Verantwoordingsdocument D. de Winter by EMI op Zuid

VOORWOORD

Op dit moment ligt het onderzoeksverslag van mij, Demi de Winter voor u, ter onderbouwing van het opgeleverde beroepsproduct en naar aanleiding van de afstudeeropdracht voor Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI). Een complexe opdracht, waarbij de uitkomst zeker met de crisis op het moment, lastig vormgegeven kon worden. Dit afstudeeronderzoek is uitgevoerd in het kader van het afstuderen aan de opleiding Leisure & Events Management aan de Willem de Kooning Academie Rotteerdam. Vanaf 3 februari tot en met 25 mei 2020 is het onderzoek uitgevoerd. Binnen deze korte tijd is er een product uit het onderzoek voortgekomen waar de opdrachtgever mee verder kan en waar verdere invulling, waarvoor de juiste stappen omschreven zijn, leiden tot de gewenste impact. Een product wat later dient als leidraad, inspiratie en motivatie om een diepere programmering voor de Cultuurcampus samen met makers uit Zuid vorm te geven. Tevens dient het product als schakel tussen verschillende partijen en kan hierdoor een invulling geven aan het programma Cultuur op Zuid. Mijn dank gaat uit naar iedereen die mij, ook in deze moeilijke tijd, een hart onder de riem heeft gestoken, mee heeft gedacht en mij heeft geholpen om dit lastige vraagstuk kritisch te bekijken en mijn beroepsproduct vorm te geven. Hieronder vallen mijn twee bedrijfsbegeleiders Dafne Foet en Reinier Weers, die mij gemotiveerd hebben om door te zetten. Daarnaast wil ik hen bedanken voor het meedenken met, inhoud geven aan en feedback geven op het door mij ontwikkelde beroepsproduct. Mijn speciale dank gaat uit naar alle makers, experts en ervaringsdeskundigen, die ondanks deze lastige periode tijd hebben vrijgemaakt om het gesprek aan te gaan. Ook wil ik mijn docentbegeleider Martijn Mulder bedanken voor zijn kritische blik en helpende hand gedurende de afgelopen vier maanden. Daarnaast gaat mijn dank uit naar mijn twee medeafstudeerders Sacha Kruidenier en Thomas de Bruin, voor hun feedback, hulp en frisse blik. Met hen heb ik vaak kunnen sparren over de onderzoeksvraag en de mogelijkheden tot een product. Tot slot wil ik graag mijn vrienden en familie, met in het bijzonder mijn ouders, bedanken voor de wijze raad en morele ondersteuning tijdens het afstudeerproces. Ik wens u veel leesplezier toe. Demi de Winter Rotterdam, 25 mei 2020

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ........................................................................................................................................................................................................................3 INLEIDING ..............................................................................................................................................................................................................................6

Aanleiding ........................................................................................................................................................................................................................6 Opdrachtgever & Context ................................................................................................................................................................................................7 Samenwerkingspartners opdrachtgever ...................................................................................................................................................................7 Methode & proces ...........................................................................................................................................................................................................9 DISCOVER .............................................................................................................................................................................................................................10

1 De Cultuurcampus ......................................................................................................................................................................................................10 2 Rotterdam Zuid ...........................................................................................................................................................................................................12 2.1 Gebiedsanalyse .................................................................................................................................................................................................12 2.2 De doelgroep.....................................................................................................................................................................................................13 3 Het begrip Cultuur ......................................................................................................................................................................................................14 3.1 Wat is kunst en cultuur? ...................................................................................................................................................................................14 3.2 Waarde van kunst en cultuur ............................................................................................................................................................................15 3.3 Inclusieve cultuur ..............................................................................................................................................................................................15 3.4 Informele cultuur ..............................................................................................................................................................................................16 3.5 Cultuur op Zuid .................................................................................................................................................................................................17 3.6 CONCLUSIE ........................................................................................................................................................................................................22 4 Cultuurmakers â&#x20AC;&#x201C; het netwerk .....................................................................................................................................................................................23 5 Talent..........................................................................................................................................................................................................................24 5.1 Wat is talent? ....................................................................................................................................................................................................24 5.2 soorten talent en ontwikkeing ..........................................................................................................................................................................25 5.3 Wat is talentontwikkeling?................................................................................................................................................................................27 6 Onderwijs ....................................................................................................................................................................................................................27 DEFINE .................................................................................................................................................................................................................................28

1 Conclusie.....................................................................................................................................................................................................................28 2 Trends, ontwikkelingen en best practises ...................................................................................................................................................................28 3 Visie ............................................................................................................................................................................................................................29 4 Ontwerpeisen .............................................................................................................................................................................................................29 IDEATE .................................................................................................................................................................................................................................31

Individuele brainstormsessie .........................................................................................................................................................................................31 Pretotype(s) ...................................................................................................................................................................................................................31 PROTOTYPE ..........................................................................................................................................................................................................................31 TEST .....................................................................................................................................................................................................................................31 DELIVER ................................................................................................................................................................................................................................32

1 Impact ........................................................................................................................................................................................................................33 2 Haalbaarheid ..............................................................................................................................................................................................................33 3 Stakeholders ...............................................................................................................................................................................................................35 4 Leisure ........................................................................................................................................................................................................................36 5 Status en implementeerbaarheid beroepsproduct .....................................................................................................................................................37 6 Draagvlak ...................................................................................................................................................................................................................38 BEKWAAMHEID....................................................................................................................................................................................................................38

BIBLIOGRAFIE .......................................................................................................................................................................................................................47 BIJLAGEN ..............................................................................................................................................................................................................................50

Bijlage 1: overzicht doorlopen proces ............................................................................................................................................................................50 Bijlage 2: Fieldresearch topliclijst ..................................................................................................................................................................................51 Bijlage 3: Interview 1 Richard Nazier .............................................................................................................................................................................52 Bijlage 4: Interview 2 Mart Bechtold .............................................................................................................................................................................54 Bijlage 5: Interview 3 Roelof Kok ...................................................................................................................................................................................57 Bijlage 6: Interview 4 Indirah Tauwnaar ........................................................................................................................................................................59 bijlage 7: INTERVIEW 5 Soesja Pijlman ..........................................................................................................................................................................64 bijlage 8: INTERVIEW 6 Stefanie Vermeieren.................................................................................................................................................................67 bijlage 9: Interview 7 Pavèl van Houten ........................................................................................................................................................................73 bijlage 10: Interview 8 Reggery Gravenbeek .................................................................................................................................................................79 bijlage 11: Interview 9 Linda Ammerlaan ......................................................................................................................................................................82 bijlage 12: Interview 10 Femke Otto ..............................................................................................................................................................................85 bijlage 13: Analyse Cultuurcampus................................................................................................................................................................................87 Eerste verkenning door van der Meer Mohr – het huis met vele kamers ..............................................................................................................87 Cultuurcampus vanuit Plan Cultuurcampus ............................................................................................................................................................88 Mogelijke locaties ...................................................................................................................................................................................................89 bijlage 14: Gebiedsanalyse ............................................................................................................................................................................................90 Rotterdam Zuid op basis van documentaire Van Boerenzij tot Smeltkroes............................................................................................................90 bijlage 15: Wijkanalyse ..................................................................................................................................................................................................93 bijlage 16: Doelgroepanalyse ......................................................................................................................................................................................103 De stedelijke toekomstbouwer .............................................................................................................................................................................105 bijlage 17: Trends en ontwikkelingen ..........................................................................................................................................................................106 Inclusiviteit en diversiteit ......................................................................................................................................................................................106 maatwerk ..............................................................................................................................................................................................................106 Interconnectiviteit ................................................................................................................................................................................................106 Betrokkenheid van kunstenaars en ontwerpers bij maatschappelijke opgaven ...................................................................................................106 covid-19 ................................................................................................................................................................................................................106 bijlage 18: Best practises .............................................................................................................................................................................................108 Stichting IMPACT ...................................................................................................................................................................................................108 Urban Arts Centre .................................................................................................................................................................................................109 Mentoren op Zuid .................................................................................................................................................................................................109 WIRED – KCR .........................................................................................................................................................................................................111 Rugzak Vol Talent – SKVR ......................................................................................................................................................................................111 Meemakers – Femke Otto ....................................................................................................................................................................................112 bijlage 19: Individuele brain dump: brainstormsessie..................................................................................................................................................113 bijlage 20: deeën document ........................................................................................................................................................................................114 bijlage 21: Prototype one-paper 1 ...............................................................................................................................................................................115 bijlage 22: Pitch prototype ..........................................................................................................................................................................................116 bijlage 23: Prototype one-paper 2 ...............................................................................................................................................................................117 bijlage 24: Test organisatie 1 feedback verslaglegging ...............................................................................................................................................118 bijlage 25: Test organisatie 2 feedback verslaglegging ...............................................................................................................................................121 bijlage 26: test pavel van houten.................................................................................................................................................................................125 Bijlage 27: Test bijeenvoeging feedback stakeholders.................................................................................................................................................126 Bijlage 28: Tweemaal test beroepsproduct .................................................................................................................................................................126

INLEIDING

AANLEIDING Rotterdam, een stad met rauwe randjes, moderne architectuur en een diverse samenleving. Een stad volop in ontwikkeling, waardoor complexe vraagstukken zich voordoen op verschillende plekken in de stad. Aan de Noordkant van de Maas lijkt het leven zich vanzelf te ontwikkelen. Nieuwbouwprojecten worden uit de grond gepompt en grote events trekken bezoekers uit het hele land. Naast alle positieve ontwikkelingen, doen zich vanzelfsprekend in een grote stad als Rotterdam ook problemen voor. Aan elke positieve ontwikkeling zit tevens een keerzijde. Zo strompelt de Zuidkant van de Maas nog een beetje achter alle ontwikkelingen aan. De Kop van Zuid, waar de stadsontwikkeling volop te zien is, is tegenwoordig bijna niet meer te vergelijken met dieper Zuid, waaronder de focuswijken van EMI. Op Cultureel gebied loopt Rotterdam Zuid ook achter. Niet gek als wordt gekeken naar het aantal formele instellingen op Zuid in vergelijking met het aantal aan de Noordkant van de Maas. Toch vinden er al veel positieve ontwikkelingen plaats en lijkt de belangstelling voor dit gebied met de dag te groeien. De ontwikkeling van Hart van Zuid, de bijkomstigheid van het Songfestival in het gebied rondom Ahoy en het plan voor een eventuele Cultuurcampus ergens in Zuid. Deze Cultuurcampus, wat dient als aanleiding van dit afstudeeronderzoek, roept veel vraagtekens en weerstand op, waar later in dit onderzoek dieper op wordt ingegaan. Door de Gemeente worden veel geldpotjes naar de Zuidkant van de Maas gestuurd en met het programma van NPRZ (Nationaal Programma Rotterdam Zuid) worden deze potjes letterlijk en figuurlijk Zuid in gepompt. Ontwikkeling op het gebied van wonen, werk, welzijn, onderwijs, veiligheid, maar óók cultuur. Projecten die veelal top-down worden ingezet, maar toch zien we steeds meer de belangstelling voor bottom-up initiatieven en gelijksoortige samenwerkingen waarbij verschillende partijen in het gebied samenwerken om een bepaald doel te verwezenlijken. De vraag centraal binnen dit onderzoek is erg complex, veelal gebaseerd op aannames. “Hoe kan EMI de bestaande informele cultuur op Zuid zichtbaar maken en meer op de kaart zetten, zodat dit later geïmplementeerd kan worden in een eventuele Cultuurcampus?” Vanuit EMI staat de aanname dat de informele cultuur op Rotterdam Zuid nog niet zo zichtbaar is als gewenst en zich veel afspeelt in de wijken waar nog niet iedereen vanaf weet. Volgens Dafne Foet en Reinier Weers vindt er op dit moment al een hoop programmering van cultuur plaats en zijn er veel positieve ontwikkelingen gaande die Rotterdam Zuid als culturele hotspot op de kaart zetten. Echter, zij zijn van mening dat deze cultuur nog een boost kan gebruiken op het gebied van zichtbaarheid. De gewenste situatie is een zichtbaar netwerk, waarbij iedereen weet waar en bij wie ze voor een bepaalde culturele activiteit moeten zijn. Een netwerk wat opvalt en samenwerkt voor een algemeen en alomvattend doel. Zeker in de loop naar de Cultuurcampus, waarbij het raadzaam is dat de programmering juist goed aansluit bij de bewoners van Zuid, zou het netwerk hierbinnen een plek kunnen krijgen. Zo zal de Cultuurcampus een afspiegeling zijn ván Zuid en ook op die plek staan vóór Zuid. Het afstudeeronderzoek heeft geresulteerd in een beroepsproduct wat een oplossing biedt op het vraagstuk, een programmeringsonderdeel binnen het programma Cultuur op Zuid en waardecreatie op veel verschillende vlakken.

OPDRACHTGEVER & CONTEXT EMI is het expertisecentrum voor Maatschappelijke Innovatie en is onderdeel van Hogeschool Rotterdam. Bij EMI wordt onderzoek gedaan naar oplossingen voor ‘wicked-problems’ op verschillende gebieden zoals wonen, werken, onderwijs, cultuur en zorg & welzijn. Wicked-problems zijn problemen of kansen die erg complex en diffuus zijn. Ze zijn moeilijk op te lossen en lijken zeer goed bestand tegen verbeteringen (Braun, z.d.). De redenen hiervoor lopen uiteen, maar vaak komt het omdat de oorzaken met elkaar in verband staan, er veel stakeholders bij betrokken zijn en er geen duidelijke oplossing voor handen (Braun, z.d.). In Rotterdam Zuid doen zich veel van dit soort wicked-problems voor. Rotterdam Zuid is een gebied met rauwe randjes waar tegelijkertijd een grootstedelijk stadsgevoel heerst. Toch spelen er in dit gebied een hele hoop complexe vraagstukken, waardoor grote uitdagingen en kansen ontstaan. Maatschappelijke innovatie betekent het vinden van oplossingen voor deze complexe vraagstukken, een proces van samen leren, innovatie door interactie en verbinding tussen meerdere partijen en innovatieve oplossingen die ontstaan uit meerdere invalshoeken en disciplines (Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie, 2018). EMI heeft als doel om aan te sluiten bij de doelen van de Hogeschool Rotterdam, omdat zij hier onderdeel van uitmaakt. Daarom wordt er gestreefd naar het behalen van de ontwikkelingsdoelstellingen van de VN (EMI, 2020). Met de verschillende programma’s: onderwijs, werken, zorg & welzijn, wonen en kunst & cultuur probeert EMI de volgende VN-doelstellingen te behalen: #1: Geen armoede #3: Goede gezondheid en welzijn #11: Duurzame steden en gemeenschappen #8: Eerlijk werk en economische groei #16: Vrede, veiligheid en sterke publieke diensten #5: Gendergelijkheid #10: Ongelijkheid verminderen SAMENWERKINGSPARTNERS OPDRACHTGEVER Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) heeft een groot netwerk en werkt samen met veel verschillende partners om de programma’s tot stand te laten komen en uit te voeren. Naast deze programmaspecifieke samenwerkingspartners heeft EMI ook een aantal partners met wie zij nauwe banden heeft. EMI kwam tot stand met financiering uit de lumpsum van Hogeschool Rotterdam (HR) en in strategisch partnerschap met Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ), een coproductie van de stedelijke en landelijke overheid (EMI, 2020). De partners waarmee wordt samengewerkt binnen het programma Cultuur op Zuid zijn de afdeling cultuur van de gemeente Rotterdam, Codarts, Inholland, culturele ondernemers van Zuid, talent uit de wijk, OPEN Rotterdam, ’t Gemaal en Cultuur Concreet. Daarnaast vormen Alliantie Hand in Hand, formele en informele, zichtbare en onzichtbare culturele instellingen en de bewoners van Zuid het netwerk van programma Cultuur op Zuid. Het netwerk van de informele cultuur en de aanbieders op Zuid wordt in paragraaf 1.6.3 kort toegelicht en later in dit afstudeeronderzoek nader onderzocht. Hieronder zijn de belangrijke (vaste) partners, de verbinding die zij met EMI hebben de rol die zij spelen kort toegelicht. Ook de mogelijke relevantie van de partners en hun werkzaamheden voor dit afstudeeronderzoek is uitgelegd.

NPRZ Een van de meest belangrijke partners van EMI is Nationaal Programma Rotterdam Zuid, ook wel NPRZ. EMI sluit met haar aanpak naadloos aan bij de aanpak van NPRZ (EMI, 2020). Binnen het NPRZ werken Rijk, de gemeente Rotterdam, corporaties, zorginstellingen, schoolbesturen, het bedrijfsleven, politie en Openbaar Ministerie samen voor gelijke kansen en een goede toekomst voor Rotterdam Zuid. De doelstelling van NPRZ is dat Rotterdam Zuid binnen twintig jaar het gemiddelde niveau van de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) bereikt op de gebieden van werk, inkomen, onderwijs en sociale veiligheid. De pijlers waar zij zich daarbij op focussen zijn die van school, werk en wonen. NPRZ en link met programma cultuur EMI

Zoals hierboven benoemt zijn de pijlers van NPRZ: school, werk en wonen. Binnen het onderwerp ‘thuisbasis op orde en vrije tijd’ is kortgeleden een nieuw onderdeel geplaatst: cultuur. De focus van het NPRZ ligt op een goede dagbesteding voor de bewoners van Rotterdam Zuid (NPRZ, 2019), waarmee school en werk wordt bedoeld. Maar ook cultuur behoort tot de dagelijkse dagbesteding en is daarmee dus onderdeel geworden van het programma van NPRZ. Het NPRZ pleit voor een voorzieningenniveau in de wijken dat zoveel mogelijk wijkgericht is en dichtbij de bewoners staat. Deze vorm van beleid past ook bij de doelstelling van de Gemeente Rotterdam om publieksverbreding en inclusief cultuurbeleid te verwezenlijken (NPRZ, 2019). De belangrijkste doelstelling is het creëren van dezelfde kansen voor bewoners van Zuid als alle andere inwoners van Rotterdam. NPRZ doet dit door in te zetten op cultuurparticipatie, het versterken van de culturele programmering, het versterken van talentontwikkeling en het verkennen van het plan Cultuurcampus. Daarbij licht het NPRZ in het uitvoeringsplan van de komende jaren toe dat zij willen inzetten op de stimulatie van het huidige culturele voorzieningenklimaat, in plaats van direct nieuwe voorzieningen op te zetten. Opvallend is ook dat rondom de ontwikkelingen van de Cultuurcampus wordt benoemd dat het de wens is van NPRZ om juist aan te sluiten bij het huidige culturele aanbod in de wijken en dat dit met het nieuwe aanbod verbonden moet worden (NPRZ, 2019). Een goede inventarisatie en een plan voor deze verbinding is nodig. Hoe het NPRZ hierin gaat bemiddelen of stimuleren is onduidelijk, wel lijkt het een positieve kijk op de campus te zijn en legt dit mogelijkheden bloot voor een programmering vanuit Zuid in de Cultuurcampus. ALLIANTIE HAND IN HAND Alliantie Hand in Hand is opgezet om van de Beijerlandselaan en de Groene Hilledijk weer een plek te maken waar het fijn is om te wonen, winkelen en werken. In dit gebeid bevinden zich namelijk de meeste winkels. De wijken Bloemhof, Hillesluis en Vreewijk behoren tot het verzorgingsgebied. Door dit winkelgebied aantrekkelijker te maken kan in de omliggende wijken een kwaliteitssprong worden gemaakt (Alliantie Hand in Hand, 2020). Het verbeteren van het leefklimaat in dit gebied heeft grotendeels te maken met de veiligheid. De ondermijning in het gebied is namelijk groots. Van 2019 tot 2029 zal Alliantie Hand in Hand zich inzetten voor een aantrekkelijk woonklimaat en doet dit samen met een aantal partners, waaronder pandeigenaren, gebruikers, de gemeente Rotterdam, Woonstad Rotterdam, Feyenoord City, NPRZ, InHolland, Humanitas, de politie, het Openbaar Ministerie, kunstenaars en bewoners. Alliantie Hand in Hand en de link met programma cultuur EMI

Alliantie Hand in Hand was voor EMI de belangrijke samenwerkingspartner om een pand te openen op de Groene Hilledijk. Dit ‘Cultuurplein Groene Hilledijk 235a’ was het voornamelijke doel van programma cultuur op Zuid. Het pand zou gedurende dit afstudeeronderzoek geopend worden en hier konden interventies getest worden. Helaas heeft het plan vanwege de coronamaatregelen geen doorgang gekregen en heeft de Hogeschool Rotterdam het project on hold gezet.

METHODE & PROCES Het onderzoek is uitgevoerd middels de methode van Design Thinking, een proces waarbij constant inspiratie wordt opgehaald, informatie wordt vergaard, experts worden gesproken en door middel van testen het te ontwikkelen product constant wordt bijgewerkt en aangescherpt. Daardoor vindt ook in latere stadia van de uitvoer nog verdiepend onderzoek plaats. Hierdoor is het een proces wat niet lineair te volgen is en voor een buitenstaander wellicht compleet onbegrijpelijk is. Om mijn proces inzichtelijk te maken en dit verslag leesbaar te houden is in bijlage 1 een tijdlijn te vinden. Een lineaire tijdlijn, waarin de stappen en keuzes omschreven staan. Ik hoop dat deze manier van werken het voor u, de lezer, makkelijker maakt om zich in te leven in mijn afstudeertraject. Om een inzicht te krijgen in de verschillende aspecten van de onderzoeksvraag is gewerkt door middel van deskresearch. Zo kon deskresearch gebruikt worden in het vooronderzoek om al beschikbare informatie over de zichtbaarheid van cultuur op Zuid te ontdekken, het netwerk en het overzicht hiervan een eerste vorm te geven, het gebied en haar bewoners te analyseren en om de status, inhoud en visies van en op de al naar buiten gebrachte informatie over de cultuurcampus te filteren. In een later stadium van het afstudeeronderzoek is deskresearch gebruikt om trends, ontwikkelingen en best practises te analyseren en de keuzes betreffende de inhoud van het beroepsproduct deskundig te kunnen onderbouwen. Er is fieldresearch uitgevoerd op basis van semigestructureerde diepte-interviews. Door middel van open vragen en het doorvragen kon informatie worden gehaald. Het was wenselijk om experts, ervaringsdeskundigen en cultuurmakers te bevragen rondom het vraagstuk om kennis over het netwerk, kansen en behoeften te verkrijgen. Daarnaast was het doel om aannames weg te nemen. De cultuurcampus met haar functie en mogelijke programmering is de aanleiding tot dit onderzoek, waardoor het wenselijk was om ten minste één betrokkene in de uitvoer van dit plan te bevragen over de invulling en de stand van zaken. Vanwege tijdgebrek bij deze betrokkenen en de komst van de Coronacrisis is dit helaas niet gelukt. Vanwege de veel verschillende betrokken partijen en de expertises vanuit verschillende hoeken is er niet gekozen voor een vast aantal vragen. Een overzicht van de geïnterviewde betrokkenen is te vinden in bijlage 2. Voor het afnemen van de interviews is gewerkt met een topiclijst (bijlage 2), waarbij per geïnterviewde extra verdiepende en specifieke vragen, gericht op zijn of haar werkzaamheden, organisatie of doelen, gesteld zijn. Ieder interview heeft hierdoor een algemeen gedeelte gehad en een verdiepend, meer specifiek gedeelte. De diversiteit van makers en betrokkenen en hun persoonlijke expertise is groot, waardoor een algemene interviewlijst niet bruikbaar zou zijn. Zo zijn verschillende visies en meningen verzameld over het vraagstuk, maar is iedere expertise gebruikt voor een specifiek onderdeel van het vraagstuk en het mogelijke beroepsproduct. Design Thinking is een iteratief proces, waardoor tussentijds informatie is verzameld om tot een beroepsproduct te komen. Hierdoor heeft een gedeelte van de interviews ook gefunctioneerd als tests. Het coderen van de interviews was hierdoor niet geheel mogelijk, maar zijn alle interviews apart geanalyseerd én zijn de antwoorden op de overeenkomstige vragen met elkaar vergeleken. Vervolgens is over al deze antwoorden een algehele conclusie getrokken. Corona, betrouwbaarheid en validiteit Vanwege de Corona maatregelen werd in de tweede helft van maart een groot gedeelte van de geplande interviews gecanceld en zijn zelfs een gedeelte van deze interviews na de cancelling niet meer opnieuw ingepland. Helaas hadden een aantal cultuurmakers waarmee gesproken zou worden andere prioriteiten, wat natuurlijk ook volledig te begrijpen is. Dit maakt wel, dat er minder makers gesproken zijn dat in de eerste instantie de bedoeling was, waardoor dit ook heeft geleid tot het feit dat het onderzoek minder betrouwbaar en valide is dan van tevoren is bedacht. Toch zijn er door de kwaliteit en de diepte van de interviews voldoende resultaten weten op te halen, zodat een product bedacht kon worden wat als oplossing dient voor de vraag. De afgenomen interviews zijn na midden maart afgenomen via Microsoft Teams meetings, opgenomen met telefoon en getranscribeerd, waardoor de kwaliteit en betrouwbaarheid van de afgenomen interviews gewaarborgd kon worden. Van erg lange, meer informele, interviews is een gedeelte van het transcriberen, waaronder informatie en onderwerpen die informeel en onnodig waren, weggenomen en zijn deze gedeeltelijk samengevat. Ondanks de Corona maatregelen is dankzij Microsoft Teams toch een groot gedeelte van de

interviews doorgegaan. Het gehele onderzoek is in gewenste en meest mogelijke mate valide en kwalitatief, omdat is gewerkt met verschillende onderzoeksmethoden, waaronder deskresearch en diepte-interviews. Er is vooraf gekozen om niet te werken met enquêtes, omdat hier vaak oppervlakkige en vluchtige antwoorden op ontstaan. Daarnaast geven enquêtes vaak niet de gevoelens en behoeften van de respondent weer en kunnen er interpretatie en communicatiefouten ontstaan. Om de kwaliteit van de informatie te waarborgen is daarom gekozen om diepte-interviews af te nemen, hierbij kan worden doorgevraagd mochten er onduidelijkheden ontstaan. DISCOVER

Het onderzoek is gestart bij de Discover fase, waar het probleem wordt uitgediept en onderzoek is gedaan naar verschillende onderdelen binnen de vraag. Het doel van het hoofdstuk is de vraag operationaliseren, beter begrijpen en relevante informatie over de onderdelen verkrijgen. Er is stap voor stap gekeken naar het vraagstuk en onderzoek gedaan naar de steekwoorden in de vraag vanuit de opdrachtgever. Eerst is dieper ingegaan op de aanleiding van dit onderzoek: de cultuurcampus. Hierna is ingegaan op Rotterdam Zuid als gebied en de doelgroep. Vervolgens is het begrip cultuur onder de loep genomen en is door middel van fieldresearch de (informele) cultuur op Zuid geanalyseerd. Vanuit de getrokken conclusies is verdiepend onderzoek gedaan naar het begrip ‘talent’, omdat dit een verbindende factor bleek te zijn bij de cultuurmakers en daarbij ook een plek krijgt in de cultuurcampus. Als laatste is de kans op het gebied van onderwijs kort onderzocht. 1 DE CULTUURCAMPUS Sinds 2016 wordt er door verschillende partijen nagedacht over een eventuele Cultuurcampus, waaruit uiteindelijk een advies is voorgekomen wat in 2019 (Pastors, Franchimon, & Kemperman, 2019) is verschenen. Voor EMI is dit een aanknopingspunt om deel uit te maken van die toekomst. De realisatie van de iconische Cultuurcampus gaat een flink aantal jaren duren en staat nu voor kennis, cultuur en toerisme. De vraag is in hoeverre al deze groepen gelijke aandacht moeten ontvangen en wat de beste invulling van zo’n Cultuurcampus zou kunnen zijn. De opgave van EMI Cultuur op Zuid is om de informele cultuur van Zuid naar boven te halen, wat zou er perfecter zijn dan dit uiteindelijk te laten voortvloeien in een advies aan de ontwikkelaars van de Cultuurcampus. Is die informele cultuur niet precies gezien moet worden dit iconische gebouw? Door een mogelijk onderdeel voor de programmering te ontwikkelen kan hiermee getest en geëxperimenteerd worden. Daarnaast kan er op deze manier draagvlak voor een programmering ontstaan. Verschillende onderzoeken hebben tot het advies ‘Cultuurcampus’ geleidt. Het advies Cultuurcampus is ontwikkeld door een driemanschap: Wilma Franchimon, voorzitter college van bestuur Codarts Rotterdam, Theo Kemperman, directeur-bestuurder Bibliotheek Rotterdam en Marco Pastors, directeur Nationaal Programma Rotterdam Zuid, die eerdere term ‘NCWI’ oftewel Nationaal Cultureel-Wetenschappelijk Instituut hadden bedacht. In 2017 startte de verkenning naar dit instituut, gevolgd door een Manifest van Rotterdamse culturele en onderwijspartijen. Vervolgens is het driemanschap aangewezen door de gemeente en is het advies uitgewerkt in het ‘Advies Cultuurcampus’, wat is opgeleverd in mei 2019. De cultuurcampus vloeit dus voort uit de eerdere verkenning, welke is geanalyseerd in bijlage 13. De verschillen kunnen door vergelijking van de verkenning en het plan Cultuurcampus aan het licht worden gebracht, vervolgens onder de loep worden genomen en kritisch bevraagd. “Op de Cultuurcampus draait het om kennis, cultuur en toerisme. De Cultuurcampus is groot: 50.000 m2 en biedt onderdak aan verschillende instellingen. Er wordt gestudeerd, onderzocht, gemaakt en gepresenteerd. Alleen al de 2.500 studenten zorgen de hele dag voor leven in de brouwerij. Met horeca, een dakterras en plein is het een plek van (internationale) ontmoeting. De grensverleggende programmering zet de stad internationaal op de kaart en trekt jaarlijks 500 duizend bezoekers. Een nieuw icoon voor Rotterdam op een markante plek.” (Pastors, Franchimon, & Kemperman, 2019)

Vragen die direct opkomen bij het lezen van deze omschrijving van de Campus, zijn natuurlijk wat voor kennis, cultuur en toerisme? Hoe krijgen deze verschillende doelgroepen een plek in de Campus? Nationaal Programma Rotterdam Zuid lijkt veel vooruitgang te boeken en in het advies wordt toegelicht dat Zuid nog een inhaalslag op het gebied van cultuur en hoger onderwijs moet maken. Nu is de vraag natuurlijk of er plek moet komen voor hetgeen waar een inhaalslag op nodig lijkt te zijn of dat er plek moet komen voor hetgeen waar de bewoner behoefte aan heeft. Voor het Advies is onderzoek gedaan naar drie verschillende locaties, midden in Rotterdam Zuid. Deze locaties worden later toegelicht. Een belangrijk aanknopingspunt tot de ontwikkelingen van de Cultuurcampus is dat het instituut de aantrekkingskracht en het zelfbeeld van het gebied (Rotterdam Zuid) bevorderd en ervoor zorgt dat de effecten van alle investeringen in wonen, werk en onderwijs zichtbaar beginnen te worden. Hiermee wordt dus bedoelt dat de Cultuurcampus het doel heeft om de sociale en economische ontwikkeling in het gebied te bevorderen. Dit doel is vanuit de 2e kamer in een motie ontstaan, waaruit de verkenning, het manifest en uiteindelijk het advies Cultuurcampus zijn ontstaan. De eerste verkenning is uitgevoerd door verkenner mevrouw Van der Meer Mohr en leidt tot ‘het huis met vele kamers’. Een verkenning waarin gepleit wordt voor een brede benadering van cultuur en cultuur wordt omschreven als meer dan een museum. Cultuur nodigt uit om mee te doen en stelt bewoners in staat zich verder te ontwikkelen. Opvallend is dat hierin de bewoners centraal lijken te staan. Meer dan 70 gesprekken leiden tot een groot aantal ideeën rondom de invulling van de mogelijke Cultuurcampus. Deze verkenning werd al in 2017 gepresenteerd. Vanuit de eerste verkenning volgde het Manifest ‘Rotterdam Connected’. Dit manifest, vanuit de Rotterdamse culturele en onderwijssector, was een oproep aan de gemeente tot een vervolgstap op de eerder bekendgemaakte verkenning. Dit manifest heeft geleid tot de vorming van het driemanschap. Opvallend is dat de eerste verkenning door van der Meer Mohr, gepubliceerd in 2017, een aantal verschillen heeft met het pas gepubliceerde plan Cultuurcampus. De Cultuurcampus in principe de aanleiding tot dit vraagstuk en bijbehorend afstudeeronderzoek, omdat de huidige informele cultuur zichtbaar maken goed leek samen te gaan met de mogelijkheid om dit te doen in een iconisch gebouw, zoals de Cultuurcampus. Zoals in de eerste verkenning te lezen is, was het volgens van der Meer Mohr juist wenselijk om Rotterdam Zuid en haar culturele makers te laten participeren in de ontwikkeling van de programmering. Ook de participatie van bewoners, voor onder andere de invulling van deze programmering, wat leidt tot eigenaarschap en draagvlak, waren onderdelen die van der Meer Mohr ondersteunde met haar uitspraken en verkenning. Deze onderdelen en uitspraken zijn niet terug te vinden in het uiteindelijk gepubliceerde plan. Wel wordt uit het plan en de mogelijke locaties duidelijk dat een boost aan de ontwikkelingen en het leefklimaat op Zuid een belangrijke rol spelen en behoren tot de kern van het plan Cultuurcampus. Als wordt gekeken naar de onderdelen die zich in het plan Cultuurcampus bevinden valt het op dat de focus verlegd lijkt te zijn van een bestemming voor kunst en cultuur naar een plek waar hoger en wetenschappelijk onderwijs en de mogelijkheid tot deelnemen aan cultuur samenkomen. Het lijkt daarnaast niet alleen wenselijk dat deze combinatie er komt, maar de indruk wordt gegeven dat hoger onderwijs het voornamelijke doel zou moeten worden van deze campus. Vandaar dat ook het woord ‘campus’ is toegevoegd aan het plan in plaats van dat het nog het ‘huis met vele kamers’ heette. De concrete invulling van de campus is nog onduidelijk, wel lijken onderwijs, talentontwikkeling en ruimte voor makers centraal te staan. Wel roept de Cultuurcampus weerstand op, omdat deze invulling en de vraag naar deze invulling nog zo onduidelijk is. Het lijkt een project wat top-down wordt ontwikkeld, in plaats van rondom de tafel te gaan zitten met directe betrokkenen in het gebied. Wellicht heeft dit te maken met het feit dat de locatie nog onduidelijk is en er daardoor nog geen conclusies getrokken kunnen worden. Het is in ieder geval wenselijk de Cultuurcampus als aanleiding te houden om het aanbod en het culturele netwerk in Zuid zichtbaar te maken, zodat zij, wanneer een locatie gekozen is, op het netvlies staan van de ontwikkelaars. Zo kunnen zij de mogelijkheid krijgen om een stem te hebben in de ontwikkeling van het gebouw en haar programmering.

2 ROTTERDAM ZUID Rotterdam Zuid is een groot gebied, bestaande uit een groot aantal wijken. Voorafgaande het verdiepende onderzoek is een analyse gedaan naar het gebied waarvoor de afstudeeropdracht wordt uitgevoerd. De focus is in eerste instantie gelegd op de focuswijken van EMI, om een zo breed mogelijk spectrum van informatie in te winnen. Daarnaast is kort gekeken naar de geschiedenis en het ontstaan van Rotterdam Zuid, want “Een succesvolle toekomst van Rotterdam-Zuid hangt op z’n minst samen met begrip voor het verleden ervan” (bijlage 14). 2.1 GEBIEDSANALYSE Om het DNA van Rotterdam-Zuid naar boven te halen en te ontdekken zijn verschillende manieren van onderzoek toegepast. Belangrijk was het bekijken van verschillende documentaires. De informatie vertelt in de documentaires is ontstaan op basis van gedegen onderzoek naar de geschiedenis van Rotterdam Zuid, interviews met bewoners en betrokkenen en is dus relevant om het gebied beter te leren kennen. De verslaglegging van de analyse is in bijlage 14 te vinden. Oud-Charlois is wat betreft cultuur al verder ontwikkeld dan andere wijken. Ook toeristen weten de wijk OudCharlois al te vinden. Ook in Tarwewijk lijken op het gebied van cultuur de nodige ontwikkelingen al plaats te vinden. Vanuit de documentaire kan geconcludeerd worden dat in vrijwel alle wijken veel arbeiders en kinderen wonen. Hierdoor kenmerkt Rotterdam-Zuid zich als een levendig en jong gebied. De ene wijk loopt wat betreft levendigheid verder voorop dan de ander, zo wordt Afrikaanderwijk als vrij levendig benoemd en wordt er verteld dat veel creatieve jongeren zich hiertoe voelen aangetrokken. Daarentegen lijkt Carnisse meer een starterswijk voor gezinnen te zijn. Rotterdam Zuid is ontstaan in verbinding met de ontwikkeling van de Rotterdamse haven eind 19e eeuw. Veel arbeiderskrachten kwamen naar Rotterdam, waarvan een groot gedeelte in nieuwe goedkope net gebouwde woningen op Zuid kwam te wonen. Net na de tweede wereldoorlog kwam de woningnood, waardoor veel portiekage-woningen werden gebouwd. Tussen de jaren 60 en 70 vertrokken veel arbeidskrachten uit zuidelijke landen naar Rotterdam om het werk in de haven over te nemen van de huidige werknemers, omdat zij dit niet meer wilden doen. Deze gastarbeiders gingen massaal op Zuid wonen (NPRZ, 2019). Gelijktijdig met deze ontwikkelingen werden de havenactiviteiten in dit gedeelte van Rotterdam steeds minder en bleef er uiteindelijk weinig werk over. Daarbij is door de komst van de vinex-wijken een groot gedeelte van de inwoners, met een wat hoger inkomen, Rotterdam Zuid uitgetrokken. Dit heet selectieve migratie (NPRZ, 2019). Uiteindelijk heeft dit ervoor gezorgd dat er een groep inwoners overbleef met een laag inkomen, wat vervolgens weer zorgt voor de aantrekking op kansarmen, waaronder een groot aantal mensen uit Midden- en Oost-Europa. Dit zorgt ervoor dat de sociale stijging binnen Zuid niet zomaar lukt (NPRZ, 2019). Vanuit de wijkanalyse op basis van het wijkprofiel kunnen ook een aantal conclusies worden gedaan. De wijken scoren opvallend laag in vergelijking met andere wijken in Rotterdam (centrum). Bloemhof scoort meerdere malen vrij slecht op een aantal punten, zoals het bezoeken van een hobbyclub of vereniging en het bezoeken van culturele voorzieningen in het algemeen. Op het contact met buren en vrienden wordt in Bloemhof ook erg slecht gescoord. Hillesluis scoort verrassend hoog op het gebied van bewonersinitiatieven, zoals het invoeren van een sociale activiteit voor de buurt. Maar in vergelijking met andere wijken in Rotterdam scoren de wijken laag op het plannen maken voor de buurt of stad. Carnisse scoort ook in alle categorieën erg laag, waaronder die van de samenredzaamheid, zoals het kennen van de buurtbewoners, het omgaan met de buurtbewoners, en het thuis voelen bij de buurtbewoners. Op een plek voor gezamenlijke bewonersactiveiten en vrijetijdsvoorzieningen voor jongeren scoren Carnisse, Hillesluis en Tarwewijk ook erg laag. Daarnaast is het opvallend dat de wijken uit Rotterdam Zuid erg slecht scoren als het gaat om binding met de buurt, zowel het geluk met de buurt, trots op de buurt en in hoeverre de bewoners de buurt leuk vinden en zich verbonden te voelen met de buurt. De wijken Carnisse, Hillesluis en Bloemhof zijn de laagst scorende wijken op veel vlakken (bijlage 15).

Vanuit de wijkanalyse kan dus geconcludeerd worden dat er in de wijken Carnisse, Bloemhof en Hillesluis nog een aantal voorzieningen kunnen worden getroffen om de wijk verder te ontwikkelen, beter te maken en de bewoners meer te laten participeren aan cultuur. Op basis van het gesprek met wijkregisseur van Afrikaanderwijk Hanan Cherif (persoonlijke communicatie) wordt duidelijk dat nog niet alle wijken op het niveau van cultuur meedoen zoals dat wenselijk is. Voornamelijk Bloemhof en Hillesluis lijken volgens haar achter te lopen. Ook Roelof Kok, cultuurscout van Feijenoord beaamt deze uitspraak en volgens hem liggen er nog veel kansen in het gebied rondom Bloemhof en Hillesluis. 2.2 DE DOELGROEP De doelgroep, waaronder de bewoner van Rotterdam Zuid wordt verstaan is een ontzettend breed begrip. Om een beeld te krijgen van de inwoner en haar kenmerken is de bewoner uit Rotterdam Zuid geanalyseerd. Omdat alleen de segmentatie tot ‘bewoner’ niet genoeg is moeten belangrijke geografische, demografische en leefstijlsegmentatie worden toegepast. Geografische kenmerken

De geografie van de doelgroep is gemakkelijk af te bakenen. EMI focust zich namelijk op 7 focuswijken, waaronder Feijenoord, Tarwewijk, Bloemhof, Hillesluis, Arikaanderwijk, Carnisse en Oud-Charlois. Naar aanleiding van de eerder uitgevoerde gebiedsanalyse kan een koppeling gemaakt worden naar de gebieden waarop de focus ligt, welke met name Bloemhof en Hillesluis zijn. Ook de rest van de focuswijken behoren tot wijken waar nog veel moet gebeuren, maar uit interviews met ervaringsdeskundigen is gebleken dat er de komende tijd behoefte is aan focus op Bloemhof en Hillelsuis, omdat deze wijken nog achterlopen in tegenstelling tot de andere wijken. Omdat ook de andere vijf wijken niet alleen tot de focuswijken van EMI behoren, maar ook tot de Children’s Zone en daarmee de focuswijken van NPRZ, zullen deze niet worden uitgesloten. Demografische kenmerken

Kijkend naar de demografische kenmerken leggen we de focus op de leeftijdsgroepen en cultuurverschillen. Wanneer we de wijken indelen op leeftijdscategorie (AlleCijfers, z.d.) valt het op dat er grote verschillen zijn tussen de percentages in vergelijking met andere wijken in Rotterdam. Ook het NPRZ concludeert in het uitvoeringsplan 2019-2022, dat het percentage inwoners tot 27 jaar 5% hoger ligt in de 7 focuswijken in vergelijking met de rest van Rotterdam. Ook het percentage kinderen tot 18 jaar die in een huishouden met een inkomen van maximaal 110% van het sociaal minimum leven is met 29% zo’n 8% hoger in vergelijking met de rest van Rotterdam (NPRZ, 2019). De 7 focuswijken worden door het NPRZ ook wel de Children’s Zone genoemd, omdat in deze wijken het percentage jongeren tot 14 jaar ontzettend hoog is. Leefstijlsegmentatie

De doelgroep is geanalyseerd op basis van de culturele doelgroep analyse van Rotterdam Festivals. Vanuit de analyse in bijlage 16 is gebleken dat de grootste doelgroep binnen Rotterdam Zuid de Stedelijke Toekomstbouwer is. De Stedelijke Toekomstbouwer bezet in totaal 108.987 huishoudens in geheel Rotterdam. Dat is in totaal zo’n 35.6% van het totaalaantal huishoudens. Het aantal stedelijke toekomstbouwers is in de focuswijken van EMI in Rotterdam Zuid dus veel hoger in vergelijking met de rest van de wijken en het gemiddelde van Rotterdam. De kenmerken van de Stedelijke Toekomstbouwers lopen uiteen. Over het algemeen staan ze aan het begin van hun leven en werken ze hard voor een betere toekomst. De groep is breed en divers, tussen de 18 en de 50 jaar oud en in de groep bevinden zich veel mensen met een niet- Westerse Migratieachtergrond. Een groot deel van de groep is laagopgeleid, maar een gedeelte studeert ook nog aan bijvoorbeeld de universiteit. De Stedelijke Toekomstbouwer heeft het niet breed, omdat ze nog studeren, werkeloos zijn, leven van een uitkering of ze verrichten parttime laaggeschoold werk. De groep kenmerkt zich door sociale mensen die veel tijd doorbrengen met familie, hun gezin en vrienden.

Een doelgroep die moeilijk te bereiken is, een druk leven en laag inkomen heeft en bovendien maar weinig aansluiting vindt bij het huidige culturele aanbod. Interesses van de doelgroep bevinden zich vaak binnen aanbod wat hun cultuur laat zien en een maatschappelijke factor met zich meebrengt, zoals het verbinden van mensen. De Stedelijke Toekomstbouwers zijn vaak gezinnen met kinderen welke zich goed digitaal kunnen verplaatsen en maken veel gebruik van Instagram. Daarnaast is er een deel wat doet aan ‘amateurkunst’, waardoor zij zeker wat betreft hun eigen cultuur goed cultureel georiënteerd zijn. Belangrijk is dus om aan te sluiten bij de interesses en maatschappelijke thema’s rondom hun cultuur in plaats van de standaard Nederlandse kunst en cultuur. 3 HET BEGRIP CULTUUR Onder Cultuur worden veel verschillende dingen verstaan en zijn er dus ook veel verschillende opvattingen. De een denkt aan musea, de ander aan afkomst en etniciteit. Wat verstaat EMI eigenlijk onder cultuur en hoe wordt dit verwoord en gedragen door externe partners zoals NPRZ? Daarnaast is het ook belangrijk om te kijken naar hoe cultuur in de cultuurcampus verwerkt is. Als laatste ga ik in op hoe ik cultuur zie en wat ik hieronder versta, gebaseerd op alle verschillende opvattingen. 3.1 WAT IS KUNST EN CULTUUR? Wat EMI precies verstaat onder cultuur is onduidelijk en op dit moment nog niet gedefinieerd. Doel van het programma is juist kijken naar cultuur in de breedste zin van het woord en hier een eigen visie en missie op te vormen (persoonlijke communicatie, Dafne Foet). In persoonlijke communicatie wordt meerdere malen gesproken van informele cultuur, een begrip wat de afgelopen tijd steeds vaker voorkomt en wordt gebruikt. Om op zoek te gaan naar het informele netwerk, hen te betrekken en de zichtbaarheid te kunnen vergroten moet dus eerst gedefinieerd worden wat we precies verstaan onder informele cultuur, wat op basis van een korte duik in het begrip cultuur duidelijk gemaakt wordt. Wanneer is iets cultuur en wanneer is iets kunst? Cultuur als alomvattend begrip heeft vele opvattingen en het is dan ook belangrijk om deze te vergelijken. Zoals in het van Dale is beschreven is cultuur: “Het geheel van geestelijke verworvenheden van een land, volk enz.; = beschaving: eetcultuur, wooncultuur” (vanDale.nl). Cultuur wordt vaak opgevat als de nationale cultuur. Alles wat behoort tot de gebruiken waar je vandaan komt. In zinsverband wordt dit dus vaak gebruikt als behorend tot de ‘Nederlandse cultuur’. Ieder van ons is opgegroeid binnen een bepaalde cultuur en het is daarom ook onvermijdelijk dat cultuur een deel van onze identiteit vormt (van Eeden, 2017). Dit gaat dus over de manier waarop we spreken, met onze omgeving omgaan, groeten, maar ook regels, normen en waarden, politiek, het rechtssysteem, maar daaronder valt ook kunst. Cultuur omvat dus veel meer dan alleen kunst. Ook voeding en eetgebruiken vallen bijvoorbeeld onder cultuur en wordt dan ook eetcultuur genoemd. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen, zoals manieren van kleden.

Marieke Winkler, geïnterviewd voor een artikel op mediaplatform VICE, is cultuurwetenschapper en beschrijft cultuur als hetgeen wat ons verbindt, maar tegelijkertijd ook scheidt. Zij bestudeert cultuur door het kijken naar cultuuruitingen als boeken, gedichten, kunstwerken of gebouwen (VICE, 2017). Voor Marieke betekent cultuur ‘uit je eigen perspectief kruipen en andere perspectieven onderzoeken’ en zij neemt cultuur in zekere zin ook op als brede zin van het woord door niet alleen te kijken naar uitingen met hoogtepunten, zoals erfgoed, maar juist als cultuurproducten en ideeën van de mens die beschrijven wat we belangrijk vinden (VICE, 2017). Wanneer we het woord ‘kunst’ onder de loep nemen zijn hier, net als bij cultuur, verschillende opvattingen over. Toch worden de woorden kunst en cultuur samen gebruikt en is het dus belangrijk je af te vragen wanneer iets kunst is en wanneer iets cultuur is. Kunst wordt vaak gerekend tot cultuur en wanneer beide in een zin worden gebruikt lijkt kunst een uitingsvorm van cultuur te zijn. Dus een bepaalde dansvorm, zoals de Tango. Maar vaak genoeg staat kunst helemaal niet in lijn met de cultuur van een persoon of groep personen. Kunst is een uiting van een individu, maar dit betekent natuurlijk niet direct dat dit individu niet is beïnvloed door normen en waarden uit een culturele achtergrond (van Eeden, 2017).

