Terdege Trouwen by Erdee Media Groep

terdege www.terdege.nl

9 november | 29e jaargang | nummer 3

Trouwen EXTRA

Als je kind spastisch is „Coen voeden kost vier uur per dag”

Oud-topman Kwik-Fit koos voor Leger des Heils Christenﬁlosoof Marc de Vries: „Natuurwetenschap biedt nooit zekerheid over God” \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_001-001 1

31-10-2011 16:02:58

SINDS

1984

Ingericht

Pag 2.indd 1

31-10-2011 11:22:11

De grote metamorfose

Eerst meten!

Treed binnen in de wereld van MART! Een inspirerende wereld waarin doorleefde en authentieke meubels een plaats krijgen in eigentijdse interieurs. De resultaten zijn verrassend. En het mooiste vooruitzicht?

‘Als je in onze showroom komt, ben je misschien dolenthousiast over een vorstelijke sofa of een karakteristieke salontafel. Maar wie zegt dat het past? Maten en

t door Mart

verhoudingen zijn moeilijk in te schatten in een andere ruimte. Neem daarom een plattegrond mee van je huis of zorg dat je in elk geval over de belangrijkste maten beschikt. Dat is ook handig als je bij onze stylisten aan tafel schuift

De metamorfose in je eigen huis, waarin we jouw en onze ideeën combineren. Kom langs en verken meteen de vier woonstijlen van MART: ‘New York’, ‘Witte Lente’, ‘Mansion’ en ‘Puur Natuur’.

voor een advies. Je kunt dan samen de mooiste indeling bepalen. Wie weet, past je favoriete sofa of salontafel er heel goed in...’ Margreet, interieurstyliste

gratis interie uradvies

Gratis

magazine?

Mart V is uit! Een magazine met binnenkijkers, leuke tips en een bezoekje aan Dordrecht. Lees het magazine op www.martkleppe.nl of vraag een exemplaar aan via info�martkleppe.nl

Pag 3.indd 1

Mart Kleppe Vlijtseweg 206, Apeldoorn T. (055) 526 22 72

www.martkleppe.nl

31-10-2011 11:23:40

Inhoud 10

10 „Ouders hebben zware taak” M-A Kuijper helpt spastische kinderen

18 „Mákkelijk is dit werk niet” Peter van Houten schildert dorpelingen

22 „Ik ben wonderlijk geleid” Oud-Guido-rector Molenaar kijkt terug

52 Van villa naar dienstwoning

„Ik voelt me thuis bij Leger des Heils”

In de huid van jonge schutters

In gesprek met Godzoekers

Massamoorden door jongeren leken lang bij Amerika te horen. Inmiddels kent ook Europa een trieste lijst van schietpartijen door jeugdige schutters. Wat beweegt ze? Prof. Corine de Ruiter: „Veel jongeren die een ernstig misdrijf plegen, zijn onzeker.”

Dr. Marc de Vries schreef een boek voor mensen die God vonden en anderen graag bij Hem brengen. Wat zeg je tegen intellectuele Godzoekers? „De wetenschap is veel te beperkt om te bewijzen dat God wel of niet bestaat en levensvragen te beantwoorden.”

TROUWEN

Ruim 35 pagina’s rond trouwen en getrouwd zijn. Over bruidsmode en bruidsboeketten, maar ook over huwelijkspastoraat en huwelijkscursussen. Met veel foto’s, van bekende fotografen én Terdegelezers, en tot slot het traditionele draaiboek ter voorbereiding op de grote dag. 4

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Trouwen 84

M odedilemma’s 92

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_004-005 4

telijke bruid voor de chris

het gebedsleven

tra: „In Ds. H. Zweis lijk” van het huwe

100 Zo lieten

Terdegelezers

rt klopt het ha

uwdag n op hun tro zich vervoere 31-10-2011 14:21:45 emt toe” afstand ne

Redactie

Reportages

tekst Ad Ermstrang

Ter sprake

10 Zorgen voor een spastisch kind 38 Weidegebied het Binnenveld

Interviews 18 22 32 52 60

Kunstschilder Peter B. van Houten Oud-rector Jo Molenaar Prof. dr. Corine de Ruiter Voormalig Kwik-Fit-topman Harm Slomp Prof. dr. Marc de Vries

Hoewel hij het al honderden keren heeft voorgelezen, wordt ds. H. Zweistra nog iedere keer getroffen door de in het huwelijksformulier opgeslagen wijsheid. „In het gebedsleven klopt het hart van het huwelijk”, meent de predikant uit Nederhemert. Hij komt aan het woord in een extra trouwbijlage in dit nummer. Die bijlage staat boordevol foto’s, tips en interessante artikelen voor aanstaande bruidsparen.

Bezinning 7 17 26 37 51

Meditatie Pastoraal Mensen onder elkaar Ogenblik Jouw vragen

Rik van Groningen, directeur van De Vluchtheuvel, wordt geïnterviewd over het onderwerp communicatie voor en in het huwelijk. Twee eigenaressen van bruidshuizen geven hun visie op passende kleding. We publiceren verder een bloemlezing met anekdotes en een draaiboek voor de grote dag. Van lezers zijn prachtige foto’s over trouwvervoer in heden en verleden geplaatst. Uiteraard staat dit nummer ook weer vol ‘gewone’ artikelen. Nico en Bardine vertellen over de geboorte en de eerste levensjaren van hun gehandicapte zoontje Coen. Ze komen van de ene op de andere dag voor grote ethische vraagstukken te staan, waarover ze eerder nauwelijks hadden nagedacht. Massamoorden door jongeren leken lang bij Amerika te horen. Inmiddels kent ook Europa een trieste lijst van schietpartijen door jeugdige schutters. Wat beweegt ze? „Veel jongeren die een ernstig misdrijf ple-

Columns 47 57 58 77

Moerstaal Gewoon anders Jet Rond de Ridderzaal

Rubrieken 28 43 47 48 56 74 79

Vorstelijk Opvoeding Ziekenhoekje Vervolgverhaal Onder ons Puzzels Naturel

„Gebedsleven is het hart van het huwelijk”

Uit & thuis 67 68 70 72

gen, zijn onzeker.” We gaan in gesprek met forensisch psycholoog Corine de Ruiter. In onze serie Uit Beeld plaatsen we een interview met de oud-rector van scholengemeenschap Guido de Brès, Jo Molenaar. Harm Slomp, ooit directeur van Kwik-Fit, werkt nu bij het Leger des Heils. Hij liet de wereld van klatergoud en zijn Porsche achter zich. Dr. Marc de Vries schreef een boek voor mensen die God hebben gevonden en graag ook anderen bij Hem brengen. Wat zeg je tegen intellectuele Godzoekers? „De wetenschap is veel te beperkt om te bewijzen dat God wel of niet bestaat, en om levensvragen te beantwoorden.”

Agenda Aan de slag In de keuken Ik ben in de tuin

r 2011

numme

kits

jaargang

9 novembe

hiete

Opsc

Alarm

En voor de kinderen...

Gooie

pvoloed m a t S eelg sp

d van de

Jouw bla

christelijke

Kitsclub

aermstrang@terdege.nl www.terdege.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

31-10-2011

7:45:06

dd 1

KT_03_00-00.in

wdag

neemt toe”

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_004-005 5

31-10-2011 16:33:06

OmSionsWil NIEUWE BOEKEN VOOR ALLE LEEFTIJDEN

Trouw en Geloof houdende Ds. H. Zweistra Praktikaal, bevindelijk en schriftuurlijk wordt het huwelijksformulier besproken. Met duidelijke toepassing naar vandaag.

€15,95

De vlucht van een gazelle Adri Burghout Ghazi, een Turkse christen, en Rasha, een Koerdische moslima, zijn al jaren dik bevriend. Totdat Rasha merkt dat ze uitgehuwelijkt wordt. Ze vlucht met Ghazi. Haar familie gaat hen achterna.

Ik ben... (teksten uit het Johannes-evangelie) Ds. D.W. Tuinier Schrijver gaat in op de bekende ‘Ik ben-teksten’ uit het Johannesevangelie. Eenvoudig, leerzaam en met duidelijke spits naar het hart. Voor jongeren en ouderen.

€8,75

€12,95

Sneeuwpret op de zorgboederij (Paul&Anne serie) Jannie Koetsier-Schokker

Straks... volkomen zaligheid Ds. P. Molenaar

Het heeft gesneeuwd. Boer Arjan bouwt een iglo met de kinderen. Het heeft ook hard gevroren. De skelters mogen op het ijs. Het wordt een onvergetelijke dag!

Ds. Molenaar volgt de Schrift op de voet in de verklaring van het moeilijke Bijbelboek Openbaring. Deel 1: hoofdstuk 1 t/m 11.

€13,95

€7,75 Debora Jannie Koetsier-Schokker

Inzoomen op Kort Begrip Ds. H. Zweistra

Debora is een lief meisje van 14 jaar. Ze is gehandicapt en kan niet praten. Wel geluiden maken. Debora is altijd opgewekt en vriendelijk.

Gestoeld op jarenlange (belijdenis)catechisatielessen behandelt ds. Zweistra het Kort Begrip. Duidelijk, schriftuurlijk-bevindelijk met actuele toepassingen.

€14,90

€8,25

Het geheim van de muziek Diny van Leeuwen-van Haaften

Opgebrand in dienst van zijn Zender L.J. van Valen

Vrolijk loopt Koen door het winkelcentrum. Hij heeft een keyboard! Twee jongens pakken het af. Een vechtpartij volgt. Weg is het keyboard. Kent Samira het geheim?

Dit boek geeft een indruk van het veelbewogen leven van ds. J. Macdonald, zendingsprediker in de Schotse hooglanden.

€14,25

€8,50 Voor één euro Geesje Vogelaar-van Mourik Dieke kan op de markt een hondje kopen. Ze heeft maar één euro. Sanne zegt dat ze moet bieden. Hoe zal het aflopen?

Liefde voor het Woord Prof. dr. A. Baars/G. Koffeman/Ds. A. v/d Weerd Levensbeschrijving van de markante prof. Van der Meiden (18621962) met meditaties van zijn hand. Indringend met diep ernstige toonzetting. Zeer gevarieerd en gedocumenteerd boek over deze markante hoogleraar te Apeldoorn.

€16,50

€7,75

Meer titels vindt u op www.oswboeken.nl

Pag 6.indd 1

T heolog Kinder ie, Novelle boeke Voor al n, Diversen le leeftij den!

Bestellen? - via de onder ons bekende boekhandels - via www.oswboeken.nl

UITGEVERIJ OM SIONS WIL

- via pater@omsionswil.nl

Ridder Van Catsweg 693 Gouda

- via tel. 0182-532158 (bgg 078-6930083)

www.oswboeken.nl

31-10-2011 5:39:05

Meditatie

Ds. L. Terlouw, Barendrecht

Wie had dat verwacht? „...hij kleefde de HEERE aan.”

et ging van kwaad tot erger in Jeruzalem onder de regering van koning Achaz. Hoe groter de tegenslagen in zijn leven, hoe meer hij zich verzette tegen de Heere en Zijn dienst. Uiteindelijk sloot hij de deuren van de tempel. Van God vroeg hij geen teken en in het sluiten van de deuren van de tempel maakte hij duidelijk wat zijn leven was. Hij had de Heere niet nodig. Na zijn dood volgt zijn zoon Hiskia hem op. Van een zoon van zo’n vader heb je toch niets te verwachten. Het zal alleen maar erger worden. Hopeloos stond het ervoor. Is het vandaag anders? Wonderlijk wat je dan leest over die jonge koning Hiskia: Hij kleefde de HEERE aan. Aankleven spreekt van een band tussen God en Hiskia. Een sterke band. In de Bijbel wordt datzelfde woord aankleven of aanhangen ook gebruikt voor een man die zijn vader en moeder verlaat en zijn vrouw aanhangt. Het huwelijk legt in het aankleven een sterke, onverbrekelijke levensband tussen man en vrouw. Zo sterk is de band tussen de Heere en Hiskia. De band met de Heere is zelfs sterker, want de dood tast die band niet aan. Hij blijft eeuwig. Is die band ontstaan door de opvoeding van zijn vader? Hij heeft er alles aan gedaan om die band nooit tot stand te brengen. Hij oferde zijn kinderen liever aan de afgoden. Hoe is die band in het leven van Hiskia dan ontstaan? Gods Woord,

dat Jesaja o.a. verkondigde in die tijd, maakte hem levend en hield hem levend. Hiskia heeft het met zijn voorvader David geroepen: Mijn ziel kleeft aan het stof, maak mij levend naar Uw woord. Dit levenwekkende woord bracht uit die afgehouwen tronk van Isaï deze twijg voort. Het predikt: Immanuël zal komen. Hoe donker is het ook nu. Geen verwachting van ons, van onze kinderen. We oferen ze op aan de god van de welvaart. En toch, het levenwekkende woord klinkt en om Immanuël ook vandaag: aankleven. Een sterke band die zondaren doet roepen, steeds opnieuw: Maak mij levend naar Uw Woord. Aankleven spreekt ook van een liefdesband. Eeuwige liefde van de HEERE, de Verbondsgod, Die niet laat varen het werk van Zijn handen. Hij heeft dat verlossende Zaad beloofd en Hij zal dat Zaad schenken. Dwars tegen het woeden van de mens der zonde en van de satan gaat Hij door. Eenzijdige liefde waarmee

Hij Zijn geliefde Zoon schenkt uit een verdorven mensengeslacht. Eenzijdige liefde waarmee Hij toen en nu naar Zijn welbehagen roept geen lust te hebben in onze ondergang maar in ons eeuwig behoud. Eenzijdige liefde waarmee de HEERE in Immanuël Zijn handen uitstrekt, verlorenen opraapt en behoudt. Door die handen komt er wederliefde in het hart van Hiskia. De tempeldeuren moeten weer open. Het is liefde die bij God wil schuilen. Bij het altaar in Zijn huis, schaduw van het kruis op Golgotha. Waar gaat onze liefde naar uit? Wat zien onze kinderen, onze buren, onze collega’s? Eigen liefde, liefde tot het hier en nu? Een Adamskind, zoals die geboren wordt. Ga zo toch niet verder, uw einde zal gelijk zijn aan Achaz’ einde. Nog klinkt Zijn lokstem vol van zondaarsliefde: Bekeert u, waarom zou u sterven? Wonder van genade, onverwacht, ongedacht, als daar uit een zondaarshart klinkt: U al mijn liefde waardig schatten, wijl Gij mijn rechterhand woudt vatten.

