Magazyn Pokładowy Jesień 2017 #31 by Enter Air

O LB IA – B R AMA D O R AJ U

ZJ ED N O CZO N E EM I R AT Y AR ABSKI E W DZI ESI ĘĆ D N I

NR 31 JESIEŃ 2017 www.enterair.pl

MENU DKU O R Ś W O D L E Ć

N A M I

N A

W A K A C J E

ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU

K ANARY: Z WIZY TĄ U GUAN CZÓW

E DY TO R I A L 3 www.enterair.pl

S Z A N OW N I PA Ń ST WO ! Jest mi niezmiernie miło powitać Państwa na naszym pokładzie, w drodze na wakacje! Wkroczyliśmy obecnie w niezwykle ciekawe miesiące podróżnicze, w których oferujemy turystom wymarzone miejsca do zwiedzania i odkrywania ciekawych kultur oraz ich historii. Warto docenić wszystkie wakacyjne promienie słoneczne, które naładują Państwa energią na długo po powrocie do domu. Enter Air jest nowoczesną firmą lotniczą, notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (ENT). Jesteśmy dynamiczną linią o zasięgu globalnym. Nasze samoloty latają na trzech kontynentach w 36 krajach. Od początku działalności przewieźliśmy na wakacje już ponad 10 milionów pasażerów. Samolot, w którym zajęli dziś Państwo miejsca, to część naszej świeżo zmodernizowanej floty, składającej się z 17 Boeingów 737-800. Dzięki odpowiednio dobranym i wyprodukowanym na nasze specjalne zamówienie fotelom, mogą Państwo wygodnie ułożyć się do lektury niniejszego magazynu.

ŻYCZĘ PAŃSTWU MIŁEJ LEKTURY MAGAZYNU I WSPANIAŁEGO WYPOCZYNKU. ZAPRASZAM DO ZAPOZNANIA SIĘ Z OFERTĄ NASZEGO KATALOGU SPRZEDAŻY POKŁADOWEJ.

Magazyn Pokładowy, po który właśnie Państwo sięgnęli, tradycyjnie wypełniony jest ogromną ilością podróżniczych i wakacyjnych ciekawostek. Zapraszam zatem do zapoznania się z tajnikami Wysp Kanaryjskich, które każdego roku zapewniają naszym Pasażerom wspaniałe, wakacyjne wspomnienia! Warto przeczytać także o przepięknej Olbii, będącej turystyczną bramą do włoskiej Sardynii. Gorąco zachęcam też Państwa do odkrycia doświadczeń z podróży do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, którymi dzieli się z Państwem nasza podróżniczka. Te zapierające dech miejsca, będą Państwo mogli zobaczyć na żywo z Enter Air, już w trakcie najbliższej zimy! Będziemy także starali się namówić Państwa do wizyty w Pradze – jednego z najpiękniejszych miejsc jesiennych wycieczek! To także jedna z naszych zagranicznych baz operacyjnych. Warto rzucić okiem na ofertę Menu, znajdującego się na końcu Magazynu – nasz niezastąpiony Personel Pokładowy odpowie na wszystkie Państwa pytania oraz przygotuje pyszne posiłki. Zachęcam także to sprawienia sobie lub innym prezentu oraz skorzystania z wyjątkowo atrakcyjnej cenowo oferty Katalogu Sprzedaży Pokładowej! Sugeruję zapytać załogę o najnowsze promocje. Mam nadzieję, że rejs z nami będzie miłą częścią Państwa wakacji. Nasz personel latający jest do Państwa dyspozycji i dołoży starań, by wspólna podróż była bezpieczna i przyjemna. Z życzeniami udanych i niezapomnianych wakacji,

Grzegorz Polaniecki Prezes Enter Air

4 SPIS TREŚCI www.enterair.pl

W ŚRODKU NR 31 JESIEŃ 2017

KIEROWNICTWO PUBLIKACJI: Aleksandra Mikołajczyk a.mikolajczyk@enterair.pl PROJEKT, WYKONANIE, DRUK: 360 Content Team – ZPR Media S.A. ul. Dęblińska 6 04-187 Warszawa tel. 22 590 54 86 faks 22 590 54 44 www.grupazpr.pl REDAKTOR NACZELNA: Aneta Magnuszewska

KO M I K S P R Z YG O DY P TA K A M A X A O D C . 4

8 DZIEJE SIĘ CO S ŁYC H AĆ N A Ś W I EC I E ?

K U R S N A W Y S PY K A N A RY J S K I E Z W I Z Y TĄ U G UA N C Z Ó W

18 MIASTO

OLBIA – BRAMA DO RAJU

K U C H N I E ŚW I ATA N A TA L E R Z U U S Z W E J K A

28 WA R T O Z O B AC Z YĆ PR ASK A PEREŁK A

N A W Ł A S N E J S KÓ R Z E Z J E D N O C ZO N E E M I R AT Y A R A B S K I E W DZ I E S I Ę Ć D N I

38 D E S T Y N AC J E

D O K Ą D L ATA M Y ?

40 NO TO LECIMY

PA S A Ż E R I K L A S Y N A S Z A F LOTA

SEKRETARZ REDAKCJI, REDAKTOR PROWADZĄCA: Marlena Felisiak ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Beata Ciepłowska-Kowalczyk, Magdalena Mojduszka, Małgorzata Żebrowska KOREKTA: Katarzyna Liwińska PROJEKT MAKIETY: Tomasz Rosłon OPIEKA GRAFICZNA: Monika Smorczewska ZDJĘCIE NA OKŁADCE: Shutterstock REKLAMA: tel. 22 590 53 56 zapytania_custom@grupazpr.pl Za treść ogłoszeń redakcja ponosi odpowiedzialność w granicach wskazanych w ust. 2 art. 42 ustawy Prawo prasowe. Prawo do błędów w druku zastrzeżone.

MENU ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU

6 KO M I K S www.enterair.pl

O D C IN E K 4

SPACER PO MIEŚCIE NIEZWYKŁYCH ARTYSTÓW

LA PARYŻ, SYNE K MAX A PODZIWI A WIEŻ Ę EIFF PRZEZ OKN O SAM OLOTU WIEŻA EIFFLA MA 300 M WYSOKOŚCI

W PARYŻU TWORZYLI WIELCY MALARZE: VAN GOGH, RENOIR, DEGAS

TATO, JAKA OGROMNA BUDOWLA!

NOW Y TALE NT NA MON TMA RTRE

WTE M POJAWIA SIĘ DYRE KTOR LUW RU

SUPER! JA TEŻ CHCĘ TU MALOWAĆ! MAM POMYSŁ NA OBRAZ!

JESZCZE TROCHĘ BŁĘKITU I MAMY PIĘKNY SAMOLOT!

KOLO R I KRES KA OLŚN IŁY ZNAWCĘ SZTU KI

CHĘTNIE PRZEKAŻĘ GO JAKO DAR DLA NARODU FRANCUSKIEGO

GENIALNA DECYZJA!

LU W R

CHŁOPCZE, MASZ WIELKI TALENT! JAKO PRZEDSTAWICIEL LUWRU PRAGNĘ ZAKUPIĆ TEN CUDNY OBRAZ!

SYNKU, JAK WŁAŚCIWIE ZATYTUŁOWAŁEŚ TEN OBRAZ?

ENTER AIR WZBIJAJĄCY SIĘ DO LOTU

ALE PIĘKNIE!

ATTYKA / KRETA ZACHODNIA / ZAKYNTHOS / EVIA RODOS / KRETA WSCHODNIA / KOS / LEFKADA / KORFU RIWIERA OLIMPU / CHALKIDIKI / KEFALONIA / MYKONOS PELOPONEZ / SANTORINI / IOS / SKIATHOS / ITAKA CYPR / SKOPELOS

8 DZ I E J E S I Ę www.enterair.pl

ZADUSZKI NA WESOŁO

C O

Meksykańskie Dia de los Muertos (tł. Dzień Zmarłych) to święto podzielone na dwie części. Pierwsza odbywa się 31 października i poświęcona jest zmarłym dzieciom, które pieszczotliwie nazywa się aniołkami. Druga natomiast trwa od 1 do 2 listopada i dotyczy zmarłych dorosłych. Dia de los Muertos to bardzo barwne i radosne święto. Przygotowania do niego zaczynają się już na kilka tygodni wcześniej. W sklepach pojawiają się słodycze oraz figurki w kształcie szkieletów, trupich czaszek i upiorów przeznaczone do dekoracji lub na prezenty. Domy są sprzątane specjalnie na okazję przyjścia zmarłych. Buduje się też powitalne ołtarze, na których stawia się zdjęcie nieżyjącego bliskiego, kwiaty, jedzenie i kadzidła. Rodziny, podobnie jak w Polsce, odwiedzają groby, a w niektórych miejscach również na nich biesiadują. Nikogo nie dziwi tu widok ustawionego przy płycie nagrobnej grilla czy kolorowych balonów, a impreza z muzyką, najczęściej na żywo, często trwa przez całą noc. Jednym z popularniejszych dań w tym dniu jest kurczak w czekoladzie, którym zajadają się zarówno dzieci, jak i dorośli.