De waarde van kunst ligt bij de verrijking en de functie die het met zich meebrengt. Zo wil de kunstenaar de toeschouwer verrijken en vormen, oftewel: beïnvloeden. Het doel van de kunstenaar is dus vaak het beïnvloeden van de denkwijze van de toeschouwer en dit anders doen dan hij of zij vanuit culturele basis gewend is. Iedereen kijkt anders naar de wereld en ieder individu heeft een eigen wereldbeeld, waardoor ieder een persoonlijke ervaring heeft en iedereen anders kijkt naar kunst. De stijl of vorm van een kunstwerk is vaak een gegeven, maar hoe men de betekenis ervan interpreteert verschilt dus heel erg. Deze verschillen in ervaring is dus iets wat iedereen met elkaar deelt, ondanks afkomst of persoonlijke culturele opvattingen, normen en waarden. Kunst kan dus dichter bij elkaar brengen en gedeeld worden. Kunst zet aan het denken (Van Eeden, 2017). Door Michiel Bos, auteur van de toonwerkplaats, wordt over kunst met een grote en kleine k gesproken. Ook kunstonderwijs speelt een rol in zijn artikel. Onder kunst met een kleine k bevinden zich vaardigheden zoals ambachten en onder kunst met een grote k bevinden zich de creaties van iets nieuws met behulp van een kunstvorm, zoals muziek, dans en fotografie. Natuurlijk overlappen deze beide vormen. Iets nuttigs maken en iets moois maken wordt daarentegen niet onder kunstonderwijs maar vaak onder cultuuronderwijs gerekend. Echter spreekt Michiel Bos van cultuuronderwijs als het gaat om het kijken naar ‘wat wij als mens hebben gemaakt, wat onze gebruiken zijn en hoe we betekenis geven aan dingen’ (Bos, 2018). En over kunstonderwijs om kinderen te leren juist iets nieuws en authentieks in de wereld te zetten. Het verschil zit hem dus in de blik naar de toekomst en de blik naar het verleden. 3.2 WAARDE VAN KUNST EN CULTUUR Kunst en cultuur is van waarde voor individu en voor de samenleving, maar wat precies de waarde is van cultuur is lastig te beschrijven. In het Rotterdamse Cultuurbeleidsplan van 2021-2024 wordt de waarde van cultuur meerder malen beschreven en onderbouwd. Zo wordt gezegd dat: “Kunst, cultuur en creativiteit dragen dan bij aan zowel talentontwikkeling als aan bridging en bonding, bruggen slaan en samenbinden, op lokaal niveau en aan een aantal sociale doelstellingen zoals voorkomen van eenzaamheid, stimuleren van positieve gezondheidsbeleving en terugdringen van overlast.” (Gemeente Rotterdam, 2019) Ook komt naar voren dat cultuur erg van belang is voor de ontwikkelingen van de jongere doelgroep, waar zij wonen, naar school gaan en hun identiteit. Deze doelgroep is namelijk het toekomstige publiek en het zijn de mogelijke makers van de toekomst. Het is dan ook niet meer dan logisch te concluderen dat het gestimuleerd moet worden dat zij jong en in directe omgeving in aanraking moeten komen met kunst, cultuur en mogelijkheden tot talentontwikkeling. Volgens de Gemeente begint dit bij het cultuuronderwijs, doorlopend in cultuurbeoefening in vrije tijd en eindigt wellicht wel in een beroep in het culturele veld (Gemeente Rotterdam, 2019). 3.3 INCLUSIEVE CULTUUR Sprekend van cultuur wordt er veel vaker gepraat over een inclusieve culturele sector, waarbij dus wordt bedoeld dat er meer binnen cultuur valt dan waar iemand standaard aan denkt. Inclusie binnen de culturele sector is haast het gesprek van de dag en de woorden diversiteit en inclusiviteit vliegen je dan ook om de oren. De vraag is wat deze begrippen inhouden waarom deze in het leven geroepen zijn. Wat is cultuur allemaal en nog belangrijker: voor wie is het allemaal bedoelt? Deze woorden zijn hierop het antwoord. “De stad is meervoud. Oproep tot actie voor een inclusieve cultuursector.” (Monsma & Bongers, 2020, p. 15). Dit wordt al snel vernauwd tot de verwijzing als inclusieve cultuursector naar een weerspiegeling van de samenstelling van de Rotterdamse bevolking. Volgens Puntkomma houdt inclusiviteit het insluiten van achtergestelde doelgroepen in. Bij diversiteit gaat het al snel om etnisch-culturele verschillen, maar bij inclusiviteit wordt ook gedacht aan mensen met een beperking. Binnen de culturele sector zijn de verschillen wat betreft inclusiviteit duidelijk zichtbaar. De gesubsidieerde cultuurplaninstellingen laten vaak juist nog niet die goede afspiegeling van de bevolking zien. Juist de groepen die oververtegenwoordigd zijn in de stad, lijken ondervertegenwoordigd in de culturele sector. Het culturele

leven in Rotterdam lijkt juist bijzonder divers buiten de gesubsidieerde banen. Zoals in de bioscopen, bij Broederliefde, het Zomercarnaval, maar ook de diverse hiphopscenes. “Iedere vmbo ’er heeft muziek op zijn telefoon en geven zichzelf identiteit op sociale media door te verwijzen naar bepaalde kunstenaars” (Monsma & Bongers, 2020, p. 15). Cultuurconsumptie vindt plaats op straat, op scholen, kerken, vrijetijdsorganisaties, buurthuizen en sportveldjes. De grote instellingen, gesubsidieerd door de gemeente, zijn maar een klein deel van de culturele kaart in Rotterdam. Kunst en cultuur gaat veel verder dan de grote instellingen en cultuurparticipatie en consumptie vindt dus zeker ook plaats op de eerdergenoemde plekken. In de sector vinden op dit moment veel discussies en veranderingen plaats. Door inclusiviteit als voorwaarde en maatregel in te zetten, is aandacht gekomen voor de samenstelling van personeel, bestuur en raad van toezicht. Dit zijn natuurlijk niet de enige onderdelen binnen een culturele organisatie waaraan moet worden gedacht. Nog belangrijker is misschien wel de relatie tussen het aangeboden programma en het te trekken publiek. Dit is natuurlijk een lastig punt, want op inhoud kan niet door de overheid bepaald worden. “Een aantrekkelijke programmering voor een divers publiek is belangrijk voor een inclusieve gesubsidieerde sector” (Monsma & Bongers, 2020, p. 15). 3.4 INFORMELE CULTUUR Vanuit het artikel gepubliceerd in Puntkomma kan de stap worden gemaakt naar wat cultuur precies is en wat dan eigenlijk onder die informele cultuur valt. In het rapport ‘De stad is meervoud’ staat een oproep tot actie voor een inclusieve cultuursector van de Rotterdamse Raad voor kunst en cultuur en wordt de kloof tussen de subsidieerde sector aan de ene kant en de informele sector aan de andere kant genoemd. (RRKC, 2019) Daarbij wordt de gesubsidieerde sector als gesloten, eurocentrisch en traditioneel beschreven en het informele veld als cultureel diverser en inclusiever. Daarnaast worden de spelers in het culturele veld uitgesplitst in de eerdergenoemde gesubsidieerde initiatieven, ook wel het formele veld en de niet-gesubsidieerde initiatieven, het informele veld genoemd. Onder deze gesubsidieerde cultuursector vallen volgens het RRKC de instellingen die meerjarige subsidie krijgen, ook wel Cultuurplan-instellingen en instellingen die met projectsubsidies activiteiten uitvoeren. In het advies door het RRKC wordt vaak over inclusiviteit gepraat als in de diversheid en inclusie van alle verschillende achtergronden behorende te Rotterdam. Rotterdam telt 170 nationaliteiten en de mensen met een migratie-achtergrond zijn oververtegenwoordigd in de stad. Opvallend is dat zij juist ondervertegenwoordigd zijn binnen de formele cultuursector. De eerdergenoemde kloof wordt opnieuw benadrukt en de informele sector wordt vervolgens dieper omschreven als waar jonge en nieuwe makers de weg naar publiek vinden buiten de cultuurplaninstellingen om (RRKC, 2019). Een belangrijk verschil wordt ook genoemd als het gaat om kwaliteit. De opvattingen die hierover bestaan komen voort uit het feit dat er vaak westers naar bepaalde artistieke producten wordt gekeken, waardoor het ervoor kan zorgen dat wat buiten deze westerse richtlijnen valt als mindere kwaliteit wordt gezien. De westerse structuren van de cultuursector, waaronder bijvoorbeeld ook kunstvakopleidingen, zorgen ervoor dat het informele veld niet altijd aan de richtlijnen van de westerse heersende waarden kan voldoen (RRKC, 2019). Hier komt dus uit voort dat er anders naar kwaliteit gekeken moet worden en dit flexibeler moet worden benaderd. Ook wordt de informele sector als wijkgericht beschouwd door het RRKC en de Rotterdamse wijken worden als aanknopingspunt genoemd om de zichtbaarheid tussen de twee werelden (formeel en informeel) te vergroten. Het informele aanbod wordt vervolgens omschreven als organisaties met een inclusieve achterban. “Het betreft initiatieven, artiesten of makers die het beoefenen van een discipline als zang of dans faciliteren, wijkvoorzieningen die een ontmoetingsplaats voor mensen vormen, of festivals/bijeenkomsten die een platform bieden voor verhalen.” (RRKC, 2019). Wat deze organisaties of makers kenmerkt is dat zij vaak een sociaalmaatschappelijk karakter hebben. In het rapport van de Gemeente Rotterdam, waarin de uitgangspunten voor het Rotterdams cultuurbeleid vanaf 2021 nader worden toegelicht wordt de informele sector ook benoemd (Gemeente Rotterdam, 2019). Hierin wordt de informele sector als het andere uiteinde van de gesubsidieerde instellingen gezien. De informele sector

wordt hier benoemd als de zogeheten grassroots binnen de culturele creatieve sector. “Daarbij gaat het niet alleen om culturele makers op het gebied van podium- en beeldende kunst, maar ook om bijvoorbeeld de creatieve industrie en de particuliere aanbieders van culturele en creatieve cursussen.” (Gemeente Rotterdam, 2019). Wanneer door de Gemeente Rotterdam wordt gesproken over het informele netwerk wordt extra benadrukt dat dit zich vaak nestelt in de lokale infrastructuur. Veel Rotterdammers beleven kunst, cultuur en creativiteit dan ook niet bij de grote instellingen maar bij deze kleine, vaak informele netwerken (Gemeente Rotterdam, 2019). De voorbeelden die worden gegeven zijn het samen muziek maken, toneel spelen, dansen, koken, het kijken naar een voorstelling of gaan naar een wijkfestival of wijkconcert. De grassroots, oftewel de informele sector, worden nader omschreven als culturele initiatieven die niet vanuit beleid of de gemeente zijn ontstaan maar uit urgentie. Ze maken dan ook geen onderdeel uit van de gevestigde gesubsidieerde sector en zijn zelf organiserend. Grassroots kunnen wel deel uit gaan maken van de gevestigde cultuursector en ontwikkelen zich in hun professionalisering. “Veel grassrootsorganisaties zijn geworteld in hiphop-, straatcultuur en andere jongerenculturen en weten een nieuwe, jonge publieksgroep aan zich te binden.” (Gemeente Rotterdam, 2019). Vera Hoogstad van De theaterkrant voerde eind 2018 een interview met hoogleraar cultuurparticipatie Evert Bisschop, waarin de professionele kunst tegenover de rafelrand van de sector werd gehouden. Volgens Bisschop wordt er door professionals gekeken naar de sector als dat wat gesubsidieerd wordt. Dit komt overeen met wat in eerdergenoemde artikelen wordt vermeld, waaronder de Gemeente Rotterdam en het RRKC. Vreemd, want volgens van Bisschop vormen de culturele activiteiten in ons dagelijks leven de informele cultuur en bevinden steeds meer professionals zich hierbinnen (Hoogstad, 2018). Hier zit volgens hem het nieuwe publiek. Daarnaast gaat Bisschop in op het onderwijs en dat wat het kind geleerd wordt over cultuur bij het kind zelf moet beginnen. Hij zegt dat de school de opdracht heeft om het kind uit te laten zoeken wat zijn kunstzinnige plek in de samenleving is. Wat komt er precies uit het kind zelf? De school heeft volgens Bisschop de verantwoordelijkheid om kinderen kansen te bieden om te ontdekken wat ze nog niet weten, wat ze ook niet van huis uit meekrijgen (Hoogstad, 2018). 3.5 CULTUUR OP ZUID Kijkend naar de ontwikkelingen op het gebied van cultuur is er veel gaande op Zuid. Hier klinken verschillende geluiden over. Op basis van deskresearch is al veel informatie verkregen over de doelgroep, maar echte ervaringen blijven hier nog buiten beschouwing. Het is belangrijk dat naast het maken van onderscheidt tussen formele en de informele cultuur, gekeken wordt naar de blik van EMI en de makers op Cultuur op Zuid. Om het beeld van de bewoner, Rotterdam Zuid en Cultuur op Zuid beter vorm te geven is gesproken met ervaringsdeskundigen en experts op het gebied van cultuur. In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de verkregen informatie vanuit de interviews en gesprekken met deze personen en is deze informatie ingedeeld op een aantal vlakken. Op deze manier ontstaat er een alomvattende conclusie van de status van cultuur op Zuid, inclusief een beeld over de informele cultuur. Uiteindelijk zal de vervolgstap naar concrete randvoorwaarden, ook wel ontwerpeisen, worden gemaakt, welke uit deze informatie en eerdere informatie uit deskresearch verkregen zijn. In het werkplan van EMI voor het jaar 2020 wordt de cultuur op Rotterdam Zuid omschreven als een culturele infrastructuur wat achterblijft bij stedelijke gebieden van vergelijkbare omvang (EMI, 2020). Dit wordt niet alleen zo omschreven voor het gehele gebied maar ook als het gaat om het aanbod in de wijken. EMI pleit in het document voor een voorzieningenniveau dat in lijn staat met de werkwijze van onder andere NPRZ en wil het aanbod wijkgericht maken en dichtbij de bewoners brengen. “Inwoners van Zuid moeten dezelfde kansen krijgen en mogelijkheden hebben als andere inwoners van Rotterdam.’ (EMI, 2020). Dit betekent dat deze kansen nog niet gelijk zijn en nog niet op het juiste niveau zijn. Het inclusieve cultuurbeleid van de Gemeente Rotterdam wordt tevens genoemd in het document, wat overeenkomst met de doelstellingen van EMI om het aanbod

wijkgericht te maken. In lijn met het geringe voorzieningenniveau en de ongelijke kansen staat de participatie op cultureel vlak, welke volgens EMI bedroevend laag is. Dit omschrijft cultuur op Zuid niet al te positief en als een vlak waarop nog veel moet gebeuren. Het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) denkt hier hetzelfde over. In het nieuwe uitvoeringsplan, 2019 – 2022, is naast algemene vrije tijdsbeleving en sport ook cultuur meegenomen. Dit is een nieuwe pijler binnen het programma van NPRZ. Het NPRZ en EMI doen dezelfde uitspraken als het gaat om cultuur op Zuid. In het uitvoeringsplan pleit NPRZ voor een goede dagbesteding van de bewoners op Rotterdam Zuid, gelijke kansen ten opzichte van Rotterdam aan de Noordoever en een passend cultureel aanbod. Er wordt hierop door het NPRZ ingezet op de versterking van culturele programmering in de wijken en het versterken van talentontwikkeling. Ook de Cultuurcampus, de aanleiding tot dit afstudeeronderzoek, wordt benoemd als pijler om te verkennen. Tot welke leeftijden en kenmerken we de doelgroep segmenteren en op elke onderliggende behoefte met betrekking tot cultuur het beste kan worden ingespeeld is een lastige keuze. Kennis over de doelgroep van ervaringsdeskundigen, waaronder cultuurmakers en mogelijke stakeholders is daarom belangrijk om mee te nemen. In de gesprekken en interviews met ervaringsdeskundigen is over de doelgroep en Rotterdam Zuid gesproken met betrekking tot de onderliggende behoefte, kenmerken, ontwikkelingen en veranderingen. Maar ook over het aanbod en of dit aansluit bij de wensen en behoeften en mogelijke kansen. Het beeld over Rotterdam Zuid en haar inwoners is niet positief volgens Reggery Gravenbeek en Richard Nazier. Waardoor dit komt is onduidelijk, maar over het algemeen lijkt de oorzaak het beeld in de media. Rotterdam Zuid en haar inwoners worden daardoor al lange tijd weggezet als ‘de achterstandsbuurt’. Nu er veel ontwikkelingen plaatsvinden hebben makers en bewoners daar een mening over. Zo ook de geïnterviewde Mart Bechtold van het SKVR. Een ontwikkeling die door Mart wordt genoemd is de leertijduitbreiding van 6 naar 10 uur door het NPRZ. Hij ziet dat deze uitbreiding nog meer invulling met kunst en cultuur kan gebruiken. In het gesprek met Mart komen de wijken Hillesluis en Bloemhof naar boven als de wijken waar nog de meeste ontwikkelingen wenselijk zijn, omdat deze het minst ontwikkeld zijn in vergelijking met de andere wijken. Hier kan zeker nog een inhaalslag worden gemaakt volgens Mart en hier liggen dan ook nog heel veel kansen. Roelof Kok, cultuurscout van Feijenoord is het eens met de uitspraak van Mart en noemt de wijken Bloemhof en Hillesluis als de wijken waar nog veel moet gebeuren. Op het gebied van gentrificatie ziet Roelof ook veel gebeuren. Doordat de wijken aantrekkelijker worden gemaakt voor de mensen die iets meer te besteden hebben trekken deze naar de wijken toe, hierdoor worden de prijzen hoger en worden alle woningen duurder. Dit is ook terug te zien aan de panden die door creatieve ondernemers werden gehuurd. Deze zijn nu verplicht om richting andere wijken te trekken. Vooral deze verschuiving is dan ook een ontwikkeling die Roelof opmerkt. Reggery Gravenbeek, filmmaker en jongerenwerker en tevens een van de geïnterviewde is over het algemeen positief over de ontwikkeling op Zuid. De belangrijkste ontwikkeling die hij opmerkt is dat ondernemers, ook uit Noord, de potentie in Zuid erkennen en hier dan ook massaal op afkomen met plannen (bijlage 10). Hij vindt het belangrijk dat de huidige bewoner in de plannen wordt meegenomen. Ook ervaringsdeskundige Richard Nazier is over het algemeen positief, maar vind dat er nog steeds veel moet gebeuren. Zo ook wat betreft de Cultuurcampus. Volgens Richard zal de gemeente Rotterdam tijdig beginnen met het vullen van een programmering en hij denkt dat het goed zou zijn als Zuid, haar makers en inwoners hier gedeeltelijk zeggenschap over zouden krijgen. Productiehuis FLOW, Indirah met Urban Arts Centre en Stichting IMPACT zijn volgens Richard partijen die goed zouden passen binnen de Cultuurcampus. Ook mbo-studenten komen naar voren in het gesprek met Richard, waarom krijgen die geen plek? Dit zijn dingen die al in de analyse naar de campus opvielen en blijken dus ook bij de ervaringsdeskundige in het hoofd te zitten. Vanuit het interview met Richard wordt duidelijk dat er wel cultureel aanbod is en er wel sleutelfiguren zijn, maar deze nog niet het sterke fundament hebben wat nodig is. De Cultuurcampus zou als concept moeten gaan

om het representeren van Rotterdam Zuid (bijlage 3). Echter, de cultuur zichtbaar maken is de eerste stap. Ook Soesja Pijlman denkt dat als het gaat om zichtbaarheid van de cultuur op Zuid, dat dit nog wel een boost kan gebruiken (bijlage 7). Reggery staat positief tegenover het begrip zichtbaarheid. Hij denkt dat het meer ligt aan het feit dat cultuur op Zuid nog onderbelicht is, aangezien de partijen volgens hem wel zichtbaar zijn. Er is nog te weinig aandacht voor cultuur op Zuid en er wordt volgens Reggery nog niet genoeg over gesproken. In de eerste culturele talkshow ‘Van Uit Zuid’, waarbij EMI-initiatiefnemer was, werd ook de belangrijkste conclusie getrokken dat het aanbod van culturele voorzieningen al aanwezig is maar dat er nog niet genoeg aandacht is voor dit aanbod. Daarbij moet er ook aandacht komen voor de infrastructuur op Zuid. “Er worden nu acties uitgevoerd zonder dat de voorafgaande stappen zijn genomen, waardoor een heleboel mensen zich voelen overgeslagen” (bijlage 3). Soesja begrijpt dat er weerstand tegen de campus is, omdat beleidsmakers lijken te schieten met geld en ze nog niet de juiste toon hebben gevonden om de verbinding aan te gaan. Zij benoemt dat het belangrijk is om ambassadeurs te vinden die dichtbij de mensen staan en welke vertegenwoordigd zullen worden in de campus. Daarnaast ziet Soesja veel interesse vanaf Noord om naar Zuid te komen, waarvan zij denkt dat dit een goede ontwikkeling is, mochten de behoeften bij henzelf (intrinsiek) liggen. Stefanie Vermeieren, oprichter van Stichting IMPACT, heeft een positieve blik op Zuid en denkt dat de ontwikkelingen over het algemeen een positief effect hebben. Wel ziet ze ook een aantal ontwikkelingen die zij nadelig vindt voor het behoud en stimulatie van de cultuursector, waaronder de komst van verschillende dependances vanuit instellingen in het centrum. Hierbij merkt zij op dat dit allemaal nog ideeën zijn en dat een mogelijke programmering nog niet eens is bedacht. Daarnaast vraagt Stefanie zich af of alle ontwikkelingen komen door de pot met geld of door een intrinsieke behoefte om bij te dragen aan de leefomgeving. Indirah voelt weerstand tegen bepaalde ontwikkelingen op Zuid, waaronder de investeringen in Zuid die volgens haar op de verkeerde plekken terechtkomen en de Cultuurcampus. Ook het pand van het Boijmans wat ineens op Zuid komt schrikt volgens haar bewoners, maar ook makers af. Het lijkt er volgens Indirah op dat er te veel naar Zuid komt terwijl er al heel veel is. De nieuwe organisaties nemen het brood weg van de organisaties en makers die zich al in Zuid bevinden. Haar blik hierop en wat volgens haar kansen zou creëren is ervoor zorgen dat een belangeloze organisatie boven deze organisaties komt te staan die ervoor zorgen dat er nieuwe kansen worden gecreëerd met jonge ondernemers en makers. Er moet volgens Indirah een spinnenweb worden gecreëerd. Stefanie vindt het plan Cultuurcampus een typisch project wat vanaf bovenaf wordt bedacht en daardoor ook niet direct draagvlak krijgt. Volgens haar zou een samenwerking met Cultuurscouts een manier zijn om de verbinding tussen de wijk en een instelling of organisatie te leggen. Daarnaast denkt Stefanie dat het de campus sterker zou maken als er een soort overzicht zou zijn van mensen in de wijken die al bezig zijn met initiatieven die vervolgens kunnen bijdragen aan een invulling van de campus. Zij heeft aangegeven deze wel te willen aanvullen of hier nog bij te helpen. De lijst van mogelijke makers om mee samen te werken dan ook zeker ter controle haar kant op gaan. Deze makers hebben namelijk het netwerk en de contacten om de bewoners te activeren. Volgens Richard lijkt het op Rotterdam Zuid passend om te kiezen voor projecten met maatwerk, omdat alles heel persoonlijk is en iedereen een andere benadering nodig heeft. In het werken naar een programmering moet hiermee dus rekening worden gehouden. Ook Stefanie van Stichting IMPACT komt in het afgenomen interview met het begrip maatwerk. Volgens haar is dit binnen trajecten erg belangrijk. Ze noemt Indirah van het Urban Arts Centre ook als voorbeeld en vind dat een traject altijd gericht moet zijn op de ontwikkeling van een specifiek persoon. Ieder persoon heeft zijn eigen wensen en behoeften en niemand denkt hetzelfde. Als het gaat om het aanbod van cultuur en de participatie aan cultuur zijn hier verschillende opvattingen over. Tijdens het zichtbaar maken van het netwerk en het culturele aanbod op Zuid een boost geven moet volgens Richard niet alleen worden gedacht aan de nu ‘standaard’ informele cultuur op Zuid, zoals spoken-word, rap en HipHopdans. De cultuur op Zuid wordt volgens hem te snel gekaderd in deze vormen. Er is zoveel meer dan dit

standaard ‘geluid’. Het hoge segment cultuur, waaronder elitaire kunst, moeten volgens hem ook een plek krijgen. De drempel wordt op dit moment te laag gemaakt, waardoor het aanbod niet altijd van kwaliteit is. De kwaliteit moet volgens Richard hoog zijn, zowel in het aanbod, als in het onderwijs, de lessen, de workshops en de evenementen. Daarnaast zijn de experts het eens over het feit dat het aanbod op Rotterdam Zuid met betrekking tot cultuur beperkt is. Ook als wordt gekeken naar de participatie valt het op dat vaak dezelfde personen participeren en er weinig nieuw publiek wordt getrokken (Mart Bechtold, persoonlijke communicatie, 2020). Richard vindt dat er op dit moment te veel dezelfde geluiden klinken in Rotterdam Zuid en dat juist die onontdekte geluiden van belang zijn om te laten klinken. “YMP werd ineens heel vaak gevraagd en dit was aan het begin fantastisch, maar het zou mooi zijn als hierna het stokje ook wordt doorgegeven aan de minder bekenden en wellicht ook iets anders soort geluiden.” (Persoonlijke communicatie, Richard Nazier, 2020). Dit blijft natuurlijk een lastig punt, omdat je zo in elkaars vaarwater terecht komt. Ook Stefanie spreekt uit dat de podiumkunsten op dit moment het meest zichtbaar zijn op Zuid, maar juist met nieuwe kunsten als nieuwe media nog weinig in het aanbod wordt gedaan. Richard noemt dit de nichemarkt en concludeert dat hier nog veel te halen valt. Juist deze onderliggende cultuur en het onderliggende netwerk zijn nog redelijk onderbelicht. Reggery deelt de mening en vindt dat er voor jongeren nog niet voldoende wordt aangeboden. De eerdergenoemde mentaliteit van ‘werk zoeken’ heerst. Er wordt vanuit huis uit niet meegegeven dat je met kunst en cultuur ook geld kunt verdienen. Reggery vindt het dan ook belangrijk dat er al vanaf jonge leeftijden écht wordt geluisterd naar de doelgroep en dat er wordt gevraagd wat de jongeren echt willen. “Als iemand echt ergens een passie voor heeft of talent voor heeft dan moet je dat ook stimuleren en ik vind dat dat nog te weinig gebeurt.” (Bijlage 10). Uit de podcast Zuiderwind, opgezet door Richard Nazier en Boyd Grund, kan geconcludeerd worden dat de bewoner een centrale rol speelt binnen de cultuur op Zuid. Wanneer gesproken wordt over het culturele aanbod, wordt geconcludeerd dat er te weinig ‘formele’ kunst en cultuur op Zuid is. Dit betekent dat er te weinig grote gesubsidieerde instellingen zijn. Daarnaast lijkt de vertegenwoordiging van kunst en cultuur vrij laag te zijn evenals de participatie van de bewoner aan kunst en cultuur. Tegelijkertijd woont er veel cultureel kapitaal, dit zijn de mensen zelf. Mart Bechtold begint in zijn interview over initiatieven vanuit inwoners, en dan met name jongeren. Het valt hem op dat zij vaak wel ideeën hebben en graag willen uitvoeren. Deze zijn vaak ook gericht op de wijk en zorgen dan ook voor de juiste waardecreatie volgens Mart. Het enige probleem lijkt de begeleiding te zijn. De ideeën die deze jongeren hebben zijn vaak erg groot en onrealistisch om binnen een korte tijd uit te voeren, waardoor dit vaak niet gebeurt. De jongeren en kinderen op Zuid worden door Mart benaderd via de scholen en het welzijnswerk (Humanitas). Hier ligt dus een kans om de doelgroep te bereiken. Volgens Roelof is de belangrijkste kans met betrekking tot cultuurparticipatie het creëren van een plek waar bij elkaar gekomen kan worden en wat kan dienen als podium. Een idee van Roelof is het creëren van Campus Hubs in de wijken, welke wel onder de cultuurcampus vallen maar meer dienen als plek waar je kunt creëren. Richard concludeert dat er veel eenmalige interventies plaatsvinden op Zuid, waardoor het vertrouwen van de bewoner is geschaad. Hij pleit daarom ook voor een langdurig traject. Volgens geïnterviewde ervaringsdeskundige Mart Bechtold is dit vertrouwen ook een groot probleem. Door de focus op Zuid worden initiatieven ontwikkeld die heel snel iets willen verbeteren, waardoor dit vaak korte termijn initiatieven zijn. Veel bewoners hebben ook niet altijd een positieve kijk op deze ontwikkelingen, omdat er veel oud zeer naar boven komt en ze het gevoel krijgen dat het zo weer uit hun woongebied vertrekt. Vertrouwen is dus belangrijk om te creëren en de beste oplossing hiervoor is een langdurig traject. Ook Indirah Tauwnaar benoemt het feit dat bewoners het vertrouwen in projecten hebben verloren, omdat zij al vaak zijn gekwetst. “Als je echt iets wilt verbeteren op Zuid heb je een lange adem nodig.” (Bijlage 4). Daarnaast is de drempel een begrip wat vaak naar voren komt als er gepraat wordt over cultuur op Zuid. Opmerkingen als ‘de drempel laag houden’ worden meerdere malen genoemd door de ervaringsdeskundigen. Volgens Indirah komt dit, omdat het voor veel bewoners al een grote stap is om een andere straat in te lopen en noemt dat het belangrijk is om dichtbij in de wijk te beginnen of het aanbod echt naar de mensen toe te brengen. Soesje beaamt deze drempel en zegt zelfs dat het voor veel bewoners lastig is om ergens naar binnen

te lopen. Het is het daarom belangrijk, zoals Indirah al concludeerde, dat het de eerste stap is om het aanbod dichtbij de bewoner te brengen. Mart Bechtold ziet dat de samenhang en samenwerking tussen partijen steeds meer gaat plaatsvinden, maar dat dit nog niet altijd gebeurt tussen de informele partijen. Het samenwerken gebeurt wel tussen cultuurmakers, maar dit noemt Mart ‘Witte Clubs’. Een opvallend gegeven, want juist samenwerking tussen de informele makers lijkt wenselijk om meer zichtbaarheid te creëren. Stefanie Vermeieren heeft zich een tijd ingezet voor Stichting Helderheid en merkte op dat deze organisatie op maatschappelijk niveau op het gebied van sociale cohesie, veiligheid en onderwijs heel hoog bezig was. De IMPACT van zulke initiatieven zijn volgens haar heel groot. Het leek bij Helderheid vooral te draaien om cultuurparticipatie, maar het leidde tot een broedplek voor creatieve jongeren. Zo’n schakel is heel belangrijk en juist door dit soort schakels, waaronder ook Indirah Tauwnaar, worden jongeren doorgestuurd naar een hogere stap. Stefanie denkt dat door samenwerking en verbinding tussen dit soort initiatieven aan te gaan het voor jongeren meer perspectief biedt. Ook ziet Mart veel positieve ontwikkelingen in Oud-Charlois, een voorbeeld voor andere wijken als het gaat om een cultureel aantrekkelijke wijk. Echter, door deze ontwikkelingen komt er een andere doelgroep/nieuwe bewoner af op de wijk, waardoor de programmering niet meer direct aansluit op de huidige bewoner/doelgroep in het gebied. Volgens Richard is de eerste behoefte van de bewoner ‘overleven’, waardoor cultuur er vaak een beetje naast hangt. Dit komt ook overeen met de doelgroepomschrijving door Rotterdam Festivals. Ook Indirah Tauwnaar beaamt deze uitspraak, waardoor geconcludeerd kan worden dat de bewoners op Rotterdam Zuid over het algemeen blijven hangen in de eerste levensbehoeften. Veel gezinnen in Rotterdam Zuid zijn gebroken, volgens Indirah Tauwnaar. Zij merkt dat veel gezinnen een onzeker leven leiden welke op zichzelf al aanvoelt als een fulltimebaan. Hierdoor hebben zij een bepaalde overlevingsdrive ontwikkeld. Vanwege een tekort aan inkomen wordt deelname aan cultuur dan ook niet vanuit huis uit gestimuleerd. Dit is ook een reden waardoor veel kinderen vroeg beginnen met werken. Vanwege deze overlevingsdrang zijn er veel jongeren op Zuid die zichzelf een bepaalde vorm van cultuur aanleren, Indirah Tauwnaar noemt deze vorm van cultuur ook wel de Urban Arts, waar haar cultureel centrum naar is genoemd. Urban arts wordt door Indirah omschreven als de ‘grootstedelijke straatcultuur’ (Berkelder, 2019). “Hier krijgen kunstenaars de ruimte om dingen te doen die niet passen binnen de grenzen van bestaande culturele instellingen, zegt Tauwnaar. “Je kunt hier ook dingen doen die je jezelf hebt aangeleerd, of die je van huis hebt meegekregen.”” (Berkelder, 2019). Zij noemt dat deze cultuurvorm voortkomt uit een behoefte van uiting welke zij thuis niet kunnen uiten. Volgens Stefanie Vermeieren zijn er in Rotterdam Zuid over het algemeen meer autodidacten, doordat veel gezinnen en jongeren zich in de eerdergenoemde situatie bevinden. Doordat zij zelf een bepaalde discipline ontdekken of nieuwsgierig zijn naar cultuur en zichzelf vervolgens ontwikkelen zijn veel jongeren opzoek naar een rolmodel. Een rolmodel met een verhaal wat aansluit bij hun situatie en levensstijl, iemand waar ze zich aan kunnen spiegelen. Indirah ziet de rolmodellen als identificatie van de jongeren en is ervan overtuigd dat dit perspectief, motivatie en inspiratie biedt. Ook vanuit het interview met Soesja Pijlman komt het begrip rolmodel naar boven. Door rolmodellen in te zetten voor een programmering kunnen zij als een ambassadeur van het programma dienen, waarna de drempel naar de cultuurcampus mogelijk wordt verlaagd. Ook is het belangrijk dat leerlingen eens in aanraking komen met beroepen die niet zo vanzelfsprekend zijn. Langsgaan bij dit soort beroepen kan heel leerzaam zijn. Ook Stefanie van Stichting IMPACT gaat dieper in op de rolmodellen en staat hier positief tegenover. Het bij elkaar brengen van publieksgroepen, jong en oud, is volgens Stefanie mooi, in plaats van dat je iemand in een hokje plaatst. Stefanie begint ook over SKVR, wat in theorie heel goed werkt, want er gebeurt zeker wel het een en ander aan eerste introductie met betrekking tot cultuurparticipatie. Er wordt naar haar mening te weinig geïnvesteerd in makers uit de wijk en deze verbinding laten leggen met bijvoorbeeld het onderwijs. Daarnaast zit er volgens haar ook een gat als het gaat om de kinderen naar de lessen te trekken. Dan moet je volgens haar als docent zijnde wel echt weten wat er allemaal in de wijk speelt en hier ontbreekt de schakel. “Het wordt vaak behouden tot de schooltijd.” Onder schooltijd kan best veel maar het is de kunst ze daarna te binden aan de makers. Hierdoor kan het inzetten van de makers als rolmodel zeker een manier zijn om dit voor elkaar te

krijgen. De makers bevinden zich in de wijken, weten wat er speelt, en dienen als een afspiegeling van het kind. Voor het motiveren van jongeren, daar zou een vaste docent op moeten zitten. Stefanie hoopt daar met IMPACT aan te kunnen bijdragen. De verveling van het kind na schooltijd wordt hier ook mee opgelost. “Als je een heel tof programma hebt waar ze aan kunnen meedoen lost dat maatschappelijke problemen ook weer op” (bijlage 8). Big Jay, ook wel Kurredijk David Janga, is jongerenwerker, rapper en uiteindelijk met YMP productiehuis FLOW begonnen. Big Jay komt oorspronkelijk uit Katendrecht en is uiteindelijk een vrij bekende rapper geworden. Hij zag een kans in het geven van workshops voor jongeren, hij zag dat deze dit nodig hadden en zij spiegelden zichzelf aan hem. Big Jay was een realistisch rolmodel, omdat hij dichtbij hen stond. Big Jay mist nog veel wat betreft cultuur op Zuid. Een vaste plek waar de disciplines samenkomen zou voor hem een goed initiatief zijn, zodat er inzicht komt in de te grote verspreiding van cultuur op Zuid. Hij is een rolmodel geweest voor veel jongeren en heeft hen door middel van workshops kunnen helpen. Het bereiken van de doelgroep, hen betrekken en welke kansen er zijn op dit gebied is in de interviews met de experts ook besproken. Een geluid wat veel klinkt is die van het rolmodel, ofwel de identificatie. Wanneer identificatie plaatsvindt, wordt de drempel volgens de experts lager gemaakt en is het voor hen makkelijker om deel te nemen aan het culturele aanbod. Mart Bechtold heeft deze uitspraak ook gedaan en laat blijken dat hij merkt dat bewoners behoefte hebben aan contact en een netwerk. Ook dit netwerk, perspectief en mogelijkheden komen naar voren bij Reggery Gravenbeek. Over de omgang met doelgroep zijn de experts het over het algemeen ook eens. Reggery noemt het tonen van oprecht begrip als belangrijkste punt en ook Mart Bechtold spreekt dit uit door te zeggen dat een kennismaking de beste start is, in plaats van door direct over te gaan op het stellen van diepgaande vragen. Reggery omschrijft in de benadering van de doelgroep dat het belangrijk is om niet probleemoplossend te communiceren, maar het gesprek in te gaan met een open houding. Toch lijkt er niet een bepaalde specifieke manier te zijn waarop de experts de doelgroep behandelen en benaderen, omdat deze benadering verschilt per individu. Als hiernaar gekeken wordt hebben we het weer over maatwerk, zoals eerdergenoemd is als belangrijk begrip binnen cultuur op Zuid. Persoonlijke begeleiding is dan ook een gebied waar nog kansen liggen in Rotterdam Zuid. Mart Bechtold omschrijft dit als peer to peer coaching. Het bieden van perspectief aan jongeren is iets wat Reggery een belangrijk punt vindt. Het gaat bij hem om het stimuleren en laten zien van demogelijkheden die er zijn. 3.6 CONCLUSIE Kijkend naar de uitspraken gedaan in de gesprekken en interviews kunnen een aantal zaken worden geconcludeerd. Wanneer gesproken wordt over de verschillende wijken valt het op dat de wijken Bloemhof en Hillesluis door meerdere ervaringsdeskundigen worden benoemd als de wijken waar nog het meest moet gebeuren. Al vanuit de gebiedsanalyse kwam dit naar voren en de bevestiging van de deskundigen leidt ertoe dat het beroepsproduct de meeste focus zal verkrijgen op de doelgroep binnen deze twee wijken. Daarnaast merken de deskundigen een specifieke verschuiving van organisaties, partijen en projecten op van Noord naar Zuid, wat goed en slecht opgevat kan worden. Hier bestaan dan ook verschillende meningen over. Door Mart wordt een belangrijke ontwikkeling ‘de leertijduitbreiding’ genoemd, waar nog veel kansen op het gebied van kunst en cultuur liggen. Tussen de makers in Zuid mist nog een bepaalde verbinding, waardoor niet altijd alle makers even gemakkelijk te vinden zijn en zij in principe niet ‘niet zichtbaar’ maar onderbelicht zijn. Hierdoor is er nog niet het sterke fundament aanwezig wat nodig is voor de komst van een groot pand als de Cultuurcampus. De Campus zou de verbinding moeten aangaan met de sleutelpersonen in de wijk, zodat zij kunnen dienen als ambassadeurs. Deze ambassadeurs staan dichtbij de mensen, waardoor het project grotere kans van slagen heeft. Het creëren van een spinnenweb van mogelijkheden en makers kan een mooi begin zijn. De samenwerking tussen de makers is nog niet optimaal, terwijl juist dit de zichtbaarheid kan vergroten. Door de verbinding tussen verschillende initiatieven te maken kan het duidelijker worden voor jongeren dat zijn of haar talent perspectief biedt.

Een terugkomend begrip is maatwerk, waarbij door middel van persoonlijke begeleiding of een persoonlijk op maat gemaakt traject een doel kan worden behaald. Deze manier van werken is kenmerkend voor veel makers in het gebied. Het individu staat centraal. Met betrekking tot het aanbod kan geconcludeerd worden dat er aanbod aanwezig is, maar nog niet in de wenselijke mate. Er klinken op het moment te veel dezelfde geluiden en het licht schijnt op de sleutelfiguren in plaats van op het netwerk wat daaronder valt. Volgens de deskundigen worden jongeren nog te weinig gestimuleerd om te ontdekken wat zij willen, mocht daar een passie of talent voor aanwezig zijn. Langdurigheid blijkt een van de sleutelwoorden tot succes. Eenmalige interventies hebben het vertrouwen van de bewoner, en daarmee de doelgroep, geschaad. Door een langdurig traject of programma op te zetten kan dit vertrouwen worden teruggewonnen. Als je echt iets wilt verbeteren op Zuid, heb je een lange adem nodig. Uit de interviews kan een onderliggende behoefte en wenselijke benadering van de doelgroep worden getrokken en dit kan omschreven worden als het bieden van identificatie en perspectief. Lastige thuissituaties zorgen voor specifieke verhalen, waardoor jongeren het fijn vinden als zij hun verhaal aan iemand kunnen spiegelen. Het bieden van een rolmodel is volgens de ervaringsdeskundigen een goede manier om dit perspectief en identificatie te bieden. Een oplossing hiervoor zou het bieden van een schakel tussen het kind en een rolmodel zijn, waardoor dit perspectief wordt geboden. Daarnaast doen zich kansen voor op het gebied van binnen naar buiten de school trekken, volgens verschillende geïnterviewde ervaringsdeskundigen. Om het netwerk zo inclusief mogelijk te benaderen worden geen disciplines, kunstvormen of cultuuropvattingen uitgesloten of buitengesloten. Een inclusief cultuurnetwerk is nodig om aan te sluiten bij een brede doelgroep en bij veel verschillende culturen die zich bevinden in Rotterdam Zuid. Cultuur in de breedste zin van het woord sluit geen doelgroepen en makers buiten. De informele cultuur is een begrip wat steeds vaker naar voren komt. Vaak wordt het begrip gebruikt in samenkomst met inclusie en diversiteit, omdat velen van mening zijn dat juist de informele cultuur, ook wel eens de grassroots genoemd, juist deze inclusiviteit bezit en een nieuwe, diverse doelgroep aanspreekt. 4 CULTUURMAKERS – HET NETWERK Zoals eerdergenoemd in het hoofdstuk cultuur, zal cultuur in een brede vorm van het woord worden gebruikt, zodat een breed netwerk aan culturele makers kan worden gezocht. Er zijn dus niet direct makers, instellingen of organisaties uitgesloten en er is niet specifiek gezocht per discipline. In interviews en gesprekken is doorgevraagd naar het netwerk en hierdoor is een bestand ontstaan welke aangevuld kon worden. Voor EMI is een Excel bestand ontwikkeld met uitleg per maker en een contactpersoon. In dit document zijn niet alleen ‘makers’ van cultuur te vinden, maar wordt ook begeleiders en simulanten van cultuur, zoals organisaties die bijdragen aan de cultuurparticipatie en bijvoorbeeld jongeren begeleiden. Wat uit de centrale vraag van dit onderzoek kan worden afgeleid is dat de zichtbaarheid van cultuurmakers op Zuid niet altijd optimaal is en dat het informele netwerk nog onderbelicht is in vergelijking met hoe de formele instanties in de spotlight staan. Vanuit de gesprekken voorafgaande de start van het afstudeeronderzoek blijkt dat dit een aanname is, waardoor ervoor gekozen is dit in interviews met onder andere het netwerk zelf, maar ook ervaringsdeskundigen te bevragen. Uit verschillende interviews, waaronder die met Mart Bechtold, Stefanie Vermeieren en Reggery Gravenbeek komt naar voren dat de zichtbaarheid van het netwerk inderdaad nog onderbelicht is. Dit betekent niet dat het ‘niet zichtbaar’ is. Het punt is juist dat de makers zich nog niet gehoord en gezien voelen en hierdoor bij buitenstaanders nog niet op het netvlies staan. Echter blijkt wel dat er een hoop gebeurt op Zuid, er een flink netwerk aanwezig is en dat zij zich inzetten op heel veel verschillende vlakken, waaronder het voor de bewoners verbeteren van het leefklimaat. Omdat het informele netwerk niet altijd even goed belicht is en zeker net startende creatieve makers niet direct naar voren komen is naast een flinke start door middel van deskresearch gekozen voor verdieping door

interviews. Er zijn een aantal partijen naar voren gekomen die nog onontdekt zijn en nog een boost op het gebied van zichtbaarheid kunnen gebruiken. Via verschillende gesprekken zijn er nog andere culturele makers naar voren gekomen en hierdoor is een redelijk overzicht van het netwerk kunnen ontstaan. Er is een opvallende overeenkomst te zien tussen vele makers in het gebied. Veel van hen lijken te willen bijdragen aan talent in de wijken en veel van hen lijken te willen bijdragen aan de ontwikkeling van de wijk en het gebied. Wat opvalt is dat zij samen nog niet heel veel ontwikkelen en een hechte samenwerking op het gebied van bijdragen aan de wijk en het talent of de jongeren is er nog niet. Als er gekeken wordt naar het begrip informele cultuur, afgeleid vanuit verschillende bronnen, lijkt dit â&#x20AC;&#x2DC;informeleâ&#x20AC;&#x2122; vaak te zitten in het feit dat er nog professioneel en planmatig te werk wordt gegaan en daardoor vaak ook geen subsidie wordt ontvangen. Een blik op het informele overzicht, opgehaald door eerdergenoemde onderzoeksvormen, laat al twijfels ontstaan over de definitie van dit informele netwerk. De makers en organisaties zijn zichtbaar als belangrijke sleutelfiguren met een breed scala aan contacten en een groot netwerk binnen de informele cultuursector. Vanuit hen krijgen onontdekte talenten de kans om iets uit te voeren of op te zetten. Hierdoor kan ook geconcludeerd worden dat deze organisaties niet per se het gehele informele netwerk zijn, maar dat zij wel de weg naar dit netwerk zijn. In afbeelding 1 is een blik op het netwerk te zien.

Figuur 1: blik op het netwerk (Demi de Winter)

5 TALENT Uit de analyse van de cultuurcampus en de analyse van de cultuurmakers in het gebied is gebleken dat talent een verbindende factor is. Talent en het begeleiden van talent blijkt iets te zijn wat vaker terugkomt bij de programmaâ&#x20AC;&#x2122;s die worden ontwikkeld en de bezigheden van culturele makers. Vanuit verschillende interviews en gesprekken met de organisatie, EMI, is geconcludeerd dat een overkoepelend programma om (ontdekt of onontdekt) talent bij de juiste cultuurmaker te brengen, een wenselijk effect kan hebben op enerzijds de zichtbaarheid van de makers bij een specifieke doelgroep en anderzijds waardecreatie en stimulatie van positieve ontwikkelingen in Rotterdam Zuid. Talent is een breed begrip en kan op veel verschillende manieren worden opgevat. Belangrijk is om onder de loep te nemen wat talent precies is. Deze kennis leidt tot eisen waaraan het overkoepelende programma moet voldoen, zodat dit in de uitvoer waardevol en werkend zal zijn. 5.1 WAT IS TALENT?

“Talent is het vermogen om iets heel goed te kunnen.” (SLO, 2019) Volgens Gagné (2004) komt talent tot bloei dankzij een stimulerende omgeving en eigen motivatie. Het kan daardoor gezien worden als een leerpotentie. Het onderscheid tussen het begrip talent, met de nadruk op leerpotentie en het begrip excellentie, waarbij de nadruk ligt op uitblinken is dan ook dat het niet zo zeer gaat om het presteren, maar om het potentieel. (J & M, 2016) De mening van Jo Verlinden en Marieke Peeters van BCO Onderwijsadvies is dat ieder kind een talent bezit. Ieder kind is ergens goed in of blinkt ergens in uit. Het is daardoor ook de kunst om aan te sluiten bij de nieuwsgierigheid van dit kind. Want wanneer interesse aanwezig is, willen kinderen hier alles van leren. (J & M, 2016) 5.2 SOORTEN TALENT EN ONTWIKKEING Je ontwikkelen op je talenten en op wat je goed kan of geïnteresseerd in bent is veel effectiever dan leren vanuit tekorten (Levie, Schreuder & Walma-van der Molen, 2015). Dit betekent dus dat wanneer je een kind aanspreekt op zijn of haar talent of bespreekbaar maakt wat een kind graag zou willen leren, omdat hij of zij hierin geïnteresseerd in vanwege een bepaalde intrinsieke motivatie, zullen de prestaties vooruitgaan. Kortom omdat dit hen gelukkiger maakt dan alleen bezig zijn met de dingen die zij nog beter onder de knie moeten krijgen. “Door een kind te erkennen in zijn eigenheid, krijgt het zelfvertrouwen en kan het zijn talent ontdekken en verder ontwikkelen.” (J & M, 2016) Het onderwijs is daarentegen steeds vaker gericht op negatief gedrag en op welke fouten worden gemaakt. Er wordt dus gewerkt aan de tekorten. (Stevens, z.d.) Ontwikkeling op basis van sterktes en krachten is vaak veel effectiever en geeft motivatie. Bij het talentdomein kunst en cultuur, waaronder een heleboel andere sectoren vallen, wordt vaak gebruik gemaakt van creatieve vermogens, zoals originaliteit en probleemoplossend vermogen. Maar ook artistieke capaciteiten met betrekking tot drama, kunst en muzikaliteit, waaronder ritme en melodie zijn vermogens die talenten ontwikkelen op het gebied van kunst en cultuur.