2 Koningen 18 vers 6 T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_007-007 7

24-10-2011 10:23:28

Pag 8.indd 1

31-10-2011 5:30:36

Pag 9.indd 1

31-10-2011 5:32:52

Interview

tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom

Een ingrijpende v Nico en Bardine: „We werden in één keer voor grote ethische vraagstukken geplaatst” De geboorte van een gehandicapt kind verandert het leven van de ouders. Van de ene op de andere dag belanden ze in het medische circuit. „Het is echt een wonder dat Coen nog leeft. We zijn blij dat we voor hem mogen zorgen, maar het is soms ook zwaar.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 10

26-10-2011 13:42:18

e verandering H

un woning staat te koop. Coens ouders, Nico en Bardine, hebben besloten de door hen zorgvuldig opgeknapte en opnieuw ingerichte woning van de hand te doen. „Als dat natuurlijk lukt in deze tijd. Toen we de woning een aantal jaren geleden kochten, was deze nog geheel in de stijl van de jaren zeventig. We hebben ‘m behoorlijk onder handen genomen.” Nico zit er niet echt mee in zijn maag dat ze alle gepleegde inspanningen niet inancieel vertaald zien. „We zien het wel. We moeten op zoek naar een woning die geschikt is voor Coen. Met een extra ruimte op de begane grond van minstens 25 vierkante meter. We hebben nu al te maken met allerlei aanpassingen, zoals een hoog-laagbed, een andere kinderstoel, een statafel en een speciale wandelwagen, maar dat is voor de toekomst niet voldoende. Als Coen groter wordt, is bijvoorbeeld een tillift in het plafond nodig. Daarom kunnen we beter zoeken naar gelijkvloerse mogelijkheden.”

Traumateam

Het leven van Nico en Bardine wordt op zijn kop gezet als Coen - hun eerste kindje - twee jaar geleden na de bevalling met spoed naar het ziekenhuis moet worden gebracht. „Als je eerlijk bent, verwacht je dat niet. Ook omdat de zwangerschap probleemloos verliep”, aldus Bardine. „Nu pas zie je hoe groot het wonder is wanneer een kindje gezond wordt geboren.” De bevalling heeft thuis plaats, maar tijdens de geboorte merkt de verloskundige dat de hartslag van de baby wegvalt. „Het was voor haar een van de eerste bevallingen die ze zelfstandig uitvoerde. Dat is achteraf bezien

Coen en zijn fysiotherapeute.

heel bijzonder, want ze was daardoor heel secuur en had de zuurstofpomp naast het bed staan. Je hoort vaak dat die bij de meer geroutineerde verloskundigen vaak in de auto blijft staan.” Coen toont na de geboorte geen teken van leven. „De verloskundige begon direct met de beademing en reanimatie. Na twintig minuten arriveerde de eerste ambulance, de achterwacht was er binnen tien minuten en in minder dan een half uur arriveerde een traumateam. Over de weg, want in die tijd mocht er ’s nachts niet overal met de helikopter worden gevlogen.” Coen wordt overgebracht naar het Sophiakinderziekenhuis in Rotterdam. Zijn toestand is ernstig. In de daaropvolgende dagen blijkt dat er tijdens de geboorte, en mogelijk ook al daarvoor, sprake is geweest van zuurstoftekort. Hierdoor is ernstige hersenschade ontstaan. Kort na zijn geboorte heeft Coen epilepsie gehad. Kasplantje

De artsen concluderen dat Coen niet lang meer zal leven. „Je wordt

van het ene op het andere moment voor grote ethische vraagstukken geplaatst. Ze spraken letterlijk van een kasplantje. Na vijf dagen zou de beademing worden stopgezet. Dat was een standaardprocedure. Wij hebben contact opgenomen met de Nederlandse Patiënten Vereniging en gevraagd of aan dat stopzetten iets te doen was. Dat bleek niet het geval te zijn, maar we moesten wel kenbaar maken dat we wilden dat de doktoren alles in het werk zouden stellen om Coen in het leven te behouden. Dat betekende onder meer dat de sondevoeding niet voortijdig mocht worden stopgezet. Coen kreeg ook een zogenaamde neusbril, waardoor de beademing wat gemakkelijker kon worden overgenomen. De artsen geloofden er niet in, maar zeiden ons wel dat het nog geruime tijd kon duren voordat hij zou overlijden.” Het zijn zeer zware dagen. „Je neemt afscheid van je kind en dat terwijl je je nauwelijks aan hem hebt kunnen hechten, omdat hij direct na de geboorte bij je is weggehaald.” Vanaf het moment dat de beademing wordt stopgezet, wordt er echter geen speeksel meer in het bedje aangetroffen. „Het was echt een wonder”, aldus Nico en Bardine. „Zelfs de wat koel overkomende zaalarts sprak van een klein wondertje.” Ze hebben overigens niets dan lof voor het medische en verplegend personeel. „Ze hebben heel goed voor Coen en ons gezorgd. Toen we na het stopzetten van de beademing op een gegeven moment naar huis werden gestuurd, konden we hem via een webcam in de gaten houden. Het was ook niet echt mogelijk om te blijven wachten, we hadden al een dag of vijf het bed in feite niet meer gezien. Je bent er nu nog wel eens verbaasd

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 11

26-10-2011 13:42:31

over hoe je dat hebt volgehouden.” Ontroostbaar

Na tien dagen mag Coen van de intensive care en wordt hij op verzoek van de ouders overgebracht naar het Ikaziaziekenhuis. Daar wordt hij ziek, naar later blijkt als gevolg van een besmette naald uit het Sophia. Hij krijgt antibiotica en begint heel langzaam ook een beetje lesvoeding tot zich te nemen. „Toen we met hem naar huis zijn gestuurd, is daar de combinatie sonde- en lesvoeding voortgezet. Tot het moment dat hij genoeg had aan alleen maar lesvoeding.” Coen is zeker geen kasplantje, maar wel een kindje dat vatbaar is voor ziekte en ongemak. Als hij twee weken thuis is, begint het vele huilen. „Het gaat daarna steeds minder goed met hem: hij slaapt niet meer, overstrekt zichzelf, huilt veel en is ontroostbaar. De oorzaak hiervan wordt gezocht in obstipatieproblemen en later denkt men ook aan een relux. Coen krijgt hier medicatie voor. Als Coen ongeveer zes of zeven weken oud is, wordt hij opnieuw opgenomen in het ziekenhuis wegens verkoudheid en een luchtweginfectie. Bij thuiskomst huilt Coen nog steeds heel veel, maar hij is beter te troosten, namelijk door hem op te pakken en te wiegen. In deze periode is er een gesprek in

Een spasme is een ongecontroleerde samentrekking van een spier. Daardoor hebben spastische mensen stijve, verkrampte lichaamsdelen of maken ze bewegingen die ze eigenlijk niet willen maken. Hun arm zwaait bijvoorbeeld steeds uit, of hun schouders verkrampen helemaal. Zij hebben hier geen (of heel weinig) controle over. Er zijn twee soorten spasticiteit: spi-

„Wij mogen voor hem zorgen. En natuurlijk geniet je ook van hem” het Sophiakinderziekenhuis waarin ons verteld wordt dat Coen spastisch is, zowel in zijn armen als in zijn benen. Dit levert veel vragen op, ook voor de toekomst. Vanaf die tijd krijgt Coen medicatie om zijn spierspanning te verlagen.” Zware vorm

Hij moet regelmatig in het ziekenhuis terugkomen. „Als hem iets dwars zat, kon hij hele dagen huilen en pas sinds een half jaar slaapt hij hele nachten door. De laatste tijd heeft hij meer last van epilepsie. Hij kan dan ook hard huilend wakker worden of juist stil liggen staren, soms afgewisseld door schokken of trillingen. Door medicatie gaat het

Spasticiteit nale en cerebrale. Bij de spinale soort is het ruggenmerg beschadigd. Bij de cerebrale soort gaat er iets fout in de hersenen. Het ruggenmerg of de hersenen sturen daardoor verkeerde signalen naar de spieren. Meestal is een behandeling nodig. De

daarmee nu ook wat beter.” Coen heeft een ernstige tonusregulatiestoornis (tonus is spierspanning). Door deze stoornis wordt Coen zowel grof- als ijnmotorisch beperkt. Hij kan, doordat een goede (hoofd) balans ontbreekt, niet zitten en zal daardoor naar verwachting ook niet kunnen lopen. Hij heeft een oogafwijking en gevreesd wordt dat hij evenmin zal leren praten. Nico: „Het is een zware vorm van spasticiteit, hoewel je aan zijn gezichtje niets ziet. Soms denken we wel dat hij bepaalde dingen begrijpt.” Warwinkel

Bardine staat nog enkele dagdelen voor de klas in het speciaal basison-

spasticiteit is ernstig wanneer de patiënt pijn heeft of weinig slaapt. Of als hij veel dingen niet meer kan doen. Wat helpt, is een rustige omgeving, oefentherapie en verschillende soorten medicijnen. Bij sommige mensen helpt een operatie. Welke behandeling het beste werkt, hangt af van de oorzaak van de spasticiteit.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 12

26-10-2011 13:42:45

Gezinsbegeleiding Praktische Pedagogische Gezinsbegeleiding (PPG) is een vorm van opvoedingsondersteuning voor ouders van kinderen met een verstandelijke beperking of ontwikkelingsachterstand. Maar ook als nog niet duidelijk is wat er met het kind aan de hand is, kunnen ouders voor PPG in aanmerking komen. Ouders van kinderen die een Medisch Kinderdagverblijf (MKD), kinderdagcentrum (KDC) of school voor speciaal (basis)onderwijs bezoeken, kunnen een beroep doen op PPG. Er is geen leeftijdgrens voor de kinderen. Bij vroeghulp gaat het om kinderen in de periode voor ze naar school of een dagverblijf gaan. Allerlei vragen, onzekerheden, twijfels en zorgen van de ouders komen ter sprake binnen de begeleiding van de PPG. PPG is tijdelijk en vindt plaats in de thuissituatie. De pedagogische gezinsbegeleidster komt wekelijks op bezoek. Elk bezoek bestaat uit spel en gesprek. Meer info: www.siloah.nl

derwijs. Nico is als projectleider/adviseur verbonden aan een internationaal opererend ingenieursbureau. Zij heeft haar baan, vooral dankzij de lexibele werkkring van haar man, kunnen volhouden. „Ik kan veel thuis werken en ook veel werkzaamheden ’s avonds uitvoeren”, aldus Nico. Het biedt hem ook de mogelijkheid zich te verdiepen in de warwinkel van de juiste zorg voor hun kind. „Je wilt niet weten waarmee je allemaal te maken hebt. Er zijn zoveel instanties waarmee je te maken krijgt. Zo blijkt de gemeente dit soort zaken weer uit te besteden en beland je van de een bij de ander. Eigenlijk gaat er al twee jaar geen dag voorbij dat ik niet iets voor hem moet regelen of navragen.” Coen heeft iedere week fysiotherapie aan huis gehad, maar gaat sinds kort twee ochtenden naar revalidatiecentrum Rijndam in Rotterdam. Daar verblijft hij in een groep en krijgt hij ergotherapie, logopedie en fysiotherapie. Daarnaast krijgt het gezin eens in de twee weken hulp van Siloah, die door middel van PPG (Praktische Pedagogische Gezinsbegeleiding, zie kader) meekijkt in de ontwikkeling van Coen.

Mondig

Het echtpaar heeft eerst onderzocht of hun kind enkele ochtenden bij stichting Adullam terechtkan. „De enige mogelijkheid was om dat via een PGB te doen, maar de ziektekosten blijken voorrang te hebben op gebruik van de AWBZ. Tot vier jaar valt dit onder de gebruikelijke zorg. Daarom moesten we ons tot een revalidatiecentrum wenden.” Nico en Bardine haalden hun kennis en informatie bij de stichting Adullam, de stichting MEE, van internet en uit boeken. „Spullen die je nodig hebt, kun je soms kopen via een vraag- en aanbodrubriek op de site van BOSK, de belangenvereniging voor ouders van kinderen en (jong) volwassenen met een handicap. Belangrijk is dat je mondig bent. Ik kan me voorstellen dat het voor sommige mensen buitengewoon onoverzichtelijk is.” Bardine merkt dat het voor de buitenwereld moeilijk is om zich in te leven in de situatie. „Je moet het zelf meemaken om het te begrijpen. In feite draait je hele gezinnetje om het zorgenkind. Je bent er ook meestal de hele dag druk mee. Coen voeden

kost bijvoorbeeld ongeveer vier uur per dag. Omdat dat zo moeizaam gaat en hij niet goed groeit, wordt er nu aan gedacht om een buiksonde te plaatsen.” Niet treuren

Na de bevalling leeft een groot deel van hun woonplaats mee. „Dat ebt natuurlijk weg, dat kan ook niet anders. Nu is het zo dat mensen zich omdraaien als je met Coen in de speciale wandelwagen die we hebben, voorbijkomt. Dat is ongewoon, het trekt de aandacht.” Nico en Bardine hebben gemerkt dat het belangrijk is om aandacht voor elkaar te houden. „Dat schiet er anders gemakkelijk bij in. Je moet tijd voor elkaar vrij maken. Vakantie is er natuurlijk niet meer bij. Dat vinden we niet zo erg, we zijn geen echte vakantiemensen. We gaan niet zitten treuren, daar heeft Coen niets aan. Wij mogen voor hem zorgen. En natuurlijk geniet je ook van hem.” Van Nico en Bardine zijn geen foto’s beschikbaar. Ze willen ook hun achternaam liever niet vermeld zien.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 13

26-10-2011 13:42:56

Interview

tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom

De behandeling van spastische kinderen is erop gericht de groei tot en met de puberteit zo goed mogelijk te laten verlopen. „Omdat de spieren niet meegroeien”, aldus revalidatiearts Marie-Anne Kuijper. „Wij richten ons op de gevolgen, de oorzaak kunnen we niet wegnemen.”

evalidatiecentrum De Hoogstraat in Utrecht beschikt over een relatief grote groep kinderrevalidatieartsen. Van de kinderen met aangeboren afwijkingen is de groep met spasticiteit (cerebrale parese, afgekort als CP) in de meerderheid. Bij De Hoogstraat worden jaarlijks tweehonderd kinderen met CP behandeld.

