Lekker en gezond: Schijf van Vijf Onderzoek-/ontwerpheld Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel
Beter-beter-maker Onderzoekend leren Gezond eten, Schijf van Vijf Groep 3/4 45 minuten KD 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen.
Inhoud In deze les maken de leerlingen kennis met de Schijf van Vijf. Ze leren wat gezond eten is en waarom het belangrijk is om gezond te eten. Daarnaast onderzoeken de leerlingen welke gezonde producten er verkrijgbaar zijn in de supermarkt. Kennisdoelen Aan het eind van de les weten de leerlingen: - waarom het belangrijk is om gezond en gevarieerd te eten. - dat de Schijf van Vijf laat zien wat gezond eten is. De leerlingen kunnen voorbeelden geven van producten die in de Schijf van Vijf thuishoren. - welke gezonde producten in de supermarkt verkrijgbaar zijn. Onderzoekend/ ontwerpend leren vaardigheidsdoelen - De leerlingen leggen verbanden tussen de productgroepen in de Schijf van Vijf en de producten in de weekfolders. Zij beredeneren welke producten passen binnen de vijf productgroepen. - De leerlingen waarderen elkaars input bij het invullen van de Schijf van Vijf en concluderen gezamenlijk welke producten in de schijf thuishoren. Attitudedoelen Dit zijn de attitudedoelen zoals geformuleerd door Stichting Leerplanontwikkeling (2015a), die aansluiten bij de huidige les. - De leerling is gemotiveerd: vraagt wanneer het verder mag gaan en gaat ook thuis verder met de opdracht. - De leerling is nieuwsgierig: stelt veel vragen. - De leerling is sociaal: verdeelt taken onder groepsleden en houdt zich aan afspraken. Voorbereiding (indien handig) Neem voorafgaand aan de les de achtergrondinformatie over de Schijf van Vijf door. Verzamel bij verschillende supermarkten weekfolders, die de leerlingen kunnen gebruiken om hun Schijf van Vijf te vullen. Print het werkblad dat hoort bij de les. EĂŠn exemplaar per groepje is voldoende.
Materialen - Weekfolders van verschillende supermarkten - Werkbladen: één per groepje - Scharen: één per groepje - Lijm: één per groepje - Afbeelding Schijf van Vijf (digitaal) Woordenschat Tijdens de les leren de leerlingen wat het begrip voedingsstof inhoudt. Achtergrondinformatie Vakspecifiek De Schijf van Vijf weergeeft vijf productgroepen die de basis vormen voor een gezond voedingspatroon. De productgroepen zijn: 1. Groente en fruit 2. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten 3. Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers 4. Vetten en olie 5. Dranken Het wordt aangeraden om meer te eten uit de productgroepen groente en fruit en brood. Deze groepen worden dan ook groter weergeven in de Schijf van Vijf. Het belangrijkste voor een goede voeding is een gevarieerd dieet. Dit betekent dat per maaltijd moet worden afgewisseld tussen de productgroepen, maar ook binnen de productgroepen. Eet dus niet iedere dag dezelfde groenten, maar probeer hierin te variëren (De Bakker, Boersma, De Bruijn & Valk, 2009).
Figuur 2. Schijf van Vijf. Overgenomen uit Achtergronden Schijf van Vijf van Stichting Voedingscentrum Nederland, z.d.-a (https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/achtergronden-schijf-van-vijf.aspx).
De voedingsmiddelen in de vijf groepen zijn gezond voor ons, omdat ze veel voedingsstoffen bevatten. Voedingsstoffen zijn stoffen die het lichaam nodig heeft. Voorbeelden zijn eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Het lichaam kan de stoffen niet zelf aanmaken. Ze worden daarom opgenomen uit voedsel (Stichting Voedingscentrum Nederland, z.d.-b). Uit groente en fruit haalt het lichaam vitamines, mineralen en vezels. In brood, granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten zitten vooral koolhydraten, eiwitten en vezels. Zuivel, vlees, vis, ei en vleesvervangers bevatten eiwitten, mineralen en vetzuren. Uit vetten en olie haalt het lichaam gezonde vetten en vitamines. Daarnaast is het belangrijk om veel te drinken, zodat het lichaam niet uitdroogt. Dranken zoals water en thee zijn het gezondst, omdat in deze dranken geen suiker zit (De Bakker et al., 2009). Producten zoals snoep, koek en chips staan niet in de Schijf van Vijf. Het lichaam heeft deze producten niet nodig, omdat ze weinig belangrijke voedingsstoffen bevatten. In de producten zitten vaak wel ongezonde vetten en suikers. Omdat deze voedingsmiddelen niet gezond zijn, is het belangrijk om ze niet te vaak te eten (De Bakker et al., 2009). Didactisch - De les kan worden uitgebreid met een filmpje van de NTR (2005) over de Schijf van Vijf. Klik hier om het filmpje te bekijken. - Wanneer leerlingen weinig ervaring hebben met