Eko 1cas

CRNA GORA MINISTARSTVO PROSVJETE I SPORTA ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

Predmetni program EKOLOGIJA I ili II razred togodišnje srednje stručne škole

Podgorica 2011.

Predmetni program EKOLOGIJA za I ili II razred trogodišnje srednje stručne škole izradila je Komisija u sljedećem sastavu: Blaženka Petričević, predsjednica Katarina Todorović, članica Sonja Krivokapić, članica

Nacionalni savjet za obrazovanje je na sedmoj sjednici održanoj 31. 08. 2011.godine donio predmetni program EKOLOGIJA za I ili II razred trogodišnje srednje stručne škole.

2

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA EKOLOGIJA NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA EKOLOGIJA 2. ODREĐENJE PREDMETNOG PROGRAMA a) Priroda i namjena predmetnog programa Ekologija kao biološka disciplina pruža znanja o raznolikim odnosima koji vladaju u prirodi. Razumijevanje tih odnosa omogućava i razumijevanje mjesta koje čovjek ima u živom svijetu, kao i ulogu koju ostvaruje. Kroz predviđene sadržaje potrebno je shvatiti složenost, međupovezanost i međuzavisnost raznovrsnih faktora kojima se reguliše funkcionisanje biosfere kao vrhunca objedinjenosti žive i nežive prirode. Učenici/e stiču znanja koja im omogućavaju bolje razumijevanje prirode i života. Istovremeno oblikuju i pozitivan odnos prema prirodi i zaštiti životne sredine.

Učenici/e kroz nastavu ekologije treba da steknu osnovna znanja o čovjeku kao dijelu prirode, sa kojom treba uspostaviti održivi razvoj. Dobro poznavanje ekoloških procesa doprinosi razvijanju ekološke svijesti i razumijevanju potrebe da se zaštiti životna sredina. Dobijanjem informacija iz više izvora učenici/e, otkrivaju suštinu obrađenih sadržaja, upoređuju i kritički prihvataju, prosuđuju podatke i informacije, stiču sposobnost da analiziraju i povezuju. To im omogućava dublje razumijevanje sadržaja i razumijevanje međusobnih povezanosti i međuzavisnost u prirodi.

U nastavi ekologije, teorijska znanja se prepliću sa metodama neposrednog posmatranja, eksperimentalnog i terenskog rada. To učenicima/ama daje mogućnost da aktivno stiču znanje, uspostavljaju neposredan dodir sa prirodom i dođu do određenih otkrića sopstvenim traženjem i otkrivanjem. b) broj časova po godinama obrazovanja

OBLICI NASTAVE RAZRED/ fond časova

I ili II – 35 časova

T

V

18

12

Otvoreni dio programa 5 časova = 14.3%

T – teorijski i drugi oblici nastave za sve učenike/ce u odjeljenju.

V – vježbe i drugi oblici nastave kod kojih se odjeljenje dijeli na manje grupe. To su različiti oblici participatornog učenja čiji je cilj da se učenici/e što više podstaknu da samostalo uče, uvježbavaju i istražuju.

3

Predmetni program ekologija, sa jednim časom nedjeljno, izučava se u prvom ili drugom razredu stručnih škola za trogodišnje obrazovne profile.

Od ukupnog fonda časova (35), oko 15 % časova predstavlja otvoreni dio programa. Otvoreni dio programa predviđen je za sadržaje za koje postoje posebna interesovanja učenika/ca, nastavnika/ca i lokalne zajednice. Lokalna zajednica se po pravilu teško uključuje, tako da ove časove uglavnom osmišljavaju učenici/e i nastavnici/e.

U ovom programskom dijelu nastavnik/ca može više naglasiti interesovanja učenika/ca, njihov samostalni istraživački rad koji treba povezati sa strukom učenika/ca.

3. OPŠTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA Nastava ekologije treba da učeniku/ci da primjenjiva znanja, koja su neophodna za život pojedinca, (npr. znanja o vazduhu, svjetlosti, vodi, biljkama i njihovom značaju za čovjeka), znanja koja su od šireg značaja za društvo (međuzavisnost i povezanost čovjeka i prirode, značaj očuvanja okoline, razvijanje ekološke kulture, odgovornosti, spoznaje da današnje djelovanje na zaštiti sredine direktno utiče na kvalitet života budućih generacija).

