interesse voor een proÔlering op maat? Neem contact op met de adviseurs van Reynaers.
Kijk op www.reynaers.nl of bel +31 (0)492 – 56 10 20
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 6
09-09-15 12:00
ALGEMENE VOORWAARDEN ARCHITECTENSELECTIE
163
164
MANIFEST BETER AANBESTEDEN
165
3
HET ARCHITECTENBUREAU AAN HET WOORD
4
INNOVATIE
5
ENERGIENEUTRAAL BOUWEN
6
TRANSFORMATIE & HERBESTEMMING
7
ONDERHOUD
8
BNA-SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS
173
179
189
197
209
HULP BIJ GESCHILLEN BNA ONDERZOEK
213
214
216
9
CONTACT MET DE BNA
10
ARCHITECTENBUREAUS BNA VIND EEN ARCHITECT
223
229
229
Alfabetische ledenlijst 230 BNA-bureaus per provincie 238
PRODUCTENREGISTER
ADVERTEERDERSINDEX
COLOFON
286
289
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 7
279
7
09-09-15 12:00
120 inzendingen 20 inzendingen Particuliere Woonbeleving 34 inzendingen Identiteit & Icoonwaarde 29 inzendingen Stimulerende Omgevingen 37 inzendingen Leefbaarheid & Sociale cohesie
9 nominaties 3 eervolle vermeldingen 3 categoriewinnaars 1 publieksprijs 1 hoofdprijs Dat is het resultaat van de verkiezing van het BNA Beste Gebouw van het Jaar 2015. De prijs toont een overzicht van de kwaliteit van het actuele werk van architectenbureaus in Nederland. Laat u inspireren door de presentatie van de bekroonde projecten op de volgende pagina’s. Daarna volgen alle inzendingen per categorie. – Identiteit & Icoonwaarde (‘placemaking’): het gebouw versterkt de identiteit van zijn wijdere omgeving (stad of dorp); – Leefbaarheid & Sociale Cohesie (‘livability’): het gebouw draagt bij aan de leefbaarheid; – Stimulerende Omgevingen (‘stimulating environments’): het gebouw draagt bij aan de verbetering van de gehuisveste functie(s) zoals de leerprestaties (onderwijs), genezing (zorg) of werkprestaties (kantoren); – Particuliere Woonbeleving (‘personal environments’): een woning verhoogt het woongenot van de bewoner en biedt ruimte aan zijn persoonlijke woonwensen. Complete informatie over de inzendingen, inclusief projectdocumentatie en beeldmateriaal is te vinden op www.gebouwvanhetjaar.nl.
20
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 20
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:01
BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
Rotterdam Centraal is het Beste Gebouw van het Jaar. De ontwerpers, Team CS, zijn er in geslaagd een moderne ‘overstapmachine’ te maken. ‘De jury heeft gezocht naar zaken waar iets op aan te merken viel; ze vond ze niet. Rotterdam Centraal is in elk opzicht een fantastisch gebouw, dat klinkt als een klok: het Beste Gebouw van 2015’, aldus de juryvoorzitter Wim Pijbes. Rotterdam Centraal wint de 10e editie van de in totaal 120 inzendingen en negen genomineerden. De Publieksprijs gaat dit jaar naar High Tech System Park Hengelo. Wat kan architectuur voor de maatschappij betekenen? Die vraag stond centraal bij de verkiezing van het Beste Gebouw van het Jaar 2015, de prijs die wordt uitgeloofd door de branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus (BNA). De prijs wordt sinds 2006 uitgereikt. Dit jaar zijn er voor het eerst ook categoriewinnaars gekozen. Tijdens het juryproces toerden de jury 3 dagenlang door Nederland en bezochten diverse inzendingen. Dit is op film vastgelegd en is te zien op het YouTube-kanaal van BNA. Uiteindelijk voldeden negen gebouwen aan de criteria en werden genomineerd, drie projecten kregen een eervolle vermelding.
Hengelo betekent een revolutie voor Thales, een onderneming die actief is op het gebied van defensie en informatietechnologie. Een gedateerd fabriekscomplex wordt volgens een masterplan van Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen, Reitsema & partners en MTD landschapsarchitecten getransformeerd tot een groene campus. Elsevier was mediapartner van de Publieksprijs.