Figuur 2: Model op basis van Gagné

In het bovenstaande model te zien in figuur 2, gebaseerd op de bekende theorie van GagnĂŠ, zijn de factoren te zien die een belangrijke rol spelen bij talentontwikkeling. Te zien is dat het start vanaf een zekere discipline van begaafdheid, onder te verdelen in intellectuele, creatieve, sociale of motorische begaafdheid. Daarna gaat de desbetreffende persoon door naar de ontwikkelingsfase, waarin de factoren geluk, omgeving en interpersoonlijk de hoofdrol spelen (slo, 2019a). Hieruit kan dus geconcludeerd worden dat het belangrijk is dat talent gestimuleerd wordt vanuit de omgeving, om dit tot uiting te brengen. Maar naar welk talent wordt dan precies gekeken? In veel modellen en theorieĂŤn, wordt gesproken van cognitief talent. Hier spreken we dan van een talent op een intellectueel gebied, ook wel hoogbegaafdheid of de hoogte van het IQ. (Corvus Talent, z.d.) Het model van de piramide van Piirto, te zien in figuur 3, gaat tegen deze eenzijdige aandacht voor IQ-scores in en kijkt naar andere soorten van intelligenties uit onderzoek door onder andere Gardner en Sternberg. Het model van Piirto is opgebouwd uit een aantal lagen.

Figuur 3: Model van Piirto

Het model is gecompliceerd en heeft veel verschillende vlakken. Opvallend is dat er belangrijke omgevingsfactoren worden genoemd. Deze zijn de thuissituatie, de gemeenschap en cultuur en de school waarin het talent leeft (slo, 2020). De omgevingsfactoren zijn te stimuleren, waaruit geconcludeerd kan worden dat hier kansen liggen.

5.3 WAT IS TALENTONTWIKKELING? Talent moet zichtbaar worden gemaakt, zodat het mogelijk is voor het kind om dit verder te ontwikkelen. De start vindt plaats bij een visie op talentontwikkeling (J & M, 2016). Deze kan worden gedragen door betrokkenen in het onderwijs maar natuurlijk ook de buurt en bedrijven. Ouders spelen ook een belangrijke rol. Hoe kan talentontwikkeling binnen de school bevorderd worden? Dit zijn zaken die worden opgenomen binnen de visie, waarvoor een zo breed mogelijk draagvlak nodig is. In het advies van Jo Verlinden en Marieke Peters zijn verschillende mogelijkheden genoemd die kunnen worden ingezet om aan te sluiten bij de talenten van de kinderen. Het begint allemaal bij gesprekken met de kinderen (J & M, 2016). Vragen die hierin gesteld kunnen worden zijn open, waardoor het kind zelf invulling kan geven, zoals: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Waar ben je goed in? Wat kun je goed? Wat zou je het liefst de hele dag willen doen? Waar liggen je interesses? Wat doe je graag? Wat vind je leuk om te doen? Wat zou je graag willen doen?

Door aan te gaan bij wat een kind leuk vindt om te doen en hier een gesprek over te voeren kun je aansluiten bij wat goed gaat (matchen). Dit geeft energie. Hierna is er de mogelijkheid door te gaat tot stretchen en ontwikkelen op gebieden die nog niet zo sterk ontwikkeld zijn. Bij stretchen is het belangrijk de uitdaging niet te groot te maken. Zoals eerder genoemd spelen ook de ouders bij het ontwikkelen van talent een belangrijke rol. Daarom zit er een kans in het voeren van gesprekken met de ouders. Talenten en interesses doen zich namelijk ook buiten leersituaties voor. 6 ONDERWIJS Binnen het onderwijs doen zich een aantal ontwikkelingen op welke door middel van een overkoepelend programma kan worden aangesloten. Uit gesprekken met ervaringsdeskundigen bleek dat deze ontwikkelingen kansen bieden voor een programma wat aansluit bij de vraag van de opdrachtgever. EMI maakt graag de schakel tussen het werkveld en het onderwijs, waardoor het benutten van deze kansen perfect aansluit bij de doelen en de waarden van EMI. Het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) is zoals eerdergenoemd een belangrijke samenwerkingspartner van EMI. De link maken tussen NPRZ en EMI is dan ook wenselijk. Leertijduitbreiding

De leertijduitbreiding, ook wel dagprogrammering, is een initiatief van het NPRZ, met als doel de kansen te vergroten voor de kinderen in de focuswijken en hen een bredere ontwikkeling aan te bieden (Onderwijs010, 2020). Voor de scholen uit de focuswijken betekent dit dat er tien extra activiteitsuren per week bijkomen. De invulling van deze uren is niet alleen op het gebied van reguliere vakken, maar juist op huiswerkbegeleiding, sport en beweging, cultuur, techniek en beroepenoriĂŤntatie. De school heeft zelf de keuze hoe deze uren in te vullen. In 2012 werd de uitbreiding ingevoerd met een minimaal van 6 uur per week en sinds 2019 is dit opgeschaald naar minimaal 10 uur per week, waardoor meer ruimte kwam voor invulling met sport en cultuur. Door Vers Beton wordt ingegaan op kansongelijkheid in het onderwijs door middel van video podcasts. De eerste aflevering ging over de leertijduitbreiding van 6 naar 10 uur per week. In de podcast wordt gesproken door

Karim Amghar met twee ervaringsdeskundigen Marleen Sahertian (oud-docent op OBS Bloemhof en adjunctdirecteur van de Laurentiusschool in Delft) en Barbara van den Bosch (oprichter van Vivere Democratisch Onderwijs) (Vers Beton, 2020). In de podcast worden de voordelen en nadelen en de mogelijke kansen met betrekking tot de leertijduitbreiding onder de loep genomen. Er kan geconcludeerd worden dat de leertijduitbreiding de werkdruk onder de docenten verhoogd en er dus een manier gevonden moet worden waarop een invulling van de leertijduitbreiding deze druk kan wegnemen. De kansen liggen binnen het maatwerk van de uren. De kinderen hebben allemaal een individuele ontwikkeling. Het idee van de uren is volgens de ervaringsdeskundigen helemaal niet zo gek, maar het is wel belangrijk om te kijken naar het kind als individu, zodat de uren tot zijn recht komen. Vanuit de basisscholen wordt er over het algemeen niet heel positief naar de leertijduitbreiding. De extra lesuren zorgen voor een hogere werkdruk en daarbij is het helemaal niet bewezen dat de uren daadwerkelijk het gewenste effect laten zien. Er kan geconcludeerd worden dat de uren wellicht een andere invulling kunnen krijgen. Een invulling waarbij de druk op de docenten wordt verlaagd en waarbij gebruik wordt gemaakt van het principe van maatwerk. Daarbij kan je lesinvulling ook gekoppeld worden aan het vraagstuk. DEFINE

Om tot een goed beroepsproduct te komen is alle gevonden informatie geanalyseerd en zijn hier verbanden tussen gelegd welke terug te lezen zijn in een nieuwe gevormde probleemstelling. Het ontdekken van de onderliggende vraag of behoefte is wenselijk, zodat aannames worden weggenomen en er een oplossing ontstaat voor het ĂŠchte onderliggende probleem. 1 CONCLUSIE Veel cultuurmakers ontwikkelen een programmering voor zichzelf en betrekken hierbij bewoners in de buurt. Wat opvallend is, is dat een overeenkomstigheid tussen hen alleen lijkt te vallen op de intrinsieke behoefte om bij te dragen aan de ontwikkeling van zuid en haar inwoners, en dan met name kinderen. Daarnaast valt het op dat ze op dit gebied nog geen overkoepelende samenwerking hebben opgezet. Bestaande projecten blijven vaak bij een eenmalige kennismaking in plaats van een langdurige relatie of traject. Ook zijn de projecten vaak massaal en wordt geen rekening gehouden met maatwerk en persoonlijke ontwikkeling van ieder kind apart. De scholen weten niet altijd de weg naar het aanbod in de wijken te vinden en hier ligt dus een grote kans. Ook is het wenselijk dat cultuurparticipatie onder deze doelgroep toeneemt en zij vaker een workshop, les of begeleiding volgen bij een maker in het gebied, ook in hun vrije tijd. Uit fieldresearch met de ervaringsdeskundigen is gebleken dat er nog grote kansen liggen op het gebied van het binnen naar buiten de school trekken, het bieden van perspectief en maatwerk en het voorhouden van een rolmodel. 2 TRENDS, ONTWIKKELINGEN EN BEST PRACTISES In de culturele creatieve sector zijn enorm veel ontwikkelingen gaande, waar op ingespeeld kan worden en waar rekening mee gehouden kan worden. In een kort overzichtelijk trendreport (bijlage 17) zijn de verschillende trends uitgewerkt en beschreven. De trends zijn deels afkomstig uit trendresearch op basis van ontwikkelingen in de culturele creatieve sector en deels vanuit naar voren gekomen trends en belangrijke speerpunten tijdens interviews. Ook Best Practises (bijlage 18), met betrekking tot het vraagstuk en de daaruit voortgekomen conclusie, zijn beschreven en onderzocht. Naar aanleiding van deze analyse zijn vervolgens een gedeelte van de ontwerpeisen getrokken. In tabel 1 hieronder zijn de belangrijkste opvallendheden te zien.

Tabel 1: overzicht trends, ontwikkelingen en best practises

3 VISIE Op dit moment is er een grote verandering gaande op Zuid. Aandacht en geld vanaf de Noordoever zorgen ervoor dat er op het gebied van gebiedsontwikkeling, onderwijs, zorg & welzijn en werk veel gebeurt. Maar ook de kunst en cultuursector blijft niet ongezien. Te zien is dat er al vanaf heel veel kanten aandacht naar cultuur op Zuid toe gaat, maar toch lijkt de aandacht nog niet genoeg. Over cultuur op Zuid, de ontwikkelingen, kansen en bedreigingen ontstaan veel verschillende meningen. Ook over de zichtbaarheid van cultuur en het begrip informele cultuur bestaan verschillende meningen, opvattingen en visies. De zichtbaarheid lijkt al een heel eind, maar waar het probleem zit is dat het informele netwerk nog onderbelicht is. Er is nog te weinig aandacht voor. Juist deze informele nog redelijk kleine creatieve cultuurmakers zijn de groep makers welke kunnen gaan uitgroeien tot het formeel innovatieve netwerk en welke vaak al vanuit nature voldoen aan de code voor diversiteit en inclusiviteit waaraan aanvragen voor het cultuurplan moeten voldoen. Toch blijven veel van deze informele makers nog veel te vaak informeel genoemd en is de stap naar een formeel imago heel groot. Verschillende instanties en organisaties buigen zich al over dit vraagstuk, zoals Stefanie Vermeieren van IMPACT. Rotterdam Zuid is gebaat bij maatwerk en wanneer je ĂŠcht impact wil maken heb je een lange adem nodig. Volgens de ervaringsdeskundigen heeft Zuid geen behoefte aan een eenmalige kennismaking of interventie, maar zijn uitgedachte trajecten voor de lange termijn nodig. Daarnaast is te zien uit de analyse van desk- en fieldresearch dat het spotten van talent, het begeleiden van talent, het bijdragen aan een beter leefklimaat en het bijdragen aan de ontwikkelingen op Zuid kenmerken zijn van de makers en organisaties in het gebied. Talentontwikkeling is ook een onderdeel wat plek krijgt binnen de Cultuurcampus. Ik zie veel kansen op het gebied van talent in de campus naast de opleidingen op het gebied van universitair en hoger beroepsonderwijs niveau, zoals een bepaald programmaonderdeel voor het lager onderwijs of de grote groep mbo-studenten die zich in het gebied rondom de voorkeurslocaties van de campus bevinden. Het onderwijs is ook een belangrijk onderdeel binnen EMI, niet alleen omdat EMI onderdeel is van Hogeschool Rotterdam, maar ook omdat zij pleit voor dezelfde kansen in het onderwijs op Zuid als in de rest van Rotterdam of de andere grote steden. Daarnaast valt het op dat de lestijduitbreiding van 6 tot 10 uur per week voor meer ruimte voor cultuur en sport in de actuele situatie rondom Corona geen doorvoer heeft, wellicht is hier een kortetermijnoplossing voor te bedenken. Uit onderzoek is ook gebleken dat de makers in Zuid ook goed als rolmodel kunnen dienen voor de kinderen, omdat zij dan meer een weerspiegeling zien van zichzelf. Ik ben van mening dat al deze opvallendheden samen voor een goede basis kunnen zorgen en samen een programma kunnen vormen, waar de grote groep kinderen in voornamelijk Hillesluis en Bloemhof wat aan kunnen hebben. Meer zichtbaarheid bij een specifieke doelgroep: talentvolle leerlingen. En waarde op veel verschillende vlakken, zowel binnen het onderwijs als voor de cultuurmakers die aan het programma mee doen. 4 ONTWERPEISEN Vanuit het verdiepende onderzoek, de interviews, deskresearch naar het gebied, de doelgroep, ontwikkelingen, trends en best practises is een breed scala aan ontwerpeisen opgesteld. Dit zijn eisen waar het te ontwerpen beroepsproduct aan moet voldoen. Het overzicht is tussentijds bijgesteld en aangescherpt. Zo is te zien dat een gedeelte van de ontwerpeisen aan het begin al uit het onderzoek is voorgekomen en een gedeelte pas na de laatste gesprekken is toegevoegd. Omdat het prototype meerdere malen is voorgelegd aan de organisatie en een aantal mogelijke stakeholders zijn ook hieruit aangescherpte ontwerpeisen ontstaan. Niet alle ontwerpeisen

zijn volledig uitgewerkt en een gedeelte van de eisen zullen na oplevering van het product nog een opvolging moeten krijgen.

IDEATE

INDIVIDUELE BRAINSTORMSESSIE Om tot een relevant beroepsproduct te komen is een brainstormsessie gehouden en is hier vervolgens het beste idee uit gepikt en verder uitgewerkt. De brainstormsessie vond plaats naar aanleiding van de onderzochte informatie, interviews en ontwerpeisen. De ontwerpeisen zijn voortgekomen uit gesprekken met de organisatie, doelen en wensen van de organisatie en aansluiting bij de conclusies uit desk- en fieldresearch. Deze ontwerpeisen en kaders zijn in kaart gebracht en hierbij zijn verschillende ideeën ontstaan. Via een online hulpmiddel (bijlage 19) zijn deze ideeën uitgewerkt en wanneer er gedurende het onderzoek nieuwe informatie naar voren kwam is dit spinnenweb aan ideeën geüpdatet. Hierdoor is een breed document/ overview aan inspiratie en concepten ontstaan, welke vervolgens geordend kon worden van meest relevant naar minder relevant. De beste ideeën zijn voorgelegd aan de organisatie, waaruit uiteindelijk een overkoepelend idee is ontstaan. Vervolgens heeft dit idee het gehele onderzoek als rode draad gediend en is dit verder uitgediept. In de bijlage is de verslaglegging van de brainstormsessie te vinden in een overview (bijlage 19). PRETOTYPE(S) Om pretotype(s) te ontwikkelen is alle informatie uit het vooronderzoek gefilterd en zijn hieruit conclusies getrokken. Hieruit is gebleken dat de verbindende factor binnen het netwerk het helpen en stimuleren van talent is. De talenten (of mogelijke talenten) lesgeven, helpen binnen hun ontwikkeling en een podium bieden lijkt een element wat bij elke cultuurmaker essentieel is binnen de werkzaamheden. Er worden veel talentenjachten opgezet, evenementen georganiseerd om de talenten een podium te bieden en programma’s ter ondersteuning aangeboden. Al deze ontwikkelingen laten de liefde voor Rotterdam Zuid vanuit de cultuurmakers zien en de behoefte om bij te dragen aan de ontwikkelen van (getalenteerde) jongeren en kinderen. Iedere maker gaat anders om met deze jongeren en kinderen en biedt andere programmaonderdelen aan op verschillende vlakken van cultuur. De een is gespecialiseerd in dans, de ander in rap of spoken-word en weer een ander in theater. Ook algemene begeleiding komt veelvuldig voorbij. De vraag is natuurlijk of deze partijen al samenwerken op het gebied van talent en of ze doorverwijzen naar elkaar. Op deze manier ontstaat er namelijk een duurzaam netwerk en wie de een niet kan begeleiden in zijn of haar talent kan misschien wel weer een ander helpen. Deze vragen zijn tijdens verschillende interviews gesteld en hieruit blijkt dat ieder talent door middel van peer to peer contact in aanraking komt met zijn of haar ‘begeleider’. Vaak komt dit door contacten die zich in de wijk bevinden, omdat deze wijk een veilige omgeving biedt. De jongeren, waaronder vaak jongere kinderen, blijven heel erg binnen hun eigen clubje en wijk. PROTOTYPE

Nadat de visie en de mogelijke pretotypes zijn voorgelegd bij de Dafne Foet van EMI en verschillende mogelijke stakeholders, waaronder Soesja Pijlman en Indirah Tauwnaar is een prototype ontwikkeld. Op basis van de creatieve brainstormsessie uitgelegd en zichtbaar in de create fase van dit onderzoek is een one-paper en pitch opgesteld. De pitch en bijhorende one-paper zijn in bijlage 21 en 22 te vinden. De verbeterde one-paper naar aanleiding van de presentatie is in bijlage 23 te vinden. TEST

Nadat het prototype is opgesteld was het van belang deze te testen bij de organisatie en relevante stakeholders. Vanwege de Coronacrisis is het prototype niet getest bij de gebruiker, de leerlingen, maar wel bij de cultuurmakers. Het is van belang dat het prototype uiteindelijk waarde creĂŤert bij de cultuurmakers. Er is getest door middel van een pitch en bijbehorende one-paper te presenteren. In de laatste periode is het beroepsproduct tweemaal gepresenteerd aan de organisatie. Gedurende alle tests zijn de ontwerpeisen als criteria gebruikt en is gevraagd naar specifieke feedback. Voor het testen van het prototype bij een van de gebruikers, de cultuurmaker, is gekozen voor individuele interviews. Naast dat reguliere vragen over de onderzoeksvraag werden gesteld is tijdens deze interviews de pitch en one-paper gepresenteerd. Test 1

Test 2

Test 3

Test 4

Pretotype voorleggen bij Dafne Foet organisatie (bijlage 24)

Presentatie one-paper Teams Meeting organisatie (bijlage 25)

Presentatie verschillende stakeholders, waaronder Reggery Gravenbeek (cultuurmaker), Soesja Pijlman (Mentoren op Zuid) en Linda Ammerlaan (KCR) (Bijlage 27) Presentatie Pavel van Houten (Bijlage 26)

Test 5

Beroepsproduct testen versie 1 en 2 organisatie (bijlage 28)

Goed langdurig traject Altijd een wens om een cultuurversie van Mentoren op Zuid op te zetten. Visievorming Waar moet het allemaal aan voldoen? Contactpersonen: Soesja Pijlman Femke Otto met project Meemakers: lijkt het op elkaar? Wat is de exacte fasering, hoe steekt het project in elkaar? Meer visualisering van de te doorlopen stappen Rollen van de verschillende betrokken partijen en wat moet hiervoor gedaan worden? Cultuurcampus loslaten en als aanleiding zien Inspelen gap van binnen naar buiten de school Bieden van een rolmodel Doelgroep lastig

Doelgroep groep 7 en 8 Interessant van binnen naar buiten de school Mooi langer traject in plaats van eenmalig Denk aan de veiligheid, niet 1 op 1 de straat op Studenten zijn zeker geĂŻnteresseerd: electie, microstage of vrije tijd Studenten voorbereiding door middel van training Leg de lat niet te hoog, denk in fasering, kwaliteit boven kwantiteit Kruisbestuiving kennis en cultuur van studenten en leerlingen Kop, lijf en staart concreter uitwerken in stappen Visualisatie Misschien een gespreksstarter ontwerpen

DELIVER

Nadat het prototype meerdere malen getest is bij relevante stakeholders en de organisatie is het uitgewerkt tot een visueel aantrekkelijk beroepsproduct. De eerste versie van het beroepsproduct is woensdag 13 mei voor het eerst besproken met Reinier Weers en Dafne Foet van de organisatie, waar positieve feedback op ontvangen is. Na het gesprek met hen te hebben gevoerd is de feedback uitgewerkt en verbeterd in het beroepsproduct. De tweede versie van het product is op woensdag 20 mei besproken met Dafne Foet, waarop vervolgens grote complimenten zijn ontvangen. De eerder verkregen feedback is uitgewerkt en hierdoor is een product ontstaan

wat van waarde is voor de organisatie. Er is aangegeven dat het van belang is aan te geven waar in het plan wie op ingaat, zodat het programma kan worden doorgezet. 1 IMPACT Het ontwikkelde beroepsproduct creĂŤert waarde bij verschillende partijen, waaronder cultuurmakers, leerlingen, studenten en de opdrachtgever. Maar ook op algemeen vlak en vanaf een helicopterview bekeken heeft het beroepsproduct impact.

2 HAALBAARHEID

Het beroepsproduct is financieel haalbaar, mocht er aanspraak worden gedaan op verschillende beschikbare regelingen. Daarnaast wordt van het principe van â&#x20AC;&#x2DC;halen en brengenâ&#x20AC;&#x2122; gebruik gemaakt dat het programma cultuur op Zuid van EMI kenmerkt. Aan te raden is om het programma op te zetten als een pilot, waarna kan worden gekeken naar de werking en verbeterpunten. Het is aan te raden gebruik te maken van pizza funding, waarbij een mix van verschillende financieringsmiddelen wordt ingezet. Hiermee wordt het risico verspreid en de mogelijkheden vergroot. De financiering kan worden aangevraagd door middel van onderstaande beschikbare regelingen.

Het project is daarnaast ook organisatorisch haalbaar, omdat EMI beschikt over niet alleen een groot netwerk, maar ook veel werkt met studenten van verschillende opleidingen. Vanuit persoonlijke communicatie is gebleken dan het wenselijk is dat stagiaires en komende afstudeerders zich bezig gaan houden met dit bedachte programma. Zo kunnen op de onderdelen uit het beroepsproduct, welke nog extra aandacht nodig hebben,

studenten gezet worden die deze verder gaan uitdiepen. In het beroepsproduct staat per onderdeel exact omschreven wat daar nog voor moet gebeuren en wie dit kan oppakken. Op deze manier is de organisatorische haalbaarheid getoond. Wat wordt de rol van EMI?

•

EMI zal de verbinder zijn in dit stuk en zorgt ervoor dat het informele culturele netwerk op Rotterdam Zuid in verbinding komt met het programma en de onderwijsinstelling betreffende die periode.

•

EMI zal ook een verleider zijn en de urgentie voor het programma overbrengen op mogelijke partners, waaronder niet alleen scholen en het netwerk maar ook de politiek en beleid later in dit plan worden de (mogelijke) partners nader toegelicht en de waarde voor hen uitgelicht.

•

EMI kan het programma deels uit handen geven, zodat de ontwikkeling en de voorbereidingen door een extra partij of externe programmaleider op gang kunnen worden gezet.

•

EMI zal tijdens de duur van het programma evalueren en monitoren op basis van vooraf opgestelde KPI’S. Middels deze KPI’S kan gemeten worden of aan de doelen is voldaan of in hoeverre deze zijn behaald.

3 STAKEHOLDERS Tijdens het proces zijn verschillende (mogelijke) stakeholders naar voren gekomen welke niet alleen hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van het product, maar ook zijn meegenomen in de uitwerking van het product en waar de samenwerking mee kan worden aangegaan. Wanneer de samenwerking wordt aangegaan met al bestaande programma’s en de makers zal het programma haalbaar zijn. De samenwerking met verschillende partijen is essentieel en dit programma moet dan ook breed gedragen worden. Door partners direct mee te nemen in de planontwikkeling zal draagvlak ontstaan en zal uiteindelijk een programma ontstaan waar alle partijen evenredig aandeel in hebben en zich in kunnen vinden. Onderstaande samenwerkingen zijn wenselijk en beïnvloeden de haalbaarheid positief. Het netwerk Het netwerk is dé link die gemaakt moet worden. Het netwerk is ontzettend groot. In het beroepsproduct is een specifieke keuze gemaakt voor een aantal disciplines en de daarbij passende cultuurmaker. In het hoofdstuk ‘het netwerk’ is een blik op het netwerk en mogelijke partners in dit netwerk te vinden. KCR Door de samenwerking aan te gaan met het KCR zou kennis over de doelgroep verkregen kunnen worden, de aansluiting met het project Meemakers kunnen worden aangegaan en eventueel ook een link met het door het KCR WIRED worden gemaakt. WIRED kan als startpunt van het project dienen, mits de lokale initiatieven en makers in de wijk centraal staan. Op deze manier dient WIRED als de eerste kennismaking en dit plan als vervolgtraject. Samen zullen ze dan 1 traject vormen. NPRZ NPRZ heeft sinds 2019 een nieuwe pijler: cultuur. Binnen deze pijler is onder andere de extra leertijduitbreiding ingevoerd, waarbij wordt gekeken naar een extra invulling met kunst en cultuur. Op dit moment wordt deze leertijduitbreiding nog niet optimaal en effectief ingevuld en levert deze alleen maar extra druk bij de lesgevende docenten. Tijd voor verandering dus. Middels dit programma wordt de druk bij docenten verminderd en zal hij of zij alleen aansturen of bijsturen waar nodig. Een externe programmaleider neemt de voorbereiding, leiding en evaluatie op zich. Daarnaast draagt het programma ook nog eens bij aan de ontwikkeling van de kinderen en hun persoonlijke voorkeuren betreffende kust en cultuur. De Cultuurcampus Het plan Cultuurcampus is de aanleiding geweest tot dit onderzoek en deze wordt dan ook nadrukkelijk meegenomen als een toekomstige samenwerkingspartner. De invulling voor een programmering is voor alsnog

onduidelijk en onbekend, zelfs zo, dat het lijkt dat over juist de benadering van invulling nog niet goed is nagedacht. HBO-scholen Voor het programma is samenwerking met hoger onderwijs een vereiste, welke op verschillende manieren ingevuld kan worden. Zo is er gesproken met PavĂŠl van Houten van de docent beeldende kunstopleiding aan de Willem de Kooning Academie en is hieruit voorgekomen dat het programma als stage of elective kan dienen. Ook blijkt er interesse van studenten voor deelname in vrije tijd. -

Willem de Kooning Academie â&#x20AC;&#x201C; hbo Codarts Rotterdam â&#x20AC;&#x201C; hbo

Mentoren op Zuid (MoZ) Het doel is om het programma te laten landen als samenwerking met Mentoren op Zuid. Niet alleen het netwerk, waaronder de basisscholen, maar ook de kennis die een programma als Mentoren op Zuid al over de doelgroep heeft verkregen is waardevol om tot beschikking te hebben. Eventueel kan een extra programmaleider worden aangesteld voor het onderdeel cultuurparticipatie en kan dit als zijtak van MoZ worden ingezet. OPEN Rotterdam Filmpjes als naslagwerk, ervaringen van kinderen, ervaringen van makers, ervaringen van studenten delen. Hierdoor meer zichtbaarheid. 4 LEISURE Het ontwikkelde beroepsproduct ademt Leisure. Leisure wordt zowel als doel als middel ingezet en er wordt ingespeeld op de drie leisure lenzen. Leisure als doel

Het doel van het programma Cultuurontdekkers is het informele al bestaande cultuuraanbod in de wijken zichtbaar maken voor de doelgroep en daarmee actieve cultuurparticipatie bevorderen. Hiermee wordt Leisure als doel ingezet voor de leerlingen van de scholen. Leisure als middel

Leisure wordt als middel ingezet als onderdeel van het grotere geheel.

Het beroepsproduct speelt in op de elementen uit het profiel van de Rotterdamse Leisure producer. Hieronder zijn de verschillende elementen en verantwoording omschreven. Leisure belevenis

Het bedachte programma speelt in op de lens waarin Leisure centraal staat, omdat het programma voor de leerling een leisure belevenis is. De leerling mag zelf kiezen uit een activiteit en maakt iets mee waar hij of zij normaal gesproken niet mee in contact zou komen. Daarnaast wordt gestimuleerd om de deelname van binnen naar buiten de school te trekken, door de activiteit bij hen in de buurt, persoonlijk en door een rolmodel aan te bieden. Cultuurdeelname is een beleving. Grootstedelijk Het beroepsproduct is gericht op de stedelijke omgeving en bijbehorende problematiek. De vraag is gericht op een grootstedelijk maatschappelijk probleem. EMI onderzoekt met haar programmering oplossingen voor deze wicked-problems. Het programma van Cultuur op Zuid is relatief nieuw bij EMI en had daardoor nog geen specifieke programmering. Wel was het doel om een vaste locatie met culturele programmering te verkrijgen, wat vanwege Corona vertraging heeft opgelopen. Door het programma groots te bedenken Cultureel-creatieve sector

De sector, inclusiviteit, diversiteit en het verschil tussen formele en informele cultuur zijn steeds vaker besproken themaâ&#x20AC;&#x2122;s. De informele culturele sector op Rotterdam Zuid is groot en formele instellingen zijn maar gering aanwezig. Het doel van het programma is deze informele cultuur, grassroots, onder de aandacht brengen bij een specifieke doelgroep. Hiermee speelt het beroepsproduct in op de huidige ontwikkelingen op het gebied van de cultureel-creatieve sector. 5 STATUS EN IMPLEMENTEERBAARHEID BEROEPSPRODUCT Het beroepsproduct heeft op dit moment de vorm aangenomen van een te implenteren plan en storyline, waarbij duidelijk is aangegeven welke acties ondernomen moeten worden per fase en onderwerp om het programma te doen slagen. De reden dat voor deze manier van presentatie is gekozen, is omdat uit persoonlijke ervaring geconcludeerd kan worden dat een beroepsproduct in de vorm van een conceptboek vaak interessant oogt, maar nog niet voldoende speerpunten biedt om een doorstart te maken. Zo is in het beroepsproduct zo specifiek mogelijk aangegeven en uitgedacht hoe de verdere te ondernemen stappen eruit kunnen zien, waardoor de implementeerbaarheid van het product hoger wordt. Naar aanleiding van de presentaties van het product is gebleken dat de organisatie positief is over deze vorm van het product en dat het hen verder helpt om volgende stappen te zetten.

6 DRAAGVLAK Door het beroepsproduct meerder malen te testen bij de opdrachtgever en het voor te leggen bij relevante stakeholders is draagvlak ontwikkeld. Het meenemen in de plannen, gerichte vragen stellen zodat bruikbare feedback wordt verkregen en de open dialoog aan gaan hebben ertoe geleidt dat eerst het idee, vervolgens het pretotype, het prototype en uiteindelijk tweemaal het beroepsproduct is doorlopen met de organisatie. Daarnaast zijn ook de meningen, visies en andere feedback van stakeholders meegenomen in de aanpassingen van het product gedurende het proces. De verslaglegging van de tests is terug te lezen in de test fase, waar dieper wordt ingegaan op de inhoud van de tests. BEKWAAMHEID

Het afstudeerproces verliep niet zoals van tevoren verwacht. Vanwege het Coronavirus gingen niet alle werkzaamheden en afspraken door zoals gepland. Door middel van creatief denken is toch een beroepsproduct opgeleverd wat waardevol is voor zowel de organisatie als de betrokken stakeholders en een oplossing biedt voor de vraag centraal binnen het afstudeeronderzoek. Gedurende het onderzoek bleek dat de aanleiding tot de vraag, namelijk de Cultuurcampus, weerstand opriep en contact met de ontwikkelaars over de visie en programmering met betrekking op de focus van Cultuur op Zuid nog niet mogelijk was. Daarnaast werd vanuit onderzoek duidelijk dat het zichtbaar maken en belichten van de informele cultuur een noodzakelijke eerste stap is en vanuit daar de toekomst pas kon worden vormgegeven. Tijdens het proces zijn veel leermomenten opgedaan, zijn diepe dalen gezien, maar zijn in tegenstelling tot deze dalen en leermomenten ook een aantal zaken erg goed gegaan. In het overzicht hieronder zijn de leerpunten, valkuilen en tops uitgewerkt op basis van het ontwikkelde product (inhoud) en eigen functioneren. Vervolgens is ingegaan op de competenties.

BIBLIOGRAFIE

Alles over Marktonderzoek. (2019, 2 december). Onderzoeksmethoden | Deskresearch Onderzoeksmethoden | Alles over Marktonderzoek. Geraadpleegd op 2 februari 2020, van https://www.allesovermarktonderzoek.nl/onderzoeksmethoden/deskresearch/ Alliantie Hand in Hand. (2020, 1 januari). Alliantie – Alliantie Hand in Hand. Geraadpleegd op 10 februari 2020, van https://www.hand-in-hand.nu/alliantie/ Anababa. (z.d.). De ontwikkeling van je kind tussen 9 en 12 jaar — Anababa. Geraadpleegd op 27 april 2020, van http://www.anababa.nl/ontwikkeling/kind/tussen-9-en-12-jaar Baeten, C. (2020, 29 januari). IMPACT moet hét startloket voor nieuwe makers worden: &quot;Een winwinsituatie voor de hele culturele sector&quot; Geraadpleegd op 3 maart 2020, van https://versbeton.nl/2020/01/impact-moet-het-startloket-voor-nieuwe-makers-worden-een-winwinsituatie-voor-de-hele-culturele-sector/ Berkelder, N. (2019, 9 november). Van hiphop tot bollywood: oude school in Tarwewijk wordt centrum voor ‘urban arts’. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://www.ad.nl/rotterdam/van-hiphop-tot-bollywoodoude-school-in-tarwewijk-wordt-centrum-voor-urban-arts~af202c4f/ Bos, M. (2018, 16 februari). Wat het verschil tussen kunsten cultuuronderwijs zou moeten zijn. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.detoonwerkplaats.nl/wat-het-verschil-tussen-kunst-encultuuronderwijs-zou-moeten-zijn/ Braun, J. (z.d.). Wicked Problem. Geraadpleegd op 6 februari 2020, van https://afdelingbuitengewonezaken.nl/tag/wicked-problem?_locale=nl Buitelaar, R. (2020, 21 april). Basisscholen op Zuid keren zich tegen extra lesuren voor ‘kansarme’ leerling. Geraadpleegd op 25 april 2020, van https://versbeton.nl/2020/04/basisscholen-op-zuid-keren-zich-tegenextra-lesuren-voor-kansarme-leerling/ Charlois Speciaal . (2019). Charlois Speciaal . Geraadpleegd van https://static1.squarespace.com/static/561d025de4b031b959933151/t/5b0d0e13352f53c0a55f1e29/1527 582255774/CharloisSpeciaal-krant-wk21-website-v2.pdf Code Diversiteit en inclusie. (2019). Code diversiteit en inclusie. Geraadpleegd van https://codeculturelediversiteit.com/wp-content/uploads/2019/11/Code-Diversiteit-Inclusie_DEF.pdf Corvus Talent. (z.d.). Cognitief talent | Corvus Talent. Geraadpleegd op 20 maart 2020, van http://corvustalent.nl/index.php/cognitief-talent/ Dingemanse, K., & Scribbr. (2018, 9 oktober). Soorten interviews. Geraadpleegd op 2 februari 2020, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/soorten-interviews/ EMI. (2020). EMI Terugblik 2019 en Werkplan 2020 . Geraadpleegd van https://issuu.com/emiopzuid/docs/emi_terugblik_2019_en_werkplan_2020 EMI op Zuid. (2017, 13 juli). Methodiekbeschrijving. Geraadpleegd op 4 april 2020, van https://issuu.com/emiopzuid/docs/methodiek_handboek_210x260_def EMI op Zuid. (2018, 23 maart). Factsheet Mentoren op Zuid. Geraadpleegd op 13 april 2020, van https://issuu.com/emiopzuid/docs/17141_emi_factsheetmoz_060318_2.0 Fonds voor Cultuurparticipatie. (z.d.-a). Cultuureducatie met Kwaliteit 2017-2020 - Fonds voor Cultuurparticipatie. Geraadpleegd op 15 mei 2020, van https://cultuurparticipatie.nl/subsidieaanvragen/13/cultuureducatie-met-kwaliteit-2017-2020 Fonds voor Cultuurparticipatie. (z.d.-b). Samen cultuurmaken verbreden (aanloopregeling) - Fonds voor Cultuurparticipatie. Geraadpleegd op 15 mei 2020, van https://cultuurparticipatie.nl/subsidieaanvragen/19/samen-cultuurmaken-verbreden-aanloopregeling Gemeente Rotterdam. (z.d.-a). Afrikaanderwijk | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 15 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/afrikaanderwijk/ Gemeente Rotterdam. (z.d.-b). Bloemhof | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 14 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/bloemhof/ Gemeente Rotterdam. (z.d.-c). Carnisse | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 25 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/carnisse/ Gemeente Rotterdam. (z.d.-d). Hillesluis | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 15 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/hillesluis/ Gemeente Rotterdam. (z.d.-e). Oud-Charlois | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 24 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/oud-charlois/

Gemeente Rotterdam. (z.d.-f). Tarwewijk | Rotterdam.nl. Geraadpleegd op 25 februari 2020, van https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/tarwewijk/ Gemeente Rotterdam. (2019). Stad in transitie, cultuur in verandering. Geraadpleegd van https://www.rrkc.nl/wp-content/uploads/2019/05/Uitgangspuntensnota-Stad-in-transitie-cultuur-inverandering-2021-2024.pdf Hoogstad, V. (2018, 23 oktober). ‘Kunst is een duizenddingendoekje’ - Een gesprek over cultuurparticipatie met Evert Bisschop Boele &ndash; Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://www.theaterkrant.nl/tmartikel/kunst-is-een-duizenddingendoekje-een-gesprek-over-cultuurparticipatie-met-evert-bisschop-boele/ Islemunda. (2019, 9 oktober). LANCERING IMPACT Platform Nieuwe Makers - Islemunda Nieuws. Geraadpleegd op 3 maart 2020, van http://www.islemunda.nl/nieuws/overige/impact-lancering-islemunda J, V., & M, Peeters. (2016). Talenten zien en laten bloeien . Geraadpleegd van https://www.bcoonderwijsadvies.nl/sites/bcoonderwijsadvies.nl/files/files/Verlinden_Peeters_Talenten_zien_en_laten_bloeien.pdf Jeugdfonds Sport en Cultuur. (2020, 15 mei). Voor intermediairs. Geraadpleegd op 16 mei 2020, van https://jeugdfondssportencultuur.nl/voor-wie/voor-intermediairs/ LKCA. (2017). Basis voor Cultuurparticipatie. Geraadpleegd van https://www.lkca.nl/wpcontent/uploads/2020/02/170929-basis-voor-cultuurparticipatie.pdf Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2020, 22 april). Veelgestelde vragen over coronavirus en cultuur. Geraadpleegd op 20 april 2020, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid19/openbaar-en-dagelijks-leven/cultuur Monsma, D., & Bongers, H. (2020, 24 februari). Cultuur in Meervoud. PuntKomma, pp. 12–18. Mos, T. (2019a, 8 april). Onderzoeksmethoden hoofdstuk in 5 vragen. Geraadpleegd op 2 februari 2020, van https://www.focusopafstuderen.nl/studietips/onderzoeksmethoden-hoofdstuk-in-vijf-vragen/ Mos, T. (2019b, 9 april). Betrouwbaarheid. Geraadpleegd op 3 februari 2020, van https://www.focusopafstuderen.nl/studietips/betrouwbaarheid-2/ Nationaal Programma Rotterdam Zuid. (2019). Uitvoeringsplan 2019-2022. Geraadpleegd van file:///Users/demidewinter/Downloads/18469%20NPRZ%20uitvoeringsprogramma%2020192022%20los.pdf Nederlands Woordenboek. (z.d.-a). Implementatie. Geraadpleegd op 5 februari 2020, van https://www.woorden.org/woord/implementatie Nederlands Woordenboek. (z.d.-b). Zichtbaarheid. Geraadpleegd op 5 februari 2020, van https://www.woorden.org/woord/zichtbaarheid Neijts, E. (2019, 5 november). Ik wil níet dat Rotterdam-Zuid op de kaart staat als zo zielig. Geraadpleegd op 3 april 2020, van https://indebuurt.nl/rotterdam/rotterdammers/rotterdammer-van-de-week/ik-wil-nietdat-rotterdam-zuid-op-de-kaart-staat-als-zo-zielig%7E108199/ Nooijen, M. (2020, 23 april). Gevolgen coronavirus voor culturele sector. Geraadpleegd op 20 april 2020, van https://www.boekman.nl/actualiteit/gevolgen-coronavirus-voor-culturele-sector/ NPRZ. (2019). NPRZ uitvoeringsprogramma 2019-2022. Geraadpleegd van https://www.nprz.nl/media/290/download/NPRZ%20uitvoeringsprogramma%202019-2022%20a.pdf?v=1 Onderwijs010. (2020, 24 april). Dagprogrammering. Geraadpleegd op 14 april 2020, van https://onderwijs010.nl/themas/dagprogrammering/ P. (2018, 20 april). 4 verschillende manieren voor een goede zichtbaarheid van het bedrijf. Geraadpleegd op 5 februari 2020, van https://wijzerbedrijf.nl/4-verschillende-manieren-voor-goede-zichtbaarheid-bedrijf/ Rotterdam Festivals. (2020). DE ROTTERDAMSE DOELGROEPEN BETER LEREN KENNEN. Geraadpleegd van https://app.powerbi.com/view?r=eyJrIjoiZGQ0MTlhNDktZjY0OS00ZDg0LTlhNTUtN2ZmMDNhYjcwNzUyIiwid CI6IjhjM2VmZGFhLTIzN2MtNDk5MS1iZmVhLTY1MTNhNjQ4N2Q0YyIsImMiOjh9 Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur. (2017, 11 april). Maak kennis met Indirah Tauwnaar, Future in Dance. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://www.rrkc.nl/2017/04/11/maak-kennis-met-indirahtauwnaar-future-in-dance/ RRKC. (2019a). Beschouwingen over inclusiviteit, innovatie en interconnectiviteit. Geraadpleegd van https://www.rrkc.nl/wp-content/uploads/2019/04/RRKC_beschouwingen_080419-interactief.pdf RRKC. (2019b). De stad is meervoud - Oproep tot actie voor een inclusieve cultuursector. Geraadpleegd van https://www.rrkc.nl/wp-content/uploads/2019/05/RRKC_Advies-Inclusiviteit.pdf RRKC. (2019c maart). Dit zijn de belangrijkste trends voor het Rotterdamse cultuurbeleid. Geraadpleegd op 10 april 2020, van https://www.rrkc.nl/advies/ SKVR. (2018). Rugzak vol talent. Geraadpleegd op 3 april 2020, van https://www.skvr.nl/zakelijk/socialeprojecten/rugzak-vol-talent

SKVR. (2019, 14 februari). Dompel uw leerlingen onder in Hiphop Experience. Geraadpleegd op 4 april 2020, van https://www.skvr.nl/onderwijs/nieuws/dompel-uw-leerlingen-onder-de-wereld-van-hiphop slo. (2019a, 13 oktober). Francoys GagnĂŠ. Geraadpleegd op 10 april 2020, van https://slo.nl/thema/meer/talentontwikkeling/talent/francoys-gagne/ slo. (2019b, 23 oktober). Slo - groep 7-8. Geraadpleegd op 26 april 2020, van https://slo.nl/thema/meer/gezonde-leefstijl/doelgroepen-thema/groep-78/https://slo.nl/thema/meer/gezonde-leefstijl/doelgroepen-thema/groep-7-8/ SLO. (2019, 19 december). Wat is talent? Geraadpleegd op 20 maart 2020, van https://slo.nl/thema/meer/talentontwikkeling/talent/ slo. (2020, 28 januari). Piramide van Piirto. Geraadpleegd op 14 april 2020, van https://slo.nl/thema/meer/talentontwikkeling/welk-talent/piramide-piirto/ Spronck, V. (2020, 27 april). We dreigen het cultuurpubliek te vergeten. Geraadpleegd op 4 mei 2020, van https://www.trouw.nl/opinie/we-dreigen-het-cultuurpubliek-te-vergeten~b55a6667/ Stevens, J. (z.d.). Talent: wat is dat? Wat zijn talenten? Hoe herken je ze? Geraadpleegd op 5 april 2020, van https://www.desteven.nl/carriere/talentontwikkeling/wat-is-talent Stichting De Verre Bergen. (z.d.). Werkwijze. Geraadpleegd op 4 mei 2020, van https://www.deverrebergen.nl/werkwijze/ Stichting Droom en Daad. (z.d.). Wat we doen. Geraadpleegd op 15 mei 2020, van https://stichtingdroomendaad.nl/nl/wat-we-doen/ Survey Anyplace. (2019, 24 mei). De 9 grootste voordelen en nadelen van enquĂŞtes. Geraadpleegd op 3 februari 2020, van https://surveyanyplace.com/nl/de-9-grootste-voordelen-van-enquetes-en-de-nadelen/ Van der Meer Mohr, P. (2017, 16 november). EEN HUIS MET VEEL KAMERS ROTTERDAM CONNECTED - PDF Free Download. Geraadpleegd op 20 februari 2020, van https://docplayer.nl/116131486-Een-huis-met-veelkamers-rotterdam-connected.html van Eeden, S. (2017, 14 december). Een cultuur van verschillen, een kunstwerk van overeenkomsten. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://dwars.org/overdwars/cultuur-verschillen-kunstwerkovereenkomsten/ Vers Beton. (2020, 20 april). Vidcast: helpen extra lesuren om achterstanden in het onderwijs te verkleinen? Geraadpleegd op 25 april 2020, van https://versbeton.nl/2020/04/vidcast-helpen-extra-lesuren-omachterstanden-in-het-onderwijs-te-verkleinen/ VICE. (2017, 1 april). Een cultuurwetenschapper vertelt waarom cultuur zo belangrijk is. Geraadpleegd op 4 april 2020, van https://www.vice.com/nl/article/mg9p5a/een-cultuurwetenschapper-vertelt-waaromcultuur-zo-belangrijk-is Wonen in Rotterdam. (z.d.). Wonen in Carnisse - Wonen in Rotterdam. Geraadpleegd op 25 februari 2020, van https://www.woneninrotterdam.nl/wijken/carnisse

BIJLAGEN

BIJLAGE 1: OVERZICHT DOORLOPEN PROCES

BIJLAGE 2: FIELDRESEARCH TOPLICLIJST Onderstaande topics zijn bevraagd: Visie zichtbaarheid cultuur op Zuid Visie onderbelichte cultuur op Zuid Ontwikkelingen op Zuid Maker: vanuit welke behoefte gestart (intrinsiek, motivatie) Welke behoefte bij jongeren - Algemeen - Wat betreft cultuur Gemis in het aanbod? Benadering doelgroep - Wat werkt en wat niet Gentrificatie op Zuid Kansen en dromen Behoefte i.v.m. Corona Vraag n.a.v. beroepsproduct (uitleg idee + peilen reactie) Rolmodellen Onderwijs & cultuur op Zuid Naam Richard Nazier

Mart Bechtold

Functie Zuiderwind Podcast, Theatermaker Projectcoördinator SKVR

Datum 6 maart 2020, 14.00 – 15.30 uur Donderdag 12 maart, 11.00 – 12.00 uur

Roelof Kok

Cultuurscout Feijenoord

Indirah Tauwnaar

Oprichter House of Urban Arts

16 maart 2020, 14.00 – 15.00 uur 27 maart 2020, 11.00 – 12.00 uur

Soesja Pijlman

Programmaleider Mentoren op Zuid, cultuurmaker

27 maart 2020, 14.00 – 15.00 uur

Stefanie Vermeieren

Oprichter stichting IMPACT

8 april 2020, 10.30 – 12.00 uur

Pavèl van Houten

Docent opleiding docent beeldende kunst en vormgeving WDKA Filmmaker en oprichter Team Enkelband, jongerenwerker Programmaleider KCR

8 april 2020, 16.00 – 17.00 uur

Reggery Gravenbeek Linda Ammerlaan Femke Otto

20 april 2020, 13.00 – 13.45 22 april 2020, 16.00 – 17.00

Reden Visie op Zuid, informele netwerk op Zuid Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep en netwerk Visie cultuur op Zuid, informele netwerk Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep en ideevorming Achterhalen interesse idee, cultuur op Zuid en samenwerking Mentoren op Zuid, visie op cultuurcampus en ontwikkelingen etc. Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep, ideevorming en small testing Idee testen, brainstormen inzicht doelgroep Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep

Inzicht programma’s KCR, Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep

Programma ontwikkelaar Meemakers

BIJLAGE 3: INTERVIEW 1 RICHARD NAZIER Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Richard Nazier Zuiderwind Podcast, Theatermaker 6 maart 2020, 14.00 – 15.30 uur Visie op Zuid, informele netwerk op Zuid

We begonnen het interview met uitleggen wat onze beide onderzoeksvragen precies inhouden en waar wij de focus op willen gaan leggen. Volgens Richard is het lastig om erachter te komen waar de cultuur ligt achter de mensen die we al kennen, de informele cultuur. Het vraagstuk is bij Richard ook omhooggekomen vanuit de komst van de Cultuurcampus, waardoor hij in gesprek is gegaan met bewoners en mensen die hier iets mee te maken willen/gaan hebben. Er kwamen daardoor al geluiden omhoog dat bijvoorbeeld Conny Janssen een plek zou krijgen in de Campus. Er is vanuit de bewoners niet echt een directe behoefte aan het gebouw, de behoefte ligt bij veel mensen vooral bij het ‘overleven’. De komst van de cultuurcampus zorgt er wel voor dat je cultuur dichterbij brengt. Er is bijvoorbeeld geen HipHopHuis op Zuid, dit zou er wel moeten zijn. Er is nog geen plek aanwezig waar jongeren zich op cultureel gebied kunnen ontwikkelen, maar er moeten wel de juiste initiatieven daar een plek krijgen. Richard heeft ook gesproken met Joany van stichting Helderheid, productiehuis FLOW, Rajiv en Indirah Tauwnaar. Maar ook stichting IMPACT is een goed voorbeeld van een initiatief wat wel eens goed zou passen binnen de cultuurcampus. Richard denkt dat deze initiatieven nu een beetje van de grond komen, omdat de Campus in het vooruitzicht ligt en ze willen laten zien dat ze het ook kunnen invullen. Er gaat enorm veel geld naar zo’n Campus, waarom niet naar hun? Een samenwerking tussen de initiatieven zou ertoe kunnen leiden dat er een goede invulling is. De Gemeente is vrij snel met het ontwikkelen van een programmering, dus daar gaan ze al op tijd mee starten. Het mooie zou zijn om ervoor te zorgen dat Zuid zeggenschap zou krijgen. Als Richard denkt aan het woord ‘Campus’ denkt hij aan hbo en universitaire studenten, maar hij en Boyd Grund vragen zich af waar de mbo-studenten blijven. De meeste jongeren zijn mbo-opgeleid in Rotterdam Zuid, zouden zij niet ook een plek moeten krijgen? Er zijn natuurlijk ook andere initiatieven te benoemen die niet zijn bedoeld voor de meerderheid die er woont. Er is heel veel gaande met de komst van campus. Er is vanuit de bewoners op dit moment al heel weinig vertrouwen. De campus zou moeten gaan om de representatie van Rotterdam Zuid. De cultuur zichtbaar maken is de eerste stap. Er worden nu dingen gedaan zonder dat de beginnende stappen worden ondernomen. De Gemeente is daar een goed voorbeeld van. Veel sleutelfiguren en stappen voorafgaande worden overgeslagen. De conclusie is wel… er is niet zo heel veel op Zuid. Het fundament moet sterker worden. Op Rotterdam Zuid gaat het vooral om maatwerk, alles wat wordt opgezet is heel persoonlijk. De Cultuur op Zuid wordt heel snel gekaderd. De huidige formele cultuur heeft een relatief klein netwerk. Ze merken de informele cultuur op, maar zien alleen de aanspreekpunten. Deze aanspreekpunten worden dan aangezien als ‘de’ informele cultuur en worden dan ineens voor heel veel zaken gevraagd. Wat het gevaar is, is dat dit dan het ‘geluid’ gaat worden. Terwijl er zo veel meer is. Er is bijvoorbeeld ook veel beeldende kunst of ‘elitaire’ kunst. Het idee van Richard was om een netwerk te maken en dit inzichtelijk te maken. Mensen kunnen hier dan doorheen scrollen. Tripple Tread in Haarlem wordt door Sacha als voorbeeld genoemd voor hoe een locatie van EMI eruit kan komen te zien. Hierna neemt het gesprek een andere richting. “Rotterdam Zuid is een probleem.” – Richard Nazier. Het stigma eromheen is niet goed. De dingen die hij in de stad kan doen, is niet te doen op Zuid. Het culturele kapitaal is heel laag. Daarbij zijn de kansen niet gelijk. Het hoge segment cultuur moet natuurlijk ook aanwezig zijn.

