Samen op Zuid #5 Maak Rotterdam-Zuid Cool

Titel van de groep studenten Maak

Voorwoord

Samenleren met de stad, hoe doe je dat? De samenwerking tussen EMI en alle mensen rondom Speeltuin Hillesluis is daar een mooi voorbeeld van.

De studenten die werken aan een vraagstuk vanuit de speeltuin zijn daar daadwerkelijk aanwezig (nabij), ze luisteren eerst goed naar wat er leeft onder de vrijwilligers en de bezoekers (gelijkwaardig), ze doen iets terug (wederkerig) en geven na afloop de kennis en het project door aan een volgende groep (continue). Zo leren we samen! En we zijn nog lang niet klaar. Want er is vertrouwen opgebouwd, en van een vraag komt een vraag. We zijn trots op de resultaten die met elkaar bereikt zijn en presenteren deze graag in dit vijfde magazine.

We feliciteren Speeltuin Hillesluis met het prachtige nieuwe ontwerp en wensen hen nog veel speelse jaren toe.

Elma Oosthoek Angela van der Heijden Angèle Diesfeldt Urban Innovation | Stadsleven

Inhoud

Voorwoord

2 Inleiding 6 Inclusieve speeltuinen 8 Klimaatadaptief ontwerp

08

Inclusieve speeltuinen

Ieder kind mag spelen, leren, ontdekken en beleven. Niemand mag buitengesloten worden. Een inclusieve speeltuin is een speeltuin waar iedereen kan spelen, ook als je een beperking hebt of in een rolstoel zit.

Samen op Zuid, #5 is een uitgave van het programma Urban Innovation | Stadsleven van Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) voor diverse opleidingen vanuit verschillende sectoren binnen Hogeschool Rotterdam en in samenwerking met het mbo van Zadkine College.

Dit magazine is zorgvuldig samengesteld. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Vormgeving: Marjon Schrama Eindredactie: Angèle Diesfeldt

© mei 2022, Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie www.emiopzuid.nl emiopzuid@hr.nl

Klimaatadaptief ontwerp

14

Participatie van kinderen

Een speeltuin is de omgeving van kinderen, daarom is het belangrijk dat ze meedenken over het herontwerp van de speeltuin. Hoe organiseer je dat?

18

Urban Coole speeltuin

Een Urban Cool Island (UCL) laat je ontsnappen aan hittestress. Richt de sportspeeltuin in als een UCL om de bewoners van Rotterdam-Zuid een mogelijkheid te bieden om te ontsnappen aan de hittestress.

16 Groen spelen

Adaptief handelen leidt tot klimaatverandering. Door het implementeren van groen worden positieve resultaten behaald. Hittestress en droogte worden gereduceerd en piekafvoer verminderd.

20

Estafette-leren

Studenten geven hun kennis en vraagstukken door aan een volgende groep studenten of stagiaires van hbo en mbo. Omdat het bestuur van de speeltuin én de kinderen hierbij betrokken worden, ontstaat er een actief lerende omgeving.

Inleiding

“Onze speeltuin zou gerenoveerd worden, waarbij de Gemeente kwam met een plan om te vergroenen. Dit viel samen met een buurtgesprek waarin we hoorden dat studenten van Hogeschool Rotterdam via EMI aan de slag wilden met ‘iets van vergroenen’. De koppeling was eenvoudig te maken. Omdat deze voor iedereen voordeel oplevert; de speeltuin had voldoende ideeën en plannen waaraan de studenten konden werken en de resultaten van studenten konden daadwerkelijk gerealiseerd worden.

In het voorjaar 2021 startte hier de eerste groep studenten. Zij deden onderzoek naar onder andere naar de vergroening van de speeltuin, inclusief spelen en – samen met kinderen en buurtbewoners – naar de inrichting van de speeltuin. De inrichtings- en vergroeningsplannen zijn uitgewerkt, samen met QR-code Speelplan (ontwerp-, inspectie- en adviesbureau voor speelruimte) en met Wilko de Bruijn van gemeente Rotterdam. Een aantal van de ideeën is opgenomen in het uiteindelijke inrichtingsplan van de sportspeeltuin en worden gerealiseerd. En een aantal plannen haalden de finish niet omdat ze te duur waren, niet voldeden aan wettelijke voorwaarden of praktisch niet uitvoerbaar waren, maar zeker de moeite van het voorstellen waard.

Studenten Marketing waren ook 2 intensieve weken in de speeltuin. Ze onderzochten de wens voor zonnepanelen, zowel technisch als financieel. Zij werkten in het project met een groep kinderen van de naburige basisschool. Hierbij bouwden de kinderen auto’s met zonnepaneeltjes die daadwerkelijk konden rijden. Kinderen leerden hiermee over het gebruiken van zonneenergie. Dankzij de locatie van EMI in de wijk en de docenten die altijd in de speeltuin aanwezig waren, liepen studenten in en uit en konden zij aan iedereen hun vragen stellen of informatie inwinnen.

Daarna werd het stokje door de hbo-docent doorgegeven aan de mbo-studenten van het Albeda College. Zij gingen verder met crowdfunding en met de aanvraag bij de Belastingdienst voor een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling). Daar is nu zelfs de Rotary mee bezig, omdat dit zo complex is. Ook leerden de kinderen van een afstudeerder watermanagement veel over water. Er werd voor hen een workshop gehouden voor kinderen om hen spelenderwijs het bewust te laten worden van het belang van water. Over dit onderwerp is ook een kinderboekje gemaakt ‘Rotterdams gevogelte”.

Er is dit jaar nog voldoende om de studenten over mee te laten denken, onder andere:

• Werven van (jongere) vrijwilligers.

• Bekijken van mogelijkheden meer gebruik te maken van de speeltuin en de binnenruimte van de speeltuin (programmering), hier is na Corona nog heel veel mogelijk en de verhuur kan weer wat extra geld opleveren waar we weer veel mee kunnen doen.