WINNAARS
JURYLEDEN
In het juryrapport werd het volgende geschreven over BNA Beste Gebouw van het Jaar 2015: ‘De jury is diep onder de indruk van de wijze waarop Team CS met een groot gebaar een veelvoud aan ruimtelijke vraagstukken heeft weten op te lossen. Door de overkapping van de stationshal door te trekken tot de ingang van de metro, is niet alleen een logische verbinding tussen boven- en ondergronds openbaar vervoer gecreëerd, en tussen de voor- en achterzijde van het station, maar ook een grandioze entree naar de stad.’
Naast Wim Pijbes Schnabel bestond de jury dit jaar uit Arno Boon (directeur BOEi), Janneke Bierman (architect en directeur Bierman Henket architecten), Peter Defesche (architect en directeur OD205 architectuur bv), Yvonne van Mierlo (directeur Blauwhoed Studio) en Peter Veenstra (landschapsarchitect en partner LOLA Landscape architects).
De winnaar van de Publieksprijs is High Tech Systems Park Hengelo. De bouw van het high-tech park in
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 21
Saint Gobain Glass is hoofdsponsor van Beste Gebouw van het Jaar 2015. VMRG keurmerk is dit jaar voor het eerst co-sponsor. Elsevier, Cobouw en de Architect zijn mediapartners.
21
09-09-15 12:01
’15
BESTE GEBOUW
WINNAAR BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015 ROTTERDAM CENTRAAL, ROTTERDAM Architect Team CS (een samenwerkingsverband tussen Benthem Crouwel, MVSA Meyer en van Schooten Architecten en West 8) Opdrachtgever Prorail en Gemeente Rotterdam Bouwperiode 2007-2014 Beeld Jannes Linders
22
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 22
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:01
‘Het is een Spoorkathedraal, maar ook gewoon Station Kapsalon’
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 23
23
09-09-15 12:01
5
WINNAAR PUBLIEKSPRIJS BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015 HIGH TECH SYSTEMS PARK, HENGELO Architect Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten | Reitsema & partners architecten | MTD landschapsarchitecten Opdrachtgever Thales Nederland Bouwperiode 2013-2014 Beeld Ronald Tilleman
30
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 30
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:01
‘Van fabriekscomplex naar groene campus’
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 31
31
09-09-15 12:01
MARKT VISIE INNOVEREN EN SAMENWERKEN
DE LEVERANCIER
LINTHORST TECHNIEK
De nieuwste technieken zijn toegepast bij het high tech systems park voor Thales Nederland. Het project bestaat uit de nieuwbouw van een office, shared facility center en een ware house. Samen met Dura Vermeer heeft Linthorst Techniek alles op alles gezet om aan de hoogste kwaliteitseisen te voldoen. En dat is niet onopgemerkt gebleven. Het gebouw is dit jaar bekroond met de publieksprijs BNA Beste Gebouw. De uitvraag van Thales voor een nieuw te bouwen high tech systems park, was geen eenvoudige. In het programma van eisen stonden complexe technieken en ingewikkelde constructies omschreven. Linthorst Techniek en Dura Vermeer Bouw Hengelo lieten zich daardoor niet weerhouden en ontwierpen naast het gevraagde ook een compleet alternatief plan voorzien van de nieuwste en duurzaamste technologie. “Onze innovatieve insteek en de wijze waarop we met Dura samenwerken, gaven de doorslag voor de raad van bestuur van Thales,” vertelt Matthijs de Pater, projectmanager bij Linthorst. “De bestuurders vertrouwden erop
dat we de bouw van het office, shared facility center en warehouse tot een goed eindresultaat zouden brengen.” ‘Denk vooruit. Blijf dichtbij’, is het motto van Linthorst Techniek. De Pater: “We hebben ons verdiept in de klant en haar wensen, het werk van Thales en hoe dat gedaan wordt. Op basis daarvan hebben we de best mogelijke techniek ontwikkeld en geïmplementeerd, zodat Thales nu en in de toekomst optimaal ondersteund en geïnspireerd wordt.”
