Elektronica 10 (2014)

e ‘s Werelds grootste elektronicabeurs viert vijftigste verjaardag

n o 10 10 - 2014

een Benelux uitgave

Een roadmap vol verrassingen

Beeld en geluid overal en op maat

World of Technology & Science trekt 21 634 bezoekers

Inhoud Colofon Redactieadres postbus 58, 7400 AB Deventer, fax: +31(0)570 504389 Redactie ing. Henk de Vries +31(0)570 504381, h.vries@mybusinessmedia.nl, José Pot +31(0)570 504382, j.pot@mybusinessmedia.nl Medewerkers Michiel den Dulk, Theo van Gelder, Paul Petersen, ir. Hans van Thiel, André Weigand, Kasper Weigand, Robert van der Zwan Advertenties Rob Swart, 06-22796633, r.swart@mybusinessmedia.nl; René Wibbelink, +31(0)570 504343, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl; Advertentieopdrachten worden uitgevoerd overeenkomstig de Regelen voor het Advertentiewezen 1990.

Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u Bellen met: +31 10 289 4008 (international contacts) Faxen naar: +31 10 289 40 73 Mailen naar: klantenservice@engineersonline.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia bv Elektronica Postbus 8632 3009 AP Rotterdam Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland en België € 195,00 Jaarabonnement overig Buitenland € 197,00 Administratiekosten € 3,95 Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Beëindiging van het abonnement kan uitsluitend schriftelijk geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl Drukkerij Roelofs, Enschede Een uitgave van MYbusinessmedia b.v., postbus 58, 7400 AB Deventer +31(0)570 504300.

Uitgever Elsbeth Lamfers Tel. (0570) 50 43 27, e.lamfers@mybusinessmedia.nl Auteursrecht Overname van artikelen, tekeningen en/of foto’s uit Elektronica is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever.

‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden.’ Door het aanbieden van bijdragen aan dit tijdschrift, verklaart de auteur zich akkoord met de Standaard Publicatievoorwaarden voor bijdragen aan tijdschriften en soortgelijke uitgaven.

Bescherming persoonsgegevens MYbusinessmedia b.v. legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst.

Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia b.v. of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia b.v., t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

Verschijningsfrequentie Elektronica verschijnt 10 keer per jaar, Lid Nederlands Uitgeversverbond, Uitgevers voor Vak en Wetenschap, lid FPPB, Federatie van de Periodieke Pers van België, ISSN 0168-7840 ISSN 0168-7840

4 Actueel Electronica 2014

8 Grootste elektronicabeurs viert 50ste verjaardag De vakbeurs electronica München viert dit jaar zijn 50ste verjaardag. Van 11 t/m 14 november zijn automotive, embedded systems, verlichting en medische elektronica de belangrijkste aandachtspunten, evenals de alles overkoepelende onderwerpen veiligheid en energie-efficiëntie.

NI Week 2014

10 Een roadmap vol verrassingen

Meer dan zesduizend belangstellenden keken in het Austin Convention Center naar een snel geregisseerde reeks van enthousiaste presentaties over techniek en de toepassing ervan. Wie niet met rode oortjes op het puntje van zijn stoel zat, had waarschijnlijk beter een ander vak kunnen kiezen.

Audio & video

12 Beeld en geluid overal en op maat Tijdens IBC in de RAI Amsterdam hielden zo'n 1500 exposanten en 55 000 bezoekers zich vijf dagen bezig met productie, bewerking, opslag en distributie van beeld en geluid. Vooral de bandbreedteverdubbeling door HEVC zal de nabije toekomst bepalen.

WOTS

14 World of Technology & Science trekt 21 634 bezoekers Zo'n 16 000 tot 17 000 beursbezoekers, daar hadden de organisatoren FHI en Feda op gerekend. Het werden er 21 634 en daarmee mag de opzet van de WOTS geslaagd worden genoemd.

EMC

18 Lichtnet(ver)storing en/of impedantie-verstoring?

Het aantal normen en standaarden voor het kwantificeren van lichtnet-gebonden verstoringsparameters is aangescherpt, en de lichtnet-gebonden publicaties zijn uitgebreid met eisen tot 75 A per fase, die alle van toepassing zijn voor het publieke lichtnet.

Meettechniek

22 User interfaces maken het verschil bij twee series oscilloscopen

Bij de presentatie van twee series oscilloscopen vergeleek Teledyne LeCroy de ontwikkeling van dit meetinstrument met die van de mobiele telefoon. In tegenstelling tot de smartphone is de user interface van de economy-oscilloscoop nauwelijks veranderd.

Daar gaat nu verandering in komen.

Kalibratie

24 Besparen op kalibraties – voor hogere kwaliteit ISO9001 gecertificeerde bedrijven in de professionele dienstverlening of industrie mogen het Kalibratie Event 2014 niet missen.

Het evenement wordt georganiseerd door de leidende partijen uit de kalibratiewereld.

De branche

26 Wearable: handen schudden voor visitekaartjes 26 TNO daagt mkb uit om productideeën op de markt te zetten

27 RoHS: industrie krijgt twee jaar extra voor vervanging weekmakers

27 Aanbevelingen AWTI voor verbeteren topsectorenaanpak 27 Column Paul Petersen 28 Back-contact zonnemodules: goedkoper en beter 32 Productnieuws 34 Adverteerdersindex elektronica 5-2014

3

Actueel

Agenda Oktober 28 …31, München EOS/ESD symposium for factory issues

http://esda.org/esdsymposiumfactorygermany.html 29, s-Hertogenbosch, 1931 Congrescentrum Brabanthallen D&E Event 2014, zestiende editie van het Design Automation & Embedded Systems Event

www.deneonline.nl

November 4, Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam EMC-ESD in de Praktijk, EMC en ESD in beweging

Uitvinders blauwe led krijgen Nobelprijs Isamu Akasaki, Hiroshi Amano en Shuji Nakamura worden bekroond met de Nobelprijs voor natuurkunde, als uitvinders van de energie-efficiënte en milieuvriendelijke lichtbron – de blauwe led. In de geest van Alfred Nobel, beloont de prijs een uitvinding die van groot belang is voor de mensheid: dankzij blauwe led’s kan wit licht op een nieuwe manier worden gemaakt. Als Akasaki, Amano en Nakamura begin december aankomen in Stockholm om de prijzenceremonie bij te wonen, zal het hun niet ontgaan dat het licht van hun uitvinding achter vrijwel alle ramen in de stad schijnt. De witte ledlampen zijn energie-efficiënt, hebben een lange levensduur en geven een helder wit licht. Bovendien bevatten ze in tegenstelling tot fluorescentielampen geen kwik. Rode en groene led’s kennen we al ongeveer een halve eeuw, maar blauw licht was absoluut nodig om een omwenteling in de verlichtingstechnologie te realiseren. Alleen rood, groen en blauw samen kunnen wit licht opleveren.

Ondanks het grote belang en enorme inspanningen in de onderzoekswereld en de industrie, bleef de

Van links naar rechts: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano en Shuji Nakamura.

blauwe led dertig jaar een uitdaging, Akasaki werkte met Amano op de Nagoya University en Nakamura was in dienst bij Nichia Chemicals, een klein bedrijf in Tokushima op het eiland Shikoku. Toen zij voor het eerst heldere blauwe lichtbundels konden opwekken met halfgeleiders, zetten zij de deuren open voor een fundamentele transformatie van de verlichtingstechnologie.

www.emc-esd.nl 11 … 14, München Electronica 2014, Welcome to planet e

www.electronica.de 11… 12, Helmond EMI afschermen, of niet?, Seminar

www.bicon.nl/events/event/ 18, Maarssen, De Fabrique Constructeursdag 2014, Outside the box ontwerpen

www.engineersonline.nl/ constructeursdag 19 … 20, ‘s-Hertogenbosch, 1931 Congrescentrum Bits & Chips Smart Systems 2014, embedded systemen en software

www.bc-smartsystems.nl/ 19, ‘s-Hertogenbosch, 1931 Congres­ centrum Brabanthallen, Bits&Chips Security 2014, gericht op alle technische professionals in de security-industrie, van onderzoekers tot ontwikkelaars, van ontwerpers tot beslissers

www.bits-chips.nl/security

Kijk voor meer beurzen en evenementen op www.engineersonline.nl/agenda

4

elektronica 10-2014

Grafeensandwich voor volgende generatie elektronica Het sandwichen van lagen grafeen met wit grafeen kan volgens wetenschappers nieuwe mate­ rialen opleveren waarmee hoogfrequent elektronicacomponenten zijn te maken.

In een artikel in Nature Nanotechnology laten de onderzoekers zien hoe de combinatie van de tweedimensionale materialen perfecte kristallen kan opleveren voor de volgende generatie transistoren. Het onderzoek, onder leiding van Nobel-laureaat Sir Kostya Novoselov van de University of Manchester, werd uitgevoerd met wetenschappers van Lancaster University, Not-

tingham University en collega’s in Rusland, Seoel en Japan. Hexagonaal boriumnitride (hBN), ook bekend als wit grafeen, behoort tot een familie van tweedimensionale materialen die zijn ontdekt in het kielzog van het isoleren van grafeen in 2004. Onderzoekers demonstreerden al eerder dat het stapelen van 2D-materialen in zogeheten heterostructuren kan leiden tot materialen die kunnen worden ontworpen volgens eisen van de industrie.

Nu heeft het team als eerste gedemonstreerd dat het elektronisch gedrag van heterostructuren enorm kan worden beïnvloed door nauwkeurige beheersing van de oriëntatie van de kristallijne lagen in de stacks.

De onderzoekers hebben twee grafeen elektroden die zijn gescheiden door hBN, zorgvuldig uitgelijnd. Ze ontdekten dat zo elektronenenergie en -momentum konden worden geconserveerd.

Deze ontdekking kan het pad effenen voor ultra-hoogfrequente componenten, zoals elektronische of fotovoltaïsche Tunneling-transistoren bieden mogelijkheden voor volgende generaties elektronica- sensoren. componenten.

Redactioneel

Slimme vloer past op huis en bewoners De CapFloor, ontwikkeld door Fraunhofer IGD (Institut für Graphische Datenverarbeitung) in Darmstadt, is een aanraakgevoelige vloer die uit zichzelf doorheeft of er iemand op staat. In de vakantieperiode kan hij mooi als inbraakalarm fungeren, maar de vloer kan ook waarnemen dat iemand valt en wellicht hulp nodig heeft. Het is de bedoeling dat halverwege volgend jaar in samenwerking met een industriële partner het product op de markt kan worden gebracht.

De basis van de CapFloor bestaat uit een raster van dunne draden dat onder het tapijt of het parket wordt gemonteerd. Rondom de draden bevindt zich een zwak elektrisch veld dat lokaal verandert als iemand op de vloer loopt. Gevaar voor de gezondheid levert het veld niet op volgens de makers. Bij de vloer gaat het om een spanning van ongeveer anderhalve volt, terwijl de spanning van een touchpad op een laptop tot 20 V kan oplopen.

Speciaal Dat draadraster is ook meteen het speciale achter dit systeem. De techniek die onder de vloer moet worden weggewerkt is minimaal en beperkt zich tot de draden. Bij andere systemen wordt de nodige elektronica onder de vloer verwerkt, die vervolgens lastig te onderhouden is. Bij de Capfloor worden de sensoren weggewerkt achter de plinten en met een klikverbinding aan het draadaster gekoppeld. Per kamer is dan alleen nog een klein apparaatje nodig dat de sensorsignalen verwerkt en naar de gebouw/ domotica-installatie leidt. Daar bevindt zich ook de verwerkingseenheid die bijvoorbeeld

een val herkent en hulp inroept. Alle data blijven dus binnenshuis.

Meer dan een alarm Het systeem kan niet alleen registreren dat een inbreker zich toegang tot een woning heeft verschaft om vervolgens een alarm af te laten gaan of een bericht naar een alarmcentrale te sturen, het systeem kan ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Het moet mogelijk worden om te registreren of iemand gevallen is in huis en hulp nodig heeft. In domotica-achtige toepassingen kan het systeem bijvoorbeeld het licht aan laten gaan als iemand een ruimte betreedt en uitschakelen als de ruimte verlaten wordt.

Hetzelfde is mogelijk met het schakelen van ruimteverwarming. Ook kan met een SMS worden gemeld dat bijvoorbeeld een kleinkind ‘s nachts uit bed is gekomen of dat al lange tijd geen beweging is waargenomen maar toch de kachel nog steeds aanstaat.

Pilot Op dit moment worden dertig appartementen en woongemeenschappen voor dementerenden van de technologie voorzien. Het systeem herkent of het een persoon of een huisdier is die door de ruimte loopt. Staan de bewoners ‘s nachts op om naar het toilet te gaan, dan gaat het licht automatisch aan zodra ze op de vloer staan. Bij de Capfloor hoort een noodsysteem met verscheidene niveaus. Blijft een persoon te lang roerloos liggen dan gaat het licht in de woning knipperen. Wordt dat niet uitgeschakeld dan worden de familie, buren en uiteindelijk de nooddienst per telefoon of SMS gealarmeerd.

Hebbeding Een FHI-beurs zonder gadget is haast niet meer denkbaar.

De afgelopen jaren zijn op de Electronics & Automation, Het Instrument en nu de World of Technology & Science telkens nieuwe, speciaal voor de beurs ontwikkelde hebbedingetjes uitgereikt.

Opzet van de gadgets is – naast het aardige gebaar – natuurlijk het verlevendigen van de beurs en het stimuleren van contacten tussen bezoekers en exposanten. Dat is belangrijk: ook op de afgelopen WOTS bleek weer dat exposanten hun best moeten doen om te zorgen dat bezoekers zich welkom voelen op hun stand. En dat bezoekers af en toe een beetje bij de hand moeten worden genomen om het gesprek aan te gaan. Als het ijs eenmaal is gebroken, blijkt de beurs voor beide partijen meteen een stuk effectiever.

De gadget is dus zo’n ijsbreker, maar voor de eraan meewerkende exposanten heeft hij intussen een heel andere lading gekregen. Het is een prestigeproject geworden waarmee zij hun creativiteit, vakmanschap en pragmatisme kunnen laten zien. Zeker op Electronics & Automation, waar de gadget ‘live’ wordt geproduceerd, haal je jezelf nogal wat op de hals. Een haperende productielijn bijvoorbeeld is direct voor iedereen zichtbaar.

En dan kun je wel zeggen dat zoiets in het ‘gewone leven’ ook gebeurt en dat het al een heksentoer is om in het korte tijdsbestek van de beursopbouw een productielijn überhaupt draaiend te krijgen – het past toch niet bij de boodschap die je wilt uitstralen.

Maar telkens staan ontwikkelaars, componentenleveranciers en productiebedrijven gretig klaar om hun bijdrage te leveren. Ook nu weer. De stands van de WOTS waren amper afgebroken of er werd alweer gebrainstormd over de gadget voor Electronics & Automation 2015. Het plan is om een slimme armband te maken waarmee de dragers automatisch informatie uitwisselen als zij elkaar de hand schudden. Daarvoor moet dan een ontwerp worden gemaakt, worden gekeken of een match is te vinden tussen benodigde componenten en bij de deelnemers beschikbare componenten en of het geheel efficiënt produceerbaar is.

Een zekerheid is er: op de beurs zal weer een gadget worden geproduceerd als prestigeobject en als ijsbreker.

Henk de Vries

De balkondeur was een makkie. Nog een stap en de slimme Capfloor laat het alarm afgaan.

h.vries@mybusinessmedia.nlI

elektronica 10-2014

5

Actueel Brainpower met IBM-chip IBM introduceerde onlangs de eerste neurosynaptische computerchip met een miljoen programmeerbare neuronen, 256 miljoen programmeerbare synapsen en 46 miljard synaptische bewerkingen per seconde per watt. Met 5,4 miljard transistoren is deze volledige functionele en productierijpe chip een van de grootste tot nu toe gebouwde CMOS-chips. Toch verbruikt hij, terwijl hij functioneert in biologische real-time, slechts 70 mW een aantal grootteorden minder dan een moderne microprocessor.