samenwerken, is het mogelijk om het onderzoek in tweetallen te laten uitvoeren. Er kan ook worden gekozen voor groepen van drie of vier leerlingen. - De les kan worden uitgebreid met een kookles. Leg bijvoorbeeld producten neer en laat de leerlingen een gezonde lunch verzinnen met ingrediĂŤnten uit alle productgroepen. Denk aan volkoren boterhammen met boter, tomaat, komkommer en kipfilet en een kop thee. Laat de leerlingen vervolgens hun eigen gezonde lunch maken en opeten. - De les kan worden afgesloten met een spel, waarbij de leerlingen twee producten te zien krijgen en het gezonde product moeten aanwijzen. Hierbij kan een filmpje van NTR (2012) worden gebruikt. Klik hier om het filmpje te bekijken. Lesverloop Fase 1: confronteren (2 minuten) De leerkracht voert een klassengesprek over gezond eten. Hij stelt vragen zoals: - Wat moet je doen om gezond te blijven? - Waarom is gezond eten zo belangrijk? - Welk eten is gezond? - Hoe weet je of je gezond eten en drinken koopt? Fase 2: verkennen (5 minuten) De leerkracht laat de Schijf van Vijf op het digibord zien. Hij vertelt dat de Schijf van Vijf alles laat zien dat je moet eten om gezond te blijven. Hij bespreekt met de leerlingen welke voedingsmiddelen te zien zijn. De leerlingen bedenken producten die passen bij de vijf productgroepen. De leerkracht vertelt dat we het meest moeten eten van de productgroepen die het grootst zijn weergegeven. Ook is het belangrijk om zo veel mogelijk verse producten te
eten, waar weinig suiker aan is toegevoegd; drink liever water of vers sap dan vruchtensap uit een pakje. Fase 3: onderzoek opzetten (3 minuten) De leerkracht legt de opdracht uit die hoort bij het werkblad. De leerlingen moeten een Schijf van Vijf invullen met producten die verkrijgbaar zijn in de supermarkt. De leerkracht deelt de groepen in of laat de leerlingen zelf groepen maken. Iedere groep krijgt een aantal weekfolders, een lijmstick en een paar scharen. Fase 4: onderzoek uitvoeren (25 minuten) De leerlingen knippen plaatjes van gezonde producten uit de weekfolders en plakken ze bij de goede productgroep op het werkblad. De leerkracht loopt rond en bespreekt met de groepen welke producten zij hebben opgeplakt. Hij wijst de leerlingen er steeds op dat de producten gezond moeten zijn. Fase 5 en 6: concluderen en presenteren (5 minuten) De leerkracht bespreekt de opdracht klassikaal na. Welke producten hebben de leerlingen opgeplakt bij de verschillende productgroepen? Welke voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf eten ze graag? Welke voedingsmiddelen eten ze minder graag? Zijn er producten die niet in de Schijf van Vijf staan, maar die de leerlingen wel graag eten? Het is de leerlingen ongetwijfeld opgevallen dat snoep, koek, chips en ijs niet in de Schijf van Vijf staan. Fase 7: verdiepen en verbreden (5 minuten) De leerkracht legt uit dat de voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf gezond zijn, omdat ze veel voedingsstoffen bevatten. Hij legt uit dat ons lichaam voedingsstoffen nodig heeft. Als we niet voldoende voedingsstoffen binnen krijgen, worden we bijvoorbeeld sneller ziek. De leerkracht vertelt de leerlingen dat snoep en koek niet in de Schijf van Vijf staan, omdat ons lichaam deze producten niet nodig heeft. De leerlingen mogen wel snoepjes en koek eten, maar moeten dit niet te vaak doen. Het is gezonder om te kiezen voor een appel of een boterham. De leerkracht geeft de leerlingen als opdracht mee op thuis te kijken welke producten uit de Schijf van Vijf ze vaak of juist niet zo vaak eten. Hij stimuleert de leerlingen om een dag bij te houden wat ze allemaal eten, omdat dit tijdens de volgens de les zal worden besproken. Bronnenlijst: Lekker en gezond: Schijf van Vijf De Bakker, A., Boersma, K., De Bruijn, H., & Valk, R. (2009). Lesbrief Gezonde Voeding? Enschede: Platform Taalgericht Vakonderwijs, Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). NTR. (2005). De schijf van vijf. Gezond eten is belangrijk [Film]. Verkregen via https://schooltv.nl/video/de-schijf-van-vijf-gezond-eten-is-belangrijk/#q=gezond %20eten op 3 maart 2019 NTR. (2012). Wat is gezond? Banaan of patat? [Film]. Verkregen via https://schooltv.nl/video/wat-is-gezond-banaan-of-patat/#q=gezond%20eten op 6 maart 2019 Stichting Voedingscentrum Nederland. (z.d.-a). Schijf van Vijf [Illustratie]. Verkregen via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/achtergronden-schijf-van-vijf.aspx op 3 maart 2019 Stichting Voedingscentrum Nederland. (z.d.-b). Voedingsstoffen. Verkregen via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingsstoffen.aspx op 3 maart 2019