STRAKKE PLANNING Tijd was een van de grote uitdagingen van het project. “In een tijdsbestek van veertien maanden hebben we het technisch concept ontworpen, getekend en gebouwd,” vertelt De Pater. Dit lukte Linthorst Techniek door gebruik te maken van de LEAN methodiek en door integraal samen te werken met alle bouwpartners middels BIM (Building Information Modelling). De wijzigingen die tijdens de bouw nog werden aangebracht in het ontwerp, werden om het bouwproces niet te verstoren in een laatste
‘Kitchen Air Technology (KAT) reinigt en hergebruikt de energie uit warme lucht die een grootkeuken produceert’ 34
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 34
09-09-15 12:01
‘In 14 maanden hebben we het technisch concept ontworpen, getekend en gebouwd’
technieken maken van het gebouw een duurzame, zuinige en vooral comfortabele werkplek. De Pater: “De TOP Integration met Priva Blue ID zorgt ervoor dat het hele park centraal kan worden aangestuurd. Deze koppeling van de nieuwste regeltechnische technieken is een primeur.” Het door Linthorst ontwikkelde Kitchen Air Technology (KAT) systeem reinigt en hergebruikt de energie uit warme lucht die een grootkeuken produceert. Naast het keukenmanagementsysteem en de klimaatplafonds, draagt ook de luchtdeur, die voorkomt dat koude lucht een grote ruimte binnenstroomt en dus weer verwarmd moet worden, bij aan een zuinig high tech systems park. De GPR score 8 bewijst de duurzaamheid van zowel de gebouwen zelf, als de gebruikte bouwmethode.
INTEGRAAL SAMENWERKEN
fase doorgevoerd, binnen het budget. “Door onderdelen prefab in de werkplaats van Linthorst te maken en kant en klaar aan te leveren op de bouwplaats, hebben we veel tijd bespaard. We hanteerden een strakke planning, met behoud van de hoogste kwaliteit.”
“Het winnen van de publieksprijs BNA Beste Gebouw toont voor ons aan hoe prettig de mensen van Thales het vinden om hier te werken. Net zo prettig als wij het vinden om integraal samen te werken met de bouwpartners en te gaan voor het beste resultaat,” zegt de projectmanager. “Wij zijn erg blij met de publieksprijs en zien het als een kroon op ons werk. De gebruikers van het pand vinden dat ze het beste pand van Nederland hebben. Daar doen we het uiteindelijk voor.” www.linthorsttechniek.nl
INNOVATIEVE TECHNIEKEN Die kwaliteit is terug te zien in het project. De hoogste kwaliteitsstandaard en nieuwste technieken en onderdelen zijn toegepast in de bouw. Het keukenmanagementsysteem, de klimaatplafonds en de flexibiliteit in het indelen van de kantoorruimten maken het tot een comfortabele werkplek die, conform de wensen van Thales, gericht is op het Nieuwe Werken. De snelste gecertificeerde datainstallatie CAT7 is geïmplementeerd. Grote voedingen worden middels spanningsrails getransporteerd en het complex is voorzien van een vreemde-spanningsinstallatie met de hoogste veiligheidsklasse. Verschillende innovatieve
35
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 35
09-09-15 12:01
GENOMINEERD PARTICULIERE WOONBELEVING WOONHUIS IT, DEVENTER Architect Hoogte Twee Architecten Opdrachtgever Ingeborg Thürkôw Bouwperiode 2014 Beeld Hoogte Twee
‘De specifieke vraag is heel precies vertaald naar ontwerp’ 56
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 56
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:02
UIT HET JURYRAPPORT Met zijn strakke silhouet en knalrode gevels, omhuld door een ‘voile’ van geperforeerde aluminium platen, is woonhuis IT een statement. Een stoer gebouw, dat past op de plek waar het staat, het ruige Deventer Havenkwartier, en dat de bewoners - een moeder en haar twee puberzoons - als een oude spijkerbroek zit. De jongens hebben op de begane grond ieder een kamer - met hun eigen entree en buitenruimte - en een gedeelde badkamer; moeder heeft haar privépenthouse met panorama-ligbad en dakterras. Daar tussenin, op de eerste verdieping, bevindt zich de gedeelde keuken, van waaruit een trapje leidt naar de woonkamer, voorzien van meerdere (Franse) balkons. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 57