• Ook ideeën om meer met de scholen te kunnen optrekken zijn welkom. We hebben vaak scholen die komen spelen met de kinderen, maar hier kan veel meer bedacht worden om spelend te leren. Bijvoorbeeld een lesprogramma over groen en water.

• En als laatste maar wel een hele belangrijke: mogelijkheden ontwikkelen ter bevordering van het inclusief spelen - rolstoeltoegankelijkheid. Nu zijn al wel de moestuintjes ingericht op bakken, maar is vast meer mogelijk.

We merken dat de manier waarop de Hogeschool Rotterdam via EMI nu aanwezig is in de wijk er echt iets gebeurt met de onderzoeken en de resultaten. Daar wordt iedereen enthousiast van! We hopen de studenten te begroeten bij de (her)opening om te laten zien wat zij hebben bijgedragen. Daarnaast is ons motto JE BENT ALTIJD WELKOM, dus kom gezellig langs!

Anja Bergsma

Vrijwilliger en secretaris van Speeltuin Hillesluis

“

Iedereen wordt enthousiast van de manier waarop Hogeschool Rotterdam-EMI nu aanwezig is in de wijk. Er gebeurt nu iets met de onderzoeken en de resultaten.”

Inclusieve speeltuinen

Ieder kind mag spelen, leren, ontdekken en beleven. Niemand mag buitengesloten worden. Een inclusieve speeltuin is een speeltuin waar iedereen kan spelen, ook als je een beperking hebt of in een rolstoel zit.

:

Wij hebben gekozen voor dit onderwerp, omdat wij vinden dat er bij de huidige speeltuinen weinig tot geen rekening is gehouden met mensen met een beperking. De Sportspeeltuin in Hillesluis wordt opgeknapt en wij willen de speeltuin geschikt maken voor iedereen, jong en oud, met en zonder beperking.

Sinds de opening van de sportspeeltuin in 1937 is er weinig aandacht gegeven aan het toegankelijk maken van de speeltuin. De sportspeeltuin Hillesluis in Rotterdam is 17 jaar geleden voor het laatst gerenoveerd. De aanleiding van de opdracht om de sportspeeltuin inclusief te maken is dat de sportspeeltuin op dit moment nog niet toegankelijk genoeg is voor mensen met een beperking of in een rolstoel. Doordat niet alle faciliteiten voor zowel kinderen met als zonder beperking toegankelijk zijn, kan er niet samen gespeeld worden.

De hoofdvraag die wij beantwoord hebben is: “Op welke wijze kunnen we de sportspeeltuin inclusiever en toegankelijker maken voor kinderen met een beperking?” Om antwoord te krijgen op deze vraag, zijn wij begonnen met het analyseren van de huidige situatie.

In de huidige situatie kwam naar voren dat er maar één inclusief speeltoestel in de sportspeeltuin aanwezig was en daarnaast is de speeltuin niet geschikt voor mindervaliden. Wij zijn vervolgens gaan kijken naar twee andere speeltuinen; ‘Fort Drakensteijn’in Schiedam en ‘De Speeldernis’ in Rotterdam.

Uit die bezoeken kwam naar voren dat Fort Drakensteijn inclusieve speeltoestellen had en De Speeldernis niet geschikt was voor mensen in een rolstoel, maar wel voor mensen met andere beperkingen. Uit het bezoek bij Fort Drakensteijn zijn veel ideeën opgedaan voor de Sportspeeltuin Hillesluis in Rotterdam.

“Leuk al die houtsnippers, maar hier kan een rolstoel niet overheen!”

Studenten: Elize den Oudsten (opleiding Facility Management), Hidde van Beek (opleiding Vastgoed en Makelaardij), Danny Dogger (opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling) en Jorne Maat (opleiding Logistics Management)

Wij hebben tevens contact gehad met een vrijwilliger van de Sportspeeltuin Hillesluis, de gebiedsadviseur en de stadsbeheerder van Gemeente Rotterdam, een ontwerper van Speelplan, Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie en de docentbegeleider vanuit Hogeschool Rotterdam Erik Visser.

Om de speeltuin aan te laten sluiten op de behoeften van de bezoekers, zijn de kinderen gevraagd aan te geven wat ze graag willen door middel van een pictogrammenanalyse. Ook is contact opgenomen met De Ericaschool in Vlaardingen en op die manier zijn ook kinderen met een beperking bevraagd. De begeleiders van de Ericaschool vertelden ons waar speeltoestellen aan moeten voldoen om mindervaliden erop te kunnen laten spelen. Alle contacten gedurende dit project hebben geholpen aan het uiteindelijke resultaat.

Uit de pictogrammenanalyse, gehouden onder kinderen zonder beperking, is gebleken dat de trampoline een populair speeltoestel is. Er is onderzoek gedaan naar inclusieve trampolines en die zijn verkrijgbaar. Door een inclusieve trampoline kan ieder kind samen spelen.

Uit de pictogrammenanalyse, gehouden onder kinderen met een beperking, kwam voetballen sterk naar voren.

De begeleiders van de Ericaschool hebben informatie gegeven hoe een speeltuin inclusief gemaakt kan worden en waar rekening mee gehouden moet worden. De ondergrond in de speeltuin is daarbij een belangrijk criteria, om zo met de rolstoel te kunnen rijden.

Wij dagen andere studenten uit om andere speeltuinen ook op te knappen met oog voor inclusiviteit en zo spelen voor ieder kind mogelijk te maken.

Klimaatadaptief ontwerp

De Sportspeeltuin Hillesluis is een populaire speeltuin onder inwoners van Hillesluis en omliggende gebieden. De speeltuin kan echter gevoelig zijn voor de effecten van klimaatverandering, één van de grootste uitdagingen van deze tijd.