Ciljevi učenja ekologije su da učenici/e: - usvoje nova i prošire znanja o živom svijetu stečena u osnovnoj školi; - razvijaju sposobnosti za proučavanje prirodnih procesa i pojmova; - samostalno dolaze do određenih saznanja i oblikuju pozitivan odnos prema prirodi; - nauče da stečena znanja funkcionalno primjenjuju; - shvate ulogu i značaj ekologije u sistemu nauka; - razvijaju sposobnosti za uočavanje i razumijevanje ekoloških problema; - razumiju strukture ekosistema i odnosa koji vladaju u prirodi; - upoznaju dinamiku odnosa u zajednici, međuzavisnost, probleme i rizike; - razvijaju ekološki način razmišljanja i ekološku kulturu; - formiraju stav o racionalnom i razumnom korišćenju prirodnih resursa; - prihvataju da je očuvanje, unapređivanje i žaštita zdrave prirode i njihov zadatak; - razviju svijest o ograničenosti hrane i drugih prirodnih resursa neophodnih za život; - razviju logičko mišljenje i sposobnost uočavanja uzročno-posljedičnih veza; - osposobe se da samostalno koriste jednostavnije metode i tehnike u istraživanju određenog problema; - nauče da stečena znanja funkcionalno primjenjuju.

Razvijaju različite vještine: - komunikacijske (pisanje, izražavanje mišljenja, vođenje dijaloga, interpretiranje informacija), - istraživačke (opažanje, planiranje, spoznaja, razvrstavanje, mjerenje, eksperimentisanje, izrada izvještaja, izvještavanje, izrada jednostavnijih tematskih projekata), - društvene (preuzimanje odgovornosti za rad u grupama, razumijevanje, prihvatanje i poštovanje različitosti, poštovanje prirodnog i kulturnog nasljeđa, aktivan odnos prema tradiciji, briga za druge, tolerancija i humanost).

4

- Takođe učenici/e razvijaju vještine samospoznaje, perceptivno saznavanje objektivne stvarnosti, konstruktivan odnos prema prirodi i okolini, stiču samopouzdanje, vještinu analize i izbora sopstvenih životnih vrijednosti.

4. SADRŽAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA TEMA: Osnovni pojmovi ekologije

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: -

zna šta je životna sredina,

-

razlikuje ekološke faktore,

-

objašnjava simbiontske i konkurentske odnose,

-

razumije značaj međuzavisnosti organizama.

Aktivnosti Učenici/e: - razgovaraju o životnoj sredini, ekološkom faktorima i međuzavisnosti u prirodi, -

stiču nova znanja, pitaju i komentarišu,

-

Vježba: Temperatura i vlažnost vazduha, kao i brzina vjetra; grafički predstavljaju i analiziraju međuzavisnost,

-

obilaze najbliži biotop u cilju upoznavanja biocenoza i uticaja ekoloških faktora koji djeluju na njihov opstanak,

-

daju primjere simbiontskih i konkurentskih odnosa,

-

koriste različite izvore literarure za nalaženje zanimljivosti o međuzavisnosti u prirodi.

Pojmovi-sadržaji Životna sredina, ekološki faktori (abiotički, biotički), biocenoza, konkurencija, simbioza, mutualizam, komensalizam, amensalizam, parazitizam.

Korelacija Geografija Zemljište (pedosfera).

Hemija Osobine vode.

Fizika Svjetlost.

Korelacija je moguća sa nizom stručnih predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim smjerovima za koji je ovaj program predviđen (npr. Pedologija, Meteorologija, Mikrobiologija itd).

5

TEMA: Odnos organizma i spoljašnje sredine

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: - objašnjava promjenljivost ekoloških faktora u vremenu i prostoru, - zna šta je ekološka valenca, - objašnjava na primjeru životne-ekološke –forme i ekološku nišu.

Aktivnosti Učenici/e: razgovaraju o promjenljivosti ekoloških faktora, uočavaju i razlikuju značenje datih pojmova, istražuju uslovljenost ekoloških faktora u prostoru i vremenu, -

upoređuju životne forme kaktusa i mlječika, pingvina i morskih kornjača,

-

Vježba: fenološka posmatranja na biljkama po izboru,

-

na terenu objašnjavaju pojmove ekološke niše i životne forme, analiziraju ih praveći razlike medju njima.

Pojmovi-sadržaji Životna forma, ekološka valenca, ekološka niša eurivalentnost, stenovalentnost, homologni organi, analogni organi.