De neurosynaptische supercomputer ter grootte van een postzegel zou een grote verandering kunnen inluiden in wetenschap, technologie, de zakenwereld, de overheid en de maatschappij.

Er ligt een enorme kloof tussen het ultralage energieverbruik bij de cognitieve capaciteiten van het menselijk brein en het verbruik van huidige computers. Om deze kloof te overbruggen, bedachten IBM-wetenschappers iets nieuws: een op neurowetenschappen geïnspireerde schaalbare en efficiënte computerarchitectuur die helemaal afstapt van de sinds 1946 vrijwel universeel gebruikte Von Neumann

architectuur. De nu geïntroduceerde chip is het resultaat van bijna een decennium onderzoek en ontwikkeling, inclusief het initiële single core hardware prototype in 2011 en het software ecosysteem met een nieuwe programmeertaal en chipsimulator uit 2013.

De nieuwe cognitieve chip architectuur heeft op de chips een tweedimensionaal netwerk van 4096 digitale, gedistribueerde neurosynaptische cores. Elke core-module heeft opslag-, reken- en communicatiefunctionaliteit en werkt op een ‘event-driven’, parallelle en fouttolerante manier. Om een systeem te kunnen opschalen buiten de single-chip-grenzen kunnen naastgelegen chips naadloos met elkaar worden verbonden - en daarmee is de basis gelegd voor toekomstige neurosynaptische supercomputers. Om de schaalbaarheid te demonstreren, toonde IBM ook een systeem met 16 chips, met 16 miljoen programmeerbare neuronen en vier miljard programmeerbare synapsen.

Dr. Dharmendra S. Modha, IBM Fellow en IBM Chief Scientist, Brain-Inspired Computing, zegt: “Deze op het brein geïnspireerde computers kunnen mobiliteit trans-

formeren, via toepassingen met sensoren en intelligentie, die in je handpalm passen maar waarvoor geen WiFi nodig is.”

Het bouwen van de chip De chip is gemaakt met een 25-nm procestechnologie van Samsung, die wordt gekenmerkt door een hoge geheugendichtheid en transistoren met geringe lek. “Het is een verbluffende prestatie om een proces dat traditioneel wordt gebruikt voor commercieel verkrijgbare, low-power mobiele componenten in te zetten voor een chip die het menselijk brein emuleert door het verwerken van extreme hoeveelheden sensorinformatie. En dat met slechts weinig energie”, vindt Shawn Han, vicepresident voor Foundry Marketing bij Samsung Electronics. “De architectuur betekent een enorme doorbraak die essentieel is omdat de industrie afstevent op de volgende generatie cloud- en big-data processing. Het is een genot om deel te kunnen uitmaken van de technische vooruitgang voor een volgende technologiegeneratie.”

De combinatie van procestechnologie op het scherpst van de snede, en hybride synchrone/asynchrone ontwerpmethodologie en een nieuwe architectuur heeft geleid tot een vermogensdichtheid van 20 mW/ cm2 - bijna vier grootteorden minder dan de huidige microprocessoren.

Het Synapse Ecosysteem De nieuwe chip is onderdeel van een compleet verticaal geïntegreerd ecosysteem dat een chipsimulator, neuroscience-data, supercomputing, neuronspecificatie, programmeerparadigma’s, algoritmes en applicaties, en prototype-ontwerpmodellen omvat. Het ecosysteem ondersteunt alle aspecten van de programmeercyclus, van ontwerp, via ontwikkeling en debugging tot toepassing.

Toekomst Kijkend naar de toekomst werkt IBM aan multisensor neurosynaptische verwerking in mobiele toestellen, waar vermogen, volume en snelheid belangrijke beperkingen zijn. Daarvoor wil men nieuwe eventdriven sensoren integreren met de chip, evenals real-time multimedia cloud-diensten die worden versneld door neuro­ synaptische systemen door het koppelen van grote aantallen chips op een board.

Zo worden systemen gecreëerd die later zouden kunnen worden opgeschaald tot honderd triljoen synapsen en meer.

6

elektronica 10-2014

Fotonen drummen op grafeentrommels Wetenschappers van het Kavli Instituut van de TU Delft hebben extreem kleine trommeltjes van grafeen gemaakt, die ze kunnen ‘aanslaan’ met fotonen. Daarbij kunnen ze de beweging van het ‘trommelvel’ nauwkeurig meten. Dankzij hun bijzondere mechanische eigenschappen kunnen grafeentrommeltjes mogelijk gebruikt worden als sensoren, bijvoorbeeld in mobiele telefoons, of mogelijk ook als geheugenchips in toekomstige kwantumcomputers.

De visuele microfoon.

Gesprekken afluisteren met een zak chips

De wetenschappers publiceren hun resultaten in Nature Nanotechnology. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door Stichting FOM, NWO en het EU Marie-Curieprogramma.

Trommelvel

De ‘visual microphone’ van MIT is het soort instrument dat Q zou kunnen hebben ontwikkeld voor James Bond. Maar er is een verschil: dit bestaat echt. MIT onderzoekers onder leiding van Abe Davis zeggen dat ze er in zijn geslaagd om complete gesprekken en muziek te reconstrueren door eenvoudigweg de trillingen van een zak chips of de bladeren van een plant met video op te nemen en daarna te analyseren.

gefilmd, bijvoorbeeld vanachter een geluiddichte ruit.

De onderzoekers gebruikten hun algoritme om de noten en tekst van ‘Mary Had a Little Lamb’ digitaal te reconstrueren, met een verrassend goede geluidskwaliteit. Ook het nummer ‘Under Pressure’ van Queen kon met zoveel detail worden teruggehaald dat het werd herkend door de muziekherkennings-app Shazam.

Grafeen staat bekend om z’n speciale elektrische eigenschappen, maar het onderzoek aan de koolstoflaagjes -slechts 1 molecuul dik- richt zich tegenwoordig ook op het mechanische gedrag. Dankzij het extreem lage gewicht van grafeen kunnen wetenschappers kleine stukjes gebruiken op een manier die vergelijkbaar is met het trommelvel van een drummer: wetenschappers gebruiken microgolfstraling om de trommel ‘te bespelen’, om naar het resulterende ‘nano-geluid’ te luisteren en om te onderzoeken hoe de grafeenlaag precies beweegt.

De onderzoekers gebruiken een high-speed camera om voorwerpen op te nemen -een snoeppapiertje, een zak chips, een plantdie bijna onzichtbaar meetrillen met de stemmen in een conversatie of met muziek of ander geluid. Dan gebruiken ze een algoritme die al in eerder onderzoek is ontwikkeld, waarmee de bewegingen van elk voorwerp worden geanalyseerd en het oorspronkelijke geluid kan worden gereconstrueerd. Het resultaat? Alles wat je zegt in de buurt van het toevallig rondslingerende zakje chips kan tegen je worden gebruikt in een rechtszaak.

Maar de visuele microfoon kent ook zijn beperkingen. Het team slaagde er in om goede opnamen te maken op een afstand van ongeveer 5 meter, maar grotere afstanden zijn nog niet onderzocht. En ook niet alle materialen zijn even geschikt. Plastic tasjes, foam bekertjes en folie werken het best.

Met water en planten gaat het ook goed.

Zwaardere materialen als bakstenen zijn veel minder geschikt: die zijn veel lastiger in trilling te brengen. Ook de keuze van de camera is van belang. De beste resultaten werden behaald met high-speed camera’s die 2000 tot 6000 frames per seconde kunnen opnemen. Dat zijn zeker niet de snelste camera’s maar ze werken in ieder geval een paar grootteorden sneller dan de gemiddelde smartphonecamera. Toch moet het volgens het team ook mogelijk zijn om met een smartphone verstaanbare resultaten te verkrijgen, weliswaar met veel meer ruis en een veel slechtere kwaliteit, maar toch...

Grafeendrum.

De techniek is tot op een kleine fractie van een pixel nauwkeurig. Het geluid kan worden gereconstrueerd op basis van de mate waarin de randen van de pixels van kleur veranderen ten gevolge van geluidstrillingen. Het maakt niet uit of de videoregistratie in dezelfde ruimte als het gesprek plaatsvindt, of dat er op afstand wordt

De Europese referentie voor PCB prototypes & kleine series

www.eurocircuits.com

elektronica 10-2014

7

’s Werelds grootste elektronicabeurs viert vijftigste verjaardag Compacter, betrouwbaarder en modulair: innovaties voor embedded systems Electronica, de toonaangevende vakbeurs voor elektronicacomponenten, systemen en toepassingen viert dit jaar zijn vijftigste verjaardag. Sinds 1964 toont electronica München de huidige en toekomstige elektronicatrends en een compleet overzicht van de internationale industrie. Dit jaar zijn, van 11 t/m 14 november, automotive, embedded systems, verlichting en medische elektronica de belangrijkste aandachtspunten, evenals de alles overkoepelende onderwerpen veiligheid en energie-efficiëntie.

Op elektronica 2014 worden zo’n 75 000 bezoekers verwacht.

8

elektronica 10-2014

Electronica 2014

H

le en duurzame productielijet succesverhaal van nen. Het toepassingsgebied electronica begon is extreem divers. Van te50 jaar geleden met lefonie en automatisering de oprichting van Messe tot speelgoed – overal in München. Al van het eerons dagelijkse leven zijn nu ste beursjaar, 1964, waren maatwerkoplossingen te de hallen tot in de kleinste vinden. Bezoekers aan elecgaatjes gevuld met exposantronica in München vinden ten uit Duitsland en de rest daar een compleet aanbod van de wereld. Op initiatief voor een variëteit aan revan Amerikaanse bedrijven quirements en producten. ontwikkelde de beurs zich al snel tot het topevene- Tentoonstellingsdirecteur Anke Het aantal oplossingsmogelijkheden op de beurs is dit ment voor de elektronica-in- Odouli: ‘vooruit kijken’. jaar opnieuw enorm. Naast dustrie. Meer dan andere beurzen geeft electronica al decennia lang efficiënte processorplatforms, kunnen syseen compleet beeld van de markt. De hele teemarchitecten en ontwikkelaars van alles waardeketen van de elektronicasector is leren over de nieuwste operating systems vertegenwoordigd, van componenten en en netwerktechnologieën. systemen, via applicaties tot elektronica service. In de afgelopen 50 jaar zagen veel Efficiënte ecosystemen op nieuwe technologieën en innovaties, zoals Embedded Platforms conferentie de microchip, hier het daglicht.

Om een succesvol elektronicaproduct te ontwerpen is niet alleen de keuze van de Naar de toekomst juiste embedded bouwblokken van belang.

Dit jaar presenteren ongeveer 2700 expo- Het is ook belangrijk om interactie tussen santen van over de hele wereld hun pro- de verschillende componenten te optimaliducten en diensten. Op de vorige editie, seren voor de respectieve toepassing – dus in 2012, kwamen 73 051 bezoekers uit 79 het beste hardware en software ecosysteem. De Embedded Platforms conferentie landen voor de beurs naar München.

"Ik verheug me op het vieren van een hal- is gewijd aan deze ecosystemen. Ook eleve eeuw electronica met onze exposanten, mentaire zaken die samenhangen met de bezoekers en partners. Ter gelegenheid componentenkeuze en het systeemontwerp van onze verjaardag plannen we diverse komen aan de orde. De deelnemers worden evenementen en activiteiten, waarbij we geïnformeerd over de optimale keuze van niet alleen willen terugblikken, maar vooral diverse tools, open source software, multivooruit kijken naar de komende vijftig jaar. core-migratie en ontwerpuitdagingen binElektronica speelt een essentiële rol in ons nen ecosystemen, in presentaties van proleven. In november tonen de elektronicabe- cessorfabrikanten en OS/RTOS-bedrijven als drijven opnieuw de producten en diensten IAR, Infineon MicroConsult, Silica en Texas die onze maatschappij leiden naar de toe- Instruments. komst”, zegt electronica-tentoonstellingsdirecteur Anke Odouli.

Beursbezoekers kunnen nieuwe inzichten opdoen op dit specifieke gebied bij het Embedded systems op Embedded Forum in hal A6. Presentaties electronica over ‘Smart Energy’, ‘ARM-based MicroconDe markt voor embedded systems groeit trollers, FPGAs & SoCs’, ‘Internet of Things’ jaarlijks met zo’n 8%. Alleen al in Duits- en een aantal andere land is het marktvolume momenteel meer onderwerpen geven dan € 28 miljard. Toepassingsgerichte op- daar uitgebreide inlossingen en producten voor deze markt formatie over comvan de toekomst zijn te zien op electronica ponenten en prakti2014, in München van 11 … 14 november. sche toepassingen.

Ook vindt op 12 en 13 november voor de tweede keer de conferentie Embedded Systemen voor Platforms plaats. Deze conferentie belicht de toekomst de aspecten van innovatieve hardware en MSC Technologies, software, vanaf de selectie van componen- een nieuwe divisie ten tot systeemontwerp. Ook wordt inge- van Avnet Electronics gaan op de manier waarop de industrie toe- Marketing EMEA, is komstige uitdagingen kan aanpakken. voor het eerst aanwezig als exposant In veel delen van de elektronica-industrie op electronica. "We zijn toekomstgerichte en betrouwbare in- richten ons op intelgebedde systemen cruciaal voor succesvol- ligente embedded-

en display-oplossingen voor uiteenlopende industriële toepassingen – alles vanuit een ‘single source”, zegt Wolfgang Eisenbarth, directeur communicatie bij MSC. Daarvoor zegt het bedrijf te komen met schaalbare processortechnologieën, geavanceerde communicatie-interfaces en onderhoudsvrije systeemoplossingen, speciaal voor toekomstige markten als automatisering van de woning en energietechnologie. Congatec zet in op de toenemende eisen voor zware beveiligingsstandaarden. "Technologies moet reageren op de uitdagingen van de industrie”, aldus Christian Eder, marketingdirecteur bij Congatec. "De embedded cloud groeit nog steeds en dat kan bepalend zijn voor de benodigde hardware. Het vraagt ook om sterke software-ondersteuning voor betrouwbare datatransmissie.”

Congatec toont gecertificeerde hardwareen softwarepakketten die voldoen aan zulke eisen, zelfs bij continu gebruik. Een ‘highlight’ is conga-IGX, waarmee het bedrijf zich richt op de industriële mini-ITX markt.

Toekomstgerichte embedded producten voor nieuwe industrieën TDK presenteert de kleinste Bluetooth smart module ter wereld. Dank zij het compacte ontwerp en geringe hoogte is de Sesub-Pan-T2541 Bluetooth 4.0 LE module geschikt voor toekomstige wearable producten. Hij kan ook worden gebruikt voor het aanzienlijk verminderen van de vermogensconsumptie van batterijgevoede toestellen. Het bedrijf wil ook een nieuwe serie ultra-kleine Epcos µDC/DC-omzetters laten zien. De afmetingen zijn 2,9 mm x 2.3 mm bij een bouwhoogte van 1 mm, waardoor deze omzetter een flinke ruimtebesparing oplevert.

Electronica 2014 vindt plaats van 11 t/m 14 november in de hallen van Messe München.

Raadpleeg voor meer informatie de website www.electronica.de ■

elektronica 10-2014

9

Een roadmap vol verrassingen NI Week: etalage van technologie ‘Ladies and gentleman, the show is about to begin’. Onder begeleiding van harde popmuziek en oogverblindende visuals zoeken meer dan zesduizend mannen, vrouwen en zelfs kinderen een goed plaatsje in de enorme congreshal van het Austin Convention Center. Dan barst het spektakel los: een snel geregisseerde reeks van enthousiaste presentaties over techniek en de toepassing ervan. Wie de volgende uren niet met rode oortjes op het puntje van zijn stoel zat, had waarschijnlijk beter een ander vak kunnen kiezen.

