Anti-afval-apparaat 1 Onderzoek-/ontwerpheld Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel
Oerdoener-natuurvriend Ontwerpend leren Plastic soep Groep 5/6 60 minuten KD 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. KD 45: De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren.
Inhoud De leerlingen leren in deze les wat de plastic soep is en dat plastic afval in zeeën en oceanen overal op de aarde een groot probleem is. Daarnaast ontwerpen de leerlingen in groepjes een apparaat om met één hand afval uit water te kunnen verwijderen. Kennisdoelen Aan het eind van de les weten de leerlingen: - wat de plastic soep is en dat deze grotendeels wordt veroorzaakt door afval dat op het land wordt weggegooid. - dat plastic afval in zeeën en oceanen om twee redenen erg schadelijk is. Ten eerste wordt ons voedsel vergiftigd. Ten tweede raken veel zeedieren verstrikt in afval. Onderzoekend/ ontwerpend leren vaardigheidsdoelen - De leerlingen ontwerpen individueel minimaal twee mogelijke oplossingen voor de ontwerpvraag. - De leerlingen tekenen in groepjes de gekozen ontwerpoplossing met duidelijk aangegeven details. Attitudedoelen Dit zijn de attitudedoelen zoals geformuleerd door Stichting Leerplanontwikkeling (2015a), die aansluiten bij de huidige les. - De leerling is kritisch op zichzelf en op eigen werk. - De leerling is origineel: maakt niet alleen dingen na, doet niet alleen na, maar werkt ook eigen ideeën uit. - De leerling is sociaal: is gericht op samenwerking. Voorbereiding (indien handig) Knip voorafgaand aan de les voor iedere groep 24 afbeeldingen uit en stop ze in een envelop. In Bijlage 6 zijn printbladen met afbeeldingen te vinden. Print voor iedere groep één ontwerpwerkblad. Lees de achtergrondinformatie over plastic soep door. Verzamel daarnaast verschillende soorten verpakkingsmateriaal. Denk aan wc-rollen, plastic en kartonnen doosjes, sinaasappelnetjes, plastic zakjes en touwtjes.
Materialen - Enveloppen met 24 afbeeldingen: één per groepje - Kleine papiertjes of post-its: meerdere per leerling - Stiften: één per leerling - Ontwerpwerkbladen: één per groepje - PowerPoint Anti-afval-apparaat lessenserie (zie Bijlage 5) - Verschillende soorten kosteloos materiaal Woordenschat Aan het eind van de les weten de leerlingen wat het begrip plastic soep inhoudt. Achtergrondinformatie Vakspecifiek Jaarlijks komt ongeveer vijf miljoen ton plastic afval in oceanen en zeeën terecht. Tachtig procent van dat afval wordt op het land geloosd door mensen en door de industrie. De rest van de vervuiling wordt veroorzaakt door de scheepvaart, visserij en de off-shore industrie. Verschillende soorten plastic vormen samen de plastic soep (Plastic Soup Foundation, z.d.). Plastic afval verzamelt zich doordat grote ringvormige golfstromen, gyren genaamd, het afval in oceanen naar zich toetrekken. De concentratie afval is hierdoor aanzienlijk hoger in de gyren. Er bestaan vijf grote gyren, die zich bevinden in de Noordelijke Atlantische Oceaan, de Zuidelijke Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan, de Noordelijke Grote Oceaan en de Zuidelijke Grote Oceaan (Wikipedia, 2019). Plastic valt onder invloed van verwering, zonlicht en golfslag uit elkaar in kleine stukjes. De stukjes plastic verteren niet en zijn giftig. Doordat zeedieren plastic afval aanzien voor voedsel en kleine stukjes plastic opeten, dragen zij giftige stoffen met zich mee. Wanneer zeedieren door de mens worden opgegeten, dringen de stoffen het menselijk lichaam binnen (Plastic Soup Foundation, z.d.). Daarnaast raken veel zeedieren verstrikt in plastic en ander afval, zoals te zien op de onderstaande afbeelding (Pitt, z.d.).
Didactisch - Loop tijdens de ontwerpfase rond en geef feedback op de ideeën die leerlingen al hebben bedacht. Geef complimenten over inzet en aanwijzingen voor verbetering. Stel vragen als: Kun je nog meer ideeën bedenken? Kun je een heel gek of bijzonder idee
-
bedenken? Wat kan jouw ontwerp, waardoor het anders is dan andere ontwerpen? (Klapwijk, Kok, Visschedijk & Holla, 2017). Besteed na afloop van de ontwerpfase aandacht aan de ontwerpvaardigheden die de leerlingen hebben opgedaan. Het plezier in leren neemt toe wanneer leerlingen besef ontwikkelen van hun expertise (Klapwijk et al., 2017). Wanneer een leerling de opdracht niet begrijpt, laat deze dan uitleggen door een klasgenoot. Zij zullen als gelijkwaardige klasgenoten goed naar elkaar luisteren en beter laten merken dat ze iets niet snappen (Klapwijk et al., 2017). Wanneer leerlingen weinig ervaring hebben met samenwerkingsopdrachten, kan ervoor worden gekozen om tweetallen te vormen in plaats van viertallen.