De jury prijst de ambitie die uit het project spreekt; dit huis is het bewijs dat je als particulier ook met beperkte middelen een plek kan maken waar het heerlijk wonen is. Het is jammer dat de uitwerking in materiaal en detail wat slordig is, met name op het niveau van de aansluitingen. De grote verdienste van Hoogte Twee Architecten is dat zij er in geslaagd zijn om de specifieke vraag van dit gezin heel precies te vertalen naar een ontwerp, dat ook ruimte laat om zaken naar eigen inzicht verder in te vullen. Het gesprek met de opdrachtgever aangaan, doorvragen en –schetsen, om latente behoeften boven tafel krijgen; het is een rol van de architect die naar de mening van de jury (te) vaak onderbelicht blijft, maar hier met verve is vervuld. 57
09-09-15 12:02
GENOMINEERD PARTICULIERE WOONBELEVING ZOMERHUIS, TEXEL Architect Benthem Crouwel Architects Opdrachtgever Henk Drosterij en Karen Knispel Bouwperiode 2010-2014 Beeld Jannes Linders
‘Hedendaags en toch typisch Texels’ 58
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 58
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:02
UIT HET JURYRAPPORT Het zomerhuis dat Benthem Crouwel Architects op Texel ontwierp voor een Amsterdams gezin, is volgens de jury een mooi voorbeeld van hoe je binnen de beperkingen van de ruimtelijke ordening en de beschermde natuur van een Waddeneiland (Unesco Werelderfgoed) tot een vanzelfsprekend ontwerp kunt komen. De architecten ontwierpen een vakantiehuis als een schapenboet. Deze traditionele schuurtjes, ooit gebouwd om werktuigen en hooi voor het vee in op te slaan, zijn beeldbepalend voor het landschap op het eiland. Maar architect en ontwerper hebben er wel hun persoonlijke interpretatie aan gegeven; met lokale materialen zoals rubber, visnetten en de betonnen BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 59
terrasdelen die je bij strandtenten vindt, hebben zij een eigenzinnig gebouw gemaakt: hedendaags en toch typisch Texels. De jury is enthousiast over de compositie in het landschap en de bijzondere afwerking met de gekleurde netten, waarbij de kleuren aangeven welke functies achter de gevel schuil gaan: blauw voor de keuken, oranje voor de badkamer, groen voor de leefruimte en beige voor de vide. De open indeling, de uitgekiende positionering van de ramen, gericht op het mooiste uitzicht, en de sterke relatie tussen binnen en buiten - het huis zit bovengronds vernuftig in elkaar. In vergelijking daarmee steekt de kelderruimte - toch de helft van het totale oppervlak - wat flets af. Daar had de architect nog meer uit kunnen halen. 59
09-09-15 12:02
GENOMINEERD STIMULERENDE OMGEVINGEN GROTIUSGEBOUW, NIJMEGEN Architect Benthem Crouwel Architects Opdrachtgever Radboud Universiteit Nijmegen Bouwperiode 2012-2014 Beeld Jannes Linders
‘Een mooi maatpak dat weet te imponeren’ 60
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 60
BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
09-09-15 12:02
UIT HET JURYRAPPORT De Universiteit van Nijmegen heeft hoog ingezet met het project voor de nieuwe Faculteit der Rechtsgeleerdheid, waarin een aantal versnipperde locaties bijeen is gebracht. Een Law School Campus à la Harvard was wat men voor ogen had: een pand met allure, dat uitnodigt tot studeren, en waar studenten en docenten elkaar kunnen ontmoeten. Met hun ontwerp voor het Grotiusgebouw heeft Benthem Crouwel Architects die verwachtingen waar gemaakt. Het hagelwitte paviljoen, verstild in het groen gelegen, weet te imponeren. ‘Chique, elegant, prachtig gemaakt’, luidt de eerste reactie bij het zien van het gebouw. Het beschikbare budget is hier goed besteed, aan natuursteen, leer, hout en glas. Klassieke, tijdloze materialen, die bovendien zeer zorgvuldig vormgegeven zijn, wat het energiezuinige gebouw volgens de jury ook duurzaam maakt. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2015
