Anti-afval-apparaat 3 Onderzoek-/ontwerpheld Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel
Oerdoener-natuurvriend Ontwerpend leren Plastic soep Groep 5/6 45 minuten KD 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. KD 45: De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren.
Inhoud In deze les bereiden de leerlingen een korte presentatie voor over het anti-afval-apparaat dat zij eerder hebben ontworpen en gerealiseerd. Ze schrijven op wat ze willen vertellen en verdelen de taken over de groepsleden. Nadat alle groepen het apparaat hebben gepresenteerd, krijgen de leerlingen informatie over uitvindingen die eerder zijn gedaan om afval uit de Rotterdamse haven te verwijderen. Kennisdoelen - Aan het eind van de les weten de leerlingen wat de plastic soep is en dat deze grotendeels wordt veroorzaakt door afval dat op het land wordt weggegooid. - Aan het eind van de les kunnen de leerlingen een voorbeeld noemen van een bestaande uitvinding waarmee afval wordt opgeruimd. Onderzoekend/ ontwerpend leren vaardigheidsdoelen - De leerlingen presenteren het anti-afval-apparaat dat ze hebben gemaakt op een begrijpelijke manier aan de rest van de klas. Ze vertellen wat ze hebben gemaakt, waarvoor het dient en hoe het werkt. Attitudedoelen Dit zijn de attitudedoelen zoals geformuleerd door Stichting Leerplanontwikkeling (2015a), die aansluiten bij de huidige les. - De leerling is gemotiveerd: is intrinsiek gemotiveerd en werkt met passie en plezier. - De leerling heeft een kritische instelling naar anderen: is kritisch op het stellen van vragen. - De leerling is sociaal: verdeelt taken onder groepsleden en houdt zich aan afspraken. Voorbereiding (indien handig) Print voorafgaand aan de les voor iedere groep een werkblad (zie Bijlage 7) en zet een bak met water en afval klaar. Lees de achtergrondinformatie over The Ocean Cleanup, de Shoreliner en de Waste Shark door.
Materialen - Werkbladen: één per groepje - PowerPoint Anti-afval-apparaat lessenserie - Bak met water en afval Woordenschat Aan het eind van de les weten de leerlingen wat het begrip plastic soep inhoudt. Achtergrondinformatie Vakspecifiek Plastic soep Jaarlijks komt ongeveer vijf miljoen ton plastic afval in oceanen en zeeën terecht. Tachtig procent van dat afval wordt op het land geloosd door mensen en door de industrie. De rest van de vervuiling wordt veroorzaakt door de scheepvaart, visserij en de off-shore industrie. Verschillende soorten plastic vormen samen de plasticsoep (Plastic Soup Foundation, z.d.). Plastic afval verzamelt zich doordat grote ringvormige golfstromen, gyren genaamd, het afval in oceanen naar zich toetrekken. De concentratie afval is hierdoor aanzienlijk hoger in de gyren. Er bestaan vijf grote gyren, die zich bevinden in de Noordelijke Atlantische Oceaan, de Zuidelijke Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan, de Noordelijke Grote Oceaan en de Zuidelijke Grote Oceaan (Wikipedia, 2019). Plastic valt onder invloed van verwering, zonlicht en golfslag uit elkaar in kleine stukjes. De stukjes plastic verteren niet en zijn giftig. Doordat zeedieren het plasticafval aanzien voor voedsel en kleine stukjes plastic opeten, dragen zij giftige stoffen met zich mee. Wanneer zeedieren door de mens worden opgegeten, dringen de stoffen het menselijk lichaam binnen (Plastic Soup Foundation, z.d.). Daarnaast raken veel zeedieren verstrikt in plastic en ander afval, zoals te zien op de onderstaande afbeelding (Pitt, z.d.).
Uitvinding voor het opruimen van de oceaan De Nederlandse scholier Boyan Slat bedacht een project om plastic uit de oceaan te verwijderen, The Ocean Cleanup. Hij was toen pas achttien jaar oud. In 2018 werd de uitvinding van Boyan Slat voor het eerst in gebruik genomen. Een 600 meter lange slang wordt
naar de oceaan gesleept door een boot. Onder de slang hangt een rok. Op zee zorgen de wind en de golfstromen ervoor dat de slang in een U-vorm vooruit wordt geduwd. Allerlei afval blijft achter de slang haken, terwijl zeedieren er onderdoor kunnen zwemmen. Als de slang vol zit met afval, komt een boot het afval ophalen om het te recyclen. Boyan Slat geeft aan dat het belangrijk is om afval op straat en in de zee op te ruimen, maar dat de mens daarnaast ook minder wegwerpplastic moet gebruiken (NOS Jeugdjournaal, 2018). Uitvindingen voor het opruimen van de Rotterdamse haven Ook de Rotterdamse haven is vervuild door plastic en ander afval. Het Havenbedrijf heeft twee systemen getest om afval uit de haven te verwijderen. Het eerste systeem was de Waste Shark, ontwikkeld door RanMarine. De Waste Shark bestaat uit twee aqua drones; drones die op en onder water kunnen functioneren. De Shark heeft een soort open mond op het wateroppervlak, waarmee het apparaat afval uit het water inneemt. Het apparaat is even groot als een personenauto en kan ongeveer 500 kilo afval innemen (Port of Rotterdam, 2016). De onderstaande afbeelding van RanMarine (z.d.) geeft de Waste Shark weer.