Wat we meegeven moet van kwaliteit zijn, dus bijvoorbeeld de opvoeding, de lessen op school en het onderwijs. Uitdaging moet wel aanwezig zijn. Rapworkshops en spoken-word wordt te veel gedaan. Het is een overvloed geworden, het is niet meer spannend. Er wordt een bepaald geluid gemaakt, maar overvloed is nooit goed, er is nu een overvloed aan dezelfde geluiden maar de andere geluiden mogen ook gehoord worden. De zichtbaarheid die er op dit moment is ligt op een paar personen. Er zijn zoveel andere geluiden die ook gehoord moeten worden. Heel veel jongeren kennen de SKVR niet, CKV wordt op een andere manier gegeven. Toen YMP pas was begonnen was het fantastisch. Daarna ging iedereen dit doen en ging hij het zelf ook steeds meer doen. Waarom zeggen ze nog steeds ja op alle aanvragen? Misschien als je zo vaak wordt gevraagd dat je binnen je netwerk iemand anders aandraagt. Dus je eigen opdrachten uit handen geven. Alles is best wel commercieel gericht. Er moet een plek komen zoals MONO bijvoorbeeld. Waar je kunt doen wat je wilt. Probeer een balans te vinden tussen commercieel en de niche. De informele cultuur naar buiten brengen is erg lastig. Combineer dit. De niche is echt de informele cultuur. Breng de informele cultuur naar buiten. Het hoeven niet eens mensen uit Zuid te zijn (?). Het kan ook de cultuur NAAR Zuid brengen. Richard benoemt dat het niet per se mensen van Zuid zijn die iets gaan doen, maar dat er OP Zuid veel moet gebeuren. Dus niet juist gebruik maken van wat er al is? Ja tuurlijk, als er mensen zijn die binnen dat kader passen. Maar waar ik een beetje tegenaan loop is dat we de segmentatie houden als we alleen maar blijven zeggen dat we met zuid en op zuid, met wat er al is, dingen moeten gaan doen en opzetten. Dan blijf het buiten het geheel van Rotterdam en buiten het centrum. Mensen van buiten het centrum moeten ook gewoon naar Zuid kunnen gaan. Een act uit west kan ook mensen uit het centrum naar zuid trekken. Dat kan ook positief zijn. Voor heel veel evenementen en festivals wordt er geen specifieke doelgroep gekozen. Maar dit is vreemd. Kies voor een doelgroep en wees specifiek. Anders komen overal dezelfde mensen op af. Het is niet altijd voor iedereen en dat hoeft niet. Keuzes maken. Kies gewoon een specifieke doelgroep. Het idee dat ik voor ogen heb wordt goed ontvangen door Richard. Ik benoemde dat ik het lastig vind om het verder vorm te geven maar hij vind het sterk dat er is nagedacht over een lange termijn oplossing in plaats van een enkele interventie. Gouden tip. Transparantie. Open zijn over wat je aan het doen bent en wat je vindt. Mensen op Zuid zijn gevoelig voor de langdurigheid. De relatie en het vertrouwen. Neem dat mee. Denk aan de langdurigheid. Elke keer komt er iets en gaat het weer weg. Geen dingen beloven die je niet kunt waarmaken.

BIJLAGE 4: INTERVIEW 2 MART BECHTOLD Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Mart Bechtold Projectcoördinator SKVR Donderdag 12 maart, 11.00 – 12.00 uur Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep en netwerk

Interview Mart Bechtold *Uitleg onderzoeksvragen* De initiatieven die worden opgezet zijn vaak van korte termijn, ook zoals die van jullie. Probeer voor de lange termijn te denken. De ambities zijn aan het begin altijd heel hoog, maar je komt tussentijds heel veel dingen tegen die op papier goed werken maar in de realiteit niet zo goed uitkomen. Wat is uw visie op de ontwikkelingen die nu voor Zuid worden opgezet? Er zijn een aantal goede ontwikkelingen, zoals lestijduitbreiding van 6 tot 10 uur, door Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Dat wordt nu heel veel ingevuld met Kunst en Cultuur en met Sport, maar kan nog meer invulling gebruiken. Daarnaast komt er steeds meer focus op Zuid. Helaas komt dit wel vaak door initiatieven die iets snel willen verbeteren met het geld wat er komt dit moment in Zuid wordt gepompt. Maar het is wel zo dat als je hier iets wilt verbeteren, dan heb je een hele lange adem nodig. Daarom is het slim voor je afstuderen iets te bedenken wat voor langere termijn kan worden doorgezet, in plaats van een eendaags evenement. Ook wordt de samenhang steeds beter. Steeds meer partijen gaan samenwerken, terwijl vroeger iedereen alles zelf deed. Dat zie je nu al wel terug in sommige wijken, maar nog niet overal zo. Er komen veel nieuwe bij en er gaan er veel weg, dat maakt het vaak ook lastig. Bedoel je met samenwerking de samenwerking tussen bewoner of tussen cultuurmakers? Tussen cultuurmakers. Het samenwerken gebeurt heel veel tussen de al aanwezige ‘witte clubs’, door Mart formele cultuur genoemd, maar nog niet zo door de informele cultuur. Hier valt dus nog wel wat in te winnen. Merk je ook dat de bewoner een beetje argwanend is als het om het soort projecten gaat die wij op dit moment uitvoeren? Er komt vaak veel oud zeer naar boven. Je moet het zien alsof je bij iemand op bezoek komt. Eerst vertrouwen winnen, want anders komt er niks uit. Het is handig om de bewoners via mensen in de wijk te benaderen. Wie ook heel erg in de wijk zit: Zoe Conchita van Niffo. Ze doet heel veel voor de wijk. Ze is alleen nog niet zakelijk genoeg. Professionalisering is nog niet ontwikkeld en mist nog. Wijken Bloemhof en Hillesluis, erg onderontwikkeld. Jongeren hebben vaak ideeën die veel te groot zijn. Ze worden niet gestuurd. Denken dat ze genoeg tijd hebben maar veel te korte tijd. Begeleiding is voor deze jongeren wenselijk en dit mist nog. Hoe bereiken jullie kinderen op Zuid? Via scholen en welzijnswerk (Humanitas) of via mensen die ze kennen (netwerk).

Vaak kijken we eerst naar het gebied > dan de scholen binnen lopen > kinderen kiezen. Daarna in het huis van de wijk zitten met de kids, zo breng je het dichtbij hun in de wijk. Jullie zetten vooral kunst als middel in? Minder als doel? Ja het gaat bij ons eigenlijk vooral om het plezier en het creërend vermogen. Hoe presenteren ze zichzelf? En hoe moeten ze samenwerken? Daarnaast gaat het ook om zich te laten zien aan de wijk. Er wordt vaak gekozen voor of atelierdisciplines of podiumdisciplines, dus een van de twee. En wat zijn de ervaringen? Kinderen vinden het vaak heel leuk maar de ouderlijke betrokkenheid is vrij laag, de ouders zijn dus niet betrokken en komen ook niet op uitnodiging. Handtekening van de ouders is vaak zelfs al lastig te krijgen. De kinderen krijg je wel mee maar de ouders niet zo... Kinderen worden vaak gevraagd ‘om een keer over te slaan’, om bijvoorbeeld op te passen op de broertjes of zusjes. Is dat ook iets wat besproken wordt met de kinderen? Ja wel, maar het is ook iets waar niet heel veel aan veranderd kan worden. Je kunt het tegen de ouders zeggen en ernaar vragen, maar als ze het niet doen dan houdt het ook op. Het is een onderdeel van een flink probleem. Je kan als kunstinstelling niet dat probleem proberen aan te pakken, als je een kindje maar 1.5 uur in de week ziet. Zijn er andere partijen die dit aanpakken? De welzijnswerken en op scholen zitten er intern coördinatoren die daar mee bezig zijn, maar hier gaat het net zo moeilijk. U deed ook iets met hiphop in je smoel? Ja daar zit ik in het bestuur van. Mijn expertise is een beetje de rewriters, dat zijn die hele grote muurschilderingen. In Afrikaanderwijk zijn er nu heel veel en dat is van het PowWow festival. Dat organiseren zij ook. In September komt dat weer! Misschien kan dat iets uitgebreid worden. Het verfraait de buurt. Voor dit festival komen mensen uit het hele land. Zijn de bewoners hierbij betrokken? Ja, ook Zoë is hierbij betrokken. Je moet van tevoren heel duidelijk zeggen wat je komt doen, anders is het meteen al mis. Het is zelfs ook andersom, stel je hebt gesprekken met bewoners of initiatieven en ze vinden je aardig, dan is alles goed wat je doet. In de wijken zitten altijd informele leiders en als je die al tegen je hebt wordt het heel erg lastig. Je moet proberen er een beetje gevoel voor te krijgen wie er in zo’n wijk belangrijk is. Daar is jullie tijd heel kort voor. Wat leeft er in de wijk? Er moet een beetje sturing in zitten. Erg opletten dat de ander het niet als concurrentie ziet. Samenwerking is belangrijk. Hoe verbind je nou partijen die in een buurt zitten? Wat gebeurt er al op het gebied van talentontwikkeling? En wat werkt? We proberen zo veel mogelijk mensen in te zetten die goed klikken bij zo’n groep jongeren. Het liefst dat ze uit de groep zelf komen. Een soort peer teachers. Het zijn dan eigenlijk een soort rolmodellen. Deze jongeren worden opgeleid binnen de skvr en krijgen de kans om een voorbeeld te zijn voor de andere jongeren. Ze krijgen een opleiding en leren zich professioneler op te stellen. En hoe doen jullie aan ontdekken? Bijna niemand doet aan talentontwikkeling, bijna iedereen zit op talentscouting. Als iemand is ontdekt en wilt doorgroeien moet je er namelijk wat meer mensen omheen zetten en dan wordt dat een heel individueel traject. Dan pas wordt het maatwerk.

Uitleg idee Ja kan wel werken. Dat 1 op 1 contact is bijzonder. Samen het veld verkennen. Dat is zeker iets wat kan werken. Of de kunstvakopleidingen daaraan mee werken dat weet ik niet. Je moet een goeie match hebben, dat is wel belangrijk. Het is de kunst iemand eruit te pikken die daar interesse in heeft. Het gaat allemaal om de houding. Zie je verder nog iets op het gebied van Cultuur op Zuid wat de goede kant op gaat? In Oud-Charlois zitten heel veel kunstenaars. Kleine winkeltjes etc. Daar zie je verbeteringen. Wat hebben de bewoners hieraan? Dat zie je op sommige andere plekken wel. Dat heel veel kunstenaars ergens dingen gaan doen en dan komen er ineens bakfietsen vanuit de hele stad naartoe. Er wordt niets voor de bewoners zelf gedaan. Graag nog iemand spreken van de sport en cultuurclub. Dat is inderdaad iets wat Mart noemde over die lestijduitbreiding van 6 tot 10 uur. Het Klooster – zit met een imago. Nu Humanitas erin zit wel wat minder hoogdrempelig. Maar er komen nog geen jongeren heen. Als je wilt dat het ergens binnen druk wordt moet je buiten beginnen. Je moet voor de deur iets doen. Waardoor ze ook naar binnen komen. Je loopt niet zomaar overal binnen. Het pand van de Intertoys wat jullie eerder noemde kan goed werken: iedereen KAN naar binnen. Maar ga goed kijken hoe je die drempel lager maakt. Misschien iets voor de deur doen? Zoals ik eerder zij met buiten beginnen. Herken je dat iets heel leuk is en dat dan niemand komt? Dat herkent hij heel erg. Drempel te hoog. Maar kijk altijd verder: waar kwam dat nou door? Hoe kan je zorgen dat dat op een andere manier plaatsvindt? Hoe kan het nou wel? Is het wel op de juiste manier verspreid? Het ligt ook heel erg aan de speelfiguren en hoe je deze betrekt. Je hebt partners nodig die je aan je kunt koppelen, die deel uit laten maken van de programmering. Hun achterban betrek je dan ook. Geef ze een actieve rol. De ‘Nee is goed ik ben er’ betekent ook niet altijd dat ze komen. Daarnaast is het SKVR best westers gericht. Dus best eenzijdig publiek. Dat zouden we wel graag willen veranderen. Wij proberen het netwerk van de informele cultuur te ontdekken. Nog goede tips om dit verder op te pakken? Roelof Kok zit er al heel erg lang. Hij weet veel. Stap gewoon ergens binnen en vraag door. Begin het eerst bij de Welzijnsaanbieder (Humanitas) of bijvoorbeeld Zoë Conchita. Altijd via via spelen. Benader ook het Klooster en ga hier gewoon eens een dagje zitten. Bij Zoë kun je ook langsgaan. Zeg maar dat je via mij een gesprek hebt gehad, misschien dat dat werkt! Stap gewoon bij iemand binnen! Juist ook die kleine partijtjes benaderen. Op deze manier kom je op allerlei plekken. In Hillesluis heb je de Sportspeeltuin. Doen ook heel veel voor de bewoners. Misschien kan dat ook nog een goede partij zijn om gewoon eens langs te gaan. Let daarnaast ook op de structuur van de wijk en de informele leiders, via hen kom je ook op veel sleutelpersonen.

BIJLAGE 5: INTERVIEW 3 ROELOF KOK Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Roelof Kok Cultuurscout Feijenoord 16 maart 2020, 14.00 – 15.00 uur Visie cultuur op Zuid, informele netwerk

Welke ontwikkelingen op het gebied van cultuur zie je op het moment? Roelof is specifiek voor Feijenoord. Het Noorden van Feijenoord gaat goed en gaat steeds beter. De grote ontwikkeling is dat Afrikaanderwijk meegaat in deze ontwikkeling en dat het een soort verschuiving meemaakt. Het is aan ons om juist Bloemhof en Hillesluis mee te nemen in deze ontwikkelingen. Katendrecht en Kop van Zuid zijn bijna centrumgebied… Net als Rijnhaven met de ontwikkeling die voor de deur staat. Je De wijken veranderen ook qua inwoners: Gentrificatie. Oude bewoners het huis uit en nieuwe erin. Het gaat niet alleen om de bewoners. Ook de kleine creatieve ondernemers hadden eerst de mogelijkheid om te experimenteren voor lage huur, goedkope plekken, zoals de Fenixloods. Maar dat wordt nu telkens duurder en die mogelijkheid wordt weggenomen. We merken dat het nu naar Oud-Charlois en Afrikaanderwijk trekt. In Oud-Charlois zitten daarom nu veel kunstenaars. In Katendrecht zitten op dit moment al heel veel echt gevestigde mensen, die al redelijk wat inkomen hebben. Je hebt natuurlijk de SKAR, die probeert de huur laag te houden. Dus de ontwikkeling is wel echt de verschuiving. Merken ook dat veel grote instellingen vanaf de Noordkant van de Maas de rivier durven over te steken: zoals het Boijmans naar Hillesluis en de Kunsthal. Grote ontwikkelingen zijn dan natuurlijk de Cultuurcampus en Hart van Zuid.

Welke kansen zie je met betrekking tot cultuurparticipatie? Ga vooral onderzoeken wat precies de vraag is en wat de behoefte is bij de bewoners. (Ga op een bankje zitten en ga gesprekken aan) Spoken-word, dans en rap. Jongeren zouden iets meer ontdekt en ondersteunt kunnen worden. Er wordt al veel mee gedaan, op de hotspots bijvoorbeeld, maar nog niet genoeg in de wijken. Hillesluis, Bloemhof, Feijenoord (wijk). Er is niet echt een podium. Een podium zou echt kansen bieden. In de wijk hebben de jongeren niet echt een plek, geen fysieke plek om bij elkaar te komen. Roelof is bang dat de cultuurcampus een plek wordt die niet gaat aansluiten bij de jongeren uit eerdergenoemde wijken. Hij is bang dat het een te hoge drempel gaat worden voor hen om ernaartoe te gaan. Je zou eigenlijk een soort Cultuurcampus moeten hebben die een aantal ‘Hubs’ heeft in de wijken. Veel jongeren willen de wijk niet eens uit. Realiteit van Rotterdam Zuid. Reggery Gravenbeek gaat een nieuw project doen met jongeren uit de wijken om samen met hen iets te doen met filmen en rap, maar die jongeren zijn moeilijk uit te spreken. Zou het een idee zijn m een plek te hebben waar de aanspreekpunten samenkomen en hun dus het gebied uit trekken. Een aanspreekpunt die zich uiteindelijk gaat vestigen in de campus, zodat de drempel lager wordt. EEN PLEK IN DE WIJK = OPLOSSING… lastig dit was het idee van de intertoys. Laagdrempelige plek waar je kunt werken. Op een plek ga je anders met elkaar om. Marco Pastors heeft niets met kunst en cultuur (?) Even uitzoeken hoe en wat. Hij is gedwongen om mee te doen (?)

Staan makers er denk je voor open om projectjes aan te gaan samen met bewoners? Makers staan zeker open voor projecten, maar dit verschilt ook per maker. Er zijn ook veel ‘egoïstische’ makers. Ieder wilt graag subsidie. Er zijn altijd kunstenaars die ervoor kiezen die voor zichzelf bezig zijn, maar ook genoeg die hun inspiratie halen uit samenwerken met bewoners. Hij merkt dat er genoeg zijn die dat wel hebben. Oude kunstenaars minder en jong meer.

Welke behoefte zie je bij de bewoner op het gebied van kunst en cultuur? Er is vrij veel behoefte aan eendaagse festivals/feesten/events. Voor jongeren is het een plek waar ze laagdrempelig in de wijk terecht kunnen. Een plek waarvan ze weten ‘hier zijn we welkom en hier kunnen we mooie dingen doen’.

Hoe denk je dat cultuur beter zichtbaar gemaakt kan worden? Denk je dat dat zal helpen bij het aantrekken van bewoners of zijn er denk je andere redenen waarom zij geen initiatieven starten of aan cultuur participeren?

Iets in de buurt van een festival, want dat slaat aan. In Bloemhof, Hillesluis, Feijenoord (wijk). Hier is nog geen podium en dat moet je dus zelf creëren. Dit is een kans. Voor jongeren zou een plek zoals EMI had bedacht perfect zijn. 6.

Welke doelgroep onder de bewoners zou volgens jou behoefte hebben aan meer contact met cultuurmakers? Jongeren of juist ouderen. Eigenlijk bij iedereen wel, maar het lijkt wel alsof de jongeren echt wel behoefte hebben aan (blijkt ook uit alles wat besproken is voordat het werd opgenomen). Doelgroep vooral op Hillesluis en Bloemhof want hier gebeurt nog te weinig, er gebeurt hier niet vanzelf iets. Die jongen waarover werd gesproken: Nabil Tkhidousset = spoken-word artiest.

Denk je dat talent meer de behoefte heeft om te weten wat alle mogelijkheden en opties zijn in het gebied? Kwam uit het gesprek naar voren dat hier wel behoefte aan is, maar dat hij zelf meer bezig is met de behoefte vanuit de bewoners zijn. En dit zijn vaak bewoners die iets willen organiseren, niet per se hun talent ontwikkelen. Hij kon hier wel antwoord op geven naderhand in het gesprek.

Wat denk je dat de gewenste identiteit van Rotterdam-Zuid is en hoe kunnen bewoners en cultuurmakers hier in een rol spelen? Gewenste identiteit van Rotterdam-Zuid veranderd heel erg. Gentrificatie speelt een rol. Alles wordt mooier en duurder en begint bij Kop van Zuid en Katendrecht. Oude identiteit valt niet weg, maar wel lastig omdat dit nu samen gaat. Niet duidelijk hoe de bewoners en cultuurmakers hier een rol in kunnen spelen…

Wij zijn eigenlijk gestart met het onderzoeken van het netwerk van de informele cultuur. We zouden dit graag zichtbaar willen maken op ieder een andere manier in ons eindproduct. Beschikken jullie over een soort ‘netwerk’ aan wie jullie mensen verbinden? Half, niet echt. Er is een tijd geleden een database ontwikkeld maar dit was te duur om te onderhouden. Hier werd elke keer iets nieuws ingegooid. Dit werd zo’n vreselijk groot bestand dat het niet meer te doen was dit uit te breiden. Nu zit het meer in iedereen z’n hoofd. Is het nog wel ergens opgeslagen? Niet echt, meer per persoon apart. Roelof was niet heel open over het hele netwerk en wilde dit niet echt delen. Hij zei ook dat het lastig was omdat veel niet is uitgewerkt in bijv. een bestand maar dus daadwerkelijk in zn hoofd is opgeslagen. Hier willen ze wel een manier voor bedenken maar ontzettend tijdrovend.

10. Spotten jullie ook talent en zo ja, wat doen jullie hier dan mee? Nee. Niet actief op zoek, maar bewoners vinden hun. Via via. Via vrienden. Via andere bewoners. Via andere initiatieven. 11. In mijn vraag zit natuurlijk het plan Cultuurcampus en hoe we nu al met een programmering kunnen zorgen voor draagvlak voor deze campus. Wat vind jij van deze campus? 12. En hoe vind jij dat deze ingericht moet worden? Voor wie en met wie? Vanaf onder. Nog niet heel erg over nagedacht. Kan dit al? Eerst plekken op andere plekken op zuid. Dit daarna implementeren in de Campus. 13. En hoe vind jij dat we ons de komende jaren kunnen voorbereiden op de komst van deze campus? Zie vraag hierboven. 14. Denk je dat initiatieven zoals IMPACT en Urban Arts Centre een vaste plek kunnen krijgen als deze worden doorontwikkeld? Ja zeker. Ik denk dat dit het soort initiatieven zijn welke de wijken nodig hebben. 15. Vanuit mijn onderzoek kwam ik op het feit dat veel cultuurmakers in Rotterdam Zuid de verbindende factor hebben van het stimuleren van talent. Denk jij dat ze op het gebied van talentontwikkeling een soort samenwerking zouden kunnen aangaan? Ja redelijk. Opzich wel. Ik denk wel dat samenwerking er voor kan zorgen dat er meer verbinding komt tussen de makers en dat dit kan zorgen voor meer impact.

BIJLAGE 6: INTERVIEW 4 INDIRAH TAUWNAAR Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Indirah Tauwnaar Oprichter House of Urban Arts 27 maart 2020, 11.00 – 12.00 uur Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep en ideevorming

CORONA 1. 2. 3.

Hoe gaat het nu met jouw werkzaamheden en het Coronavirus? Moeilijk om de jongeren aan het bewegen te krijgen en actief te krijgen online. Zijn er innovatieve oplossingen die je nu opmerkt met betrekking tot het coronavirus? Wat doe je nu zelf om nog zichtbaar te blijven (en het hoofd boven water te houden)? Nu hard aan het nadenken en proberen de ouders erbij te betrekken. Het gaat voornamelijk over bewegen, maar denken nu ook aan zang, spoken-word, rap of design. Online is vrij lastig. Zingen of bewegen zijn dingen die wel vrij gemakkelijk online op te lossen.

FUTURE IN DANCE, DOELGROEP EN WERKWIJZE 4.

Future in dance staat voor focus op inclusiviteit, diversiteit, roots, eigenheid en innerlijke kracht. Kan je uitleggen waarom dit zo belangrijk is. Komt dit meer vanuit jullie zelf, of zagen jullie dat de doelgroep behoefte had aan deze kernwaarden? Dit zit in de basis en in de kern. In 2015 onderzoek gedaan naar de doelgroep. Multidisciplinaire dansers en makers. Dus die niet alleen dansen maar ook dansen. Ze ontwikkelden zich ook op maatschappelijk vlak. Daarna geprobeerd om binnen de opleiding (codarts) ze te laten realiseren dat ze totaal niet aansluiten bij wat er in de stad gebeurt. Ze hebben veel buitenlandse studenten. Daar zijn ze nu achter gekomen. Dat proberen zij te doorbreken door op een andere manier te kijken. Beter om te kijken naar wie je doelgroep is en wat die doelgroep nodig heeft, daar vervolgens een programma voor bedenken. In plaats van dat je maar gewoon ‘iets’ gaat bedenken. Dat zie je hetzelfde bij de Cultuurcampus. Ze gaan er gewoon vanuit dat het gaat werken, omdat ze een of andere wetenschappelijke studie voor hebben gedaan. Terwijl een heel groot gedeelte van de mensen niet gehoord of gezien worden en er niet aan deel nemen. Indirah heeft bijvoorbeeld ook gemerkt in haar opleiding dat de methodes die worden gebruikt voor didactiek en pedagogiek, methodes zijn die alleen getest zijn op westerse doelgroepen. Er zijn zo veel redenen waarom deze mensen niet passen bij de denkwijze die is bedacht vanuit een wetenschappelijk niveau. Het is niet op een menselijk niveau. Daar lopen heel veel mensen tegenaan. Het onderzoek wordt voornamelijk uitgevoerd op een voor de hand liggende doelgroep. Terwijl de doelgroepen die niet gezien of gehoord worden naar haar idee cultuurdivers mooi maken. Cultuur gaat verder dan beeldende kunst en klassiek ballet. In Nederland lijken we nog steeds op een niveau waar alles buiten autonome kunst niet gezien wordt als een gedoogde kunstvorm. Het wordt wel gezegd en er wordt wel geprogrammeerd. En er wordt wel een diversiteit en inclusiecode opgesteld, maar in de praktijk zien we eigenlijk dat het nog steeds niet is als het zou moeten zijn.

Urban arts is Balans tussen plezier, ondersteuning, talentontwikkeling en gevorderd/hoger op kunnen op een positieve en professionele manier. Hoe doen jullie dat?

Wat heb je voor de lancering van future in dance en voor urban arts gedaan, om de doelgroep al te betrekken?

Als je jullie doelgroep moest omschrijven qua karakter en leefstijl, wat zou dat dan zijn? Vluchtig, digitaal georiënteerd, eigenwijs, jong ondernemend. Het maakt ze uniek dat ze zich niet laten leiden door de mainstream maar dat ze zelf leren ontwikkelen wat er niet is.

Wat inspireert jou het meest van deze doelgroep?

Dat ze zo jong ondernemen. Ze zijn heel creatief. Ze hebben in principe niks nodig om iets van de grond te krijgen. Vaak hoor je dat voor projecten zoveel miljoen nodig is en zoveel mankracht, maar deze kids doen het gewoon met niks. En dat komt voor uit een drive, een overlevingsdrive, die heel veel mensen van thuis uit juist niet meekrijgen. Dit ontwikkelen ze zelf. Mensen uit een veilige omgeving hebben dit vaak minder. Jongeren die uit een ‘gebroken gezin’ of niet ondersteunend gezin komen hebben dit veel meer. Op het moment dat zo’n kind angst voelt of merkt dat er iets is wat hij of zij mist gaan ze iets ontwikkelen. Of een psychische stoornis of iets creatiefs wat ervoor zorgt dat je je beter voelt. Daarom is deze doelgroep zo belangrijk voor innoverend Nederland. (Noemt Trump of Bill Gates als voorbeeld…… grote succesverhalen). Als je veel falen in je leven meemaakt word je of psychisch niet in orde of juist super succesvol. 9.

Hoe ga je om met een jongere doelgroep? Wat werkt en wat werkt absoluut niet? Maak ze deel uit van hetgeen wat je doet en stel vragen. Wat heb je nodig, wat is nu hot, wat kunnen we voor je doen, wat vinden jullie belangrijk? We voeden niet alleen kinderen op maar ook ouders. Ze vinden het ook belangrijk dat de ouders betrokken worden bij hetgeen wat we van de kinderen verwachten. Het straffen van dingen niet doen vindt ze onzin. 9 leertrajecten in Nederland. Mensen worden in hokjes geplaatst. Mensen voelen zich te min of te hoog. Uitval van geïsoleerde kinderen vindt hier plaats. De mensen die wel de steun in de rug krijgen of zelf die knop om kunnen zetten redden het wel in deze wereld. Triest gegeven. 1 op de 4 studenten maken hun eerste hbo jaar niet af. 80% van de niet westerse studenten halen hun opleiding niet. Hele grote gap tussen de elitaire kunstsector of hoe de kunstsector ervaren wordt op zijn of haar eigen manier.

10. Komen de meeste deelnemers uit zuid of ook uit andere delen van Rotterdam? 11. Met urban arts werken jullie met choreografen die workshops geven en zorgen dat de leerlingen kennis hebben over audities, werkgelegenheid en de industry. Dit doen jullie ook samen met anderen. Komen deze mensen ook uit Zuid? Als ze werken met choreografen of ondernemers moeten dit mensen zijn met hetzelfde verhaal. Herkomst boeit niet. Het verhaal moet de leerlingen stimuleren en moeten hen een verrijking geven en inspireren op wat ze kunnen bereiken in hun leven. Nodig in deze kunstsector. Als je jezelf vergelijkt met wat er bijvoorbeeld op tv wordt gepresenteerd voel je je niet alsof je dat kan behalen. Je ziet geen weerspiegeling van jezelf. En een jan dino dan bijvoorbeeld? Ze hebben dat verhaal maar zijn vrij commercieel. De boodschap is goed maar de output is niet altijd goed. Je moet nooit vergeten waar je vandaan komt, je moet dat blijven herhalen. Mensen moeten weten dat ze zichzelf in hen kunnen terugzien. De focus van dat soort mensen ligt voornamelijk bij mannen. Niet echt op vrouwen gericht? CULTUURCAMPUS 12. Hoe kijk je aan tegen het plan voor de Cultuurcampus? Met hoofd docent dans een discussie gevoerd, jarenlang en tot 3 weken geleden nog. Als we kijken naar de docent dansopleiding bijvoorbeeld. Iedereen die is uitgevallen of moeite had tijdens zijn of haar opleiding is nu super succesvol. Meiden die buiten de stad komen en daarna weer vertrekken naar buiten de stad. Grootste onzin ooit. Haar hele afstudeerscriptie ging over hoe Codarts niet aansluit bij de wijk. Inclusieve werksfeer creëren. Hoe gaat de Culuurcampus aansluiten bij de doelgroepen? Dat is gevraagd aan Indirah. Het is nooit een passie geweest van Codarts of Willem de Kooning. Ze merken dat er veel gebeurt op Zuid en daar willen ze graag deel van uit maken. Als Indirah in de toekomst kijkt dan ziet ze een verplaatsing van de leerlingen die ze al trekken naar Zuid. Gevraagd tijdens gesprekken waarvoor ze was uitgenodigd, die er uiteindelijk nooit kwamen, door het kleine groepje wat ging nadenken over de campus en hoe dit vorm moet krijgen. Gevraagd door Indirah ‘hebben

jullie nagedacht over de kinderen die geen mavo kunnen doen? Basis en kader bijvoorbeeld. Ze vallen helemaal buiten dit concept. Als de cultuurcampus alleen hbo en universitair gaat aanbieden, dan mis je een hele grote doelgroep. Totaal geen aansluiting op de doelgroep die zich voornamelijk in dat gebied bevindt. Dat het ministerie blijkbaar vindt dat je cultuur pas kan uitoefenen als je mavo of hoger hebt. Een Daamu status????? De Daamu regeling krijg je extra geld om extra uren sport of kunst aan te bieden binnen het onderwijs. Het gaat dus weer om geld. Alle niveau 2 opleidingen zijn praktijkgericht. Maar je wordt nu wel gevraagd om mee te werken? Ik heb bewezen dat ik het kon en dat heb ik gedaan om mezelf te laten horen. Want alleen meedenken heeft geen nut. Maar je zou niet je niet moeten bewijzen… te laten zien wat je allemaal hebt gedaan, zou voldoende moeten zijn om te laten zien wat je kan in plaats van een opleiding doen of lesgeven. 13. Zie jij jezelf bijdragen aan een eventuele programmering voor de Cultuurcampus? Waarom wel of niet? Nou… ze wilt aan de voorkant bijdragen. Ze heeft nu gezegd ‘dit is wat ik denk dat er moet komen’ en ze heeft aangegeven dat er potjes zijn vanuit het ministerie zoals brug voor talent, waarin wordt gestimuleerd om kunstonderwijsinstellingen kennis te laten maken met doelgroepen die zij totaal niet binnenhalen. En er zijn meerdere potjes bij onderwijs die dat stimuleren. Ze heeft gezegd ‘laten we gewoon nu een pilot gaan doen’. Dat wanneer niet over 5 jaar de campus er staat en iedereen aan zijn hoofd krabt ‘van wat nu?’ ga gewoon aan de voorkant plannen ontwikkelen. De potjes zijn er en die worden op dit moment niet gebruikt. House of Urban Arts wil faciliteren. De school zelf mag de aanvraag niet doen, dit moet vanuit een organisatie komen. Indirah zou de aanvraag willen doen en kunnen schrijven. Maar vanuit de school moet er de wil zijn om zich open te stellen op een vlak en manier wat ze nog nooit eerder hebben gedaan. Als je de komende twee jaar gaat testen wat werkt, kan je het derde of vierde jaar een onderzoek gaan houden en een curriculum gaan creëren, dat wanneer je start en de cultuurcampus er is, heb je een curriculum wat aansluit bij de doelgroep. Niet vergetende dat Urban Arts met de dag veranderd. Dat is de fout die heel veel mensen maken. Dus het curriculum kan niet vastgepind zijn op een paar uitingen, richtlijnen of verplichte vakken. Het moet variabel zijn. Anders wordt het autdatet. Er moet ruimte zijn om zichzelf te kunnen ontwikkelen op cultureel vlak. Dus stel iemand krijgt een aanbod, dan moet hij of zij dit kunnen aanpakken. Anders stimuleer je kunst en cultuur en nieuwe makers niet. Opleiding moet dan online te volgen zijn. Stimulatie moet er zijn. Het zou kunnen werken maar ten koste van wie en welk belang. Laat de kleine makers juist de doelgroepen trekken die grote instellingen niet kunnen trekken. Het pad leren naar een cultuurcampus en de paden vergeten of niet weten naar die kleine of nieuwe ondernemers en makers toe. Dan geven ze hun werk uit handen. Ze geven hun werk uit handen en krijgen er al weinig geld voor. Waarom zou je een overkoepeld programma willen, waarin een monopolist eigenlijk alles bepaald? Dat is er eigenlijk gebeurd bij de SKVR. Het zoeken naar kleine makers en ondernemers. Deze werden op 1 hoop gegooid onder de noemer SKVR. Of ze kregen geld mee en gingen failliet. Dat bestond al op Zuid. Nu is de SKVR dat weer aan het doen, die niet weten dat wat er in de geschiedenis is gebeurd. Ze denkt niet dat het onder 1 vlag wordt opgelost maar dat het dan alleen maar groter wordt. Het is bijna Jumbo en Albert Heijn tegen alle andere supermarkten. Waar ze voor pleit = een zak geld bij een organisatie die dat beheert om alle nieuwe makers samen te brengen, hun een programma te laten verzinnen. Dit kun je dan vooral doen bij je eigen programma en eigen plek. Alle mensen worden nu tegen elkaar uitgespeeld en worden elkaar concurrent. Terwijl ze eigenlijk allemaal hetzelfde willen en hetzelfde doel voor ogen hebben. Als er nu weer een zak geld naar een grote overkoepelende organisatie en die de stroom van invoer van leerlingen toewijst naar die ene plek en die organisatie dan gaan de kleine makers zichzelf in de vingers snijden en gaan ze ervoor zorgen dat ze eigenlijk hun eigen brood weggeven aan een cultuurcampus.

Indirah gelooft dat alles wat er nu is gewoon moet blijven bestaan en dat er een grote zak geld moet komen, wat beheerd wordt door een organisatie wat belangenvrij is en die organisatie zou dat geld kunnen verdelen door bijvoorbeeld iemand een plan te laten schrijven of de mensen samen een plan moeten laten schrijven, wat ze uit gaan zetten in verschillende wijken op Zuid. En als jij nou een talent zien van hey die kan naar Codarts of naar de Wdka, dan stuur jij dat talent naar die school omdat hij bij jou het plafond heeft bereikt. Maar niet dat we met z’n allen in die cultuurcampus gaan zitten, en als we niet meer nodig zijn gaat het talent nog steeds daarnaartoe. En hiermee ondervang je niet het probleem dat mensen zich niet thuis voelen binnen een bepaalde kunst en cultuur omgeving, die niet uitnodigend is of niet weerspiegeld wie jij bent en de cultuur waar jij uit komt. ONTWIKKELINGEN EN KANSEN EN BEHOEFTE 14. Welke opvallende ontwikkelingen zie je op het gebied van cultuur? Coöperatie Afrikaander plein. Islemunda. En dit soort organisaties zijn ook heel bang voor de Cultuurcampus. Boijmans heeft ineens een pand gekocht op Zuid… dat verschrikt. Alles wat er nodig is op Zuid is al op Zuid. Het enige wat je komt doen is brood van andere mensen weg nemen. En wat wij willen doen is juist die organisaties die nu weg vallen of heel veel moeite moeten doen om hun hoofd boven water te houden, deze in 1 pand brengen, zodat er 1 geluid is, om te vertellen ‘dit is wat er nodig is’. En vooral niet doen wat niet nodig is. Ga vooral dingen doen die ervoor zorgen dat er nieuwe kansen worden gecreëerd voor kleine nieuwe jongen ondernemers en makers. Spinnenweb creëren met een belangeloze organisatie erboven. Zou het dan niet goed zijn om juist deze organisaties, die kleine ondernemers etc. een plek te geven in de campus zodat ze kunnen groeien? De enige manier om te groeien is om ze de middelen te geven. Wanneer de middelen toenemen. Alle organisaties hebben het veel te zwaar omdat ze veel te weinig geld krijgen. Ze ziet het niet als met zn allen krachten bundelen en daar iets mee doen…? Wat wel zou kunnen…. Is dat Codarts een programma aan gaat bieden bij al die verschillende organisaties en dat ze zelf zeggen van ‘Hey dat zijn talenten’ wij kunnen in overleg met zo’n organisatie zo’n talent aandragen of kunnen we een talent een plek geven binnen onze cultuurcampus. Maar het Codarts, WDKA, Boijmans en SKVR zijn degenen die ervoor moeten zorgen dat deze organisaties moeten blijven bestaan. En zij moeten cultuur gaan aanbieden en samenwerkingen gaan zoeken met die organisaties die er al zijn. Dat is wat moet gebeuren. Wat er niet moet gebeuren is dat we weer met zn allen afhankelijk worden van die organisaties die aan de andere kant van de Maas hun hele imperium al hebben gebouwd. Wat voor geluiden hoor je hierover bij bewoners? Ze moest spreken bij een bijeenkomst voor bewoners en kunstenaars op Zuid en toen kwam Wilma Franchimon haar praatje doen over de Cultuurcampus en mensen werden gewoon boos.. ze werd weg gejoeld. Ze kon haar praatje bijna niet eens doen. Ze zijn al uitgegroeid en ze zouden de initatieven moeten ondersteunen die er nu zijn. Niet vergeten dat een grote weg oversteken al heel veel is. Als je al in de wijk bij hun zit. ‘we gaan naar de mensen toe’. Ze zijn al op zo veel manieren gekwetst en ondergesneeuwd. Waarom stel je je als organisatie niet kwetsbaar op en stap je uit je paleizentoren. Mensen krijgen dan vanzelf passie voor wat je aan het doen bent. Ga niet in je gouden toren zitten en verwachten dat mensen wel naar je toekomen. Er zijn altijd minder bedeelden die hierdoor iets mislopen en zich niet gehoord voelen. Gouden tip?

Blijf bij jezelf. Blijf bij hetgene wat jij denkt dat belangrijk is. Meest belangrijke van je scriptie is dat je hem haalt. Zorgt dat je onderzoek goed is. Zorg dat je goede bronvermeldingen hebt. Blijf bij je eigen verhaal en je eigen belang. Dat maakt je anders dan de rest. Dan word je gezien hoe je gezien wilt worden en ben je anders dan rest. Juist in een tijd als deze, waar inclusiviteit de boventoon voert, ga je zien dat wanneer je ze verhaal zien er ‘wow’ wordt gedacht, ‘met diegene moeten we gaan praten want die heeft daar verstand van’. Om een reden heb je deze vraag gekozen dus blijf daarbij en niet antwoorden op wat ze graag zouden willen horen. Mooi om te horen

BIJLAGE 7: INTERVIEW 5 SOESJA PIJLMAN Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Soesja Pijlman Programmaleider Mentoren op Zuid, cultuurmaker 27 maart 2020, 14.00 – 15.00 uur Achterhalen interesse idee, cultuur op Zuid en samenwerking Mentoren op Zuid, visie op cultuurcampus en ontwikkelingen etc.

Vragen interview Soesja Pijlman -

PROGRAMMAONTWIKKELING LESGEVEN PODIUMKUNSTEN

MENTOREN OP ZUID Via het programma Mentoren op Zuid (MoZ) willen we zo veel mogelijk studenten op een zo effectief mogelijke wijze inzetten als peercoach/mentor voor kinderen & jongeren. Het programma Mentoren op Zuid heeft een positief effect op de studievaardigheden, interesseontwikkeling en loopbaanoriëntatie én op sociaal-emotioneel vlak en de mate waarin een leerling in zichzelf gelooft. Studenten leren in de praktijk hoe het is om iemand te coachen en ervaren de dynamische en grootstedelijke context van Rotterdam Zuid. Waar mogelijk gebruiken ze daar de voor hen relevante vakkennis om hun begeleiding optimaal in te zetten. Studenten werken in het netwerk van de school van de leerlingen en reflecteren op hun eigen ontwikkeling door wekelijkse intervisie. Hierdoor ontwikkelen zij zich tot kritische professional. CORONA 15. Hoe gaat het nu met jouw werkzaamheden en het Coronavirus? 16. Zijn er innovatieve oplossingen die je nu opmerkt met betrekking tot het coronavirus? 17. Wat doe je nu zelf om nog zichtbaar te blijven (en het hoofd boven water te houden)? MENTOREN OP ZUID 18. Je werkt zelf voor Mentoren op Zuid, wat doe je daar precies? 19. Wordt er al iets met betrekking tot cultuur op Zuid gedaan met mentoren op Zuid? CULTUURCAMPUS 20. Hoe kijk je aan tegen het plan voor de Cultuurcampus? Snap wel dat het snel weerstand oproept, omdat het lijkt alsof beleidsmakers weer lopen te schieten met geld. Tegelijkertijd speelt er ook angst, omdat de ondernemers bang zijn dat ze niet meer kunnen doen wat ze op dit moment. Maar tegelijkertijd is de intentie van degenen die achter die campus zitten wel om de verbinding op te zoeken. Maar. Ze vinden daarin niet altijd de juiste toon. Wilma Franchimon, collegevoorzitter van Codarts, is juist heel erg geïnteresseerd in samenwerkingen en heel positief over het zoeken van verbindingen met Zuid. En de docent dansopleiding die heel erg gericht zijn op community arts projecten. Maar zij zelf is een operazangeres die bestuurder is geworden en dat is ook haar hele uitstraling. Dat roept weerstand op. Wat dan belangrijk is, is om ambassadeurs te vinden die ook dichtbij de mensen staan. Heb je al contact gehad met Femke Otto hierover? Ja wel gelezen nog geen contact gezocht. Haar ambitie was een Mentoren op Zuid gericht op Kunst en Cultuur. Mentor die je begeleidt met kunst en cultuur, waar je samen iets mee uitkiest of iets wat je een keer wilt gaan bezoeken. Bij voorkeur ook dat dat langer doorgezet zou worden. Afhankelijk van financiering van andere partijen. Ja, vond het echt supertof. Wat daar heel goed aan is, is dat je het dichtbij de jongeren van Zuid houdt op basis van een persoonlijke relatie. Je kan van mens tot mens zeggen ‘wat vind je eigenlijk leuk’ of ‘wist je dat er iets bestaat zoals…’ of dat ze bijvoorbeeld cultuurlessen of voorstellingen aanbieden. Of iets op het Afrikaanderplein. Idee/ insteek uitgelegd zoals in one paper/ pretotype

Feedback = interessante insteek Los van dat het heel veel doet met mensen om met elkaar te dansen of te zingen, te knutselen, iets maken doet veel met je. Doet veel met je plezier en met je geluk maar je kan daarin ook veel leren over jezelf en dat ook gebruiken om jezelf te ontwikkelen. De laatste sessie met de critical friends van EMI hadden we ook twee jongeren die een lied zongen in Islemunda. De zangeres vertelde ook dat ze altijd heel verlegen was en nooit durfde te praten. Dit heeft ze geleerd door het zingen, doordat ze hier vertrouwen in kreeg. Zoiets is heel belangrijk voor de wereld waar we in leven. Alleen al met elkaar zingen en dansen maakt al heel vrolijk. Wat dan de grootste uitdaging is is om een plek te vinden waar je dat gaat onderbrengen. Eerste idee was Intertoys. Wat bij fysieke locaties ingewikkeld is, is dat mensen het heel lastig vinden om een deur door te gaan. Dat herken je misschien zelf ook wel. Die drempel kan best hoog zijn. Net als bij de kerk. Iedereen kijkt je aan en je hoort niet bij de community. Dat is wel iets om over na te denken, als je iets live wilt doen, dat je het misschien op een plek moet doen waar ze al vaak zijn of zijn geweest. Ze denkt ook aan bijvoorbeeld TikTok. Omdat het online moet gebeuren op dit moment. Misschien een manier om te testen hoeveel animo er is. TikTok is razend populair op het moment. Een creatief medium. Laagdrempelig. Veel van haar leerlingen zijn er ook mee bezig. Wij van Zuid. Gericht op Zuid. Social media wel een goede manier zeker in deze tijd. Desnoods om animo te checken. Fake door testing. Een soort hashtag of platform waarin je de input van Zuid kan verzamelen. Dan is dat een snelle en laagdrempelige manier. Iedereen kan thuis een fimpje maken. Denk aan Like je Wijk. Platform voor buurtcommunicatie. Misschien ook interessant om met hen contact te hebben. Hoe maak je dat wat in de wijk is zichtbaar. Maar zoals gedaan is bij Femke, een soort Mentoren op Zuid cultuurversie, is dus al wel uitgevoerd? Ja maar waar het bij haar heel erg om ging was de institutionele kunst en cultuur. Musea, formeel. Niet echt meedoen. Bezoeken, een keer naartoe gaan. Het ging specifiek over het passieve beleven. Als kijker beleven. NIET ACTIEF. Als je meer inzet op talentontwikkeling. Het gaat inderdaad meer om talent of interesse ontdekken... talentontwikkeling perfecte uitkomst. Maar het aanbieden van maakt al een verschil. Talentontwikkeling an sich is een onwijs containerbegrip. We hebben het met zo veel dingen over talentontwikkeling. Denk aan havo vwo muziek en dans die worden voorbereid om een bachelor te volgen. Maar ook als we het hebben over een zesjarige die op tekencursus gaat, gewoon om fijne motoriek te ontwikkelen. Dat moet je nog definiëren in je onderzoek. Wat versta je eronder en voor wie. Hoeft niet uit de literatuur te komen. Baken dat af. Voor de lezer. Als je iemand wil voorbereiden op de dansopleiding is het anders dan iemand van de bank af te krijgen om te laten bewegen. ‘Wat is talentontwikkeling voor jou?’ > vragen aan de mensen om me heen. De makers van Zuid hun kunst en cultuur kunnen delen met de bewoners (jongeren). Of dat die jongeren daarmee kennis kunnen maken. Dat kan iets triggeren voor de jongeren, zodat ze hiermee aan de slag gaan. Doel is dan bijvoorbeeld zelfvertrouwen of hun stem laten horen. Persoonlijke ontwikkeling ook… Interesse en mogelijkheden zijn er wel, maar misschien weten ze niet precies wat ze ermee aan moeten. Via zo’n programma kan je dit wel bekender maken. Klopt dat? Mond-tot-mond reclame en contact zegt zoveel meer om mensen te werven. Bijvoorbeeld Boyd Grund gesproken? Menno van Goorp – Breakdanser. Legde wel eens bijvoorbeeld een vloer neer voor mn huis. Boyd heeft zijn contactgegevens. Gewoon om te vragen, hoe gaat dat nou en hoe werkt dat dan eigenlijk het beste? 21. Hoe denk je dat deze invulling moet krijgen?