Er zijn bijvoorbeeld weinig schaduwplekken en de speeltuin is daarnaast tamelijk versteend, waardoor er meer kans is op een sterk hitteeilandeffect of wateroverlast. Gevolgen van klimaatverandering mogen niet onaangenaam voelen en niet leiden tot gezondheidsproblemen.

“Tering, wat wordt dat mooi!” – Cor de Geus (voorzitter Speeltuin Hillesluis)

Er is daarom meer dan genoeg reden om onderzoek te doen naar de manieren waarop de speeltuin met de gevolgen van klimaatverandering om kan gaan, oftewel het klimaatadaptief maken van de Sportspeeltuin Hillesluis.

Studenten: Jelle Brüggemann (Vastgoed en Makelaardij), Naomi Bischops (Watermanagement), Thom van Dijk (Civiele Techniek), Murat Dinç (Logistics Management), Ivan Fric (Logistics Management), Ayla Girwar (Ruimtelijke Ontwikkeling), Ramazan Güçlü (Bouwkunde), Shannon de Lange (Vastgoed en Makelaardij)

Maak Rotterdam-Zuid

Huidige situatie

Effecten klimaatverandering

De gevolgen van klimaatverandering zijn in nu al terug te zien in Nederland. Zo is de gemiddelde temperatuur de afgelopen eeuw bijvoorbeeld al met 1,7 graden Celsius toegenomen en komen er steeds meer hittegolven voor. In de stad liggen de temperaturen door de hogere mate van verstening bovendien hoger dan daarbuiten. Ook de neerslagpatronen veranderen als gevolg van klimaatverandering. Voor Nederland betekent dat meer neerslag, waarbij de hoeveelheid regen in de stad meer toeneemt dan buiten de stad. Als de riolering de extreme neerslag niet volledig kan opvangen, ontstaat er wateroverlast.

Hittestress

De gemeente Rotterdam heeft onderzoek gedaan naar het hitte-eilandeffect. Hieruit blijkt dat verschillen in temperatuur tussen de stad en het platteland tot 8ᵒC op kunnen lopen. Hillesluis is een buurt met relatief veel verstening en verkeer en heeft daardoor een warmer klimaat: de hitteeilandintensiteit is daar 6,2 ᵒC, zie afbeelding 1.

problemen opleveren, aangezien er als gevolg van klimaatverandering meer intensieve buien zullen plaatsvinden. Het rioolsysteem raakt hierdoor overbelast en straten komen onder water te staan.

Biodiversiteit

In de wijk is weinig groen aanwezig. Op de groenstrook aan de oostgrens van de buurt en het Varkenoordse Park na zijn er vrijwel geen groenvoorzieningen. De biodiversiteit in het park zelf is bovendien wat betreft groen beperkt. Ook heeft de sportspeeltuin opgemerkt dat de bomen in de speeltuin slechter groeien dan buiten het gebied. Dit kan komen doordat de speeltuin in verschillende peilvlakken ligt. Bij vergroening van de speeltuin zal verplaatsing van de grondwaterstromingen verder onderzocht moeten worden.

Adaptieve toepassingen

Groen

Groen is erg waardevol bij het realiseren van een klimaatadaptieve omgeving. Ten eerste heeft groen een verkoelend effect. Ook kan beplanting water vasthouden tijdens extreme buien, waardoor de riolering op dat moment minder belast wordt. Natuur heeft daarnaast ook een positief effect op de gezondheid van de mens en is goed voor de ontwikkeling van kinderen.

Er zijn veel manieren waarop groen in de speeltuin kan worden toegepast. Het verenigingsgebouw zou voorzien kunnen worden van groene daken en gevels. De daken en gevels kunnen water opvangen tijdens regenbuien en hebben een isolerende werking voor de binnenruimte, zie afbeelding 2.

Wateroverlast

De ondergrond van Hillesluis bestaat voornamelijk uit kleiige veenbodem met een kleine waterdoorlatendheid. Hierdoor wordt infiltratie van regenwater naar de bodem bemoeilijkt en zijn er beperkte mogelijkheden om infiltratievoorzieningen te realiseren.

Ook ligt de sportspeeltuin ver onder het maaiveld (tussen de -3m en – 5m NAP). Doordat de rest van de wijk hoger ligt dan de speeltuin, zal overtollig regenwater richting de speeltuin stromen. Hier verzamelt het water en kan het via de riolering naar het oppervlaktewater stromen. De speeltuin fungeert eigenlijk als een soort badkuip. Dit kan

Afbeelding 2. Artist impression Rooftop Revolution, door Alice Wielinga. Bron :https://www.nrc.nl/nieuws/2016/04/22/alleamsterdamse-daken-moeten-groen-1611163-a52429

Afbeelding 1. Overgenomen van klimaatatlas.nlWateroverlast

Verder kunnen bomen een verkoelend effect hebben: ze weerkaatsen zonlicht, bieden schaduw aan de bezoekers van de speeltuin en de verdamping van water uit bladeren kan dezelfde werking hebben als tien airconditioners.

Waterberging

Waterbergingen komen in verschillende vormen en maten voor en hebben de functie om overtollig regenwater op te vangen als de riolering of het oppervlaktewater dat niet kan verwerken. Een van de manieren om water te bergen is door een waterplein aan te leggen. Dit is een multifunctioneel plein waar water heen kan stromen tijdens buien. Op het huidige voetbalplein zou een waterplein gerealiseerd kunnen worden, dat met behulp van markeringen nog steeds kan functioneren als sportveld. Een referentie hiervoor is het Benthemplein, zie afbeelding 3. Een andere manier van waterberging is een wadi. Hierbij stroomt extra regenwater naar het verdiepte groen, waar het tijdelijk wordt opgeslagen als oppervlaktewater.

