Achtergrond
Burgerparticipatie in Klimaatadaptatie Klimaatverandering leidt steeds vaker tot overschrijding van acceptatiegrenzen voor neerslag, hitte en droogte. In het creëren van een klimaatbestendige inrichting, is samenwerking met bewoners essentieel voor gemeenten en waterschappen. Vanuit de Hogeschool Rotterdam zijn docenten Watermanagement Rick Heikoop en Natalie Lorenz betrokken bij dit onderzoek. In dit project werkt Hogeschool Rotterdam samen met gemeente Rotterdam in twee living labs in de wijken Bloemhof en Liskwartier. Het onderzoek wordt uitgevoerd in tien living labs in vijf Nederlandse steden waarin een participatieproces op buurtniveau wordt doorlopen. Hierbij worden verschillende benaderingen uit de burgerwetenschap toegepast. Professionals en bewoners voeren samen metingen uit (participatieve monitoring), verzamelen gegevens over fysieke en sociale kwetsbaarheid (city climate scan) en werken een lokale aanpak uit (cocreatie workshops). De werkwijzen worden via een living labs vergelijkingskader gemonitord, geëvalueerd en aangescherpt.
Installatie van het weerstation in Noord/ Liskwartier
Dit zijn de hittesensoren die gemeten hebben in 100 woningen door heel Nederland, zo ook in Liskwartier.
Het project betreft een unieke samenwerking tussen vier hogescholen (HZ University of Applied Sciences, Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Van Hall Larenstein, Hanzehogeschool Groningen), vijf gemeenten (Vlissingen, Middelburg, Rotterdam, Leeuwarden, Groningen) en twee waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest). Het project is mede mogelijk gemaakt door financiering vanuit door SIA RAAK.
De Rotterdamse onderzoekers Rick Heikoop en Natalie
De resultaten van de hittemetingen in de woningen Bloemhof zijn onlangs afgerond. Deze zomer was een extreem warme zomer. Niet alleen buiten, maar ook binnen in de woningen liepen de temperaturen deze zomer behoorlijk op. Onderzoekers van Hogeschool Rotterdam, willen erachter komen hoe
Lorenz op een warme zomeravond op pad in Bloemhof. De 10 sensoren waren snel verspreid...Heik
wat de de gevoelstemperatuur (PET) is. Iedereen kan de online metingen van het weerstation in de Afrikaanderwijk bekijken. Per seconde worden de data vernieuwd. https://wow.knmi.nl/ Daarnaast hebben we begin van deze zomer persoonlijk bij de bewoners de hittemeters afgegeven met een instructie. En we hebben op hele hete dagen PET-metingen gedaan op de fiets.
bewoners toenemende hitte ervaren in hun eigen woning en straat. Twee jaar lang doen we onderzoek in Rotterdam. Samen met drie andere hogescholen wordt dit onderzoek ook uitgevoerd in vijf andere steden in Nederland. Er zijn weerstations geplaatst in Rotterdam-Liskwartier en Rotterdam-Afrikaanderwijk die het weer buiten nauwkeurig meten.
Temperatuur in de woning, hoe hebben jullie dit onderzocht?
Hebben jullie opvallende zaken gemeten?