Meestal komen kinderen met CP op een leeftijd van anderhalf tot twee jaar voor het eerst in aanraking met een van de revalidatiecentra in de grote steden. Marie-Anne Kuijper, verbonden aan De Hoogstraat en ook gedetacheerd in het Wilhelmina Kinderziekenhuis, heeft met velen van hen een eerste ontmoeting. Haar boodschap is helder. „Er zijn verschillende goede behandelmogelijkheden. Die zijn er in de eerste plaats op gericht om zonder al te veel problemen door de groei heen te komen.” Looplaboratorium

Sinds dit jaar heeft De Hoogstraat de beschikking over een eigen looplabo-

Revalidatiearts Marie-Anne Kuijper: „O 14

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 14

26-10-2011 13:43:22

ratorium. In deze ruimte worden vanuit verschillende posities videobeelden gemaakt van spastische kinderen. Voorwaarde is wel dat ze zelf van de ene naar de andere kant kunnen lopen. Tijdens het lopen wordt de zogenaamde tegenkrachtreactie gemeten, en de krachten van verschillende spieren. Alle meetgegevens worden draadloos naar een computer gestuurd voor analyse. De analyse, in de medische wereld omschreven als gangbeeldanalyse, geeft de behandelaars een betere indicatie voor de behandeling met het meest gebruikte medicijn, botulinetoxine (Botox). Dat wordt met behulp van injecties ingebracht. „Deze analyse geeft een verijning van eerdere methoden. Tegenwoordig kun je dus gerichter behandelen”, aldus dokter Kuijper. De Botox-injecties worden onder narcose in een van de ziekenhuizen toegediend. Nederlandse artsen maken er op gepaste wijze gebruik van. „Tussen de injecties door wachten we veelal een jaar, ook om te voorkomen dat je de spieren als het ware lam spuit.” In de Verenigde Staten wordt met Botox heel anders omgesprongen, weet de in spasticiteit gespecialiseerde arts. „Daar wordt bij een patiënt soms wel om het half jaar gespoten. De gedachte daar is dat je weer ‘normaal’ moet worden. Maar er wordt veel minder rekening gehouden met eventuele negatieve bijverschijnselen.” Ook tegen pijn

De Botoxbehandelingen hebben in de eerste plaats tot doel het lopen van het kind te verbeteren. „Om de stapgrootte te verbeteren, te bewerkstelligen dat het kind sneller kan rennen, of dat het minder pijn heeft tijdens het lopen.

Daarnaast kan de dokter zich zorgen maken over de langetermijngevolgen van spasticiteit, bijvoorbeeld een toenemende spitsvoet (standsafwijking van de voet). Dan is Botoxbehandeling ook geïndiceerd.” Bij spastische kinderen die niet kunnen lopen, wordt eveneens Botox gebruikt. „Dan gebeurt dat uit het oogpunt van de verzorging. Als het bijvoorbeeld nodig is dat de benen beter kunnen worden gespreid, zodat je het kind gemakkelijker kunt verzorgen. En natuurlijk wanneer er sprake is van pijn.” Voor alles houdt dokter Kuijper vast aan het standpunt dat het een illusie is om te denken dat de oorzaak van spasticiteit weggenomen kan worden. „We optimaliseren de mogelijkheden en doen ons best de groei zo normaal mogelijk te laten verlopen. Een kenmerk is dat de spieren vaak niet meegroeien. Daarom is, naast de injecties, een goede nabehandeling door middel van intensieve fysiotherapie noodzakelijk. Veelal zijn gipsperiodes met behulp van spalken nodig.” Spasticiteit ontstaat soms bij de geboorte als gevolg van zuurstofgebrek, maar veel vaker nog in de periode van de zwangerschap. De gevolgen zijn totaal verschillend, want spasticiteit komt in de meest uiteenlopende vormen voor. „Het varieert van een kind dat in staat is het gymnasium te doorlopen met lichte problemen met het lopen tot een zwaar gehandicapt kind dat geheel rolstoelgebonden is”. Pompje

„Naast behandeling met Botox wordt sporadisch gebruik gemaakt van pillen. Die hebben echter als nadeel dat

ze het hele lichaam beïnvloeden, in plaats van een speciieke spier. Sinds kort bestaat ook de mogelijkheid om een pompje in de buik te plaatsen. Dat is met een slangetje verbonden met het ruggenmerg. De werking is in dat geval wel duizend maal krachtiger.” De arts plaatst kanttekeningen bij het toepassen van deze nieuwe methode. „Het is belastend en er treden regelmatig complicaties op.” Ten slotte kan er, als daaraan niet valt te ontkomen, chirurgisch worden ingegrepen. „Te denken valt dan aan het doorsnijden van bepaalde spieren en omzetten van pezen.” Als de kinderen volwassen zijn, verliest Marie-Anne Kuijper haar patiënten uit het oog. „Dan hebben ze, als er klachten zijn, met de volwassenenrevalidatie te maken. Maar dat is over het algemeen veel minder vaak, want er ontstaat meestal een wat stabielere situatie.” Zware taak

Bij De Hoogstraat worden ouders door het maatschappelijk werk wegwijs gemaakt in de zorgwereld, geholpen bij het aanvragen van een pgb en krijgen ze steun door middel van gesprekken. Als er andere kinderen zijn, worden die bij de intake betrokken en in een later stadium uitgenodigd een kijkje te nemen in het revalidatiecentrum. Marie-Anne Kuijper heeft „veel respect voor de ouders van spastische kinderen. Jonge kinderen worden vrijwel altijd thuis verzorgd en dat geeft de ouders een enorm zware taak. Ik zie ook wel gebeuren dat ze daardoor uitgeput dreigen te raken en benadruk daarom altijd om steeds weer na te denken over een juiste balans in hun leven.”

r: „Ouders hebben een enorm zware taak” T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_010-015 15

26-10-2011 13:43:32

zaterdag 5 november tot zaterdag 19 november

Meubelactieweken 5

12, %

voor elke klant koffie met wat lekkers

KORTING bij aankopen vanaf € 2.500,-*

Weekendje weg IN HET SFEERVOLLE BRUGGE bij aankoop compleet interieur*

RELAXED SLAPEN

S TI J LVOL W ON E N

��ach�i�� o�o �el�

15 % KORTING bij aankopen vanaf € 5.000,-*

10 %

KORTING op alle aankopen*

5000 m2 actievoordeel voor iedereen Kwaliteitsmeubelen gemaakt voor jarenlang wooncomfort. Wie wil dat niet. Afhankelijk van uw keuze kan uw korting nu zelfs oplopen tot 15%. Of u ontvangt een gratis voucher voor een compleet weekend weg voor 2 personen. Meubelen, slaapmeubelen, gordijnen, vloeren, dekbedden, matrassen, behang, etc. U vindt alles voor een geslaagd interieur. Kom vrijblijvend langs en laat u inspireren. Antwerpseweg 9, Gouda, Telefoon 0182-692111

www.beve-meubel.nl

Pag 16.indd 1

P �r��is ��k�r�n v�o� d� �e�r

*) Vraag naar de voorwaarden, niet geldig i.c.m. andere acties en/of geplaatste orders.

31-10-2011 5:37:10

Pastoraal

ds. J. Lohuis, Scherpenisse

Geloof en gevoel (1) Onlangs verscheen een artikel met als titel: ‘Jongere verlaat kerk om beleving’. In het pastoraat komen ook vragen over het gevoel aan de orde. Wat voel je als je gelooft? Wat voel je als je aan het Avondmaal gaat? Blijkbaar is het gevoel weer helemaal in.

erkverlating gaat ons allemaal aan. Gaat het ons ook ter harte? Wat kunnen ouders een zorg en verdriet hebben. Hun kind begon met uitslapen op zondag en eindigde met afhaken. Een machteloos gevoel maakt zich meester van het ouderhart. Ook ambtsdragers zijn (als het goed is) met zorg vervuld. De Heere gaat Zijn eigen weg. Zijn welbehagen gaat door. Dat is allemaal waar. Maar het is tot voordeel of tot oordeel. En wie zou over dat laatste niet wenen? Wenen! Dat is ook een uitdrukking van emotie. Zien onze jongeren nog dat het ons echt gaat om het behoud van hun ziel? Blijkbaar mist onze jeugd een zeker gevoel in de kerk. Dat is zorgelijk naar twee kanten. De eerste zorg is dat het gevoel zo op de voorgrond komt ten koste van de geloofsinhoud. Zodra de kerk de rechtvaardiging van de goddeloze kwijt raakt, bevordert zij de kerkverlating. Het gaat dan nergens meer over. Dat bleek uit het artikel. Jongeren zijn lid van de kerk omdat ze het ijn vinden om samen te zijn. Of omdat de muziek goed is. Of omdat de kerk bij hen past voor hun gevoel. Vragen als ‘Hoe verschijn ik rechtvaardig voor God?’ en ‘Hoe komt God aan Zijn eer?’ zijn blijkbaar verleden tijd. Daar worstelde de Reformatie mee, maar wij zijn die worsteling allang te boven. De vraag: ‘Hoe word ik een christen?’ is ingewisseld

voor de vraag ‘Hoe geef ik aan mijn christen-zijn gestalte?’ De wedergeboorte wordt overgeslagen en te midden van alle leegheid zoekt men toch naar ervaring. Als ik iets voel, dan voel ik dat ík er ben. Dat is de val! Ik centraal, in plaats van de eer van God. In dit verband spreekt de Bijbel over andere gevoelens. Gevoelens die te maken hebben met sterven aan jezelf, kruisdragen, zelfmishagen. Of gevoelens waarin de lof des Heeren tot uiting komt. In onze meningencultuur hebben jongeren al snel hun woordje klaar. Maar of dat een gefundeerd woord is, zal blijken. Wij hebben (geloofs) kennis nodig. Kennis die geheiligd is. Kennis door de Heilige Geest bijgebracht. En daar komt wel degelijk gevoel bij! Maar dat zijn gevoelens die in het Woord terug te vinden zijn. Daarom verzaakt de kerk haar taak als er geen wezenlijke boodschap meer wordt uitgedragen. Die leegheid wordt dan opgevuld met een grenzeloos gevoel. Dat brengt ons bij een tweede zorg. De ontwikkelingen aangaande de kerkverlating houden ons een spiegel voor. Zou kerkverlating een rekening kunnen zijn van de schuld die wij als ouderen hebben gemaakt? Niet helemaal weliswaar. Maar toch...! Jongeren zijn op zoek naar echte ervaringen. Maar als zij de voorbeelden missen? Voorbeelden van een levende omgang met de Heere. Zien

zij vader of moeder worstelen en in de benauwdheid roepen tot de Heere om uitkomst? Zien zij de vreugde dat ouders een God dienen, Die op Zijn tijd en wijze hoort en verhoort? Vinden zij de geloofsbeleving van anderen in de Bijbel en in de Psalmen terug? Dan denk ik aan die jongen die worstelde om het behoud van zijn ziel. Voor hem kon het niet. Wat was het donker in zijn binnenste. Echter, op die avond kwam de Heere over in de ziel van zijn vader. Vader riep de kinderen uit bed en vertelde wat grote dingen de Heere had gedaan. En het verwoorden van die heilige bevindingen van vader werd gezegend voor de jongen. Dat werd die avond dubbele vreugde in dat gezin. Maar ’t vrome volk in U verheugd, Zal huppelen van zielevreugd, Daar zij hun wens verkrijgen. Geloof en gevoel horen bij elkaar. Maar er zijn heel veel gevoelens die niets met geloof te maken hebben. Daarover een volgende keer D.v.

T E TREDREG D EG E E9 NOVEMBER 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_017-017 17

31-10-2011 9:20:54

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Sjaak Verboom

Jaar na jaar werkt Peter B. van Houten aan zijn autobiograie. In olieverf. Geschilderde portretten, landschappen en abstract werk vormen samen het mozaïek dat zijn leven weerspiegelt. „Als ik gezond blijf, verwacht ik dat het ongeveer vijftig meter wordt.”

Levensloop

in beeld

Peter B. van Houten: „Je moet de taal van het schil de 18

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_018-021 18

31-10-2011 16:34:46

voormalige dominee van Hantum, zijn lijstenmaker, de honden die hij had, de tuinman, de schoondochters, dorpelingen van Foudgum… „Dat was onze kruidenier en buurtilosoof. Die ging nog met een boodschappenboekje langs de deur. Helaas leeft hij al niet meer.” Een oude heer, opvallend donker geschilderd, kijkt streng de eetzaal in. „Dat is m’n grootvader, een man met wie ik veel problemen heb gehad. Hij was aannemer, maar gedroeg zich als voorganger. Sterker, hij wist het beter dan iedereen. Als hij een dominee ontmoette, had hij er ruzie mee. Omdat zijn zoon het bedrijf niet wilde overnemen, was ik in zijn gedachten de opvolger. Terwijl ik daar helemaal niet geschikt voor was. Dit meisje werkt nu bij de Jumbo. En die daar zijn zoons van me.” Inspiratiebron

e achterwand van de kantine in het gemeentehuis van Dokkum trekt onmiddellijk de aandacht. Geen behang, geen granol, geen pleisterwerk, maar een mozaïek van schilderijen. Vervaardigd door Peter B. van Houten (68) uit Foudgum. Het opvallendst zijn de portretten. „Dat is een cultuurambtenaar”, wijst hij. „Die man kom je overal tegen: op tentoonstellingen, bij artistieke evenementen… Ineens

tikt hij je op de rug, de volgende dag bombardeert hij je computer met foto’s. Een man waar je niet omheen kunt.” Wat verderop hangt de vorige burgemeester van Dongeradeel. „De nieuwe komt nog.” Locale hoogwaardigheidsbekleders worden afgewisseld door familieleden van de kunstschilder, jeugdkameraden, zijn oma, het medisch personeel dat betrokken was bij de operatie aan zijn oog, de

In de kelder staat nog meer. De kantinewand is volledig gevuld, dus als er nieuw werk bij komt, moet een bestaand deel van het mozaïek noodgedwongen een verdieping zakken. De kunstenaar vervaardigt de doeken enkele kilometers verderop, aan een doodlopend straatje buiten Foudgum. Het huis en de verwilderde tuin gaan schuil achter kreupelhout. Het atelier biedt uitzicht over eindeloos Fries polderland, met daarboven aldoor wisselende wolkenluchten. De stek is een dagelijkse inspiratiebron voor Van Houten. „Ik hou van Amsterdam, maar het

chil deren leren, pas dan kun je jezelf goed uitdrukken” T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_018-021 19