Lesverloop Fase 1: confronteren (5 minuten) De leerkracht introduceert het probleem van plastic afval en vertelt de leerlingen over plastic soep. Hij vertelt welke problemen dit met zich meebrengt: ons voedsel wordt vergiftigd en zeedieren raken verstrikt in het afval. In deze fase kunnen de dia’s 3 en 4 uit de PowerPoint worden gebruikt. Fase 2: verkennen (5 minuten) De leerkracht vertelt dat het probleem van plastic soep ook in Nederland speelt. Zo is ook de Rotterdamse haven vervuild met plastic en ander afval. De leerkracht vertelt dat de leerlingen een apparaat gaan ontwerpen om met één hand afval uit de haven te verwijderen. Hij vertelt de leerlingen dat ze dit gaan doen met materiaal dat niets kost, namelijk gebruikt verpakkingsmateriaal. De leerkracht laat kort zien welke materialen beschikbaar zijn. In deze fase kunnen de dia’s 5 en 6 uit de PowerPoint worden gebruikt. Fase 3: ontwerp schetsen (50 minuten) In deze fase ontwerpen de leerlingen in groepjes van vier een anti-afval-apparaat. De leerkracht introduceert allereerst de werkvorm Plaatjesbrainstorm (TU Delft, 2019). Deze werkvorm wordt ingezet om de leerlingen individueel ideeën te laten bedenken voor een apparaat. Iedere groep krijgt 24 afbeeldingen, die omgedraaid op tafel liggen. De leerlingen pakken willekeurig een afbeelding. Wanneer er een idee op komt voor een anti-afval-apparaat schrijven of tekenen ze dit op een papiertje. Aan het eind van de brainstorm worden alle ideeën in het midden van de tafel gelegd. Belangrijk is dat de leerlingen tijdens de brainstrom niet overleggen. Zo ontstaan er zoveel mogelijk verschillende ideeën. Vervolgens introduceert de leerkracht de Stippenmethode (TU Delft, 2019). De verschillende ideeën uit de brainstormfase liggen in het midden van de tafel. Iedere leerling mag drie stippen zetten bij de drie ideeën die hij het best, meest origineel of meest functioneel vindt. De leerlingen mogen hierbij niet overleggen, maar ze mogen klasgenoten wel vragen om verduidelijking van de ideeën. Wanneer iedere leerling drie stippen heeft gezet, worden de ontwerpen met de meeste stippen geselecteerd. Vervolgens kiezen de leerlingen in overleg het ontwerp dat ze gaan realiseren. Het combineren van verschillende ideeën is uiteraard toegestaan. Belangrijk is dat de leerlingen een ontwerp kiezen dat kan worden gerealiseerd met de beschikbare materialen, in dit geval verpakkingsmateriaal. De leerlingen schetsen het ontwerp op het ontwerpblad en noteren welke materialen ze willen gebruiken. In deze fase kunnen de dia’s 7, 8 en 9 uit de PowerPoint worden gebruikt.
Bronnenlijst: Anti-afval-apparaat 1 Klapwijk, R., Kok, E., Visschedijk, J., & Holla, E. (2017). Handleiding Ontwerpen in Beeld. Verkregen via https://lms.hr.nl/#-206 op 13 maart 2019 Pitt, M. (z.d.). Hawaiian monk seal caught in fishing tackle [Foto]. Verkregen via https://www.plasticsoupfoundation.org/dossiers/wat-is-plasticsoep/ op 13 maart 2019 Plastic Soup Foundation. (z.d.). Wat is plasticsoep? Verkregen via https://www.plasticsoupfoundation.org/dossiers/wat-is-plasticsoep/ op 13 maart 2019 TU Delft. (2019). Test Handleiding Your Turn Werkvormen Hogeschool Rotterdam. Verkregen via https://lms.hr.nl/#-206 op 13 maart 2019 Wikipedia. (2019). Plasticsoep. Verkregen via https://nl.wikipedia.org/wiki/Plasticsoep op 13 maart 2019
Anti-afval-apparaat 1 WERKBLAD