Lekker en gezond: Dit eet ik! Onderzoek-/ontwerpheld Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel
Beter-beter-maker Onderzoekend leren Gezonde voeding, Schijf van Vijf Groep 3/4 45 minuten KD 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen.
Inhoud Tijdens deze les reflecteren de leerlingen op hun eigen eetpatroon en het eetpatroon van hun schoudermaatje. Dit doen ze door voor elkaar een eetdagboek in te vullen en te analyseren welke voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf ze al eten en welke voedingsmiddelen nog niet. Kennisdoelen Aan het eind van de les weten de leerlingen: - waarom het belangrijk is om gezond en gevarieerd te eten. - dat de Schijf van Vijf laat zien wat gezond eten is. Onderzoekend/ ontwerpend leren vaardigheidsdoelen - Aan het eind van de les kunnen de leerlingen een beargumenteerd oordeel geven over hun eigen voedingspatroon. - Tijdens de les oefenen de leerlingen met het nauwkeurig en correct invullen van een meetinstrument. In dit geval gaat het om een eetdagboek. - Tijdens de les oefenen de leerlingen met het afnemen van een eenvoudig interview. De leerlingen stellen vragen aan hun schoudermaatje en vullen aan de hand daarvan het eetdagboek in. Attitudedoelen Dit zijn de attitudedoelen zoals geformuleerd door Stichting Leerplanontwikkeling (2015a), die aansluiten bij de huidige les. - De leerling werkt nauwkeurig. - De leerling is persistent: werkt hard en is een doorzetter. - De leerling is energiek: wil er voor gaan. Voorbereiding (indien handig) Print voorafgaand aan de les voor iedere leerling een werkblad uit en neem de achtergrondinformatie over de Schijf van Vijf door. Materialen - Afbeelding Schijf van Vijf (digitaal) - Werkbladen: ĂŠĂŠn per leerling
- Digitale weergave van het werkblad Woordenschat Tijdens deze les wordt de betekenis van het begrip voedingsstof opgehaald. Daarnaast leren de leerlingen wat een interview en een eetdagboek zijn. Achtergrondinformatie Vakspecifiek De Schijf van Vijf geeft vijf productgroepen weer die de basis vormen voor een gezond voedingspatroon. De productgroepen zijn: 1. Groente en fruit 2. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten 3. Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers 4. Vetten en olie 5. Dranken Het wordt aangeraden om meer te eten uit de productgroepen groente en fruit en brood. Deze groepen worden dan ook groter weergeven in de Schijf van Vijf. Het belangrijkste voor een goede voeding is een gevarieerd dieet. Dit betekent dat per maaltijd moet worden afgewisseld tussen de productgroepen, maar ook binnen de productgroepen. Eet dus niet iedere dag dezelfde groenten, maar probeer hierin te variĂŤren (De Bakker, Boersma, De Bruijn & Valk, 2009).
Figuur 2. Schijf van Vijf. Overgenomen uit Achtergronden Schijf van Vijf van Stichting Voedingscentrum Nederland, z.d.-a (https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/achtergronden-schijf-van-vijf.aspx).