HENK DE VRIES

I

eder jaar organiseert National Instruments in de zomer de NI Week in Austin, Texas. Het programma van dit enorme congres is even omvangrijk als veelzijdig.

De congresgangers krijgen niet alleen een blik in de toekomst – volgens de door NI uitgestippelde roadmap – maar ook een

Dr. T: een gedifferentieerde visie op tijd.

10

elektronica 10-2014

compleet overzicht van de huidige ontwikkelingen van de onderneming en van de manier waarop die door de wereldwijde technologiebranche worden toegepast. Dat gebeurt bijvoorbeeld in talloze parallelsessies en workshops, en ook op een bijbehorende technologiebeurs waar National Instruments samen met partners exposeert.

Rob Zwemmer, R&D manager bij NLR, neemt de Engineering Impact Award in ontvangst van James Truchard.

veau geïntegreerd met ‘global timing’ en FPGA-timing.”

Van data naar kennis

Truchard: “Het is nu mogelijk om met het verloop van de tijd alle mogelijke data permanent te registreren en die data vervolgens om te zetten in informatie en uiteindelijk in kennis. We zien een converKeynotes gentie van technologieën, social media, Onbetwiste hoogtepunten van de week business analytics, het Internet of Services zijn de keynotes die iedere ochtend plaats- en natuurlijk het Internet of Things. Daarbij vinden. In hoog tempo presenteren NI-­ draait het voor National Instruments allemedewerkers en hun technologiepartners maal om Big Analog Data. En dat alles zal de resultaten van hun werk, met behulp leiden tot grote veranderingen in de manier van live-demo’s, videobeelden en af en toe waarop ondernemingen functioneren.” de nodige humor.

NI-oprichter en CEO James Truchard (Dr. T) Convergentie opent als vanouds het congres. Hij introdu- Vice-president marketing Ray Almgren is ceert de belangrijke thema’s van dit jaar: bijzonder optimistisch over de kansen die Cyberphysical Systems, Big Analog Data, het Internet of Things biedt: “We weten het Internet of Things en alles wat daarbij weliswaar nog niet helemaal precies wat komt kijken. het is, maar we zijn ervan overtuigd dat Veel aandacht besteedde Dr. T aan timing- we er massa’s technologie voor kunnen leen synchronisatievraagstukken, die zich veren.” Almgren legt uit door welke factoafspelen in het subnanosecondegebied, en ren we al zover zijn gekomen. In de eerste die door de voortdurend grotere datastro- plaats is er de Wet van Moore, die heeft men steeds belangrijker worden. Hij blikte geleid tot de huidige ongelooflijk krachtige terug op de gevolgde roadmap en gaf aan processoren. Vervolgens de wet van Metdat die wordt gekenmerkt door een gedif- calfe, die stelt dat informatie exponentieel ferentieerde visie op ‘tijd’. “We hebben toeneemt met het aantal nodes die zijn verhardware-timing op subnanosecondeni- bonden met het web en de cloud. Verder

Dansen met robots.

NI Week 2014 heeft de chemie hard gewerkt aan het verbeteren van batterijen, zodat elektronica onafhankelijk van het lichtnet steeds langer kan functioneren. Ten vierde: bedraad is overgegaan in draadloos en met elke nieuwe generatie draadloze technologie krijgen we meer bandbreedte. Ten vijfde heeft de sensortechniek zich zo ontwikkeld, dat we sensoren kunnen koppelen aan ‘cyber-embedded processoren’ zodat we de wereld om ons heen kunnen observeren en sturen.

Almgren: “Dank zij de convergentie van deze vijf technologieën is het nu mogelijk om slimme, intelligente en met elkaar verbonden ‘devices‘ te maken, die zijn gekoppeld aan onze fysieke wereld.”

Award Een substantieel onderdeel van het congresprogramma zijn de applicaties die door bedrijven, universiteiten en instituten zijn ontwikkeld met behulp van de producten van National Instruments. Zij exposeren op de beursvloer bij het congres en de laatste keynote van de week is zelfs geheel gewijd aan het werk van en voor studenten – en aan het enthousiasmeren van jongeren voor techniek. Hilarisch hoogtepunt daarbij was een (ietwat houterig) dansje dat door studenten van de ETH Zürich werd uitgevoerd, samen met een door hen ontwikkelde onderwaterrobot.

Om dat alles te stimuleren reikt NI elk jaar tijdens een officiële ceremonie een aantal prijzen uit voor de meest innovatieve oplossing in verschillende technologiecategorieën. Ook een Nederlands project viel dit jaar in de prijzen: het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium werd bekroond met de Engineering Impact Award voor Physical Test and Monitoring. Een team van het NLR ontwikkelde een geavanceerd systeem voor het karakteriseren van geluidsprofielen van een nieuw Airbus vliegtuig.

Daarbij maakten ze gebruik van NI PXI. De

Ray Almgren: convergentie van vijf technologieën.

Verrassingen Hoewel National Instruments een nauwkeurig zelf uitgestippelde roadmap volgt – het bedrijf heeft zelfs een ‘honderd jaren plan’ – weet men toch ook telkens weer te verrassen. Dit jaar was dat met twee compleet gebouwde instrumenten voor specifieke toepassingen. Dat is verrassend omdat NI gewoonlijk de producten levert waarmee hun klanten zelf de applicaties kunnen samenstellen. De geïntroduceerde instrumenten zijn opgebouwd met hardware en software van NI en geven dus meteen een beeld van wat daarmee mogelijk is.

Verrassing nummer 1 was de STS, een compleet halfgeleidertestsysteem. Het op PXI gebaseerde geautomatiseerde systeem verlaagt de testkosten voor halfgeleidercomponenten met RF en ‘mixed signal’. Vergeleken met conventionele geautomatiseerde halfgeleidertesters is de doorlooptijd verkort en kan zowel de karakterisering als de productietest met dezelfde hardware- en softwarehulpmiddelen worden uitgevoerd, met alle voordelen van dien.

“De open, modulaire architectuur van de tester geeft toegang tot geavanceerde PXI-instrumentatie”, zegt Luke Schreier, senior manager Automated Test Marketing. Dat is vooral belangrijk voor tests met RF- en gemengde signalen, aangezien traditionele testsystemen vaak

opzet was om met hoge snelheid de gegevens van meer dan 200 meetmicrofoons te registreren en synchroniseren. Ook werd daarvoor een speciaal telemetriesysteem bedacht om gegevens vanaf de draaiende motordelen draadloos over te brengen. In de volgende editie van Elektronica komen we daar uitgebreid op terug.

niet meer kunnen voldoen aan de eisen van de modernste halfgeleidertechnologieën.

Dank zij testmanagementsoftware van TestStand en systeemontwerpsoftware van Labview, is STS voorzien van een uitgebreide set functies voor halfgeleiderproductieomgevingen, waaronder een aanpasbare gebruikersinterface, handler-/proberintegratie, programmering met pin-channelmapping, standaard rapportage en geïntegreerde multisite ondersteuning. Met deze functies kunnen technici snel testprogramma’s ontwikkelen, debuggen en inzetten, waardoor de algehele introductietijd tot de markt wordt verkort.

De andere verrassing zit aan de andere kant van het testspectrum: VirtualBench is een allin-one meetinstrument dat niet meer en niet minder biedt dan de naam al aangeeft - een complete verzameling test- en meetinstrumenten in een enkel ‘doosje’. In dat doosje bevinden zich een mixed-signal-oscilloscoop, functiegenerator, digitale multimeter, programmeerbare DC-voeding en digitale I/O. Gebruikers bedienen VirtualBench via software-applicaties op hun pc of iPad. Het apparaat biedt de meest gebruikte functies tegen een betaalbare prijs.

Voor degenen die de keynotes ‘bijna live’ willen ervaren: zij zijn bijvoorbeeld in goede beeld- en geluidskwaliteit te vinden op Youtube en op de website van National Instruments. Over de gepresenteerde projecten en producten berichten wij in de komende edities van Elektronica.

■

Toepassingen op de beursvloer

elektronica 10-2014

11

Beeld en geluid overal en op maat Trend op IBC2014 van gestage vooruitgang en platformdiversificatie De International Broadcasting Conference (IBC) vond ook in 2014 plaats in de RAI in Amsterdam. Zo'n 1500 exposanten en 55 000 bezoekers hielden zich vijf dagen gezamenlijk bezig met de productie, bewerking, opslag en distributie van beeld en geluid. Vooral de bandbreedteverdubbeling door HEVC (High Efficiency Video Encoding) zal de nabije toekomst bepalen.

HANS VAN THIEL

H

et formaat van de jaarlijkse International Broadcasting Conference (IBC) is elk jaar min of meer hetzelfde. Er zijn 'key note' presentaties, technische bijeenkomsten, forumdiscussies, zakelijke meetings, productaankondigen en vooral, binnen en buiten het RAI-complex, honderden en honderden expositiestands.

Dit jaar waren meer dan 1500 ondernemingen, van de traditionele media tot de meer recente telecom- en softwarebedrijven, op deze manier vertegenwoordigd. Gezamenlijk konden zij in de vijf dagen van de tentoonstelling rekenen op een doorloop van 55 000 bezoekers.

Een apart gedeelte van het congresgebouw was gereserveerd als vergader- en ontmoe-

tingsruimte. Daar was, met enkele andere, ook Microsoft te vinden.

HEVC De komende jaren zal de H.264/AVC compressiestandaard geleidelijk plaatsmaken voor High Efficiency Video Coding (HEVC).

Hiermee is dezelfde kwaliteit bereikbaar met de helft van het aantal bits of, uiteraard, een hogere kwaliteit bij dezelfde bandbreedte. HEVC is van de grond af aan ontworpen om toegepast te worden in verschillende media, van mobiel tot satelliet, en van 'terrestial' DVB tot kabeltelevisie en internet streaming.

Het Duitse Fraunhofer Instituut, grondlegger van MP3 voor audio, en prominent aan-

wezig op de IBC, is met haar Heinrich Hertz Institut ook zeer actief in onderzoek naar HEVC en extensies.

Een andere ontwikkeling, op wat langere termijn, wordt gestuurd door de Japanse publieke omroep NHK en zijn research­ organisatie. Volgens de 'roadmap' moeten de Olympische Spelen van 2020 in Tokio te volgen zijn in 8K (7689 x 4320 pixels) en 120 Hz (nu 50/60 Hz). Op de IBC was met een registratie van de WK finalewedstrijd Duitsland-ArgentiniÍ uit 2014 al een demonstratie te zien.

Voor een daadwerkelijke 'broadcasting' van een dergelijke kwaliteit video moeten niet alleen opname- en bewerkingapparatuur en beeldschermen worden vernieuwd, maar ook de uitzend- en ontvangstinstallaties.

Het geplande 8K omroepsysteem van NHK is gebaseerd op een bitstream van 100 Mbps en een satelliettransponder met een bandbreedte van 34,5MHz.

UpnP Connectie van allerlei apparatuur, waaronder audiovisuele, in een netwerk in de woning vergt standaardisatie. Het UpnP-forum is een organisatie van zo'n 1000 bedrijven in computing, consumentenelektronica en mobiele techniek, dat zich daarmee bezig houdt. Op de IBC werd de nieuwste standaard uit de UpnP-familie aangekondigd.

Deze is vooral bedoeld om sensoren te laten samenwerken over een extern netwerk en wordt gepositioneerd als een brug tussen IoT (Internet of Things) en 'The Cloud'.

Een proefuitzending van UltraHD televisie, live op de IBC in de RAI.

12

elektronica 10-2014

Het bedrijf 'Weather Metrics' is gespecialiseerd in het verzamelen, bewerken en doorgeven van metereologische gegevens in de ruimste zin. Hun aanwezigheid op de IBC wordt verklaard door de uitbreiding naar

Audio & video lokale en gespecialiseerde zendstations.

Kantlijnen of pop-ups met weerberichten bij een tv-kanaal vormen zo'n toepassing, maar ook live beeldmateriaal op tablets of mobieltjes in en rondom een wintersportplaats.

Digitalisering heeft niet alleen televisie veranderd, maar ook de bioscoop. De traditionele spoelen met banden zijn inmiddels vervangen door versleutelde bestanden op digitale opslagmedia. Distributie van films via servernetwerken wordt alleen nog belemmerd door de benodigde capaciteit (150 … 200 gigabyte voor een gecomprimeerde bioscoopfilm).

Voor de projectie zelf wordt echter nog altijd gebruik gemaakt van elektrische booglampen en die gaan geleidelijk achteruit in helderheid. Vooral bij projectie van 3Dfilms, waar het beeld ook nog gescheiden moet worden in een linker en rechterhelft, zou een grotere lichtsterkte direct een kwaliteitsverbetering geven. De oplossing is gevonden met de vervanging van de booglampen door laserprojectoren, zoals die van NEC. Het is, uiteraard, te verwachten dat deze technologie ook zal verschijnen in thuis- en kantoorprojectoren.

Er werden ook zaken gedaan, zoals bij settop box leverancier HwaCom.

Audio De integratie van beeld en geluid kan nog steeds verder ontwikkeld worden. Zo toonde Dolby met een weergave van een ijshockywedstrijd en een hoofdtelefoon hoe het commentaar dat van van twee kanten komt kan bijdragen aan de wedstrijdbeleving.

Meting van de sterkte van geluid is met de in 2010 door de EBU (European Broadcasting Union) aanbevolen standaarden voor 'loudness' wezenlijk veranderd. Werd vroeger uitgegaan van piekbemetering, nu is een subjectief veel realistischer meting mogelijk. Met name 'tc electronic' levert apparatuur voor het meten en regelen van 'loudness'. In principe moeten alle kanalen in de huiskamer op elkaar afgestemd kunnen worden, en in het bijzonder het geluid van programma's zelf en de reclameblokken. Wat op het gebied van audio 'off the shelf' verkrijgbaar is, demonstreert Sound Devices met een 64-Track Dante en MADI Audio Recorder 970. Het opslagmedium bestaat uit twee uitneembare 'solid-state' harde schijven en opname, weergave en overdracht kunnen op diverse manieren, analoog of digitaal, worden geïmplementeerd.

Future Zone Zoals elk jaar was de zogeheten 'Future Zone' een plaats voor researchinstellingen

Graphics specialist Vizrt was een van de 1500 exposanten op IBC2014.

en technologisch vernieuwende start-ups.

Voor met name academische onderzoekers was er een 'poster wall', met als bijzonder kenmerk dat elk plakkaat was voorzien van een met een smartphone leesbare code.

Zo was over elk onderwerp, ter plekke en naar behoefte, aanvullende informatie te verkrijgen.

Het bedrijf 'swissaudec' viel op met een demonstratie van wat het zelf '3D-geluid' noemt. Zowel via een tablet als een smartphone was (door hoofdtelefoons) muziek te beluisteren van hoge stereokwaliteit. Ook was er een demonstratie van natuurlijke geluiden (watergeklots, vogels) die daadwerkelijk van alle kanten leken te komen.

Het bijzondere was dat deze 3D audio gegenereerd werd uit de standaardinvoer van de tablet dan wel smartphone. Met wiskundige technieken uit 'invariant theory'

en 'inverse problems' kan uit 'lossy' compressie toch, in hoge mate, het oorspronkelijke signaal worden teruggehaald, aldus swissaudec.

Het bedrijf 'Collabora' is ook een voorbeeld van de diversiteit in de huidige mediawereld. Onder de naam 'Open First' heeft Collabora 2D graphics software ontwikkeld voor de Raspberry Pi computer. De beschikbare, maar ongebruikte, mogelijkheden van de BCM2835 hardware videoscaler werden aangesproken om vooral de HTML5 browsing op de Raspberry Pi te verbeteren.

Collabora genereert zijn inkomsten uit het (door)ontwikkelen van open source software voor specifieke doeleinden en klanten. Ook voor dit gespecialiseerde verdienmodel waren er kansen op de IBC beurs van 2014.