Biodiversiteit

De biodiversiteit is als gevolg van verstedelijking afgenomen. Om de biodiversiteit groter te maken, is het van belang dat vogels en insecten meer nestgelegenheid en voedselmogelijkheden krijgen. Dit kan gedaan worden door bijenhotels of -bakstenen, nestkasten en groen in de buurt te realiseren. Hierbij moet rekening gehouden worden met het planten van verschillende soorten groen. Een grotere variatie in beplanting maakt de omgeving aantrekkelijker voor dieren en insecten en verkleint het risico op ziektes of plagen.

Ervaringen bezoekers

De geïnterviewde ouders die de speeltuin bezoeken, geven aan dat de speeltuin in de zomer als “zeer heet” wordt ervaren. Het is in de middaguren soms te warm om nog fijn te kunnen spelen. Bijna alle respondenten geven dan ook aan dat er behoefte is aan schaduw in de speeltuin, zodat er meer verkoeling is.

Behalve schaduw wordt ook een waterelement genoemd als manier om de speeltuin te verkoelen. Een waterelement kan bij direct contact een verkoelende werking hebben en heeft daarnaast ook een waterbergende functie, waardoor deze toepassing een nog grotere klimaatadaptieve waarde krijgt. Bovendien is spelen met water ook populair onder kinderen.

Vanuit de gebruikers blijft de vraag naar schaduw als verkoelend element echter het grootst. Volgens gebruikers zou dit kunnen door het plaatsen van parasols of andere overkappingen. Gebruikers waren echter ook enthousiast over het aanbrengen van schaduwplekken door het vergroenen van de speeltuin, die daardoor ook meer is ingesteld op het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.

Aanbevelingen uit onderzoek en enquêtes

• Realiseren groene speelomgeving.

• Aanbrengen van schaduwplekken in en rondom de speeltuin.

• Mogelijkheden voor waterberging toepassen.

• Vergroten van de biodiversiteit.

Afbeelding 3. Overgenomen van https://www.rijnmond.nl/nieuws/109856/Groot-waterplein-in-Rotterdam-Noord

Ontwerp en kansen

Na onderzoek gedaan te hebben naar voorgenoemde onderwerpen en informatie uitgewisseld te hebben met de andere projectgroepen, was het tijd om een ontwerp op te stellen. Dit ontwerp is gemaakt in SketchUp door Shannon de Lange en Jelle Brüggemann en is representatief voor alle deelnemende projectgroepen. In het ontwerp zijn alle essentiële aspecten van de verschillende thema’s in acht genomen om zo tot een groene en inclusieve speeltuin te creëren, waar iedereen welkom is om te spelen, leren en ontspannen. Er zijn verschillende aspecten terug te zien, zoals een educatiecentrum, zitplekken in de schaduw, een beekje met een spetterplas, een heuvel met glijbaan en kabelbaan, natuurlijke speeltoestellen en toestellen geschikt voor kinderen met een beperking. Wij hopen met dit ontwerp een bron van inspiratie te zijn voor de speeltuin.

Aanbeveling vervolgonderzoek

De afgelopen twee weken hebben we onderzoek gedaan naar de manieren waarop Sportspeeltuin Hillesluis om kan gaan met de effecten van klimaatverandering. Hiervoor is uiteindelijk ook een ontwerp gemaakt.

Onderzoek het ontwerp op de haalbaarheid op het gebied van fysieke ruimte, financiën en het beleid van de overheid.

Participatie van kinderen

Een speeltuin is de omgeving van kinderen, daarom is het belangrijk dat ze meedenken over het herontwerp van de speeltuin. Hoe organiseer je dat?

Omdat we van verschillende opleidingen kwamen konden we elkaar goed helpen met onze eigen perspectieven. Het multidisciplinaire project is opgezet zodat de studenten van de Hogeschool Rotterdam leren om samen te werken met studenten van een andere opleiding. In het bedrijfsleven komt het regelmatig voor je moet samenwerken met collega’s van andere afdelingen. Dus aan ons om onze kennis te bundelen en veel van elkaar te leren. Onze opdracht was dan ook om het probleem van de klimaatverandering met kinderparticipatie aan te pakken voor de speeltuin in Hillesluis.

Op dit moment zijn er nog te weinig Urban Cool Islands in Rotterdam. De speeltuin in Hillesluis bestaat op het moment nog voornamelijk uit een stenen een ondergrond en kunststoffen/metalen speeltoestellen. Het plan is dan ook om van die speeltuin een natuurspeeltuin te maken.

Omdat er meerdere problemen geconstateerd zijn in de speeltuin is er twee weken lang gewerkt aan de oplossing voor de speeltuin. Hierbij zijn meerdere kansen ondervonden. De kunst van de probleemstelling is om al deze kansen te benutten.

De eerste kans die in ons nieuwe ontwerp benut wordt is het hoofdprobleem, namelijk de hitte die gecreëerd wordt in de speeltuin. Dit probleem biedt wederzijds ook een kans. De hitte wordt gecreëerd doordat er gebrek aan groen is in de speeltuin. Dit biedt de kans om te vergroening toe te voegen aan de speeltuin. Hierdoor wordt het hoofdprobleem aangepakt, groen biedt tevens veel verkoeling. Daarnaast wordt de speeltuin ook verduurzaamd

en krijgt het ook nog eens een kind-vriendelijkere uitstraling.

De tweede kans is dat er meer aandacht gegeven wordt aan de transitie van moderne speeltuin, met veel speeltoestellen en stenen, naar natuurspeeltuin. De natuurspeeltuin sluit goed aan op het hitteprobleem door meer groene elementen toe te passen.