Korelacija Korelacija je moguća sa nizom stručnih predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim smjerovima za koji je ovaj program predviđen (npr. Botanika, Zoologija itd).

TEMA: Pojam populacije i njene osnovne odlike

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: - zna šta je populacija i koje su njene odlike, -

zna od čega zavisi brojnost populacije,

-

razumije značaj migracija.

Aktivnosti Učenici/e: upoznaju odlike populacije, istražuju međuzavisnost populacija, Vježba: Gustina populacije ili jedinki neke vrste po izboru, razgovaraju o analogiji ljudske populacije sa drugim populacijama, grafički prikazuju uzrasnu i polnu strukturu učenika/ca u odjeljenju.

Pojmovi-sadržaji Populacija, prostorni raspored, natalitet, mortalitet, polna struktura, uzrasna struktura, migracije.

Korelacija Geografija Prirodna sredina i čovjek, Ljudska populacija, migracije.

Korelacija je moguća sa nizom stručnih predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim smjerovima za koji je ovaj program predviđen (npr. Botanika, Zoologija itd).

6

TEMA: Biotop, biocenoza, ekosistem

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: - zna šta je biocenoza, - objašnjava odnose ishrane u biocenozi, - zna šta gradi jedan ekosistem i biosferu, -

objašnjava odnose u ekosistemu,

-

objašnjava kruženje materije,

-

objašnjava neprekidni proces razmjene materije i energije u ekosistemu.

Aktivnosti Učenici/e: - razgovaraju o primjerima organizacije i međusobnih odnosa u bioceniozi, -

analiziraju pojedine ekosisteme i njihove sastavne elemente,

-

formiraju lanac ishrane, po izboru, koristeći stečena znanja,

-

na primjerima trofičkih lanaca analiziraju kruženje i akumulaciju toksičnih materija u ekosisitemu i biosferi,

-

kreativno predstavljaju kruženje materije, proticanje energije i lance ishrane, istražuju spratovnost u nekom ekosistemu i pišu seminarske radove, grafički predstavljaju tipove trofičkih piramida (brojnosti, biomase, energije), istražuju različite izvore literature i pronalaze zanimljive primjere.

-

-

Pojmovi-sadržaji Biocenoza, biotop, biosfera, ekosistem, akcija, reakcija, koakcija, trofička piramida, proizvođači, potrošači, razlagači, lanci ishrane, paraziti.

Korelacija Geografije Atmosfera, hidrosfera.

TEMA: Biogeni (biogeohemijski) ciklusi

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: - objašnjava biogene cikluse,

-

razumije značaj kruženja različitih elemenata u prirodi.

Aktivnosti Učenici/e: - razgovaraju o kruženju vode i kiseonika u prirodi, i pronalaze zakonitosti u procesima kruženja, - razgovaraju o značaju azota, fosfora, ugljenika i drugih elemenata, - analiziraju značaj uzgajanja mahunarki na poljoprivrednom zemljištu.

Pojmovi-sadržaji Biogeni ciklusi, kruženje ugljenika, kruženje fosfora, kiseonika.

Korelacija Hemija Nemetali Organska i neorganska jedinjenja

7

TEMA: Životne oblasti

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: -

razumije šta su biomi i životne oblasti,

-

zna da sva mora na Zemlji čine jedinstven biom,

-

zna osnovne životne zone mora i faktore koji ih uslovljavaju,

-

objašnjava prilagođenosti morskih organizama,

-

-zna odlike bioma kopnenih voda,

-

upoređuje prilagođenosti nekih organizama kopnenih i vodenih ekosistema,

-

zna osnovne razlike uslova života u vodi i na kopnu,

-

upoređuje osnovne tipove bioma u okviru suvozemne oblasti života, raspoređenih prema klimatskim zonama.