NA WYSOKICH FALACH PENICHE I CASCAIS, PORTUGALIA

Początek jesieni to dla surferów ulubiony czas w Portugalii. Mogą wtedy liczyć na silne wiatry i wysokie fale, które przyciągają najlepszych zawodników świata. Na plażach w okolicy Peniche i Cascais odbywają się wówczas zawody MEO Rip Curl Pro Portugal, zaliczane do mistrzostw Men’s Samsung Galaxy Championship Tour. W Europie odbywają się tylko 2 etapy CT, w tym jeden właśnie w Portugalii. Dobrym punktem do obserwacji surferów jest plaża Praia de Supertubos, gdzie fale potrafią osiągać wysokość do 3 metrów. W tym roku zmagania surferów będzie można oglądać w dniach 20–31 października.

KANARYJSKA ODYSEJA Z ITAKĄ Kanaryjska Odyseja to cykl rejsów pod żaglami ITAKI. Przygoda dla pragnących uciec od codzienności i propozycja na piękne lato w zimie – dogodnym terminie na zwiedzanie i bez tłumu turystów. Rejsy Ocean Majesty pozwalają codziennie odkrywać nowe, piękne miejsca bez pakowania walizek. Autorskie programy zwiedzania, przygotowane przez ekspertów, odsłonią przed Państwem najpiękniejsze miejsca Wysp Kanaryjskich, Madery i Maroka. Będzie możliwość górskich wędrówek, poznania klimatycznych stolic, nowych smaków, spotkań z folklorem i wypoczynku na słonecznych plażach. To nowa, unikalna oferta na rynku, bo po raz pierwszy polskie biuro podróży czarteruje cały statek dla swoich klientów. Gwarantuje na nim polską obsługę, zwiedzanie z polskimi przewodnikami, rozrywkę organizowaną przez polskich animatorów, wspaniałe spotkania z osobami o podobnych zainteresowaniach, pełen pakiet świadczeń, łącznie z wyżywieniem all inclusive i przelotem. Zima? Uciekamy na Kanary! INFORMACJI SZUKAJ NA STRONIE WWW.ITAKA.PL

S ŁYC H AĆ

N A Ś W I EC I E ?

MEKSYK

10 DZ I E J E S I Ę www.enterair.pl

ŚW I Ę TO M O STA R DY I O P U N C J I W małym, położonym pośród winnic i plantacji opuncji miasteczku Militello, u stóp majestatycznej Etny, w październiku odbywa się Sagra della Mostarda e del Fico d’India, czyli Święto Mostardy i Opuncji. W dniu festynu ulice rozbrzmiewają muzyką i śpiewaną legendą, przejeżdża kolorowa parada sycylijskich wózków przystrojonych kwiatami, na głównym placu tańczą mieszkańcy, a na straganach wystawiane są kulinarne specjały. Są i pieczone kasztany, i różne rodzaje orzechów, aż wreszcie dochodzimy do stoisk ze słynną mostardą. Ten wyjątkowy deser powstaje na bazie winogron lub opuncji i z reguły ma galaretowatą konsystencję, chyba że zostanie poddany suszeniu na słońcu i utworzy twarde talarki, na których wyrysowuje się potem ozdobne wzory.

T WÓJ P O M YS Ł N A N I E BA N A L N E WA K AC J E ! R E J S W YC I E C Z KOW Y

Szukasz pomysłu na urlop życia? Popłyń w rejs luksusowym wycieczkowcem z Adventure & Cruises! Połączysz w ten sposób przyjemne z pożytecznym. Nie tylko wypoczniesz na pokładzie ekskluzywnego statku, ale zwiedzisz też największe atrakcje turystyczne portowych miast. Jednostki, które oferujemy, to pływające kurorty. Nie brakuje na nich atrakcji, takich jak: teatr, kluby z muzyką na żywo, pokłady słoneczne z basenami, jacuzzi, siłownie, ścianki wspinaczkowe, centra SPA i wiele, wiele innych… Tutaj po prostu nie można się nudzić, bo każdy dzień jest niepowtarzalny. Przekonały się o tym już tysiące ludzi na całym świecie. Chcesz do nich dołączyć? Zarezerwuj swoją wymarzoną wycieczkę już dziś! W sezonie letnim 2017 szczególnie polecamy rejsy po Morzu Śródziemnym (z Barceloną, Ibizą i Majorką) oraz wyspach greckich, rozpoczynające się w Wenecji, a także po norweskich fiordach. Egzotycznymi hitami są m.in. Mauritius, Seszele z Madagaskarem, Indie z Malediwami, Dubaj z Omanem i słoneczne Karaiby. Ceny promocyjne rozpoczynają się już od 299 euro/os. Co ważne, w przypadku wybranych rejsów dziecko do 18. roku życia, jako trzecia osoba w kabinie, płynie gratis (obowiązują je tylko opłaty portowe). PEŁNA OFERTA DOSTĘPNA NA STRONIE WWW.TANIEREJSOWANIE.PL

GW I A Z DY N A C Z E RWO N Y M DY WA N I E LO N DY N , W I E L K A B RY TA N I A

Po Berlinie, Cannes i Wenecji przychodzi pora na Londyn, który za sprawą 61. Festiwalu Filmowego BFI zapełni się gwiazdami kina światowego formatu. W tym roku impreza trwać będzie od 5 do15 października. Goście zobaczą 300 filmów fabularnych, dokumentalnych i krótkometrażowych z 50 krajów świata. Projekcjom towarzyszyć będą wykłady, wydarzenia branżowe i edukacyjne, dyskusje oraz warsztaty. Jakich niespodzianek, emocji, wrażeń dostarczą nam w tym roku celebryci? Kogo spotkamy na czerwonym dywanie? Który film zawładnie sercami widzów? Tego dowiemy się już niebawem.

C O

S ŁYC H AĆ

N A Ś W I EC I E ?

M I L I T E L LO, SYC Y L I A

12 K U R S N A W YS PY K A N A RYJ S K I E www.enterair.pl

Z W I Z Y TĄ U G UA N C Z ÓW T: HUBERT GÓRSKI

Teneryfa, Lanzarote, Fuerteventura, Gran Canaria, La Palma, La Gomera, czy El Hierro ... Wyspy Kanaryjskie przyciągają turystów o każdej porze roku. Można tu odpocząć, nacieszyć oczy pięknymi widokami, poznać historię, wędrować po górach i popływać na desce. Słowem, dla każdego coś miłego.

anary, nazwane przez Platona Wyspami Szczęśliwymi to miejsce wprost wymarzone. Składający się z siedmiu głównych (wymienione powyżej) i sześciu mniejszych wysepek archipelag geograficznie należy do Afryki, ale politycznie jest autonomiczną częścią Hiszpanii. Dziś, z uwagi na wulkaniczny krajobraz, liczne plaże i wszechobecną zieleń mówi się o nich Hawaje Europy. Słońce świeci tu niemal przez cały czas, piasek jest miękki i czysty, morze błękitne, a ceny przystępne. Wielu turystów przybywających tutaj liczy na podziwianie kanarków – małych żółtych ptaszków, od których Wyspy Kanaryjskie rzekomo wzięły swoją nazwę. Ale to nieprawda. Nazwa archipelagu pochodzi… od psów (łac. canis), choć kanarki też można tu spotkać. Mieszkańcy wyspy określają siebie jako Kanaryjczyków (Canario), choć między sobą rozróżniają jeszcze drobniejsze "nacje": Grancanarios – miesz-

kańcy Gran Canarii, Tinerfeños – mieszkańcy Teneryfy, Conejeros – Lanzarote, Majoreros – Fuerteventury, Gomeros – Gomery, Palmeros – La Palmy, Herroños – Hierro. IDEALNE DLA RODZIN

Wyspy Kanaryjskie są świetnym miejscem na urlop z dziećmi. Jest tu mnóstwo hoteli o wysokim standardzie, a prawie każdy z nich zatrudnia animatorów. Ponadto na Teneryfie mieści się ogromny park wodny – Siam Park. Składa się z wybudowanych w 2008 roku dwudziestu pięciu budynków,

YP A W RA

K U R S N A W YS PY K A N A RYJ S K I E www.enterair.pl

YP A W RA

WULKAN i DZIKIE ZWIERZĘTA Fani wspinaczki mogą się wybrać na wulkan Pico del Teide. Warto też odwiedzić Oasis Park .

inspirowanych kulturą Tajlandii. Architekt kompleksu pozwolenie na użycie motywu przewodniego i nazwy parku otrzymał od samej rodziny królewskiej, a park otworzyła osobiście tajska księżniczka – Maha Chakri Sirindhorn. Znajdziemy tu baseny, zjeżdżalnie, restauracje, centrum handlowe i wiele innych atrakcji. Wstęp do parku kosztuje 32 euro (dorośli) i 21 euro (dzieci do 11 lat). Można też kupić bilety w pakietach, zawierające opłatę za dojazd lub łączące wejście do Siam Park z wstępem do mieszczącego się w Puerto de la Cruz

ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU

14 K U R S N A W YS PY K A N A RYJ S K I E www.enterair.pl

gigantycznego oceanarium Loro Park, w którym zobaczymy delfiny, pingwiny i wiele innych okazów podwodnej fauny. NAJPIĘKNIEJSZE PLAŻE

Z kolei Fuerteventura słynie z najpiękniejszych na Kanarach plaż. Szczególnie warto odwiedzić kilka z nich, w tym: Playa de Cofete, Playa de Bervolento, Grandes Playas oraz Playa de Sotavento. Wszystkie są piaszczyste i obmywane przez lazurowe wody oceanu. Z dziećmi warto się wybrać do Oasis Park w La Lajita, zamieszkanego przez egzotyczne zwierzęta czy do gospodarstwa, gdzie można uczestni-

PLAŻE I MIASTECZKA Na Wyspach Kanaryjskich woda ma intensywny niebieski kolor, a misteczka są bardzo urokliwe.