De derde en laatste kans die we in ons ontwerp opnemen is dat we meer ingaan op creatief spelen. Met de speeltoestellen worden de kinderen gedwongen hier te spelen. Door de kinderen meer ruimte te geven om zelf spellen te bedenken, gaan gaan de kinderen creatiever denken en zelf bedenken. Iets wat wij graag stimuleren. De beantwoording van de vraag/probleemstelling

Studenten: Jesse Rozema (Vastgoed en Makelaardij), Matteo Rizzo (Bouwkunde), Jannik Zozmann (Civiele Techniek) en Lucy van Reeuwijk (Facility Management)

hebben we gerealiseerd door het volgende schema te hanteren:

Conclusie

De harde elementen en gesloten omgeving om de speeltuin zorgt voor een verhitte speeltuin op warme dagen. De gebruikte elementen als steen,

asfalt en kunstgras zorgen de verkeerde manier van absorptie. Hierdoor is het ’s zomers erg warm in de speeltuin, en moeten op sommige dagen de speeltuin zelfs gesloten worden doordat de veiligheid niet meer te handhaven is door de hitte. Naast het hitte probleem is de speeltuin ook in ouderwetse staat te verklaren. Er zijn nog veel oudere speeltoestellen die niet meer van deze tijd zijn. Om de speeltuin te moderniseren en meer van deze tijd te maken is er gekeken naar een combinatie van deze twee probleemstellingen. Zo zijn we tot de conclusie gekomen om een combinatie te maken van duurzame producten, in een moderne, multifunctionele opstelling. Zo worden er bomen gebruikt van een depot van Gemeente Rotterdam om speeltoestellen te maken. Ook wordt er gebruik gemaakt van meer gras, bosjes, water en zand om de kinderen met meer natuurlijke elementen te leren spelen en creatiever om te leren gaan met ruimte. Zo kunnen zij zelf spellen bedenken in plaats van gedwongen worden een statisch spel te doen op een speeltoestel. Deze combinatie zorgt uiteindelijk voor een groene, maar ook coolere speeltuin.

Om de juiste oplossing op deze probleemstelling te geven is er twee weken hard gewerkt voor een nieuw ontwerp van de speeltuin, met onze focus op vooral de kinderen en hun wensen. Er is in nauw contact gewerkt met stakeholders om tot een oplossing te komen, waar alle partijen zich betrokken bij voelen.

Uit de afgenomen enquête bij de kinderen blijkt dat 46,15% van de kinderen naar de speeltuin komt om vrij te spelen daarbij komt uit een andere vraag ook nog dat ‘de ideale speeltuin’ van 82% veel vrije speelmogelijkheden heeft. Daarnaast komt 30,77% voor hun vrienden. 11,54% van de kinderen komt daadwerkelijk naar de speeltuin voor de speeltoestellen. Dit wijst ons erop dat het mogelijk is de kinderen meer ruimte te geven om vrij te spelen zonder dat ze hun speeltoestellen zullen missen. Ook uit gesprekken met de Gemeente Rotterdam blijkt dat de focus ligt op het vrijspelen van de kinderen, meer gras, groen en verkoelende elementen en meer ruimte. De kinderen is gevraagd welke speeltoestellen zij het liefst zien komen in de nieuwe speeltuin aan de hand van plaatjes. Van de 18 afbeeldingen zijn 5 absolute winnaars gekomen, deze hebben wij meegenomen in het nieuwe ontwerp in combinatie met de eisen van de stakeholders.

SAMEN OP ZUID | Maak Rotterdam-Zuid

Groen spelen

Adaptief handelen leidt tot klimaatverandering. Door het implementeren van groen worden positieve resultaten behaald. Hittestress en droogte worden gereduceerd en piekafvoer verminderd.

“Hoe kan sportspeeltuin Hillesluis door groen spelen toekomstbestendig gemaakt worden?”

De vraag komt voort uit het bestuur van de sportspeeltuin Hillesluis, EMI, De Gemeente Rotterdam en Speelplan. Om de wensen en behoeften – met betrekking tot groen spelen van de Sportspeeltuin – te achterhalen hebben de directeur, gymdocent en de kinderen van de basisschool de Piramide input geleverd. Daarnaast is een interview gehouden met Cedric Ryckaert die zich bezig heeft gehouden met de ontwikkelingen omtrent de klimaatspeeltuin in Kortrijk te België.

Door het implementeren van groen worden verschillende positieve ontwikkelingen behaald. Zo wordt hittestress en droogte gereduceerd en de piekafvoer verminderd. Het doel is dus om adaptief te handelen, waardoor de klimaatverandering wordt verminderd. Er dient mee bewogen te worden met het klimaat om het te verzachten. Daarnaast kunnen er educatiehoeken ontwikkeld worden in de speeltuin. Hierdoor worden de kinderen zowel binnen als buiten geëduceerd. Dit bevordert de algemene kennis op verschillende gebieden. Tenslotte bevordert het een beter leefklimaat en ontstaat er meer sociale cohesie.

Conclusie

De hoofdvraag luidt: “Hoe kan sportspeeltuin Hillesluis door groen spelen toekomstbestendig gemaakt worden?” Volgens de verwachtingen van het KNMI wordt klimaatverandering alleen maar heftiger en de impact hiervan eveneens. Hitte zal in de toekomst voor Rotterdam – en dus voor de sportspeeltuin – grotere problematiek veroorzaken door stijgende temperaturen. Met behulp van groen spelen wordt de sportspeeltuin toekomstbestendiger gemaakt. Het implementeren van groen heeft verschillende voordelen. Een hiervan is om door gebruik te maken van de juiste bodem er een ideaal schaduweffect wordt gecreëerd. Daarnaast kan – kijkend naar de

Studenten: Laura Schrijver (Facility Management), Hidde Wolters (Vastgoed en Makelaardij), Joey Selders (Watermanagement) en Van Sebring (Bouwkunde)

Speeldernis en Fort Drakensteijn – gebruik worden gemaakt van water- en zandspeelplaatsen, schommels van boomstammen, waterpomp (bewustwording creëren) en klim- en klauterspeeltoestellen. Tevens kan een natuurtheater worden geplaatst in een hoek van de sportspeeltuin om daar kinderen les te geven.