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 61
Het Grotiusgebouw is een ‘mooi maatpak’, waarin collegezalen, studieplekken, kantoren en de bibliotheek op heldere wijze georganiseerd zijn rond een centrale hal. De ontwerpers hebben de sfeer van de rechtenstudie goed weten te vangen; de faculteit voelt als ‘een stukje Zuidas in Nijmegen’. Over het functioneren van het gebouw verschillen de meningen. Daar waar het ene juylid de ruimte als uplifting ervaart, vindt een ander het vele glas en steen nogal hard en kil. De rust in het atrium wordt een kwaliteit genoemd, anderen vinden dat het gebouw levendigheid mist. Lof is er vooral voor de consistentie waarmee de architecten het concept hebben uitgewerkt, tot in het kleinste detail. Het Grotiusgebouw kent volgens de jury een afwerkingsniveau dat ‘ongekend hoog is voor een onderwijsgebouw’. 61
09-09-15 12:02
126
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 126
09-09-15 12:04
MEERWAARDE VAN DE ARCHITECT
In Nederland mag niet iedereen zich architect noemen. Alleen diegenen die zijn ingeschreven in het architectenregister hebben daar volgens de Wet op de Architectentitel recht op. Zij hebben allemaal een architectuuropleiding gevolgd. Werken met een architect levert u aantoonbaar meerwaarde op, functioneel en financieel, en op zoveel meer vlakken: Maatwerk Een architect kan uw specifieke wensen vertalen naar een goed gebouw, waardoor u niet gebonden bent aan standaardoplossingen. Binnen uw budget en de overige randvoorwaarden is vrijwel alles mogelijk. Inspiratiebron Een architect stimuleert de ideevorming en draagt alternatieven aan. Hierdoor vergroot u de kans op het meest optimale eindresultaat. Touwtjes in handen Een architect kan in alle fasen de rol van regisseur vervullen. Hij houdt het overzicht en zorgt ervoor dat het complexe proces van (zelf) bouwen voor u als opdrachtgever behapbaar blijft.
Technische meerwaarde De technische voorzieningen in het object zijn gegarandeerd in orde en voldoen aan alle normen. Meer gebruiksgenot Het dagelijks gebruik van een omgeving waarin u zich prettig voelt, draagt dagelijks bij aan uw welbevinden. Het gebouw dat samen met uw architect tot stand komt, zit als gegoten. Maatschappelijke en culturele meerwaarde Bouwen met een architect betekent zorg besteden aan alle aspecten. Hiermee draagt u bij aan de maatschappelijke en culturele waarde van de gebouwde omgeving. Geldelijke meerwaarde Een architect let overal op. Dat komt de kwaliteit van het object ten goede. Meer kwaliteit betekent een hogere waarde. U investeert dus in een meeropbrengst bij eventuele verkoop. Bovendien weten architecten hoe ze energiezuinig of zelfs energieneutraal moeten bouwen, waardoor u op termijn veel kunt besparen.
Rots in de branding Een architect vormt een buffer tussen u en alle andere betrokken partijen zoals aannemers en overheden. Zo betaalt u niet te veel en duren procedures niet langer dan noodzakelijk is. Bovendien controleert de architect of alle andere betrokken partijen hun werk goed en conform afspraak hebben gedaan. Vraagbaak Of het nu om gebruik van bepaalde materialen gaat of om een vergunningsaanvraag: een architect kent alle mogelijkheden en onmogelijkheden. Onaangename verrassingen blijven u bespaard. Functionele meerwaarde U krijgt een gebouw dat alle door u gewenste woon-, werk-, verblijfs- en andere functies in zich verenigt. Esthetische meerwaarde Het uiterlijk van zowel binnen- als buitenkant sluit aan bij wat u mooi vindt of wil uitstralen en zal ook in algemene zin als smaakvol ervaren worden.