27-10-2011 12:17:38

is er te gezellig voor iemand als ik. Als je niet oppast, zit je elke middag met vrienden aan een gracht wat te drinken. Op dit eiland komt er wat uit mijn handen.” Een bord aan de weg maakt zeldzame passanten erop attent dat hier ook De Foudgumse School is gevestigd. En Flauto Nuovo, de luitistenopleiding van Dinie Goedhart. „In het dorp noemen ze dit voor de grap ‘de scholengemeenschap’. Dinie heeft in het huis een muziekkamer, ik geef les in mijn atelier.” In de jaren voor de bouw van een eigen atelier schilderde hij in het leegstaande kerkje van Raard. Het illustreert de kerkelijke malaise in

de noordelijk provincies. Het kerkje van Foudgum koketteert vooral met het feit dat dit de eerste standplaats was van François Haverschmidt, de predikant die als Piet Paaltjens naam maakte door cynisch-romantische gedichten. „Ik kende hem van de middelbare school, maar het was me onbekend dat hij hier is begonnen als dominee.” Balkon

Na zijn studie aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in zijn geboorteplaats Amsterdam werkte Van Houten parttime op de universiteitsbibliotheek. Om een basisinkomen te verwerven. „Het is verschrikkelijk

De Foudgumse School Peter B. van Houten werd opgeleid aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, waar hij in 1966 afstudeerde. Sinds 1981 woont en werkt hij in Friesland. Hij was redacteur van het tijdschrift ‘Kunst en Wetenschap’ en gastdocent van de Koninklijke Academie in Den Haag. In september 2010 richtte hij in samenwerking met gastdocenten De Foudgumse School op, ‘de kleinste en noordelijkste academie voor iguratieve schilderkunst’. Zijn werk werd onder meer geëxposeerd in de Verenigde Staten, Duitsland en Italië. Van Houten is gehuwd met luitiste en muziekdocente Dinie Goedhart. Voor meer informatie: www.peterbvanhouten.nl www.defoudgumseschool.nl

moeilijk om als kunstenaar de kost te verdienen. Zeker in het begin. Van de Beeldende Kunstenaarsregeling wilde ik geen gebruik maken. Daar heb ik nooit iets in gezien.” In 1981 kwam het artistieke echtpaar naar Friesland. „Niet uit idealisme of zo’n vaag terug-naar-de-natuurgevoel dat veel mensen van mijn generatie hebben, maar door puur toeval. Mijn vrouw werkte destijds op de muziekschool in Alkmaar. Een van haar leerlingen had hier een tweede huis. Een boerderij in Hantum, een dorp verderop. Dat wilde ze gaan verhuren. Wij woonden in Purmerend, heel klein, met drie kinderen. Schilderen deed ik op het balkon.” Op een zaterdag koersten ze naar Hantum. „Ik met een wit pak en gele schoentjes, lang haar en een baard. Het was februari en het mistte, je kon geen vijftig meter vooruit kijken. Toen we het huis eindelijk hadden gevonden, waren we meteen verkocht. Een kastanjeboom ervoor, groene luiken voor de ramen, een grote schuur erbij. We zijn verhuisd en werden ontzettend leuk opgevangen door de buren.” Ruimte

Na een jaar moesten ze alweer weg. Bekenden attendeerden hen op het afgelegen pand aan de Kolkreed. „Na

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_018-021 20

27-10-2011 12:18:23

veel moeite en gedoe hebben we dit huis kunnen kopen. Alles was verveloos, het dak lekte, maar we hadden in ieder geval weer de ruimte. Er zit een hectare grond bij. Vroeger was dit een camping.” Vanaf de eerste dag voelde de Amsterdamse kunstenaar zich thuis op het Friese platteland met z’n vergeten gehuchten en monumentale kerkjes. „Misschien omdat wij niet uit idealisme zijn gekomen. Als je verwachtingen hebt, moeten ze ook uitkomen. Gebeurt dat niet, dan gaan mensen zeuren en het de boeren lastig maken. Ik schaam me soms voor het gedrag van westerlingen. Wij kunnen prima overweg met het dorp. Je kent iedereen, want er wonen nog geen honderd mensen. Zomers nemen we deel aan de jaarlijkse barbecue, als ik tijd heb ga ik ook mee met het uitje voor 55-plussers. Samen met een paar ouwe boeren die ik ontzettend graag mag. Die heb ik al op het doek.” Portretten schilderen en verzamelen is een hartstocht van Van Houten. Zelfs het toilet is volledig bekleed met foto’s van alle mogelijke gezichten. „Ik denk omdat ik wat met mensen heb. Ik wil weten wat ze denken, wat ze voelen, hoe ze leven, wat ze er in het leven van maken. Of juist niet.” Autobiograie

Op termijn wil hij alle Foudgummers geschilderd hebben. „Dit is mijn leefomgeving, mijn wereld. Ik ben geïnteresseerd in wat deze mensen doen. We wonen in hetzelfde gebied en gaan samen de tijd door. Ik wil hier ook begraven worden.” Als hij uit de tijd is, zal hij voortleven in de visuele autobiograie. Het unieke mozaïek telt inmiddels honderden schilderijen, dertig bij dertig centimeter groot. Voornamelijk portret-

„Zó makkelijk is dit werk niet, ik zal het niemand aanraden” ten, maar ook abstract werk, landschappen en wegen die geschilderd lijken vanuit een rijdende trein, in verf gevatte jeugdherinneringen, een impressie van een bombardement op Bagdad. „Af en toe heb ik iets wat me enorm emotioneert. Dat schilder ik dan van me af. Niet om sociaal geëngageerd bezig te zijn, dat is niet mijn onderwerp, maar ik kan wel verontwaardigd zijn over gebeurtenissen.” Hij begon het autobiograische project halverwege de jaren negentig. „Ik heb nu veertien meter bij één meter tachtig. Als ik gezond blijf, verwacht ik dat het ongeveer vijftig meter wordt. In totaal wil ik zo’n vijfhonderd mensen schilderen. Ook personen met wie ik gebrouilleerd was of ben. Die spelen een belangrijke rol in je leven en je herinnering. Waarschijnlijk haal ik de vijftig meter niet, maar ook dat hoort bij het leven. Het stopt vaak onverwachts.” Film

Van de mensen die hij portretteert, maakt Van Houten zo mogelijk eerst een korte ilm. Omdat hij ze dynamisch op het doek wil hebben. „Mijn portretten zijn steeds beweeglijker

geworden. Ze moeten het kenmerkende van die persoon weergeven.” De kunstschilder bepaalt zelf hoe de doeken in het Dokkumse gemeentehuis moeten hangen. „Niet in chronologische volgorde, maar associatief. „Zoals het in je herinneringen gaat. Je bent met iets of iemand bezig, dat doe je denken aan een bepaalde tijd en dan komen weer andere iguren naar boven.” Dat wat hij heeft geleerd, draagt hij over via zijn eigen school, inmiddels met het keurmerk van het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs. De opleiding is vooral bedoeld voor geschoolde collega’s die verder willen komen. „Ik heb nogal wat kritiek op het kunstonderwijs in Nederland. Dat is veel te vrijblijvend. Vrijheid blijheid. Zó makkelijk is dit werk niet. Ik zal het niemand aanraden. Van Gogh heeft niet voor niks zijn oor eraf gesneden. Dat kan ik me heel goed voorstellen. Er zijn radeloze momenten. Je moet de taal van het schilderen leren, pas dan kun je jezelf goed uitdrukken. Ik oefen al tientallen jaren, maar voor mijn gevoel sta ik nog steeds aan het begin.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_018-021 21

24-10-2011 10:13:42

Interview

tekst Ad Ermstrang foto Sjaak Verboom

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_022-024 22

27-10-2011 10:05:27

Wonderlijk

geleid

Jo Molenaar: „Ik heb geworsteld met keus voor reformatorisch onderwijs” Sinds zijn afscheid van ‘de Guido’ heeft hij meer tijd voor interesses die vroeger in de verdrukking kwamen. Jo Molenaar (68) volgde cursussen kunstgeschiedenis, verdiept zich in het Grieks en treedt op als reisleider. „Vaak denken mensen dat ik geschiedenisleraar ben geweest.”

oor alles is hij een echte onderwijsman, maar het zag er in zijn jeugd niet naar uit dat hij ooit voor de klas zou staan. „Als je terugblikt, zie je hoe wonderlijk je leven door God is geleid. Verschillende malen was er sprake van een kruispunt, dat bepalend was voor de rest van mijn leven.” Molenaar groeide op in een boerengezin. „Ik ben geboren in Wijngaarden, maar toen ik een half jaar oud was, verhuisden we naar Nieuw-Lekkerland. Mijn vader nam daar de ouderlijke boerderij over. Ik weet wat vroeg opstaan en werken is. We moesten meehelpen met melken. Voordat ik naar school ging, had ik er meestal al een stukje arbeid op zitten.” Omdat hij goed kon leren, stuurde zijn vader hem naar de mulo. Daar moest hij ook zijn middenstandsdiploma bemachtigen. „Vader had de strategie al helemaal uitgestippeld: na de mulo kon ik mijn oudere broer vervangen als die in militaire

dienst zou gaan. Daarna kon ik iets voor mezelf beginnen. Vader dacht aan een melkzaakje of zoiets.” Het liep echter anders. „Mijn broer kreeg vrijstelling, waardoor ik de gelegenheid kreeg om naar de hbs in Rotterdam te gaan.” Hij herinnert zich de eerste schooldag als gisteren. „Ik raakte hopeloos verdwaald. Als enige uit het dorp ging ik op de ﬁets naar het Henegouwerplein. Ik wist niet eens hoe ik een kruispunt met verkeerslichten moest oversteken. Ik werd echt in het diepe gegooid. Maar het leerde wel snel.”

Paaswijding

Tijdens zijn militaire diensttijd rijpte het plan om het onderwijs in te gaan. Hij behaalde achtereenvolgens de akten wiskunde MO A en B. In 1968 gaf hij voor de eerste maal les, bij christelijke scholengemeenschap “Maarten Luther” in Rotterdam. „De invloed van de moderne theologie was er al goed merkbaar. Zo werd bij een Paaswijding de Heere Jezus voorgesteld als een voorloper van de bevrijdingsbeweging. Dat greep me zo aan, dat ik de bedenker direct na de voorstelling heb aangesproken.

Uit beeld

Deel 3

Jo Molenaar Leeftijd: 68 Woonplaats: NieuwLekkerland Belangrijkste functie: Rector/locatiedirecteur scholengemeenschap Guido de Brès (1990-2004) Naam:

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_022-024 23

27-10-2011 10:04:27

Dat was niet handig, want die man had er veel werk aan gehad en was op dat moment erg voldaan dat alles goed was gegaan.” Toen de mogelijkheid zich voordeed om over te stappen naar de nieuwe havo/atheneumopleiding “Guido de Brès”, zei Molenaar na enig nadenken ja. „Ik heb er wel mee geworsteld. Ik had op de Maarten Luther de mogelijkheid om mijn overtuiging uit te dragen. Soms had je wel het idee dat je op de rotsen ploegde, maar toch… Ik heb me afgevraagd of ik het niet voor mezelf deed. Of het de weg van de Heere was. Doorslaggevend was de noodzaak van het reformatorisch onderwijs. Er was nood bij ouders en kinderen.” Voor de klas

Hij heeft er nooit spijt van gehad. Molenaar begon op de Guido de Brès toen die school alleen nog maar vier eerste klassen telde. „Het leerlingental groeide erg snel. Ieder jaar kwam er een directielid bij. In 1973 werd ik gevraagd als conrector. Zo ging dat toen. Na veertien dagen was het rond.” In 1985 werd hij plaatsvervangend rector en in 1990 volgde hij drs. Maarten Burggraaf op. Bij het opgaan van de Guido in het Wartburg College maakte Molenaar enige tijd deel uit van de kerndirectie. „In combinatie met het locatiedirecteurschap was dat te zwaar. Na twee jaar is dat veranderd. Ik heb er toen voor gekozen als locatiedirecteur op de Guido te blijven.” Het ging hem aan het hart dat hij door zijn managementstaken niet in staat was om les te geven. „Als rector vloog het me aan als ik tijdens een pauze tussen de door elkaar krioelende leerlingen doorliep en van hen niemand meer kende. Ik heb me toen weer een aantal uren laten inroosteren, maar dat was geen succes. Je was door allerlei vergaderingen en onverwachte

gebeurtenissen niet in staat dat vol te houden.” Catechisatie

Op 61-jarige leeftijd maakte Molenaar gebruik van de VUT-regeling. De afronding van de nieuwbouw van de school, een project waarmee hij vele jaren druk was, stond voor de deur. „Ik heb ervoor gekozen om mijn opvolger bij de inrichting en organisatie niet voor de voeten te lopen.” Stilzitten is niet voor hem weggelegd. „ Al direct werd ik hier in de hervormde kerk gevraagd om catechisatielessen te verzorgen.” Hij heeft dat „met veel liefde” een aantal jaren gedaan. „Ik had voor die tijd al twaalf jaar in de kerkenraad gezeten.” Inmiddels is hij opnieuw ouderling in zijn woonplaats. Zes jaar lang was Molenaar lid van het hoofdbestuur van de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV). „Ik ben voor Amicitia ook reizen gaan leiden. Ik heb een sterke voorkeur voor thematische reizen met bijbels- of cultuurhistorische bestemmingen. Voor Ichthus heb ik daarnaast al zeven keer een gehandicaptenreis geleid.” Om „scherp te blijven” volgde hij drie cursussen kunstgeschiedenis en begon hij een studie Grieks. „Bedoeld om het Nieuwe Testament in de grondtaal te kunnen lezen. Een keer per maand bezoek ik een leesgroep onder leiding van dr. Marten van Willigen. Dat is heel leerzaam.” Zijn dagen zijn dus nog steeds gevuld. Maar anders dan voorheen. Terugblikkend zegt Molenaar: „We hadden een druk gezin. Vijf kinderen, kort op elkaar. Ik heb me te veel laten opslokken door werk, ambt en andere taken. Dat ging wel eens ten koste van het gezin. Gelukkig kon mijn vrouw het opvangen. Maar toch… Het is een valkuil. Ik zeg dit ook ter bezinning voor mannen die

hier nog middenin zitten. Gelukkig mogen mijn vrouw en ik nu samen genieten van onze kinderen en zeventien kleinkinderen. En van de ietstochten die we samen maken.” Enorm contrast