Aktivnosti Učenici/e: objašnjavaju pojam ekosistema i njihovog grupisanja u biome, razgovaraju o biomu mora, kreativno predstavljaju i objašnjavaju raspored životnih zona u moru, Istražuju (teren ili literaturu) organizme koji žive na grebenima, uz obalu mora, koje povremeno zapljuskuju talasi, pronalaze zakonitosti i zanimljivosti i predstavljaju ih, na osnovu usvojenog znanja, prave raspored životnih zona u jezeru, analiziraju analogiju između bare i jezera, jezera i rijeke, razgovaraju o stajaćim i tekućim vodama, na primjerima Skadarskog jezera i neke rijeke upoređuj uslove života, zonalnost, biljni i životinjski svijet, rade seminarske radove iz ove oblasti, upoređuju uslove života na kopnu i u vodi, objašnjavaju osnovne tipove bioma, prema geografskoj širini i nadmorskoj visini, istražuju literaturu vezanu za različite biome (pustinja, makija, gariga, krš, tajga, tundra, džungla), nalaze zanimljivosti i kreativno ih predstavljau (rade panoe, seminarske radove itd), upoređuju prilagođenosti živih bića različitih suvozemnih bioma, istražuju različite izvore literature, kreativno predstavljaju rezultate rada, prave panoe, pišu seminarske radove, npr: Obližnji vodeni ekosistem, Voda kao stanište, Akvatični biomi i njihova produktivnost, Uticaj čovjeka na vodene biome, itd.

Pojmovi-sadržaji Eufotična zona, batijalna zona, abisalna zona, neritska zona, okeanska životna zona, pelaški organizmi, bentos, plankton, nekton,

Korelacija Geografija Biosfera Planeta Zemlja Korelacija je moguća sa nizom stručnih predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim smjerovima za koji je ovaj program predviđen (npr. Pedologija, Botanika, Zoologija itd).

stajaće vode, tekuće vode, zonalnost, perifiton, neuston,

tropske šume, listopadne šume, tajga, tundra, stepa, savana, pustinja, makija, šikara, krš.

8

TEMA: Zagađivanje, zaštita i unapređenje životne sredine

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: -

-

-

Aktivnosti

Učenici/e: - razgovaraju o različitim izvorima objasni pojam zagađenja, zagađenja u svojoj okolini, navodi izvore zagađivanja životne - upoznaju načine dospijevanja sredine, zagađujućih materija u naš zna kako zagađujuće materije organizam i posljedice njihovog dospijevaju u organizam (biljaka, prisustva, životinja i čovjeka), - istražuju zagađujuće materije iz objasni pojmove ekotoksikologija, neposredne okoline, analiziraju i toksično dejstvo, detoksinacija, predlažu mjere preventivnog prepozna i objasni posljedice djelovanja, trovanja na organizam, - pišu seminarske radove na teme zna kako postupiti u slučaju iz ove oblasti kao npr: Negativni trovanja, efekti nikotina na čovječije razlikuje bisferu, hidrosferu i zdravlje, atmosferu, - upoređuju pojmove iz ove oblasti i poznaje uzroke i mehanizam razgovaraju o njihovoj zagrijavanja Zemljine atmosfere, međuzavisnosti, zna efekat staklene bašte i koje - razgovaraju o lokalnim izvorima su njegove moguće posljedice, zagađivanja vazduha i njihovom objašnjava posljedice oštećenja uticuju na čovjeka, ozonskog omotača, - analiziraju zastupljenost bioloških razumije antropogeni uticaj na mjera zaštite u svom gradu, kvalitet biosfere, atmosfere i - istražuju različite izvore literature, hidrosfere, kreativno predstavljaju rezultate navodi posljedice globalnog rada, prave panoe, pišu zagađenja vazduha, seminarske radove, iz ove oblasti razumije posljedice kiselih kiša, na primjer: Oštećenje ozonskog objašnjava mjere za smanjivanje omotača, Globalne posljedice zagađenosti vazduha, zagađenja vazduha i slično, objašnjava izvore i vrste - razgovaraju o izvorima zagađivanja voda, zagađivanja vode u neposrednoj zna kriterijume određivanja okolini, kvaliteta voda, - analiziraju učinak lokalnog objašnjava pojam eutrofizacije, zagađivanja na globalnom nivou, objašnjava mjere zaštite voda od - razgovaraju o otpadnim vodama i

Pojmovi-sadržaji

Korelacija

Ekotoksikologija, kancerogen, mutagen, detoksikacija, maligna oboljenja,

Geografija Planeta Zemlja i njena zaštita.

Hemija Nemetali Organska i neorganska jedinjenja i metode odvajanja.

efekat staklene bašte, ozonski omotač,

Fizika Zvuk, radioaktivnost itd.

smog, kisele kiše,

Korelacija je moguća sa nizom stručnih predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim smjerovima za koji je ovaj program predviđen (npr.