De voedingsmiddelen in de vijf groepen zijn gezond voor ons, omdat ze veel voedingsstoffen bevatten. Voedingsstoffen zijn stoffen die het lichaam nodig heeft. Voorbeelden zijn eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Het lichaam kan de stoffen niet zelf aanmaken. Ze worden daarom opgenomen uit voedsel (Stichting Voedingscentrum Nederland, z.d.-b). Uit groente en fruit haalt het lichaam vitamines, mineralen en vezels. In brood, granen,
aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten zitten vooral koolhydraten, eiwitten en vezels. Zuivel, vlees, vis, ei en vleesvervangers bevatten eiwitten, mineralen en vetzuren. Uit vetten en olie haalt het lichaam gezonde vetten en vitamines. Daarnaast is het belangrijk om veel te drinken, zodat het lichaam niet uitdroogt. Dranken zoals water en thee zijn het meest gezond, omdat in deze dranken geen suiker zit (De Bakker et al., 2009). Producten zoals snoep, koek en chips staan niet in de Schijf van Vijf. Het lichaam heeft deze producten niet nodig, omdat ze weinig belangrijke voedingsstoffen bevatten. In de producten zitten vaak wel ongezonde vetten en suikers. Omdat deze voedingsmiddelen niet gezond zijn, is het belangrijk om ze niet te vaak te eten (De Bakker et al., 2009). Didactisch - Om ouderbetrokkenheid te stimuleren, kan het eetdagboek voorafgaand aan de les worden meegegeven naar huis. De leerlingen vullen het dagboek dan in met hun ouders en nemen het weer mee naar school. De lessenserie ‘Lekker en gezond’ kan ook worden afgesloten met de ouders. De leerlingen kunnen hun zelfgemaakte Schijf van Vijf en het ingevulde eetdagboek laten zien aan hun ouders. De ouders kunnen de gezonde traktaties proeven, die leerlingen in de les ‘Lekker en gezond: Trakteren’ hebben gemaakt. - Leerlingen die moeite hebben met het spellen van woorden, kunnen het eetdagboek in Fase 4 invullen door voedingsmiddelen te tekenen. Lesverloop Fase 1: confronteren (2 minuten) De leerkracht informeert wat de leerlingen nog weten van de les Lekker en gezond: Schijf van Vijf. Weten ze nog wat de Schijf van Vijf is? Weten ze nog waarom het belangrijk is om gezond en gevarieerd te eten? De leerkracht vertelt dat de leerling gaan onderzoeken hoe gezond ze zelf eten. Fase 2: verkennen (3 minuten) De leerkracht kijkt met de leerlingen naar de Schijf van Vijf. Welke voedingsmiddelen eten ze graag en welke nooit? Eten of drinken de leerlingen ook voedingsmiddelen die niet in de Schijf van Vijf staan? Fase 3: onderzoek opzetten (5 minuten) De leerkracht legt uit dat de leerlingen elkaar gaan interviewen en voor elkaar een eetdagboek gaan invullen. Hij laat een leeg eetdagboek zien op het digibord en legt de leerlingen uit wat ze moeten invullen. De leerkracht interviewt een leerling over zijn ontbijt en tussendoortje en noteert de gegevens in het eetdagboek, zodat de leerlingen een duidelijk voorbeeld hebben van een goed interview. Fase 4: onderzoek uitvoeren (20 minuten) De leerlingen krijgen een werkblad, interviewen elkaar en vullen het eetdagboek in. Fase 5: concluderen (5 minuten)
De leerkracht legt uit wat de leerlingen bij opdracht 2 van het werkblad moeten doen. Ze schrijven op welke voedingsmiddelen hun schoudermaatjes eten uit de Schijf van Vijf en welke juist niet. Ook noteren de leerlingen welke voedingsmiddelen hun schoudermaatjes vaker kunnen eten. Fase 6: presenteren (5 minuten) De leerkracht vraagt verschillende leerlingen welke conclusies ze hebben getrokken over hun eigen eetpatroon. Eten de leerlingen veel gezonde producten? Daarnaast wordt kort gereflecteerd op het invullen van de dagboeken en het afnemen van de interviews. Fase 7: verdiepen en verbreden (5 minuten) De leerkracht herhaalt kort wat de leerlingen eerder hebben geleerd, namelijk dat het belangrijk is om uit alle schijven van de Schijf van Vijf te eten. Dit zodat de leerlingen alle voedingsstoffen binnenkrijgen die ze nodig hebben om te groeien en gezond te blijven. Bronnenlijst: Lekker en gezond: Dit eet ik! De Bakker, A., Boersma, K., De Bruijn, H., & Valk, R. (2009). Lesbrief Gezonde Voeding? Enschede: Platform Taalgericht Vakonderwijs, Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). Stichting Voedingscentrum Nederland. (z.d.-a). Schijf van Vijf [Illustratie]. Verkregen via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/achtergronden-schijf-van-vijf.aspx op 3 maart 2019 Stichting Voedingscentrum Nederland. (z.d.-b). Voedingsstoffen. Verkregen via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingsstoffen.aspx op 3 maart 2019