WAŻNE INFORMACJE: Języki: hiszpański Wjazd: obywatele Polski wjeżdżają na wyspy za okazaniem paszportu lub dowodu osobistego (o ile pobyt nie przekracza 90 dni) Waluta: euro Klimat: oceaniczno-subtropikalny, z umiarkowanymi temperaturami, rzadkimi i nieregularnymi opadami.

czyć w produkcji koziego sera, np. w Granja Las Alcavenares. Obowiązkowym punktem wycieczki powinna być też stolica – Puerto del Rosario oraz była stolica – La Oliva, gdzie znajdziemy kilka kolonialnych domów, z Domem Pułkowników na czele, a także urokliwa wioska rybacka Pozo Negro z białymi domkami. Na południowo-zachodnim wybrzeżu zaś – w okolicy La Pared – znajduje się plaża dla surferów, gdzie fale nigdy nie zawodzą.

K U R S N A W YS PY K A N A RYJ S K I E www.enterair.pl

POZO NEGRO To urokliwa wioska rybacka, której charakterystycznymi elementami są białe domki.

ba ich bogów. Dojazd na górę nie jest kłopotliwy – poza codziennymi wycieczkami lokalnych biur jeżdżą tu też autobusy. Wspinać się nie trzeba, bo kursuje kolejka linowa. Startuje ona na wysokości 2356 m n.p.m., a stacja końcowa znajduje się na wysokości 3555 m n.p.m. Niestety, wejście na sam szczyt Teide jest ograniczone. Aby tu dotrzeć, trzeba uzyskać specjalne zezwolenie, po które należy się udać do siedziby zarządu parku mieszczącej się w Santa Cruz de Tenerife. Warto to jednak zrobić, bo widoki są niesamowite, a trasa całkiem ciekawa widokowo i wcale nie najtrudniejsza. Fani trekkingu na pewno się nie zawiodą. ZAKLINACZE DESZCZU

DIABELSKA STRONA TENERYFY

Ale Wyspy Kanaryjskie potrafią zaskoczyć. W tym rajskim otoczeniu znajdziemy także przedsionek piekła. Teneryfa jest wyspą wulkaniczną, na której znajduje się masyw Teide. Jego najwyższym szczytem jest czynny wulkan Pico del Teide o wysokości 3718 m n.p.m., który wraz z kraterem o średnicy 15 kilometrów i obwodzie około 40 kilometrów tworzy Park Narodowy Teide. Kiedyś była to święta góra Guanczów – rdzennej ludności zamieszkującej te tereny i siedzi-

Mamy zatem morze, góry, dobre fale do surfingu i piękne widoki. Mało kto jednak wie, że na Kanarach wciąż kultywowane są dawne tradycje. Wciąż żywa jest tu pamięć o wcześniej wspomnianych Guanczach (można ich spotkać w okolicy masywu Teide). Ich kapłani odprawiali magiczne rytuały, prosząc bogów o pomyślność czy o deszcz. Nieliczni potomkowie Guanczów do dziś mieszkają na wyspach. Dlatego, jeśli spotkamy podczas swojej podróży mężczyznę odzianego w koźlą skórę, który mamrocze coś pod nosem i niesie w ręku bliżej niezidentyfikowane przedmioty, nie uciekajmy. Zaczekajmy spokojnie i obserwujmy z boku, co się będzie działo. Będziemy bowiem świadkami niesamowitego spektaklu, który obejrzeć mają szansę tylko nieliczni.

16 P R O M O C JA www.enterair.pl

Z I M A JA K M A R Z E N I E ! Lato dobiegło końca. Nie ma się jednak co smucić – świat stoi przed nami otworem 365 dni w roku! Nasyceni słońcem możemy spokojnie zacząć planować zimowy urlop. Oczywiście z Rainbow!

rzygodzie warto wyjść naprzeciw… i trochę się do niej przygotować. A skoro letnie wojaże mamy już za sobą, pora pomyśleć o tym, co może zaoferować nam zima. Na stokach Europy czy z kieliszkiem w ręku w sylwestrową noc gdzieś na ulicach świata – tak, ten sezon może być wyjątkowy. Szczególnie z Rainbow! ZE ŚNIEGIEM ZA PAN BRAT

Są tacy, których bardziej niż eksplorowanie egzotycznych kierunków fascynują stoki, góry i śnieg. Są też tacy, którzy potrafią korzystać zarówno z dobrodziejstw lata, jak i wycisnąć maksimum z tego, co oferuje zima. Jedni i drudzy odnajdą się we włoskich Alpach, a także na pirenejskich stokach w Andorze i kaukaskich w Gruzji! W tym sezonie warto więc o nich… ciepło pomyśleć! Dlaczego? Ot, choćby dlatego, że we Włoszech czeka na nas Val di Sole – słynna Dolina Słońca z 290 km tras o różnym stopniu trudności. W tym największym w zachodniej części Trentino regionie narciarskim na szczególną uwagę zasługuje Passo Tonale – malowniczo położony ośrodek, oferujący świetne warunki do szusowania dla

STOKI ŚWIATA W tym sezonie warte uwagi są szczególnie włoskie Alpy, andorskie Pireneje i gruziński Kaukaz.

każdego. Listę włoskich kurortów uzupełniają Val di Fiemme ze 150 km tras i blisko 50 wyciągami, oraz Val di Fassa z aż dziewięcioma terenami narciarskimi i widowiskową trasą dla ambitnych – Sella Ronda. Silną pozycję na liście topowych zimowych kierunków zajmuje oczywiście Andora. Najpopularniejsze ośrodki kraju – w tym przede wszystkim Grandvalira – z roku na rok przyciągają coraz więcej turystów. Podobnie jak duma Gruzinów – Gudauri. W kaukaskim ośrodku można tradycyjnie wybrać narty czy snowboard (60 km tras oraz snowpark) lub skusić się na coś nieszablonowego, jak freeride, skitouring, narciarstwo helikopterowe czy loty paralotnią. NOC TOASTÓW

Moment, gdy wchodzimy w nowy rok, zawsze warto odpowiednio uczcić. Coś się skończyło – owszem, coś się jednak także zaczyna – dobrze jest te kolejne 12 miesięcy zaczarować. Jak? Najlepiej z przytupem i na bogato! Sylwestrowa noc spędzona w Paryżu, Rzymie czy Neapolu z pewnością pozostanie w pamięci na długo. Podobnie jak toasty wzniesione w Grecji, czeskiej Pradze, bajkowym Budapeszcie, klimatycznym Amsterdamie czy historycznym Kijowie. A może macie chęć wybrać się gdzieś dalej? Do Baku, Tel Awiwu czy Miami? Gdziekolwiek przyjdzie Wam ten wieczór świętować – pamiętajcie, że z Rainbow urośnie on do miana prawdziwej przygody. WIĘCEJ INFORMACJI NA TEMAT OFERTY ZIMA 2017/2018 NA R.PL ORAZ W BIURACH SPRZEDAŻY NA TERENIE CAŁEGO KRAJU

MIAS

18 D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

BRAMA DO RAJU T: AGATA SIENNICKA

MIAS

Plaże Sardynii należą do najpiękniejszych na świecie, a Olbia jest turystyczną bramą do tej włoskiej wyspy. Większość promów dopływa właśnie tutaj. W Olbii znajduje się również międzynarodowe lotnisko.

ałożona około 550 r. p.n.e. przez osadników z Miletu Olbia w niedługim czasie stała się znaczącym ośrodkiem handlu zbożem i rybami. W okresie największego rozkwitu, czyli w IV wieku p.n.e. w mieście otoczonym murami obronnymi żyło niemal 40 tys. mieszkańców. W 95 roku odwiedził je nawet stoicki filozof Dion Chryzostom, który opisał je szczegółowo w „Mowie borystynejskiej”. Tyle, jeśli chodzi o historię. Dziś Olbia to przede wszystkim ogromny ośrodek turystyczny i świetna baza wypadowa do zwiedzania całego wschodniego wybrzeża. Zielona i słoneczna okolica według statystyk meteorologów gwarantuje aż 300 pogodnych dni w ciągu roku. Miasto ma świetnie rozwiniętą sieć hoteli, apartamentów i restauracji specjalizujących się w świeżych owocach morza.

PRZEBOJOWE PRZEDMIEŚCIA

ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU

Sama Olbia to miasto wyjątkowo spokojne. Większy ruch skupia się wokół nabrzeża i portu. W centrum życie toczy się ospale wokół kilku głównych ulic i placów. Turyści skupiają się na przedmieściach, w takich miejscach jak: Le Vecchie Saline, Bunthe, Porto Istana, Costa Corralina, Porto San Paolo, Pittulonga, Nodu Pianu, Terraty i Punta Pedrosy. I nic dziwnego, bo tutejsze plaże uznawane są za jedne z ładniejszych na świecie. Szerokie, piaszczyste z lazurowo czystą wodą. Najwięcej z nich

D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

znajdziemy wzdłuż Szmaragdowego Wybrzeża. Ale uwaga! Będąc na sardyńskich plażach, absolutnie nie zbierajcie muszelek czy kamyków. Jest to surowo zabronione, a mandat kosztuje od 1549 do nawet 9296 euro!