De combinatie reizen, kunstgeschiedenis en onderwijsachtergrond heeft een onbedoeld bijefect. „Bijna altijd hoor ik de opmerking dat ik vast geschiedenisleraar ben geweest. Als het geen wiskunde was geworden, had dat misschien wel voor de hand gelegen. Ik heb altijd veel belangstelling voor historie gehad.” Recent is hij gevraagd om een boek te schrijven over vier eeuwen kerkgeschiedenis in Nieuw-Lekkerland. „Een interessant project, dat veel inzicht geeft in de ontwikkeling van de kerken in de Alblasserwaard.” Was de totstandkoming van de nieuwbouw van de Guido voor hem een hoogtepunt, dieptepunten waren er ook. „Verschillende keren heb ik meegemaakt dat een leerling overleed. Dat geeft een enorm contrast met het wezen van de school, die wordt bevolkt door jonge mensen en die bruist van het leven. Het heeft ook een enorme impact op het hele schoolleven. Als rector ben je er heel sterk bij betrokken.” Molenaar zegt „verwonderd te zijn dat hij nog zoveel kan en zich zo goed voelt. Dat geeft de Heere je. Ik heb daar ook bij mijn afscheid aan gerefereerd. Heel veel mensen halen de ‘inish’ van hun arbeidzame leven niet, om welke reden dan ook. Maar het is nog veel belangrijker ervan doordrongen te zijn dat er een laatste ‘inish’ komt. Daar moet je wel op voorbereid zijn. Dat kan alleen met de kennis aan Hem die alles heeft volbracht en voor ons de weg heeft gebaand.” Volgende keer: Reind Breman, oud-directeur van de Breman Groep.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_022-024 24

27-10-2011 10:04:44

WWW.TAFTENTULE.NL

L I N E A R A FA E L L I PR O N OV I A S S A N PAT R I C K L A DY B I R D S I N C E R I T Y E N M E E R

Haven 12 - Schoonhoven (tussen Utrecht en Rotterdam) T 0182 381188 â&#x20AC;˘ www.taftentule.nl

Pag 25.indd 1

24-10-2011 9:23:10

Samenleving

tekst Arja van de Ruitenbeek-Wentink

Mensen onder elkaar

Opruimen of bewaren? Voor alles is een tijd, zei de Prediker. Een tijd om te bewaren, een tijd om weg te gooien. Het lijkt dat niet iedereen dit zo kan meebeleven. Er zijn namelijk heel wat mensen die de tijd van weggooien ver voor zich uit schuiven. Bewaren ligt hun beter.

at bewaren kan heel geordend, in keurige dozen. Met regelmaat worden deze dozen geopend. De spullen worden herschikt en vervolgens bewaard tot de volgende ronde. In ieder geval kan dit een goede reden zijn om voorlopig nog niet kleiner te gaan wonen. En je hoeft niet eens klein te wonen om toch ruimtegebrek te ervaren. Gelukkig is er dan altijd wel ergens een opslagruimte te huur. Deze mensen hebben er ook baat bij dat mailpostbussen vaak veel ruimte hebben voor het opsparen van berichten. Een mobiel uit het vorige tijdperk was nog niet zo ruim bedeeld. Maar met de nieuwere versies kunnen zij hun hart ophalen. Er zijn grofweg twee categorieën bewaarders. De ene is de praktische bewaarder. Hij denkt: Waarom iets wegdoen als ik het een andere keer misschien nog kan gebruiken? Ik

kan het dan wel weer nieuw kopen, maar wat een besparing als ik het gewoon van de plank kan pakken! Hij heeft de verwachting dat hij dit object minimaal nog een keer in zijn leven nodig zal hebben. En de illusie dat hij op dat bewuste moment dit object tussen al de andere bewaarde objecten zal kunnen lokaliseren. Een andere categorie is de emotionele bewaarder. Die zal dingen niet snel weggooien omdat overal een herinnering aan kleeft. Die herinnering maakt vrijwel ieder object waardevol. Hij bewaart de spullen dus niet omdat ze nog van pas zouden kunnen komen, maar simpelweg omdat ze niet weggegooid kunnen worden. Deze twee categorieën bewaarders blijken heel goed samen door één deur te kunnen. U zult begrijpen dat, wanneer ze een (huwelijks)relatie aangaan, zij niet alleen blijven. Het is er een combi van een gezellige en een praktische verzameling. Wanneer zij aan het opruimen gaan, zal dat de nodige discussies geven. Want wat kan dan eigenlijk wél worden weggedaan? Vrijwel alles heeft nog waarde. Is het niet vanwege de bruikbaarheid, dan vast wel vanwege de vertrouwdheid. Wanneer een bewaarder een relatie aangaat met een weggooier, zijn er andere uitdagingen te overwinnen. Want de weggooier vindt dat alles wat niet wordt gebruikt de ruimte onnuttig beslaat. Hij gooit het weg want hij doet er niks mee. Mocht

hij het later toch nodig hebben, dan koopt hij het wel weer. Volgens de praktische bewaarder een en al geldverspilling. De weggooier krijgt het helemaal zwaar te verduren van een emotionele bewaarder (en andersom)! De weggooier staat hierin het sterkst: ruimte voor elkaar is essentieel! Of je nu een bewaarder bent of een weggooier, we ontkomen er niet aan om dingen af te stoten. Af en toe moet er een bezem door het huis worden gehaald. Overbodige dingen, wat die dan ook mogen zijn voor jou, vinden een nieuwe bestemming.

Emotionele bewaarder gooit bijna niets weg Dat geeft meer ruimte. Wellicht voor andere spullen. Of ook voor het genieten van orde en lucht. Af en toe een bezem door de taken die je hebt kan hetzelfde opleveren. Nieuwe uitdagingen dienen zich aan. Dat betekent voor mij het afronden van een aantal actuele taken. Concreet houdt dit in dat je mijn gedachtenspinsels niet meer tegen zult komen in dit blad. Prediker zegt dat er een tijd is om te spreken. Er is ook een tijd om te zwijgen. Om ruimte te geven aan nieuwe ‘sprekers’!

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_026-026 26

27-10-2011 12:26:50

Kaart weg?

Meld u aan op www.rmu.org

Hoe staat u ervoor op uw werk?

Zwak of...

Staat uw baan op de tocht, voelt u de dreiging van zondagswerk of heeft u een conďŹ&#x201A;ict met uw werkgever? Word lid van de RMU, de vakorganisatie die opkomt voor uw belangen. De RMU is uw persoonlijke adviseur, onderhandelaar, juridisch adviseur en bron van kennis tegelijk. Dat geeft u een sterkere positie op uw werk! Meer weten? Kijk op www.rmu.org.

Word lid op www.rmu.org of vraag het gratis magazine Sterk aan

Pag 27.indd 1

24-10-2011 10:06:21

Vorstelijk

Foto’s ANP

Nieuwe huisvesting voor Raad van State K *

oningin Beatrix opende op 5 oktober de vernieuwde huisvesting van de Raad van State aan de Kneuterdijk in Den Haag. Aansluitend werd een symposium gehouden over de rol van de Raad van State door de jaren heen. De Koningin werd vergezeld door de Prins van Oranje en prinses Máxima.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_028-031 28

21-10-2011 15:13:51

Vorstelijk

Koningin opent Zorgplein Maaswaarden K

oningin Beatrix opende op 12 oktober in Wijk en Aalburg het nieuwbouwcomplex van de locatie Wijkestein van Zorgplein Maaswaarden. Dat biedt thuiszorg, dagverzorging en -behandeling, verpleeghuiszorg en verzorgingshuiszorg. Ook de inwoners van Wijk en Aalburg en omgeving komen er, door de aanwezigheid van onder meer tandheelkunde, fysiotherapie en een consultatiebureau.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_028-031 29

21-10-2011 15:16:25

Pag 30.indd 1

24-10-2011 12:24:02

Vorstelijk

Foto’s ANP

Vorstelijk

Exodushuis in Alkmaar op nieuwe locatie P

rinses Máxima opende op 7 oktober de nieuwe locatie van het Exodushuis in Alkmaar. Dat biedt opvang en nazorg aan voormalige gedetineerden en gedetineerden in de laatste fase van hun straf. In totaal zijn er elf opvanghuizen in Nederland.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_028-031 31

24-10-2011 10:05:56

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Universiteit Maastricht en ANP

In de huid van jonge

massamoordenaars Massamoorden door jongeren leken lang bij Amerika te horen. Inmiddels kent ook Europa een trieste lijst van schietpartijen door jeugdige schutters. In Nederland werd de naam Tristan in enkele dagen een begrip. Wat beweegt ze? „Veel jongeren die een ernstig misdrijf plegen, zijn onzeker.”

in of meer toevallig belandde dr. Corine de Ruiter (51) in de forensische psychologie. Door een onderzoeksproject kwam ze in contact met collega’s die werkzaam waren in tbs-klinieken. Het verzoek om in een van die klinieken een onderzoeksafdeling op te zetten, bracht haar in

de wereld van de zware misdaad. En stelde haar voor de vraag waardoor de daders tot hun misdrijf kwamen. „Dezelfde vraag die ook leken hebben. Het antwoord is vaak heel complex.” Sinds 2006 is De Ruiter als hoogleraar forensische psychologie verbonden aan de Universiteit Maastricht.

In haar werk heeft ze een speciale belangstelling voor gewelddadige jongeren. „Hun gedrag hoort niet bij kinderen. Die worden hopelijk liefdevol in een gezin ontvangen, waar ze opgroeien tot een mooi mens. Heel belangrijk is dat we signalen dat het niet goed gaat, vroeg herkennen. Ik ben betrokken bij een aantal pre-

Prof. Corine de Ruiter: „Aan die schietpartijen ga 32

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_032-035 32

24-10-2011 9:14:29

Het door Tristan van der V. aangerichte bloedbad in een winkelcentrum in Alphen a/d Rijn schokte het hele land.

ventieprojecten op het gebied van antisociaal gedrag.”

U hebt zelf een zoon in de puberleeftijd, vergroot dat de emotionele betrokkenheid op dit onderwerp?

Door het leggen van een verband tussen psychotische stoornissen en gewelddadig gedrag zou u op een grote groep psychiatrische patiënten een stempel zetten.

„Nou nee, met hem gaat het gelukkig goed. Wel is het zo dat je door dit vak nog scherper let op jongeren in het algemeen en je eigen kind in het bijzonder. Ik ben altijd in gesprek met mijn zoon en zijn vrienden. Wat doen ze, hoe denken ze, wat vinden ze belangrijk? Je kunt terugverlangen naar de tijd waarin je zelf opgroeide, maar die is deinitief voorbij. Als ouder moet je je verdiepen in de maatschappij waarin kinderen nu leven. Het is enorm belangrijk dat je met hen in gesprek blijft.”

„Niets stigmatiseert meer dan de berichtgeving na een bloedbad dat de dader een paranoïde schizofrene jongen was. Een kwart van de patiënten in tbs-klinieken heeft een psychotische stoornis. Vaak was er een lange aanloop naar het misdrijf dat ze pleegden, maar de hulpverlening pakte de signalen onvoldoende op. Onder het mom dat men niet wil stigmatiseren. Dat vind ik heel kortzichtig, zowel naar die persoon als naar de samenleving. De geestelijke gezondheidszorg hoort de kennis in huis te hebben om te kunnen bepalen wanneer iemand desnoods gedwongen moet worden behandeld.”

omdat hij last had van allerlei nare herinneringen aan het sterfbed van zijn vader. Belangrijk is in zo’n situatie dat je er openlijk met elkaar over praat en niet schroomt professionele hulp in te schakelen. Toen ik merkte dat mijn zoon depressief werd en weinig zelfvertrouwen had, heb ik hem dat ook geadviseerd. In een periode van labiliteit kan er heel gemakkelijk wat mis gaan. In totaal heeft hij misschien vijftien gesprekken gehad. Daar heeft hij heel veel baat bij gehad. Hij staat nu evenwichtig in het leven, weet wat hij wil en gaat gericht studeren.”

U hebt niet de indruk dat ook uw zoon zou kunnen ontsporen?

U deed onderzoek naar moordpartijen door jongeren met een zieke geest. Horen die bij deze tijd?

„Dat zeg ik niet. Hij verloor zijn vader aan kanker toen hij nog maar dertien was. Hij heeft daarmee geworsteld en is ervoor in behandeling geweest. Een soort traumatherapie,

„Nee, die zijn van alle tijden. Of ze vaker voorkomen dan vroeger, weten we niet. Die indruk krijg je wel, maar dat kan het gevolg zijn van de moderne media. Als aan de andere

en gaan vrijwel altijd duidelijk signalen vooraf” T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_032-035 33

24-10-2011 9:15:33

Een lugubere lijst Wat bezielt jongeren die een bloedbad aanrichten? Dat is de centrale vraag in ‘Why Kids Kill’ van de Amerikaanse psycholoog dr. Peter Langman. Hij biedt door het boek inzicht in de achtergrond en psychische problemen van jonge daders van schietpartijen op Amerikaanse scholen. Bij uitgeverij Kok verscheen een Nederlandse vertaling onder de titel ‘Waarom jongeren moorden’. Prof. dr. Corine de Ruiter schreef een bijdrage over door jongeren aangerichte bloedbaden in Europa. In Nederland bracht de schietpartij van Tristan van der V. in een winkelcentrum in Alphen a/d Rijn een schok teweeg. Vooral scholen zijn het doelwit van jeugdige massamoordenaars. Bekend in Europa zijn de moordpartijen op scholen in Dunblane (Engeland, 1996, 18 doden), Erfurt (Duitsland, 2002, 17 doden), Kauhajoki (Finland, 2008, 11 doden) en Winnenden (Duitsland, 2009, 17 doden). Uitzonderlijk veel aandacht kreeg het bloedbad dat in 1999 op de Columbine High school in Denver (13 doden) werd aangericht door Dylan Klebold en Eric Harris. Veiligheidscamera’s legden het drama voor een belangrijk deel vast. Veel latere gewelddadige schutters, onder wie Tristan van der V. werden door het duo geïnspireerd. Jeugdige daders van (massa)moorden vertonen vaak grote overeenkomsten. Ze zijn wantrouwend, lijden aan grootheidswanen, kunnen moeilijk contacten leggen of onderhouden, missen de aansluiting in de groep en hebben een fascinatie voor vuurwapens en gewelddadige ilms of videogames.

kant van de wereld iets schokkends gebeurt, weten we dat na vijf minuten. Dat heeft ook nadelen. Toen ik de door jonge schutters aangerichte bloedbaden op een rijtje ging zetten, viel me op dat de ene moordpartij vaak de andere oproept. Publiciteit in de media wekt bij het publiek angst. ‘Het kan ook hier ineens gebeuren.’ Voor jongeren die al met kwade gedachten rondlopen, kan dat een prikkel zijn om hun plan uit te voeren.” Welke conclusie verbindt u daaraan?