Metalurška grupa predmeta, itd).

filteri i biološke mjere zaštite vazduha, indikatori kvaliteta voda (fizički, hemijski biološki), eutrofizacija, prečišćavanje,

9

-

-

-

zagađivanja, objašnjava samoprečišćavanja voda, zna osnovne oblike zagađivana zemljišta, zna mjere zaštite zemljišta od zagađivanja, razumije značaj pravilnog deponovanja otpadaka (deponije), zna načine zagađivanje hrane, zna kako se hrana ispravno skladišti, objašnjava preventivne mjere zaštite i kontrole hrane, zna prirodne i vještačke izvore zračenja, razumije koji su biološki efekti zračenja, zna kako se vrši kontrola i zaštita od radijacije, objašnjava pojam buka, vibracije, objašnjava negativna dejstva buke i vibracije na ljudsko zdravlje, zna mjere zaštite od buke i vibracije, objašnjava pojam monitoringa, razumije značaj biološkog monitoringa.

-

posljedicama njihovog dejstva, razgovaraju o pojavi i uzrocima „cvjetanja“ voda, istražuju različite izvore literature, kreativno predstavljaju rezultate rada, prave panoe, pišu seminarske radove, npr:

Zagađivanje obližnjeg vodenog ekosistema, Voda kao stanište i posljedice njenog zagađivanja, Akvatični biomi i njihova produktivnost, Uticaj čovjeka na vodene biome, itd.

-

-

-

-

samoprečišćavanje, kolektori za prečišćavanje otpadnih voda, erozija, pesticidi, vještačka đubriva, jalovine, deponije, kisele kiše, kompost, recikliranje,

razgovaraju o upotrebi pesticida i njihovom dejstvu, istražuju i bilježe, koliko poljoprivrednici koriste pesticide i vještačka djubriva, analiziraju anlternativne načine zaštite biljaka i obogaćivanja zemljišta (organska proizvodnja), obilaze lokalne deponije i kreativno predstavlju saznanja, zapažanja, prednosti i nedostatke, razgovaraju o aditivima koji se često koriste,

Vježba: Analiza deklaracija o sastavu nekih namirnica (napici, slatkiši itd) i predstavljanje rezultata, -

-

razgovaraju o genetički modifikovanim organizmima (GMO), razgovaraju o različitim oblicima zračenja i njihovom uticaju na

aditivi, hormoni, ambalaža,

10

-

-

-

-

-

čovjeka, koriste dostupne podatke o dešavanjima i posljedicama dejstva u Černobilu, Japanu, i analiziraju ih, istražuju stručnu literaturu o uticaju rendgenskih zraka na naš organizam i kreativno predstavljaju rezulte, pišu seminarske radove na teme: Deponovanje radioaktivnog otpada, uticaj radiaktivnih groborana, nuklearno naoružanje i izvori energije itd, istražuju izvore buke u neposrednoj okolini i predstavljaju rezultate i mjere zaštite od buke, analiziraju shemu jačine i uticaja ratličitih izvora buke, razgovaraju o načinu i mjestu mjerenja nivoa zagađenja (monitoring i monitoring stanice na različitim mjestima u gradu),

Vježba: Analiza jednog izvještaja o zagađenosti, Vježba: Zastupljenost lišaja i mahovina na nekom području, -

GMO, radijacija, prirodna radijacija, vještačko zračenje, somatski efekti, genetski efekti, mutacije, letalne doze,

buka, vibracije, bel (B), decibel (Db) , izolacija, bešumne mašine, monitoring, bioindikatori.

analiziraju značaj monitoriga i vrste monitoringa u Crnoj Gori.

11

TEMA: Zaštita prirode

Operativni ciljevi Učenik/ca treba da: -

zna koji su Nacionalni parkovi u Crnoj Gori i okruženju,

-

poznaje neke zaštićene vrste,

-

zna osnovne kriterijume za primjenu različitih mjera zaštite,

-

objašnjava značaj zaštite prirode.

Aktivnosti

Pojmovi-sadržaji

Korelacija

Učenici/e: -

pronalaze zanimljivosti o nekim Nacinalnim pakovima i kreativno ih predstavljaju,

-

razgovaraju o zaštićenim vrstama i značaju očuvanja biodiverziteta,

-

- analiziraju zaštitu životne sredine u Crnoj Gori.

In situ, ex situ, introdukcija, Crvena knjiga, Crvena lista, Biodiverzitet.