128
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 128
09-09-15 12:04
MARKT VISIE HET WERKEN AAN TRANSFORMATIE IS GEEN BEPERKING VOOR DE ARCHITECT, MAAR EEN VERRIJKING
DE LEVERANCIER
BRAAKSMA & ROOS ARCHITECTEN Waar transformatie van het bestaande erfgoed voor veel architectenbureaus pas de afgelopen vijf jaar langzaam onderdeel werd van het portfolio, richt Braaksma & Roos zich al sinds de oprichting in 1981 op deze tak van sport. Waarin onderscheidt het bureau zich ten opzichte van andere spelers in het veld? Wat is de sleutel tot een geslaagde herontwikkelingsopgave? Aan de hand van twee complexe projecten beschrijft architect en directeur Job Roos de benadering en werkwijze van zijn bureau.
INTEGRALE AANPAK ‘Ten opzichte van twintig jaar geleden heeft het vak van de restauratiearchitect zich sterk ontwikkeld. Het objectgericht behouden van erfgoed en de weerstand tegen ontwikkeling en verandering hebben plaatsgemaakt voor een bredere kijk op bestaande gebouwen. Een ontwerp voor nieuw gebruik wordt niet langer bepaald door de beperkingen van de monumentale waarden. Door het gebouw te onderzoeken in zijn rijke context, als onderdeel van een voortdurend ontwikkelend stedelijk weefsel en als hoofdpersoon in het cultuurhistorische verhaal van een plek, ontstaat een veel completere waardenkaart op basis waarvan de mogelijkheden voor ontwikkeling kunnen worden ontdekt. Tegelijkertijd moet er gericht worden gekeken naar de
technische kansen en mogelijkheden van een monumentaal gebouw. Voor de architect is de uitdaging dan ook gelegen in het samenvatten en interpreteren van al deze bevindingen op verschillende schaalniveaus.’
geen beperking maar juist een verrijking, een trigger voor creativiteit en vindingrijkheid. Er zijn immers geen standaard oplossingen mogelijk, er kan alleen maatwerk worden geleverd.’
Het succes van een goede herontwikkeling zit volgens Roos in het vinden van de optimale balans tussen de erfgoedwaarde, de techniek van het bestaande en de wensen en eisen voor duurzaam en tegelijkertijd flexibel gebruik. Deze benadering van een uit analyse voortkomend ontwerp hanteert het team van Braaksma & Roos bij iedere – kleinschalige of complexe – opgave. ‘In feite is elk project een transformatie,’ legt Roos uit. ‘Of het nu gaat om het ontwerp van eigentijdse architectuur op een historische locatie, of restauratie en herontwikkeling van een monument. De inspiratie komt niet voort uit zwaar conceptueel denken maar uit het kiezen en sorteren van een grote hoeveelheid data. Juist door het werken met gebouwen die een hele expliciete erfgoedwaarde hebben en waar de verandering zeer complex is, leren wij het meest. Bestaande gebouwen vormen
HET VINDEN VAN DE KERN: DE VEREENIGING Een sprekend voorbeeld van een integrale benadering van een restauratie- en renovatieopgave door Braaksma & Roos is het rijksmonumentale Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen. Een waar Gesamtkunstwerk uit 1915 naar ontwerp van Oscar Leeuw, dat in de tijd geroemd werd om de bijzondere akoestische kwaliteiten van de grote zaal. In de afgelopen honderd jaar werd het monument verscheidene malen grondig verbouwd waardoor de karakteristieke kenmerken van het oorspronkelijke ontwerp grotendeels verloren zijn gegaan. ‘Een uitvoerige analyse van De Vereniging in zijn context leerde
Masterplan Concertgebouw De Vereeniging
‘Het succes van een goede herontwikkeling zit in het vinden van de optimale balans tussen de erfgoedwaarde, de techniek van het bestaande en de wensen en eisen voor het nieuwe gebruik’ 200
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 200
09-09-15 12:06
ons dat het gebouw destijds een sterke relatie had met de stad en een bijzondere transparantie kende, zowel in opzet als in afwerking. Het hart van De Vereeniging, de hoge, lichte vestibule en het aan de tuin gelegen grand café vormden een geleidelijke overgang van de Grote zaal naar het Keizer Karelplein. Herstel van deze transparantie is dan ook een van onze belangrijkste uitgangspunten bij de aanpak van De Vereeniging. De opgave gaat hier niet om een perfecte reconstructie van wat verloren ging, maar om het herstellen van de helderheid van de ruimten en de herinterpretatie van de rijke sfeer en uitstraling van honderd jaar geleden. Bovenal gaat het om het creëren van een gebouw dat voldoet aan de moderne eisen voor gevarieerd gebruik. Het concertgebouw was destijds al een belangrijke ontmoetingsplek, maar zal deze rol na de renovatie in het najaar van 2015 meer dan eens kunnen vervullen dankzij de unieke locatie in Nijmegen in combinatie met de capaciteit en historische ambiance.’