„De opvatting dat de media terughoudender moeten zijn, is door de technische ontwikkelingen achterhaald. We hebben internet, sociale media… Belangrijk is hoé je erover schrijft. Daarom spreekt het boek van Peter Langman me aan. Die

maakt duidelijk waardoor jongeren tot dit soort daden komen. Er is sprake van een wisselwerking tussen hun psychische stoornis en de omgeving. In de westerse samenleving zien we een voortgaande verruwing en individualisering. Daar komt nu nog stress door de economische crisis bij. We weten dat mensen door stress terugvallen op primitieve ideeën en primitief gedrag.” Hoe duidelijk is de relatie tussen moordpartijen en belangstelling voor gewelddadige videogames?

„Uit onderzoek weten we dat kinderen die geweld zien, dat gaan imiteren. Videospellen zijn virtueel. Zolang je je daarvan bewust bent, en je ze met anderen speelt, is de invloed beperkt. Heb je al een fascinatie

voor geweld, dan ontstaat een wisselwerking. Je voelt agressie en gaat een gewelddadige videogame spelen. Daardoor neemt de agressie toe. Mensen met paranoïde schizofrenie zijn bovendien heel achterdochtig. Ze ervaren de wereld om hen heen als vijandig. Elke ggz-instelling die jongeren met deze problematiek in behandeling krijgt, moet de vraag stellen: ‘Wat doe jij in je vrije tijd?’ Is zo’n jongen alleen maar aan het gamen, dan moeten er lampjes gaan branden.” Vanwege de fascinatie voor wapens en gevechtskleding worden jeugdige schutters wel pseudocommando’s genoemd. Terecht?

„Ze kunnen zichzelf zo zien, maar belangrijke kenmerken van commando’s zijn juist zelfbeheersing en de vaardigheid om goed samen te werken. Dat zijn twee eigenschappen die schoolschutters vaak missen.” Bij pubers is het brein nog in ontwikkeling. Vertonen ze daardoor meer irrationeel gedrag?

„Veel jongeren die een ernstig misdrijf plegen, zijn onzeker. De wereld is ingewikkeld geworden, de keuzemogelijkheden zijn oneindig. Dat lijkt mooi, maar het legt een grote druk op mensen. Zeker als hun brein nog niet rijp is. Niet voor niets komt juist in de adolescentie veel psychopathologie naar buiten. In deze leeftijdsfase zijn kinderen sowieso de weg al wat kwijt. Komt daar een psychische stoornis bij, dan heb je alle ingrediënten voor onvoorspelbaar gedrag. Vaak spelen ook externe factoren mee: een matige relatie met de ouders, een problematische gezinssituatie, verkeerde vrienden. Uit onderzoek dat wij doen, blijkt heel duidelijk dat de basis voor

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_032-035 34

24-10-2011 9:16:08

De schietpartij door Robert Steinhaeuser op het Gutenberg Gymansium in Erfurt (2002) kostte aan 17 personen het leven. een stabiele persoonlijkheid in de basisschoolperiode wordt gelegd. Dan moet je met je kind een band opbouwen waarop je later, in de turbulente fase van de puberteit, terug kunt vallen. Wezenlijke elementen in de opvoeding zijn grenzen stellen, samen leuke dingen doen en toezicht houden op je kind.” Voorkom je daarmee psychopathologie?

„Niet altijd, maar je hebt wel sneller in de gaten dat er iets niet goed gaat. De ruimte die er dan is om er met je kind over te praten, bepaalt mede de bereidheid van het kind om hulp te aanvaarden. Als doorsnee ouder kun je slecht inschatten wat veroorzaakt wordt door de adolescentie en wat mogelijk een teken van ziekte is. Als je daarover twijfelt, is mijn advies: ‘Ga naar de huisarts.’ Is er iets mis, dan kun je er niet vroeg genoeg bij zijn. Is er geen psychische stoornis, dan is dat ook prettig om te weten.” Wat viel u op bij uw analyse van bloedbaden door jeugdige massamoordenaars in Europa?

„Daar is helaas niet zo veel over te zeggen. In Amerika doen ze na zo’n drama uitgebreid onderzoek. Op basis daarvan vindt vaak een recon-

structie plaats. Zoek je informatie over Seung-Hui Cho, de Koreaanse student die in 2007 ruim dertig studenten op een school in Virginia doodde, dan kun je een dik pak papier downloaden. Daarin lees je welke symptomen hij vanaf zijn vroege kindertijd had, hoe hij behandeld is, wat er is misgegaan in de periode kort voor de schietpartij. In Europa zijn we daarin veel terughoudender. Dat geldt ook voor Nederland. De ggz-instelling waar Tristan onder behandeling was, wil geen informatie naar buiten brengen. De psychologische autopsie die werd opgesteld door het Nederlands Instituut voor Forensische psychiatrie en psychologie is niet openbaar gemaakt.” Het aanrichten van bloedbaden door jongeren kan volgens u in veel gevallen worden voorkomen. Hoe?

„De Europese gevallen zijn gebrekkig gedocumenteerd, maar één ding is wel duidelijk: aan die schietpartijen gaan vrijwel altijd duidelijk signalen vooraf. Belangrijk is dat we die tijdig oppakken. Neem Tristan. Die jongen leed aan paranoïde schizofrenie, blowde, was sociaal geïsoleerd, speelde gewelddadige videospellen, was gefascineerd door wapens, raakte zijn werk kwijt...

Dan moet elke hulpverlener besefen dat er sprake is van een zeer gevaarlijke cocktail.” U bent behoorlijk kritisch over de geestelijke gezondheidszorg.

„Ja, ik zeg niet dat die alles kan voorkomen, maar vaak wordt niet eens de moeite gedaan. Zelfs niet als ouders zich terecht grote zorgen maken. Gebeurt er vervolgens wat verschrikkelijks, dan blijkt dat de omgeving allang in de gaten had dat er met de schutter iets grondig mis was. De angst voor stigmatisering van mensen met een psychische stoornis laat zien dat zelfs de ggz anders tegen psychiatrische patiënten aankijkt dan tegen mensen met een lichamelijke kwaal. Bij diabetici vinden we het de gewoonste zaak dat we hen in de gaten houden en preventief bloedonderzoek doen. Om te voorkomen dat ze door een te hoge of lage bloedsuiker in coma raken. Ik vind het lijden van mensen met psychische ziekten minstens zo ernstig. Bij deze groep bestaat de neiging de kop in het zand te steken.” N.a.v. ‘Waarom jongeren moorden’, door Peter Langman, met een bijdrage van prof. dr. Corine de Ruiter; uitg. Kok, Utrecht; 336 blz.; prijs € 19,90.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_032-035 35

24-10-2011 9:16:34

a dv er t en t i e

Zakbijbels met sloten Bijbels in Statenvertaling

Zakbijbels met gouden slot (rechtsboven) Bijbels met gouden slot. In de H-serie 105 x 155 mm en in de D-serie 85 x 125 mm, met of zonder duimgrepen. Deze bijbels zijn verkrijgbaar in donkerbruine, zwarte en antiekbruine lederen band, met goud op snee.

Zakbijbels met zilveren slot (linksboven) Bijbels met zilveren slot in zwart leer. In de H-serie 105 x 155 mm en in de D-serie 85 x 125 mm, met of zonder duimgrepen. Keuze in donkerbruine, zwarte en antiekbruine lederen band, met goud of zilver op snee, met of zonder slot. Vraag voor andere bijbels in gewone of luxe uitvoering onze folder aan of breng een bezoek aan onze showroom in Leerdam, waar u op uw gemak een keuze kunt maken uit onze uitgaven. ven. Wij hebben ze allemaal op voorraad en geven u graag deskundig advies.

Gouden meander slot, boekblok zonder duimgrepen.

Gouden gravé slot, boekblok zonder duimgrepen.

Zilveren gravé slot, boekblok met duimgrepen.

Zilveren Aäron slot, en. boekblok zonder duimgrepen.

D32a / H32a D32z / H32z D32zo / H32zo D32az / H32az D32oaz / H32oaz D32g / H32g D32go / H32go D32ag / H32ag D32agm / H32agm

antiekbruin leer zilveren slot, leer zilveren slot, leer, overslag zilveren slot, antiekbruin leer zilv. slot, antiekbruin leer, ovaal gouden slot, leer gouden slot, leer, overslag gouden slot, antiekbruin leer gouden meander slot, antiekbruin leer

m 139,- / 149,m 234,- / 244,m 310,- / 320,m 260,- / 270,m 276,- / 286,prijs op aanvraag prijs op aanvraag prijs op aanvraag prijs op aanvraag

Voor Bijbels met duimgrepen D/H betaalt u m 25,-/29,- meer. Al deze Bijbels zijn ook verkrijgbaar in de berijming van Datheen. Prijswijzigingen voorbehouden. Zilveren smal slot, boekblok zonder duimgrepen.

Zilveren slot ‘gevouwen handen’, boekblok zonder duimgrepen.

Zilveren Omega slot, boekblok zonder duimgrepen.

Zilveren streep slot, en boekblok zonder duimgrepen.

Nijverheidstraat 21, 4143 HN Leerdam • Postbus 168, 4140 AD Leerdam Telefoon (0345) 61 01 55 • E-mail: info@gereformeerdebijbelstichting.nl Giro 1.355.824 t.n.v. penningmeester GBS te Leerdam

TRADITIE TELT

DE EIKEN SCHUUR HOEVELAKEN

Traditionele statige Zweedse houtkachel. Geheel nieuw, voldoet aan moderne eisen. Ook, Westbo ovens < Westbo

GROTE EN VOORDELIGE SPECIALIST IN MODERN EN KLASSIEK EIKEN

H O U T

T H C A R K P KOO ? N E T O R G VER Dat kan! uw oude meubels zijn euro’s waard

CANADESE OORSPRONG

Degelijk, veel warmte. Snel warmte. Ook in design, Bullerjan ® DOT. Bullerjan ® 6 - 45 kW >

70 JAAR KWALITEIT in kook/bak fornuizen. Naar wens. < Pertinger, Z. Tirol

S T O O

Westerdorpsstraat 93. Hoevelaken Telefoon 033 - 253 49 75 maandag gesloten di. t/m do. 9 - 18.00 uur vr. 9 - 21.00 uur, za. 9 - 17.00 uur WWW.EIKENSCHUUR.NL 36

Import houtgestookte kachtels/ fornuizen. Voor meer? Bezoek ons, onze site of kom naar Beekbergen. Wij hebben tijd en kofﬁe voor u. Kwaliteit voor u uitgezocht. Tel. 055 - 506 33 08 Web: www.gemjo.nl - mail: info@gemjo.nl

K T

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 36.indd 1

24-10-2011 12:28:51

Bezinning

Ds. M. van Kooten, Elspeet

Ogenblik

Kerkbrood A

fgelopen zomer bracht ik een bezoek aan de Sint Janskerk in Maastricht, een van de weinige monumentale kerken in Limburg die in handen zijn van de protestanten. Mijn vrouw kocht een blikken doosje met een afbeelding van de kerk. Het doosje was gevuld met heel kleine pepermuntjes. Op mijn vraag of er tijdens de diensten in Maastricht pepermunt gesnoept wordt, zei men mij dat dit niet het geval was. De laatste die dit gewoon was, een gemeentelid van 93 jaar, was net een dag eerder begraven. Het nuttigen van pepermunt, ook wel spottend „de hostie van de protestanten” genoemd, behoorde daarmee tot het verleden. Het bleek bij navraag wel dat de tijd te kort was om een pepermunt tussen gehemelte en tong te laten smelten. De preek heeft in de Sint Jan van Maastricht blijkbaar een lengte waarvan op het seminarie een vrijzinnige collega ooit opmerkte: „Zolang als jullie gebed duurt, is mijn preek niet eens.” Onder ons is het gebruik van pepermunt tijdens het beluisteren van de preek nog volop in gebruik. Daarbij wint King het volgens mij van alle andere pepermunten. Toen in 1988 Tonnema’s rolletje King 65 jaar bestond, schreef wijlen ds. J.H.C. Olie dat, als de Engelse bede ‘Thy Kingdom come’ (Uw koninkrijk kome)

zou leven, men niet de hele kerkdienst door zou zitten te snoepen. Dat is zeker waar. Alleen betreffende de preek gun ik de luisteraars graag hun pepermunt, mits deze niet vermalen maar opgesabbeld wordt. Inderdaad is een snoepende gemeente niet zo’n fraai gezicht. In ernstige gevallen gelijken sommige kauwende kerkgangers wel op herkauwende koeien. Dat zijn dan meestal niet de King-gebruikers maar de kauwgumliefhebbers. Toch zie ik liever een snoepende gemeente dan een slapende of pratende. Het moet natuurlijk ook weer niet te bont worden. En de koster moet er natuurlijk niets van kunnen bemerken. Elk papiertje verdwijnt uiteraard in handtasje of binnenzak. Het huis des gebeds worde geen vuilnisbelt. We moeten als predikant wel zo nuchter zijn dat we als aarden vaten functioneren en dat onze bediening zeer ten dele is. De oudvader Franciscus Ridderus kon in zijn dagen klaarblijkelijk ook geen toereikend zielsbanket opdissen. In zijn tijd reeds, toen King, Mentos en Fruitella nog onbekend waren, stond op een bord in zijn kerk te Schermerhorn te lezen: „Niemant sal vermogen eenige appelen, peere of ander fruyt in de kerck te schillen, snyden, of eenige andere vuylicheden in de kerck te brengen op boete van tien stuyvers.”

Van mijn opoe kreeg ik als kleine jongen drie pepermunten mee, met de betiteling ‘kerkbrood’. Nooit heb ik ze geweigerd. Bekend is dat in sommige gezinnen vader en moeder voor de kerkgang vragen of men wel s.g.p. heeft, te weten snoep, geld en psalmboek. Wat mij betreft is snoepen niet verboden, mits het niet is uit verveling of onverschilligheid maar om wakker te blijven. De vrouw van Helenius de Cock kon zelfs bij de preken van haar man niet wakker blijven en stak zichzelf dan met een veiligheidsspeld. Zo spartaans wil ik niet zijn. Zijn er slaapperikelen, men neme een King. Liefst met een groene wikkel, die zijn extra heet en probaat. En dan maar hopen en bidden dat het gepredikte woord doel mag treﬀen. Daar gaat het om. De Groningse predikant Sicco Tjaden twijfelde destijds aan zijn roeping omdat er slapende kerkgangers onder het gehoor waren. Dat had hij niet moeten doen want de grote prediker Paulus had zelfs een slaper onder zijn gehoor. In zijn tijd was er nog geen pepermunt. De eerste van wie we weten dat hij die gebruikte, was Karel de Grote. Had Paulus pepermunt gekend, dan had hij de knikkebollende Eutychus er zeker op gewezen. Schreef hij ook niet aan Timotheus: „Drink niet langer water alleen, maar gebruik een weinig wijn om uw maag en menigvuldige zwakheden.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_037-037 37

21-10-2011 15:02:38

Natuur

tekst en foto’s Fred van Wijk

Tussen

Veluwe en

Heuvelrug 38

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_038-041 38

24-10-2011 13:49:22

De Dijkgraaf is een autoluwe ietsroute tussen Wageningen en Ede.