■

elektronica 10-2014

13

World of Technology & Science trekt 21 634 bezoekers Zo’n 16 000 tot 17 000 beursbezoekers, daar hadden organisatoren FHI en Feda op gerekend. Het werden er 21 634 en daarmee mag de opzet van de WOTS geslaagd worden genoemd. Voor het eerst werkten de beide branche-organisaties samen, om te komen tot de grootste technologiebeurs in de Benelux, met de vier ‘werelden’: Laboratory, Industrial Automation, Motion & Control en Electronics.

De Jaarbeurs was van 30 september tot en met 3 oktober de ‘place to be’ voor technisch Nederland en België.

Wetenschappers, technici, ondernemers, techniekstudenten en andere geïnteresseerden konden zich laven aan een bijzonder compleet programma van exposanten, confe-

renties en exciting technology. En wie aan de WOTS alleen nog niet genoeg had, kon ook shoppen op de gelijktijdig gehouden beurzen Industrial Processing, Macropack en de Industrial European Dairy Show.

Het genoemde bezoekcijfer betreft uitsluitend de unieke bezoekers aan de WOTS-hallen, exclusief standbemanningen en bezoekers aan de andere drie beurzen. Al met al kan de conclusie zijn dat er in de beursweek een bijzonder representatieve vertegenwoordiging van de technologiche branches de weg naar Utrecht heeft gevonden.

De volgende WOTS vindt plaats in oktober 2016, ook weer in de Utrechtse Jaarbeurs.

Prijzenregen bij Eurocircuits

Bouwen aan een beleving Bekende taferelen aan de vooravond van een beurs: koortsachtig wordt gewerkt aan de opbouw en inrichting van stands en paviljoens.

Het is nog moeilijk voor te stellen dat hier straks duizenden bezoekers de beleving kunnen ondergaan van een gestroomlijnd hightech evenement. Maar vanaf dinsdag 29 september stond alles en iedereen klaar om de gasten te ontvangen.

Kickstartercampagne gestart voor slim fietsachterlicht Bij Eurocircuits zullen de champagnekurken hebben geknald. De Belgische exposant ging naar huis met zowel de Marketing Communicatie Cup als de TechAward voor de World of Electronics. De marketingcup is bestemd voor die exposant die per vierkante meter standruimte de meeste bezoekers voor de beurs had weten te werven, bijvoorbeeld via mailingacties of nieuwsbrieven. Opmerkelijk is dat in de top-3 twee bedrijven uit de elektronicabranche staan: Elincom eindigde op plaats 3. Managers Dirk Stans en Hans Zijlstra (respectievelijk Eurocircuits en Elincom) zijn bijzonder

14

elektronica 10-2014

trots dat zij het hebben gewonnen van een aantal veel grotere bedrijven uit andere branches.

Stans mocht zich ook nog een tweede huldiging laten welgevallen. Samen met Test-OK ontwikkelde Eurocircuits de eC-testmate, waarmee een bestukte PCB zonder extra tooling kan worden getest. Beursbezoekers kozen de eC-test-mate als innovatiefste elektronicaontwikkeling, en Hans Roelvink (links op de foto) en Dirk Stans kregen daarom de Tech­Award voor het product dat al eerder werd bekroond met een Red Dot Award.

Vier studenten van de hogeschool Windesheim hebben tijdens hun afstudeerstage bij Salland Electronics een slim fietsachterlicht ontworpen: het ‘8Rlicht’. De meest in het oog springende feature is een matrixdisplay van 140 led’s.

Met een smartphone kun je hier animaties, plaatjes en tekst op zetten om er een echt persoonlijk achterlicht van te maken.

Tijdens de beurs is de website 8Rlicht.nl officieel geopend en tegelijkertijd startte een kickstarter-campagne om van het slimme achterlicht een commercieel product te maken. Stagiair Johan Froon was op de WOTS aanwezig om een en ander toe te lichten.

WOTS Het gelijk van Asscher:

robot perst sinaasappels Het kabinet spreekt van het ‘automatiseringsspook’ en minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken voorziet dat veel werk zal worden overgenomen door robots. Op de WOTS waren daar de voorbeelden van te zien – maar gelukkig denken exposanten en bezoekers meer in kansen dan in bedreigingen. Om te laten zien welke ex-

pertises men in huis heeft, bouwde TMC robot. Op basis van een sinaasappelpers­ een standaard robotarm, voorzien van een zelf ontwikkelde grijper met 3D-geprinte onderdelen en een Arduino-kaart, bereidt de robot een klein, middelgroot of groot glas versgeperste jus.

Zelf aardbevingen meten Als je in Groningen woont een bijzonder actueel probleem.

De aardbevingen brengen daar steeds meer schade toe aan gebouwen en het is voor instanties, particulieren en niet in de laatste plaats verzekeraars van belang om over concrete meetgegevens te beschikken. Dat kan met de OmniDots sensoren van Embed Engineering. De geregistreerde gegevens zijn voor gebruikers duidelijk zichtbaar en worden bovendien centraal verwerkt, zodat een totaalbeeld ontstaat.

Voor het eerst op de beurs: een oude bekende Exciting Technology Technologie is natuurlijk allesbehalve saai.

Maar zelfs doorgewinterde techneuten laten zich graag verrassen door spannende, leuke, inspirerende en innovatieve producten en ideeën. Daarom zijn voor de eerste editie van de World of Technology & Science onder de noemer ‘Exciting Technology’ zulke, voornamelijk niet-commerciële,

projecten uitgenodigd als ‘kers op de taart’.

Het gaat dan bijvoorbeeld om TechUnited, de wereldkampioen robotvoetbal. Sportieve beursbezoekers krijgen de kans om te voetballen tegen een robot. En vanzelfsprekend was op alle stands op de hele beursvloer natuurlijk ook genoeg exciting technology te ontdekken.

Voor het eerst presenteerde Keysight Technologies zich aan het publiek. Insiders weten dat het hier gaat om de nieuwe naam van de meetdivisie van Agilent, Met de gewenning valt het trouwens wel mee: “De naam is al behoorlijk goed bekend”, zegt verkoopdirecteur Gerbert Ruitenberg. “Eigenlijk zijn we weer terug bij onze roots, want Hewlett Packard startte ooit als producent van meetinstrumentatie”. Vanaf 1 november is Keysight een beursgenoteerde onderneming.

elektronica 10-2014

15

WOTS Bergen en dalen in productontwikkeling Er zaten veel behartenswaardige boodschappen in het seminar ‘Succesvolle elektronicaproducten ontwerpen’- ook voor ontwerpers en ondernemers buiten de elektronicabranche. Het seminar behandelde in chronologische volgorde de achtergronden van het ontwikkelproces, van idee tot markt­ acceptatie.

Een idee is pas een innovatie als er geld mee kan worden verdiend.

Daarom moet een businessplan worden opgesteld en daarbij kan gebruik worden gemaakt van het business model canvas, een soort ‘onbeschilderd doek’ dat kan worden gebruikt als template voor een compleet business model. Spreker Marco Bijl spoorde de toehoorders aan om daarbij vooral ook van de

Kloppend hart op chip Het jaarlijkse seminar Tomorrow’s Electronics vraagt soms behoorlijk wat van je grijze cellen. Nadat prof. Maxim Mostovoy (RUG) in een pittige presentatie op de woensdagochtendconferentie het raadsel van spiralende skyrmionen onthulde, gaf prof. Cristiane Morais Smith van de Universiteit Utrecht een uiteenzetting over kunstmatig grafeen en supersnelle elektronica. Skyrmionen kunnen de aanzet vormen tot snelle en energiezuinige elektronica en geheugens, en kunstmatig grafeen heeft, in tegenstelling tot het al bekende grafeen, een bandkloof, zodat er halfgeleiders mee kunnen worden gemaakt.

Iets dichter bij praktische toepassing, maar zeker nog tot de ver-

beelding sprekend, is het ontwerp voor een ‘kloppend hart op chip’ dat Anja van de Stolpe van Philips Research presenteerde. Een team bij Philips is er in geslaagd om lichaams­ eigen menselijke stamcellen op een chip te laten groeien, en aldus een realistisch model van een kloppend hart te realiseren. “We kunnen daarmee de elektrische activiteit van de stamcellen zien en beïnvloeden en zodoende heb ik de patiënt eigenlijk bij me in een bakje”, zegt Van de Stolpe.

Het moge duidelijk zijn dat zo’n systeem van grote waarde is voor het testen van medicijnen.

geijkte paden af te wijken. In een volgende fase kan op basis van weldoordachte user requirements een prototype van het beoogde product worden ontwikkeld. In het seminar werd specifiek ingegaan op de kwaliteitsbeheersing bij de PCB-assemblage. En uiteindelijk gaat het er dan natuurlijk om of de markt de innovatie accepteert.

Ed Voorhaar introduceerde daarvoor Gartner’s Hype Cycle, waarin achtereenvolgens de ‘piek van opgeblazen verwachtingen’, de ‘trog van desillusie’, de ‘helling van verlichting’ en het ‘plateau van productiviteit’ worden doorlopen.

Het volledige programma en de presentaties zijn te vinden op wots.nl.

Ook dit is exciting technology Een feestje voor de branches, zo mag je een beurs als de WOTS gerust noemen. En feestjes moeten worden gevierd. Voor de elektronicabranche gebeurde dat in het geheel vernieuwde café van tbp Elec-

tronics. Onder het genot van Belgische biertjes – meegebracht door buurman Eurocircuits uit Mechelen, Zeeuwse hapjes en een lekker stukje muziek kwamen exposanten de dag graag nog even evalueren.

Voor wie het allemaal nog eens wil nalezen: de presentaties zijn te vinden op wots.nl.

Buigen of barsten De dames en heren van het Platform Omgevings-technologie mogen graag van alles uitproberen.

Als er verhalen de ronde doen over doorbuigende iPhones willen ze dat wel even checken. Daarom toog men gezamelijk naar het Test

16

elektronica 10-2014

& Meet Paviljoen, waar op de stand van Hartech de benodigde apparatuur stond opgesteld. Omdat niemand zijn kostbare nieuwe iPhone 6 beschikbaar wilde stellen voor een waarschijnlijk destructief onderzoek, werd de proef uitgevoerd

met een ouder type. En ja hoor, bij een druk van 130 N ging de telefoon behoorlijk krom staan en brak het glas van het display.

uniek bn.; -er, -st 1 waarvan geen tweede exemplaar bestaat, syn. enig: een uniek exemplaar; een unieke gelegenheid, zoals nooit meer terugkomt 2 (fig.) onvergelijkelijk (mooi, goed), syn. heerlijk, kostelijk, enig

Introductie van de Enige 4000 watt CW, 80-1000 MHz versterker in zijn soort Meestal praten we over alle functies die onze versterkers superieur maken aan alle andere versterkers, maar deze keer kunnen we dat niet. Er is gewoon geen andere klasse A 4000 watt versterker met een frequentie bereik van 80-1000 MHz. Niet alleen is AR’s model 4000W1000B een klasse apart, hij is ook nog eens 65% kleiner dan het vorige model. Wanneer u deze 4000 watt versterker aanschaft, krijgt u een robuust, duurzaam en uiterst betrouwbaar product dat keer op keer z’n verwachtingen waarmaakt.

AR versterkers presteren boven verwachting, boven de norm en boven de mogelijkheden van gewone versterkers. AR is al meer dan 45 jaar marktleider en biedt een ongeëvenaard support netwerk voor technische ondersteuning en service waar u op terug kunt vallen voor praktisch advies en het oplossen van incidentele problemen.

Als u een AR 4000 watt, 80-1000 MHz versterker koopt of een model met minder vermogen, zit u altijd goed.

Voor meer informatie, bezoek ons op www.ar-europe.ie/4000W of bel +31(0)172 423000.

Neem contact met ons op ad@ARWorld.US www.ar-europe.ie/4000W

ISO 9001:2008 Certified

ar europe National Technology Park, Ashling Building, Limerick, Ireland • +353 61 504300 • www.ar-europe.ie In Europe, call ar United Kingdom +44 1908 282766 • ar France +33147917530 • ar Deutschland +49 6101 80270 0 • ar Benelux +31 172 423000

www.arworld.us Copyright © 2014 AR. The orange stripe on AR products is Reg. U.S. Pat. & TM. Off.

ElektronicaEmbedded_4000W.indd 1

9/25/14 9:34 AM

Lichtnet(ver)storing en/of impedantieverstoring?

Vastgestelde lichtnetimpedantie voldoet niet meer De discussie voor het vullen van het volledige frequentiegebied van DC tot 30 MHz in de ‘power quality’ en EMC regelgeving is losgebarsten, zelfs met de nodige overlap. Er moet paal en perk worden gesteld aan de geleide emissie vanuit apparaten naar het lichtnet en verder moeten de apparaten die op het lichtnet worden aangesloten bestand zijn tegen een redelijk dosis verstoringen die je mag verwachten. Bij een eenduidige regelgeving horen de meetmethoden en meetprocedures. Verder moeten de meetnetwerken waarmee alles wordt bepaald ook eenduidig zijn.

MART COENEN, WWW. EMCMCC.NL

18

H

et aantal normen en standaarden voor het kwantificeren van een aantal lichtnet-gebonden verstoringsparameters is de laatste jaren verder aangescherpt: EN 50160 [1], EN 61000-2-3 [2], EN 61000-3-3 [3], en de lichtnet-gebonden EN 61000-4-7/16/19 publicaties [5, 6, 7].

Deze zijn verder uitgebreid met eisen tot 75 A per fase, bijvoorbeeld EN 61000-3-12 [4] en tal van andere normen, die alle van toepassing zijn voor het publieke lichtnet.

Daarbuiten is er nog een veelheid aan andere EMC-normen die de lichtnetimpedantie hebben vastgesteld; EN 61000-4-4 (EFT), EN 61000-4-5 (surge), EN 61000-4-6, enzovoort alle met andere uitkomsten over dezelfde ‘wandcontactdoos’.

De differentiële impedantie tussen de fase(n) en/of nul (indien aanwezig) is dus alleen de serieschakeling van 2 AMN- of LISN-netwerkimpedanties. Ook bij 50/60

Hz is de lichtnetimpedantie gedefinieerd, bijvoorbeeld in de IEC 61000-3-3: 0,1 + 0,15j Ω (wat overeen met 0,1 Ω en 470 μH in serie), maar verder geen bodem biedt voor de harmonische frequentiecomponenten. Het eenduidig meten van harmonische spanningen en/of stromen is alleen mogelijk als ook de impedanties bekend zijn, enerzijds voor het meten van de emissie van een apparaat als niet-lineaire belasting; wat is de impedantie van de bron, maar ook met betrekking tot het vaststellen hoe de immuniteit wordt bepaald door het karakter van de stoorbron.

Theoretisch kan het lichtnet sterk zijn (laag-impedant) bij 50/60 Hz en hoger impedant bij de hogere frequenties, zoals aangegeven in IEC 61000-4-7. Wie uitgaat van de misplaatste gedachte dat met an-

Impedanties

Figuur 1. EUT poortimpedantie van een LISN die ontstaat wanneer de ‘bron-zijde’ alleen inductief is.

Wat bij al deze normen blijft verbazen is het feit dat de lichtnetimpedanties waarover gemeten moet worden niet eenduidig zijn gegeven, met uitzondering van de hogere frequenties boven de 150 kHz tot 30 MHz. Boven de 150 kHz zijn de artificial mains network (AMN) of line impedance stabilizing network (LISN) van toepassing en wel met een impedantie van 50 Ω //(50 μH + 5 Ω). Alleen voor verlichtingsapparatuur; EN 55015, geldt dat de geleide storingen gemeten moeten worden vanaf 9 kHz. Dit betekent dat in deze frequentieband alleen de asymmetrische impedantie is gedefinieerd van de fase(n) en/of nul naar de veiligheidsaarde (PE: protective earth).