bouwen voor alle betrokken partijen en daarnaast open staan voor nieuwe inzichten vanuit verschillende disciplines.
IN DIALOOG MET BERLAGE: DE UITBREIDING VAN HET HAAGSE GEMEENTEMUSEUM Precies een jaar geleden werd de tuinzaal van het Haagse Gemeentemuseum feestelijk geopend. Volgens Roos is de overkapping van de binnentuin van Berlages meesterwerk een van de voorbeeldprojecten met een bijzonder korte looptijd en een buitenge-
karakter van de tuin koesterde en zelfs versterkte. Het nieuwe hart van het museum is meer dan ooit een lichte ruimte waar men elkaar kan onmoeten, kan rusten, kan overdenken. Daarnaast diende de tuinzaal geschikt te zijn voor verschillende soorten evenementen, van tentoonstellingen tot concerten, diners en lezingen. Het implementeren van alle maatregelen omtrent duurzaamheid, akoestiek en elektrotechniek in zeer korte tijd was bij dit project denk ik de grootste uitdaging. Binnen het tijdsbestek van slechts een paar maanden hebben wij in een team met de opdrachtgever en verschillende adviseurs en ontwerpers een uitbreiding ontwikkeld die qua ruimtelijkheid, licht, geluid en energieverbruik voldoet aan de hoge eisen van het museum. Je moet in zo’n geval als geen ander in staat zijn om het proces te leiden en te begeleiden.’ Roos besluit: ‘Als architect van transformatieprojecten ben je co-auteur van een gebouw en verhoud je je altijd tot wat er al is. Als architectenbureau hebben wij een open, onderzoekende en
TEAMSPELER Volgens het door Roos geschetste profiel moet een architect dus beschikken over een sterk analytisch vermogen. Hij weet waar hij onderzoek moet doen, hoe hij de onderliggende opgave kan ontdekken en vooral ook welke partijen hij daarbij nodig heeft. Waar de architect twintig jaar geleden nog een autoriteit en alleenheerser was, wordt hij met toenemende mate een teamspeler, een mediator en verbinder tussen verschillende deskundigen die meeschrijven aan het script voor het ontwerp. Een goed ontwikkeld sociaal en communicatief vermogen is dan ook onontbeerlijk; de architect moet in staat zijn om een beargumenteerd verhaal op te
woon complex proces. Men wenste een uitbreiding die het museum an sich beter zou kunnen faciliteren, een ruimte die volwaardig zou kunnen meedoen met het museum. Berlage had de binnentuin ontworpen als een lichte ruimte met prachtige afwerkingen en detailleringen, waar de bezoeker rust kon vinden en zijn gedachten over de aanschouwde kunst in het museum kon laten gaan. ‘Wij hebben gezocht naar een ontwerp dat dit contemplatieve
onbevangen houding te opzichte van het erfgoed en trainen wij onszelf om de erfgoedwaarde te bestendigen maar daar ook waarde aan toe te voegen. Als team zien wij veel kansen en mogelijkheden voor de toekomst om het ontwerp nog steviger en duurzamer te verankeren dan wij nu al doen.’ Braaksma & Roos Architectenbureau Toussaintkade 52, Den Haag 070- 361 53 63 www.braaksma-roos.nl
201
8164_BNA_HBArch2015-2016.indb 201
09-09-15 12:06
BNA, branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 bna@bna.nl www.bna.nl
omslagovoorviewer_fc.indd 2
11-04-16 13:19