Vervolg/aanbeveling

We hard bezig geweest met het onderzoeken naar de mogelijkheden om sportspeeltuin Hillesluis toekomstbestendig te maken. Daarbij hoorde ook het plan om het nu nog rode gebouw te pimpen en op te laten gaan in de natuur. De kinderen zouden de voorgevel gaan schilderen, maar door het slechte weer was dit jammer genoeg niet mogelijk.

In het vervolgonderzoek kunnen de marketing studenten dit oppakken om het totale plaatje van de groene speeltuin te voltooien.

Toekomst bestendig door groen spelen

De sportspeeltuin in Hillesluis is een hitte-eiland, maar door groen spelen te implementeren wordt de sportspeeltuin een Urban Cool Island. Het wordt een groene plek die een verbindende functie biedt in de wijk Hillesluis. De bewoners kunnen gebruik maken van deze plek om in warmere periodes extra verkoeling te zoeken met behulp van het schaduweffect door bomen, maar ook kunnen de omliggende scholen buiten lesgeven met mooi weer en de natuur ontdekken met de docenten de klassen.

SAMEN

Coole speeltuin

Tijdens de zomermaanden proberen mensen uit de stad aan de stedelijke hitte te ontkomen door naar de speeltuin te ‘vluchten’. Een Urban Cool Island (UCL) laat je ontsnappen aan hittestress. Richt de sportspeeltuin in als een UCL om de bewoners van Rotterdam-Zuid een mogelijkheid te bieden om te ontsnappen aan de hittestress.

Huidige situatie

In de huidige situatie grenst de speeltuin Hillesluis aan een Urban Heat Island (UHI) van RotterdamZuid. Tijdens de zomermaanden proberen mensen uit de stad aan de stedelijke hitte te ontkomen door naar de speeltuin te ‘vluchten’. Hier vormt zich wel echter één groot probleem: de sportspeeltuin is koeler dan haar omgeving, maar in vergelijking met een UCI-speeltuin alsnog erg warm. Met de beschikbare ruimte van het sportspeelplein Hillesluis kan er veel meer worden aangeboden.

partijen is sportspeeltuin Hillesluis het huidige

Onderzoek

Zo is het mogelijk om de speeltuin te renoveren zodat het voldoet aan de volgende aspecten: groen spelen, klimaat adaptief ontwerpen, inclusieve speeltuinen, participatie van kinderen en ouders maar ook het principe van een Urban Cool Island (UCI). Al met al is dit een nieuwe trend en met het oog op de toekomst van de verschillende

Allereerst is onderzocht wat de specificaties van een UCI zijn, dit is gedaan door het lezen van literatuur van hoogwaardige bronnen. Het tweede onderzoek betrof een nulmeting, hoe ziet de huidige situatie eruit? Dit is onderzocht door het houden van een elite interview met de opzichter (Talip) en voorzitter (C. de Geus) van de sportspeeltuin. Het derde onderzoek gaat over welke mogelijkheden er zijn voor de speeltuin om een UCI te worden. Dit is gedaan door literatuuronderzoek en referentiestudie.

“

Als jij hetzelfde denkt als wat ik denk, dan zitten we goed’ – (C. de Geus, 2021)

Studenten: Dennis Walst (Vastgoed en Makelaardij) , Seyma Usun (Bouwkunde), Sven van Wessel (Logistics management), Tom van Sprundel (Facility management)

Het laatste onderzoek is gericht op het maken van een selectie van de mogelijkheden. Om dit te controleren is er besloten dat dit het beste besproken kan worden met de voorzitter en de beheerder (W. de Bruin), zo kunnen de mogelijkheden vanuit een beleidsperspectief beoordeeld worden maar ook vanuit een operationaliserende kant.

Ontwerp

Het principe van een UCI is een gehele trend binnen het ontwerpen van stadspeeltuinen. De sportspeeltuin Hillesluis gebaseerd op het UCIprincipe biedt de volgende kansen.

Groen

Speelplein Hillesluis is redelijk groot en heeft in de huidige situatie weinig groen. Dit is meegenomen in het onderzoek wat uiteindelijk geleid heeft tot de oplossing ‘meer bomen’.

Water

Door waterbronnen toe te voegen en een kleine rivier te realiseren wat door het speelplein loopt kan er voor gezorgd worden dat de UCI wordt behaald. Door de implementatie van deze twee onderdelen in de speeltuin kan bestaande hitten tegengaan worden.

Schaduw

Begroeide oppervlakte en bomen zorgen voor schaduw, lageren oppervlaktetemperatuur en lagere luchttemperatuur. Om een koelend effect op luchttemperatuur en oppervlaktetemperatuur te kunnen geven is het van belang dat er een aantal hoge bomen en groene planten gerealiseerd worden. Door dit toe te passen ontstaat er een koel plekje voor kinderen om in te spelen.

Vervolgonderzoek

Gezien dit project een pressure cooker was is het noodzakelijk dat er een vervolgonderzoek wordt gedaan. Vanuit ons onderzoek is er een conclusie getrokken over de criteria die aan een Urban Cool Island worden gesteld en op deze manier verder toegepast is het ontwerp. Mogelijke onderzoek kan in kaart brengen of de herinrichting en de keuze van het materiaalgebruik van de nieuwe speeltoestellen in speelplein Hillesluis wel werkelijk voldoen aan de wensen van de kinderen nadat deze voor een tijdje gebruikt zijn door de gebruikers.

In een nader onderzoek kan verder gekeken worden naar materialen voor speeltoestellen die aan de richtlijnen van een UCI voldoen.

SAMEN OP ZUID | Maak Rotterdam-Zuid

Render met meer groen om UCI te realiseren

Render met meer water om UCI te realiseren

Render met meer schaduw om UCI te realiseren

Estafette-leren

Studenten geven hun kennis en vraagstukken door aan een volgende groep studenten of stagiaires van hbo en mbo. Omdat het bestuur van de speeltuin én de kinderen hierbij betrokken worden, ontstaat er een actief lerende omgeving.