Figuur 2. EUT poortimpedantie van een LISN die ontstaat wanneer de ‘bron-zijde’ ook extra capacitief ontkoppeld is.

elektronica 10-2014

EMC

dere normen, bijvoorbeeld de MilStd 461G, deze lichtnet- of boardnetimpedanties wel eenduidig geregeld zijn met behulp van dezelfde LISN, komt van een koude kermis thuis. Zodra de verstoringsfrequenties beneden de 150 kHz komen, wordt de EUT-poortimpedantie volledig bepaald door wat er achter hangt. Met andere woorden de AMN of LISN wordt transparant, maar vanwege de aanwezige reactieve componenten die gebruikt worden in de AMN en/of LISN wordt de asymmetrische EUTimpedantie weinig voorspelbaar, zie poort­ figuur 1 en 2. Monte-Carlo runs zijn uitgevoerd met een equivalente ‘bron’ inductie tussen de 5 en 500 μH en met een extra ontkoppelcapaciteit tussen de 1 en 100 μF. De hieruit voortvloeiende goedkeur of afkeur van het gemeten apparaat (in de frequentieband beneden de 150 kHz), op zowel emissie als immuniteit wordt dan 100% bepaald door de opstelling, van wat achter de AMN/LISN aan equivalent netwerk is gerealiseerd door het testhuis of zelfs door de individuele testengineer.

De ‘voedingszijde’ c.q. bronzijde van een AMN of LISN is altijd laag-impedant ‘belast’ vanwege de noodzakelijke energievoorziening naar het te voeden apparaat, en voldoet daarmee niet aan de hoge-impedantieconditie zoals aangegeven in figuur 3 voor de frequenties beneden de 150 kHz. Let wel, de gegeven impedanties in figuur 3 zijn correct voor het losse netwerk maar niet naar wat er verwacht kan worden aan de EUT-poort bij metingen. Verder blijkt dat de asymmetrische EUT-poortimpedantie bij bijvoorbeeld 2 kHz kan variëren tussen enkele milliohm tot tientallen ohm afhankelijk van de ‘bron’ impedantie ervoor.

Het probleem wordt nog een stap ondoorzichtiger als blijkt dat de EUT lichtnetimpedanties mede bepaald worden door de interne opbouw van de AMN/LISN met betrekking tot de ontkoppeling aan de achterzijde en de meetzijde door toepassing van 10 of 150 kHz hoogdoorlaatfilters naar de meetapparatuur. Die worden gebruikt om de net-harmonische signaalcomponenten

uit het meetsignaal te onderdrukken, om mogelijke oversturing van de ingang van de meetapparatuur te voorkomen.

PQ In de praktijk wordt vanuit de energietechniek geprobeerd om de power factor, dan wel de cos ϕ bij de lichtnetfrequentie zo dicht mogelijk bij ‘1’ te krijgen, dit om een zo optimaal mogelijk gebruik te maken van het gehele lichtnet distributiestelsel. Door toepassing van een actief of passief cos ϕ correctienetwerk, meestal bij de middennaar laagspanningstrafo wordt een zich inductief gedragend netwerk weer resistief gemaakt. Echter door toepassing van capaciteitsbanken parallel aan het lichtnet; fase(n) en/of nul, wordt voor 50/60 Hz een energie-effectieve oplossing geïntroduceerd, maar dan treden er resonanties op in het lichtnet ten gevolge van deze capacitieve kortsluiting voor de hogere frequenties. Er zullen dan resonanties ontstaan, afhankelijk van de kabellengten van het lichtnet tot aan de trafo. Verder zullen er resonanties ontstaan naar de diverse filter-ingangsimpedanties, daar nagenoeg alle elektrische en elektronische apparaten zijn uitgerust met een netfilter.

Een ander bijkomend effect van al deze netfilters ten opzichte van de in de jaren ’80 vastgestelde lichtnetimpedantie van 50 Ω //(50 μH + 5 Ω), is dat deze achterhaald is. Zoals bekend uit de transmissielijn­ theorie gaat de equivalente karakteristieke impedantie van een transmissielijn omlaag als er langs de lijn capacitieve belastingen worden toegevoegd:

waarbij: Leff = 2•(Lkabel – Mkabel) en Ctotaal = Ckabel + Cfilters Verder daalt de karakteristieke impedantie verder als er afgeschermde kabels of busbars worden gebruikt voor de energiedistributie. Er zijn hoogvermogen industriële bus-bar systemen bekend met een karak-

Figuur 3. De gegeven impedantie in deze grafiek zijn correct voor het losse netwerk, maar niet voor wat bij metingen aan de EUTpoort kan worden verwacht.

teristieke impedantie van slechts 1 Ω tot zo’n 100 MHz. Bij een dergelijke toepassing heeft de kwalificatie van de stooremissie/ immuniteit van de aan te sluiten apparatuur geen zin wanneer er met meetnetwerken wordt gewerkt met een impedantie van 50 Ω //(50 μH + 5 Ω).

Conclusies Zolang men de lichtnetimpedantie in bepaalde frequentiegebieden in de frequentieband van DC tot 30 MHz niet kent of deze niet artificieel vastlegt/standaardiseert, heeft het toepassen van meetmethoden en limieten voor die gebieden: (50 Hz > f > 150 kHz) geen zin.

De ‘standaard’ meetnetwerken: AMN/ LISN blijken niet geschikt om eenduidig te worden toegepast buiten het frequentiegebied: (f < 150 kHz, f > 30 MHz) waarvoor deze bedoeld zijn.

Door het toegenomen gebruik van netfilters en PF-netwerken kunnen impedantie-resonanties optreden met een kwaliteitsfactor hoger dan 10. In het bijzonder bij het gebruik van goed afgeschermde vermogenskabels (met koperfolie mantel) kunnen intern resonanties optreden met een kwaliteitsfactor tot 100 (net als bij goede coaxiale kabels).

De huidige lichtnetimpedantie gesteld op: 50 Ω //(50 μH + 5 Ω) voldoet door de grote toename van het gebruik van netfilters in alle elektrische en elektronische apparaten enerzijds, het gebruik van PF correctienet-

elektronica 10-2014

19

werken anderzijds en door het gebruik van afgeschermde vermogenskabels niet meer en zou opnieuw (op grote schaal) moeten worden vastgesteld.

Literatuur [1] NEN-EN 50160:2010, Voltage characteristics of electricity supplied by public electricity networks [2] NEN-EN-IEC 61000-3-2:2006, Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) - Deel 3-2: Limietwaarden - Limietwaarden voor de emissie van harmonische stromen (ingangsstroom van de toestellen ≤ 16 A per fase) [3] NEN-EN-IEC 61000-3-3:2013, Electromagnetic compatibility (EMC) - Part 3-3: Limits - Limitation of voltage changes, voltage fluctuations and flicker in public low-voltage supply systems, for equipment with rated current ≤ 16 A per phase and not subject to conditional connection [4] NEN-EN-IEC 61000-3-12:2011, Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) - Deel 3-12: Limietwaarden - Limietwaarden voor harmonische stromen geproduceerd door materieel aangesloten op het openbare laagspanningsnet met ingangsstroom > 16A en ≤ 75 A per fase [5] NEN-EN-IEC 61000-4-7:2002, Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) - Deel

4-7: Beproevingen en meettechnieken Algemene leidraad voor het meten, en de meetapparatuur, van harmonischen en tussen-harmonischen in elektriciteitsnetten en daaraan aangesloten apparatuur [6] EN 61000-4-16:1998+A1:2001 +A2:2011, Electromagnetic compatibility (EMC) - Part 4-16: Testing and measurement techniques - Test for immunity to conducted common mode disturbances in the frequency range 0 Hz to 150 kHz [7] EN 61000-4-19: 2014, Electromagnetic compatibility (EMC) - Part 4-19: Testing and measurement techniques - Test for immunity to conducted, differential mode disturbances and signalling in the frequency range 2 kHz to 150 kHz at a.c. power ports [8] Mart Coenen, EMCMCC, Arthur van Roermund, TUE, Conducted mains test method in 2–150 kHz band, EMC Europe 2014, Götenburg, Sweden.

[9] Mart Coenen, EMCMCC, System Integration and Mechatronics, DSPE 2014, Sint-Michielsgestel, the Netherlands [10] Mart Coenen, EMCMCC, Power grid, mains filtering and power line communications… a root cause for incompatibilities??, Interference Technology EMC (ITEM), Test & design guide 2013 [11] M.J. Coenen, Laagfrequente verstoringen,… een bron van onbegrip … , Precisie-

Member of the SCHURTER Group

EUROPE’S NO. 1 IN TOUCHSCREENS

CREATING THE BEST CUSTOMIZED SOLUTIONS

beurs Veldhoven 2013.

[12] Mart Coenen, EMCCC, Het lichtnetdistributienetwerk, netfilters en power line communicatie … een basis voor incompatibiliteit?, Interference Technology EMC (ITEM), Test & design guide 2013 [13] M.J. Coenen, ‘Live’ Mains Impedance, Measurement and Analysis, EMC Europe 2013, Bruges [14] Mart Coenen, Extend your PI, SI and EMC requirements to enable profound modular Mechatronic designs, Interference Technology EMC (ITEM), Test & design guide 2012 [15] Mart Coenen, Arthur van Roermund, Reducing Compliance Uncertainty with AMN Measurements, APEMC 2012, Singapore [16] Mart Coenen, Power grid, mains filtering and power line communications … a root cause for incompatibilities??

[17] Citaat uit EMC dictaat TU Twente. ■

say

yes essemtec

WWW.DANIELSONEUROPE.COM

20

elektronica 10-2014

Welcome to Planet e.

The entire embedded universe at a single location!

Tickets & Registration www.electronica.de/en/tickets

26th International Trade Fair for Electronic Components, Systems and Applications Messe MĂźnchen | November 11â&#x20AC;&#x201C;14, 2014 www.electronica.de

years

Contact: Van Ekeris Expo Service B.V. Phone +31 23 525 8500 | info@vanekeris.nl

elec14-Emb-185x123-ElecEmbeddedSys-E-NL.indd 1

23.07.14 15:01

User interfaces maken het verschil bij twee series oscilloscopen Wavesurfer 3000 met Maui en 12-bit HDO8000 met Q-Scape tabbed displays

Bij de presentatie van twee nieuwe series oscilloscopen vergeleek Teledyne LeCroy de ontwikkeling van dit meetinstrument met die van de mobiele telefoon. Met de vroegere ‘basic’ instrumenten beschikte men over beperkte functionaliteit, met een simpel gebruikersinterface en een korte leercurve. Nu zijn zowel telefoons als oscilloscopen veelzijdige toestellen geworden, maar in tegenstelling tot de smartphone is de user interface van de economy-oscilloscoop nauwelijks veranderd. Het frontpaneel bevat nog steeds talrijke toetsen en knoppen, en door een complexe geneste menustructuur is het navigeren door alle mogelijkheden vaak lastig. Daar gaat nu verandering in komen.

T

eledyne LeCroy presenteerde kortgeleden twee nieuwe series oscilloscopen. De Wave Surfer 3000 oscilloscopen hebben bandbreedtes van 200 MHz tot 500 MHz, met een geheugen van 10 Mpts per kanaal en een sample-rate tot 4 GS/s. Alle bedienings-, configuratie- en selectiehandelingen worden met behulp van de intuïtieve MAUI Advanced User Interface op een groot (10,1 inch) aanraakscherm uitgevoerd. De high-end HDO8000 combineert acht analoge kanalen met een 12 bit ADC. Omdat deze oscilloscoop bovendien een lage ingangsruis en een hoge nauwkeurigheid heeft, is hij bij uitstek geschikt voor toepassingen op het gebied van vermogens­ elektronica waarin diverse energiestromen en signalen moeten worden geanalyseerd. Handig hierbij is een systeem om de signalen weer te geven in verschillende tabbladen.

Topmodel uit de HDO8000-serie met 1 GHz bandbreedte.

22

elektronica 10-2014

De ‘multimodal affective user interface’ (Maui) was tot voor kort alleen te vinden op high-end oscilloscopen, maar is nu ook beschikbaar op de onlangs geïntroduceerde WaveSurfer 3000-serie voor het middensegment. Met deze voor touch screens

Meettechniek

De Wafesurfer 3054 is net als de andere leden van de 3000-familie uitgerust met de ‘multimodal affective user interface’ (Maui).

ontwikkelde gebruikersinterface is het mogelijk om op een intuïtieve manier geavanceerde metingen en analyses uit te voeren op signalen. Maar ook basisfuncties als positioneren en zoomen van golfpatronen, bewegen van de cursors, configureren van metingen en interactieve resultaatanalyse verloopt intuïtief, waarbij basisfuncties en geavanceerde tools in elkaar overlopen. Dat zie je onder andere terug in sneltoetsen, intuïtieve dialoogschermen en het intelligente scherm dat golfpatronen en metingen zodanig weergeeft dat het debuggen gemakkelijker wordt gemaakt.

Multi-instrument Deze interface bewijst zijn waarde ook bij de vele ingebouwde meetinstrument­ mogelijkheden die de WaveSurfer 3000 heeft, naast de gebruikelijke oscilloscoopfuncties. Denk daarbij aan een golfvorm­ generator, een protocol-analyzer met trigger- en decodeermogelijkheden voor seriële data en een (optionele) 16-kanaals ‘mixed signal’ logic analyzer. De actieve probes zorgen voor flexibiliteit bij het meten van hoge spanningen, frequenties, stromen en verschilsignalen. Afwijkingen in golfvormreeksen kunnen door de hoge updatefrequentie van 130.000 golfvormen per seconde in combinatie met zoek- en herhaalfuncties snel worden opgespoord.

en 1 GHz. Deze scope combineert acht analoge kanalen met een 12 bit ADC en heeft optioneel 16 logische ingangen. Voor de verticale resolutie van 12 bit worden dezelfde componenten gebruikt als bij de HD4096: 12-bit ADC’s, versterkers met een hoge signaal-ruisverhouding en een geluidsarme systeemarchitectuur. Die zorgen voor de combinatie van een hoge definitie voor signalen tot 1 GHz met een hoge sample rate en een - naar opgave van de leverancier - 16 keer zo hoge resolutie als bij andere oscilloscopen. De HDO8000 heeft bovendien met Eres (enhanced resolution) filtering de mogelijkheid tot drie extra bits voor een 15-bit verticale resolutie.

Omdat deze oscilloscoop een lage ingangsruis en een hoge nauwkeurigheid heeft, is hij geschikt voor toepassingen op het gebied van driefase vermogenselektronica waarin diverse energiestromen en signalen moeten worden geanalyseerd. Denk daarbij aan het meten aan hybride of elektrische aandrijfsystemen, windenergie-omvormers

en invertertechniek voor zonne-energie.

Ook toepassingen binnen de automotive elektronica en complexe geïntegreerde (mechatronica) ontwerpen zijn deze scoop op het lijf geschreven.

Tabbed display Handig voor de analyse van die driefasensystemen is de Q-Scape functionaliteit, die het mogelijk maakt om de signalen in verschillende tabbladen weer te geven. Op die manier kunnen op het tabbed display de golfvormen in vier tabbladen worden ondergebracht door de desbetreffende golfvorm naar het gewenste tabblad te slepen. Bij de analyse van driefasensystemen kan zo elke fase op een eigen tabblad worden weergegeven. Via de WQXGA-poort (3840 x 2160 pixels) kan ook een extern display worden aangesloten, waarop ook de verschillende tabbladen kunnen worden bekeken.

■ www.arbenelux.com arbeneluxinfo@arworld.us tel.: (0172) 42 30 00

De Wave Surfer 3000 oscilloscopen zijn er in bandbreedtes van 200 MHz tot 500 MHz, met een geheugen van 10 Mpts per kanaal en een sample-rate tot 4 GS/s.