Het Binnenveld, het zuidelijkste deel van de Gelderse Vallei, is de enige plek in Nederland van waaruit je de Veluwe én de Utrechtse Heuvelrug kunt zien. Het prachtige natuurgebied is ongeveer 7 bij 7 kilometer groot.

e gemeenten Ede en Wageningen omsluiten het Binnenveld aan de Gelderse zijde, Rhenen en Veenendaal doen dat aan de Utrechtse kant. Afwateringskanaal de Bisschop Davidsgrift, ook wel Valleikanaal genoemd, vormt de grens tussen beide provincies. Op oude kaarten wordt het Binnenveld altijd als onbewoond aangegeven. Dat is niet verbazend want het was én is een drassig gebied. De laaggelegen Gelderse Vallei fungeerde vanouds als een soort vergaarbak voor neerslag die op de Utrechtse Heuvelrug en Veluwe viel en via het grondwater naar beneden stroomde. Vroeger was een groot deel van de Vallei met een laag veen bedekt. In de Middeleeuwen begon men het veen af te graven. In 1473 liet bisschop David van Bourgondië een

vaart graven om de gewonnen turf uit het veengebied (waar later Veenendaal ontstond) af te voeren naar de Rijn. In het Binnenveld stonden ooit vijf kastelen. In de Middeleeuwen stonden de bisschoppen van Utrecht tegenover de hertogen van Gelre. Beiden hadden een verdedigingslinie. De kastelen Levendael en De Horst behoorden tot de Utrechtse linie. Aan Gelderse zijde stonden de kastelen De Tarthorst en Nergena en kasteelboerderij Harselo. Het later gebouwde poorthuis van Harselo, daterend uit de 17e eeuw, is daarvan het enige overblijfsel. Blauwe bloemen

Het kampenlandschap bij Nergena en Kraats vormt het hoger gelegen deel van het Binnenveld (in het noordoosten, tussen de A12 en Langesteeg). Ten zuiden hiervan, tot aan de rand van Wageningen, ligt een slagenlandschap. De Bennekommer Meent en de Hooilanden liggen langs de oostzijde van het Valleikanaal, in het noordelijke deel van het Binnenveld. De Blauwe Hel bevindt zich aan de Veenendaalse kant van het Valleikanaal. Deze vreemde naam verwijst naar het moerassige, onbewoonbare karakter van dit natuurreservaat en naar de vele blauwkleurige planten die er groeien, zoals blauwe zegge, blauwe knoop en klokjesgentiaan. Ook leven er vlinders en libellen, zoals het gentiaanblauwtje en waterjufers. Er komen hier zelfs enkele soorten orchideeën voor. Aan de Rhenense kant, aan de noordzijde van de Grebbenberg, die

Drassige Binnenveld vormt ideaal woongebied voor talrijke vogels

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_038-041 39

24-10-2011 13:49:53

Bomen langs de Grift.

jongen groot. In de winter trekken de nieuw geboren ooievaars naar het zuiden. Sommige blijven in de winter echter in Nederland. Zij zijn van jongs af gewend dat ze worden bijgevoerd. Rond de boerderijen vliegen huis- en boerenzwaluwen. In enkele oude schuurtjes broedt de steenuil. De meeste vogels zijn te vinden in de Bennekomse Hooilanden en de Meent. In de Meent zitten vooral veel zangvogels, zoals kleine karekiet, rietgors, tjiftjaf, roodborst, ringmus en merel. terham verdienen. Bekende boerBuizerd, koekoek en fazant horen derijen zijn Steenbergen, Nergena, hier ook bij de vaste vogelbevolking. Schoonhoven, Bruxvoort, Hul en In de Hooilanden zijn eenden en Dickenes. weidevogels de belangrijkste broedvogels, naast soorten als knobbelOoievaars zwaan, grauwe gans, Canadese gans In het Binnenveld wonen minstens en Nijlgans. Voor tureluur en grutto acht ooievaarsgezinnen. Op speciaal zijn de Hooilanden momenteel het voor hen geplaatste palen bouwen laatste bolwerk binnen de Gelderse ze hun grote nest en brengen ze hun Vallei.

Bij sommige boerderijen

staat nog een schaapskooi hier Laarscherberg heet, is een graftenlandschap te vinden. Graften zijn beplante randen op hellingen, die zijn ontstaan doordat men bij ontginningen smalle stroken bos dwars op de hellingrichting spaarde, om erosie van de akkers tegen te gaan. Het Binnenveld is van economisch belang voor de ongeveer honderd agrarische gezinnen die er hun bo-

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_038-041 40

24-10-2011 14:15:42

Aan het einde van de herfst zijn de akkers weer kaal.

Zwanen.

Boerderij Harslo, met links het 17e-eeuwse poorthuis.

Informatie De terreinen zijn niet vrij toegankelijk. U kunt ze echter goed verkennen vanaf de openbare weg. Neem een verrekijker mee. Langs de zuidzijde van de Meent loopt een wandelpad dat vanaf de Meentweg naar het Valleikanaal voert, Dit pad loopt dood, waardoor u terug over hetzelfde pad loopt. Het is er heerlijk rustig. De Meent is ook goed

te bewonderen vanaf het ietspad aan de overkant van het Valleikanaal, dus vanuit de provincie Utrecht. De Blauwe Hel is alleen te bezoeken onder begeleiding van een gids van Staatsbosbeheer of het IVN-Veenendaal. Wandelen over de Ketelweg, die het gebied tussen de Wageningselaan en de Grebbeweg doorsnijdt, mag wel. De Hooilanden zijn te voet of per iets te verkennen vanaf de Kooiweg. Deze weg loopt vanaf de hoek van de Kraatsweg en de Eemweg naar de Werftweg.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_038-041 41

24-10-2011 14:16:03

a dv er t en t i e

ggz-instelling Midden-Nederland voor christelijke verslavingszorg Katwijk, Alphen aan den Rijn, Amsterdam ambulante behandeling deeltijdbehandeling woonbegeleiding woonvorm werkervaringsplaats Hulp bij drugs-, alcohol-, internet-, porno-, gok-, game- of eetverslaving Informatie: www.debrughelpt.nl / info@debrughelpt.nl 071 - 403 37 33 Aanmeldingen: Katwijk en Alphen aan den Rijn: 071 - 403 37 33 Amsterdam: 06 - 12 39 20 40

Orgelcentrum HET BINNENVELD Friesesteeg 56, Rhenen. Telefoon 0317 - 61 20 10

Het is weer herfst, de kaarsjes gaan weer aan. Onze winkel is er klaar voor. U bent welkom.

DOMUS Chorale P31 5 orgelstijlen, 31 registers, stemmenbank met 110 stemmen, houten trekregisters. Wij, Wim en Jenny Achterstraat, heten u van harte welkom in onze showroom in Rhenen.

DOMUS - UNICO - JOHANNNUS - CONTENT

Stationsstraat 141-26, Ermelo - Tel. 0341 - 42 12 14 www.buxuswonen.nl

www.orgelcentrum.nl

Het orgelcentrum voor heel Nederland

U w v r i j h e i d m e t A M - r i j b e wi j s NIEUW De robuuste TRECK

al vanaf â&#x201A;Ź

Voor info of de dealer in uw buurt, bel GRATIS of kijk op www.ligier.nl Ligier Benelux-Hasseltsesteenweg 143-B-3580 Beringen 42

8500

by Ligier

voor info gratis nummer: 0800 023 1026

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 42.indd 1

24-10-2011 12:31:44

Opvoeding

redactie Margreet van den Berg-van Brenk

Wie een ernstig ziek kind heeft, zal het wellicht herkennen. Dat gevoel dat je werkelijk alles zou willen doen om je kind te helpen. Met een gepest kind ligt het volgens mij net zo. Ook dat raakt het hart van ouders diep. Je stelt alles in het werk om je kind weer gelukkig te zien, want het pesten stopt meestal niet vanzelf. In gesprek gaan met school is het beste wat je in zo’n geval kunt doen. Maar hoe geef je dat concreet handen en voeten? Lydia Lammers zoomt op de volgende pagina’s in op zo’n gesprek. Op hoop van zegen!

Illustratie Iris Boter

Pesten (2)

Lydia Lammers: „Het pesten zal nooit stoppen als de school er niet van weet”

Margreet

Mirjam Mirjam is moeder van 5 kinderen

Goede zondag De kofﬁe was lekker, de cake ook. De kinderen waren gezellig en zelfs onze puber hing heerlijk onderuitgezakt te kletsen op de bank. Kortom, zo op het oog een plaatje van een keurig gezin, nog netjes aangekleed van de kerkdienst. Alleen, in mijn hoofd was het niet zo idyllisch. Eerlijk gezegd was ik teleurgesteld. Bovendien had ik een probleem. We hebben namelijk de gewoonte om de preek te bespreken. En daar zat nu net het knelpunt. Met die preek was ik niet blij. Ergernis is natuurlijk nooit goed te praten. Ik had me op de terugweg al gerealiseerd dat ik verkeerd aan de dienst begonnen was: zonder gebed vooraf. Anderzijds, eerlijk is eerlijk, er wàs weinig terechtgekomen van exegese, het wemelde van de niet uitgelegde termen en de bereidwilligheid van Christus om zondaren

te bekeren kwam niet aan bod. Hoe moet je dan - als teleurgestelde ouder - een preekbespreking houden met je kinderen? Kritiek gaan spuien? Dat is voor ons een onbegaanbare weg. Maar wat dan wel? Ik kwam er niet uit, deed het zwijgen ertoe en vroeg me biddend af wat ik ermee aan moest. ’s Avonds pakte ik de bijbelverklaring van Matthew Henry en las ik het bijbelgedeelte nog eens. Dat landde. Er stond zoveel moois in. De moeite van het voorlezen waard. En zo gebeurde. Tja, de preekbespreking was alternatief, maar leverde wel winst op: geen kritisch gedoe van mijn kant. n een rijke boodschap voor de kinderen. Ze luisterden, de puber incluis. Kortom, een goede zondag. redactie@terdege.nl www.terdege.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_043-045 43

27-10-2011 12:29:12

Opvoeding

tekst Lydia Lammers illustratie Iris Boter

Ouders en school:

samen sterk tegen

pesten De ouders van Joris maken zich zorgen over hem. Hij gaat niet graag naar school, wordt nooit uitgenodigd voor feestjes en er komen geen kinderen bij hem spelen na schooltijd. Verder slaapt hij slecht en klaagt hij over buikpijn. Op een dag komt het hoge woord eruit: „Ik word gepest!” Zijn ouders schrikken hiervan. Nu begrijpen ze waarom hij niet naar school wil.

aar sta je dan als ouder. Vanbinnen huil je misschien, want het is jouw kind dat wordt gepest. Of je wordt vreselijk boos en zou direct op de pesters af willen stappen en ze een pak rammel verkopen. Hoe durven ze zo te doen tegen jouw kind? Dit is een begrijpelijke reactie. Het kind is er echter niet mee gediend. Hij heeft er meer baat bij als een ouder eerst rustig naar hem luistert. Laat hem alles vertellen wat er is gebeurd. Wie heeft hem gepest? Wanneer en waar gebeurde dat dan? Maar na het vertellen is het pesten nog niet gestopt. Daarvoor is de hulp van school nodig. De kans is vrij groot dat de leerkracht het pesten niet heeft gezien, want pesters weten de onbewaakte ogenblikken vaak goed te ‘benutten’. Daarom doe je er als ouder in zo’n situatie altijd goed aan contact met school op te nemen. Voorbereiding

Neem contact op met de leerkracht en vraag een gesprek aan. Het is niet slim om alles voor schooltijd in de

gang tussen neus en lippen door te vertellen. Een dergelijke situatie verdient een rustig gesprek. Bespreek met je kind dat je contact opneemt met school. In veel gevallen zal hij proberen dat tegen te houden, uit angst voor wat er gaat gebeuren. De pesters hebben hem immers gezegd dat hij nog niet jarig is als hij het tegen anderen vertelt… Leg hem uit dat het pesten nooit zal stoppen als de leerkracht er niet van op de hoogte is. Schrijf voor jezelf de feiten die je van je kind hebt gehoord op een rij en zet de vragen die je nu al hebt er ook bij. Gesprek

Hoe moeilijk het ook is, probeer het gesprek zonder vooroordelen in te gaan. Dus niet denken: Die juf doet er toch nooit wat aan, want ze heeft niet eens gemerkt dat mijn kind al zo lang wordt gepest. Vertel open en eerlijk wat je van je kind hebt gehoord. Vraag ook hoe de leerkracht hier tegenaan kijkt. Het is belangrijk om eerst de feiten helder te krijgen

Probeer het gesprek zonder vooroordelen in te gaan 44

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_043-045 44

21-10-2011 14:59:25

en naast het verhaal van je kind ook de andere kant van het verhaal te horen. Wordt je kind werkelijk gepest of is het een beleving van je kind? Samen met de leerkracht kunnen er afspraken gemaakt worden over hoe deze vervelende situatie opgelost kan worden. Vraag gerust hoe de leerkracht het denkt aan te gaan pakken. Als er echt sprake is van pesten, zal de leerkracht in samenwerking met pleinwachten en anderen die bij de groep betrokken zijn, proberen de pesters op heterdaad te betrappen. Ze weten nu immers wanneer, waar en op wie ze moeten letten. Als de pesters eenmaal betrapt zijn, hoeft niemand te weten dat de informatie bij het gepeste kind vandaan komt. Want anders kan het hem nog wel eens duur komen te staan en was zijn angst om het op school te vertellen terecht. De moeilijkheid voor ouders is dat ze zo emotioneel bij hun kind betrokken zijn, dat de emoties in het gesprek de overhand kunnen krijgen. Overweeg dan om iemand mee te nemen die je vertrouwt. Die heeft meer afstand tot je kind en kan daardoor beter het gesprek aangaan.