Sportspeeltuin Hillesluis is een lerende omgeving middenin de wijk Hillesluis en pal tegenover de Kuip. Het estafette-leren krijgt hier vorm. Van MDC-trajecten, hbo-challenges tot -afstudeeropdrachten als ook overdracht van onderzoek naar het mbo (voor uitrollen zonnepanelen en anbi-status).

1

Inclusieve speeltuinen: Wij dagen andere studenten uit om andere speeltuinen ook op te knappen met oog voor inclusiviteit en zo spelen voor ieder kind mogelijk te maken.

2

3

Klimaatadaptief ontwerp: Onderzoek het ontwerp op de haalbaarheid op het gebied van fysieke ruimte, financiën en het beleid van de overheid.

Groen spelen: In het vervolgonderzoek kunnen de marketing studenten dit oppakken om het totale plaatje van de groene speeltuin te voltooien.

4

Participatie van kinderen: Geef de kinderen meer ruimte om vrij te spelen zonder dat ze hun speeltoestellen zullen missen. Ook uit gesprekken met de Gemeente Rotterdam blijkt dat de focus ligt op het vrijspelen van de kinderen, meer gras, groen en verkoelende elementen en meer ruimte.

5

Coole speeltuin: In een nader onderzoek kan verder gekeken worden naar materialen voor speeltoestellen die aan de richtlijnen van een UCI voldoen.

docent Daniel Farber draagt het hbo vraagstuk over aan de mbo-studenten

speeltuin Hillesluis en EMI-HR

Trage Ruimte (HRBS

Technisch onderzoek gebouw Workshop Zonne-energie Fondswerving Crowdfunding Zonnepanelen Wandelroute Rotterdam Architectuur maand Talkshow

OPBRENGST

Technisch rapport over het verenigingsgebouw, opstart crowdfunding. Ontwerp workshop voor basisscholen. Aandragen eigen netwerk

junior accountmanagement

Uitzoeken ANBI-status

Afstuderen Loran Koster (watermanagement) Hoe kan de speeltuin een lerende omgeving worden? OPBRENGST Advies speeltoestellen om waterbewustzijn te stimuleren

Op welke manier kan de speeltuin van betekenis zijn voor de omliggende basissscholen?

Trage Ruimte #2

Een Trage Ruimte…

Een trage Ruimte, is een periode waarin er tijd wordt genomen om af te stemmen op de ander. Trage ruimte is de titel van een groot project vanuit 2 marketingopleidingen van Hogeschool Rotterdam. 25 Studenten van dit project werden 2 weken lang gastvrij ontvangen in de speeltuin. De opdracht was: ‘onderzoek welke mogelijkheden er zijn voor nieuwe energie in de speeltuin.’ Zonnepanelen, dat is de wens van het bestuur. Maar kunnen die wel op het dak? En wat kosten ze dan? En hoe komen we aan geld? De vragen werden verdeeld in groepen. Meer en meer raakten de studenten betrokken bij de speeltuin: ze hielpen opruimen, speelden met de kinderen, haalden de ballen uit het water. Om het contact met de naburige basisschool ‘de Gouden Griffel’ te vergroten kregen de kinderen van groep 8 een workshop over het bouwen van auto’s op zonne-energie. Het heeft het bestuur van de school tot denken gezet: ‘we zouden toch veel meer met elkaar kunnen samenwerken? Vooral na de renovatie van de speeltuin! Natuuronderwijs, verkeersonderwijs...maar ook gewoon lekker buiten zijn’

De studenten zijn een crowdfundings-actie voor de zonnepanelen gestart en hebben het netwerk voor het bestuur van de speeltuin flink vergroot.

Op welke manier kan het waterbewustzijn bij

kinderen vergroot worden?

Ik ontdekte dat ik tijdens mijn onderzoeksproces veel ervaringen heb opgedaan die niet in het beoordelingsformulier passen. Maar het waren wel belangrijke leermomenten. Ik heb ze letterlijk als een ‘blauwe stroom’’ toegevoegd aan mijn scriptie. Daardoor kunnen de studenten na mij deze tips in het procesmatig leren weer meenemen. Een voorbeeld is het gebruik van de watertafel, het organiseren van ‘water-evenementen’ en het inzetten van het leesboekje ‘Rotterdams gevogelte”.

Spelend leren?

Ik merk wel dat de kinderen in de speeltuin als doel hebben om te gaan spelen. Als ze zich dan moeten concentreren bij de watertafel is het voor hen even schakelen omdat ze het gevoel hebben dat ze aan het leren zijn. Ik gebruikte ‘Lorans watercirkel’ om eerst de aandacht te trekken op een leuke manier. Daarna organiseerde ik een middag ‘spelen met water” met een combinatie van spelen en leren. Die middag was gezellig druk. Ik hoop dat deze middagen worden voortgezet.

Stokje doorgeven

Er is ook veel contact geweest met de basisscholen De Blijvliet en de Gouden Griffel. De kinderen hebben het boekje ‘Rotterdams gevogelte” en het gebruik van de watertafel getest. Door het estafette-leren bij EMI kan ik mijn ervaringen doorgeven. Het is leuk dat dit ook echt

gebeurt. Zo is de watertafel bij een evenement op het Polderplein weer gebruikt, ik hoorde van studenten dat de kinderen de watertafel herkenden. Studenten van de ‘Trage Ruimte” gaan nog meer onderzoeken op welke manier het basisonderwijs bij de speeltuin betrokken kan worden.

Bron: pagina’s ‘de Blauwe stroom” Loran Koster, afstudeerder Watermanagement.