22. Hoe denk je dat talentontwikkeling een plek moet krijgen binnen de Campus? 23. Net toevallig een gesprek gehad met Indirah Tauwnaar van Urban Arts Centre, zij studeerde ook aan Codarts en heb haar visie een beetje meegekregen. Zij denkt vooral dat kleine instellingen en organisaties heel erg gestimuleerd moeten worden om te blijven doen wat ze nu doen zodat ze kunnen groeien, hoe denk jij hierover? ONTWIKKELINGEN EN KANSEN EN BEHOEFTE 24. Welke opvallende ontwikkelingen zie je op het gebied van cultuur? Vanaf Noord interesse om naar Zuid te komen. Goede ontwikkelingen. Dun lijntje tussen belangen en behoeften. Wil je daar omdat het goed lijkt of wil dat echt vanaf je intrinsieke behoefte? Zitten de bewoners erop te wachten en is dat dan wat nodig is? Het gaat inderdaad om de kwestie van de deur dat openstaat. Je kan wel zeggen dat iedereen binnen mag komen, maar het is vaak de terughoudendheid van mensen en de hoge drempel (ondanks dat er wordt gezegd van niet) die dat onmogelijk maakt. Als iemand het gevoel dat het niet voor hem of haar is dan lopen ze niet naar binnen. Ze moeten betrokken zijn. Via persoonlijke relaties naar binnen komen. Omdat je iemand kent die het doet of… zoiets. Daar zitten de meeste kansen in. 25. Welke behoefte zie jij bij de makers/talenten in dit gebied? 26. Welke behoefte zie je bij de bewoners op het gebied van kunst en cultuur? 27. Wat vind jij van de zichtbaarheid van cultuur op Zuid? Kan zeker nog wel een boost gebruiken. Alleen al als je kijkt naar alle creatieve mensen. Zie je ook in andere gebieden van Rotterdam. Is ook nog een idee. ‘We hebben hier een ruimte, hoe zou jij dit inrichten?’ Of ‘we hebben dit idee, hoe zou jij dit aanpakken?’ Palmentuin Rotterdam Zuid = een theaterschool geworden. Waar ze leerlingen die dat heel leuk vinden aannemen. Interessant hoe ouders daarnaar kijken. Veel ouders kijken nog steeds naar een baan waar je rijk van wordt en dat is niet artiest zijn. Bij hen uitrollen wat hun daarvan vinden. En als je makers hebt in de buurt die dus daarvan leven en in dezelfde buurt wonen als zij is dat voor ouders een manier om te zien dat hun kind daar wel iets nuttigs mee kan. Het inspireert het meeste als het iemand is uit jouw buurt. Dan is het zo’n helder referentiekader. Kijken naar personen die hen spiegelen. 28. Hoe denk je dat dit verbeterd kan worden? 29. Zie je kansen op het gebied van een overkoepelend programma op talentontwikkeling? Ik had gehoord en gelezen over het project van Femke Otto voor Mentoren op Zuid, dat ze samen met de leerlingen een culturele instelling ging bezoeken. Denk je dat dit in de vorm van een meer opdrachtgerichte of workshop oriënterende vorm ook invloed kan hebbenop de beleveniswereld van cultuur bij jongeren? Dat ze zo liever participeren aan kunst en cultuur? Rolmodellen van cultuur op zuid inzetten om te inspireren. - Menno van Gorp De deur van de cultuurcampus is echt wel uitdaging. Hoe krijg je mensen binnen en hoe zorg je dat mensen zich welkom voelen? Hoe zorg je dat het gebouw van hen is? Mentoren op Zuid Docent Dansopleiding Codarts Heel ingewikkeld met Codarts. Techniek Training staat heel hoog in de prioriteitenlijst. Rooster al bijna vol met die uren. Voor leerlingen ook heel belangrijk dat ze in aanraking komen met beroepen die niet zo vanzelfsprekend zijn? Langsgaan bij dit soort beroepen en voorbeelden. Rolmodellen. Codarts is in de managementlaag ‘Rotterdams’. Ze zeggen dat ze heel Rotterdams zijn en proberen dit uit te stralen. Maar dat kan natuurlijk niet alleen gaan over prestigieuze projecten maar dat kan ook gaan over echt in de wijken echt met de Rotterdammers. Maar niet alleen maar voor het journaal, omdat de markthal opent bijvoorbeeld. Femke Otto Contacten.

BIJLAGE 8: INTERVIEW 6 STEFANIE VERMEIEREN Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Stefanie Vermeieren Oprichter stichting IMPACT 8 april 2020, 10.30 – 12.00 uur Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep, ideevorming en small testing

Interview Stefanie Vermeiren - IMPACT Uitleg vraagstukken en EMI Stefanie kent Reinier ook. Werkt sinds de opening van Islemunda in IJsselmonde, dus op Zuid, daarvoor ook al veel op Zuid gewerkt bij initiatieven zoals Helderheid. Stefanie zag juist geen problemen maar juist dat mensen bezig zijn met verbetering, sociaal gericht en diversiteit. Ze zoeken elkaar daardoor juist meer op. Laten we gewoon kijken en stel gewoon vragen en dan kijken we wat we vanuit mijn ervaring kunnen toevoegen. Je hebt dus al best wel lang op Rotterdam Zuid en bij verschillende organisaties gewerkt. 1.

Wat zie je op het moment gebeuren op Rotterdam-Zuid en wat vind je van de ontwikkelingen die er ontstaan? Ik denk dat met de komst van het hele ontwikkelingsplan en het ‘noodplan Zuid’ goeie en iets minder goede dingen komen. Het voordeel ervan is dat er meer ruimte wordt geboden, zoals draagvlak en financiering en aandacht. En daar zijn ook echt ontwikkelingen en goede initiatieven uit voortgekomen. Maar het nadeel is dat je met die opportunisme ook bedrijven aantrekt die intrinsiek per se nooit zo veel hadden met Zuid, maar die nu wel die kansen zien en die kansen benutten om heel veel dingen op Zuid te doen. Ik heb ook wel dingen gehoord... Zoals culturele instellingen vanuit het centrum die op Zuid ineens iets neerzetten zoals een dependance. Maar daarbij hebben ze eigenlijk totaal geen idee van de programmering of wat ze ermee aan moeten. Dat ga je dan natuurlijk ook wel hebben. Dat zijn eigenlijk de twee kanten ervan. Wat vind je dan van de Cultuurcampus? Omdat ik zo bezig was met impact, wat nu een programma is van twee jaar en is gestart vanuit de focus vanuit Zuid… ben daar nu twee jaar mee bezig en het is bedacht om de ruimte bij Islemunda volop te benutten. Dat heeft even geduurd. Maar nu juist met die financiële middelen kan het wel. Daar heb ik me de afgelopen tijd heel erg op gefocust. Ik zie dat er nu naast Impact ook in allerlei andere initiatieven geïnvesteerd wordt, maar van die cultuurcampus en de invulling daarvan ben ik niet helemaal up to date. Ik weet wel de ontwikkelingen van het Hart van Zuid, dus Theater Zuidplein. Maar eerlijk gezegd ben ik niet op de hoogte van de laatste stand van zaken. Uitleg campus Het idee is om een plek te maken voor cultuur, onderwijs en toerisme en in de eerste instantie was het de bedoeling dit ook voor en door Zuid in te richten, zoals makers uit Zuid of culturele instellingen die zich in Zuid bevinden. Maar in het latere plan is dit niet terug te vinden en lijkt de nadruk te liggen op het onderwijs en toerisme. Hier is mijn vraag vanuit gestart, hoezo wordt deze link niet meer gemaakt? Wat is het uiteindelijke doel? Dus ik ben er nu naar opzoek hoe dit een invulling of programmeringsonderdeel kan krijgen echt vanuit Zuid en voor de bewoners van Zuid. De invulling is nog niet heel concreet, maar des te mooier kan het zijn als de juiste invulling eraan wordt gegeven.

Dat is wel typisch. Er wordt iets bedacht van hogerop en daar zitten dan hele knappe koppen op die zo’n concept opschrijven en met alle elementen uitwerken. Maar vervolgens wordt er niet rond de tafel gezeten met mensen die al bezig zijn of initiatieven die al goede dingen doen in het gebied. Dat doorsijpelen van een groot concept naar echt de wijk, zie ik vaak ook wel, dat dat dan vaak toch niet lukt. Je hebt bijvoorbeeld cultuurscouts, waarvan ik denk dat dat nog steeds een van de manieren is om juist dat soort concepten en beleidsplannen in een verbinding van de wijk te laten plaatsvinden en de bewoners en organisaties. Ik werk ook al vaak samen met cultuurscouts en je ziet dat wat ze kunnen doen eigenlijk heel beperkt is. Je mist echt wel die verbinders en diegenen die echt top zoek gaan naar de sleutelfiguren in de wijk. Dat zou het veel sterker maken qua inhoud, zo’n programma van de campus. Anders is het weer zo’n bubbel. Als je daar als student zijnde of onderzoeker een rol in kan spelen zou mooi zijn als je dat voor elkaar krijgt. Je kan gewoon een soort kaart maken van mensen of een overzicht, daar kan ik je ook wel bij helpen, van wie je dan moet hebben in de wijk of die al bezig zijn met initiatieven. Maar ja, dat is inderdaad vaak met dat die mensen wel op het vizier staan, maar dat ze vervolgens gevraagd worden om input en het daarna niet goed wordt afgehandeld of ze krijgen er bijvoorbeeld ook geen vergoeding voor. Terwijl je zou denken: die mensen hebben de kennis en de contacten en het netwerk om de bewoners te activeren. 2.

Waar kwam precies je motivatie vandaan om dit te starten? “Namelijk het gebrek aan werkplaatsen, hoe makers beter wegwijs gemaakt kunnen worden in de fondsenwereld, en hoe zij samenwerkingen kunnen aangaan met andere organisaties in de stad.” (Vers Beton) Voor Stefanie was het echt een samenkomst van alle dingen die ze al gedaan heeft. ‘Omdat ik natuurlijk bij Islemunda al werk vanaf het begin. Dat gebouw alleen al heeft zoveel mogelijkheden. Hiervoor heb ik ook wel bij andere plekken gewerkt maar de meeste zijn er gewoon niet meer. Hier had je dan ook vaak de ruimte zoals studios en kleine theaterzalen en een team mensen waarmee je als maker, theater, dans of muziek, gewoon kon beginnen. Niet in een achterafzaaltje, maar met professionele middelen en mensen om je idee uit te werken tot een event of voorstelling. Ik zag dat dat door de bezuinigingen in 2012, daarna al die plekken zijn verdwenen en die functie van talentontwikkeling is verkleind. Dus dat gat werd steeds groter. Je had aan de ene kant alle grote instellingen en de musea en theaters en aan de andere kant buurtcentra, die ook weer werden gesloten. Het gat tussen uitvoerend en optreden werd veel te groot. Ik zag dat het nu met de positieve focus op Zuid echt het moment was om daarin te gaan investeren. Omdat ik het al deed afgelopen jaar, maar dan echt maar 1 maker per jaar. De ruimtes waren er, stonden meer leeg dan dat het gebruikt wordt. Ik zag gewoon een win-win. Dat er een beginplek is als Islemunda, wat gelijk supermooie zalen heeft. Het is ook gewoon een theater. Als je dat direct combineert met een werkplek, daarvanuit je weer door kunt groeien naar andere productiehuizen. Dus die schakel zijn, dat was het idee. Toen ben ik naar de Gemeente toegestapt. Je had natuurlijk die brief van die 80 makers die eigenlijk zeiden ‘we doen zoveel voor de stad, zoveel met jongeren en trekken daarbij publiek die niet standaard naar alle events komen, dus doe iets.’ Het was een goed moment om daarmee door te pakken. We hebben nu in ieder geval een programma van twee jaar en nu is het gewoon onderzoeken hoe dat samengaat. Dus hoe je binnen zo’n instelling alles samenbrengt met jongere makers en kleinere producties.

IMPACT richt zich vooral op podiumkunsten, waarom? Ergens wel omdat het verbonden is aan theaters en Islemunda. We zijn wel aan het kijken hoe we dat kunnen oprekken, bijvoorbeeld met nieuwe media. Want als je kijkt naar de mogelijkheden voor podiumkunstenaars, heb je eigenlijk al iets meer dan bijvoorbeeld voor beginnend filmmakers. Het zou wel mooi zijn als daar een beginnend doorontwikkeling in komt. We zijn daarom ook wel echt bezig om te kijken naar makers die veel met beeld en nieuwe media bezig zijn, zoals series, clips en vlogs. Op dit moment loopt daar een onderzoek naar. Hier zit wat mij betreft ook de winst in, omdat je ook ziet dat makers van nu alle disciplines ook vermengen. Je ziet zelden nog dat iemand echt 1 ding doet. Vaak is er een mix van disciplines.

Je werkte ook bij Stichting Helderheid, begeleide je hier ook makers?

Ik heb toen de moeder van Helderheid, Joany Muskiet, ontmoet. En bij Helderheid werd mij eigenlijk een paar dingen duidelijk. Het is zo’n mooi initiatief, ook een beetje Amerikaans, een moeder die een overleden rapper laat herleven en zich inzet voor de wijk. Ze is ook Gospel zangeres en gaat naar gevangenissen om jongens en meiden van de straat te plukken. Het is zo waardevol op heel veel levels. Niet alleen menselijk niveau maar ook voor de maatschappij is zo’n initiatief heel waardevol omdat het ook te maken heeft met sociale cohesie, veiligheid, radicalisering, onderwijs. Het eigenlijk een soort voorbeeldproject waar heel veel maatschappelijke problemen mee worden opgelost. Maar er is geen financiële ondersteuning en het wordt met niks gedaan, terwijl de impact van zoiets natuurlijk ontzettend groot is. Toen zag ik dat en dacht ik ‘dit kan toch niet’ je hebt zoveel fondsen en regelingen hiervoor, waarbij de financiële middelen vaak gaan naar de al wat bekendere dingen. Dus toen ben ik eigenlijk met Joany begonnen om gewoon plannen te schrijven en financiering aan te vragen. Bij Helderheid zaten vooral rappers die met podiumkunst en woordkunst bezig waren, maar ook graffiti en sport zoals voetbal. Ook de evenementen die we organiseerden waren echt buurtfeesten met muziek en sport en Feijenoord erbij. Dus dat was nog niet echt zo groot als Impact. Impact fixeert natuurlijk wel echt op makers die hier echt mee door willen en hun brood ermee willen verdienen. Het is wat professioneler. En bij Helderheid was het meer cultuurparticipatie, dus gewoon met muziek en samenkomst jongeren positief motiveren, om zich positief bezig te houden en ontwikkelen. Dat was dus wel een ander level, maar bij Helderheid zat ook een jongen die inmiddels bij Islemunda en Theater Zuidplein programmeert. Het was dus ook wel echt een broedplek van hele talentvolle jongeren. Dat is dus wel mooi, echt die schakel, en zeker op Zuid. Als je dat soort initiatieven aan elkaar verbindt bied je ook meer perspectief. 5.

Begeleiden jullie vaak makers die al vroeg in aanraking zijn gekomen met kunst? In een buurthuis iemand gezien... en die dat toen ook is gaan doen. Veel zijn al heel lang ermee bezig en hebben zichzelf geschoold door bijvoorbeeld allerlei initiatieven die zich in de wijk bevonden. Meestal zijn die er nu niet meer… dit gebeurde vaak in buurthuizen en talentontwikkelingsprojecten. Dat maakt het ook interessant, dat ze niet die opleiding hebben gevolgd en 4 jaar lang voor gestudeerd hebben. Ze hebben op juist andere vlakken hele interessante stappen ondernomen. Ze zijn juist veel meer in de wijk bezig en betrokken in de wijk en bezig met overdracht van hun kennis, zoals kids lesgeven enzo. Daarom zijn die makers ook juist interessant. Via hun heb je vaak een binding met een gebied of nieuwe generatie.

Jullie hebben een doelgroep die eigenlijk op talent niveau en podiumkunst al aardig wat kan. Jullie ondersteunen vooral bij financieringsplannen, communicatieplannen, werk/presentatieruimte, presentatie voorbereidingen en verbinding met het werkveld. Klopt dat? Eigenlijk kunnen zij zich vooral richten op hun talent en helpen jullie deze natuurlijk ook door te ontwikkelen, maar jullie helpen bij alles daaromheen? (Hoe begeleiden en stimuleren jullie de makers? “IMPACT helpt de makers bij zaken als conceptontwikkeling, het opstellen van een financieringsplan en communicatiestrategie, en stelt oefen- en presentatieruimte beschikbaar.”) Ze zijn vaak zoveel uitvoerend bezig of geven les. Maar ze komen vaak nog niet toe aan ‘the bigger picture’, waarbij je uitzoomt en vragen leert te beantwoorden zoals ‘waarom doe je het?’ en ‘Hoe zie je jezelf en je bijdrage als artiest in de gehele creatieve sector?’. Dus meer bewustzijn als hoe je jezelf ziet als maker in het groter geheel, omdat dat nodig is als je echt verder wilt komen. Omdat je samenwerkingen wilt aangaan of commerciëler wilt worden. De een heeft dat nog nooit op papier gezet of nog nooit over nagedacht. Dus dat is al de eerste stap. De een is al wat verder, die weet al hoe hij of zij een plan moet schrijven en de ander dan bijvoorbeeld nog niet. Dus het is vooral dat ook, samen sparren en het perspectief aanscherpen. Dat de maker zich ook bewust worden van de toekomst ‘Over twee jaar wil ik daar zijn’ dan kunnen we daar namelijk naartoe werken met een plan. Dus dat zijn de grote plannen. Maar aan de andere kant werken we ook wel met alle makers toe naar concrete presentatiemomenten. Dus wil je een nieuw stuk maken of nieuwe muziek maken, dan beginnen we met doelen zoals ‘3 nummers maken’ of ‘een dansstuk van 6 minuten creëren’. En daar werken we dan naartoe en voegen we de juiste mensen aan toe, zoals bijvoorbeeld een choreograaf of iemand die ook ondersteunt bij het maken van een techniek en lichtplan. Dus dat ophakken in stukjes. Daar hadden we nu eigenlijk tot aan de zomer 7 moment showcases gepland, welke helaas nu niet door kunnen gaan. Het is dus een combinatie van conceptueel een plan schrijven en daar fondsen bij zoeken, maar ook gewoon het op de vloer zijn en blijven maken en testen op publiek.

Coaching op maat. Is dat iets wat je ziet terugkomen als behoefte in heel Rotterdam? Ja elke persoon heeft natuurlijk een eigen manier van werken. Er is wel een lijn te trekken in de doelen die ze hebben, zoals een goede ondernemingsvorm vinden, zoveel voorstellingen maken, internationaler worden. Veel doelen zijn wel vergelijkbaar. Maar wij ook, en zeker ook Indriah, werken met makers die geen kunstvakopleiding hebben gevolgd en daar richten wij ons ook op, op die combi. Mensen kunnen dezelfde doelen hebben maar als jij op een andere manier leert of daar andere mensen bij nodig hebt, is het voor ieder anders. Ik zie ook wel aan iemand die wel gestudeerd heeft dat hij of zij veel beter in structuur kan denken en veel sneller van gevoel naar concept schakelen. Dat is denk ik ook de focus nu in de sector en op Zuid, de makers die geen opleiding hebben gevolgd komen vaak met nieuwe disciplines. Of kunnen juist mensen bereiken die niet standaard in het publiek zitten. Juist die artiesten zijn heel interessant. Daarom zo veel mogelijk op maat. Het heeft geen zin om een soort schoolse manier toe te passen. Maar dat is wel de uitdaging, ook bij Impact. We vinden wel dat bepaalde onderdelen door iedereen moeten worden gevolgd, zoals ondernemerschap en merkontwikkeling. Maar een persoonlijk ontwikkelingsplan heeft echt te maken met de persoon zelf.

Hoe ziet zo een coaching op maat eruit? Vanuit welke kennis bepaal je wat voor soort coaching iemand nodig heeft?

Met welke partners werken jullie dan bijvoorbeeld veel samen? “Afgestemd op de individuele behoeften van de makers worden partnerschappen gezocht met theaters, festivals, producenten of gezelschappen.” (Vers Beton) Nu waren er veel coproducties gepland met bijvoorbeeld Motel Mozaïek. Er stond nu een eerste samenwerking, waarbij een maker een stuk zou maken voor Motel Mozaïek. Vaak doen ze bij ons een tryout. Maar ook dansproducten zoals Theater Rotterdam en de Schouwburg. Nu is het zoeken naar de juiste verbindingen en samenwerkingspartners. Je begint gewoon bij ons bij Islemunda.

10. Hoe vinden jullie ze of vinden zij jullie? Tot nu toe komen de makers via Islemunda verbonden waren of die ze al op het vizier hadden. Ze gaven dan zelf aan dat ze zich willen door ontwikkelen. Nu merk je met Impact wel dat mensen het gaat oppikken en dat ze het via via horen, dus er komen wel steeds meer aanmeldingen bij ook. Juist door die schakels als een Indirah in de wijk worden talenten doorgestuurd. Vooral door dat hele netwerk, vooral een heel informeel netwerk, gaan mensen je natuurlijk vinden. Ik denk niet dat daar een gebrek aan zal zijn. Er is veel vraag naar. De vraag is hoe je dat allemaal opvangt. 11. Ik begrijp dat het een pilotproject is. Hangt er veel van af? Ik neem aan dat Jongeren graag willen dat dit blijft. Hoe ziet de toekomst van IMPACT eruit denk je? Nee we willen dat zeker doorzetten. Het is ook in belang van een heleboel partners, om de cultuursector te blijven verjongen en vernieuwen en aanvullen. We zijn nu bezig met het schrijven van plannen voor bijvoorbeeld sponsorwerving en bekijken wie de partners zijn zodat we de financiering rondkrijgen. Als er geen geld is dan lukt het niet. Het is een beetje een sluippost. Zeker met deze hele coronatoestand hebben we gesprekken met de Gemeente, wat betekent dit voor IMPACT? Kunnen we het überhaupt wel verlengen? 12. Zie jij bijvoorbeeld dat kinderen naar een rolmodel zoeken, zoals een maker die je nu begeleid, denk je dat het goed zou zijn als kinderen hier meer van mee zouden krijgen? (Zo van deze weg kan ik ook in slaan) Ja daarom is het goed dat dit op een plek gebeurd als bijvoorbeeld Islemunda, wat echt in de wijk zit. Je hebt hier bijvoorbeeld kids die naar binnen lopen om naar de film te gaan of naar de bieb. Die uitwisseling op zo’n plek is wel het ideale plaatje. Dat ze ook zien dat je daar echt wat mee kan. Dat is wel een mooie dat je dat zegt. Ik ben natuurlijk ook altijd aan het kijken hoe dit binnen een plek als Islemunda beter kan werken en hier ligt voor hen ook wel een taak, om te kijken hoe al die verschillende publieksgroepen van

jong tot oud met elkaar in aanraking komen in plaats van dat iedereen in z’n hokje zit. Maar je hebt bij Islemunda natuurlijk ook gewoon lessen. Dat is de meerwaarde wel van zo’n plek. Vind je ook dat dat in de rest van Rotterdam Zuid al gebeurt op die manier? Je hebt natuurlijk hele grote organisaties als SKVR, die de grote opdracht hebben om van jong tot oud te laten participeren aan cultuur en kunst en creativiteit. En dat gebeurt ook, als ik terugkijk naar mijn studietijd begon ik ook zo met bijvoorbeeld HipHopdans. Zo’n organisatie is wel goed voor de eerste introductie, maar wat wel mist vind ik is dan wat ik bij Islemunda ook heb gezien. Dat je dus de makers die nu bij impact zitten zijn ook degenen die lesgeven aan kids, wat ze heel bevlogen doen en superleuk en tof vinden, ehm, maar dat er eigenlijk op dat gebied te weinig wordt geïnvesteerd vind ik wel. Het blijft een beetje hangen bij de grote organisaties als SKVR alleen. Die niet echt in de wijk actief zijn. Ze geven wel lessen, maar om echt in de wijk die kids te trekken om wekelijks naar zo’n les te komen, dan moet je als docent wel echt in die wijk zitten en echt feeling hebben met die kids en wat er speelt. Daar ontbreekt wel echt een schakel. Toch wordt het vaak behouden tot schooltijd. Ik werkte ook altijd samen met de vmbo en vso school in de wijk en daar stelden we gewoon programma’s voor samen wat ze konden volgen onder schooltijd. Daar kon namelijk ook best veel. Scholen hebben gewoon per leerling een budget wat ze kunnen besteden aan cultuur. Dat was eigenlijk een heel mooi programma bij Islemunda vorig jaar. Maar wat je ziet is zodra het na schooltijd betreft, dat er dan eigenlijk heel weinig is. Dat is best zonde. Dat is wel echt een kans op Zuid. Worden ze dan ook niet tijdens de workshops onder schooltijd getrokken naar de lessen buiten schooltijd? We hebben dat de afgelopen twee jaar wel echt geprobeerd met de vmbo-school de palmentuin en het speciaal onderwijs en wat je eigenlijk ziet bij de vmbo-school is dat het een flinke uitdaging is om de kids buiten schooltijd gemotiveerd naar de les te trekken. De meeste hebben het te druk met schoolwerk of huiswerk of willen gewoon lekker chillen in het winkelcentrum. Bij het speciaal onderwijs lukte het bijvoorbeeld wel, wat eigenlijk best bijzonder is, want ze hebben best veel structuur in hun leven. Bij hun lukt dat dus wel. Ze werden na schooltijd gedropt door de docent en daar zijn hele mooie stukken uitgekomen. Maar het motiveren van jongeren na schooltijd, dan zou je eigenlijk een vaste docent op moeten zetten. Daar hoop ik ook met Impact en Islemunda een verbinding te leggen dat de makers bij Impact ook gewoon mee aan de slag kunnen. Ja dat leek mij inderdaad een mooie kans voor de makers uit zuid, maar ook voor het geluk van de kinderen. Daar los je natuurlijk ook wel veel mee op wat betreft de verveling van kinderen na schooltijd. Als je een heel tof programma hebt waar ze aan kunnen meedoen lost dat maatschappelijke problemen ook weer op. Je kunt zoveel met zo’n plek in de wijk. 13. Vind jij dat kinderen al genoeg meekrijgen over cultuur op school? 14. Vind jij dat scholen al genoeg inspelen op de interesses van jonge kinderen? 15. Vind jij dat scholen een breed scala aan beroepen en rolmodellen weergeeft in lessen en voor bijvoorbeeld beroepen? 16. Zouden de makers het bijvoorbeeld interessant vinden om als rolmodel te dienen voor jonge kinderen op school, gewoon om te laten zien welke wegen er mogelijk zijn? Zeker omdat het hier gaat om autodidacten. Makers die zichzelf bijvoorbeeld dans- of spoken-word hebben aangeleerd. 17. Welke kansen denk je dat er in Rotterdam-Zuid nu nog blijven liggen en niet door iemand worden opgepakt? 18. Ik denk dat wij door bepaalde organisaties en initiatieven in Rotterdam Zuid ook te maken hebben of krijgen met gentrificatie. Wat vind je daarvan? Wat kunnen mensen op Zuid doen in een positieve zin om te zorgen

dat zij blijven en Zuid zich positief ontwikkeld, maar wel met hen en niet met talloze nieuwe bewoners met bakfietsen, bijvoorbeeld? Je moet in je programmering en activiteiten altijd rekening houden met de behoeften en wensen van die mensen die er al woonden. Je kan met vrijwilligers uit de wijk werken. Je kan als instelling een hele bewuste keuze maken voor wie je er bent. Als je de wat oudere bewoners wilt bereiken moet je hele andere dingen programmeren. De vraag is echt ‘wat programmeer je?’. 19. Wat is jouw visie op Rotterdam Zuid, hoe moet het er over 5 jaar uitzien en aan toe gaan? Zou zonde zijn als de diversiteit minder wordt doordat er veel nieuwe doelgroepen komen. Er is al best veel, maar voor bewoners zijn laagdrempelige ontmoetingsplekken wel echt een must en deze mogen er ook wel meer komen. Je moet mensen wel de plekken bieden om naartoe te gaan. Als je het hebt over sociale cohesie en mensen gemotiveerd houden en oplossingen tegen eenzaamheid, daar zit een hele maatschappelijke factor. De buurthuizen waar je gewoon een theetje kan doen zijn er ook niet meer echt. Als het op Zuid echt wat breder kan worden zou dat wel echt helpen. Er missen gewoon nog wat voorzieningen. Dat er een beetje en gezonde tegenhang komt van het centrum. Je kan dat eigenlijk ook niet tegenhouden. In het centrum van Rotterdam kan je ook niet echt meer wonen… dus iedereen moet zich binnenkort wel meer gaan verplaatsen. Het zou fijn zijn als het niet meer echt als een achterstandsgebied wordt behandeld. En hoe zie jij impact over 5 jaar of wat is echt jouw droom als het gaat over impact? Dat de functie die we nu met impact hebben, dat we die verder kunnen ontwikkelen, het bieden van ruimtes, perspectief kunnen bieden als creatieve maker en de aansluiting. Ik zou met impact wel echt die schakel willen zijn die echt bijdraagt aan een heel veelzijdig en gezonde cultuursector. Dus dat we wel echt de kansen kunnen bieden aan makers om in die programmering echt een plek te hebben (van bijvoorbeeld festivals). Het moet kansen bieden. Dat ze weten dat als ze hier aankloppen je je werkveld vergroot en het perspectief biedt. Zeker in deze tijd. Het belang van kunst en cultuur en de noodzaak zie je nu wel echt terug en het brengt echt mensen samen. Ik hoop dat dit echt bijdraagt aan het draagvlak voor kunst en cultuur en talentontwikkeling. Maar dat is steeds de struggle. De ene keer wordt het als heel belangrijk gezien en is er geld voor, maar zodra het economisch iets minder goed gaat is het ineens weer een elite onderwerp. Dus ik hoop, misschien zeker met deze periode, dat mensen inzien dat kunst en cultuur wel echt belangrijk is voor je geluk en perspectief en uitlaatklep. BONUSVRAGEN CORONA, misschien handig om korte termijn behoefte te ontdekken De dingen die we virtueel kunnen doorzetten doen we wel, maar bij makers merken we wel dat makers zich druk maken. We zijn bezig met inventariseren wat voor impact het gaat hebben. De meeste makers zijn zzpr’s die nu hun inkomen zien verdwijnen voor de komende maanden. Dus we zijn met impact nu vooral aan het kijken wat nu nuttig is. Dingen waar we bijvoorbeeld mee bezig zijn is de noodregeling en deze proberen we nu te regelen voor velen. Daarnaast zien een aantal het ook als een kans. Nu is er tijd om na te denken over de plannen die ze altijd al hebben willen maken. Er wordt ook veel gekeken naar de toekomst. Er zijn er ook een aantal die blokkeren of zelfs ziek zijn, dat is natuurlijk wel spannend. Die hele ondernemerschapscursus is nu juist relevant en daar is nu de tijd voor. Nu dit gebeurd is het voor velen tijd om na te denken: wat is nou eigenlijk je plan en waar wil je heen? Wat gaat werken in de toekomst en wat niet? Het is wel moeilijk om al voorbij corona te denken.

BIJLAGE 9: INTERVIEW 7 PAVÈL VAN HOUTEN Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview 1.

Pavèl van Houten Docent opleiding docent beeldende kunst en vormgeving WDKA 8 april 2020, 16.00 – 17.00 uur Idee testen, brainstormen inzicht doelgroep

Nu is mijn vraag natuurlijk, wat je van dit idee vindt vanuit het oogpunt van docent? Denk je bijvoorbeeld dat zoiets kan werken binnen het onderwijs? (Waarom wel, waarom niet) Ja dat denk ik wel. Ik zit even te denken... Ik geef les op de docentenopleiding op de Willem de Kooning. Mijn studenten doen ook altijd mee aan Mentoren op Zuid. Er loopt via Mentoren op Zuid al wel een soort culturele tak. Je zou daar misschien naar kunnen kijken en wat daar al is, misschien kan je daarop aansluiten. Een student van mij had het ook over IJsvrij, dat is een organisatie die zich bezighoudt om met kinderen naar bepaalde plekken te gaan. Dat is dan niet altijd cultuurgericht, maar ook bijvoorbeeld naar een bakker of iets in die richting. Dat is alleen niet op Zuid. Ah ja precies, wel leuk als inspiratie. Ik wilde mij focussen op de wijken Hillesluis en Bloemhof in Rotterdam Zuid, omdat deze wijken volop in ontwikkeling zijn. Als het goed is krijgt EMI daar nog een pand. Zijn er makers in dat gebied? Niet per se heel veel makers, maar wel heel veel scholen. Maar op die scholen wordt nog niet genoeg gedaan met kunst en cultuur. Deelnemen wordt nog niet gestimuleerd. Cultuurparticipatie mist nog. Nieuwe lichting mogelijke creatieveling, maar hier moet meer mee gedaan worden. Er is wel een lestijd uitbreiding van 6-10 uur, deze kan nog beter ingevuld worden. Mogen ze wel zelf ‘kiezen’ wat ze willen doen? Contact zoeken met scholen, via Soesja.

Er wonen heel veel kinderen op Zuid, Reinier Weers (bedrijfsbegeleider) gaf mij de tip om te kijken naar de groepen 7 en 8, omdat zij nog openstaan voor dit soort projecten. Heb jij een mening over de welke leeftijdscategorie passend zou zijn? Alle basisschoolleerlingen zijn natuurlijk nog heel erg in ontwikkeling. Juist ook kleuters met kunstonderwijs is heel interessant. Dat gaat alleen over veel zaken die veel basaaler zijn. Dat gaat ook over ‘hoe voel je iets?’ het is veel zintuiglijker. Leerlingen in hogere klassen, groep 7 en 8, kunnen ook beter discussies voeren, over wat is goed? Het gaat meer over ethiek. Of bijvoorbeeld over jezelf positioneren in opzichte van de maatschappij. Ze verhouden zich veel meer op een intellectueel niveau naar hun omgeving en dat vinden ze ook veel interessanter. Dus stel je wilt meer met fantasie en meer met verbeelding is 3,4,5 beter. Het ligt er ook wat voor makers je hebt en wat daarbij aansluit. Ik vind zelf de onderzoekende houding van het kind belangrijk. Ik vind het ook mooi dat je als uitgangspunt neemt ‘wat een kind zelf wilt’. Kinderen hebben vaak heel veel kwaliteiten in zich die wij eigenlijk helemaal niet meer hebben. Ze hebben best veel kennis en inzicht en van nature in zich. Een hele onderzoekende vrije houding. Iets wat wij hier op de academie onze studenten heel erg moeten leren, om bijvoorbeeld niet direct in een eindwerk te denken. Maar als je kleuters bijvoorbeeld in een zandbak neerzet, dan gaan ze gewoon kijken wat het is en wat ze ermee kunnen. Eten voelen, graven. Naarmate ze ouder worden verdwijnt die onderzoekende houding. Zelf dacht ik daarom aan iets oudere kinderen, omdat zij al iets meer in hun persoonlijke ontwikkeling zitten en al iets beter van zichzelf weten wat ze leuk vinden, goed kunnen of willen weten of leren. Kleine kinderen zijn daar veel onbewuster mee bezig. Ja dat is zeker zo. Die hebben meer kadering en begeleiding geven. Groep 7 en 8 vinden het bijvoorbeeld ook leuk als je hen heel serieus neemt. Ik heb bijvoorbeeld ook een keer de kinderjury opgericht, waarbij kinderen gingen jureren. Juist die groep 7 en 8 vinden het superleuk om betrokken te worden en het heft in eigen handen te (mogen) nemen.

Mbo-studenten of vmbo studenten was ook een optie. Maar dan zou het meer in de vorm van een opdracht zijn. Dit leek me alleen lastig omdat ze al iets verder in ontwikkeling zijn en hier misschien niet meer voor open staan. Ja dat weet ik niet eigenlijk, maar groep 7 en 8 wel. En dan moet ik het voor me zien dat je via de school zegt. je hebt een klas van 30 en die koppel je in tweetallen aan de studenten van wdka. De studenten van wdka kennen zuid waarschijnlijk niet. Dus die zou je eerst moeten introduceren in Zuid. Ja klopt. Een introductie is wel nodig. Daarentegen denk ik dat het wel heel leerzaam is. Het is heel interessant als je een keertje met een andere doelgroep in contact komt, waar je normaal gesproken niet mee in contact zou komen. Het is ook vrij leerzaam om iemand te begeleiden. Denk dat het leuk is om met iemand van een andere generatie over kunst en cultuur te praten op een andere manier dan ze normaal gewend zijn. Ken je het verhalenhuis? Ik doe ieder jaar met hun een project met mijn studenten en dan worden ze in contact gebruikt met iemand die in Zuid woont. Tijdens een volkskeuken, wat het verhalenhuis heel vaak organiseert, gaan ze iemand anders verhaal vertellen die ze ontmoet hebben. Het project gaat heel erg over de ander ontmoeten. Want studenten op wdka ontmoeten bijvoorbeeld de mensen daar niet zo snel en komen daar niet zo snel mee in aanraking. Joran (werkt voor verhalenhuis, educatie, oude student wdka) die geeft hele interessante workshops over hoe je de ander kunt ontmoeten en hoe je met de ander omgaat. Hij geeft ook een elective op de wdka. Ik denk dat het in die zin niet alleen over het kind gaat maar dat er ook echt een leeropbrengst is voor studenten van de wkda, om in contact te komen met een kind die waarschijnlijk een achtergrond heeft die zij niet hebben. Daar kunnen ze ook weer van leren. In die zin zou het heel interessant zijn als er een kruisbestuiving is. Tussen de kinderen en de studenten. Dat zou je dus wel goed moeten begeleiden. Ja precies. Mentoren op Zuid is ook een keuzevak, of een microstage. Persoonlijk denk ik dat het in deze vorm wel goed kan werken. Dan krijgen ze een introductie en uitleg en worden daarna pas aan een kind gekoppeld. Ja ze moeten ook Rotterdam Zuid leren kennen. Mijn studenten zijn bijvoorbeeld heel erg geïnteresseerd in wat er op Zuid gaande is. Het is een van de armste buurten van heel Nederland. Ik heb er gewoond en vond het niet per se leuk. Ik was ook aan het zoeken naar culturele plekken en die zijn er niet veel. Wel in Afrikaanderwijk, Katendrecht en Kop van Zuid… maar voorderest is er niks. Niet veel. Je hebt wel de cultuurwerkplaats (zit ook in Bloemhof? Of Tarwewijk). Ja dus dat is ook een belangrijke stap. Hoe leer je de wijk kennen? Het is daarom beter om niet voor studenten te gaan want dan hoeft het ‘inhoudelijke’ niveau niet heel hoog te zijn. Ze vinden iets al heel snel spannend of interessant. Je hebt ook een kunstroute. Die heb ik wel een keer gelopen. Die hebben ook ateliers en daar ga je dan langs. Dat is natuurlijk ook heel leuk, voor kinderen om eens een atelier te bezoeken van een kunstenaar. En daar dan bijvoorbeeld zelf iets te mogen maken in die stijl of volgens de methodiek die zij gebruiken. Alleen heb je natuurlijk nog maar een maand. Haha klopt, alleen mag ik mijn idee, zoals dat vaak wordt gedaan door studenten op de wdka, uitwerken in bijvoorbeeld een conceptboek. Of een plan. Ik vroeg me heel brutaal af of jij als kunstdocent misschien een super creatief idee hebt om een plan op een creatieve manier uit te werken? Het eerste wat ik denk dat handig is, is om het gewoon zelf te gaan doen. Om zelf contact met de school te gaan zoeken en gewoon vragen of je dit een keer kan gaan doen. Vragen of je twee studenten mag ‘lenen’. Misschien wat complex, maar om hun wat te laten zien in de buurt. Zo ervaar je het zelf en doe je het zelf. Dat zou een heel mooi begin zijn, zodat je uit een ervaring denkt in plaats vanuit een idee. Vanuit de ervaring komt een idee waarschijnlijk ook wel naar voren. Je zou ook kunnen denken ‘waar zou je iets aan hebben?’ als het gaat om een vraag die je aan de school gaat stellen. ‘Zou je iets hebben aan een boek met plekken, waar je een keertje heen kunt wandelen?’. Of zouden ze iets hebben aan contact met studenten. Ik zag laatst een leuk project van een kunstdocent in Amsterdam die op een middelbare school alle studenten die straf krijgen kunst liet maken. Dan draai je het zeg maar om. Dat zou je bijvoorbeeld ook kunnen doen met als een student ergens uitgestuurd wordt, dat jij dan met die student naar een culturele plek gaat.

Bijvoorbeeld het Gemaal op Zuid om een expositie te bekijken. Zo zou je ook op een wat creatievere manier kunnen omgaan met het logistieke hele complexe verhaal. Want meestal is op de basisscholen de logistiek heel complex. Vaak op die scholen ook. Achterstanden bijvoorbeeld en veiligheid. En dan wordt kunst iets wat er een beetje lullig bijhangt. Terwijl juist creatief nadenken ook heel belangrijk is. Ja zeker omdat het ook kan bijdragen op de andere vlakken. Iets positief benaderen werkt vaak ook heel goed. Lijkt mij ook leuk als je zelf eens mag bepalen wat je mag doen in dat schooluur. Ja ja, klopt. Er was laatst in Venlo een school met studenten met veel achterstand. En die directeur heeft nu een regel dat als je iets goeds doet dat je dan een munt krijgt en als je als klas 10 munten hebt verzameld, als je dan genoeg munten hebt krijg je een stok. En die stok komt in de gang te staan. Als het hele rijtje vol is, dan mogen ze een hele dag zelf bepalen wat ze doen. Oh nice! Ja nu hadden ze bijvoorbeeld een rij vol en hadden ze bedacht dat ze een dag anti-les kregen. Een antileerdag. En ze hadden ook een keer pyjamadag bedacht. Het is superleuk als je die kinderen die macht geeft en kijken wat ze daar dan mee doen. Je hebt nu ook op de Volkskrant een leuke serie dat iedere week de kinderen een deel van het huishouden mogen bepalen. Dus bijvoorbeeld de plek waar gegeten wordt of hoe vaak ze op hun mobiel kunnen zitten. Heel leuk om te zien wat er dan bij de kinderen gebeurt. Zijn vaak kinderen van 6,7,8. Dan zie je zeker vaak hele creatieve ideeën ontstaan, want dan worden ze losgelaten. Ja, zeker. Maar tegelijkertijd lijken ze wel positief te reageren op regels en lijken ze dat juist fijn te vinden. En ze vinden het vaak ook fijn dat hun ouders de regels bepalen, zodat ze zelf niet de verantwoordelijkheid dragen. Dat is ook een keerzijde. Maar ja, ik denk dat zo’n creatieve insteek ook wel heel leuk is. Dat zou het wel bijzonder maken. Ja klopt, het zou niet moeten voelen als iets wat ze ‘moeten’ doen maar als iets wat leuk is en ze zelf mogen bepalen. Ja, niet zo functioneel. Het mag best een beetje gek, bijzonder of anders zijn. Een ding is wel dat je dus moet kijken naar hoe je de studenten serieus neemt. Maar dat doe je denk ik wel. Dat kan je dus dan ook doen door ze echt zelf te laten bedenken wat voor keuzes ze willen en mogen maken. Dus dat ze 1 dag echt zelf mogen bedenken wat ze doen. Of dat ze bijvoorbeeld ook een budget krijgen, bijvoorbeeld 20 euro, en dat ze dat zelf mogen uitgeven op Zuid of dat ze zelf het vervoersmiddel mogen kiezen. Of dat ze zelf mogen kiezen wat ze willen eten en drinken, dus dat je erna naar een cafeetje gaat ofzo. Dus dat het wel op een culturele plek is, maar dat ze de randvoorwaarde zelf mogen bedenken. Ja goeie. Ik denk dat leerlingen het heel leuk en bijzonder vinden als ze zoiets eens zelf mogen bepalen. Dan haal je dat schoolgedeelte eraf. 3.

Denk je dat er studenten zijn die hieraan willen meedoen? Ja ik denk het wel, maar dat is hetzelfde vraagstuk als die basisschool. Hebben ze er zin in en zitten ze hierop te wachten? Mijn studenten vinden dit soort projecten altijd heel erg leuk. Zeker ook in het tweede jaar. Daar past het ook goed in het programma. Ik heb volgende week een gesprek met m’n collega’s, want we krijgen heel veel aanvragen van interessante partijen die graag willen dat onze studenten iets doen. Van de Kunsthal tot het Boijmans tot verschillende scholen… we hebben het eerste semester, altijd dat heel veel studenten heel veel uren moeten besteden op verschillende plekken. Soort van snuffelstages. Microstages. Dat is ongeveer 16 uur per stageplek en vier verschillende stages. Dit zou daar wel heel goed in passen denk ik. Halve dag introductie en training. Halve dag zelf voorbereiden. Halve dag uitvoer en halve dag reflectie. Zoiets. Daarvoor zou het heel goed kunnen passen en zeker als je het zou kunnen komen pitchen voor de studenten en dat ze zich vrijwillig kunnen inschrijven. Zo’n methode zou wel heel goed passen bij ons. Dat is dus in het eerste semester.

In het derde jaar moeten ze echt een halfjaar of een jaar ergens stagelopen en daar is dit project dan net weer te klein voor natuurlijk. Dat is dan inderdaad wel heel lang. Studenten vinden het vaak ook heel leuk om zoiets te doen in vrije tijd. Dus dat kan natuurlijk ook. Het kan ook een interessante elective zijn. Dus je kan het ook als elective indienen en dat je dan meerdere studenten hebt die daar een week mee bezig zijn. Dus dan kan je het opzetten als een dag oriëntatie op zuid, 1 dag de kinderen ontmoeten, 2 dagen uitvoeren en 1 dag reflectie. Zoiets. Ah oké dus dat is dan 1 week lang? Je kan er ook makkelijk twee weken van maken. Ik had ook al gekeken naar de uren waarin het kon. *lestijduitbreiding van 6 tot 10 uur. Dus binnen de school. Dat kan zeker een mooie insteek zijn. Je moet dan alleen juist net de juiste persoon om de tafel zitten die dat ook zo ziet. Werken met studenten is efficiënt maar kost ook veel tijd. Werkdruk op de scholen is erg hoog. Een school boekt gewoon vaak een traject, in plaats van dat ze er er zelf tijd in steken. De school vindt dat juist vaak heel fijn. Ja daar heb je zeker een punt. Het was natuurlijk wel het idee om de druk bij de docent weg te nemen en daar dan de studenten voor in te zetten, maar dat kost natuurlijk ook tijd. Misschien dat de begeleiding en organisatie dan bij EMI komt te liggen. Ze hebben in principe nog wel een specifiekere invulling nodig voor het programma Cultuur op Zuid. Na mij komen er weer andere studenten afstuderen en stagiaires stagelopen en die zouden het voor een gedeelte kunnen voortzetten of overpakken. In principe zou ik het stokje door kunnen geven. Mits ik dit duidelijk en planmatig uitwerk en zij dit snappen en de kwaliteit kunnen bewaken. Ja die lange lijnen zijn wel fijn voor scholen ook. In het begin kost het tijd om te investeren, maar op een gegeven moment loopt het en dan kunnen ze het loslaten. Dan ontlast het. Misschien dat het daarna ook in het curriculum verwerkt kan worden. Wat misschien logistiek complex is… als er een klas is van 25 – 30 leerlingen, kan je nooit zo veel studenten regelen in 1 keer. Dus gaan de kinderen dan in duo’s of groepjes? Dan wordt het lastig met de veiligheid. De studenten mogen denk ik niet alleen met een kind naar een instelling. Er moet iemand verantwoordelijk zijn dus er moet bijvoorbeeld een docent mee. Dat kan wel complex zijn, maar dit verschilt ook wel per school. Ik denk dat ik mijn studenten dat misschien niet 1,2,3 zou laten doen. Echt zonder begeleiding. Wie is dan verantwoordelijk? Onze regel is wel, ook als onze studenten lesgeven. Dat er altijd een docent bij moet zijn. Het lastige is dan dat dat moeilijk wordt als ze allemaal een andere kant opgaan… je kunt misschien ook wel iets met ouders regelen. Dat ze mee gaan? Of dat ze het kind daarheen brengen? Het logistieke is natuurlijk wel complex. Ja klopt, vaak complexer dan je denkt. Maar dat is even goed puzzelen. 4.

