Trots op onze afkomst

Rivierenland heeft veel erfgoed, van forten en molens tot de uiterwaarden, pittoreske dorpen en natuurlijk de rivieren. Erfgoed vertelt iets over onze identiteit, maakt ons verleden zichtbaar en verbindt ons daarmee. Het is dan ook de hoogste tijd dat het Verhaal van Rivierenland verteld wordt. “We mogen best wat meer trots zijn op onze afkomst.”

Toen generaal Krayenhof omstreeks 1815 een ingenieus verdedigingswerk bedacht om een deel van Holland te beschermen tegen de vijand, kon hij niet vermoeden dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie ooit de status van werelderfgoed zou krijgen. De militaire en waterstaatkundige werken zijn het grootste en duurste infrastructurele project dat ooit in Nederland is uitgevoerd. Nu zijn de forten, bunkers, sluizen en dijken onderdeel van een belangrijk stukje historie en een toeristische attractie geworden. De geschiedenis ontwikkelt zich.

In het Rivierenland is nog meer cultureel erfgoed te vinden, zoals kerken, uiterwaarden en landschappen. Ze zijn dagelijks zichtbaar en houden de geschiedenis actueel. Deze monumenten vertellen verhalen over waar we vandaan komen, wie wij zijn en hoe we ons ontwikkelen. “Bij grote veranderingen in onze leefomgeving biedt erfgoed herkenning en geeft het houvast”, zegt Ben Bregman, van Erfgoed Gelderland. “Erfgoed is de drager van het verleden en dat moeten we koesteren. Ook voor de toekomstige generaties.”

Om het erfgoed te behouden, hebben acht gemeenten gezamenlijk het plan ‘Inspirerend Rivierenland’ opgesteld. “De rijke historie van het Rivierenland willen we graag delen met inwoners, scholieren, passanten en toeristen”, zegt Rutger van Stappershoef, cultuurwethouder in West Betuwe. “Dat doen we door het Verhaal van Rivierenland te vertellen in verschillende musea en in het Regionaal Archief Rivierenland (RAR). De invloed van rivieren op de ontstaansgeschiedenis en historie van deze regio staat centraal. Wij vertellen ons verhaal ook buiten, bijvoorbeeld door speciale fietsroutes te maken met onderweg markeringen bij belangrijke punten. Door aansluiting met Cultuurpact heeft het RAR een speurtocht ontwikkeld die je met je smartphone kunt volgen. Kinderen gaan met hun ouders ‘Op stap met Rhijn’ en beleven de geschiedenis van de regio. Het water loopt als een blauwe draad door dit verhaal. “De rivieren hebben in de geschiedenis telkens als grens, kans en bedreiging gefungeerd”, zegt Van Stappershoef. “Onze band met het water werkt verbindend. Zo staat het hoogwater in 1995 in ons geheugen gegrift. Er wordt nog vaak over gesproken.”

De musea in de regio hebben het de afgelopen jaren moeilijk gehad. Natuurlijk door corona, maar ook door het soms stoffige imago. “Nu gaat de stofdoek erdoorheen”, zegt Bregman. “We gaan onze geschiedenis aantrekkelijk maken. Dat begint met het vertellen van een goed verhaal, maar ook de presentatie is belangrijk. Museumbezoek moet een beleving worden voor jong en oud.”

Als voorbeeld noemt Bregman het Geofort in Herwijnen. Het langwerpige fort was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Nu is het een interactief science center waar alles om de aarde draait. “Het fort is al toe aan zijn derde functie. En zo zie je dat de geschiedenis zich blijft ontwikkelen.”

Van Stappershoef is geboren en getogen in het rivierengebied en vindt dat we best wat meer trots mogen zijn op onze afkomst. “Als mensen vragen waar ik vandaan kom, zeg ik eigenlijk nooit uit Gelderland, maar altijd uit de Betuwe. Rivieren, fruitteelt, dijken en de mooie uiterwaarden, we vinden het bijna vanzelfsprekend. Pas als je erover vertelt, besef je hoe bijzonder het is.”