Het KNMI meet nauwkeurig het weer, maar hoe hoog loopt de temperatuur op in de zomermaanden in de woning zelf? De temperatuur in de woning is nauwelijks onderzocht, terwijl we gemerkt hebben dat hittegolven steeds vaker voorkomen. En hoe ervaren bewoners dit, hebben ze er last van of niet? 7 bewoners in Bloemhof hebben deze zomer de temperatuur in hun woning nauwkeurig gemeten. Hoe iemand de temperatuur ervaart op straat is voor iedereen verschillend. Het hangt af van meerdere factoren zoals persoonlijke kenmerken, maar ook welke kleding je aan hebt: leeftijd, gewenning, lichaamsbouw, inspanning, aanwezigheid van wind is, sta je in de volle zon staat of in de schaduw. In ieder van de vijf genoemde steden hebben we twee weerstations geplaatst. Met de weerstations kunnen we aan de hand van gemeten waarden berekenen
Wat opvalt is het enorme verschil in temperatuur tussen oude en moderne woningen. Bij woningen rond 1900 zie je op een dag forse schommelingen in temperatuur. Bij woningen rond 1920-1930 worden deze schommelingen al minder. Bij de woningen die rond 2000 zijn gebouwd, worden nauwelijks temperatuur schommelingen in de woning gemeten Dat heeft alles te maken met isolatie van de woningen: de hitte komt te gemakkelijk de woning in, maar kan tegelijkertijd ook weer sneller afkoelen. Duidelijk is ook het enorme verschil in temperatuur: oudere woningen warmen flink op. Bij de meest hete dagen in augustus zijn er meerdere leefruimten waar de temperatuur meerdere dagen boven de 30 graden is gebleven, in woonkamers maar ook in de slaapkamers. Bij een woning is zelfs structureel meerdere
Hittegolf Bloemhof Rotterdam 2020 45
40
35
30
25
20
15
PET......C. Tair.....C.
10
5
0
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Dagen in augustus 2020
6
7
8
9
1
1
1
1
1
1
1
1
dagen boven de 34 graden gemeten in een slaapkamer! Dit heeft directe invloed op het slaapcomfort en kan effect hebben op de gezondheid.
Wat is het project IMPETUS?
ook instructies om problemen te kunnen schetsen. Al deze meetresultaten willen we op een slimme manier vastleggen in een database, zodat we straten en buurten in verschillende Europese steden beter kunnen vergelijken. We zouden de eerste meetweek in Rotterdam organiseren. Door Corona kan de fysieke bijeenkomst nu niet doorgaan. Ik ben daarom nu bezig met het ontwikkelen van een methodiek om allerlei waarnemingen met google streetview te doen en online databases, zoals bijvoorbeeld de verharding van tuinen of schaduw in de straat, aanwezigheid van bomen, bouwjaar van de woning, etc. Zo kunnen we online straten en buurten analyseren.
Het IMPETUS-project is een samenwerking tussen een aantal Europese onderwijsinstellingen uit Polen, Oostenrijk, Zwitserland, Portugal en Nederland. IMPETUS staat voor Innovative Measurement Tool Towards Urban Environmental Awareness, ofwel innovatieve meetmethodieken om metingen te doen op straat- en buurtniveau. Met deze onderwijsinJaren 20-30 woningen Bloemhof stellingen willen we praktische meetmethodieken In mei organiseren we online hackaton. We gaan 38 ontwikkelen, zodat we met onze studenten metingen dan met studenten in 48 uur, ook nachts, een climate 36 kunnen doen rondom kwetsbaarheden en klimaatgame ontwikkelen met de verzamelde meet gege34 adaptatie. Denk bijvoorbeeld aan temperatuurmevens. De Oostenrijkse partner heeft hier gelukkig 32 tingen, metingen om vervuiling door plastic afval meer verstand van. 30 te leggen, waterkwaliteit, vragenlijsten, maar vast 28 26 38 24 36 22 34 20 32 18 30 16 28 14 26 12 24 10 22 8 20 6 18 4 16 2 14 0 11-06-2020 12
Jaren 20-30 woningen Bloemhof
1924 1920 1923 1923 1920
1924 1920 1923 1923 1920
21-06-2020
01-07-2020
11-07-2020
21-07-2020
31-07-2020
10-08-2020
20-08-2020
30-08-2020
09-09-2020
19-09-2020
29-09-2020
21-06-2020
01-07-2020
11-07-2020
21-07-2020
31-07-2020
10-08-2020
20-08-2020
30-08-2020
09-09-2020
19-09-2020
29-09-2020
10 8 6 4 2 0 11-06-2020