Vermogenselektronica Naast de Wave Surfer 3000 komt Teledyne LeCroy ook met een echte high-end oscilloscoop, de HDO8000, die beschikbaar is met bandbreedtes van 350 MHz, 500 MHz

User interface van de Wavesurfer met aanraakscherm.

elektronica 10-2014

23

Besparen op kalibraties – voor hogere kwaliteit Alle relevante partijen bij elkaar op Het Kalibratie Event 2014 ISO9001 gecertificeerde bedrijven in de professionele dienstverlening of industrie mogen het Kalibratie Event 2014 eigenlijk niet missen. Het evenement wordt georganiseerd door de leidende partijen uit de kalibratiewereld, waaronder Fenelab, Kalibra, het Van Swinden laboratorium, Thales, Fluke, Keysight, Lloyds, Dare!! Calibrations en Elektronica. Zij staan garant voor interessante lezingen gecombineerd met stands waar vragen op alle gebieden worden beantwoord.

H

oe garandeer je dat een bedrijf een kwaliteitsproduct en/of -dienst aflevert? Dat kan alleen door op belangrijke punten in het proces metingen uit te voeren. Zowel het onterecht goedkeuren als het onterecht afkeuren van een product of batch kost geld of heeft een negatieve invloed op de klanttevredenheid.

Een product dat onterecht is afgekeurd wordt weggegooid - of er moet opnieuw tijd aan worden besteed om het alsnog aan de vereiste specificaties te laten voldoen. Dit kost een bedrijf onnodig geld en gaat rechtstreeks ten koste van de ‘bottom line’. Een product dat onterecht goedge-

keurd wordt, voldoet niet aan de opgegeven specificaties. Hiermee wordt niet alleen de klant tekortgedaan, maar het kan ook leiden tot ontevreden klanten of zelfs terugroepacties. Opnieuw onnodige kosten die eenvoudig kunnen worden voorkomen.

Besparen op kalibraties?

Ja, dat kan. En dat terwijl het niet ten koste van de kwaliteit gaat. Sterker nog: deze kan zelfs worden verbeterd. Daar waar meetinstrumenten worden toegepast om metingen uit te voeren, is het van belang jezelf af te vragen wat je nu eigenlijk meet.

Bij veel bedrijven leeft de indruk dat alle

binnen het bedrijf aanwezige meetapparatuur dient te worden gekalibreerd. Op het Kalibratie Event zal duidelijk worden dat dit geen correct uitgangspunt is. Voor een kwaliteitsbedrijf moeten de processen in kaart worden gebracht en dient te worden vastgesteld waar metingen worden verricht die direct invloed hebben op de kwaliteit van product, proces of dienst.

Alleen die apparatuur dient te worden gekalibreerd. Door de grote hoeveelheid instrumenten die een bedrijf (onnodig) laat kalibreren, wordt vaak op de kosten van de kalibraties bespaard. Er wordt gekozen voor een lagere kwaliteit kalibratie, en dan ben je nòg niet zeker van de kwaliteit van je metingen…

Kalibratie, justatie, toetsen aan specificatie, meetonzekerheid en accreditatie...

De presentaties van Het Kalibratie Event 2014 geven een goed overzicht van de gebruikte termen. Wat is kalibratie en wat is justatie? Wanneer en waarom wordt er getoetst aan specificatie? Wat is meetonzekerheid en wat is het belang ervan? En last but not least: wat is accreditatie en wat kan dit voor een bedrijf betekenen?

Een bekend high tech bedrijf laat zien hoe zij met kalibratie omgaan en wat het belang van Asset Management voor hen is.

Event en show Alle partijen zijn aanwezig met een stand, en zijn gesprekspartner voor onderwerpen als ISO9001 certificaties, meet- en kalibratiemiddelen en het uitbesteden van uw

24

elektronica 10-2014

Kalibratie

kalibraties. Een compleet event (inclusief koffie, lunch en borrel) dat u niet meer kost dan uw tijd. U krijgt hiervoor terug een goed en duidelijk overzicht en heeft alle relevante partijen bij elkaar op een event dat u niet mag missen.

Programma Op Het Kalibratie Event 2014 staan de volgende lezingen op het programma: Inleiding Kalibratie Kalibratie is voor velen nog een lastig begrip. Toch komen veel partijen in de industrie en zakelijke dienstverlening met kalibratie in aanraking. Het is dan goed te weten wat dit nu eigenlijk inhoudt en welke termen op dit gebied worden gebezigd.

Hierbij gaat het naast het begrip kalibratie om justatie, herleidbaarheid meetonzekerheid en toetsen aan specificatie.

Herleidbaarheid & Meetonzekerheid Naast een inleiding van kalibratie in Nederland en het VSL gaat de spreker in op de twee belangrijke begrippen in de kalibratiewereld: herleidbaarheid en meetonzekerheid. Hij legt niet alleen de betekenis uit van deze begrippen, maar laat ook zien wat de gevolgen bij het uitvoeren van kalibraties zijn.

Hoe gaat een auditor met kalibratie om?

Veel bedrijven in Nederland zijn conform kwaliteitsnormen als ISO9001, QA9001 of ISO14001 gecertificeerd. Een onderdeel van de certificatie is de jaarlijks terugkerende audit. Een auditor zal tijdens de audit ook aandacht aan de kalibraties besteden. Hoe pakt hij dit aan en waar let hij op?

Ervaringen uit de praktijk van een auditor.

Zelf kalibreren?

Kalibraties kunnen worden uitbesteed of door de organisatie zelf worden uitgevoerd.

Wat zijn de voor- en nadelen van zelf doen of uitbesteden. Welke hulpmiddelen staan ter beschikking en welke â&#x20AC;&#x2DC;hobbelsâ&#x20AC;&#x2122; kan men verwachten? Wat zijn de aandachtspunten als wordt besloten om kalibraties uit te besteden?

Case: Hoe gaat een organisatie met kalibratie om?

Het klantperspectief. Hoe gaat een organisatie met kalibratie om. Ervaringen uit de praktijk van een bedrijf dat gebruik maakt van kalibraties. Waar is men tegenaan gelopen en wat is de aanpak geweest?

Exposanten

Kalibratie in de GMP wereld Als kalibratie ergens een grote rol speelt is het in de industrie. Good Manufacturing Practice of GMP speelt hier een grote rol.

De spreker is een expert op dit gebied en heeft al vele bedrijven geholpen bij het opzetten van een goed kwaliteitssysteem.

Er wordt specifiek ingegaan op de rol die kalibratie hierbij speelt.

Fenelab Fluke Kalibra Keysight Technologies Lloyds Mybusinessmedia (Elektronica, EngineersOnline.nl) Thales VSL (Nationaal Metrologisch Instituut)

De volgende bedrijven zijn als exposant en kennisaanbieder aanwezig op Het Kalibratie Event 2014 Dare!! Calibrations

De kalibratieketen - zo sterk als de zwakste schakel Herleidbaarheid speelt een belangrijke rol bij kalibratie. In de praktijk bestaat er een hele keten van de hoogste nauwkeurigheid tot lagere nauwkeurigheden. Een andere manier om naar de keten te kijken, is vast te stellen aan welke eisen moet worden voldaan om een aantoonbaar herleidbare kalibratie uit te voeren.

Het belang van accreditatie Accreditatie, opnieuw een begrip dat nauw met kalibratie is verbonden. Wat is het verschil tussen certificatie en accreditatie? Moeten kalibraties onder accreditaties worden uitgevoerd. Wat is het nut van accreditatie? Leiden kalibraties onder accreditatie tot hogere kosten? Zomaar een aantal vragen waar deze lezing antwoord op geeft.

Het Kalibratie Event vindt plaats op 26 en 27 november (beide dagen hetzelfde programma) bij Dare!! Calibrations in Woerden. Meer informatie over het programma, de sprekers, de exposanten en de locatie is te vinden op www.kalibratie-event.nl.

Inschrijven voor een van beide dagen kan ook via deze website. â&#x2013;

elektronica 10-2014

25

De Branche Sony, Panasonic en Japan Display, drie van de grootste namen in Japan, gaan samenwerken om het onderzoek ten behoeve van oled-schermen extra kracht bij te zetten. De samenwerking vindt plaats in een nieuwe onderneming, Joled, die op 1 januari 2015 officieel van start gaat.

Fluke Nederland heeft Vandentempel als officiële Fluke-distributeur aangewezen. Met deze nieuwe vertegenwoordiging breidt Vandentempel zijn leveringspakket uit met specialistische test- en meetapparatuur, zoals warmtebeeldcamera’s, power quality analyzers, vibratietesters, isolatieweerstandtesters en aardingstesters.

Metatronics en Inteliments versterken hun samenwerking door een strategisch samenwerkingsverband aan te gaan.

Door het combineren van de smart sensing oplossingen van Metatronics met het big data platform van Inteliments kunnen de onernemingen volledig geïntegreerde oplossingen leveren op het gebied van het Internet of Things.

Omniradar, leverancier van de eerste volledige op chip geïntegreerde radarsystemen, heeft een investeringsronde afgerond voor een totaal van 2,6 miljoen euro aan aandelenkapitaal en leningen. De investeringen zullen worden gebruikt voor het starten van de productie van Omniradar’s innovatieve chipoplossingen met toepassingen in markten als industriële automatisering, security en verkeersmonitoring. Investeerders zijn Orlaco, de oprichters van Omniradar en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Procyon Networks breidt zijn dienstenpakket uit met WiFi as a Service (WaaS). Deze dienst omvat een volledig ingericht en verzorgd professioneel WiFi-netwerk zonder investering. In korte tijd is daarmee een uitstekend draadloos netwerk beschikbaar.

Fontys ObjeXlab heeft officieel zijn deuren geopend. De feestelijke opening werd verricht door de burgemeester van Eindhoven, Rob van Gijzel. ObjeXlab, onderdeel van het Centre of Expertise High Tech Systems & Materials, draagt met onderzoek en innovatie bij aan de nieuwste ontwikkelingen van Additive Manufacturing (3D-printing) en Adaptive Robotics. Het lab is op het gebied van educatie en onderzoek een belangrijke schakel tussen bedrijven, kennisen onderwijsinstellingen.

26

elektronica 10-2014

Wearable: handen schudden voor visitekaartjes ca-ontwikkelbedrijf Metatronics; het op de foto afgebeelde model komt uit de koker van PCB-leverancier Eurocircuits. ‘Wearable’ elektronica (wie bedenkt eens een mooie Nederlandse term - ‘draagbaar’ is al bezet) is het onderwerp van een van de seminars op Electronics & Automation, en de gadget sluit daarbij aan. De armband bevat een Bluetooth-module voor communicatie met de telefoon en versnellingsopnemers die de bewegingen van de arm registreren, maar een eventuele combinatie met De World of Technology & Een eerste ontwerpidee voor de slim- andere sensoren is ook mogelijk.

De componenten en de productie Science is nog maar net voorbij me armband. van de armband worden volledig of de leden van de elektronicabranche van FHI beginnen al met de voorbereidin- gesponsord door de exposanten en de eerste begen van hun volgende beurs. Net als op de WOTS sprekingen zijn al begonnen om de wensen van de wordt op de elektronicabeurs, die plaatsvindt van ontwerpers en het aanbod van de sponsors op één 2 ... 4 juni 2015 in de Utrechtse Jaarbeurs, ook lijn te brengen. weer een gadget - dit keer een ‘wearable’ - aangeboden aan geïnteresseerde bezoekers. Bijzonder- Beursbezoekers kunnen een gadget bemachtiheid is dat deze gadget in een echte productielijn gen door hun belangstelling ervoor aan te geven bij het aanmelden voor de beurs, via de website ‘live’ op de beurs zal worden geproduceerd.

De slimme armband is bedacht door elektroni- http://eabeurs.nl/ Twee mensen schudden elkaar de hand en hun visitekaartjes worden automatisch via hun smartphones uitgewisseld. Dat wordt mogelijk als zij beschikken over de slimme armband, die is bedacht als gadget voor de beurs Electronics & Automation. En met de armband zijn nog allerlei andere applicaties mogelijk; hij is gebaseerd op een Arduino platform, zodat een technische eigenaar naar hartelust ook zelf toepassingen kan bedenken en implementeren.

TNO daagt MKB uit om productideeën op de markt te zetten Onder het motto ‘Samen innoveren rendeert’ heeft TNO de inschrijving geopend voor de tiende editie van ‘Technologie zoekt Ondernemer’. TNO daagt ondernemers uit om de productideeën op te pakken, samen met TNO verder te ontwikkelen en op de markt te zetten. De negentien voorgestelde innovatieve productideeën zijn gebaseerd op gepatenteerde technologieën van TNO. Bedrijven met de beste voorstellen krijgen technologische en financiële support.

Het doel is om ondernemers uit te dagen met hun marktkennis en ondernemerschap de productideeën op te pakken, verder te ontwikkelen en zelf naar de markt te brengen. De negentien innovaties zijn gebundeld in een boekje dat geïnteresseerde ondernemers kunnen opvragen bij TNO.

• Een gel die snijbloemen langer goed houdt; • Een techniek die nagaat welke video- of tv-beelden mensen motiveert om te bewegen’ Een volledig overzicht van de ideeën staat op: www.tno.nl/technologiezoektondernemer.

Haalbaarheidsstudie Aan de deelname is een aantal regels verbonden.

Zo kunnen mkb-bedrijven uiterlijk 17 november 2014 een voorstel voor een haalbaarheidsstudie indienen. De achtergrondinformatie, het inschrijfformulier en de voorwaarden zijn te downloaden via: www.tno.nl/technologiezoektondernemer. Begin januari 2015 maakt TNO bekend welke ondernemers een haalbaarheidsstudie mogen uitvoeren.

Productideeën Ook bij de tiende editie van ‘Technologie zoekt Ondernemer’ zijn er bijzondere productideeën, gebaseerd op gepatenteerde technologieën van TNO, zoals: • De test die drinkwater snel en goedkoop controleert op schadelijke bacteriën; • De elektrische aandrijver voor een aanhanger of caravan, waarmee een auto wordt ontlast; • Het sensorsysteem dat aantoont of een ei wel echt biologisch is;

Dolf Jansen presenteerde de ideeën waarmee ondernemers aan de slag kunnen.

RoHS: industrie krijgt twee jaar extra voor vervanging weekmakers De industrie krijgt twee jaar langer de tijd om een aantal weekmakers in elektrische en elektronische apparatuur te vervangen.

Het is het resultaat van een stevige lobby door FME, als vertegenwoordiger van de technologische industrie.

Deze zomer stelde FME in de Telegraaf het voorgenomen besluit van de Europese Commissie aan de orde om de phtalaten (week-

Benzyl Butyl Phthalaat

History & Future

makers in plastic) DEHP, BBP, DBP en DIBP en de brandvertrager HBCDD toe te voegen aan RoHS. FME maakte zich vooral zorgen over de krappe periode die de industrie kreeg om over te schakelen op alternatieve stoffen.

Politiek Den Haag pikte dat FME-signaal op en stelde Kamervragen. Daarnaast heeft FME, samen met Europese zusterorganisaties en de koepelorganisatie Orgalime, in Brussel gepleit voor aanpassing en uitstel van de plannen. Met als resultaat dat de deadline voor de phatalaten wordt opgeschoven. Dit hebben bronnen uit Brussel aan FME laten weten.

Het gebeurt me niet zo vaak,

Uitstel, geen afstel

vakbekwaam. Grote complimenten voor Rob.

Het uitstel - voor de productgroepen 1 t/m 7 en 10 tot 2019 en voor de productgroepen 8, 9 en 11 tot 2021 - betekent dat producenten van medische apparatuur, monitoring- en controleapparatuur en apparatuur die eerder nog niet onder RoHS vielen meer gelegenheid krijgen aanpassingen te realiseren. Bovendien wordt de brandvertrager HBCDD toch niet toegevoegd aan RoHS.

dat ik geobsedeerd ben door sprekers. De presentaties van Johan Schot (professor) en Rob Creemers (trendwatcher) op 3 oktober over respectievelijk History & Future of Technology waren echt mindblowing. Het hele weekend erna was ik er mee bezig.