Hoe denk jij dat de studenten verworven kunnen worden? Al beantwoordt.

Is het mogelijk het bijvoorbeeld als extra ‘vak’ te introduceren? Zou dit waardevol of kansrijk zijn? Al beantwoordt.

Zou het kunnen dat ze dit bijvoorbeeld als keuzevak krijgen aangereikt? En dat het dan ook gestimuleerd wordt om deze te volgen?

Al beantwoordt. 7.

Het project is bedoeld voor de lange termijn, omdat er veel interventies komen in Zuid die eenmalig zijn en daarna weer wegtrekken. Dit roept weerstand op bij de bewoners. Hoe zou jij zo’n traject bijvoorbeeld aanpakken?

Vanwege de coronacrisis ligt een groot gedeelte van het culturele netwerk en de bezigheden van makers stil, wat voor behoefte denk jij dat er is vanuit hen op dit moment, buiten een financiële bijdrage natuurlijk?

Mocht dit niet het idee worden wat uiteindelijk de doorvoer krijgt, om wat voor reden dan ook. Zie jij dan een andere kans betreffende dit vraagstuk? Uhm, nee even denken. Er is wel heel veel geld beschikbaar en er zijn veel mogelijkheden. Het is een complex verhaal. Mijn ervaring ook met de mensen die er wonen bijvoorbeeld, die zitten vaak echt op hun eigen eilandjes. Er is heel veel sprake van armoede. Dat is een veel groter probleem bij heel veel mensen. Vandaar dat mijn keuze eigenlijk viel op de doelgroep kinderen en zodat het gespeeld kan worden via de scholen. Omdat daar makkelijk een lijn in te leggen is en de verbinding met de makers die het interessant vinden om eraan bij te dragen. Dat is inderdaad wel een goede ingang en daarmee bereik je ook het doel, alleen bij een specifieke doelgroep. Je zou zelfs ook kunnen bedenken dat je een soort groepsrondleiding doet langs makers. Je kan de kunst laten zien die gemaakt wordt op Zuid. En dat ze het mee naar huis kunnen nemen. Zodat het een soort uitleenbibliotheek wordt met kunst op Zuid en dat ze dat thuis kunnen ophangen. Ze kunnen het ook zelf maken? Ze nemen het dan mee naar hun ouders toe en kunnen dat laten zien. Ik vind het altijd heel frustrerend. Je hebt op Zuid een wandeling door alle leuke plekken, een soort wandelkaart. En die loopt niet echt door heel Zuid. Die loopt bijvoorbeeld maar tot station Zuid, maar niet eens zuidelijker dan dat. Helemaal leeg behalve Katendrecht en Afrikaanderwijk. Abri’s kopen, grote postercampagne. Ja precies. Ik zocht natuurlijk echt naar een lange-termijn oplossing, zodat het niet iets is wat er 1 keer is en weer vertrekt. Maar als ik een route doe zit ik misschien weer in het vaarwater van de ander, ondanks dat de route die zij hebben anders is. Klopt. Tegelijkertijd, zijn dit projecten, waar vaak echt miljoenen voor nodig zijn om het te verwezenlijken. Dus leg je doelstellingen niet te hoog. Voor jezelf. Je hebt namelijk geen miljoenen. Je kan het wel eerst klein uitzetten, door je schaal aan te passen. Het bijvoorbeeld eerst voor een paar leerlingen te doen. Inderdaad. Het is sowieso slim om het in een bepaalde fasering te doen. Zodat je het klein uitvoert en vervolgens kan uitgroeien.

10. En dan heb ik eigenlijk nog een brutale vraag. U/je bent natuurlijk docent beeldende kunst en vormgeving. Wij werken met de methode van Design Thinking en moeten een visueel aantrekkelijk product opleveren. Ook als het bijvoorbeeld een plan is. Hoe denkt u dat ik dit concept als plan op een visuele manier kan vormgeven, zonder dat het een standaard ‘conceptboek’ wordt? (Dit is namelijk vaak een manier die wordt gebruikt) Extra. Ik heb mijn vragen die ik graag wilde stellen en wat ik wilde weten in principe wel beantwoord. Is er nog iets wat in je opkomt en zelf graag zou willen toevoegen? Ik zit nog even te denken over je vraag wat betreft de uitwerking. Als het gaat om een soort conceptboek. Het is altijd handig om het praktisch en functioneel te maken. Niet alleen voor je docenten maar ook voor

anderen. Dan is misschien een routekaart heel cliché, maar dan kan het wel ook gebruikt worden. Dus hoe kan je iets maken, waarvan je docenten ook echt geïnspireerd worden en hen inzicht geeft in Zuid. Dus het doel wat je nu stelt om te bereiken bij de leerlingen, om dit ook echt te bereiken bij de docenten. Ja slim. Misschien wordt het wel een middag waarbij je de docenten meeneemt op Zuid. Idee presentatie. “Ik neem je mee op Zuid”. Idee uitvoeren bij de docenten. Ja zoiets zou wel een leuke invulling zijn. Het onderzoek is natuurlijk best complex, uitgebreid en moeilijk beschreven. Het doel was wel om een product te maken wat begrijpelijk, leuk en creatief is. Iedereen moet snappen wat er staat. Zelf weet je vaak wat je wilt en hoe het werkt, maar het is de kunst dit via schrift over te brengen op een ander. Het moet fijn om te lezen en fijn om te zien zijn. Vooral duidelijk. Ik zat bijvoorbeeld te denken aan een persbericht. Wat daarin belangrijk is, is dat er een soort plot in zit, waardoor de pers en de kranten denken: “dit is actueel, dit is belangrijk en dit moeten we mededelen.” Dus als je een persbericht schrijft moet je eigenlijk je project al wel aanpassen (misschien) en je moet het ook zo uiten dat het spannend is en duidelijk is. Ja precies. Ik zie nu ook het beeld voor me dat je bijvoorbeeld de Rotterdamse Courant of Krant voor je hebt en dat op de voorpagina jouw project staat. Met een foto erbij en hoe zou dit er dan uit zien over een jaar? Hoe zou dit eruit zien, zodat jij je doel het beste behaald hebt. Dus eigenlijk een soort toekomstvisie. Een soort vooruitblik. Ja zodat in 1 klap duidelijk is dat dit is wat je bereikt wilde hebben. “Chaos op de straat, omdat kinderen hun eigen programma mogen beslissen.” “Kinderen zetten Rotterdam Zuid op stelten.” *Beeld kinderen met stokken uit ramen die verbindingen maken tussen culturele plekken in Zuid

En dan gewoon een beschrijving van het project met wat kinderen die geïnterviewd zijn en wat mensen die geïnterviewd worden. Visie belangrijk om te laten zien. Wat als ik die miljoen had? Wat zou ik dan doen. Begroting erbij doen met een mega-budget. Stichting Droom en Daad.

BIJLAGE 10: INTERVIEW 8 REGGERY GRAVENBEEK Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Reggery Gravenbeek Filmmaker en oprichter Team Enkelband, jongerenwerker 20 april 2020, 13.00 – 13.45 Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep

Interview Reggery Gravenbeek – Ruwe Diamantaward, Filmmaker 1.

Wat vind jij van de zichtbaarheid van cultuur op zuid? Zo’n vraag kun je beter stellen aan iemand die hier niet vandaan komt want ik zit er zelf natuurlijk middenin. Voor mij is de cultuur op Zuid dan ook heel zichtbaar en ik heb heel veel contact met verschillende mensen. Ik weet niet zo goed hoe dit voor iemand van buitenaf is.

Wat vind jij nog onderbelicht als het gaat om cultuur? Als ik buiten Zuid ben of buiten de stad ben en vertel wat er hier allemaal gebeurt qua ontwikkelingen, dan merk ik dat niet iedereen altijd goed op de hoogte is. Dus ik denk dat cultuur op Zuid in z’n geheel nog vrij onderbelicht is. Je leest er ook niet veel over in de media ofzo. Of je ziet er ook niet veel over op tv. Dus ik denk dat het in z’n geheel onderbelicht is.

Wat zie je op het moment gebeuren op Rotterdam-Zuid en wat vind je van de ontwikkelingen die er ontstaan? Wat ik wel merk is dat vooral ondernemers de potentie beginnen te zien in en van Rotterdam Zuid en dat erkennen. Ze komen hier dan ook massaal op af met plannen. Aan de ene kant vind ik dit een positieve ontwikkeling, omdat het bijdraagt aan een beter beeld van Rotterdam Zuid. Maar tegelijkertijd vind ik het ook een beetje gevaarlijk/ eng, omdat het niet zo moet zijn dat mensen hier de boel gaan uitbuiten en dat alleen zij er beter van worden en dat de mensen die hier zijn er eigenlijk niet zo veel aan hebben.

Vanuit welke intrinsieke (vanuit jou zelf) behoefte of motivatie heb je de Ruwe Diamant Award opgezet? Ik heb heel veel met jongeren te maken en ik geef ook lezingen. Ik merkte gewoon dat ze onder de indruk waren hoe ik met minimale middelen toch iets bereikt heb en een film gemaakt heb. Dan raak je in gesprek en dan gaan ze vanzelf vertellen over hun eigen plannen en ideeën die ze hebben en dan vraag ik ze ‘hoezo voer je het niet uit?’. Dan merk ik gewoon gelijk dat ze niet weten hoe ze de volgende stap moeten zetten om hun plan uit te voeren of uit te werken. Omdat ze niet de juiste contacten of het budget hebben. Vandaar dat ik dacht ‘hey het is belangrijk dat dit soort jongeren gaan netwerken en gezien en gehoord worden.’ Dus vandaar dat ik de RDA heb opgezet. En natuurlijk kan de winnaar 1000 euro winnen gekoppeld aan coaching om te investeren, maar het gaat er vooral om dat je kan netwerken en dat je jezelf aan een groot publiek kan laten zien.

Welke behoefte, op het gebied van kunst en cultuur op Zuid, zie je bij de jongeren van de Ruwe Diamant Award? Ze hebben behoefte aan de juiste contacten, de weg naar subsidie. Niet iedereen weet hoe je dit moet aanvragen en al helemaal niet hoe je een formulier moet invullen. Dus ze hebben heel erg behoefte aan een goed netwerk.

Zie je misschien een gap/kloof tussen wat jongeren nodig hebben of hoe ze zich uiten tegenover wat er aangeboden wordt? Of wordt er voldoende aangeboden? Nee ik denk dat er voor jongeren niet voldoende wordt aangeboden. Men zegt van wel, maar dat is niet zo. Omdat er toch meer de mentaliteit heerst van ‘ga werk zoeken’, kunst en cultuur is leuk en aardig, maar als het niet werkt dan heb je niks. Ik denk dat er meer op ingezet op scholing en op werk zoeken voor jongeren dan dat er wordt gekeken naar ‘wat willen ze nou eigenlijk?’. Ik snap dat wel, dat er wordt gedacht in ‘ga werk zoeken’ of ‘ga een opleiding afronden’ maar aan de andere kant, als iemand echt ergens een passie voor heeft of talent voor heeft dan moet je dat ook stimuleren en ik vind dat dat nog te weinig gebeurt.

De jongeren die mee doen aan RDA zijn jongeren die creatief zijn, makers zijn, een talent hebben. Maar hoe zit dat voor de jongeren die het moeilijk hebben op school en de straat op gaan? Ik maak daar geen onderscheidt in, als in de zin van hulp aanbieden. Als ik met jongeren te maken heb die het slecht doen op school of die de straat op gaan dan probeer ik die net zo te motiveren of uit te nodigen voor een gesprek op de RDA als jongeren waarvan ik al weet dat ze makers zijn. Dus ik maak daar geen onderscheid in. Met team enkelband doen we dat ook, jongeren begeleiden, dus ik kijk daar eigenlijk niet eens naar. Het enige wat ik wil is dat je gemotiveerd bent. Als iemand het slecht doet op school of de straat op gaat en diegene is niet gemotiveerd, ja dan kan je bezig blijven, het moet wel een beetje uit jezelf komen. Wat wij proberen is dat soort jongeren perspectief aan te bieden en te laten zien dat er wat kan en er mogelijkheden zijn.

Hoe benader je deze jongeren? Ik benader ze op een open manier, dus met een open houding. Niet op een manier alsof ik ze de les ga lezen en niet op een veroordelende manier wat je nu doet of wat je gedaan hebt maar gewoon open. Ik ben niks beter dan jij, ik heb dezelfde fouten gemaakt en misschien wel erger als jij. Maar dat telt allemaal niet. Ik kijk naar jou als persoon, ben je gemotiveerd en dan kunnen we gewoon kijken wat er mogelijk is voor jou.

Welke behoefte hebben zij? Begrip. Ze zitten er niet op te wachten dat jij ze de les gaat lezen en ze gaat veroordelen. Het enige wat ze willen is begrip.

10. Gaat dan vooral om gezien en gehoord worden of heeft dat anderen redenen? Dat verschilt echt per persoon en dat is lastig om voor een hele groep uit te spreken. Tuurlijk herken ik sommige dingen wel vaak en die vaak terugkomen. Maar dat scheelt echt per persoon en individu. Ik wil daar niet een algemeen antwoord op geven. 11. Welke leeftijden hebben deze jongeren vooral, werk je ook samen met jongere kinderen? Ik werk met jongeren vanaf groep 8. Jongeren worden vooral door het internet steeds eerder en vroeger volwassen. Dus vanaf groep 8 probeer ik al met dit soort jongeren in contact te komen of zoeken ze mij ook op. Ik werk niet per se alleen met jongere kinderen, ook gewoon jongvolwassene, soms ook gewoon volwassene, ex gedetineerden. 12. Hoe ga je om met een jongere doelgroep? Wat werkt en wat werkt absoluut niet? Wat absoluut niet werkt is oplossingsgericht een gesprek aan gaan. Als iemand bijvoorbeeld met een probleem zit zeggen ‘oh dan gaan we dit en dit doen’. Dat werkt absoluut niet. Het is belangrijk dat je eerst erkend dat iemand met een probleem zit en dat je hem of haar het gevoel geeft dat je luistert en je het probleem zit en erkend. Dan kan je geleidelijk het probleem ontleden. Ik zal een voorbeeldje geven. Ik kende een jongen en die was neergestoken, ik ging hem begeleiden en hij zei me ‘ik ga die gast terugpakken’ en het lag op het puntje van mn tong om tegen hem te zeggen ‘nee daar heb je niks aan en ga gewoon aangifte doen’. Maar als ik dat zou doen dan zou hij niet meer naar me luisteren. Dus ik zei ‘oke je bent neergestoken, dat is echt erg’ ik zei ‘wat wil je nu doen, ga je ze echt terugpakken?’ hij zei ja. En dan? Hij was toch niet bang voor de gevangenis en zei dat hij maar een jeugdcelstraf zou krijgen dus dat hij zo weer buiten was. Dus ik zei ‘oke en je zusje dan? Wat nou als ze haar lastigvallen als jij niet kan helpen?’ toen zei hij ‘ja dan maak ik ze dood’ Dus jij gaat in de gevangenis even vragen of je naar buiten mag om hun dood te maken dan ga je weer terug? Op dat moment realiseerde hij zich dat dat dus geen oplossing was want hij kan dan z'n zusje niet meer beschermen. Na twee dagen heeft hij uiteindelijk aangifte gedaan. Dus dat helpt heel vaak. Niet gelijk oplossingsgericht iemand de les lezen. Gewoon luisteren en luisteren. Je moet gewoon het gesprek aan gaan met iemand op een manier dat diegene het gevoel krijgt dat hij ook wat te zeggen heeft. 13. Bij anderen uit het werkveld komt naar voren dat het vaak lastig is om ouders bij de kinderen te betrekken of mee te krijgen naar bijeenkomsten of events. Zie je dit ook bij de jongeren waar jij mee werkt? Ik vind het eigenlijk beter als de ouders er niet bij zijn, want ik wil dat jongeren en kinderen zichzelf helemaal laten zien. Of zo veel mogelijk. En met ouders erbij heb je toch een bepaalde rem van ‘shit m’n vader of m’n moeder kijkt’ dus ik vind dat persoonlijk niet zo erg. Ligt er wel aan wat voor bijeenkomst.

Soms wil je dat een ouder erbij is om het kind het gevoel te geven dat zijn ouders betrokken zijn. Lastige vraag. Omdat ik vaak met jongeren werk waarvan ik wil dat ze zichzelf blootgeven heb ik niet altijd graag ouders erbij, dus ik kan hier niet echt een heel goed antwoord op geven. 14. Hoe ga jij daar mee om? X 15. Er ontstaat gentrificatie op Zuid. Hoe kijk jij daartegenaan? Ik vind dat bullshit. Ik denk dat je daarmee alleen maar meer frictie en spanning creëert. Ik merk het zelf bij mij in de buurt. Daar woorden flats waar heel veel flats waar vrienden en kennissen woonden gesloopt en dan komen er vier of vijf dure koopwoningen voor terug. En die mensen die daar gaan wonen kunnen er niks aan doen maar je merkt daardoor wel dat er anders naar dat soort mensen gekeken wordt. Het wordt die mensen bijna kwalijk genomen omdat zij hier in die dure koopwoning zijn gaan wonen en daardoor kunnen hun vrienden niet in de flat wonen. Dus ze krijgen gewoon spanningen onderling. En wat schiet je er eigenlijk mee op? Je hebt die gasten die in die flats zaten nu ergens anders en dan zou je daar dus in principe weer ‘overlast’ krijgen. Dus gentrificatie daar ben ik op tegen. Ik vind dat je van nature een gezonde mix moet hebben. Maar niet geforceerd in 1 keer een hele grote groep weghalen en daar een hele andere groep voor terugplaatsen. 16. Wat verwacht je dat er zal gebeuren? Hoe denk je dat het er over een paar jaar uit ziet? Ik verwacht dat alle de mensen die een bepaald type woningen niet kunnen betalen op 1 plek terecht gaan komen en dat je daar dan een hele grote getto gaat krijgen met overlast. Die mensen uit die getto kunnen onderling of in andere wijken problemen veroorzaken, omdat ze zich beledigd voelen omdat ze uit een bepaalde wijk geschopt zijn. Ik voorspel niks positiefs. 17. Hoe zou je hopen dat het er over 5 jaar uitziet op Zuid? Wat is jouw droom voor Zuid? Ik zou hopen dat je over 5 jaar ziet dat sommige buurten gerenoveerd zijn. Sommige buurten moeten echt opgeknapt worden. Dat je daardoor een gezonde samenstelling krijgt. 18. Denk je dat er op het moment nog kansen blijven liggen op Zuid, die nog niemand heeft opgepakt? Zo ja, welke kansen zie? Ik zie wel dat steeds meer mensen beginnen met opstaan en initiatieven opzetten. Ik denk dat dat wel goed zit. 19. Als we straks allemaal weer naar buiten mogen en weer dingen mogen organiseren, denk je dan dat een open dag voor alle cultuurinstellingen een goede start zou zijn om buurtbewoners en jongeren weer naar deze plekken toe te trekken en ze kennis te laten maken met kunst en cultuur? De mensen hier op Zuid hebben daar al wel kennis van. Iedereen is op zijn of haar manier al daarmee bezig. Of het nou graffiti is of rap. Of kunstjes met fietsen, scooters en motors. Filmen, rappen, zingen. Die dingen zijn er allemaal al dus die kennis is er al. Ik denk dat er eerder iets georganiseerd moeten worden waarbij mensen die bezig zijn met kunst en cultuur kunnen zien waar en hoe ze een subsidie moeten aanvragen of waar ze kunnen netwerk. Ik denk dat dat belangrijk is. 20. Waar heb jij op dit moment behoefte aan in verband met het coronavirus? Ik werk nu in een project met jongeren. Ik zou graag de ruimte willen hebben om toch iets met hen te kunnen doen. Ik wil een film met ze opnemen. Maar verder heb ik niet echt een specifieke behoefte. 21. Zie jij er wat in als kinderen in het onderwijs nog meer gestimuleerd worden om bij makers uit zuid langs te gaan? (Meedoen, lessen volgen etc.) Ja zeker. Ik zie daar zeker wat in. Ik denk dat dat hun ook kan stimuleren om zelf hun dromen na te jagen. En ik denk dat het ook handig voor iemand is als ze met iemand mee lopen die dezelfde discipline als hun volgt en dat ze daar dan van kunnen leren om zelf beter te worden. Ik zie daar zeker wat in.

BIJLAGE 11: INTERVIEW 9 LINDA AMMERLAAN Naam Functie Datum afname interview Reden van het interview

Linda Ammerlaan Programmaleider KCR 22 april 2020, 16.00 – 17.00 Inzicht programma’s KCR, Visie cultuur op Zuid, inzicht doelgroep

11. Nu is mijn vraag natuurlijk, wat je van dit idee vindt vanuit het oogpunt van docent? Denk je bijvoorbeeld dat zoiets kan werken binnen het onderwijs? (Waarom wel, waarom niet) WIRED 12. Op internet heb ik al het een en ander over Wired gelezen maar ik had hier nog wel een paar vragen over. Het project is 1 dag, in een festivalvorm, klopt dat? Ja dat klopt. Het festival vindt plaats op 1 dag, waarbij er workshops worden gegeven en heel veel 13. En er komen kunstenaars en makers uit verschillende disciplines om een gezamenlijk programma te vormen, wat voor kunstenaars zijn dit en hoe worden deze gevonden? 14. Komen de kunstenaars bijvoorbeeld veel uit Rotterdam Zuid of waar vinden jullie hen? Er zijn wel wat makers uit Zuid, ik heb best een groot netwerk. Maar er zijn ook heel veel makers 15. Zijn dit vooral nieuwe makers die nog een netwerk kunnen gebruiken? 16. Hoe gaat het traject na deze dag verder? Hoe worden de jongeren of de scholen gestimuleerd dit voort te zetten? 17. Welke groepen leerlingen zijn leidend (leeftijden)? En waarom? 18. Hoe pakken jullie het precies aan, zo’n programma op maat? 19. Ik zag dat jullie ook samenwerkten met Jeugdfonds Cultuur, zodat leerlingen die niet altijd geld hebben voor lessen toch wel lessen kunnen volgen. Ik had dit ook als optie in mijn idee verwerkt, maken veel leerlingen hier gebruik van? 20. Denk je dat er studenten zijn die hieraan willen meedoen? 21. Hoe denk jij dat de studenten verworven kunnen worden? 22. Er wonen heel veel kinderen op Zuid, Reinier Weers (bedrijfsbegeleider) gaf mij de tip om te kijken naar de groepen 7 en 8, omdat zij nog openstaan voor dit soort projecten. Heb jij een mening over de welke leeftijdscategorie passend zou zijn? 23. Het project is bedoeld voor de lange termijn, omdat er veel interventies komen in Zuid die eenmalig zijn en daarna weer wegtrekken. Dit roept weerstand op bij de bewoners. Hoe zou jij zo’n traject bijvoorbeeld aanpakken?

24. Vanwege de coronacrisis ligt een groot gedeelte van het culturele netwerk en de bezigheden van makers stil, wat voor behoefte denk jij dat er is vanuit hen op dit moment, buiten een financiële bijdrage natuurlijk? 25. Mocht dit niet het idee worden wat uiteindelijk de doorvoer krijgt, om wat voor reden dan ook. Zie jij dan een andere kans betreffende dit vraagstuk? Ik zie hier opzich best wel een kans in, zeker als je inspeelt op het gat wat er is tussen

Het leuke van elkaar zien en ontmoeten ook weer onder de aandacht te brengen. Ruimte dalijk moeten ze anders indelen. Iedereen kan elkaar geen box meer geven of knuffelen. Dus hoe gaan we dat nou dalijk met elkaar doen? Speldenprikje op geven. Dus een start mee maken. Ik vind het zelf erg lastig dat we niet vertragen en dat we verwachten dat we maar een soort van normaal doorgaan, maar dit is niet normaal. Het is bigger than big en het is daarnaast ook bijzonder. Daar moeten we dus op een andere manier naar kijken. Reactie: Ik ken het vooral vanuit het VO (voortgezet onderwijs) enerzijds heeft de school verplichtingen om aan ckv etc. te doen. Ooit nieuw curriculum, dan wordt er nieuwe keuze gemaakt voor invulling van cultuuronderwijs. Kans voor de culturele sector. One size fits all gaat nog niet lukken. Elke school vraagt om een andere benadering en heeft specifieke vragen. Waar ziet Linda Ammerlaan kansen? Van binnen school > buiten school. Kinderen krijgen gelukkig in het basisonderwijs veel meer contact met kunst en cultuur en nu wordt er ook meer naar het VO gedaan. De interesse en de mogelijkheden inclusief de informele kunstenaars die dichter bij de wereld staan van de kinderen, daar zie ik wel kansen in. Dat er meer kruisbestuiving komt. Dus als je daar iets voor weet te vinden. Twee vliegen in 1 klap. De kinderen zijn later natuurlijk ook de toekomstige kunstenaars he. Daarnaast heb je in Rotterdam natuurlijk vrij veel MBO en kunstvakopleidingen. Ook weer heel interessant. Die ontwikkeling. Bij WIRED nodig ik bijvoorbeeld regelmatig het codarts of albeda uit. Zij worden dan bijvoorbeeld wel opgeleid als danser… Niet iedereen kan zomaar een workshop geven. Binnen school > buiten school is heel interessant. Ook goed om te weten en waar je op in kunt spelen is een nieuwe regeling vanuit het fonds voor cultuurparticipatie. Twee regelingen die interessant zijn voor jou: Lopen volgens januari 2021. -

Cultuureducatie met kwaliteit. Was altijd gericht op het primair onderwijs en nu ook VO. Continuïteit in kunst en cultuuraanbod en dit keer is het ook gericht op samenwerking en wijkgericht. Wat heel interessant kan zijn. - Cultuurparticipatieregeling, niet direct gekoppeld aan cultuur onder jongeren. Vooral kruisbestuivingen onder groepen. Leeftijdsgroepen bijvoorbeeld. Eindgebruiker van WIRED = de kinderen. Aanvankelijk daarvan kies ik mensen uit disciplines die dichtbij hun staan. Ik kies ook mensen uit instellingen. Combineren van informele en formele cultuur. Soms vraag ik ze ook bewust of bedenk ik iets waarbij ze samen iets moeten bedenken. Zodat de informele cultuur leert van de formele cultuur en andersom. Dan moeten ze samenwerken. Wij zijn natuurlijk heel erg bezig met het netwerk ontdekken dus daarom vroeg ik mij af hoe dat bij jullie precies gaat en hoe de makers worden geselecteerd of benaderd? Ik heb een vrij groot netwerk dus ik doe dat vaak zelf en ik laat vaak m’n stem horen. Ik ben best actief en proactief en benader vrij snel mensen. Ik zet mezelf graag open en ben loyaal. Samen werken voor een groter geheel. En dat grotere geheel is voor mij de kinderen. Sommigen passen goed bij de vraag en sommigen niet. Dat is het mooie van WIRED, elke keer is het nieuw en mag ik het opnieuw uitvinden. Kunst en cultuur gaat over de hartslag. Hoe langer traject? Waarom is het vanuit de vraag. Ze krijgen daarna iets mee wat ze daarna kunnen doorzetten. Na een WIRED volgt er altijd nog een sessie. Creatieve sessie waarbij we leuke ideeën bedenken om het voort te zetten. Eigenlijk gaan alle scholen hiermee daarna aan de slag. Op twee van de 8 na. Proeftuin CKV, netwerk inzetten wat ik heb ingebracht, format gebruiken om nogmaals te doen. Mensen uitgenodigd waar kinderen zich in herkennen dan zetten ze het erna zelf op. We hebben verschillende vormen die we maken op een school. Daar hebben we een soort blauwdruk voor ontwikkeld. Lijntje van binnen naar buiten de school trekken. Dat vinden ze nog ingewikkeld. Dat doet PLAZA CULTURA ook met een app. Dan heb je een prachtig toegevoegde waarde. Leisure koppelen! Vraag en behoefte = kinderen trekken. Niet iedereen zit daarop te wachten. Hoe is het ingebed? Hoe ziet het in het programma van de school? Hoe specifiek is het?

Niet massa… Heel veel jongeren willen wel maar durven niet. Heel veel jongeren doen het niet omdat ze niet weten dat het er is. Vinden het heel lastig om de volgende stap te zetten. Zijn heel vluchtig. Binnen school beginnen en dan naar buiten school trekken. Heb je het jeugdfondscultuur al gesproken? Niet gesproken maar wel op mn lijstje staan. Leek mij een mooi lijntje. Ik vind het jeugdfondscultuur te gek, maar ik heb toevallig laatst een samenwerking bedacht. Jongeren kunnen nu geld aanvragen voor een cursus. Maar een cursus is vaak heel lang. Wat we willen zijn korte projecten. Er zijn weinig kinderen die uit zichzelf zeggen dat ze een heel jaar lang vioolles willen. Dat is te lang. Korte blokjes van 6 weken. Route die ze volgen met de hele klas/ halve klas. Route langs de makers. Route kan lopend of route kan in een busje? Jouw werk is van binnen naar buiten school mogelijk maken met een aanvullend project. En degene waar jij het project mee doet, want dat ga je ook niet zelf doen, en dan kunnen zij het eventueel overnemen. Dan maak je ook een soort waardeketen. Met 1 doel: het doel is namelijk om jongeren de mogelijkheid te bieden om van binnen naar buiten school door te groeien met hun interesses. En het jeugdcultuurfonds is vrij benaderbaar, als in die kan ik gewoon rustig even spreken om tot iets te komen? Jahoor, eerst niet maar er is wel een omslag gemaakt in het bedrijf. Wie ook leuk is om even te spreken is Fabienne Hendriks, afgestudeerd docent beeldende kunst aan de Willem De Kooning. Ze wilde het werk van aankomende docenten exposeren. Werkt ook voor Tent en Witte de With. Ze heeft heel veel kennis vanuit de onderwijs kant. Kunstkabel van KCR is ook interessant voor je om even naar te kijken. Dat is een wedstrijd waarbij we de scholen en culturele instellingen vragen om samen te werken en tot iets nieuws te komen wat verder gaat dan alleen dan alleen een kunst en cultuurprojectje. Ze willen meer stimuleren dat er gebruik wordt gemaakt van de omgeving. Meer dan alleen een projectje. Hier zou je dus wel naar kunnen kijken en hoe je hier meer makers bij betrekt en dit bij hen zichtbaar maken. Ah oké dus het KCR doet eigenlijk al wel veel met dit soort projecten? Ja maar we doen nog niet zo veel met van binnen naar buiten trekken. Dus daar ligt nog wel echt een kans. En culturele instellingen en makers vinden het juist moeilijk om van buiten naar binnen te gaan. Dus als je die schakel kan zijn van naar buiten naar binnen en binnen en buiten. Je kan het hebben over alle kunstdisciplines, je kan het hebben over het jeugdfonds, je kan het hebben over, je kan het hebben over de docenten… en over hoe makkelijk het is om kinderen door te sturen. Stel je begint bij de discipline urban dance. Want er zitten allerlei toffe initiatieven in de wijken. Stichting Act, albeda college. Of Theater islemunda, aaron theater. Ah oke, de bedoeling was wel om hem breed te pakken en de kinderen echt zelf te laten kiezen. Anders valt dat hele idee weg. Ja dat is natuurlijk hartstikke mooi alleen moet je je wel afvragen of dat dan haalbaar is. Of afbakenen tot locatie. Kan ook een voorloper zijn op de campus. Locatie kan dienen als uitganspunt. Wijkgericht maken. Ga eens kijken waar je met je ideeën staat ten opzichte van de initiatieven die er zijn op zuid. Waar zit dan jouw slag die jij interessant zit en waar zou jij het verschil kunnen maken. Femke doet de eerste stap met kinderen, maar daarna houdt het ook op. Het is dus een tijdelijke ervaring. Anders is het veel te prijzig. Maar stel nou dat het uit die kinderen voorkomt dat er wel interesse is om verder te gaan. En dan is er nog niks. Dat zou dus ook een kans kunnen zijn. Dus als je een map gaat maken met de initiatieven die allemaal in je hoofd zijn en die je al weet. Kijken wat je waar je interessant vindt. En waar staat EMI dan in dit verhaal? Dan ga je lijntjes zien waar je aan kan bijdragen, omdat je precies tussen initiatief a, b en c zit. Ja dan maak je die verbinding. Stichting Echt > Terence en Chris. En die zijn daar lekker bezig maar die hebben ook nog geen duidelijke link met bijvoorbeeld scholen. Daar zit wel weer FLOW, maar dat is misschien niet meer zo informeel. Ø KunstKabel projecten worden nu opgezet in de wijken: Rozenburg, Bospolder en Tussendijken.

BIJLAGE 12: INTERVIEW 10 FEMKE OTTO 1.

Wat is Meemakers precies? Van Dafne en Linda heb ik wel het een en ander gehoord, maar ik weet niet precies de ins en outs, doelgroep etc.

Waar sta je nu met Meemakers en komt er een vervolg?

Wat zijn de belangrijkste dingen die je opmerkte en wat je gaat veranderen?

Wat is precies de doelgroep waar Meemakers zich nu op focust? VMBO, maar wilt naar MBO verleggen.

Waarom precies die doelgroep?

Heb je ook gekeken naar een jongere doelgroep?

Zijn er scholen uit verschillende wijken benaderd of specifiek uit een bepaalde wijk?

Vanuit wat voor vraag was is Meemakers voortgekomen?

Bij meemakers gaat het om een eenmalige kennismaking, ik wil er graag voor zorgen dat ze ook buiten de lessen gaan deelnemen aan workshops en lessen. Heb je hier toevallig ook naar gekeken?

10. Ik wilde bijvoorbeeld ook voor een soort wisseling zorgen van kennis, dus niet alleen de student die de leerling iets brengt, maar ook andersom. Vaak gaat dit vanzelf, maar ik had hier wel iets voor bedacht. Dat de leerling iets mag kiezen wat ze met een bepaald budget mogen gaan eten die dag. Uit hun cultuur bijvoorbeeld. Heb jij ervaring met die wisseling van kennis? 11. Bij meemakers 2 aan 2, hoezo niet 1 op 1? 12. Bij mijn idee is de student meer een soort ‘koppelaar’ en begeleid de leerling bij het maken van keuzes, de cultuurmaker zou juist het rolmodel moeten worden. Hoe zie jij dit? Aangezien bij Meemakers de student juist het rolmodel is. 13. Ik kreeg als feedback het puntje veiligheid mee, dat studenten en leerlingen niet zomaar de straat op mogen, hoe is jouw ervaring hiermee? 14. In hoeverre heb jij het netwerk van uit Zuid benaderd? 15. In hoeverre zijn organisaties, instellingen of makers vanuit zuid bezocht? 16. Ik probeer mijn netwerk telkens aan te vullen tot een groter netwerk, hier wilde ik natuurlijk graag voor langs makers lopen en mensen aanspreken, maar dit kan door de corona omstandigheden niet, hoe heb jij dit aangepakt? 17. Ik maak het graag wijkgericht, zodat ze echt iets ontdekken uit eigen wijk wat ze misschien nog niet kennen en dat deelnemen of nog eens bezoeken erna laagdrempeliger is. Zie jij hier iets in? Mijn idee: ‘Simpel gezegd’ lijkt het een beetje lijkt op Mentoren op Zuid, waarbij door maatwerk en persoonlijke begeleiding kinderen (uit de groepen 7 & 8) op basis van hun interesses zelf mogen bepalen wat zij graag zouden

willen leren of ontdekken binnen de informele cultuursector op Zuid. Het gaat hier om meedoen en deelnemen aan cultuur, dus het volgen van workshops of een traject bij een maker en uiteindelijk stimulatie om in hun vrije tijd een bepaalde les te volgen. Het van binnen schooltijd naar buiten schooltijd trekken is dus een van de doelen. De begeleidende student neemt hier dus tijdelijk de rol van docent op zich en de cultuurmaker in het gebied uiteindelijk die van een rolmodel. Het directe doel is om kinderen een boost zelfvertrouwen geven en de makers op Zuid zichtbaar maken bij een specifieke doelgroep. Kop Kinderen kiezen wat ze willen, interesses ontdekken Mogelijkheden worden in kaart gebracht, worden gepresenteerd of laten zien Een soort dag waar makers langskomen en iets laten zien? (Een soort WIRED?) Een soort tour door zuid, ontdek je eigen wijk. Lijf Het bezoeken van de instelling Het deelnemen aan een workshop Het deelnemen aan Staart De presentatie en het optreden > ouders betrekken en uitnodigen. Makers uitnodigen. Kinderen volgen workshops en presenteren daarna wat ze geleerd hebben in een soort expo dag of tijdens een voorstelling

BIJLAGE 13: ANALYSE CULTUURCAMPUS EERSTE VERKENNING DOOR VAN DER MEER MOHR – HET HUIS MET VELE KAMERS In de eerste verkenning staan een aantal opvallende punten, welke niet allemaal lijken terug te komen in het nader bekendgemaakte plan. Zo werd er door van der Meer Mohr gepleit voor vijf aspecten. 1.

Ten eerste een gebouw en programmering die elkaar versterken. Hierbij wordt bedoeld dat het gebouw een icoon wordt, een icoon van stenen én van mensen. Een prachtig inspirerend gebouw wat plaats biedt voor veel verschillende activiteiten en waarbij het menselijk talent, in alle diversiteit, centraal staat (Van der Meer Mohr, 2017). De uitleg van het gebouw spreekt voor zich, laagdrempelig en omarmend, uitnodigend om te ontmoeten. Daarnaast is de voorwaarde genoemd het gebouw een architecturaal icoon te laten zijn, omdat Rotterdam een architectuurstad is. Beide elementen zullen voor een verrassende uitkomst zorgen.

Ten tweede zorgen voor participatie op Rotterdam Zuid, waardoor eigenaarschap ontstaat. Op dit moment wonen er ongeveer 200.000 mensen in Rotterdam Zuid. (Nationaal Programma Rotterdam Zuid, 2019). “In mijn verkennende gesprekken met de bewoners en cultuurdragers op Zuid een diepe wens is geuit om vanaf het begin nauw betrokken te zijn bij de wordingsgeschiedenis van het instituut. Die wens honoreren, en daarmee het draagvlak voor het initiatief verzekeren, zal een investering vergen in een innovatief sociaal experiment met vergaande bewonersparticipatie en besluitvorming.” (Van der Meer Mohr, 2017). Naar mijn mening is dit nog steeds de perfecte manier om Rotterdam Zuid en haar inwoners nauw betrokken te laten zijn, een stem te laten hebben en uiteindelijk voor meer cultuurparticipatie te zorgen. Het manifest is ondertekend door een aantal cultuurmakers en belangrijke stemmen volgens Van der Meer Mohr in het gebied. Deze cultuurmakers zien de waarde in van deze aanpak en concluderen dat de programmering samen met iedereen van Zuid moet worden gedaan. De inwoners moeten duidelijk eigenaarschap hebben. Als partner om mee samen te werken worden de cultuurscouts van Zuid genoemd. Door Van der Meer Mohr wordt gepleit voor de campus als plek waar de bestaande initiatieven samen komen, en dus niet als de campus als initiatief als vervanging voor alles wat er al is. Juist de samenwerking en ondersteuning van bestaande ontwikkelingen vormen de sleutel tot succes. Daarnaast wordt benoemd dat op deze manier de beste aansluiting met het culturele aanbod op Zuid plaatsvindt en dat het beter zichtbaar maken en verbinden van dit aanbod de eerste stap is.

Natuurlijk is dit aanbod vanaf Zuid niet het enige wat plek verdient in ‘het huis met vele kamers’. Andere initiatieven van Rotterdam, maar ook omstreken willen graag bijdragen in de vorm van andere faciliteiten, communicatie en bijvoorbeeld onderwijs. Ook de IABx (International Advisory Board over Cultuur) geeft graag input voor de verbeelding van sprekend cultureel aanbod op Zuid. (Van der Meer Mohr, 2017)

Ook werd gepleit voor bredere maatschappelijke voorzieningen naast het onderdeel cultuur. Een aantrekkelijke omgeving voor een breed publiek met een breed scala aan maatschappelijke voorzieningen zoals studieplekken, werkplekken, een bioscoop, bibliotheek etc. Ook sportfaciliteiten kunnen ruimte krijgen in ‘het huis met vele kamers’. Ook eten en drinken speelt een belangrijke rol binnen de cultuur van mensen en hiermee kunnen verschillende doelgroepen met elkaar in contact komen. Een gezamenlijke keuken zou hiervan een perfect voorbeeld kunnen zijn. Al deze voorzieningen vragen om een gebouw wat extreem flexibel in te delen is. Vrije ruimtes, open keukens en ateliers.

Talentontwikkeling is daarnaast ook een belangrijk aspect en zou een grote investering moeten krijgen in de campus. Een grote impuls op het gebied van kunsten cultuureducatie is zeer wenselijk op Rotterdam Zuid. De kunstdisciplines die worden genoemd zijn: muziek, dans, schilderen, kalligrafie, zang, spoken-word en andere kennis en vaardigheden. Wat onder deze kennis en vaardigheden wordt verstaan is niet duidelijk op te maken uit het document. Om de talentontwikkeling een impuls te geven is het de wens om aan te sluiten bij bestaande samenwerkingsverbanden en projecten, zoals het Rotterdam Arts en Science Lab door de Erasmus Universiteit, Willem de Kooning Academie, Codarts Rotterdam. Ook EMI wordt genoemd als mogelijke samenwerkingspartner om zo een slag te slaan tussen kunst en cultuur en onderwijs. Door in te

zetten op talentontwikkeling worden niet alleen talenten ontdekt, maar worden ook uitgegroeide talenten ondersteund door middel van een podium en begeleiding. Het aspect talentontwikkeling zou verder vorm krijgen in de uitwerking en het vervolgplan. Als laatste worden beroemde (inter)nationale hotspots voorgelegd ter inspiratie van de campus. Welke naderhand in dit onderzoek zijn opgenomen als mogelijk inspirerende best practises. CULTUURCAMPUS VANUIT PLAN CULTUURCAMPUS De afgelopen jaren zijn er veel positieve ontwikkelingen gaande op het gebied van kunst en cultuur op Rotterdam Zuid. Echter is het aantal culturele voorzieningen nog erg ongelijk verdeeld over Noord en Zuid. De inhaalslag is dus wel gaande, maar deze ontwikkelingen lijken vooral nog op Kop van Zuid en Katendrecht zichtbaar. Er is een toename in het aantal culturele initiatieven, maar deze initiatieven zijn nog niet allemaal goed zichtbaar. Rotterdam Zuid biedt veel kansen om deze initiatieven een plek te geven. Doordat middels de Cultuurcampus groots gedacht wordt, is het de bedoeling een divers netwerk aan kunstenaars in de campus te laten leren, maken en exposeren. â&#x20AC;&#x153;Investeren in onderwijs en cultuur is investeren in toekomstige generatiesâ&#x20AC;?. (Pastors, Franchimon, & Kemperman, 2019) Dit zorgt namelijk voor ontmoeting en kansen, maar zorgt ook voor banen en energie in de stad. Naast kunst en cultuur is vernieuwend hoger onderwijs een belangrijk onderdeel binnen het advies voor de Cultuurcampus. De Erasmus Universiteit en Hogeschool Rotterdam worden als voorbeelden genoemd van instituten met een stijgend aantal studenten op zoek naar uitbreidingsmogelijkheden. Opleidingen en onderdelen die een verband leggen met cultuur en de maatschappelijke positie van Rotterdam Zuid vormen hierbij het uitgangspunt. Ook wordt in het advies genoemd dat voor deze positie ook belangstelling is van buiten Rotterdam. Uit onderzoek is gebleken dat het opleidingsniveau over het algemeen niet heel hoog is in Rotterdam Zuid en dit vooral blijft hangen bij het hoge aantal mbo studenten. Zou er geen plek moeten zijn voor al deze knappe mbo koppen en hun in eigen woonomgeving mee te laten werken aan de vraagstukken die spelen in die woonomgeving? De vraag is of er niet te veel input van buitenaf komt kijken bij het grote pand van de Cultuurcampus en de discussie over een bottum-up invulling moet worden aangewakkerd. De Cultuurcampus bevat de elementen cultuur en hoger onderwijs. Het doel is om het pand op een goed bereikbare plek te plaatsen, waarbij aandacht komt voor het uiterlijk, zodat dit een pand wordt die de aantrekkelijkheid van het gebied verbeterd voor toeristen. Daarnaast moet een dakterras, horeca of plein een hotspot maken van de campus. Hiermee wordt de Cultuurcampus aantrekkelijk voor toeristen en vergelijkbaar in het rijtje Markthal, aldus de initiatiefnemers. De vraag is of we de Cultuurcampus wel willen vergelijken met de Markthal, omdat dit concept uiteindelijk is uitgegroeid tot een publiekstrekker en bij de bewoners niet bepaald heel goed in de smaak valt. Om dit te voorkomen moet dus een sterke invulling van het pand aanwezig zijn wat wel degelijk aansluit bij de behoeftes en wensen van de bewoners, zodat het niet dreigt een publiekstrekker te worden, maar waarde toevoegt aan Rotterdam Zuid en haar inwoners. De campus krijgt een stapsgewijze uitbreiding. Zo snel mogelijk zal de campus op locatie starten op een mooie plek met een iconisch gebouw. Hiermee is het de bedoeling dat de campus een publiekstrekker wordt. Door zo snel mogelijk te starten is het nog niet mogelijk gelijk in de grootte te starten wat de ontwikkelaars voor ogen hebben, waardoor dus is gekozen voor de stapsgewijze uitbreiding. Uiteindelijk is het doel om uit te groeien naar 50.000 vierkante meter.

In bovenstaande afbeelding zijn de pijlers van de Cultuurcampus te zien en bijbehorende bedachte invulling. MOGELIJKE LOCATIES De drie locaties waar op dit moment nader onderzoek voor wordt uitgevoerd zijn die van de Maassilo, Hart van Zuid en Charloisse Hoofd. Alle locaties bevinden zicht natuurlijk in Rotterdam Zuid, maar niet allemaal bevinden ze zich in de dieper gelegen wijken of bieden de locaties mogelijkheden tot het iconisch wenselijke gebouw. Zo zal bij de locatie bij Maashaven gebruik worden gemaakt van de Maassilo, welke al bekend is onder de jongeren en waar zich al creatieve industrie in bevindt. De Maassilo heeft een Rotterdamse uitstraling met een rauw rafelrandje. Afrikaanderwijk en Tarwewijk bevinden zich rondom de Maassilo en direct zijn dit de wijken die kunnen meeliften. Wel wordt in het plan Cultuurcampus duidelijk gemaakt dat er een herontwikkeling moet plaatsvinden voor de Maassilo en vanwege de monumentale status is dit lastig. Wel is de plek goed bereikbaar, al bekend bij vele Rotterdammers en is uitbreiding richting het water ook nog optioneel in de ontwikkeling van de campus. Daarentegen bevindt deze locatie zich in een gebied waar al veel ontwikkelingen gaande zijn en is de vraag natuurlijk of het niet wenselijk is om juist een boost te geven aan wijken waar dit nog niet is gebeurd. Ook Hart van Zuid is een plek op de lijst. Deze locatie bevindt zich rondom Zuidplein en Ahoy. Een locatie waar veel ontwikkelingen plaatsvinden en op dit moment het Hart van Zuid wordt gecreĂŤerd. In de zone rond Ahoy liggen kansen voor het bouwen van een Cultuurcampus. Op deze plek is er ruimte voor het ontwerpen van een iconisch gebouw, wat kan leiden tot het vergroten van de aantrekkelijkheid van het gebied voor bijvoorbeeld toeristen. Daarnaast ligt deze locatie dieper in Zuid en kan daardoor voor Zuid een grotere impact hebben dan de Maassilo, die dichter bij het centrum ligt. En als laatste staat de locatie Charloisse Hoofd op het lijstje van de drie locaties aangewezen door het driemanschap. Deze locatie staat onder Rotterdammers bekend als de locatie naast de Maastunnel. Vooral voor de Westelijke gelegen wijken kan deze locatie een positieve impuls meebrengen en bijdragen aan de ontwikkeling van het gebied. Charloisse Hoofd brengt veel mogelijkheden met zich mee en kan met de komst van de Cultuurcampus de verbinder zijn tussen Hart van Zuid, Feijenoord City, het oosten en het noorden. Een centraal gelegen plek dus. Geleidelijke ontwikkeling kan hier makkelijk plaatsvinden en de locatie kan snel in gebruik worden genomen.