WŁOSKI KLIMAT Olbia jest jednym z większych ośrodków turystycznych. Wyczuwa się tuwłoskie wpływy.

nii. Zdaniem naukowców była użytkowana aż do początków panowania Rzymian na wyspie. W trakcie wykopalisk znaleziono tu m.in. drewniany posąg, pochodzący z VII / VI wieku p.n.e.

ŚWIĘTA STUDNIA

Jadąc na plażę, warto jednak nadrobić trochę drogi i udać się w kierunku miasteczka Pittulongu. Tyle że nie ono jest celem, a położona przy drodze przed nim starożytna święta studnia – Sa Testa. Wejście na jej teren jest bezpłatne, w pobliżu znajduje się także całkiem spory parking dla samochodów. Droga do samej studni prowadzi wzdłuż miniogrodu botanicznego, więc jest sympatycznie i zielono, a przy okazji można poczytać o rosnących na wyspie roślinach. A o co chodzi ze studnią? No właśnie, nie do końca wiadomo. Święte studnie są jedną z tajemnic Sardynii. Prawdopodobnie były to miejsca kultu religijnego, traktowane jako źródła życia i zdrowia. Większość z nich pochodzi z czasów, gdy wyspę zamieszkiwali Nuragowie, czyli około 1400 roku p.n.e. Pod względem konstrukcji można je porównać do wież, tyle że budowanych pod ziemią. Ich centralną część stanowiło podziemne źródełko, wokół którego budowano kamienny dziedziniec, na którym odbywały się lokalne uroczystości i obrzędy. Sa Testa była kiedyś jednym z najpopularniejszych miejsc modłów na całej Sardy-

PRAWIE JAK SAINT –TROPEZ

Mało kto wie, że na Sardynii znajduje się ekskluzywny kurort, gdzie można spotkać gwiazdy światowego formatu. Mowa o Porto Cervo, które zyskało miano włoskiego Saint-Tropez. Miasteczko wybudowane zostało w 1962 r. przez księcia Karima Aga Khana, który zachwycony pięknem tutejszego wybrzeża, kupił okoliczne ziemie i postawił pierwszy hotel. W obecnych czasach, w sezonie jest to jedno z najdroższych miejsc nad całym Morzem Śródziemnym, a marina pełna jest wytwornych jachtów. Jest na co popatrzeć… Na co dzień mieszka tu jedynie kilkaset osób, które utrzymują się z turystyki. Latem przybywają natomiast bogacze, często

2 0 D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

mający tu własne posiadłości i wille. Wśród nich można spotkać znane twarze ze świata filmu, muzyki i sportu, choć zwykle trzeba się im dobrze przyjrzeć, bo starają się ukryć pod wielkimi kapeluszami i okularami. Bywali tu m.in. Cristiano Ronaldo, Naomi Campbell czy Rod Steward. Z WIZYTĄ U KRÓLA

Niedaleko Olbii znajduje się też wysepka Tavolara – maleńka, ma raptem 5 km długości i nieco ponad 1 km szerokości. Nie ma tu ani dróg, ani hoteli z atrakcjami, ale może się pochwalić ciekawą historią. Otóż wyspa jest samozwańczym królestwem ustanowionym w XIX wieku przez rodzinę Bertoleoni. Obecnie rządzi nim 83-letni emerytowany rybak – król Tonino Bertoleoni, a za interesy polityczne odpowiada książę Ernesto Geremia. Ich podwładni to raptem kilkanaście osób. Kiedyś było ich znacznie więcej, ale w latach 60. XX wieku większość mieszkańców została wysiedlona, a część wyspy zajęli wojskowi, obsługujący bazę radarową. Nieźle, prawda? Wyspa jest też świetną bazą dla miłośników nurkowania. Turystycznie warto odwiedzić królewski cmentarz i jedyną na wyspie restaurację Da Tonino, która serwuje przepyszne owoce morza.

SARDYNIA Olbia leży w północnozachodniej części wyspy, ale pozostała jej część także jest warta odwiedzenia.

22 P R O M O C JA www.enterair.pl

W YS PA P I Ę K N A I M I ŁO Ś C I Wszystkie zmysły pracują tu na wysokich obrotach. Cypr zachwyca bowiem na każdym kroku – gdzie nie spojrzeć, tam czeka coś, co warto zobaczyć, poczuć lub poznać. Witajcie w ojczyźnie niekończących się zachwytów.

iedzicie w tawernie. Jecie mezé, składające się z kilkunastu dań-przekąsek, m.in. sałatki greckiej, sosu tzatziki, sera halloumi, souvlaki (grillowanych szaszłyków), pastitsio (zapiekanki makaronowej), dolmades (nadziewanych liści winogron), a także krewetek, grillowanych ośmiorniczek, kawałków miecznika czy rybek Marida (do schrupania niczym frytki). Popijacie lokalne wino. Czujecie się odprężeni i naładowani energią, by eksplorować ten fascynujący skrawek świata. Tak – na Cyprze ten scenariusz zawsze się sprawdza! Wyspa, choć naznaczona burzliwą historią, jest chętnie wybierana jako cel wakacyjnych wojaży. Tu przecinały się szlaki łączące Azję, Afrykę i Europę, a także losy rozmaitych władców, świętych czy filozofów. Miejsce to ma więc wszystko, co niezbędne, aby wakacje nazwać boskimi: plaże, widoki, skarby historii oraz… przychylność i opiekę pięknej Afrodyty.

ŚLADAMI GRECKIEJ PATRONKI

Zwiedzając tutejsze zakątki dochodzi się do wniosku, że bogini czuwa nad obliczem Cypru – swego mitycznego domu, hojnie obdarzając go urokami. Pierwsze, co trzeba na wyspie zobaczyć, to miejsca związane z jej rzekomą obecnością. Najważniejszym jest oczywiście Petra tou Romiou – skała Afrodyty. To tu bogini wyłoniła się z morskiej piany i to tu, po każdej upojnej nocy, miała odzyskiwać dziewictwo, kąpiąc się w morzu. Według legend mityczna piękność bywała także na półwyspie Akamas, gdzie nad źródłem, dziś zwanym łaźnią Afrodyty, poznała swego wybranka – Adonisa. Ponoć każdy, kto napije się tutejszej wody, zakocha się w pierwszej napotkanej osobie. BOSKIE DZIEDZICTWO

Na półwyspie warto się jednak zatrzymać nie tylko w nadziei na wielką miłość. Fanów naturalnego piękna urzeknie z pewnością ustanowiony tu park narodowy oraz jedna z najpiękniejszych plaż – romantyczna Lara. Zresztą, bajkowe wybrzeże to jedna z wizytówek Cypru. Według opublikowanego w 2013 roku raportu Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska wyspę otaczają najczystsze wody w Europie! Do absolutnych must see należą plaże Finikoudes, położo-

P R O M O C JA 23 www.enterair.pl

POD OPIEKĄ AFRODYTY Cypr jest mityczną ojczyzną greckiej bogini. W okolicach Petra tou Romiou (czyli skały Afrodyty) legendarna piękność miała się wyłonić z morskiej piany. Na żwirkowej plaży warto poszukać kamyka w kształcie serca – podarowany ukochanej osobie może zapewnić nam wieczną miłość.

na niedaleko Larnaki, Fig Tree Bay przy Protaras oraz oczywiście Nissi Beach, znajdująca się nieopodal rozrywkowego kurortu Ayia Napa. Szeroka, pokryta złocistym piaskiem i usiana imponującą liczbą tawern plaża jest jedną z chętniej wybieranych, głównie przez imprezowiczów. Region ten bowiem stanowi gwarancję prawdziwie letniej zabawy. Fani nurkowania muszą koniecznie zobaczyć wrak promu Zenobia – największy na Morzu Śródziemnym! Miłośników wędrówek urzekną z kolei góry Troodos, skrywające rozmaite skarby, np. męski klasztor Kykkos, którego dumą jest pokryta 24-karatowym złotem, zdobiona srebrem i perłami ikona Madonny, namalowana przez św. Łukasza.

WCZORAJ I DZIŚ

Wizyta na Cyprze ma w sobie coś z podróży w czasie. Na wyspie tworzył przecież filozof Zenon z Kition, a z Pafos związany był św. Paweł. Burzliwe losy regionu najpełniej widać jednak w jego stolicy – Nikozji, która sama przedzielona na pół dzieli także wyspę na tzw. Cypr grecki (czyli Republikę Cypryjską) oraz nieuznawaną na arenie międzynarodowej Turecką Republikę Cypru Północnego. Mimo braku dostępu do morza i swoistego bagażu historycznego stolica przyciąga wielu turystów. Podobnie jak Pafos – Europejska Stolica Kultury 2017. Wpisane na listę UNESCO miasto stanowiło niegdyś centrum starożytnego Cypru, a dziś można tu podziwiać m.in. wykute w piaskowcu Grobowce Królewskie. Podróż w antyczne czasy gwarantuje również Kurion z odrestaurowanym grecko-rzymskim teatrem oraz rzymskim domem Eustoliosa z najwcześniejszymi chrześcijańskimi mozaikami. Ale Cypr to także barwna współczesność. Widać ją najlepiej w nowoczesnych nadmorskich kurortach, takich jak Larnaka, kolorowa i gwarna Ayia Napa, otoczona górami Pentadaktylos Kyrenia czy szczycący się pięknymi plażami i krystalicznie czystą wodą Protaras. Wszędzie czekają atrakcje i wszędzie jest tak samo cudownie – w końcu Afrodyta czuwa.