Mensen uit de elektronicabranche hebben Rob Creemers misschien wel eens zien spreken. Dat was zoals ik van hem gewend was: snel, inspirerend, volledig en uitermate Johan Schot is (denk ik) minder bekend. Hij heeft een geruime tijd gewerkt als hoogleraar Techniekgeschiedenis aan de TU/e. Zijn visie op de grote transities in de maatschappij was meeslepend en werd door de geschiedenis van de auto heel concreet gemaakt.

Wist u bijvoorbeeld dat Nederlanders de snelweg conceptueel (dan bedoel ik in ieder geval op tekeningen) hebben uitgevonden?

In de presentatie van Rob Creemers zag je mensen in

AWTI doet aanbevelingen voor verbeteren topsectorenaanpak

1994 lachend op het journaal antwoorden, dat ze natuurlijk nooit met een mobiel op de fiets zouden bellen. Het vreemde concept van nieuwe technologie blijkt na massale acceptatie heel normaal. Een weg die alleen voor au-

Op verzoek van de minister van EZ en de staatssecretaris van OCW maakt de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie tweejaarlijks een balans op van de topsectorenaanpak. De topsectorenaanpak is in 2010 ingezet waarbij negen sectoren werden aangewezen als topsector. Betere publiek-private samenwerking in deze sectoren draagt bij aan de versterking van onze economie en maatschappij.

Het World Economic Forum liet onlangs zien dat Nederland het goed doet op de indicator voor publiek-private onderzoeks­ samenwerking. De ‘Balans van de topsectoren 2014’ geeft een aantal aanbevelingen om de topsectorenaanpak te verbeteren.

Nieuwe dynamiek De raad constateert dat de topsectorenaanpak een ingrijpende systeemverandering is omdat gelijktijdig een integrale en sectorale aanpak werd ingevoerd en nieuwe vormen van financiering en organisatie van publiek-private samenwerking werden opgezet. Het gevolg is dat veel partijen met elkaar in gesprek zijn gegaan - soms voor het eerst, soms opnieuw - en dat er meer

zelforganisatie in de topsectoren ontstond.

De topsectorenaanpak heeft geleid tot een substantiële nieuwe dynamiek in de Nederlandse economie. Deze dynamiek moet bestendigd worden voor de toekomst. Gun de topsectorenaanpak daarom ten minste tien jaar de tijd om een succes te worden.

Verbeteringen nodig Drie verbeteringen zijn nodig om dit succes te realiseren. De overheid moet stevig inzetten op een sterkere verbinding met belangrijke spelers als startups, hogescholen, regionale overheden en vakdepartementen.

De raad pleit voor nieuwe instrumenten om deze verbindingen te realiseren. Die spelers moeten zich sterker vertegenwoordigd voelen in de governance van de topsectoren.

to's was bedoeld, was net zo goed een vreemd concept.

De toekomst lijkt bizar met robotica, verdere digitalisering, chips in je lichaam en biologisering van producten en informatie. Dat gaat ook nog eens banen kosten, waardoor de maatschappij op een andere manier georganiseerd moet worden.

De geschiedenis leert ons, dat men in de eerste grote transitie van 1750 tot 1890 moest wennen aan innovaties. Het was rond 1750 wettelijk verboden, om iets te verzinnen dat banen zou kosten. Vanaf 1890 werd het met tegenzin geaccepteerd en werden we geconfronteerd met twee wereldoorlogen. Vooruitgang in techno­ logie moet samengaan met morele progressie.

De tweede grote transitie vraagt volgens Johan Schot om

De overheid doet er verder goed aan eenduidig en consistent de visie en doelen van de topsectorenaanpak uit te dragen. Daar heeft het in het begin aan geschort. Ten slotte moet de overheid meer doen om de topsectorenaanpak eenvoudiger te maken.

Dat betekent dat de overheid eerder de regie neemt bij afspraken die topsectoren overstijgen.

een betere regulering en een betere promotie van technologie en wetenschap, zodat vernieuwing samengaat met verantwoordelijkheid.

U had hier vast bij willen zijn.

Paul Petersen, FHI

elektronica 10-2014

27

De Branche In samenwerking met Aito neemt Quad Industries de software enhanced piëzotechnologie op in zijn productgamma.

Het wordt gezien als een belangrijke toekomstgerichte ontwikkeling voor mooi ogende gebruikersinterfaces. De desbetreffende piëzotechnologie is software gedreven, kent daardoor een grote mate van stabiliteit en is heel energie-efficiënt. De combinatie met haptic feedback technologie (visueel en auditief) zorgt voor toepassingen met een bijzondere gebruikservaring.

Pepperl+Fuchs introduceert ultrasone sensoren die de materiaalstroom op snelle transportbanden in de voedingsen drankenindustrie probleemloos detecteren. Deze zend/ontvangers herkennen flessen van transparant glas of plastic en bieden IP68/69K bescherming.

Euvision Technologies, een spin-off van de Universiteit van Amsterdam, is overgenomen door Qualcomm. Euvision levert search engines en werd vijf jaar geleden opgericht om wetenschappe­ lijke ideeën ontwikkeld door het Instituut voor Informatica op de markt te brengen.

Demcon heeft zijn nieuwe hoofdkantoor geopend. Bij de feestelijke opening ontvingen directeur en mede-oprichter Dennis Schipper, en Rutgers 200 gasten in Enschede op het Business and Science Park.

Back-contact zonnemodules: goedkoper én beter De doorontwikkeling van zonnecellen en -modules gaat razendsnel. Het rendement moet omhoog en de productiekosten omlaag. ECN deed een test met een back-contact module. De spectaculaire resultaten worden gepresenteerd tijdens de Europese PV Solar Energy Conference die deze week in Amsterdam plaatsvindt.

“Anders dan bij een conventionele zonnecel zijn de contacten bij een back-contact module aan de achterkant van de cel met elkaar verbonden. Zowel plus als min”, legt Ian Bennett uit. Hij is senior onderzoeker bij ECN. “Het voordeel hiervan is dat je geen last hebt van schaduw en dat cellen dichter op elkaar zitten. De technologie is ook zeer geschikt voor dunnere cellen.”

De back-contact module bestaat al tien jaar en wordt op moduleniveau doorontwikkeld. Ondanks de vele voordelen zijn de kosten voor de ontwikkeling van de module een drempel voor de toepassing. Bennett: “Vooral het gebruik van koper drijft de kosten voor de module op. Reden voor ECN om testen te doen die de kosten verlagen.”

Drie manieren om kosten te verlagen De test omvatte drie strategieën. Ian Bennett: “We hebben aluminium toegepast als vervanger van koper, de afstand tussen de geleidende folie en de cel verkleint het aantal doorgangen (via’s). De resultaten zijn verrassend. We gebruikten meer dan 20% minder zilver op de cel en verbeterden tegelijk het rendement met 2%.”

Om de kosten laag te houden, is gezocht naar manieren om de cel en de module te optimaliseren.

De World of Technology & Science eindigde met een prijzenregen voor PCB-leverancier Eurocircuits. Het bedrijf uit Mechelen (B) won zowel de Marketing Communicatie Cup als de TechAward van de World of Electronics.

Novatrace is door Polliwog uitgekozen als distributeur van PollEx Design Suites in Europa. Polliwog is een Koreaans bedrijf dat sinds 2000 de EDA-industrie voorziet van de PollEx toolset. Het is een verzameling tools waarmee de gebruiker effectief een printplaatontwerp kan verkennen en verifiëren.

Op 10 december vindt het Technical Seminar van Avnet Abacus en Silica plaats. Hier zijn de leveranciers van Avnet aanwezig om de nieuwste ontwikkelingen te presenteren op het gebied van halfgeleiders, voedingsoplossingen en elektromagnetische comptabiliteit.

Het seminar biedt engineers de gelegenheid om in een kort tijdsbestek bijgepraat te worden over tal van actuele onderwerpen.

28

elektronica 10-2014

Back-contact zonnecel van Imec.

“Door de extra via’s wordt de afstand naar aftappunten korter en de weerstand minder. Omdat we meer dan de dubbele hoeveelheid contactpunten op een cel gebruiken, zou je verwachten dat we meer lijm moeten gebruiken. Maar door de cellen dichter op de geleidende folie te plaatsen, is de lijmlaag dunner.”

Futureproof De uitkomsten van de test met de mini-module kwamen overeen met eerdere berekeningen van ECN. “We werken inmiddels aan een 60-cel module met cellen met 36 via’s. Deze module moet een vermogen hebben van meer dan 300 watt. Parallel hieraan ontwikkelen we een ‘interdigitated back-contact cell’ en ‘back-contact heterojunction cellen’. Hiermee willen we aantonen dat onze moduletechnologie future-proof is. De volgende stap daarna is cellen ontwikkelen met dunnere wafers.

Ook dat helpt om de productiekosten van zonnepanelen te verlagen. Huidige wafers hebben een dikte van 180 micrometer. Wij willen wafers gebruiken met een dikte van ver onder de 100 micrometer.

We zijn nog lang niet uitontwikkeld.”

Conferentie en workshop Op de Europese PV Solar Energy Conference presenteerde ECN een overzicht van technologieën met back-contact zonnecellen en -modules.

Op 13 en 14 november organiseren ECN en Fraun­ hofer ISE een Back Contact Workshop in Amsterdam. Meer informatie is te vinden op http://www.backcontactworkshop.com/.

DRIVERS

Trade Fair Electrical Engineering, Sanitation, Heating, Air-Conditioning

20 –22 NOVEMBER 2014

Thu+Fri 9 a.m.–6 p.m., Sat 9 a.m.–5 p.m. • Hamburg Don’t miss out on meeting up at the most important trade fair in Northern Europe for the electrical, sanitation, heating and air-conditioning industries.

You and your colleagues can expect: • 500 national and international exhibitors • Product innovations and services for building technology and equipment • An attractive supporting programme with special shows and talks

get-nord.com

537735-U01 I HMC – GETNord 2014 – Anzeige I Datei: HMC_537735-U01_GETNord_Auslandsanzeige_90x259 I 4c Euroskala, Offset I Format: 90 x 259 mm I Beschnitt: 3 mm | Titel: Elektronica | DU: 21.10.14 | Dieses Dokument ist ohne Überfüllung en angelegt. Diese sind vor weiterer Verarbeitung anzulegen.

YOUR COLLEAGUES WILL BE THERE. AND YOU?

www.telerex-europe.com

Telerex Nederland B.V. BREDA +31 76 578 20 00 || Telerex N.V. ANTWERPEN +32 3 326 40 00 || POWER@TELEREX-EUROPE.COM

LED

Constructeursdag OUT OF THE BOX ONTWERPEN 18 NOVEMBER 2014

POWERED BY

Constructeur

LOCATIE DE FABRIQUE IN UTRECHT

Ontwerpen en maakbaarheid: Hoe maakt u het?

Topsprekers met passie voor hun vak geven hun visie.

De huidige stand van zaken én de uitdagingen voor morgen vormen de rode draad. Inspirerend en verrassend!

Een must visit voor werktuigbouwkundige constructeurs, technisch ontwerpers, project engineers, projectleiders, r&d teams, consultants en docenten/studenten (HBO/TU).

BEOORDELING CONSTRUCTEURSDAG 2013 > “Hier zat ik op te wachten. Onderwerpen waar ik als constructeur iedere dag mee geconfronteerd word en mee bezig ben.” > “Out of the box in optima forma en zeer inspirerend!” > “Waardevol, toegankelijk en interessant”

MELD U NU AAN OP WWW.ENGINEERSONLINE.NL/CONSTRUCTEURSDAG Gratis voor abonnees van Constructeur

Spread_Constructeur_CS/EL_2014.indd 1

P

R

O

G

09:00 – 09:30 Ontvangst en registratie, bezoek expomarkt.

09:30 – 10:00 Opening door dagvoorzitter prof.dr.ir Fred van Houten, Universiteit Twente 10:00 – 10:40 Smart Factories & Advanced Manufacturing – Rekenmodellen in de fabriek Prof.dr.ir. Ton van den Boogaard, Universiteit Twente In Smart Factories wordt het proces niet bijgestuurd op basis van afwijkingen in het eindproduct, maar worden in het proces tussenresultaten gemeten en op basis van modellen de vervolgstappen direct zo bij geregeld dat elk product aan de specificaties voldoet. Bestaat er al zo’n fabriek?

10:40 – 11:20 Synthese-systemen: De snelste vertaling van bedrijfskennis naar ontwerpoplossing Juan Manuel Jauregui Becker, Universiteit Twente Het ontwerpen van machine-elementen tot complexe geometrieën is vaak tijdrovend en vereist veel expertise. Synthesesystemen ondersteunen de expert bij het ontwerpproces door zeer snel een groot aantal ontwerpoplossingen te genereren.

11:20 – 12:00 Pauze op de innovatiemarkt en bezoek expomarkt.

12:00 – 12:25 Intermezzo - TU Delft/UTwente studenten presenteren afstudeerwerk.

12:25 – 13:05 Ontwerpen voor maakbaarheid Erik Tempelman, TU Delft Maak tijdens het ontwerpproces de juiste keuzes als het gaat om maakbaarheid.

Niet te laat, maar zeker ook niet te vroeg.

Een raamwerk voor constructeurs en ontwerpers om op de juiste wijze, op de

R

A

M

M

A

POWERED BY:

Constructeur

juiste momenten, de benodigde afwegingen te kunnen maken.

13:05 – 13:45 Geheel verzorgde lunch 13:45 – 14:25 Hoogste tijd voor lean productontwikkeling Siego de Sitter, CRAFT Lean Management Doorlooptijdverkorting blijft een must.

Natuurlijk in de productie maar graag ook in de productontwikkeling. Maar lukt u dat?

Kan het wel want het creatieve proces is toch ongrijpbaar? Een interactieve sessie met handvatten.

SPONSORED BY:

14:25 – 15:05 Het ontwerp is zo goed als de materiaalkeuze Erik Schuring-IWE, ECN Alles draait in het productontwerp om functie, kwaliteit en kosten. De materiaalkeuze bepaalt de inzetbaarheid van het ontwerp. Maar hoe maak je nu de optimale materiaalkeuze? Materiaalkosten maken meestal maar een klein deel uit van de totale kosten. Een goedkoop materiaal betekent dus niet een goedkoop ontwerp.

15:05 – 15:45 Pauze op de innovatiemarkt en bezoek expomarkt 15:45 – 16:10 Intermezzo UTwente/kickstarter 16:10 – 16:50 Changing Scale - Hoe je een product ontwikkelt zonder krediet Alex Heurkens (Pliant, René Stokwielder, Saber Engineering & Development) en Bart Salverda (Id-8) De Changing Scale is een mechatronisch babyaankleedkussen en een -weegschaal ineen. Een voorbeeld van co-engineering voor en door het MKB. Voor wie niet op kredietverlening kan wachten.

16:50 – 17:30 Borrel

30-09-14 14:16

Nieuwe DIN-rail-voedingen

HD-breedbandvideo op een enkele kaart

Voor kastenbouwers, OEMers en bouwers van machines of apparaten met DIN-rails lanceert het Taiwanese Mean Well een aantal uitbreidingen in het voedingenprogramma. De EDR-75- en NDR-75-series zijn toevoegingen op de SDR-75-serie met 75W-voedingen op de 32 mm breedte van de TS-35/7.5 of TS35/15 DIN-rail. Daarnaast presenteert het Taiwanese merk de DRA-40/60- en DRC-40/60-series.

Beide DIN-rail-voedingen hebben een 40W- en 60W-variant. De DRA40/60-series hebben een regelbare uitgangsstroomfunctie, wat ze geschikt maakt als led-driver en visualisatiewerk, bijvoorbeeld in (fruit) sorteermachines. De DRC-40/60series zijn daarentegen speciaal

MACOM, een halfgeleiderproducent die speciaal inzet op breedband­ video van hoge kwaliteit, brengt een 12G-SDI-chipset op de markt die 4k60p-video’s mogelijk maakt.