Geografija Nacionalni parkovi i zaštita prirode.

5. DIDAKTIČKE PREPORUKE Nastavnik/ca podstiče interakciju nastavnik/ca – učenik/ca i razmjenu između samih učenika/ca; povezuje gradivo sa postojećim vanškolskim znanjima i iskustvima učenika/ca, otvara mogućnost da učenika/ca slobodno pita, istražuje. Ukazuje na tijesnu vezu prirodnih nauka, na ishodišta ekologije za razvoj medicine, farmakologije, poljoprivrede, šumarstva itd. Uključuje saznanja o promjenama i kvalitetu životne sredine, namjernim i nenamjernim posljedicama čovjekovog djelovanja na ekosisteme. Podstiče učenike/ce na traženje rješenja, nastalih problema u skladu sa prirodom; upoznaje ih sa najugroženijim vrstama u Crnoj Gori, a učenici/e ocjenjuju značaj zaštićenih vrsta.

Nastavnik/ca aktivira učenika/cu mobilisanjem prethodnih znanja i iskustava, upućivanjem na samostalno pronalaženje relevantnih informacija, na slobodno razmišljanje; pruža podršku u realizaciji »projekata«, podstiče na argumentovano diskutovanje i sučeljavanje stavova pri pojavi određenih problema, itd. Podstiče učenike/ce da postavljaju pitanja, traže najbolja rješenja u savladavanju određenih teškoća, pomaže da prepoznaju upotrebljivost novostečenih znanja u svakodnevnom životu, itd. Vrednuje i procjenjuje ponašanje učenika/ca u procesu kooperativnog učenja.

Nastavnik/ca upućuje i podstiče učenike/ce da sistematski prikupljaju informacije iz literature, sa Interneta, iz novina, sa audio kaseta itd. iz ove oblasti.

Nastavnik/ca organizuje terenski rad učenika/ca tokom koga će (npr. ekološke faktore) posmatrati, analizirati i upoređivati najbliže ekosisteme.

Terenski rad se može organizovati i po grupama koje će dobiti specifične zadatke, a rezultate predstaviti svim učenicima/ama. (Npr. Terenski rada: Posmatranje i analiza različitih tipova staništa i životnih zajednica. Takođe se preporučuje da nastavnik/ca zada i domaće zadatke učenicima/ama, a nakon toga i organizuje tribine na različite teme npr. Povezanost organizama u procesu kruženja materije i protoka energije itd).

12

Nastavnik/ca će razvijati grupni oblik rada i pravilan odnos prema radu. Sve laboratorijske vježbe koje nije moguće realizovati nastavnik/ca treba da objasni, sa posebnim akcentima na njihove rezultate ili da nađe alternativni način za njihovu realizaciju. Organizuje praćenje sezonskih promjena u najbližem ekosistemu; inicira izradu fenološkog kalendara, obilazak nekog izvora zagađivanja, posjetu sanitarnoj deponiji i postrojenja za reciklažu, raspoređuje zadatke i seminarske radove učenicima/ama. Pomaže učenicima/ama u pripremi jasne, efektne prezentacije i izvještaja o rezultatima grupnog rada. Nastavnik/ca upućuje učenike/ce kako da sređuju, klasifikuju i izlažu materijal; pomaže u izradi zidnih novina, izradi slikovnog prikazivanja promjena u ekosistemima, prihvata inicijativu učenika/ca, vodi aktivnosti, animira, koordinira i prati slijedeći didaktička načela (od poznatog ka nepoznatom, od bližeg ka daljem, od konkretnog ka apstraktnom, od posebnog ka opštem). Nastavnik/ca pruža pomoć u prikupljanju materijala, daje instrukcije u vezi sa korišćenjem prikupljenog materijala, demonstrira lično prikupljeni materijal, podstiče učenike/ce na preuzimanje inicijative, na lični doprinos u radu, organizuje rad u grupama ili parovima.