A KUCH

KUCH NI

A NI

2 4 D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

N A TA L E R Z U U S Z W E J K A

A KUCH

T: MARIA PAWLICA

Kuchnie czeska i słowacka to niesłychanie silna dawka energii. Obie uchodzą co prawda za niezwykle tłuste i kaloryczne, ale też za bardzo smaczne.

asi południowi sąsiedzi, pomimo politycznego rozwodu w 1991 roku w kuchni wciąż mają wiele wspólnego. Można powiedzieć, że podczas obiadu przeciętny Czech i Słowak najczęściej zajada się knedlikami lub smażonym serem, które zazwyczaj popija piwem. Te produkty występują zresztą w różnych wariacjach. Piwo jest też częstym składnikiem zupy, a knedliki na słodko – jednym z ulubionych deserów obu narodów. Jednym słowem – wojak Szwejk miał w czym wybierać. WE WŁASNYM SOSIE…

Knedle to nic innego jak okrągłe kluseczki z ziemniaków lub z ciasta drożdżowego, bułczanego – odpowiednio to: bramborový knedlík i houskový knedlík. Przypominają słabo wypieczony chleb i zwykle podawane są z gulaszem. Bez dodatków nie mają smaku. Zarów-

JEST PYSZNIE Piwo, sery, mięsa i wyśmienite desery to podstawa kuchni naszych południowych sąsiadów.

no Czesi, jak i Słowacy uwielbiają knedliki i obficie polewają je sosami: pomidorowym, chrzanowym, grzybowym, koperkowym… Sos jest też nieodzownym dodatkiem do polędwicy w śmietanie, która oczywiście występuje na talerzu także razem z knedlikami, żurawiną oraz plasterkiem cytryny. Za znakomitą staroczeską potrawę uchodzi pieczona kaczka lub gęś – z białym winem, kminkiem i… kapustą. Ta ostatnia jest zresztą najpopularniejszym uzupełnieniem głównych dań. Modrą kapustę – czerwoną, lub białą – wcześniej się jednak dusi.

D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

SEROWE HISTORIE

Najpopularniejszym daniem bezmięsnym jest panierowany i smażony na głębokim tłuszczu ser – u Czechów występuje w menu jako smažený sýr, u Słowaków – wyprażany syr. Podawany jest z frytkami, czyli hranolkami, oraz sosem tatarskim – tatarską omacką. Należy zauważyć, że nasi południowi sąsiedzi sery darzą szczególną estymą. Być może dlatego, że stanowią one idealną przekąskę do piwa. W Czechach przysmakiem są dojrzewające odtłuszczone twarożki, czyli ołomunieckie tvarůžky, które doczekały się nawet swojego muzeum. Na Słowacji z kolei znakomite królują sery wędzone zawijane w walec lub warkocze. Ich paski się odrywa i rozwija kawałek po kawałku. Przy tej okazji warto wspomnieć o narodowym słowackim daniu – bryndzowych haluszkach. To niewielkie ziemniaczane kluski, posypywane owczym serem, bryndzą i okraszone słoniną. Jak ważne to dla Słowaków danie, niech świadczy fakt, że każdego roku w górskiej miejscowości Turecka odbywają się mistrzostwa świata w jego przyrządzaniu. Najlepszą bryndzę i inne słowackie sery od wieków wyrabia się jednak w Liptovskim Mikulašu.

KULTOWY KALICH Pub U Kalicha" to jedno " z tych miejsc w stolicy Czech, które koniecznie trzeba odwiedzić.

PROCENTOWE DOBRA NARODOWE

Jedzenie jedzeniem, ale każdy wie, że nasi południowi sąsiedzi słyną z piwa. Zwłaszcza w Czechach piwowarstwo jest jednym z najstarszych i najlepszych rzemiosł. Na całym świecie znane są takie marki jak Pilsner, Staropramen, Budweiser czy Kozel. Ale warto spróbować również wyrobów mniejszych browarów. W Pradze

2 6 D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

mogą to być: Gospoda U Fleku", gdzie piwo warzy się już od pię" ciu stuleci, czy pub U Kalicha". Z kolei na Słowacji nie może" my ominąć Zlatego Bažanta i Smädnego Mnicha oraz lokalnego – Erba czy Vršky. W obu krajach są też regiony zasobne w winnice, prym wiodą zwłaszcza Morawy. Najwięcej produkuje się tu win białych, wśród nich szczepy Rizling Vlašský i Muskat Moravsky. Z leczniczych właściwości słyną wysokoprocentowe ziołowe alkohole – w Czechach to Becherovka, na Słowacji Demänovka. Niektórzy wybierają się tu też po legendarny alkohol z piołunu – absynt… NIEZNOŚNA SŁODKOŚĆ BYTU

Jeśli chodzi o desery, to królują wyroby mączne i drożdżowe. W obu krajach rozpowszechnione są palačinky, czyli naleśniki,

podawane z owocami, konfiturą lub orzechami i bitą śmietaną. W Czechach popularne są koláče, czyli cieniutkie ciasta z owocami i twarogiem, a także drożdżowe bułeczki z rodzynkami i kremem waniliowym oraz ziemniaczane szyszki posypane prażoną bułką tartą. Równie pyszne jest ciasto miodowo-orzechowe, czyli cienkie warstwy miodowego ciasta przekładane śmietanowym kremem i orzechami. Za narodowe ciasto uchodzi, podobnie jak w Austrii, jabłkowy strudel. Sąsiedztwo zobowiązuje!

KNEDLIKI I SERY Sery to świetny dodatek do wina. Ale być w Czechach lub na Słowacji i nie skosztować knedlików to grzech.

WA R YĆ

O B AC Z

Z TO

O B AC Z

2 8 D O O KO Ł A ŚW I ATA www.enterair.pl

P R AS K A P E R E Ł K A T: DOROTA KUCHARSKA

Obecní Dům, czyli Miejski Dom Reprezentacyjny, to jedna z najciekawszych budowli w Pradze. Prawdziwa perełka secesji, a zarazem miejsce z historią.

WA R T YĆ

o właśnie tu 28 października 1918 roku ogłoszono powstanie nowego państwa – Czechosłowacji. 71 lat później, w listopadzie 1989 roku, wielka polityka znów zawitała do gmachu. Odbyło się w nim pierwsze oficjalne spotkanie ówczesnych komunistycznych władz z opozycyjnym Forum Obywatelskim. Był to ważny krok na drodze do zwycięstwa Aksamitnej Rewolucji. BAJKOWA FASADA

Obecní Dům warto jednak zobaczyć nie tyle z powodu jego historycznej roli, co ze względu na niezwykłą architekturę. Zbudowany w latach 1905–1912 gmach zaprojektowany przez dwóch czeskich architektów, Antonína Balšánka i Osvalda Polívka, stanowi bowiem przykład iście bajkowej secesji. Niezwykły kształt budowli, pełna pięknych detali elewacja z zaskakującą mozaiką, misternie zdobione balkony, a nawet oryginalnie ułożona dachówka… Wszystko to zadziwia i cieszy oczy przechodniów.

WNĘTRZA Z KLIMATEM

A przecież to dopiero początek, bo wnętrze budynku robi jeszcze większe wrażenie. Zadbali o to najsłynniejsi czescy malarze i rzeźbiarze początku XX wieku. W gmachu budzą zachwyt wykwintne, inspirowane motywami roślinnymi dekoracje, efektowne rzeźby i freski, pełne przepychu sale koncertowe (największa z nich może pomieścić aż 1200 widzów). Można je podziwiać przy okazji koncertów, wystaw i innych imprez kulturalnych, które się tu często odbywają. Okazją do obejrzenia pięknego, doskonale zachowanego wnętrza może być też kolacja czy podwieczorek w znajdującej się w budynku klimatycznej restauracji lub kawiarni. Wprawdzie nie jest to tania przyjemność, ale na pewno warta rozważenia.