SAMEN OP ZUID | Maak Rotterdam-Zuid

Docenten aan het woord

Vermenigvuldigen door delen

Als je kan delen, dan kan je ook vermenigvuldigen. Deze wijze spreuk stond in de e-mailhandtekening van een oudcollega. En dit hebben de studenten in het MultiDisciplinaire Challenge (MDC) project ‘Maak Rotterdam-Zuid Cool’ wat mij betreft volledig waargemaakt.

De studenten hebben een voortreffelijk antwoord gegeven op de hoofdvraag. Dit hebben zij gedaan door hun eigen expertise in te brengen en open te staan voor de expertise van collegastudenten van andere opleidingen. Maar zeker ook door te luisteren naar de verhalen en wensen van onder andere buurtkinderen en omwonenden.

De studenten hebben zich bij hun onderzoek en ontwerp laten inspireren door het concept ‘Urban Cool Island’. Een Urban Cool Island is een duurzame oplossing tegen hittestress in de stad en voor verbetering van het stadsklimaat. Het biedt een groene plek, waar bewoners verkoeling kunnen vinden. En hoe mooi is het om dat te laten samengaan met de functie van

De 24 studenten hebben zich voor deze challenge verdeeld over vijf groepen met ieder een eigen invalshoek: Inclusieve speeltuinen, Klimaatadaptief ontwerp, Participatie van kinderen, Groen spelen en Het principe van een Urban Cool Island. MDC Maak Rotterdam-Zuid Cool heeft nieuwe antwoorden en nieuwe vragen opgeleverd. Zoals een wijkmanager het omschreef: “Deze concrete vertaling van het concept Urban Cool Island naar de functie van een speeltuin maakt ons wakker.”

Als ik terugkijk op het project, dan bewonder ik vooral de intensieve samenwerking tussen de groepjes onderling. Dit heeft geresulteerd in één totaalontwerp, dat is gepresenteerd aan de opdrachtgever en belanghebbenden.

Voor dit project gaat mijn dank uit naar de fijne samenwerking met verschillende betrokkenen: Speeltuinvereniging Hillesluis (Cor, Anja en Talip), gemeente Rotterdam (Wilko de Bruin en Manon Courtin), OBS De Piramide (Madelon ’t Zand en Danny van der Eem), EMI (Angela van der Heijden en Elma Oosthoek) en vele anderen.

Ik wens u veel plezier met het lezen van de resultaten van de MDC Maak Rotterdam-Zuid Cool. Het zal u inspireren. Dat weet ik zeker…

Eric Visser, begeleidend docent MDC Maak Rotterdam-Zuid Cool

Deze concrete vertaling van het concept Urban Cool Island naar de functie van een speeltuin maakt ons wakker.

Leren door ervaren in de trage ruimte

De laatste periode van het tweede studiejaar van de opleidingen Marketing of Social Business & Creative Marketing & Sales staat elk jaar in het teken van een Real Life game. In eerdere jaren werd de game SIGA gedraaid, waarin er in een on-en offline wereld werd gewerkt aan complexe vraagstukken op een interactieve manier. Vanwege de beperkingen door COVID waren we als jaarteam genoodzaakt iets anders te doen en om out-of-the-box te denken.

Het doel was om tot een creatieve en educatieve oplossing te komen die studenten aan het denken zet. Over zichzelf, de ander, en de verhouding hiertussen; subjectwording aldus Biesta.Vanuit de rol als nieuwe docent, voelde ik sterk dat ik mijn netwerk moest raadplegen om wat oriënterende gesprekken te voeren over de kans die er lag. Daarbij kwam ik in gesprek met Elma Oosthoek –werkzaam voor EMI op Zuid – en vertelde haar over de situatie van jaar 2. Zij zag direct mogelijkheden om een samenwerking aan te gaan, waarbij de buurtbewoners van Hillesluis zouden fungeren als opdrachtgevers van de circa 120 studenten. Een interessante insteek om los te komen van de zakelijke en commerciële setting én het perspectief te verzetten naar de rol als burger, maar dan met alle bagage en talenten.

Het proces om tot uitvoering te komen, was er één waarvan we allen veel geleerd hebben, maar ook waar we trots op mogen zijn. De verschillende wijzen waarop je een probleemstelling kunt benaderen, waren zaken die we hebben aangegrepen om onze studenten te triggeren en uit te dagen. In zo’n korte periode en in deze bijzondere omstandigheid zo’n project neerzetten was ambitieus en tegelijkertijd zo erg nodig. De studenten en docenten hebben zichzelf uitgedaagd om niet vóór, maar samen mét de buurtbewoners blijvende impact te realiseren. In het geval van de Sportspeeltuin door een crowdfundingsactie voor nieuwe energie, maar ook door het realiseren van een Talkshow waarin alle projecten samensmolten.

Om het project te laten slagen, moesten de studenten én docenten fysiek in de wijk aanwezig zijn. Iedere dag weer. Gedurende twee weken. Hierin stond de Theory U van Otto Scharmer centraal. Samen door de bocht gaan, vereist een andere manier van denken en doen: de straat op, in gesprek met buurtbewoners en ondernemers uit de buurt. Daarna terug naar de tekentafel en plannen uitdenken, deze met elkaar bespreken en vervolgens uitvoeren met de gemeenschap in gedachten. Ter afronding van het project, was het aan alle studenten de taak om in een persoonlijke videoboodschap te vertellen waarvan zij zichzelf bewust waren geworden na twee weken in Hillesluis; er moest impact worden gemaakt en dat kon alleen als er mét de buurtbewoners werd samengewerkt.

Ook in studiejaar 21/22 vindt er weer een editie plaats – van 30 mei t/m 9 juni. Vanaf deze plek nodigen we dan ook iedereen uit om langs te komen of zich te laten informeren naar de Trage Ruimte; een samenwerking van EMI en twee commerciële opleidingen van de HRBS.

Wees welkom!

Daniël Farber

Allround Docent Creative Marketing & Sales jaar 1 & 3:

Opleiding Commerciële Economie

CoMmunity CE: Creative Marketing & Sales