6. KORELACIJE MEĐU PREDMETIMA Korelacije među predmetima su date u tabeli.

7. STANDARDI ZNANJA Učenik/ca treba da zna: - objasniti osnovne ekološke pojmove - razlikovati abiotički i biotički faktore - na primjeru objasniti tipove simbioza - objasniti životnu formu - uporediti homologne i analogne organe - objasniti ekološku nišu - objasniti ekološku valencu - objasniti populaciju i njene odlike - objasniti povezanost ekositema, biocenoze, biotopa i biosfere - objasniti pojam ekosistema i biosfere - procese kruženja materija i proticanja energije u prirodi - objasniti izvore i posljedice lokalnog i globalnog zagađenja životne sredine - kako nastaju kisele kiše - šta su pesticidi - koji su prirodni i vještački izvori radioaktivnosti - biološke efekte radioaktivnog zračenja - načine i metode za zaštitu i unapređenje prirode - poznaje objekte u prirodi koji su zaštićeni - da nabroji Nacionalne parkove u Crnoj Gori

13

8. NAČINI PROVJERE ZNANJA I STRUČNE OSPOSOBLJENOSTI Ocjenjuje se rad učenika/ca tokom čitave godine. Provjeravanje znanja vrši se usmeno i putem zadataka objektivnog tipa. Ocjenjuju se i vježbe, kao i seminarski radovi sa načinom prezentacije. Znanje kojim mora ovladati svaki učenik/ca je određen standardima znanja.

9. RESURSI ZA REALIZACIJU 9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu biologije u srdnjim stručnim školama: Za izvođenje nastave biologije škola treba da ima odgovarajuće opremljen kabinet, kao i stručnu literaturu u školskoj biblioteci.

Tehnička pomagala: Nastavno sredstvo TV prijemnik Računar- laptop Projektor CD plejer dijaprojektor grafoskop Komplet za terenski rad Ručne lupe

Tehnički opis nastavnog sredstva Kolor televizor Računar - laptop Projektor CD plejer dijaprojektor grafoskop Lopata, šega, pijuk Ručne lupe

Normativi i standardi 1 1 1 1 2 2 1 30

Laboratorijski pribor: Nastavno sredstvo Pribor za mikroskopiranja

Stalak za epruvete Komplet četki za čišćenje stakla Komplet alkoholnih flomastera Potrošni materijal

Tehnički opis nastavnog sredstva Mikroskopska stakla Pokrovne ljuspe Makaze Pincete Skalpel Stalak za epruvete Komplet različitih četki za čišćenje stakla različitih veličina Alkoholni flomasteri za pisanje po staklu Hemikalije koje koriste pri izvođenju pojedinih vježbi

Normativi i standardi 100 100 10 10 10 10 1 10

14

Stakleni pribor: Nastavno sredstvo Set čaša Epruveta Petrijeve šolje Lijevak Set mjernih posuda Set staklenih štapića

Tehnički opis nastavnog sredstva Staklene češe različite veličine Standardne laboratorijske staklene Stakleni lijevci različite veličine Staklenih i plastičnih različitih veličina Stakleni štapići različite veličine

Normativi i standardi 10 100 10 5 10 5

Ostala pomagala i učila: Nastavno sredstvo CD

Zidne slike Set slajdova

Tehnički opis nastavnog sredstva CD sa sadržajima na teme: AIDS, fotosinteza, lanci ishrane, odabrani ekosistemi Crne Gore, rijetke i zaštićene biljne i životinjske vrste u Crnoj Gori ... zidne slike na teme: kruženje materije i proticanje energije, znakovi za opasnost pri radu u laboratoriji Slajdovi Nacionalni parkovi Crne Gore

Normativi i standardi 1

1 1

9.2. Literatura: 1.

2.

3.

4.

5.

Blaženka Petričević, Marko Karaman, Katarina Todorović- Biologija za drugi razred opšte gimnazije, ZUNS Podgorica, 2008.

Blaženka Petričević, Marko Karaman, Katarina Todorović- Radna sveska za drugi razred opšte gimnazije, ZUNS Podgorica, 2008.

Dinko Tuhtar, Zagađenje zraka i vode, IGKRO “ Svjetlost“ , OOUR Zavod za udžbenike Sarajevo, 1979. god.

Dragoslav Marinković, Ivo Savič, Božidar Djurčić, Veljko Terzija, Biologija za IV razred gimnazije, ZUNS, Beograd, 1994. god.

Ivo Savić, Veljko Terzija, Ekologija i zaštita životne sredine, za prvi razred srednjih škola, ZUNS, Beograd.

10. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUČNIH SARADNIKA/CA Nastavnik/ca je osposobljen/na da predaje biologiju u srednjim stručnim školama ako je završio/la studije biologije.

Laborant/kinja treba da ima završenu najmanje srednju školu datog usmjerenja ili gimnaziju.

15