PRZYDATNE W PODRÓŻY: Strona internetowa: www.obecnidum.cz/en Godziny otwarcia: od poniedziałku do niedzieli w godz. 10–20 Ceny biletów: • dorośli: 290 CZK • dzieci poniżej 15 lat, studenci do 26 lat i seniorzy pow. 60 lat: 240 CZK

3 0 N A W Ł AS N E J S KÓ R Z E www.enterair.pl

Z J E D N O C Z O N E E M I R AT Y A R A B S K I E W DZ I E S I ĘĆ D N I T: ALEKSANDRA MARCINIAK

Spotkałyśmy się przed dziekanatem. Agnieszka wróciła właśnie z Hiszpanii, w której spędziła ostatni rok. Po powrocie planowała kupić mieszkanie, znaleźć pracę w Polsce, jednak chęć zwiedzania świata była silniejsza. Na początek wybrała Zjednoczone Emiraty Arabskie, a ja zyskałam okazję do zobaczenia tego niezwykłego miejsca.

yszło zupełnie spontanicznie. Telefon, szybki wgląd w grafik, urlop, bilety i już po kilku dniach wraz z narzeczonym siedzieliśmy w samolocie lecącym do Dubaju. Mając do dyspozycji 10 dni, postanowiliśmy uwzględnić w naszym planie jeszcze dwa, moim zdaniem, niedoceniane przez turystów miejsca: Fujairah i Abu Dhabi. W KRAINIE LUKSUSU

Największym szokiem zaraz po przylocie była dla nas przestrzeń i bijące w oczy bogactwo. Już samo lotnisko zrobiło na nas ogromne wrażenie. Jest ono tak duże, że kołowanie trwa około 15 minut. Idąc z bagażem do odprawy paszportowej i mijając marmury, szklane windy i sztuczne palmy, czułam, że właśnie przekraczam bramę do krainy luksusu. Po pierwszym dniu jedno było pewne – Dubaj nie jest miastem dla pieszych. Przekonaliśmy się o tym, kiedy próbowaliśmy znaleźć wejście

do najwyższego wieżowca świata – Burj Khalifa. Brak chodników i kładek nad autostradą spowodował, że zdecydowaliśmy się na wzięcie taksówki. Mimo że odległość była naprawdę niewielka, taksówkarz zdawał się nie być zdziwiony zleceniem i zawiózł nas na parking galerii handlowej Dubai Mall. Wytłumaczył, że wejście znajduje się na najniższym poziomie. Po przekroczeniu bramek, idąc długim, klimatyzowanym korytarzem, dotarliśmy do wind, które w niecałą minutę zawiozły nas na 124. piętro wieży, skąd rozpościerał się zapierający dech w piersiach widok. Nie da się go porównać z niczym innym. Po zejściu postanowiliśmy zwiedzić Dubai Mall – największe centrum handlowe na świecie. Oprócz oczywistego skupiska najpopularniejszych marek, znajdują się tutaj także liczne place usługowe, kawiarnie i restauracje. Głównymi atrakcjami są jednak ogromne lodowisko, klimatyzowany stok narciarski i gigantyczne akwarium wbudowane w jedną ze ścian galerii. Ostatnim punktem tego dnia był Souk Al Bahar, czyli imitacja arabskiego bazaru, gdzie znajduje się około 100 sklepów i 20 restauracji. Następne dwa dni poświęciliśmy zakupom w najstarszej części miasta, Deira, stanowiącej tradycyjne miejsce dubajskich bazarów i targów. Znaleźliśmy także chwilę, by odpocząć na piaszczystej plaży Jumeirah, znajdującej się przy najsłynniejszym hotelu Burj Al Arab.

PUSTYNNY KLIMAT Z dala od wielkich miast krajobraz staje się dziewiczy, a widoki cieszą oczy.

ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU

SAFARI I FORTY

W trakcie pobytu w Dubaju zdecydowaliśmy się na wyprawę do beduińskiej wioski na pustyni, co stanowi nieodzowny punkt programu każdego turysty przyjeżdżającego do Emiratów Arabskich. Oferta tutejszych biur podróży jest dość podobna: off road po pustynnych wydmach, zdjęcia przy zachodzie słońca, przejażdżka na wielbłądzie i tradycyjna kolacja z pokazem tańca brzucha, na której można spotkać ludzi z całego świata. Jest to jedna z atrakcji godnych polecenia. Chcąc poznać bliżej historię, kulturę i obyczaje panujące w ZEA, postanowiliśmy wraz ze znajomymi wyruszyć w podróż szlakiem dobrze zachowanych fortów. Naszym pierwszym przystankiem była Hatta, znajdująca się w okolicy ok. 100 km od centrum Dubaju. Wizyta w skansenie historycznym Hatta Heritage Village dała nam lepsze wyobrażenie o życiu dawnych Beduinów,

N A W Ł AS N E J S KÓ R Z E www.enterair.pl

32 N A W Ł AS N E J S KÓ R Z E www.enterair.pl

a znajdujący się nieopodal zbiornik błękitnej wody między górami sprawił, że przestaliśmy myśleć o ZEA jak o miejscu, któremu towarzyszą jedynie pustynne krajobrazy. Po drodze wjechaliśmy jeszcze do miejscowości Kalba, by zobaczyć dwustuletni Kalba Fort z małym muzeum. Co ciekawe, pomimo zamknięcia, nie było problemu, by kupić bilet i zwiedzić poszczególne pomieszczenia. Dostaliśmy nawet przewodnika. FUJAIRAH – TU JEST PIĘKNIE

Ostatecznie nasza wyprawa tego dnia zakończyła się w Fujairah, czyli najbardziej atrakcyjnym pod względem ukształtowania terenu emiracie. Pobliskie góry i dostęp do Zatoki Omańskiej zapewniają naprawdę niesa-

mowite widoki. Nie jest to wielka aglomeracja i w przeciwieństwie do Dubaju poczuliśmy się tutaj bardzo kameralnie. Nasz hotel usytuowany był w ustronnej okolicy, ale chęć zapalenia sziszy doprowadziła nas do pobliskiego baru, w którym oprócz fajki wodnej, znaleźliśmy także pyszne przekąski, tradycyjną arabską muzykę, gry karciane i kilkoro nowych przyjaciół. W ten sposób w ciągu jednego wieczoru poznaliśmy więcej obyczajów, niż w trakcie całej naszej dotychczasowej podróży.

N A W Ł AS N E J S KÓ R Z E www.enterair.pl

Pobyt w Fujairah okazał się świetną okazją, by sprawdzić lokalne miejsca rozrywki. Wraz z naszymi nowymi znajomymi odwiedziliśmy kilka klubów z muzyką do wyboru: arabską, rosyjską czy filipińską. Niestety, przymus porannej pobudki sprawił, że dość szybko musieliśmy wracać do hotelu.

kompensował nam męczącą podróż samochodem. W drodze powrotnej planowaliśmy zwiedzić jeszcze park narodowy Wadi Wurayah, jednakże na tablicy przy wejściu przeczytaliśmy, że jest to niemożliwie ze względu na remont. Nauczka – warto sprawdzać w internecie wszystkie miejsca, które chce się zobaczyć. Nasz krótki powrót do Dubaju zaowocował wycieczką do muzeum, stanowiącego pigułkę wiedzy o tym emiracie, a także spacerem po nowoczesnej dzielnicy Dubaju z portem jachtowym i promenadą Dubai Marina.

SZEROKIE PLAŻE

Kolejnego dnia czekało nas zwiedzanie Al Bidya, czyli najstarszej zachowanej świątyni w ZEA. Choć meczet można oglądać jedynie z zewnątrz, stanowi on bardzo ciekawy punkt na turystycznej mapie. Ponad budynkiem bowiem, na wysokich wzgórzach, znajdują się dwie wieże, z których rozciąga się piękny widok na okolicznye góry i Zatokę Omańską. Wszystko okraszone oazami palm. Skuszeni możliwością wypożyczenia łódki i przedostania się na Snoopy Island zajechaliśmy na plażę Sandy Beach, nieopodal nadmorskiej miejscowości Khor Fakkan. Niestety, nie znaleźliśmy ani jednego punktu oferującego taką usługę. Za to spacer długą i szeroką plażą z cudownym widokiem na góry zre-

MECZET JAK Z BAJKI

BLICHTR Emiraty wzbudzają respekt. Wszystko jest tam ogromne, ale ludzie przemili.

Ostatniego dnia zaplanowaliśmy wyprawę do Abu Dhabi. Przede wszystkim by zobaczyć jeden z najpiękniejszych meczetów na świecie – Sheikh Zayed Grand Mosque. Polecamy zwiedzać go tuż przed zachodem słońca. Choć niewątpliwie jest on zachwycający o każdej porze dnia, to naszym zdaniem efekt podświetlenia budynku po zmroku sprawia, że meczet wygląda jak pałac z Baśni tysiąca i jednej nocy". " Wszyscy wybierający się do Abu Dhabi powinni także uwzględnić w swoich planach Heritage Village, czyli wioskę dziedzictwa kulturowego, oraz park rozrywkowy Ferrari World. Zjednoczone Emiraty Arabskie oferują niezliczoną liczbę niesamowitych atrakcji turystycznych. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. Malownicze plaże i czysta woda to raj dla turystów lubiących kąpiele słoneczne, piękne widoki przyciągają osoby szukające wypoczynku i relaksu. Wszystkim miłośnikom arabskiej kultury polecamy zaś aktywne spędzanie czasu.

3 6 P R O M O C JA www.enterair.pl

DACH OKŁA W P A Ó N OLOT ĘPNA T SA M O D S 'S R AIR GRANT Y ENTE K S I E H V R W JEST ILY RESE FAM

W 1 3 0 L AT D O O KO Ł A W H I S K Y 1887 rok z wielu względów jest datą wartą zapamiętania – do księgarń trafiła wówczas pierwsza książka opisująca przygody Sherlocka Holmesa, we Francji urodził się Marcel Duchamp – późniejsza ikona rewolucji w sztuce, rozpoczęto także budowę Wieży Eiffla. Prawdziwy przełom nastąpił również w historii alkoholu.