Het tweede systeem dat het Havenbedrijf heeft getest, is de Shoreliner. Deze uitvinding vangt drijfafval uit de haven, zodat het niet in de zee terechtkomt. De wind blaast afval in de Shoreliner, die het afval vasthoudt. Doordat er gebruik wordt gemaakt van de wind is er geen energie nodig om het afval te verzamelen. Dit maakt de Shoreliner erg duurzaam. Het experiment met de Shoreliner bleek erg succesvol. Het apparaat mocht dan ook tot eind 2018 blijven liggen in de Lekhaven in Rotterdam. Op de onderstaande afbeelding is de Shoreliner te zien (Port of Rotterdam, z.d.).
Didactisch - In de huidige les is een verkorte versie van de werkvorm ‘Oplossingsverhaal’ (TU Delft, 2019) gebruikt. De leerlingen beschrijven op papier hoe hun ontwerpoplossing heet, waarvoor deze dient en hoe hij werkt. De les kan worden uitgebreid door de volledig werkvorm ‘Oplossingsverhaal’ (TU Delft, 2019) aan te bieden. Met behulp van werkbladen formuleren de leerlingen wat voor hen belangrijk was bij het bedenken van hun ontwerpoplossing. Ze leren te vertellen vanuit de gebruiker. Lesverloop Fase 6: presenteren (10 minuten voorbereiding, 25 minuten presenteren) De groepen vullen het werkblad in: ze bedenken een naam voor hun uitvinding, beschrijven waarvoor het dient en hoe het werkt. De leerlingen verdelen de taken: wie houdt het apparaat vast en demonstreert het, wie vertelt, etc. Wanneer de groepen klaar zijn met het voorbereiden van hun presentatie, presenteren zij om beurten hun anti-afval-apparaat. Fase 7: verdiepen en verbreden (10 minuten) De leerkracht vertelt de leerlingen over uitvindingen die eerder zijn gedaan om de oceanen en zeeën op te ruimen. Hij vertelt over het project The Ocean Cleanup van Boyan Slat en over twee uitvindingen die zijn getest in de Rotterdamse haven, namelijk de Waste Shark en Shoreliner. De leerkracht kan een filmpje van het Jeugdjournaal (2018) over de uitvinding van Boyan Slat gebruiken als ondersteuning. Klik hier om het filmpje te openen. Bronnenlijst: Anti-afval-apparaat 3 NOS Jeugdjournaal. (2018). Zo ziet de grootste opruimactie op zee eruit [Film]. Verkregen via https://www.youtube.com/watch?v=ODh-6Iu9Pqo op 13 maart 2019 Pitt, M. (z.d.). Hawaiian monk seal caught in fishing tackle [Foto]. Verkregen via https://www.plasticsoupfoundation.org/dossiers/wat-is-plasticsoep/ op 13 maart 2019 Plastic Soup Foundation. (z.d.). Wat is plasticsoep? Verkregen via https://www.plasticsoupfoundation.org/dossiers/wat-is-plasticsoep/ op 13 maart 2019 Port of Rotterdam. (2016). Waste Shark: deze ‘haai’ eet plastic. Verkregen via https://www.portofrotterdam.com/nl/nieuws-en-persberichten/waste-shark-deze-haaieet-plastic op 13 maart 2019
Port of Rotterdam. (z.d.). Port Waste Catch. Verkregen via https://www.portofrotterdam.com/nl/onze-haven/onze-themas/een-duurzamehaven/port-waste-catch op 13 maart 2019 RanMarine (z.d.). The Waste Shark autonomous waste collector, and friends [Foto]. Verkregen via http://fortune.com/2016/09/11/trash-eating-drone-boat/ op 13 maart 2019 TU Delft. (2019). Test Handleiding Your Turn Werkvormen Hogeschool Rotterdam. Verkregen via https://lms.hr.nl/#-206 op 13 maart 2019 Wikipedia. (2019). Plasticsoep. Verkregen via https://nl.wikipedia.org/wiki/Plasticsoep op 13 maart 2019