Gebruik van de chipset houdt in dat op basis van de 12G-SDI-standaard de videodoorstroming en -verwerking op een enkele kaart vier keer zo snel kan verlopen als tot nu toe

bedoeld voor beveiligingstoepassingen, waaronder brandalarmering.

Naast een primaire output hebben de DRC-40/60-series een output voor een externe batterij of accu, zodat beveiligingstoepassingen kunnen worden ondersteund met een UPS-functie.

scott.turnbull@fidus.com www.macom.com

Nieuwe Solid State Relais

gepieken, ruis en EMI/EMC-emissie. De MOSFET’s maken extra hardwarematige filtering van EMI/EMC overbodig, met ruimteen kostenreductie als gevolg.

Het Nederlandse Isotron Systems lanceert een nieuwe, duurzame Solid State Relais (SSR) van de Amerikaanse fabrikant West Control Solutions.

De nieuwe SSR’s worden toegevoegd aan het bestaande portfolio voor temperatuurregelingen en instrumentatie. De relais zijn met name daar geschikt waar het traditionele elektromechnaische relais plaats zou moeten maken voor een zeer frequent schakelende vervanger. De relais hebben een lange levensduur door het ontbreken van

alfred.eiblmayr@st.com www.st.com

‘High perfomance’-moederkaart

info@telerex-europe.com www.telerex-europe.com

Speciale automotive-MOSFET’s STMicroelectronics heeft zijn STripFET F7-serie van laagvoltage power-MOSFET’s uitgebreid met drie speciale 100 V ‘automotive’-exemplaren. De STH315N10F7-2, de STH315N10F7-6 en de STP315N10F7 zijn ingesteld op het minimaliseren van volta-

het geval is. MACOM werkt in dit verband samen met de FPGA-fabrikant Xilinx en de (software-) ontwikkelaars Fidus en Inrevium.

De chipset werkt op basis van een Xilinx FPGA Mezzanine Card (FMC).

Fujitsu brengt een ‘high performance’-moederkaart op de markt op basis van de ATX-vormfactor, genaamd D3348-B. De kaart gaat uit van de Intel C610-chipset en laat alle Intel-processoren toe met een LGA2011 R3-voet. Standaard kan de kaart worden geleverd met processoren uit de Xeon E5-2xx-, Xeon E5-16xx- en de Core i7 58xx/59xx-serie. Behalve het standaardgeheugen van 128 Gigabytes (DDR4 2133 SDRAM), bieden sommige processoren ook RDIMM-geheugen met ECC-ondersteuning. De kaart is ontworpen

mechanische delen. De nieuwe SSR’s zijn verkrijgbaar binnen het bereik van 6 tot 75 A en leverbaar in drie uitvoeringen: Hockey Puck, standaard DIN-rail en slim line DINrail. info@isotron.eu www.isotron.eu

voor ‘24/7’-gebruik, bijvoorbeeld beeldverwerking en 3D-dataverwerking. Toepassingen zijn er in onder andere de medische sector en in CAD-werkstations. mario_klug@rutronik.com www.rutronik.com

Business unit behuizingen & elektronica

T T E I

32

+31 10 2928787 +32 2 2533120 info@hprtechniek.com www.hprtechniek.com

elektronica 10-2014

Producten Snelle en zuivere DAC

Universele meting bandenspanning

Met ingang van 1 november 2014 moet elke nieuwe auto in de Europese Unie zijn voorzien van een controlesysteem voor bandenspanning (‘Tire Pressure Monitoring System’, TPMS). De tot nu toe ontwikkelde controlesystemen zijn voertuigspecifiek. VDO, dochter van Continental, wil daar verandering in aanbrengen met de VDO REDI-sensor. Deze sensor werkt niet via het ventiel, zoals de huidige controlesystemen doen, maar blijft volledig inwendig in de band. De sensor wordt aan de bin-

nenzijde van de band geplaatst, zodat er ook geen esthetische gevolgen zijn voor bijvoorbeeld de velgen. Werkplaatsen kunnen op basis van drie varianten van de VDO-sensor alle voertuigen controleren op de juiste werking van de sensor. Garagebedrijven hoeven zodoende geen grote voorraad afzonderlijke sensoren aan te houden om niet goed werkende sensoren te kunnen vervangen bij storingen. Ook is in de werkplaats geen afzonderlijk programmeerwerk nodig om steeds voertuigspecifiek sensoren af te stemmen. Zodoende verwachten VDO en Continental veel van de nieuwe sensor.

Linear Technology Corporation brengt de LTC2000 op de markt, een 16-bits 2,5 Gsps digitaal-naar-analoogomzetter (DAC) met een spectrumzuiverheid van 74 dBc SFDR bij 200 MHz output. Deze zuiverheid is minimaal 68 dBc SFDR voor outputfrequenties tot 1 GHz, een 12 dB-vooruitgang ten opzichte van

huidige 14-bits DAC’s. Zodoende is de LTC2000 geschikt voor toepassingen in bijvoorbeeld geavanceerde instrumentatie, breedbandcommunicatie, kabeltelevisie en radar.

de kanalen. ‘FuseLink’ is een andere functie om gescheiden van elkaar circuits aan te sturen, bijvoorbeeld in een situatie waarbij twee circuits met verschillende voltages overbelastingbescherming kennen maar een derde circuit altijd moet blijven werken. Alle drie modellen zijn

in ieder geval in staat om 100 W te leveren en zijn aanpasbaar binnen 0 V en 32 V met stappen van 1 mV.

jhamburger@linear.com www.linear.com

lian.peeters@continentalcorporation.com www.continental-corporation.com

Voedingen met extra functies De Rohde & Schwarz HMC804x-voedingen, geproduceerd door dochter HAMEG Instruments, zijn uitgerust met respectievelijk één (R&S HMC8041), twee (R&S HMC8042) en drie (R&S HMC8043) kanalen.

De meerkanaalsopzet maakt extra functies mogelijk. Een van de ex-

Our

tra functies is ‘tracking’. Tracking voorziet in zowel parallelle als seriële inschakeling, waarbij het mogelijk blijft om verschillende circuits onafhankelijk van elkaar van stroom te voorzien. Veranderingen in stroom en voltages worden synchroon uitgevoerd in gecombineer-

customersupport@rohde-schwarz.com value.rohde-schwarz.com

Power Inductor family from small and

filigree to

LARGE and POWERFUL Available

from stock samples within 24 hrs Design kits with free refills Software tools for product selection On-site Design-In consultations IC reference designs Free

www.we-online.com

No “next generation” issues!

electronica: Hall B6 Booth 404 & Hall B4 Booth 539

elektronica 10-2014

33

Producten Kleinste GSM/GPRS-module in LCC

Speciale actuator om scherp te stellen

De Quectel M66 met de afmetingen van 17,7 x 15,8 mm is ’s werelds kleinste GSM/GPRS-module in een LCC-behuizing. Het temperatuurbereik ligt tussen de -40 Cº en +85 Cº. Tegelijk moet het minimale gewicht weerstand bieden tegen schokken en trillingen. Door deze eigenschappen is de module geschikt voor industrieel gebruik, ook al omdat ondersteuning van GPRS-klasse 12 een uplinksnelheid biedt van maximaal 85,6 kbit/s, genoeg voor M2M-toepassingen. Te denken valt aan tracking en tracing van mensen, voertuigen, huisdieren

STMicroelectronics gaat samenwerken met poLight, een Noors bedrijf dat een autofocuslens voor smartphones wil uitbrengen met behulp van STM’s TFP/MEMS-technologie (Thin-Film Piezoelectric/­MicroElectro-Mechanical Systems). De TFP/MEMS-technologie maakt het mogelijk om autofocus te modelleren naar de werking van het menselijk oog, met als basis een piëzo-elektrische actuator die de vorm van polymeer film kan ver-

en losse goederen of interactie met lokale gasmeters, automaten en (betaal-)terminals. Fabrikant Atlantik Elektronik ondersteunt klanten bij de integratie van de M66 in hun producten. info@atlantikelektronik.com www.atlantikelektronik.de

UL-keurmerk voor flex-rigid printplaten

Würth Elektronik heeft al het UL-keurmerk voor al zijn reguliere printplaten, maar kan dit keurmerk nu ook verlenen aan vier flex-rigid printplaten van het Duitse bedrijf.

Het veiligheidskeurmerk, onder andere bedoeld om ontvlamming en elektrische schokken tegen te gaan, was tot nu toe moeilijk toe te

passen op flex-rigid printplaten door de samenstelling van de speciaal benodigde lijmen. Würth Elektronik heeft dit probleem weten op te lossen door vlambestendige lijmen te introduceren.

Zodoende denkt het bedrijf het aantal flex-rigid printplaten met UL-keurmerk uit te breiden, mocht aan dit soort nieuwe flex-rigid printplaten behoefte bestaan bij bestaande of nieuwe klanten.

sabrina.grombach@we-online.de www.we-online.com

Twee keer zo snelle microcontroller STMicroelectronics heeft zijn STM32-microcontrollerfamilie uitgebreid met de nieuwe STM32 F7-microcontroller, een controller op basis van de ARM Cortex M7-kern, de krachtigste ARM Cortex-M-processor. Zodoende laat de STM32 F7 zijn voorganger op basis van de ARM Cortex-M-processor, de STM32 F4, achter zich: de nieuwe microcontroller is twee keer zo snel bij (bijvoorbeeld) digitale signaalverwerking. De microcontroller kan 1.000 CoreMarks pro-

34

duceren, een kengetal voor dataverwerking, in het leven geroepen door het Embedded Benchmark Consortium (EEMBC). alfred.eiblmayr@st.com www.st.com

anderen. Deze vorm van autofocus maakt dure en energie ‘slurpende’ motoraandrijving niet langer nodig. Zodoende claimt STM dat de nieuwe vorm van autofocus 20 keer zo weinig energie kost en 10 keer zo snel verloopt als bestaande autofocussystemen. Dit maakt de autofocus ook zeer geschikt voor video-opnames. alfred.eiblmayr@st.com www.st.com

Medische beschermingstransformator Als gevolg van de introductie van nieuwe dialyseapparatuur die zwaardere vermogens vereist, is de standaard 2250 VA-transformator van Wijdeven niet meer toereikend.

Daarom introduceert het bedrijf de 2600 VA-beschermingstransformator. De nieuwe transformator is DEKRA-goedgekeurd en is niet alleen geschikt voor medische, maar ook voor reguliere taken. De transformator is volgens Wijdeven zowel ruimtebesparend (30-35%), energiebesparend (20-25%) als prijsbesparend (20-25%) ten opzichte van de 3150-3300 VA-modellen. info@wijdeven.com www.wijdeven.com

Elektronica 10 adverteerdersindex AR Worldwide

17

Danielson

20

Essemtec Benelux

20

Eurocircuits

7

Hamburg Messe

29

HPR Techniek

32

Kolff Computer Supplies MYbusinessmedia

2 30/31

National Instruments

35

Reichelt elektronik

36

Telerex

29

Transfer

21

Van Ekeris Exposervice

21

Würth Elektronik Nederland

33

elektronica 10-2014

09248

Ontelbaar veel applicaties, één platform Maak kennis met de meest complete systeemontwerpomgeving

NI LabVIEW is de enige complete ontwikkelomgeving met de beste hardwareintegratie en compatibiliteit waarmee u elke meet- en testapplicatie met vertrouwen kunt realiseren. LabVIEW staat centraal in de grafische systeemontwerpmethode.

Met deze methode wordt u niet langer beperkt in uw mogelijkheden en ontwikkelt u uw systeem sneller door de combinatie van een open platform van productieve software en herconfigureerbare hardware.

De LabVIEW ontwerpsoftware biedt een ongeëvenaarde hardware-integratie en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

>> Realiseer uw systemen sneller. Bezoek ni.com/labview-platform

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 ACWoerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht ©2013 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments.

Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 09248

09248 Infinite Designs 210x297 NLD.indd 1

13/02/2013 15:46

Uw competente online winkel voor Bouwelementen Stroomvoorziening Meettechniek

Werkplaats & Soldeertechniek Huis- & veiligheidstechniek Netwerktechniek

PC-techniek Sat-/TV-techniek Communicatie & Kantoor

Comfortabel bestellen!

Gewoon de QR-code scannen en alle artikelen die u voor de Red Pitayastart nodig hebt, liggen in uw winkelwagen!

Micro SDHC-Card voor de Red Pitaya

http://rch.lt/RPC

• Lezen: 24 MB/s • Specificatie: Class 6

RED Pitaya

CPU/FPGA: Xilinx Zynq 7010 SoC, Dual ARM® Cortex™-A9

SAMS MB-MS08DA

8 GB

Open-source-meettoestel, 50 MHz

7,65

16 digitale inen uitgangen

USB-poort

Modulaire probe voor de Red Pitaya

2 HF-uitgangen, 50 MHz, 125 MS/s

• Deling: x 1 / x 10 • Bandbreedte: 15/150 MHz • Stijgtijd: 24/2,3 ns

14,24

TESTEC LF 312

Micro-USB-stekkervoeding voor de Red Pitaya

4 analoge ingangskanalen 4 analoge uitgangskanalen

• Ingangsspanning: 100 – 240 V, 50 – 60 Hz • Uitgang: 5 V DC, 1,2 A

375,-

RED PITAYA

Features:

NT MICRO USB 1,2

1,40 m

3,32

Cat. 5e-netwerkkabel voor de Red Pitaya • RJ45-stekker • Kleur: zwart

2 HF-ingangen, 50 MHz, 125 MS/s

• Kanalen: 2 • Bandbreedte: 50 MHz • Aftastfrequentie: 125 MS/s • Horizontale tijdbasis: 4 ns • Verticale resolutie: 14 bit • DDR3 RAM 512 MB • Stroomvoorziening: micro-USB • Afmetingen: 107 x 21 x 60 mm

Met de Red Pitaya maakt u van uw smartphone, tablet of uw PC een geavanceerd meetinstrument!

PATCHKABEL 1 SW

1m

0,67

HF-adapter

voor de Red Pitaya SMA-stekker op BNC-bus

0,97

K 512

Nu bestellen!

De Red Pitaya is een open source meetlaboratorium in bankpasformaat dat u individueel op basis van uw eisen kunt configureren.

Hierdoor kunt u diverse dure meettoestellen zoals oscilloscopen, functiegeneratoren, spectrumanalysatoren enz. door slechts één toestel vervangen.

www.reichelt.nl

Bestel-hotline: Onze communicatietalen:

De Red Pitaya:

+49 (0)4422 955-333

Het toestel wordt in een netwerk geïntegreerd, is gebaseerd op een GNU/Linux bedrijfssysteem en kan met diverse software interfaces individueel geprogrammeerd worden. Het bedieningsoppervlak voor alle meetprocedures wordt door een webdienst gerealiseerd met behulp van HTML-pagina’s.

Hierdoor kan het meetplatform met smartphones, tablet-PC’s of computers bestuurd worden.

Internationale betaalmogelijkheid:

Dagprijzen! Prijzenstand: 5. 9. 2014

Voor bedrijfsklanten: Alle vermelde prijzen in E exclusief de wettelijke btw, verzending vanuit voorraad voor de totale winkelmand. Uitsluitend onze AVV zijn van toepassing (onder www.reichelt.com/agb). Tussenverkoop is voorbehouden. Alle productnamen en logo‘s zijn eigendom van de betreffende fabrikant. Lijkend op afbeeldingen. Drukfouten, fouten en prijswijzigingen voorbehouden. reichelt elektronik GmbH & Co. KG, Elektronikring 1, 26452 Sande/Duitsland (HRA 200654 Oldenburg)

2014-09_INT_GRUEN_NL.indd 2

03.09.2014 12:41:12