BIJLAGE 14: GEBIEDSANALYSE ROTTERDAM ZUID OP BASIS VAN DOCUMENTAIRE VAN BOERENZIJ TOT SMELTKROES Ten eerste is de film ‘Van Boerenzij tot Smeltkroes’ bekeken. Een film over de geschiedenis van Rotterdam Zuid en bijzondere plekken en gebouwen. Ook oude straten, pleinen en dijken worden besproken evenals de verhalen van bewoners. De film is gebaseerd op de Cultuurhistorische Verkenningen over vooroorlogse wijken in Rotterdam Zuid. Verschillende wijken worden onder de loep genomen, waaronder Charlois, Carnisse, Afrikaanderwijk, Hillesluis, Tarwewijk en Bloemhof. Oud-Charlois Oud-Charlois heeft een historische kern: het vroegere dorp Charlois. De grenzen van de wijk bevinden zich in het noorden door middel van de Nieuwe Maas, de dorpsweg in het oosten, de Kromme Zandweg in het zuiden en de Waalhaven in het westen. De historische kern is nog steeds het levendigste deel van Oud-Charlois. De buurten rondom het historische hart hebben een grootstedelijk karakter en bijbehorende problematiek. (Gemeente Rotterdam, z.d.). Charlois bestaat al sinds 1462 en groeide rondom de kerk. Rond het dorp verrees de huidige stadswijk, nadat het in 1895 werd geannexeerd. (Gemeente Rotterdam, z.d.) voor het gebruik van de havenactiviteiten.Tegenwoordig is Oud-Charlois de thuishaven voor meer dan 150 kunstenaars en creatieve ondernemers (Gemeente Rotterdam, z.d.). Veel bewoners zetten zich in voor medebewoners en verbeteringen in de wijk, zoals het organiseren van grote en kleine evenementen rondom de Oude Kerk.

“Kunst en Cultuur is in Oud-Charlois dik gezaaid. Zeker vergeleken met andere wijken op Zuid wonen en werken hier relatief veel kunstenaars en is het aanbod aan culturele evenementen en activiteiten groot”. Jannie Hommes heeft aan de Charloisse Kerksingel een galerie: Galerie Hommes. Ook vind je in de straat de Zwarte Parel, een opvallend pand wat steeds aantrekkelijker lijkt te worden onder toeristen. Er wordt in de documentaire gezegd dat er vaak negatief over Rotterdam Zuid wordt gesproken, maar de bewoners, ondernemers en kunstenaars in de wijk willen laten zien dat dit beeld totaal niet klopt. In 1933 werd er besloten de Maastunnel aan te leggen. Dit had grote impact op ontwikkeling van Charlois. Eerder lag het accent op de ontwikkeling van Hillesluis en Bloemhof maar dit verschoof hierdoor al snel naar dit deel van Rotterdam-Zuid. Snel werden de lege polders gevuld met woningbouw en in 1942 vond de opening Maastunnel plaats. In het gebied was veel werkgelegenheid en dat trok veel migranten. Dit waren op het moment vaak ongeschoolde migranten, wat op zich geen probleem is maar wel zodra iedereen ongeschoold is. De oude wijken op zuid verloren hun binding met de haven toen de havenactiviteiten wegvielen. Duizenden arbeiders zonder opleiding en zonder toekomstperspectief kwamen daardoor op straat te staan. De werkeloosheid liep hoog op. Kamiel Verschuuren is een beeldend kunstenaar die al flink wat jaar in Oud-Charlois woont en werkt en nauw bij de wijk betrokken is. Hij is eigenaar van Stichting nieuwe ateliers Charlois, waarmee hij kunstenaars in de wijk helpt aan betaalbare woon en werkruimte. “In zuid is geen openbaar leven” Er zijn bijna geen terrassen en bijna geen restaurants. “Een succesvolle toekomst van Rotterdam-Zuid hangt op z’n minst samen met begrip voor het verleden ervan”. Carnisse Carnisse is één van de vooroorlogse Charloise wijken. De wijk wordt begrensd door de Dorspweg, Pleinweg en Goereesestraat (Gemeente Rotterdam, z.d.). Het Zuiderpark ligt aan de zuidrand van de wijk. Carnisse is een centrale wijk, met veel voorzieningen op loopafstand (Wonen in Rotterdam, z.d.). De wijk groeide rustig uit door de komst van nieuwe arbeiders werkzaam in de haven.

De woningen in de wijk zijn vooral bij starters geliefd. Enkele nieuwbouwprojecten hebben ervoor gezorgd dat er meer afwisseling is in het woningaanbod. Op dit moment telt de wijk ongeveer 10.000 inwoners, waarvan er niet zoveel gezinnen met kinderen zijn. De wijk ligt in de buurt van winkelcentrum Zuidplein, Ahoy en bijbehorende

metro- en busstation. Mogelijkheden tot sporten, spelen en recreëren zijn te vinden in het Zuiderpark. De winkels rond de Dorpsweg, de Katrendrechtse Lagedijk en Pleinweg zijn geschikt voor dagelijkse boodschappen (Gemeente Rotterdam, z.d.). Tarwewijk De levendige Tarwewijk is een oude stadswijk met een hele jonge bevolking. De wijk ligt dichtbij het stadscentrum, het Zuiderpark en winkelcentrum Zuidplein. Er zijn woningen gesloopt om een wijkpark te maken en aan de noordkant, bij Maashaven, is nog steeds veel industrie te vinden. (Gemeente Rotterdam, z.d.-b). Wijkcomité Tarwewijk vertegenwoordigd de wijkbewoners en dit zijn de oren en ogen van het gebied.

De wijk is tussen 1900 en 1930 gebouwd, zodat alle havenarbeiders in de snelgroeiende haven gehuisvest konden worden. De Maassilo is kenmerkend voor het gebied, waar veel feesten worden gegeven. Ook de Creative Factory die zich in het gebouw heeft gevestigd is bekend in de wijk, waar veel jonge en creatieve ondernemers onder vallen. Twintig procent van de bewoners is jonger dan vijftien jaar. Hierdoor kan geconcludeerd worden dat de bevolking vrij jong is. (Gemeente Rotterdam, z.d.-b) “De wijk kent een aantal vitale kernen van mensen die zich inzetten voor een betere wijk. Deze Tarwewijkers voelen zich betrokken bij de ontwikkelingen in de wijk en werken mee aan een prettiger woonklimaat.” (Gemeente Rotterdam, z.d.-b). Zo worden er in het Millinxparkhuis cursussen en andere activiteiten georganiseerd. Bloemhof Bloemhof is een vooroorlogse wijk in Feijenoord en ligt tussen de Putselaan, Hillevliet en de Dordtselaan. De wijk is dichtbebouwd en dichtbevolkt. Een groot deel van de woningen is naast sociale woningbouw ook particulier woningbezit. (Gemeente Rotterdam, z.d.-a).In de jaren 20 en 30 zijn er veel woningen gebouwd met nieuwe materialen en vernieuwende architectuur. Dit zie je terug in de vele rijksmonumenten in de wijk. Toen de woningen gebouwd werden was het motto: Licht, lucht en ruimte.

De geschiedenis begint bij de Lege Hillepolder bij de bouw van de Zwijndrechtsestraat. De mensen die hier kwamen wonen waren de echte pioniers. Dit was namelijk de allereerste straat van Bloemhof. Als je hier woonde betekende dit landelijk wonen in de stad met een kap en een tuin. Ook wel de tuindorp gedachte, overgewaaid uit Engeland. Het Patrinoniumshof is gebouwd als een hof voor arbeiders, die in dit pand mochten gaan wonen. Dit is coöperatiebouw, dus hier wonen nog steeds de arbeiders. Vervolgens kwam de komst van de betonwoning op. Kossel en Stulemeijer zijn de grootste betoncomplexen in de wijk, waar zo’n 1200 betonwoningen zijn gebouwd. Hiermee was Rotterdam de eerste die op deze schaal dit soort woningen bouwde. Kiefhoek is de bekendste buurt in Bloemhof, al is in deze buurt helemaal geen sprake van beton, maar gewoon gestukadoord baksteen. Bijna alle woningbouw is bewaard gebleven, behalve de Olenaderbuurt. Hier is gesloopt en vervolgens nieuwbouw geplaatst. Hillevliet, op de grens met de wijk Hillesluis, is gebouwd met ambitie als de Heemraadsingel. Deze singel is geliefd bij buurtbewoners en een mooie plek. Hillesluis De wijk Hillesluis heeft niet één duidelijke identiteit. Dit komt door de verschillende stedelijke plannen die vroeger een rol hebben gespeeld. Op dit moment is het daarom vooral volgebouwd door particuliere bouwers en dit is goed te zien in de rommelige uitstraling. “Wie Hillesluis zegt, zegt Groene Hilledijk en Beijerlandselaan. Samen vormen ze winkelboulevard Zuid, die met zo’n 1,2 kilometer een van de langste winkelstraten van Rotterdam is. 220 winkels, cafés en eettentjes.” (Bronvermelding documentaire)

Vroeger stond de Beijerlandselaan bekend als een fantastische straat en had hierdoor een zeer goed imago. Het was de place to be, eigenlijk een soort dorpsplein. Het was chic, je kon er uit en naast de gelegenheid om er wat te eten of te drinken kon je er zelfs naar de bioscoop. Dit is in de loop van de tijd erg veranderd.

Het gebied rondom het Varkenoordsepark met de Slaghekstraat is ook enorm veranderd. Vroeger was deze straat geen place to be en werden hier krotwoningen in laantjes aangelegd. Gelukkig zijn deze woningen eind jaren 60 gesloopt en zijn hier nieuwbouwprojecten gebouwd die in lijn staan met de ontwikkelingen op de kop van Zuid. In de wijk Hillesluis zien we een aantal kenmerken die voor heel Rotterdam Zuid gelden. Scholen en kerken worden gebruikt om de stedenbouwkundige ruimtes vorm te geven, denk aan het Polderplein aan de Hillevliet. Een gekke plek in de wijk is de kruising bij de Hillevlietrandweg. Op deze kruising zijn twee fastfoodketens gekomen die de gehele belevenis van de route daar wegnemen. De plek voor deze ketens is niet zo zeer het probleem, maar de uitstraling matcht totaal niet met de wijk. De wijk kenmerkt zich over het algemeen door smalle en dichtbebouwde straten, afgewisseld met een aantal groenere zones. (Gemeente Rotterdam, z.d.-c) De Beijerlandselaan en de Groene Hilledijk lopen dwars door Hillesluis en is de centrale as van de wijk, waardoor dit veel levendigheid creëert. Op dit moment heeft Hillesluis bijna 12.000 inwoners en in vergelijking met andere wijken is Hillesluis kinderrijk en multicultureel. Daarnaast is het gemiddelde opleidingsniveau in vergelijking met de rest van de stad vrij laag. Afrikaanderwijk De Afrikaanderwijk is aangelegd in 1895 tot 1925 en was voornamelijk bedoelt als verblijfplaats voor de havenarbeiders. In de documentaire wordt gevraagd wat de mensen van de wijk vinden. Eigenlijk reageert iedereen hier positief op: een gezellige wijk, goede buurt en een leuke markt. Ook voelen de mensen zich er veilig. Daarnaast geven een aantal ondervraagden ook toe dat ze zien dat er nog wel veel moet gebeuren.

In de Afrikaanderwijk is de geschiedenis van de wijk goed te zien. Zo zie je nog precies hoe de oude Hilledijk van Katendrecht door naar Hillesluis liep. Dit werd in eerste instantie ontworpen als een hoofdverkeersweg met onder andere spoorwegen. De Afrikaanderwijk is de meest internationale wijk van Rotterdam en over het algemeen wonen er weinig Hollandse mensen. In de documentaire worden de rellen tussen de gastarbeiders en de Nederlanders benoemt als het moment waarop een groot deel van de Nederlandse bevolking het gebied uittrok. Op dit moment wonen er ongeveer 9000 mensen in de wijk. Omdat de wijk nog zo jong en levendig is biedt de wijk veel kansen voor de toekomst en voelen veel creatieve jongeren zich aangetrokken tot de wijk. Een opvallend gebied in de Afrikaanderwijk is het grote Afrikaanderplein. Wat op valt aan het plein is dat het nog niet helemaal één geheel is. Bewoners rondom en bezoekers van het plein merken op dat een vaste programmering het hier heel goed zou doen. De Afrikaandermarkt is het kloppende hart van de wijk. Het oudste gebouw aan het Afrikaanderplein is het Gemaal. Dit is de thuisbasis van de Afrikaanderwijk corporatie. In het Gemaal bevinden zich meerder initiatieven waaronder een wijkkeuken, plaats voor ontmoeting, een naaiatelier en een presentatieruimte. Feijenoord De begrenzing en de indeling van de wijk worden vooral bepaald door de havens en de loop van de voorheen bovengrondse spoorlijn. De Oranjeboomstraat is de drukste straat en de Persoonshaven en de Nassauhaven zorgen ervoor dat een deel van de wijk een schiereiland genoemd wordt. De wijk is ontstaan eind van de 19e eeuw, als eerste uitbreiding van Rotterdam over de Maas. Er was geen plan met de bebouwing, waardoor de kwaliteit van de woningen laag was. Pas rond 1970 werd het grootste deel van de woningen gesloopt en vervangen door sociale woningbouw. (Gemeente Rotterdam, z.d.-a)

BIJLAGE 15: WIJKANALYSE De sociale index van de focuswijken van EMI is onderzocht op basis van het beschikbare wijkprofiel per wijk. Via het wijkprofiel zijn nog een aantal andere indexen beschikbaar, zoals de veiligheidsindex en de fysieke (omgevings) index. Beide hebben deze twee andere indexen niet heel veel toevoeging. Belangrijk was om te onderzoeken hoe de inwoners denken over de wijk, hoe ze denken over de stad en of ze op dit moment culturele voorzieningen bezoeken. Ook is gekeken naar de factor ‘inzet voor de buurt’, omdat hiermee de participatie en inzet wat betreft de verbetering van de woonbuurt kan worden bekeken Binnen de sociale index zijn vier factoren die een rol spelen, hiervan zijn de drie factoren: binding, participatie en samenredzaamheid de factoren waarnaar gekeken is. De andere factor: zelfredzaamheid, gaat meer om het individu zelf en hoe hij of zij zichzelf redt in de maatschappij. Hierbij kan gedacht worden aan inkomen en gezondheid. Omdat ook een aantal andere thema’s bij zelfredzaamheid een rol spelen is deze voor de zekerheid nog even nagelopen. Alle verschillende factoren welke betrekking hebben op de culturele en sociale voorzieningen en mogelijkheden in de wijk zijn hieronder toegelicht en per wijk via een percentage naar voren gebracht. In de vergelijkingen is te zien dat de ene wijk positiever benaderd wordt dan de andere wijk en dat de ene wijk verder vooruit is qua binding met de wijk en de stad en participatie van de bewoners. Opvallend is wel dat de wijken relatief laag scoren in vergelijking met andere wijken in Rotterdam, met name in vergelijking met het centrum. Zelfredzaamheid – objectief Dit thema geeft een beeld van de objectieve zelfredzaamheid van bewoners in de wijk. Zelfredzaamheid is de verzameling van hulpbronnen die een individu ter beschikking staan om aan de samenleving te kunnen (blijven) deelnemen. Daarbij gaat het onder andere om de hoogte van het inkomen, de afwezigheid van schuldenproblematiek, het opleidingsniveau en gezondheid van bewoners. Maar ook om de variatie van het sociale netwerk en het gebruik van maatschappelijke zorgvoorzieningen.

De objectieve indicatoren die in dit thema worden weergegeven zijn: § § § § §

Persoonlijke hulpbronnen: voortijdige sterfte en arbeidsongeschiktheid (beide gezondheidsindicatoren) Economische hulpbronnen: hoogte van het huishoudinkomen, uitkeringsafhankelijkheid en schuldenproblematiek Culturele hulpbronnen: het hebben van een startkwalificatie (opleiding) en bewoners die in het buitenland geboren zijn en een korte verblijfsduur in Nederland hebben (nieuwkomers) Sociale hulpbronnen: de variatie van het sociaal netwerk (familie, vrienden, buren) en de deelname aan levensbeschouwelijke, culturele en sportvoorzieningen Maatschappelijke hulpbronnen: mate van gebruik van maatschappelijke voorzieningen (WMO, Participatiewet, Jeugdwet), waarbij een laag gebruik wijst op een hoge zelfredzaamheid.

Bewoners met wekelijkse burencontacten Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per week of vaker contact te hebben met buren.

Bewoners met wekelijke vriendencontacten Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per week of vaker contact te hebben met overige buurtgenoten.

Bewoners met wekelijkse contacten met overige buurtgenoten Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per week of vaker contact te hebben met vrienden, vriendinnen of echt goede kennissen.

Bezoekt maandelijks culturele voorzieningen Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per maand of vaker een activiteit in een wijkgebouw, bibliotheek of lokaal cultuurcentrum te bezoeken.

Bezoekt maandelijks een hobbyclub of vereniging Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per maand of vaker deel te nemen aan een of meer hobbyclubs of verenigingen op het gebied van sport, toneel, muziek of dans.

Zelfredzaamheid – subjectief Dit thema geeft een beeld van hoe bewoners hun eigen zelfredzaamheid waarderen. Het betreft het oordeel van mensen over hun eigen financiële situatie, over hun gezondheid, hun taalbeheersing, hun initiatiefgeneigdheid en mentale weerbaarheid. Deze aspecten zijn allemaal van belang voor deelname in de samenleving.

De subjectieve indicatoren die in dit thema worden weergegeven zijn: §

Oordeel over hoe goed men kan rondkomen met het huishoudinkomen

§ § § § § §

Oordeel over de gezondheid en het ervaren van belemmeringen Oordeel over de taalbeheersing (lezen, schrijven, spreken) en behoefte aan taalhulp Oordeel over de mate van zelfregie (stellingen over in hoeverre men controle heeft over het leven) Oordeel over de mate waarin men initiatief neemt Oordeel over de ervaren sociale steun in de omgeving Oordeel over de mate waarin men om hulp durft te vragen (vraagverlegenheid).

Neemt vaak initiatief om actief bezig te zijn Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt (heel) vaak initiatief te nemen om actief met iets bezig te zijn.

Neemt vaak initiatief tot contact met mensen Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt (heel) vaak initiatief te nemen tot contact met mensen waar u veel om geeft.

Samenredzaamheid – objectief Samenredzaamheid gaat over de actieve inzet van burgers (al of niet in georganiseerd verband) voor hun ondersteuning van en zorg voor anderen, alsmede de collectieve inzet van burgers om publieke, maatschappelijke belangen te realiseren.

De objectieve indicatoren die in dit thema worden weergegeven zijn: § §

Inzet zorghulp: het geven van mantelzorg en het verlenen van burenhulp en de bereidheid om zorghulp te geven Inzet maatschappelijk belang: het doen van vrijwilligerswerk, het deelnemen aan bewonersinitiatieven en het betrokken zijn bij plannen voor de buurt of de stad.

Bewoners die burenhulp verlenen Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt het afgelopen jaar burenhulp te hebben verricht.

Bewoners die actief zijn in een bewonersinitiatief

Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt te behoren tot een groep bewoners die *opkomen voor belangen van bewoners, *voorzieningen beheren, zoals een buurthuis, zwembad, leeszaal of stadstuin, *praktische hulp voor bewoners organiseren, zoals hulp bij het invullen van formulieren, of *die sociale activiteiten voor bewoners organiseren, zoals een straatfeest of het bezoeken van eenzame ouderen

Bewoners die betrokken zijn geweest bij het maken van plannen voor buurt of stad 2020 Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt het afgelopen jaar betrokken te zijn geweest bij het maken van plannen voor de buurt of stad, bijvoorbeeld via een bewonersinitiatief of bewonersorganisatie, via een enquête, via een website, via een discussie- of inspraakbijeenkomst, via een adviesraad of cliëntenraad of via een gebiedscommissie, wijkraad of wijkcomité.

Samenredzaamheid – subjectief Dit thema gaat over de voorwaarden in de leefomgeving van bewoners die de samenredzaamheid van bewoners beïnvloeden. Het gaat daarbij onder andere om de omgang van buurtbewoners met elkaar (publieke vertrouwdheid), het vertrouwen in de overheid en instanties en hulpverleners en het oordeel van bewoners over de beschikbaarheid van wijkvoorzieningen, zodat mensen deel kunnen nemen aan activiteiten en contacten met medebewoners op kunnen bouwen.

De subjectieve indicatoren die in dit thema worden weergegeven zijn: § § §

Oordeel publieke vertrouwdheid: mate waarin buurtbewoners elkaar kennen, goed met elkaar omgaan en gedeelde normen en waarden hebben Oordeel aanwezigheid sociaal culturele wijkvoorzieningen Oordeel vertrouwen in gemeente en professionals.

Zegt dat buurtbewoners elkaar kennen Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) oneens is met de stelling: De mensen in deze buurt kennen elkaar nauwelijks.

Zegt dat buurtbewoners veel met elkaar om gaan

Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: Ik woon in een gezellige buurt waar de mensen veel met elkaar omgaan.

Zegt zich thuis te voelen bij buurtbewoners Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: Ik voel me thuis bij de mensen die in deze buurt wonen.

Zegt dat de gemeente voor meedoen zorgt Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: De gemeente zorgt ervoor dat iedereen in Rotterdam mee kan doen.

Zegt dat de gemeente initiatieven ondersteunt Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: de gemeente ondersteunt initiatieven van bewoners.

Zegt dat er in de buurt genoeg plekken zijn voor gezamenlijke bewonersactiviteiten Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat vindt dat er (ruim) voldoende voorzieningen zijn om samen met anderen dingen te doen, zoals buurthuizen en pleinen.

Zegt dat er in de buurt genoeg vrijetijdsvoorzieningen voor jongeren zijn Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat vindt dat er ruim voldoende voorzieningen zijn, zoals een buurthuis, wijkgebouw, lokaal cultuurcentrum of ontmoetingsruimte voor jongeren.

Participatie – objectief Dit thema gaat over de actieve maatschappelijke participatie van individuen of groepen, wat zowel voor het individu als voor de samenleving van betekenis kan zijn. Deelname via werk zorgt voor een bijdrage aan de maatschappij (meer sociale cohesie, grotere collectieve welvaart), maar voor de individuele burger betekent het ook het verwerven van inkomen, ontwikkeling van vaardigheden en versterking van het gevoel van eigenwaarde. Deelname aan bewonersinitiatieven en beleidsparticipatie dienen het maatschappelijk belang en zorgen voor sociale cohesie. Vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn vormen van maatschappelijke inzet om anderen te helpen. Deelname aan vrijetijdsactiviteiten leidt tot de ontwikkeling van talenten en het bevorderen van contact met anderen.

De objectieve indicatoren die in dit thema worden weergegeven zijn: § § § §

Economische participatie: arbeidsmarktpositie Maatschappelijke participatie: vrijwilligerswerk, bewonersinitiatieven en beleidsparticipatie Sociale participatie: vrijetijdsactiviteiten, zoals cultuur, sport, verenigingsleven en uitgaan Sociale contacten met familie, vrienden, buren en buurtgenoten.

Bewoners die actief zijn in een bewonersinitiatief Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt te behoren tot een groep bewoners die *opkomen voor belangen van bewoners, *voorzieningen beheren, zoals een buurthuis, zwembad, leeszaal of stadstuin, *praktische hulp voor bewoners organiseren, zoals hulp bij het invullen van formulieren, of *die sociale activiteiten voor bewoners organiseren, zoals een straatfeest of het bezoeken van eenzame ouderen.

Bewoners die betrokken zijn geweest bij het maken van plannen voor buurt of stad Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt het afgelopen jaar betrokken te zijn geweest bij het maken van plannen voor de buurt of stad, bijvoorbeeld via een bewonersinitiatief of bewonersorganisatie, via een

enquête, via een website, via een discussie- of inspraakbijeenkomst, via een adviesraad of cliëntenraad of via een gebiedscommissie, wijkraad of wijkcomité.

Bewoners die culturele voorzieningen bezoeken Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt een keer per maand of vaker een film- of theatervoorstelling, concert, cultureel festival of museum te bezoeken.

Participatie – subjectief Dit thema gaat over hoe bewoners de eigen participatie in de samenleving persoonlijk beleven. Het geeft een beeld van het oordeel van bewoners over hoe zij zelf meedoen in de samenleving en ook de vraag of zij zich in de samenleving geaccepteerd voelen.

De subjectieve indicatoren die in dit thema zijn weergegeven zijn: § § 1.

Oordeel over eigen deelname aan de samenleving Oordeel over ervaren discriminatie.

Zegt over eigen meedoen tevreden te zijn Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zegt tevreden te zijn over de manier waarop men mee doet in de Rotterdamse samenleving.

Binding – objectief Dit thema gaat over de verbondenheid van bewoners met hun buurt en de stad. Het geeft een beeld van de betrokkenheid en de verantwoordelijkheid die bewoners voelen en nemen voor hun directe leefomgeving. Woonduur, verhuisbewegingen en de mate waarin bewoners zich voor hun buurt inzetten zijn de onderliggende indicatoren. Een laag aantal mutaties en een lange woonduur staan voor een hoge binding met de buurt.

De objectieve indicatoren die in dit thema zijn weergegeven zijn dus: § § 1.

Gebondenheid buurt: mutatiegraad, lange woonduur in de buurt en actieve inzet voor de buurt Gebondenheid stad: lange woonduur in de stad.

Bewoners die zich actief voor de buurt inzetten Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zich in de afgelopen 12 maanden een keer per maand of vaker heeft ingezet voor de woonbuurt.

Binding – subjectief Dit thema geeft aan hoe bewoners de verbondenheid met hun buurt en de stad beleven. De binding met de buurt komt onder andere tot uiting in de mate waarin bewoners trots zijn op hun buurt, zich verantwoordelijk voelen over de leefbaarheid in hun buurt en vertrouwen hebben in de gebiedscommissie. De binding met de stad betreft de mate waarin men zich verbonden voelt met de stad, met het vertrouwen dat men heeft in de toekomst van de stad en de verwachte vooruitgang en met het vertrouwen in het gemeentebestuur.

De subjectieve indicatoren die in dit thema zijn weergeven zijn: § §

Oordeel buurtgevoel Oordeel stadgevoel.

100

Zegt geluk met de buurt te hebben Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: Als je in deze buurt woont, dan heb je geluk.

Zegt trots op de buurt te zijn Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) eens is met de stelling: Ik ben trots op mijn eigen buurt.

Zegt de buurt leuk te vinden Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat het (helemaal) oneens is met de stelling: Het is niet leuk om in deze buurt te wonen.

Zegt zich verbonden te voelen met de buurt Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat zich (zeer) verbonden voelt met zijn buurt.

Zegt vertrouwen te hebben in de gebiedscommissie (voorheen deelgemeentebestuur) Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat vertrouwen heeft in de gebiedscommissie (voorheen het

101

deelgemeentebestuur).

Zegt vertrouwen te hebben in toekomst van Rotterdam Percentage bewoners (15 jaar en ouder) dat vertrouwen heeft in de toekomst van Rotterdam.

102

BIJLAGE 16: DOELGROEPANALYSE Om een beeld te krijgen van de inwoner en haar kenmerken is de bewoners uit Rotterdam Zuid geanalyseerd. De doelgroep is geanalyseerd op basis van de culturele doelgroep analyse van Rotterdam Festivals. Wijk

Aantal inwoners

Percentage

Afrikaanderwijk

3970

100%

Stadse Alleseters

142

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

191

2535

74%

451

13%

6714

100%

222

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

433

177

4677

74%

774

12%

6351

100%

203

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

104

5346

90%

202

3415

100%

103

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Bloemhof

Stadse Alleseters

Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Carnisse

Stadse Alleseters

Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Feijenoord

Stadse Alleseters

Actieve Families

103

Randstedelijke Gemakzoekers

215

2102

70%

486

16%

5399

100%

390

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

196

3904

77%

498

10%

7057

100%

892

14%

Klassieke Kunstliefhebbers

124

Actieve Families

441

186

3867

59%

869

13%

6269

100%

298

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

122

5152

86%

331

Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Hillesluis

Stadse Alleseters

Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Oud-Charlois

Stadse Alleseters Elitaire Cultuurminnaars

Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters Tarwewijk

Stadse Alleseters

Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Stedelijke Toekomstbouwers Wijkgerichte Vrijetijdsgenieters

Conclusie grootste groep culturele doelgroep

De grootste culturele doelgroep is bij elke wijk overduidelijk de stedelijke toekomstbouwer. Met een gemiddelde van maar liefst 75.7% over de focuswijken van Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI). De overige culturele doelgroepen bezetten een flink lager percentage van de wijk, maar toch lijkt de stadse alleseter ook nog best een groot aantal huishoudens te bezetten. Zodra we deze aantallen vergelijken met de aantallen van de doelgroep â&#x20AC;&#x2DC;Stedelijke toekomstbouwerâ&#x20AC;&#x2122; kan eigenlijk worden geconcludeerd dat dit verschil te groot is om deze

104

mee te nemen in de verdere uitwerking van deze culturele doelgroep. Kijkend naar het aantal huishoudens per wijk, (bron wijkprofiel Rotterdam) is dit bijna hetzelfde als de aantallen vanuit Rotterdam Festivals. Alleen voor de wijk Oud-Charlois lijken de aantallen niet helemaal te kloppen. DE STEDELIJKE TOEKOMSTBOUWER Motivatie voor bezoek Stedelijke toekomstbouwers hebben veel interesses zoals koken, televisiekijken, dansen en sporten. Ze herkennen deze interesses nog te weinig in het huidige culturele aanbod en er is vraag naar nieuwe en meer diverse vormen van kunst en cultuur. Nieuwe vormen zouden ervoor kunnen zorgen dat kunst en cultuur beter aansluit bij het huidige traditionele aanbod. Voor de stedelijke toekomstbouwer is het begrip cultuur verweven met hun culturele achtergrond, waardoor specifieke behoeften en interesses ontstaan. Dit biedt veel kansen voor nieuwe samenwerkingen en nieuw publiek (Rotterdam Festivals, 2020).

Er is weinig budget aanwezig voor horeca of winkelaankopen tijdens een uitstapje, waardoor het fijn is als er een plek is waar kunst en cultuur samen komen en ze hier hun eigen eten of drinken mogen nuttigen. Cultuurbezoek Op dit moment is er nog te weinig aansluiting van het aanbod bij de interesses van de stedelijke toekomstbouwers. Het cultuurbezoek wat op dit moment plaatsvindt is het bezoeken van een gratis multicultureel festival, optredens met muziek en dans uit hun eigen cultuur en ze zijn vaak lid van de bibliotheek. Verder is de deelname aan cultuur heel gering en hier kan dus zeker nog een ontwikkeling in plaatsvinden. Levensstijl en vrije tijd De stedelijke toekomstbouwer heeft niet veel te besteden, waardoor zij vaak thuis of in de buurt blijven. Ook leiden ze hierdoor vaak een simpel leven en doen geen grote uitgaven. Er is een deel van deze groep die geen baan bezit en daar tegenover staat juist een gedeelte die het heel erg druk hebben met hun werk en gezin. De vrije tijd wordt doorgebracht met vrienden en familie. Volgens het culturele doelgroeponderzoek van Rotterdam Festivals doen de stedelijke toekomstbouwers bovengemiddeld aan amateurkunst en voeren dus zelf een kunst uit. Dit verschilt van tekenen & schilderen, fotografie & film, het bespelen van een instrument tot zingen (rap en pop) en dansen (breakdance). Drempels Zoals eerder gezegd past het cultuuraanbod in Rotterdam niet altijd bij de interesses van de Stedelijke Toekomstbouwer en is het aanbod niet altijd de moeite waard voor hen (Rotterdam Festivals, 2020). Praktische drempels zoals prijs en locatie worden in de praktijk wel verlaagd, maar kennis- en sociale drempels nog niet. In de grote cultuurinstellingen voelen ze zich niet altijd thuis en kunnen ze door een gebrek aan voorkennis niet altijd van het aanbod genieten. â&#x20AC;&#x153;Iemands culturele voorkeuren worden grotendeels gevormd tijdens de jeugdâ&#x20AC;? (Rotterdam Festivals, 2020). Er zijn bij de doelgroep ook een aantal sociale drempels aanwezig. De specifieke interesses, voortgekomen uit achtergrond, geloof of jeugd, hebben bij hen vaak ook een maatschappelijke functie zoals het mensen samenbrengen en de verbinding tussen groepen stimuleren. Bereik De doelgroep is bovengemiddeld digitaal en lijkt goed bereikbaar te zijn via vrienden en familie en Instagram. De rest van de sociale media worden daarentegen minder gebruikt. Door aan te sluiten bij de cultuur van de stedelijke toekomstbouwer, zorg je voor herkenbaarheid en zullen zij sneller geneigd zijn een kijkje te nemen. Sfeer, gezelligheid, diversiteit en aansprekend voor het gehele gezin zijn ook belangrijke punten om rekening mee te houden. Door de activiteiten in de buurt te promoten, vooral als deze buurtgericht zijn, bereik je de doelgroep snel. Daarnaast kan Instagram ingezet worden als belangrijk kanaal.

105

BIJLAGE 17: TRENDS EN ONTWIKKELINGEN INCLUSIVITEIT EN DIVERSITEIT Zoals eerder besproken is inclusiviteit een steeds vaker voorkomend begrip. In 2019 is er een vernieuwde code uitgebracht: de Code Diversiteit en Inclusie, welke door en voor de Nederlandse culturele en creatieve sector is opgezet. De code is gericht op het gelijkwaardig toegankelijk zijn van cultuur voor iedereen, want een gedeelte van het potentiële publiek voelt zich nog niet aangetrokken tot het culturele aanbod (Code Diversiteit en inclusie, 2019). Inclusiviteit en diversiteit zijn dus niet zo zeer ‘trends’, maar termen welke leiden tot ontwikkelingen, discussies en veranderingen in de cultuursector. Als er gesproken wordt over het woord diversiteit gaat het vaak over culturele diversiteit en daarmee wordt dus gesproken over etnisch culturele zin en het achterstellen van deze groep. Echter, het gaat tegenwoordig ook om andere achtergestelde groepen als de groepen met lagere inkomens of op verschillen in de stad of regio. MAATWERK Maatwerk en persoonlijke begeleiding lijken begrippen welke steeds meer terugkomen in bestaande programmering en nog te ontwikkelen programmering. Ook in Rotterdam Zuid wordt vaak gesproken over dat maatwerk per bewoner nodig is. Niet alleen Richard Nazier, zelf bewoner uit Rotterdam Zuid, spreekt deze stelling uit, maar ook door Indirah Tauwnaar, Soesja Pijlman van Mentoren op Zuid en Stefanie van Stichting IMPACT wordt dit beaamd. Daarnaast lijken ook andere culturele ondernemers in te spelen op dit begrip. Is maatwerk dan tegenwoordig steeds meer de norm of verschilt dit erg per organisatie? En wat is maatwerk eigenlijk? INTERCONNECTIVITEIT In 2017 bracht het International Advisory Board extra (IABx) een advies uit over de potentie en zichtbaarheid van het Rotterdamse culturele veld (RRKC, 2019c) welke omschreven kan worden als het creëren van toegevoegde waarde door middel van samenwerking. Hieronder vallen het stimuleren van samenwerking en het faciliteren van creatieve organisaties die de verbinding leggen tussen henzelf en de omgeving (RRKC, 2019c). Bij interconnectiviteit gaat het dus niet om de een boven de ander, maar samenwerking en een bepaald doel behalen. Samen de wensen en behoeften ophalen, inspiratie opdoen of elkaar aanvullen in waarden (RRKC, 2019a). BETROKKENHEID VAN KUNSTENAARS EN ONTWERPERS BIJ MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN In het rapport van het RRKC over trends en ontwikkelingen in de kunst en cultuursector zijn verschillende trends terug te vinden, waaronder ook die op het gebied van innovatie. Steeds meer disciplines en voornamelijk jonge kunstenaars en ontwerpers zetten zich in voor onder andere de leefbaarheid in de wijken, armoede en eenzaamheid. Vooral de jonge kunstenaars en grassroots worden hierbij als voorbeeld genoemd, waarbij het dus gaat om de informele cultuur. Nieuwe verbindingen worden gemaakt en vanuit een intrinsieke behoefte en maatschappelijke gedrevenheid worden initiatieven tot leven gebracht. Op deze manier creëren zij sociale impact. Ook zetten zij maatschappelijke problemen in een nieuw perspectief en bieden zij creativiteit om op een innovatieve manier het leefmilieu te verbeteren. Op lokaal (wijk)niveau zien we dit steeds vaker terug komen (RRKC, 2019a). COVID-19 ALGEMEEN Het Coronavirus is een nieuw virus. Een virus wat veel chaos met zich meebrengt en waar Nederland, en de rest van de wereld, volledig van in de ban is. Hoeveel gevallen er van het Coronavirus bekend zijn groeit met de dag en daarbij komen ook nog eens een hele hoop maatregelen waar iedere inwoner van Nederland zich aan moet houden. De maatregelen lopen uiteen van thuiswerken, tot gesloten cafés, restaurants, winkels en culturele

106

instellingen. Daarnaast mogen evenementen niet doorgaan. Tijdens persconferenties worden de burgers, ondernemers en organisaties binnen Nederland medegedeeld tot wanneer de maatregelen gelden, welke nog lange tijd door zullen treden. Daarnaast kunnen evenementen tot september 2020 niet doorgaan. Daarmee treft het virus en de maatregelen niet alleen de horecasector, maar zeker ook de culturele sector. Een bijkomend probleem wordt de 1,5-metersamenleving waar nu over gesproken wordt, waarvoor instellingen, bedrijven, organisaties en ondernemers in iedere sector een plan moeten indienen hoe zij deze samenlevingsvorm zullen gaan handhaven. IMPACT Gedurende dit afstudeeronderzoek heeft het coronavirus ontwikkelingen doorgemaakt, waar veel rekening mee gehouden moest worden. Zo konden fysieke besprekingen, interviews en mogelijkheden om een specifieke doelgroep te spreken niet doorgaan op de manieren welke hier van tevoren voor bedacht werden. De chaos binnen de culturele sector was ook te merken, waardoor niet alle geplande interviews door konden gaan.

Voor ondernemers en organisaties in de cultuursector zijn pakketten aangeboden om het hoofd boven water te houden. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen aangeboden binnen de cultuursector. Tot en met 1 juni zijn de culturele instellingen gesloten en kunnen culturele activiteiten helaas niet doorgaan. Daarnaast zijn alle vergunningsplichtige en meldplichtige evenementen verboden tot 1 september (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2020). Zoals te begrijpen heeft dit enorme impact op veel ondernemers en organisaties en is dit een erg onzekere tijd. Echter zijn er een aantal aanvullende maatregelen om de sector te bemiddelen en hulp te bieden en is het nog maar de vraag of dit genoeg is. Wel stelt de minister van Cultuur, Ingrid van Engelshoven, dat er geen bezuinigingen in de cultuursector gaan plaatsvinden (Nooijen, 2020). Vanwege het Coronavirus kunnen bijna geen werkzaamheden binnen de culturele sector doorgaan, waardoor het niet zo zichtbare informele netwerk nĂłg meer dreigt het bereik te verliezen. Mooi om te zien is dat zij zich extra inzetten om toch zichtbaar te blijven in deze tijden en juist online mogelijkheden te zoeken om het publiek te bereiken. Zo ook Indirah Tauwnaar (persoonlijke communicatie) die een plan aan het opzetten is om haar leerlingen van Future in Dance toch aan het bewegen te krijgen. AANPAK Om het afstudeeronderzoek zo compleet mogelijk uit te voeren zijn alternatieve onderzoeksvormen bedacht en is digitaal gesproken met cultuurmakers en ondernemers en andere organisaties en initiatieven. Zo is er onder andere gewerkt met een video vorm van interview via Microsoft Teams, is er een digitale vorm van een brainstorm bedacht, is gebruik gemaakt van digitaal pitchen en digitale one-papers om prototypes gemakkelijk op weer te geven, zonder dat een presentatievorm nodig was. Daarnaast is elke week gebruik gemaakt van een Microsoft Teams meeting om de organisatie geĂŻnformeerd te houden en om te overleggen en te brainstormen met de opdrachtgever.

107

BIJLAGE 18: BEST PRACTISES Vanuit de praktijk zijn verschillende best practises geanalyseerd. Deze voorbeelden zijn voorgekomen uit deskresearch en fieldresearch, waaronder onder andere de Zuiderwind podcasts en de interviews. Oprichters van verschillende best practises zijn ook geïnterviewd en deze informatie is zorgvuldig in de beschrijving verwerkt. Ook is per best practise uitgelegd wat voor informatie verwerkt kan worden in een ontwerpeis voor het mogelijke beroepsproduct. STICHTING IMPACT Stichting IMPACT, opgezet door Stefanie Vermeieren, is een nieuw platform in Rotterdam, waar creatieve multidisciplinaire makers met professionele ambities hun dromen kunnen waarmaken. De makers die bij IMPACT begeleid worden zijn vaak autodidact en willen zich vaak verder ontwikkelen in de Urban Arts. (Islemunda, 2019) Stefanie Vermeieren speelt met IMPACT in op de behoeftes van makers en startende professionals in de cultuursector. De makers hadden een werkplek nodig om te experimenteren en een plek waar ze de kans krijgen om de volgende stap in hun carrière te zetten. Wat centraal staat bij IMPACT is talentontwikkeling, nieuwe makers en het bouwen van bruggen. (Baeten, 2020) Bij IMPACT wordt gewerkt door middel van maatwerk. Elk traject bestaat uit persoonlijke begeleiding en is afgesteld op individuele behoeften. Een principe wat steeds vaker wordt gebruikt. Hierdoor maakt het IMPACT een best practise voor het beroepsproduct. Voor alle betrokken partijen creëert IMPACT waarde. Er ontstaat nieuw werk bij Islemunda, ze worden vervolgens gekoppeld aan het werkveld, krijgen meer zichtbaarheid en kunnen hun connecties uitbreiden. De makers zijn vaak autodidact, wat betekent dat zij geen opleiding hebben gevolgd, terwijl fondsen hier veel waarde aan hechten. Dit is een flink gat in de creatieve sector. Juist deze makers, waarbij een hobby is uitgegroeid tot een passie, zijn de makers die vaak innovatieve ideeën hebben. Een traject in deze vorm biedt perspectief. Om beter inzicht te krijgen in de waarden en doelen van IMPACT en de visie op het culturele veld van Stefanie Vermeieren is een interview afgenomen. Stefanie wilde graag de schakel zijn en vanuit die motivatie is zij gestart. Volgens haar zijn er nog te weinig schakels aanwezig. Ook houdt IMPACT zich bezig met de ontwikkeling van de industrie. Zo ziet Stefanie dat de makers de verschillende disciplines vermengen en dat hier ook nog winst in zit. Zoals eerdergenoemd begeleidt IMPACT vooral makers die vroeg in aanraking zijn gekomen met kunst en eigenlijk volledig zelf voor hun ontwikkeling hebben gezorgd. Dit heet autodidactie. Volgens Stefanie zijn juist deze makers heel interessant. “Ze zijn juist veel meer in de wijk bezig en betrokken in de wijk en bezig met overdracht van hun kennis, zoals kids lesgeven etc. Daarom zijn die makers ook juist interessant. Via hen heb je vaak een binding met een gebied of nieuwe generatie. “(Stefanie Vermeieren, bijlage …, 2020) Stefanie hoopt dat ze door middel van IMPACT de makers als rolmodellen in kan zetten voor nieuw publiek en jongeren. In een plek als Islemunda is dit zeker mogelijk, omdat alle doelgroepen hier bij elkaar komen. Er zijn voorstellingen, lessen en de makers creëren daarnaast ook nog eens op deze plek. Hierdoor is wederzijdse inspiratie en perspectief binnen handbereik. Volgens haar zijn deze mogelijkheden nog onbenut op de rest van Zuid en hier zou nog een kans liggen. Zeker als het gaat om het van binnen naar buiten schooltijd trekken. Maatwerk Rolmodellen Eerste introductie vs. Langere termijn

Het bieden van maatwerk komt steeds vaker voor en hier hebben veel makers en talenten behoefte aan. Iemand die dichtbij de doelgroep staat en uit eigen wijk komt kan dienen als een rolmodel. Vaak blijft een les bij een eerste introductie en blijft hangen bij een grotere organisatie als het SKVR. Door iemand te kiezen die dichtbij staat kan je het over de langere termijn trekken.

108

Vaste plek Autodidactisch Verbindingen blootleggen Perspectief bieden Van binnen naar buiten de school

Een vaste locatie kan inspireren en hierdoor kan wederzijds contact tussen verschillende doelgroepen ontstaan. Veel makers op Zuid zijn autodidactisch en leren zichzelf een bepaalde discipline aan. Dit ontdekken op vroege leeftijd kan waardevol zijn. Verbindingen tussen mogelijkheden en organisaties liggen vaak moeilijk bloot en hier valt moeilijk tussen te komen. De schakel tussen deze verbindingen is essentieel. Door een rolmodel te bieden die dichtbij de doelgroep staat wordt perspectief geboden en wordt de drempel niet te hoog gemaakt. “Als hij het kan, kan ik het ook.” Er ligt nog een grote kans als het gaat om het van binnen naar buiten de school trekken. Vaak blijft het bij een eenmalige kennismaking en het is pas nuttig als het een langer traject zou worden.

URBAN ARTS CENTRE Urban Arts Centre is ontstaan vanuit een behoefte voor een vaste plek van dansschool Future in dance. “Future in Dance stoomt jongeren met een bijzonder talent voor dans, zang en/of theater klaar voor het werkveld door hen zichzelf zo vaak mogelijk in productievorm te laten presenteren. De focus ligt op diversiteit, roots, eigenheid en innerlijke kracht.” (Neijts, 2019). Indirah Tauwnaar is de oprichter. Met haar is gesproken over de doelgroep en welke behoeftes en ontwikkelingen zij ziet met betrekking tot cultuur op Zuid, jongeren en talent. Het Urban Arts centre focust op een jonge urban doelgroep en wordt de plek waar je niet alleen terecht kan voor Future in Dance, maar ook voor studio’s waar je muziek kunt maken, kunstenaars en designers hun ding kunnen doen en het moet een plek worden vol creatieve bedrijfjes en horeca. (Berkelder, 2019) Bij House of Urban Arts / Urban Arts Centre is het mogelijk een plek te huren zonder dat je veel geld hebt of een opleiding hebt gevolgd. Iets wat normaal gesproken niet mogelijk is bij de medeoprichter SKAR. Je kunt hier ook dingen doen die je jezelf hebt aangeleerd, of die je van huis hebt meegekregen.” (Berkelder, 2019). Deze uitspraak van Indirah, geschreven in het AD, sluit aan bij de visie op cultuur in dit afstudeeronderzoek, namelijk alles wat je van huis hebt meegekregen. Dat er ruimte is om dat hier te uiten is dé reden waarom deze plek een best practise is. Cultuur is tegenwoordig niet alleen maar de hoge gesegmenteerde disciplines, maar is juist ook die informele cultuur, waar niet direct een opleiding voor te volgen is, maar wat vaak vanuit een persoon zelf tot uiting komt. Indirah omschrijft Urban Arts als de grootstedelijke straatcultuur en is daarmee zeker niet alleen te beperken tot hiphop. Deze straatcultuur sluit tevens goed aan bij de visie op cultuur, omdat juist deze vaak informeel is en nog niet altijd professioneel tot uiting komt. Belangrijk bij House of Urban Arts is de werkwijze. Indirah gaat hier dieper op in binnen haar interview. Maatwerk staat, net als bij IMPACT door Stefanie Vermeieren, centraal en persoonlijke begeleiding speelt daardoor een belangrijke rol. Daarnaast vindt Indirah het belangrijk de jongeren te benaderen door middel van wat ze juist goed kunnen, in plaats van om ze af te rekenen op wat nog niet. Het begrip rolmodel komt ook terug in de werkwijze van Indirah. Door het kiezen van choreografen en ondernemers die dichtbij de jongeren staan functioneren deze niet alleen de rol van docent maar ook die van rolmodel. Zij hebben een verhaal wat de situatie van de jongeren weerspiegeld, waardoor dit perspectief biedt. “Het verhaal moet de leerlingen stimuleren en moeten hen een verrijking geven en inspireren op wat ze kunnen bereiken in hun leven.” (Indirah Tauwaar, bijlage …, 2020) MENTOREN OP ZUID Mentoren op Zuid (MoZ) is een mentoring programma van EMI. Kinderen op Zuid krijgen de hulp en aandacht die ze nodig hebben, doordat de begeleidende student dient als mentor, coach en maatje. Het is een school-

109

based mentoring, waardoor het onder schooltijd en minimaal één semester plaatsvindt. Hierdoor is het langduriger is dan de meeste programma’s. (EMI op Zuid, 2018) De missie van Mentoren op Zuid is het vergroten van kansen door één-op-één begeleiding (EMI op Zuid, 2017). De aanleiding voor dit programma was de sociale achterstand en schooluitval in de focuswijken op Zuid. De leerlingen werden niet uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen (EMI op Zuid, 2017). Volgens EMI is de kracht van het programma dat zowel de studenten als de leerling ervan leren. Omdat Mentoren op Zuid een bekend en groots uitgevoerd mentoring programma is en al vele jaren wordt ingezet kan dit worden beschouwd als de ultieme best practise om een soortgelijk mentoren programma op te zetten. De menthodiekbeschrijving van Mentoren op Zuid is gebruikt om de randvoorwaarden en methodiek van het beroepsproduct concreter vorm te geven. Daarnaast zou Mentoren op Zuid ook een belangrijke samenwerkingspartner kunnen zijn van het te ontwikkelen programma na oplevering van het beroepsproduct. Zo is gekeken naar de werving, matching, uitvoering en reflectie en zijn belangrijke elementen gebruikt om de onderbouwing van het beroepsproduct te versterken (EMI op Zuid, 2017). Ook is gekeken naar de fasering, de rol van de mentor, de rol van de docent en de rol van EMI. Onderwerp Theoretische onderbouwing MoZ

Korte termijn doelen Doelgroep Draagvlakontwikkeling Financiën

Voorbereiding werving Werving Wettelijke randvoorwaarden Voorbereiding mentoring Matching

Uitvoer

Begeleiding vanuit Hogeschool

Inhoud - Er wordt niet gekeken naar de achtergrond van een leerling maar zij worden ondersteund als uniek subject - Verwerving van sociaal en cultureel kapitaal - Samen leren Zelfvertrouwen, motivatie, gedrag, schoolcijfers, loopbaan oriëntatie, sociale vaardigheden, studievaardigheden, talentontwikkeling, netwerkvergroting en cultureel kapitaal. School Based mentoring Bij het beleid van de instelling, opleidingsinstituten, opleidingen Opstartkosten: opzetten en uitwerken methodiek en trainingen, leggen van contacten, handleidingen en documenten, PR kosten, ontwerp en drukkosten Meerkosten: organisatiekosten, zoals een eigenaar of programmateam. Bij opschalen nemen de kosten per traject af. Draagvlak, financiering, programmateam, documenten, tijdspad opstellen, contact met opleidingen, programma in curriculum, contact met scholen, training betrokkenen Opleidingen, studenten en scholen Kijken naar klassengrote, omvang tijd, periode, betrokkenheid, doelen van de school, intervisie. Reguliere wetgeving: waaronder tijdens onderwijstijd Verklaring omtrent gedrag (VOG) Docenten, studenten, scholen en leerlingen Training docent academie, ondersteuning aan docent, training student, materialen verspreiden Grove matching op basis van groepen aan groepen m.b.t inhoud en logistiek (beschikbaarheid). Fijne matching op basis van raakvlakken zoals interesses, gevoel voor humor of karaktereigenschappen. Door middel van een matchingformulier en afspraken met leraar. Kennismakingsfase: matching en start mentoring Intensieve begeleidingsfase: begeleiding, studievaardigheden, studieadvies Verdiepingsfase: vertrouwensband opbouwen Afsluiting: evaluatie Docenten begeleiden de studentmentoren en zorgen voor intervisie.