PRZYPADEK? NIE SĄDZĘ…

Powstanie jednej z najbardziej rozpoznawalnych whisky na świecie to efekt szczęśliwych zbiegów okoliczności i godnej podziwu determinacji założyciela marki – Williama Granta. Swoją karierę zawodową zaczynał on jako księgowy w branży alkoholowej. Miał na utrzymaniu liczną rodzinę – aż dziewięcioro dzieci, które później pomogły mu rozwijać wspólny biznes. Miał też marzenie. W jego realizacji pomogło mu kilka szczęśliwych przypadków, np. odkrycie źródeł miękkiej wody Robbie Dubh na wzgórzach Conval, które wskazał mu tamtejszy ksiądz, czy możliwość zakupu urządzeń destylacyjnych z zakładu Cardhu. Jednak, jak w przy-

padku każdego sukcesu, podstawą dzisiejszej renomy whisky Grant’s była ciężka praca. William Grant w 1886 roku wydzierżawił ziemię i rozpoczął pierwsze prace budowlane. Pomagali mu synowie i jeden (!) profesjonalny murarz. W rozwijanie interesu Grant angażował członków swojej rodziny. Pierwszym przedstawicielem handlowym marki został jego zięć, Charles Gordon, który sprzedawał whisky, chodząc od drzwi do drzwi z próbkami starannie wytwarzanego alkoholu. Determinacja wszystkich pracowników rodzinnej destylarni zaowocowała sukcesem. Dzisiaj Grant’s sprzedawany jest w 180 krajach świata. Jego roczna sprzedaż to 4 miliony skrzynek (54 miliony butelek). GRANT’S PRIX

Na niepowtarzalny smak whisky Grant’s wpływ miała również historia. Po pierwsze – historia ludzkiej oszczędności. Szkoci znani

okładnie w Boże Narodzenie, w niedużej miejscowości Dufftown w Szkocji, w rodzinnej wytwórni William Grant & Sons, spłynęły pierwsze krople whisky przyrządzonej według procedury, którą z biegiem czasu pokochać miał cały świat. Pamiątka po tamtym wydarzeniu zdobi charakterystyczne, trójkątne butelki Grant’sa po dziś dzień. Na tych designerskich cackach, zaprojektowanych przez Hansa Schlegera (twórcę m.in. znaku rozpoznawczego londyńskiego metra), tłoczona jest liczba „1887”, która podkreślać ma niezwykłą tradycję niezwykłego alkoholu.

P R O M O C JA 37 www.enterair.pl

WA RTO P R Ó B OWAĆ Obecnie w portfolio William Grant & Sons znaleźć można kilka wariantów whisky, z których wszystkie są warte spróbowania. Prawdziwy koneser tego trunku ma niemal obowiązek znać dobrze przynajmniej sześć z nich.

TAJEMNICZY SKŁADNIK Jednym ze składników Grant'sa jest whisky single malt, destylowana w tradycyjnych miedzianych alembikach.

są z tego, że, mówiąc delikatnie, nie lubią niepotrzebnie tracić pieniędzy. Szkoda im było tak po prostu wyrzucić beczki po importowanych winach, zalegające w portach. Zaczęli je wykorzystywać do przechowywania własnych trunków, nie spodziewając się, że efekt tego oszczędnościowego zabiegu doprowadzi do stworzenia alkoholu, którego wartość w dzisiejszych warunkach rynkowych osiąga szacowaną cenę 1200 euro za beczkę. Istotne dla finalnego smaku whisky Grant’s jest także szkockie prawo. To właśnie ono określa, że destylat, z którego powstaje ten trunek, musi leżakować przynajmniej przez 3 lata w dębowych beczkach (zazwyczaj po bourbonie). Jednak najważniejszym komponentem wyjątkowego smaku jest unikalna, pilnie strzeżona receptura, niezmienna od 1898 roku. Obecnie czuwa nad nią szósty w historii firmy master blender – Brian Kinsman. Grant’s to najstarsza produkowana rodzinnie szkocka whisky typu blended. Składa się z oryginalnej mieszanki ponad 25 najlepszych whisky zbożowych i słodowych, m.in. Glenfiddich oraz Balvenie. Jest to także whisky finiszowana, czyli poddawana krótkotrwałemu leżakowaniu w beczkach po innych, charakterystycznych w smaku alkoholach.

Grant’s Family Reserve to sztandarowy produkt firmy, tworzony według receptury niezmiennej od 1898 roku. Stanowi mieszankę 25 whisky zbożowych i słodowych (tzw. malt whisky). Ciekawym wariantem słynnego trunku jest Grant's Ale Cask Finish – jedyna na świecie whisky, która po okresie 3-letniego dojrzewania dodatkowo leżakuje w beczkach po tradycyjnie warzonym piwie Edinburgh Ale. Inny oryginalny wariant kultowej whisky to Grant’s Sherry Cask Finish – harmonijna kompozycja najlepszych szkockich whisky, które finiszują w beczkach po wzmacnianym hiszpańskim winie sherry Oloroso. Grant's Select Reserve to whisky premium o wysokiej zawartości single malt, która charakteryzuje się harmonijnie słodkim, ale jednocześnie bogatym dymnym smakiem. Wreszcie – Grant’s 12 Year Old, czyli mistrzowska kompozycja starannie dobranych, dojrzewających przez minimum 12 lat, najlepszych whisky zbożowych i single malt. Na ostatnim etapie produkcji leżakuje w beczkach po bourbonie. Grant’s 18 Year Old to połączenie najlepszych whisky single malt i single grain, które leżakują co najmniej 18 latm, a finiszują w beczkach po porto. Najbardziej wiekowy blend to Grant’s 25 Year Old, czyli klasa ultrapremium. Skomponowany został z najbardziej utytułowanych whisky zbożowych i słodowych, w tym z pochodzących z nieistniejących już destylarni czy z pierwszej destylacji w destylarni Girvan.

GRANT'S ALE CASK FINISH To jedyna whisky na świecie finiszowana w beczkach po piwie typu Ale. Charakteryzuje się kremowym smakiem z wyraźnymi nutami gruszki i jabłka, crème brûlée oraz akcentami wanilii.

3 8 D E ST Y N AC J E www.enterair.pl

WDŹ H A R P S SZYC A N TĘ A OFER NKÓW N PL . U KIER NTERAIR .E WWW

NASZE BAZY W POLSCE: KATOWICE POZNAŃ WARSZAWA WROCŁAW

NASZE BAZY ZA GRANICĄ: LONDYN MANCHESTER PARYŻ PRAGA

OLBIA

BARCELONA MAJORKA ALICANTE

FUNCHAL

ALMERIA

FARO TENERYFA

MALAGA

LANZAROTE FUERTEVENTURA LAS PALMAS

AGADIR

OUJDA

D E ST Y N AC J E 39 www.enterair.pl

SPLIT DUBROWNIK

WARNA PODGORICA

BURGAS BATUMI

SALONIKI

ALEKSANDROPOLIS

KORFU SKIATHOS LAMEZIA TERME PALERMO

ARAXOS

ZAKYNTHOS KATANIA ENFIDHA MONASTYR

KALAMATA

MYKONOS

CHANIA

LIMNOS

IZMIR BODRUM KOS

HERAKLION

ANTALYA

DALAMAN RODOS

KARPATHOS

SZARM EL-SZEJK MARSA ALAM

HURGHADA TEL AWIW

40 N O TO L EC I M Y www.enterair.pl

PASA Ż E R I K L ASY Personel pokładowy czuwa nad bezpieczeństwem i komfortem pasażerów. Jednak to, w jakich warunkach upłynie lot, w dużej mierze zależy także od innych podróżujących.

URZĄDZENIA ELEKTRONICZNE

PODCZAS LOTU MOŻNA KORZYSTAĆ Z:

PRZED CZYM NALEŻY SIĘ POWSTRZYMAĆ PO WEJŚCIU NA POKŁAD SAMOLOTU?

Ze względów bezpieczeństwa pasażerów wszystkie urządzenia elektroniczne, zwłaszcza telefony komórkowe, należy wyłączyć na czas startu i lądowania samolotu do momentu wyłączenia/włączenia sygnalizacji „ZAPIĄĆ PASY”.

 l aptopów z wyłączoną funkcją WLAN/Wi-Fi,  u rządzeń typu iPad z wyłączoną funkcją WLAN/Wi-Fi,  e lektronicznych gier, MP3, odtwarzaczy DVD oraz CD.

PALENIE

ALKOHOL

Palenie na pokładach samolotów jest surowo zabronione. Dotyczy to również papierosów elektronicznych, gdyż aktualne przepisy nie rozróżniają rodzaju papierosów.

Jeśli mamy ochotę napić się alkoholu w samolocie linii Enter Air, możemy skorzystać z dostępnej na pokładzie oferty sky baru (patrz MENU str. 43). Spożywanie alkoholi własnych – zakupionych w strefie wolnocłowej na lotnisku oraz z oferty sprzedaży pokładowej na pokładzie samolotów Enter Air – jest zabronione. Z uwagi na bezpieczeństwo pasażerów załoga może odmówić sprzedaży alkoholu osobom nietrzeźwym oraz niepełnoletnim.

TELEFONY KOMÓRKOWE MUSZĄ BYĆ WYŁĄCZONE PODCZAS CAŁEGO REJSU

N O TO L EC I M Y www.enterair.pl

N AS Z A F LOTA Obecnie nasza flota liczy 18 samolotów Boeing typu B737, które należą do najpopularniejszych samolotów używanych na trasach czarterowych.

BOEING 737-800 SP-ENU SP-ENV SP-ENW SP-ENX

SP-ENI (B737-400) SP-ENQ SP-ENR SP-ENT

SP-ENY SP-ENZ SP-ENO SP-ENP

SP-ENG SP-ENL SP-ENM SP-ENN

SP-ESA SP-ESB

Liczba sztuk 17 + 1 (B737-400) Długość 39,5 m Rozpiętość skrzydeł 34,35 m (35,81 m z wingletami) Prędkość przelotowa 823 km/h Wysokość przelotowa 13 650 m (41 000 stóp) Zasięg ok. 5200 km Liczba miejsc 189

CZY WIESZ, ŻE... Boeing 737 to najpopularniejszy na świecie wąskokadłubowy samolot pasażerski średniego zasięgu? Produkowany jest w USA od 1967 roku. Od tego czasu sprzedano 11 160 maszyn! Średnio co 5 sekund gdzieś na świecie startuje jedna z nich.

Maksymalna masa startowa Boeinga 737-800 wynosi 79 010 kilogramów? Pojedynczy samolot składa się z 367 000 części i 58 kilometrów wiązek elektrycznych, a na jego pomalowanie trzeba zużyć ponad 180 litrów specjalnej farby.

Jedna opona do Boeinga 737 kosztuje około 7000 $, a kompletne koło (opona + felga) – 15 000 $? Trzeba je zmieniać średnio co 150-200 lądowań. Wbrew pozorom najbardziej zużywają się nie podczas lądowania, lecz w trakcie kołowania.

Paliwo lotnicze to nafta, ale bardzo dokładnie oczyszczona z parafiny? Musi ona zachować płynność w bardzo niskich temperaturach, tj. do -55 0C na wysokości przelotowej, i nie zamarzać w samolotach parkujących na lotniskach syberyjskich.

CO ZROBIĆ, BY PODRÓŻ MINĘŁA NAM KOMFORTOWO?

Pijmy dużo wody. Pomoże nam ona ugasić pragnienie, ale także orzeźwi w razie złego samopoczucia i objawów choroby lokomocyjnej.

Wykonujmy proste ćwiczenia, które pomogą pobudzić krążenie oraz uniknąć skurczów mięśni i bólów kręgosłupa.

Nie przeszkadzajmy innym pasażerom w podróży zbyt głośnym zachowaniem.

Ostrożnie otwierajmy półki. Wyjmując swoje rzeczy, uważajmy, żeby nie zrzucić komuś na głowę innych bagaży.

Nie siadajmy na podłokietnikach i stolikach oraz nie pozwalajmy innym (np. dzieciom) na niewłaściwe korzystanie z nich.

Jeśli podczas startu i lądowania czujemy, że zatykają nam się uszy na skutek zmian wysokości i ciśnienia, często przełykajmy ślinę lub żujmy gumę.

Przed wylotem kupmy zatyczki do uszu. Częstym powodem zmęczenia jest hałas, który panuje w samolocie.

MENU 43 www.enterair.pl

SZANOWNI PAŃSTWO,

Witamy w Podniebnym Barze. Specjalnie dla Państwa przygotowaliśmy ofertę wyselekcjonowanych produktów najwyższej jakości. Jeżeli znajdą Państwo dla siebie lub swoich najbliższych atrakcyjny produkt, nasz personel pokładowy służy wszelką pomocą przy dokonaniu zakupu. Płatność może być realizowana gotówką w polskich złotych, walutach wymienialnych (USD oraz EUR) lub – na wybranych rejsach – za pomocą kart kredytowych (Visa, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express, Polcard). Enter Air ma prawo do zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Zastrzega sobie również, iż ze względu na ograniczoną ilość miejsca na pokładzie oraz zmiany asortymentowe zakup wybranego przez Państwa towaru może się okazać niemożliwy. Z góry przepraszamy za ewentualne utrudnienia i dziękujemy za wyrozumiałość. Informujemy, że na pokładach samolotów Enter Air obowiązuje zakaz sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18. roku życia. Załoga ma prawo odmówić sprzedaży alkoholu osobom nietrzeźwym. Życzymy Państwu udanych zakupów i miłej podróży.

N A P OJ E G O R ĄC E H E R B ATA D I L M A H

M O K AT E C A P P U CC I N O O S M A K U WA N I L I O W Y M

K AWA N E S C A F É G O L D

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

C Z E KO L A DA D ECO M O R R E N O L A F E S TA

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

WO DA / S O K I / N A P OJ E Z I M N E C O C A- C O L A | 330 M L

SPRITE | 330 ML

CO C A- CO L A Z E R O | 330 M L

FA N TA | 3 3 0 M L

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

S O K J A B Ł KO W Y C A P PY | 330 M L SOK POMARAŃCZOWY C A P PY | 330 M L

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

W O DA N I EG A Z O WA N A K R O P L A B E S K I D U | 500 M L TO N I C K I N L E Y | 2 0 0 M L

SOK POMIDOROWY C A P PY | 2 0 0 M L

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

A KC E P T UJ E M Y P Ł AT N O Ś C I K A RTA M I

6 00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

44 M E N U www.enterair.pl

A L KO H O L E

8 00

10 00

12 00

ZŁ

2,0 €, 2,0 $

10 00 ZŁ

2,5 €, 2,5 $

WÓDKA Ż U B R Ó W K A | 50 M L

WHISKY GRANT’S | 50 ML

WÓDKA ŻUBRÓWKA B I A Ł A | 50 M L

BOURBON WILD TURKEY | 50 ML

TERAZ DO

20% TANIEJ

10 00

12 00

10 00

ZŁ

2,5 €, 2,5 $

G I N H E N D R I C K ' S | 50 M L

8 00 ZŁ

2,0 €, 2,0 $

P I W O Ż Y W I EC | 3 3 0 M L

M E TA X A 5* | 50 M L

TERAZ DO

20% TANIEJ

00 ZŁ

12 00 ZŁ

3,0 €, 3,0 $

W I N O C Z E R W O N E B A R E F O OT M E R LOT | 187 M L W I N O B I A Ł E B A R E F O OT P I N OT G R I G I O | 187 M L W I N O R Ó Ż O W E B A R E F O OT P I N K M O S C ATO | 187 M L

A KC E P T UJ E M Y P Ł AT N O Ś C I K A RTA M I

00 ZŁ

P R O S ECC O G A N C I A D.O.C . | 2 0 0 M L

14 00 ZŁ

3,5 €, 3,5 $

MENU 45 www.enterair.pl

P R Z E K ĄS K I

00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

Z ŁOT E M I S I E H A R I B O M&M'S

00 ZŁ

1,5 €, 1,5 $

C R O I S S A N T Z C Z E KO L A DĄ

SNICKERS MARS TWIX K I T K AT C H U N K Y TO B L E R O N E

Z U PA W I N I A RY P O M I D O R O WA Z MAKARONEM Z U PA W I N I A RY B A R S ZC Z C Z E R W O N Y

6 00

Z U PA W I N I A RY R O S Ó Ł Z K U RY

ZŁ

1,5 €, 1,5 $

6 00

ZŁ

Z U PA W I N I A RY Ż U R E K

ORZESZKI ZIEMNE FELIX

ZŁ

1,5 €, 1,5 $

8 00

2,0 €, 2,0 $

8 00

NUTELLA & GO K R U C H E PA LU S Z K I Z KREMEM

C H I P SY P R I N G L E S PA P R I K A

ZŁ

O R Z E S Z K I N I C N AC ' S

A KC E P T UJ E M Y P Ł AT N O Ś C I K A RTA M I

2,0 €, 2,0 $

C H I P SY P R I N G L E S ORIGINAL

46 M E N U www.enterair.pl

KANAPKI

10 00 ZŁ

2,5 €, 2,5 $

KANAPKA Z SEREM

16 00

Pełnoziarnista bułka z serem oraz warzywami

ZŁ

4,0 €, 4,0 $

KANAPKA Z WĘDLINĄ Pełnoziarnista bułka z wędliną oraz warzywami

C I A B AT TA Z S E R E M Wyśmienita przekąska serwowana na ciepło

C I A B AT TA Z S A L A M I I S E R E M Pyszna przekąska podawana na ciepło

DA N I A C I E P Ł E

20 00 ZŁ

5,0 €, 5,0 $

PIEROGI Z MIĘSEM* Pożywna przekąska, podawana z okrasą, na ciepło

20 00 ZŁ

5,0 €, 5,0 $

DANIE WEGETARIAŃSKIE

PIEROGI RUSKIE* Pożywna przekąska, podawana z cebulką, na ciepło

DANIE WEGETARIAŃSKIE

00 ZŁ

6,0 €, 6,0 $

KURCZAK Z ZIEMNIAKAMI I FA S O L K Ą* Pożywne danie serwowane na ciepło

* Oferta dostępna podczas rejsów trwających powyżej 5 godzin A KC E P T UJ E M Y P Ł AT N O Ś C I K A RTA M I

00 ZŁ

5,0 €, 5,0 $

NALEŚNIKI Z SEREM I BRZOSKWINIAMI* Smakowity deser podawany na ciepło

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurants whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day. There is nothing else like it in Warsawâ&#x20AC;Ś