110

Afsluiting

Bewijs van deelname, feestelijke afronding, evaluatie, vervolgafspraken en opstarten nieuw traject.

WIRED – KCR WIRED, een project van het KCR (Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam), is een eendaagse interventie in de vorm van een festival, waarbij de kinderen in de school worden ‘overvallen’ en worden uitgedaagd om mee te doen en te ontdekken wat ze leuk vinden. WIRED is een per school op maat gemaakt programma wat meestal ontstaat vanuit de vraag van de school. Deze vraag is bij de opzet van WIRED dus leidend. Het KCR beschikt over een breed netwerk en per editie wordt dan ook een verschillend gedeelte van dit netwerk ingezet. Soms zijn dit grote instellingen en soms kleinere makers. Volgens Linda Ammerlaan, gesproken rondom WIRED en het mogelijke beroepsproduct leidend uit dit onderzoek, is de kracht van WIRED het overvallen van de leerlingen en het per school op maat gemaakte project. Wat uit het gesprek met Linda naar voren kwam is dat WIRED een dag plaats vindt, maar dat de school er daarna vaak voor kiest om een ander programma in het verlengde te gebruiken. De vraag komt hier dan ook weer vanuit de school. WIRED is een best practise vanwege de betrekking van het informele netwerk en de kinderen overvallen met de mogelijkheden die er beschikbaar zijn. Daarnaast mogen de kinderen deze dag helemaal zelf beslissen wat zij willen doen, dit kan in de vorm van een workshop zijn. Het presentatiemoment aan het einde van de dag is een mooie afsluiting en hier ontstaan volgens Linda trotse leermomenten van. Voor WIRED is het kind de eindgebruiker en daarom worden er ook makers gekozen die dichtbij de leefwereld van hen staan, zoals disciplines die passen bij de interesses. Ook bij WIRED wordt gebruik gemaakt van maatwerk. Bij dit project niet maatwerk per leerling maar maatwerk per school. Per school wordt een speciaal programma ontwikkeld, passend bij de wensen, behoeften en de centrale vraag. “One Size fits it all gaat nog niet lukken, iedereen vraagt om een specifieke benadering en heeft specifieke vragen.” (Linda Ammerlaan, bijlage …, 2020) WIRED kan goed aansluiten bij het beroepsproduct, omdat het een eendaagse kennismaking is. Een meer specifieke benadering per kind zou als verlengde van WIRED kunnen zorgen dat de doelen behaald worden. WIRED is een best pratisce, omdat het zorgt voor de zichtbaarheid van de makers en de kinderen laat ontdekken welke mogelijkheden er zijn. Het zou mooi zijn als hierna per leerling wordt doorgevraagd wat ze leuk vonden en dat er gestimuleerd zou worden om hier mee verder te gaan. RUGZAK VOL TALENT – SKVR Rugzak vol talent is een onderdeel van het SKVR. Het doel is om talent te stimuleren onder jongeren. Bij Rugzak vol Talent draait het om het principe dat ze ervanuit gaan dat ieder kind talent heeft en het een kunst is om dit zelf te laten ontdekken. (SKVR, 2018) In plaats van de kinderen aan te spreken op wat ze niet kunnen worden ze aangesproken op hun kwaliteiten. Gedurende het project krijgen de kinderen kunstlessen en is het doel dat ze hun creatieve talenten ontdekken of ontwikkelen. Er is gesproken met Mart Bechtold, projectleider van Rugzak vol Talent, en uit zijn visie blijkt dat kunst vooral als middel wordt ingezet om bijvoorbeeld sociale vaardigheden te ontwikkelen. Elk traject wordt beëindigd door middel van een leuke afsluiting, waarbij de kinderen presenteren wat ze hebben gedaan of gemaakt. Dit element wordt vaker ingezet en dit is dan ook een reden waarom dit project van het SKVR een best practise is. Ieder kind heeft een talent en dit uiten en laten zien is heel bijzonder.

111

MEEMAKERS – FEMKE OTTO Meemakers is een project van Femke Otto waar ik tijdens de presentatie van mij prototype op ben gewezen door mijn bedrijfsbegeleider Dafne Foet. Meemakers leek op het moment dat ik hiervan hoorde erg veel op mijn prototype en er bleken dan ook een aantal overeenkomsten. Meemakers is een traject waarbij een leerling samen met een student het culturele veld verkent. Dit wordt gedaan door een matching en mentoren proces, zoals ook gedaan wordt bij Mentoren op Zuid. Femke Otto is gestart vanuit een vraag door het KCR, waarbij de cultuurparticipatie onder de vmbo’ers uit Zuid moest worden gestimuleerd. Hierbij heeft zij instellingen uit Rotterdam verbonden, waardoor wordt ingespeeld op publieksbereik en inclusiviteit. Overeenkomsten

Meemakers is een programma ontwikkeld vanuit het mentoren principe, waarbij de student dient als een rolmodel. Omdat het ontwikkelde beroepsproduct ook ontwikkeld is met de methodiek van Mentoren op Zuid als inspiratie, lijken de vormen van de programma’s vrij veel op elkaar en komt dit overeen. Verschillen

De vorm van het programma lijkt overeen te komen, maar er zijn ook een aantal belangrijke verschillen. Doel

Doelgroep Duur Cultuur

Het doel van Meemakers verschilt ten opzichte van het ontwikkelde beroepsproduct. Meemakers is bedoeld om de cultuurparticipatie te vergroten onder vmbo’ers en het beroepsproduct heeft in eerste instantie het doel om de zichtbaarheid van het informele aanbod te vergroten De doelgroep bij beide programma’s is verschillend. Waar Meemakers zich focust op vmbo’ers, focust het programma leidend uit het beroepsproduct zich op de groepen 7 en 8. Bij Meemakers is het traject een eenmalige kennismaking Het project Meemakers is gericht op het in aanraking komen met kunst en cultuur, met name de geïnstitutionaliseerde instellingen.

112

BIJLAGE 19: INDIVIDUELE BRAIN DUMP: BRAINSTORMSESSIE

113

BIJLAGE 20: DEEĂ&#x2039;N DOCUMENT Idee = Een plek of gelegenheid waar mensen kunnen vertellen wat ze willen en hoe ze de wijk ervaren. Local blijven. Wat wordt hier uiteindelijk mee gedaan? Idee = een plek of iets waar de bewoners hun behoefte of idee kunnen achterlaten. Hier kunnen de cultuurmakers vervolgens over brainstormen en evt. samenwerkingen aangaan en dit op een innovatieve manier presenteren tijdens een netwerk event. Bewoners moeten weten bij wie ze waar terechtkunnen. Hierdoor activeer je de bewoners en talentontwikkeling in het gebied. Wat ook kan: de bewoner uitdagen zelf iets te ondernemen, zoals een programmaonderdeel, als ze denken dat ze dit beter kunnen: right to challenge. Chillenderwijs > waarin studenten met behulp van een strippenkaart kunst en cultuurworkshops kunnen volgen. Bevorderen van het deelnemen van talenten aan cultuur. Hun de talenten laten ontdekken. Hoe motiveer je de doelgroep om mee te doen? Welkom thuis festival op Katendrecht > gratis. Extreem toegankelijk. Dat werkt op Zuid. Conclusie: Wijkbewoners empoweren om zelf hun ideeĂŤn te realiseren. Niet top down maar bottum up. Doelgroep daadwerkelijk betrekken. Misschien een soort bewonersbijeenkomst? Empowerment Ownership Samen aan de wijk werken Je eigenaar voelen van iets Right to challenge en right to bid Focus verleggen op Kinderen. Kinderen nemen hun ouders mee, etc etc. Kinderen kun je nog wat bijbrengen. In een vroeg stadium beginnen. Onderwijs. Talentontwikkeling in het onderwijs. Talentontwikkelingsprogramma samen met alle cultuurmakers, hierover brainstormen. Op dit moment nog weinig samenwerking. Samen kom je verder. Iets met workshops, vrij binnenlopen en ontdekken jongeren die zijn afgehaakt van school Het verbindende element tussen het hele netwerk lijkt een beetje het bieden van een podium aan talent te zijn. Het voeden van de jongeren met inspiratie en motivatie. Deze verbinding zichtbaar maken en hier een lijntje tussen leggen lijkt mij een goed plan. Jongeren duidelijk maken bij wie ze waarvoor terecht kunnen en wie ze ergens bij kunnen helpen. Wie is waar goed in en wat kan je bij diegene leren of doen? En dan is de tweede stap natuurlijk nog het daadwerkelijk zover krijgen om mee te doen. Waarom is cultuur juist belangrijk in deze tijd? Corona + online zichtbaarheid netwerk Talent laten zien via filmpjes Hoe zichtbaar in deze tijd? Hoe maak ik cultuur zichtbaar in deze tijd? Online platform? Ik merk dat er op dit moment andere zaken veel belangrijker zijn in deze tijden, zoals hoe ze nu kinderen stimuleren te blijven bewegen, hoe ze ouders stimuleren hun kinderen te helpen bij het bewegen. Hoe spot je nu nog talent? Hoe houd je iemand in vorm? Hoe zorg je dat iemand zich nog kan uiten? Niet per se talent ontwikkelen maar talent ontdekken? Een soort challenge bedenken om iedereen in vorm te krijgen. #showhetopzuid #laatjezienopzuid #showtopzuid #showhet5314 #ikben5314 Misschien is het een idee om een soort korte termijn oplossing te bedenken om het netwerk, maar ook talent, zichtbaar te maken. In deze tijd kan dit namelijk niet via een evenement of een podium bieden of workshops maar moet dit online. Op welke manier kan dit aan elkaar verbonden worden en kan dit georganiseerd worden? Insturen filmpje van jezelf. Soortvan jacht op talent online. Wat is cultuur voor jou? Wat is jouw kracht? Laat het zien! Soort online motivation tijdens deze tijden. Deze ingestuurde filmpjes samenvoegen en hier 1 uiting van maken. Dit kan dan een soort Trailer zijn. De oproep kan rondgaan bij de culturele makers. Er worden natuurlijk al veel dingen bedacht, zo spraken we met Indirah Tauwnaar en zij is nu hard bezig om haar programma online in te richten en de kinderen online te stimuleren een les te volgen of te bewegen. Past dit heir niet perfect bij? Goede aansluiting? Draait niet om geld maar om de positieve vibe.

114

BIJLAGE 21: PROTOTYPE ONE-PAPER 1

115

BIJLAGE 22: PITCH PROTOTYPE

116

BIJLAGE 23: PROTOTYPE ONE-PAPER 2

117

BIJLAGE 24: TEST ORGANISATIE 1 FEEDBACK VERSLAGLEGGING Op donderdag 9 april stond onze wekelijkse Teams Meeting ingepland, waarbij we onze voortgang, knelpunten en vragen kunnen bespreken. Ik heb van deze meeting gebruik gemaakt om mijn bedachte concept/project te testen de organisatie door middel van een pitch presentatie met ondersteunende one paper, wat volgens Dafne en Reinier erg verduidelijkend en goed werkte. De voorbereide pitch verliep soepel waarna ik veel feedback heb ontvangen. Door middel van het vooraf opstellen van gerichte vragen, waarop ik graag feedback wilde ontvangen, is het gelukt de juiste informatie naar boven te halen en daarbij de organisatie een duidelijk zicht te geven in mijn proces, knelpunten en voortgang. Tevens ben ik hierdoor duidelijk te weten gekomen waar mijn verbeterpunten liggen en hoe ik dit verder kan aanpakken. In eerdere gesprekken had ik dit niet zo aangepakt, waardoor er veelal positieve reacties ontstonden en ik het lastig vond waar ik precies verder op door kon gaan. Op het concept kreeg ik daardoor nu veel bruikbare feedback. In de verslaglegging van het gesprek is de bruikbare feedback gemarkeerd. Ten eerste is het wenselijk mijn beroepsproduct vorm te geven in een soort plan van aanpak met fasering, waarin de cultuurcampus als uiteindelijk uitgangspunt voor de locatie geldt. Als tip werd gegeven dat de samenwerking met culturele makers uit het gebied juist een goede naam kan geven en wanneer dit plek krijgt in de campus dit daardoor ook een beter beeld van de campus weergeeft. Afgesproken is om tijdens een volgende sessie een brainstorm te houden, waarbij we de precieze vorm van het beroepsproduct bepalen. Hiervoor zal ik vooraf een indicatie geven waar ik zelf heen wil werken en met creatieve ideeĂŤn komen. Daarnaast waren de taken en de rollen van de verschillende betrokken partijen, waaronder de cultuurmakers en de studenten nog niet geheel duidelijk. Wie wanneer in het project naar voren komt en wat de stappen voor hem of haar zijn moeten beter worden onderbouwd. Dit is dus zeker een tip waar ik iets mee ga doen en wat verder uitgewerkt gaat worden. Ook is het KCR in het gesprek weer naar voren gekomen en zijn mij twee contacten aangereikt die mij verder zouden kunnen helpen om tot een concreter concept en een wat meer afgebakende doelgroep te komen. De Cultuurcampus noemen in mijn interviews blijkt weerstand op te roepen en lijkt niet al te positief bekend te staan bij makers in het gebied. De tip van Reinier Weers, een van mijn bedrijfsbegeleiders, was om de Campus als aanleiding te noemen in plaats van het hoofdonderdeel van mijn onderzoek. In praktijk is dit natuurlijk ook precies hoe het is, maar wilde ik wel graag meningen en visies op dit plan Cultuurcampus horen. Toch is het beter dit aan het eind van de interviews te doen, zodat een opener gesprek ontstaat. Daarnaast vermeld ik het ook niet meer op die manier in de aanvraag van mijn interviews. Als laatste tip die ik ga meenemen in beschrijving van best practises is dat ik best mag toegeven dat de methodiek van Mentoren op Zuid als inspiratie heeft gediend voor dit project en hier dus ook gewoon punten uit kan afleiden. Zo kan ik specifieke onderdelen van Mentoren op Zuid gebruiken als ontwerpeis om mijn project goed vorm te geven. Mijn verkregen feedback was erg nuttig en verwerk ik in mijn project om het nog beter vorm te geven. Verslaglegging Feedback

Dafne: Reinier en ik vinden hebben een Mentoren op Zuid cultuurversie altijd al als een soort wens gehad, we vinden het heel leuk dat je dat oppakt. Voor ons is het heel interessant om iets van jou te krijgen, een soort plan van aanpak of voorwaardes, hoe we zoiets voor elkaar krijgen. En ik kan me voorstellen dat je inderdaad voor jouzelf, en voor ons uiteindelijk, gaat beginnen met een kleine doelgroep, en dit onder een deel gaat testen, wat uiteindelijk uit te breiden is. Reinier weet denk ik beter welke doelgroep in deze sector het meest interessant is

118

op dit moment. Deze doelgroep, die jij nu hebt gekozen, heb jij onderzocht of er niet al heel veel voor is? Is het misschien niet interessanter om juist jongeren te kiezen? Dat weet ik persoonlijk niet. Daar zou je nog even naar moeten kijken of aan Reinier vragen. Bij Mentoren op Zuid gaat het om 1 op 1, student en leerling. En bij dit idee haal je er nog een derde persoon bij: namelijk de cultuurmaker. Die begrijp ik nog niet helemaal bij dit idee. Uitleg koppeling naar cultuurmaker. Ohja precies. Je had ook de vraag op welke plek je dit uiteindelijk kon doen. Je had natuurlijk ook de link met de cultuurcampus, dus er moet ergens een verbinding gaan komen. Maar dat is meer de fasering denk ik. Wat ik me kan voorstellen is dat het lastig is dat we nu geen intertoys hebben, maar er komt natuurlijk wel een nieuwe plek. Ook al die cultuurmakers hebben een eigen plek, dus daar kan je ook samenkomen. Je kan eigenlijk schaalniveaus hebben. Uitleg cultuurcampus en weerstand die het plan oproept Misschien kan je het advies wat je net aan thomas gaf ook zelf inzetten. Probeer niet alle meningen mee te nemen en juist te kijken hoe je dit kan omzetten of positief kan benaderen. Zelf had ik naast dit ‘lange termijnplan’ ook nog een korte termijnplan bedacht, wat in tijde van corona voor zichtbaarheid en activering kan zorgen. Misschien kan ik een soort korte termijn pilot opzetten of activeringsconcept, wat uitgroeit naar het lange termijnplan wat ik nu voor ogen heb. Is dat misschien ook een goede benadering of zit ik wel redelijk in de richting wat jullie verder helpt? Ik denk dat dat een heel goed idee is. Je maakt dan weer gebruik van een bepaalde fasering. In het klein online starten bijvoorbeeld. Stel wij zouden in september onze vaste plek hebben, dan is er vanaf dan ook een plek voor scholieren, jongeren en studenten om daar iets te gaan doen. Ik denk dat voor ons goed is als er hier dan ook mee aan de slag kunnen. Reinier: ik denk dat je behoorlijk op de rol zit. Ik had een paar dingen. Hoeveel stakeholders heb je nu gesproken? Nu nog maar 3, want door corona waren er een aantal afzeggingen. Vond ik wel lastig, had er al meer willen spreken hierover. Oh ik zeg het niet om je te checken, meer door de opmerking dat er veel weerstand is tegen de cultuurcampus. Vooral omdat het vermelden van de campus in je gesprekken best wel nadruk geeft en in feite is jouw idee meer de context waarin het plaatsvindt dan dat het een directe relatie met de ontwikkeling van de campus heeft. Als ik jou was zou ik het ook zodanig inkleden bij hen, want er is natuurlijk een hele hoop onduidelijkheid over de cultuurcampus. En als je het mij vraagt is het redelijk top down bedacht en het gaat er juist natuurlijk om of je een groep mensen en instellingen daarbij betrekt om het tot een succes te maken. En als die belangrijke spelers nu al niet zo enthousiast zijn en daar ook de publieke opinie mee aan het beïnvloeden zijn, helpen we elkaar helemaal niet. Dus ik kan me voorstellen dat de aanleiding cultuurcampus voor jouw afstuderen lekker benoemd moet worden en dat je in gaat zoomen op het project wat je nu aan het ontwikkelen hebt. Dan heb je er ook geen last meer van, bijvoorbeeld in de gesprekken die je voert. Dat vind ik wel een goed punt, want ik vond het eigenlijk best moeilijk om dat los te laten. Vooral naar school toe moet de link wel gelegd worden, maar zodra ik het opmerk is er terughoudendheid in het gesprek. Ik denk dat dat ook komt omdat er nog een hele hoop onduidelijkheid is rondom die campus en het zich nog allemaal heel erg afspeelt op directieniveau. Het is nog helemaal niet tastbaar allemaal. Het is naar mijn mening

119

een goed idee het te noemen als aanleiding voor je afstuderen en in je inleiding, maar zeggen ‘dit is mijn project’. Wat ik me nog even afvroeg over de drie groepen… dat suggereerde Dafne ook al. Wat is nou eigenlijk de rol van de student en de cultuurmaker, wie doet wat en wanneer in jouw plan? Ook goed als je het verhaal vertelt om dat te benoemen, want dat is wel fijn om te weten. Dat het een samenwerking is tussen drie soorten partijen, leerlingen jongeren en studenten van de hogeschool en makers. Hoe verhouden die zich tot elkaar en wie doet wat? Wat ik me ook afvroeg was: doelgroep kinderen. Wat eigenlijk een soort algemene opvatting is dat kinderen op de basisschol, groep 7 en 8, zijn het meest ontvankelijk nog om in een soort georganiseerd verband de wereld te verkennen. Op het moment dat ze op de middelbare school zitten wordt het ingewikkelder. In de eerste twee klassen van het vmbo wordt er vaak nog wel cultuuronderwijs gegeven en op het moment dat ze in de puberteit zijn moet je het loslaten want alles wat met cultuur te maken heeft en een verplichtend karakter heeft, vinden pubers vaak niet zo tof. Dat is gewoon een soort van aanname in cultuureducatieland en cultuurparticipatie komt later dan wel weer terug als dat erin zit. Maar in die puberjaren wordt het altijd wel als heel ingewikkeld gezien. Bij ckv moeten ze natuurlijk al allerlei voorstellingen musea bezoeken, en dat wordt vaak als erg verplichtend beschouwd. Een partij die daar heel veel over weet is het KCR (kenniscentrum cultuureducatie). Dat is ook een partij waar we het als eens eerder over gehad hebben, waar Femke Otto een project voor heeft gedaan. Als ik jou was, wat ik ook van Dafne begreep is dat je dat even wilde uitstellen, zou ik haar benaderen en haar opdrachtgever binnen de KCR. Ik denk namelijk dat je bijna zover bent. Dan zou je eens in gesprek kunnen gaan over wat jouw project zou kunnen betekenen op zuid voor jongeren en vooral ook de doelgroep waar je het op gaat focussen. Zij hebben een heel goed zicht op wat wel en wat niet werkt en waar nu nog behoefte aan is. En dan nog een ander dingetje: je hebt de zangexpress. Dat is een particuliere organisatie en zangeducatieclub en ze hebben nu voor het songfestival ook een heel groot project ingediend, maar wat zo goed aan hen is dat ze heel veel online manieren voor zangeducatie hebben ontwikkeld. En ze gaan zich nu ook helemaal op Zuid vestigen. En ook de relatie tussen zangexpress en KCR is heel erg intensief, dus ik zie daar wel kansen in als je ook eens met hen zou praten. Een andere zangschool is Nanda Akkerman, op de pretorialaan. Als je haar nummer wilt kan ik die ook appen. (Zie de chat voor contacten) En Linda Ammerlaan, die organiseert Wired, dat is een project wat ze op vmbo-scholen organiseert. Het is een soort event, het duurt 1 dag, een overvalevenement, waarin die leerlingen kennismaken met allerlei cultuurmakers en disciplines op het gebied van kunst en cultuur. En vervolgens wordt er vanuit hun eigen interesse gevraagd wat ze verder willen doen. En dat wordt ook georganiseerd door KCR, omdat zij ook op allerlei manieren aan het experimenteren zijn om de betrokkenheid van met name die vmbo-leerlingen bij kunst en cultuur te vergroten. En dat doen ze ook vanuit het besef dat kunst en cultuur ook een andere vraag stelt aan leerlingen dan bijvoorbeeld rekenen en taal en allemaal dingen die ze niet kunnen. Zeker binnen vmbo merk je dat kinderen vaak bevraagd zijn geweest op de dingen waar ze niet goed in zijn, terwijl kunst en cultuur of sport dat op een andere manier aanvliegt en juist kijkt naar wat een kind graag wil leren, graag wil doen of goed kan. Via deze disciplines kan je excelleren in dingen die anderen juist weer niet kunnen. Ja klopt, dat ben ik nu ook allemaal aan het onderzoeken, wat die benadering voor positieve invloed heeft op de gesteldheid van een kind. Ja precies, dat is ook goed voor het zelfvertrouwen he. Dus even kort beantwoord, ik kan je niet met zekerheid of specifiek zeggen wat nou die afbakening tussen die leeftijden zou moeten zijn en ik denk dat je daar nog even met een paar professionals over moet praten. En nog even afrondend dan. Volgens mij is zo’n student als ik het zo hoor, ook een soort cultuurmentor. Een buddy vind ik niet zo’n goed woord eigenlijk. Ja klopt, buddy is niet zo’n lekker woord. Maar het is zeker wel de keuze dat het wat persoonlijker en dichterbij de leeftijd van het kind zit dan een docent die echt voor de hele klas staat. Die persoonlijke benadering, in plaats van dat zakelijk en afstandelijke gaat juist veel beter samen en op die manier kan je veel opener over bepaalde dingen praten. Ja ik kan me ook voorstellen dat je volgens de praktijk en de methodiek van mentoren op zuid ook best wel een aantal zaken en facetten zou kunnen overnemen, die bijdragen aan een succesvolle invulling van de rol die jij nu

120

van studenten voor je ziet. Ook juist in dit project. Het is echt helemaal niet erg om good/best practises te kopiëren he. Ja precies, daarom benoem ik het ook. Alleen lijkt dit meer een cultuurversie ervan. Maar in de invulling doe je natuurlijk wat anders, want je bindt een cultuurmaker eraan. Mentoren op zuid coacht individueel kinderen. Leuk, heel inspirerend. En je one paper ook echt mooi gemaakt, goed overzicht gecreëerd. Hij kan natuurlijk nog aangescherpt worden maar een goed eerste inzicht. Dat is ook echt wat bedoelden met zo’n one pager, dat je jezelf ondersteunt. Noem het zeg maar een praatplaatje, als je dat op de tafel neer kan leggen heb je meteen een beeld over de materie. Thomas: ik heb ook nog wel iets waar je iets aan kan hebben. Je kwam natuurlijk met het punt van die cultuurcampus en dat je dat lastig vindt. Aangezien hij er nog niet staat en nog niet echt weet waar het plaats kan vinden. Het is misschien slim dat je het dan eerst op een andere locatie doet en dat je dat verantwoord als dat de cultuurcampus eerst een slecht imago had, maar dat dit project vervolgens op een locatie een goede naam heeft gekregen en hierna doorgezet is naar de campus. En dat je dat dan gedaan hebt om het beeld richting de cultuurcampus wat positiever te maken. En omdat het nog onduidelijk was voor ons wat de student en wat de maker doet, kan je student als een soort adviesgever kunnen dienen om te bepalen wat nou bij die leerling past en waar zou hij of zij terecht kunnen komen om vervolgens naar een cultuurmaker door te wijzen. Misschien dat zoiets ook een optie is, maar daar moet je nog maar even naar kijken. BIJLAGE 25: TEST ORGANISATIE 2 FEEDBACK VERSLAGLEGGING 23 april 2020 vond de presentatie van de tweede one-paper plaats en presenteerde ik de randvoorwaarden gekomen uit de besproken interviews. Daarnaast vond een korte sessie plaats om de exacte vorm te bepalen. De belangrijkste feedback verkregen op de test is hieronder weergegeven: § § § § § § § § §

Veiligheid bespreken met Femke Otto Verbinding maken met WIRED, kan dit? Kans: van binnen naar buiten de school trekken, specifiek op inspelen Onderscheidende waarde inzien, niet onzeker worden Langdurig proces opzetten Randvoorwaarden specifieker uitwerken Vorm bepalen: een soort verleidingsstuk Vorm bepalen: welke stappen moeten later nog worden gezet? Implementatieplan/ idee voor implementatie

De verslaglegging van de sessie is hieronder uitgeschreven.

Wat heb ik gedaan en waar sta ik nu? 1. Gesproken met docent WDKA - Pavel van Houten - docent beeldende Kunst en vormgeving    - Pavel was geïnteresseerd, samen met hem gespard en nagedacht over en interessante vorm   - Samen met hem nagedacht over het concept  - Welk creatief element erin verwerken?  - Kinderen zelf de regie geven  - Volgens hem zijn studenten van zijn opleiding zeker wel geïnteresseerd

121

- Keuze valt op oudere kinderen   - Belangrijk punt wat ik uit moet werken = veiligheid  -

Fijn om te horen dat ik kan aansluiten bij het onderwijs wdka. Verbinding maken met WIRED? Van binnen de school naar buiten trekken.

Dafne: “WIRED is een goed concept maar het is maar 1 dag. Het bereik in aantal dagen per jaar, studenten en leerlingen is groter bij jouw idee. Ik snap dat je daardoor in de war raakt.” Kwam ook met het puntje veiligheid. Daar moet ik nog even onderzoek naar doen en kritisch bevragen. Hier moet nog naar gekeken worden. Ga ik dit uitwerken of ga ik dit als verder uitwerking 2. Gesproken met Linda Ammerlaan van het KCR en Leisure   - Pas gisteren gesprek gehad, nog even verder uitdiepen - Verwarde me een beetje aan het begin  - WIRED + doelen en waarden zijn vrij hetzelfde = lastig - Inspelen op de GAP - van binnen de school naar buiten de school - Regelingen of financiering - Gaf eigenlijk aan dat er weinig is voor VMBO of MBO - Map maken van interessante partners (Hillesluis en Bloemhof) en lijnen trekken   Dafne: “Je gesprek met Linda was eigenlijk een soort prototype presentatie en je gaat natuurlijk de dingen waar je nu op kwam verder uitwerken en aanpassen.” Je hebt door het puntje veiligheid bijvoorbeeld wel ontdekt dat je hier nog verder naar moet kijken en dit kritisch moet bevragen. Daarnaast weet je daardoor ook dat je de leeftijden niet te laag in moet zetten. 3. Volgende week spreken met Femke   - Misschien kan ik aansluiten op haar project maar dan anders…?  - Tips, tricks  - Wat heeft zij precies gedaan en wat wil zij nog doen?  - Iets wat haar opviel waarop ik kan/mag aansluiten?  Puntje veiligheid ook bespreken met Femke. 4.

Soesja benaderen interessante scholen  - moet ik nog doen

Vraag vanuit Reinier: in hoeverre moet je de verbinding of kun je de verbinding maken met WIRED? Zij zijn oriënterend op kunst en cultuur, hartstikke leuk, een overval, school staat in het teken van kunst en cultuur. Alleen jij gaat voor een langdurig proces. Dus niet zo zeer impact in aantallen. Maar meer diepte in de relatie die een leerling met kunst en cultuur heeft, of een buddy-student. Dat is toch wel een andere waarde en een toevoegende waarde op de introductie wat WIRED met zich meebrengt. Dus ik zou juist zeggen dat je je gedachte in die richting ontwikkeld. En dat je dat dan ook nog een keertje bij Linda test. Dat je bijvoorbeeld zegt dat het iets toevoegt aan haar concept. Hoe kan het aansluiten op WIRED? •

Gedachtegang * bijvoorbeeld na zo’n dag een reflectie met de studenten erbij en dat ze dan per leerling in gesprek gaan wat ze leuk vonden of graag willen leren of dat ze iets missen. Dan mogen de leerlingen daarna bepalen wat ze willen zien, willen leren of willen ontdekken. Kaart laten zien met alle makers. Filmpjes laten zien van alle makers. De rest van de mogelijkheden in kaart brengen. Wat is er nog meer? Of vond een leerling iets bijvoorbeeld zo interessant dat ze hier MEER mee willen?

122

Dit kan je ook bij Femke testen. GAP waarop ik kan inspelen. Van binnen naar buiten de school > de kids naar buiten trekken Persoonlijke begeleiding kan daarin waardevol zijn. Project in R’dam waarbij je je in kan schrijven als mentor/ maatje om iemand uit een thuissituatie te trekken. Kinderen worden gewoon met iemand meegestuurd. https://stichtingbforyou.nl/benefits-for-kids/kids-over-ons/ Dafne: Werk echt je voorwaarden uit die je al hebt uitgewerkt en welke er nog bij komen of bij moeten komen. Waar moet nog iets voor gebeuren. -

Ontwerpeisen financiën Ontwerpeisen veiligheid

Reinier: op zuid nu ook de verlengde leerweek. Waar humanitas voor sport en cultuur invulling geeft. Valt wel binnen de school maar het onderwijs wordt niet gegeven door de klassendocent. Verlengde leerweek is verplicht (10 uur in de week) voor kinderen op de basisschool. Jouw activiteit kan een invulling zijn van deze leertijd. Dit kan ook gekoppeld worden aan de projectleider van Humanitas. De organisatiegraad qua verenigingen op Zuid is niet zo hoog. Ze zijn nu bezig om vanuit Zuid een cultuurvereniging te starten om de structuur in de wijk iets meer vorm te geven. Daar zou dit ook weer een onderdeel van kunnen zijn. Is dit niet die sport en cultuurclub? Ja dat klopt. Ah oke, ik dacht dat dat 1 invulling was van die extra lestijd maar niet dat dit de gehele invulling was. Die verlengde schoolweek is er om de achterstanden in te lopen en de ontwikkelkansen te vergroten. Dan klopt het ook weer in het maatschappelijke ideaal wat we hebben. Dafne: net een artikel over vers beton hierover gekomen en die is alleen niet helemaal positief. Dus goed om ook even naar te kijken. Goed om te weten wat de voor en nadelen zijn. Reinier: ging dat niet over de extra druk die dit legt op de leerkrachten? Misschien als je dat weg kan nemen…? ARTIKEL VERS BETON. IDEAS betreffende de vorm van mijn product. BRAINSTORM……. Idee wat ik nu heb uitleggen. Storyline inclusief een stappenplan met welke stappen wanneer gezet moeten worden om dit te laten slagen. Wat zouden jullie graag willen? Dafne: blij van dit idee. We kunnen mensen hierdoor meenemen in het idee. *Meer mensen van zuid op kunstopleidingen terechtkomen???? Hoe zou een succesvol programma eruitzien en wat moet er gebeuren om te gaan beginnen.

123

Droomschema, stroomschema. Wat zijn de belangrijkste dingen waar we mee verder kunnen gaan? Wat zijn de voorwaarden, ontwerpeisen, dan moeten we het nog wel gaan doen. En met WIE? Combineren met WIRED of juist binnenhouden en aansluiten bij Mentoren op Zuid en Soesja? Wanneer is het een leisure concept? LEISURE ERIN VERWERKEN. Reinier: wel graag iets fysieks. Een soort brochure voor dummies. Hoe moeten we dit aanpakken? Een storyline kan je op verschillende manier vormgeven. Fijn als het een soort stappenplan is. Wanneer je ons maar ook anderen een aantrekkelijk idee presenteert. En een idee en manier wat ook haalbaar is. Kritisch erin zijn naar het tijdspad wat gevolgd moet worden. En de dingen die je allemaal tegen gaat komen. Dafne: als jij dat zegt dat komt er gelijk wat in me op. Een soort proposition paper eigenlijk. Waarmee wij * verleidingsstuk* waarmee wij (een oproep) naar de belangrijkste stakeholders kunnen gaan. Naar baas van pavel, de eerste basisschool, en de rest. Reinier: dan zou je eigenlijk een concept moeten hebben waarbij het bij al die verschillende stakeholders duidelijk is ‘Whats in it for them’ WAARDECREATIE. Dat moet heel duidelijk verwoord staan. Zodat het voor de directeur van de school duidelijk is ‘ja dit moet ik willen’. Voor de studenten duidelijk is. En bewezen is. Voor die leerling moet het er natuurlijk in staan. Wat voegt dat toe aan hun ontwikkelkansen behalve rekenen en taal? Door meer aan cultuur te doen. Makers, financiers. Mensen van NPRZ. Wethouder cultuur. Zo kan je een heel scala aan mensen die eventueel langs komen in de verleidingsdans om zo’n plan te realiseren tegen. Als je dat lijstje hebt kan je ook daaruit de belangrijkste halen en die vervolgens weer uitwerken. Reinier: Dit plan kan je daarna voorleggen aan iemand die hier kritisch naar kan kijken. Iemand die een beetje de geschiedenis kent. Carolien of Gert-jan van der Maas... die kan ook nog de check doen, want dat is iemand die er heel zakelijk in staat en heel droog naar de materie kijkt, dat helpt ons ook wel is. Dat tempert soms je enthousiasme, maar kan ook een check geven op hoe reeel je plan is. Dat is heel waardevol. Gert-Jan doet de zakelijke kant van Mentoren op Zuid en is programmaleider voor Social Entrepreneurship. Hij zit heel erg op die sociale ondernemingen. Hij kan misschien ook wel antwoord geven op je vraag rondom de financiering en het businessmodel. Daar zou je hem ook op kunnen bevragen. Sowieso is het niet gek om ook nog even met hem te praten op het moment dat je een stukje verder bent. DEADLINE. 7 mei presentatie volledige concept. Verder uitwerking. Storyline + stappen. PROPOSITION PAPER TESTEN – OP DAFNE EN REINIER. Welke stappen zijn nu essentieel en welke later? Sacha; uit de interviews komt elke keer naar voren dat maatwerk nodig is. Neem dit mee in de onderbouwing, want dit is innovatief en onderscheidend.

124

BIJLAGE 26: TEST PAVEL VAN HOUTEN Pavel van Houten is kunstenaar en docent van de opleiding docent beeldende kunst en vormgeving op de Willem de Kooning. De reden dat is gesproken met Pavel van Houten, is omdat zijn studenten mogelijk te koppelen zijn aan de leerlingen en zijn open mening en visie op het concept daarom noodzakelijk was. Mocht Pavel ervanuit beide het oogpunt van docent én kunstenaar hier geen slagingskans in zien, dan zou ik een andere richting in moeten slaan en het concept een andere vormgeven. Zowel mijn aangepaste pitch, welke is gepresenteerd aan de organisatie, als de one-paper zijn gebruikt om mijn interview met Pavel te starten. In mijn contact had ik hem gevraagd om te sparren over mijn onderzoeksvraag, waardoor hij erg open het gesprek in kon gaan. Nadat ik mijn onderzoek, bijbehorende pitch en one-paper had toegelicht heb ik Pavel hier wat vragen over gesteld. Over het algemeen was Pavel positief over het prototype en gaf hij veel tips op het gebied van verdiepend onderzoek. De doelgroepen 7 en 8 zijn volgens Pavel nog geïnteresseerd in een programma als deze, maar zeker ook kinderen uit lagere klassen kunnen interessant zijn. Wel is groep 7 en 8 beter in het voeren van bijvoorbeeld discussies en zijn al beter intellectueel georiënteerd. Omdat het binnen het programma draait om het bieden van een rolmodel sluit dit beter aan op de hogere klassen. Pavel is docent en heeft veel kennis over een mogelijke doelgroep. “Ik vind zelf de onderzoekende houding van het kind belangrijk. Ik vind het ook mooi dat je als uitgangspunt neemt ‘wat een kind zelf wilt.” (Pavel van Houten, bijlage…, 2020). Daarnaast gaat Pavel ook in op de betrokkenheid van de kinderen. “Groep 7 en 8 vinden het bijvoorbeeld ook leuk als je hen heel serieus neemt” (Pavel van Houten, bijlage…, 2020). Over de waarde van het programma is Pavel positief, een kruisbestuiving tussen de kennis en cultuur van de leerlingen en de studenten en het feit dat de leerlingen ook wat kunnen leren aan de studenten, over bijvoorbeeld het aanbod wat nog niet bekend is, een broer of zus die iets goed kan of iets over zijn of haar cultuur. In de voorbereiding van het programma moet ook een training worden meegenomen, want volgens Pavel is het belangrijk dat de studenten voorafgaande het programma kennis over Rotterdam Zuid en het culturele netwerk meekrijgen. Hier is al over nagedacht en het is zeker belangrijk in de aanloop naar het programma toe dat deze training wordt vormgegeven. In het gesprek komen ook veel losse flodders naar boven, zoals de cultuurwerkplaats in Tarwewijk, de kunstroute langs verschillende ateliers, het verhalenhuis en andere mooie voorbeelden van projecten die werkten, waarbij de leerlingen bijvoorbeeld een eigen keuze hadden. Het aanspreken op de zelfstandigheid en bewuste eigen keuze is dus een belangrijk aspect. Pavel noemt hier voorbeelden waaruit blijkt dat die zelfstandigheid veel losmaakt bij een kind. Volgens Pavel zijn de studenten zeker geïnteresseerd in een programma als deze en kan dit worden geïmplementeerd door middel van een elective of microstage. Naast een programma onder schooltijd denkt hij dat zijn studenten dit ook wel leuk zouden vinden om te doen in hun vrije tijd. Naast de vormen die Pavel noemt kan het ook als keuzevak worden ingezet en zo voor een langere periode (10 weken) 1 keer per week als activiteit dienen. Zeker naar de logistiek en veiligheid van het programma moet nog eens goed gekeken worden. Dit kan ook besproken worden met iemand van het KCR of Femke Otto, welke al soortgelijke projecten met schoolkinderen hebben uitgevoerd. Als laatste tip kreeg ik om niet te groot te denken en mijn doelstellingen niet te hoog te leggen, omdat dit vaak

125

projecten worden waar extreem veel geld voor nodig is. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het eerst aan de schaal aangepast moet worden. Klein starten en groter uitgroeien. Een specifieke fasering is nodig. Daarnaast gaat het niet om kwantiteit maar om kwaliteit. BIJLAGE 27: TEST BIJEENVOEGING FEEDBACK STAKEHOLDERS Tijdens meerdere interviews met ervaringsdeskundigen, waaronder Soesja Pijlman, Linda Ammerlaan en Reggery Gravenbeek is het prototype in de vorm van een one-paper laten zien en is hierbij specifiek gevraagd naar de visie en mening op dit prototype. Al vrij vroeg in het afstudeeronderzoek begon de ideevorming, waardoor niet alleen het uiteindelijke prototype maar ook het idee al vroeg is getest. De verslaglegging en bijbehorende feedback is terug te lezen in de verslaglegging van de interviews. BIJLAGE 28: TWEEMAAL TEST BEROEPSPRODUCT Het uiteindelijk opgeleverde beroepsproduct is tweemaal langs de organisatie gegaan ter controle en feedback. Het belangrijkste punt ter verbetering was het meemaken (kop, lijf en staart) te zien in onderstaande afbeelding, visueel uitwerken. In het eerste uitgedachte beroepsproduct stonden vooral de waardecreatie en de randvoorwaarden centraal, maar de echte verleiding moest nog verder uitgewerkt worden. Bedacht is om per fase en onderdeel concrete handvatten te geven over hoe dit kan worden opgepakt en door wie. EMI werkt veel samen met studenten en er is al eerder aangegeven dat het wenselijk is dat de verbinding met de studenten en opleiding wordt gezocht. Zo kan bijvoorbeeld voor de eindexpositie een groep studenten van Leisure gezet worden, die dit dieper gaan uitwerken. Het beroepsproduct omvat een geheel programma en de mogelijkheid tot uitwerking van iedere specifieke stap is vrijwel onmogelijk. Hierdoor is gekozen voor de vorm van een uitgewerkt plan, waarin enerzijds het concept en anderzijds de te ondernemen stappen en acties zijn weergegeven. Uit de bespreking met Dafne Foet en Reinier Weers bleek dat dit in de smaak viel en hier werd erg positief op gereageerd.

Feedback eerste versie beroepsproduct: ยง ยง ยง

Het visualiseren van het meemaken Methodiek mentoren op zuid erbij pakken Stappen in de kop, lijf en staart verder uitdiepen en uitwerken.

126

§ § § § § § § § §

§ § § § § § §

Stap 1: workshop studenten > hoe gaat dit in zijn werk? Stap 2 koppelen > theorie mentoren op Zuid Stap 3 en 4: gesprek tussen een leerling en student, hoe weet de leerling wat mogelijk is? Maak een visualisatie om de mogelijkheden te bespreken, een soort cultuurwijzer, wat voor genres, disciplines zijn er en elke maker hoort daarbij? Leeg vakje: wat is hun cultuur, wat missen ze nog. Verbeeld het plan Kern van de activiteit duidelijk maken en wie wordt daaraan gekoppeld Overzicht netwerk + gemaakte keuzes voor disciplines en makers Samenwerking WIRED verwerken > hoe en wat en waarom? WIRED is 1 dag Stap 6: bezoeken cultuurmaker, kennismaking cultuurmaker, bezoek, meemaken. De vorm van de workshop. 3 makers uit te werken. Suggesties uitwerken. Het beeld van de workshop. Het doet een beroep op de betrokkenheid van iedereen die aan het project meedoet. Een richting geven. Eindexpo, hoe en wat? Het kader = 10 lesweken. 10 bijeenkomsten Langere relatieopbouw. Meer dan 1 keer bezoek. Maak die relatie duidelijk Het presentatie moment verder uitwerken - wat wil ik ermee bereiken. Wat is het doel? Wie gaat dit doen? Wat is belangrijk voor de organisatie Rol van studenten - Stagiaires. Wat is de informele cultuur?

De verkregen feedback is verwerkt in een tweede conceptversie van het beroepsproduct welke nog een keer door Dafne Foet van de organisatie is doorgelopen. Onderstaande feedback is hierop verkregen en verwerkt tot het uiteindelijke eindproduct. § § § § § § § § § § § §

§ §

Menukaart aanpassen met disciplines zoals in het overzicht van het netwerk staan vermeld Naast de eerste blik op het netwerk kan er ook een uitgebreide blik op het netwerk worden weergegeven Wat moet er gebeuren voor de activiteit zelf, wie, wat, waar, hoe en van tevoren contact zoeken Voorbereiding aanvullen Opstart > wat nodig Uitvoer > wat nodig Afsluiting met eindexpo > organisatie door WDKA Leisure De tijdlijn lijkt uit het niks te komen, iets meer uitleg van tevoren, hoe kon je aan dat lange traject? Kopje uitvoer verduidelijken in tijdlijn Halvering aantal weken, waarom precies? Beter uitleggen. (Pilot, testen, aansluiting opleidingen) Spelfouten checken Bij voorbereiding en draagvlak aanvullingen doen op het gebied van: personeel, wie en hoeveel, klein beginnen, documenten: welke documenten? Training: wat voor? Instructies scholen opzetten: hand-out, wat is het? Hand-out moet nog gemaakt worden: ook een taak. TIP: maak een lijstje met taken en verdeel deze onder optie. Benoemen dat je de eetcultuur op Zuid ophaalt door de kennismaking Het gespreksproduct ziet er goed uit: dit kan een student die stageloopt vervolgens weer verdiepend uitwerken, dit kan je benoemen! Bijvoorbeeld kijken wat er wel en niet werkt. Student WDKA. Vormgeving etc. Benoemen: de genoemde disciplines zijn de meest voor de hand liggende disciplines, maar het informele netwerk is een netwerk in beweging en een netwerk dat innoveert. Dit betekent dan ook dat het netwerk niet vast staat en constant veranderd. Er is dus te allen tijde ruimte voor nieuwe inbreng. Ook op bladzijde 14 een open vakje net als bij de menukaart Hoe enthousiasmeer je de cultuurmakers? Intrinsieke behoefte maar de bedoeling is ook een verdienmodel koppelen: stimuleren lidmaatschap en bijdrage voor de workshop. Het is niet gratis! Wat vraagt het van ze? Specifieke voorbereiding? Voorbereiden workshop. Onderliggende informele netwerk is belangrijk. In het overzicht zijn cultuurmakers benoemd, maar juist het netwerk van deze makers is belangrijk. Door hen te vragen om iemand binnen hun kenniskring mee te nemen en hun SAMEN de workshop op te laten zetten OF misschien hun wel de workshop of het verhaal te laten doen, bind je dat onderliggende informele netwerk. Benoemen dat de keuze voor de basisscholen in afstemming met alle andere programma’s moet plaatsvinden en dat nu alleen gekozen is voor de focus op de wijken Bloemhof en Hillesluis.

127

128