Met een houding van wantrouwen of boosheid is het moeilijk om gezamenlijk het pestprobleem aan te pakken. Het is een probleem voor zowel ouders als school en die moeten het dan ook met elkaar oplossen. Noteer tijdens het gesprek de afspraken die worden gemaakt. Aan het eind van het gesprek is het belangrijk een vervolgafspraak te maken. Na het gesprek

Het tweede gesprek dient om te kijken of de afspraken zijn nagekomen en of de gewenste situatie is bereikt. Blijven er problemen, dan is het goed de vinger aan de pols te houden. Komen leerkracht en ouders er gezamenlijk niet uit, dan kan altijd de hulp van de intern begeleider of van de directeur worden ingeroepen. Vertel thuis wat de afspraken zijn. Het kind weet dan dat er aan het probleem wordt gewerkt. Vraag regelmatig hoe het gaat op school en schrijf op wat er voorvalt en hoe het contact daarover met school is gelopen. Hoe beter de samenwerking tussen ouders en school verloopt, hoe eerder het pesten stopt!

Tips Do’s • Ga het gesprek aan met school • Houd de communicatie open en positief • Zoek samen naar een oplossing • Blijf in gesprek met het kind • Houd het belang van het kind in het oog

Dont’s • In de vechthouding staan ten opzichte van school • Emoties de vrije loop laten • Het gesprek aangaan met de pester of diens ouders

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_043-045 45

21-10-2011 14:59:57

a dv er t en t i e

D G

H E

Voor een waardige en stijlvolle verzorging van begrafenissen met aandacht voor uw persoonlijke wensen. In alle rust, vertrouwelijk en met bescheidenheid. Wij verzorgen alléén begrafenissen door het gehele land en zijn dag en nacht persoonlijk bereikbaar. • H.de Jongh • P.H. van der Leer • D.D.E. Melieste.

Begrafenisonderneming de Jongh

ineke van den berg T 0314 33 11 75

M 06 18 54 67 52

Hardinxveld-Giessendam T (0184) 611 154 Waardenburg T (0418) 652 039 Werkendam T (0183) 701 017

www.nstyling.nl

www.begrafenisondernemingdejongh.nl

Kalkhoff Agattu

Maak uw handen niet meer vuil aan uw oude ietsketting. Maar geniet van fantastisch ietsen met de unieke carbon versterkte tandriem!

Fietsspecialist Piet Voskamp in Middelburg introduceert de Kalkhoff Agattu met Beltdrive tandriem-aandrijving. Geen gedoe meer met smeren of schoonmaken, geen rammelende geluiden tegen de kettingkast én geen vuile handen als de ketting er weer eens aloopt!

Stationsstraat 52, Middelburg - [t] 0118 - 61 31 87 - [e] info@pietvoskamp.nl - [i] www.pietvoskamp.nl Winkel di. t/m vrij. 9.00 tot 17.30 uur, za. 9.00-15.00 uur. Maandag gesloten. Werkplaats di. t/m vrij. 8.00 tot 17.30 uur. Za. en ma. gesloten.

VA N PA LLE T T O T K IST

■ ■ ■ ■ ■

Aardappelkisten Fruitkisten Graankisten Bollenkisten Exportkisten

■

Kratten Uienkisten Vlonders

■

Opzetranden

■ ■

Tel 0548 51 57 71 • Fax 0548 51 27 97 • www.hoekmanhoutindustrie.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 46.indd 1

27-10-2011 9:55:14

Ingezonden Opgave schriftelijk met naam en adres, leeftijd, aard van de ziekte, gezinssituatie en eigen naam en adres. Plaatsing (na 3-4 weken) is gratis. Wij gaan ervan uit dat de zieke vermelding op prijs stelt. N.B.: Oproepjes waar geen afzender op staat, kunnen we helaas niet plaatsen!

Moerstaal J. van Klinken, freelancejournalist

Ziekenhoekje Teuniek v/d Linden (15 jaar) is i.v.m. astma opgenomen in behandelcentrum Heideheuvel, afd. Apachen. Wie verrast haar met een kaart? Soesterdijkerstraatweg 129, 1213 VX Hilversum. Arne de Jong (11 jaar) uit Hardinxveld-Giessendam is voor een behandeling van 1,5 jaar opgenomen. Hij woont in een groep en gaat er ook naar school. Ieder weekend is hij een of twee dagen thuis. Yulius, De Zonnewijzer, Postbus 211, 2990 AE Barendrecht.

Jarig Mw. A. Hoﬂand hoopt op 16 november 87 jaar te worden. Ze is alleenstaand en erg eenzaam. Westduinweg 1385, 2583 AZ Scheveningen. Harm Veldman is op 23 oktober 50 jaar geworden. GVT Lindenheim, Lindenlaan 22, 7951 BW Staphorst. Gert Dooijeweerd is op 1 november 54 jaar geworden. Hij houdt van dieren. GVT Lindenheim, Lindenlaan 22, 7951 BW Staphorst.

Uit & thuis Zaterdag 12 november (19.30 uur): Chr. Samengesteld Mannenkoor Zeeland (o.l.v. Ron van Ommen) presenteert cd in Adullamkerk (Geref. Gem.) in Waarde. M.m.v. jongenssopraan Levi Hoogerwerf, Chr. Gemengd Koor Crescendo uit Kapelle (o.l.v. Tonnie Nijsse) en de organisten William Verwey en Martin Weststrate. Opbrengst t.b.v. Kom Over en Help en kerknieuwbouwfondsen. Info: www.omnis-cantare.nl Zaterdag 12 november (19.45 uur): Concert in Dorpskerk, Woudenberg. M.m.v. gemengd koor Magnalia Dei uit Amersfoort, mannenensemble Cantare uit Woudenberg, Rianne van Roon (mezzosopraan), Mijndert van Doezelaar (bas-bariton), Eline Kranendonk (ﬂuit), Wilbert Magré (piano) en Bert Kruis (orgel). Muzikale leiding: Evert van Dijkhuizen. Ook samenzang. Ds. A.A. Egas vertelt over Bonisa Zending, waarvoor gecollecteerd wordt. Entree: 5,00; kinderen t/m 15 jaar gratis.

Volle neus Over u als lezer heb ik helemaal niets te klagen. Integendeel, de reacties op deze taalcolumn zijn tot nu toe zeer talrijk. Juist daarom viel me de oogst dit keer een beetje tegen. In de vorige aﬂevering vroeg ik of u wellicht eigen uitdrukkingen gebruikt. Ik dacht daarbij aan familietaal, een wijd verbreid verschijnsel. Jammer, maar er kwam weinig los. Misschien ben ik niet duidelijk geweest en daarom trakteer ik u maar op een sigaar uit eigen doos. Dit bij wijze van voorbeeld. In een mij bekende familiekring heeft een populaire anekdote betrekking op een gezin dat als overblijfadres diende voor predikanten van elders. Die zondag zou een dominee voorgaan die bekend stond om zijn voorgevel. Hij kon er uiteraard zelf niets aan doen maar het viel niet te loochenen dat de man was uitgerust met een exemplaar van respectabele omvang. Daar was in het gezin door de kinderen weleens een grapje over gemaakt en de vrouw des huizes vond dat niet kunnen. Daarom bond ze de kinderen op het hart om de komende zondag op geen enkele wijze aandacht te besteden aan de kokkerd. Om hun bezorgde moeder gerust te stellen, zegden de kinderen plechtig toe aan haar verzoek gehoor te geven. Op de dag zelf verliep alles naar wens. Voor alle zekerheid bracht de gastvrouw, toch wel redelijk gespannen, in een vluchtig moment de vinger naar de mond om iedereen aan haar eerdere waarschuwing te herinneren. En toen was het tijd voor een tweede rondje kofﬁe. Moeder stond op, wendde zich tot haar gast en vroeg van de zenuwen: „Zo dominee, zal ik uw neus nog eens volschenken?” Vandaar dat in genoemde familiekring op verjaardagen diezelfde vraag weleens wordt gesteld. Het is regelrechte familietaal geworden. Nu bent u aan de beurt: moerstaal@terdege.nl of Terdege, Moerstaal, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. redactie@terdege.nl www.terdege.nl T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_047-047 47

27-10-2011 11:23:16

Vervolgverhaal

tekst Runa illustratie Rino Visser

De God van zijn moeder Z

wijgend en ijverig werkten Vilhelm en Vera naast elkaar in de strijd om het mensenleven. Bij de operaties van de professor stonden ze ongeveer op één rang, omdat ze beiden zijn assistenten waren, maar wanneer Vilhelm zelfstandig opereerde, stond hij in verantwoordelijkheid ver boven haar, zodat er geen kameraadschap ontstond, maar toch een soort saamhorigheid. Zelden hadden ze tijd om andere woorden te wisselen dan die over het werk gingen, en zelfs als de gelegenheid er was, maakten ze er geen gebruik van. Vera had al spoedig voor zichzelf uitgemaakt dat Martha’s geestdriftige lof over de jonge dokter niet overdreven was. Vera zag zijn bekwaamheid. Ook voelde zij zijn enigszins stroeve en zwijgende, maar toch ook welwillende houding jegens haar. Die had zij nodig in het werk, dat haar eigenlijk te zwaar was. Op zekere dag kwam Vilhelm de operatiezaal binnen, om alleen te werken. „Wilt u alles in orde maken voor een vingeramputatie, juﬀ rouw?” zei hij. Vera staarde hem verbaasd aan. Zij vroeg zich af welke juﬀ rouw hij bedoelde. Haar had hij tot nu toe zuster genoemd, net als iedereen. Zij kreeg een koele blik als antwoord. „Moet ik mijn woorden herhalen? Er is haast bij”, zei hij kortaf. Vera haastte zich, maar ondertussen vroeg ze zich af waarom hij opeens

zo anders tegen haar was. En waarom noemde bij haar juﬀ rouw? Gelukkig was Vera zo gewoon aan haar werk, dat zij het ten dele mechanisch kon doen. Daarom was het alleen aan een paar kleine verzuimen te merken dat ze er niet helemaal met haar aandacht bij was. Die kleine verzuimen ontgingen Vilhelm niet. Hij wees haar erop, op dezelfde korte toon. Zij werd zenuwachtig en onzeker, waardoor ze fouten beging die ze anders nooit maakte. En dan keek dokter Gripenstam haar aan met een blik die bijna tranen in haar ogen bracht. Toen de dokter eindelijk klaar was met zijn operaties, haastte zij zich naar haar kamer. Daar liet ze haar tranen de vrije loop. Waarom had zij het hem vandaag niet naar de zin kunnen maken? Lag dat aan haar of was hij slecht gehumeurd? Arme Vera. Hoe ze ook peinsde, ze kon het antwoord niet vinden. En wanneer zij de oorzaak had vermoed, had zij er toch niets aan kunnen veranderen. Want Vilhelm Gripenstam was gewaar geworden dat zij de dochter was van Anton Gissler van Fallsta. Had Vera gehoopt dat dokter Gripenstams stugge houding snel voorbij zou gaan, weldra begreep zij dat zij zich vergist had. Zij kon niet zeggen dat hij onbillijk was, maar hij zag zo scherp toe op alle fouten, dat ze groter schenen

„Ik geloof dat u beter op uw plaats zou zijn in een zaal. Uw goede hart zou daar tot zijn recht komen” 48

Aﬂevering 10 dan ze waren. Zij voelde dat hij haar ongeschikt vond voor haar taak. Maar hoe kon de professor dan over haar tevreden zijn? Want die was als altijd. Een paar malen had ze het op de tong om hem ronduit ernaar te vragen, maar ze durfde niet. Op een namiddag was dokter Gripenstam in de operatiezaal om verbanden na te zien. Alleen Vera was er om hem te helpen. Toen de verbanden waren nagezien en de laatste patiënt weggedragen was, bleef er niemand in de operatiezaal dan Vera en de dokter. Hij stond in zijn witte werkkiel bij de wastafel. Terwijl zij de kachel opstookte, keek ze aarzelend naar hem. Zou ze hem nu vragen wat hij tegen haar had? Toen sprak dokter Gripenstam haar aan. „Waarom bent u verpleegster geworden, juﬀ rouw Gissler? Beviel het u niet op Fallsta?” Wat klonk zijn stem hard! Zij begreep hem minder dan ooit. Hij wist dus dat zij op Fallsta woonde, en blijkbaar ook dat ze geen verpleegster had hoeven te worden om haar brood te verdienen. Dat deed haar moed vatten. Hij stelde dan toch zoveel belang in haar, dat hij naar haar vernomen had. Misschien meende hij niets kwaads. „Ik wilde nuttig bezig zijn”, antwoordde zij. „En dat kon u niet op Fallsta?” De sarcastische toon van zijn stem ontnam haar de moed weer. „Op Fallsta?” herhaalde ze. „Daar was mijn positie zo, dat ik me niet geheel geven kon. Wat moest ik daar

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_048-049 48

21-10-2011 15:11:12

ook uitvoeren?” „Daar zijn toch zeker wel armen?” „Niet veel. En die hebben alleen maar geld nodig. Ik wilde mijn arbeid geven, mij zelf.” Ze bloosde, want het kwam haar vreemd voor dat ze zo vertrouwelijk sprak tot iemand die haar enkel liet zien dat hij niet van haar hield. „Maar waarom werd u dan juist operatieverpleegster, juﬀ rouw? Alleen werk te hebben met verdoofde patiënten, dat voldoet een ﬁlantropisch hart toch zeker niet?” „Professor Bornstedt bood mij de betrekking aan, toen ik mijn examen gedaan had. En ik was natuurlijk

dankbaar, al is het waar dat ik de patiënten mis.” „Achtte hij u juist zo geschikt voor operatieverpleegster?” Hij zei het op sarcastische toon, en het duurde even voordat zij kon antwoorden. „Professor Bornstedt is een goede vriend van mijn vader; daarom zal hij het wel gedaan hebben.” „Dat kan ik begrijpen.” „De professor zou mij de betrekking toch niet hebben gegeven, als hij mij er ongeschikt voor achtte”, stamelde ze, terwijl haar trots zich verzette tegen zijn minachting. Hij gaf geen antwoord, en zij voelde het beledigende in dat zwijgen.

„Vindt u dan mijn werk zo slecht, dokter, dat ik mijn betrekking moet neerleggen?” vroeg ze schuw. Die ootmoedige, rechtstreekse vraag raakte hem. Maar hij wilde niet zachtmoedig tegen haar worden. Zij was de dochter van de gehate Gissler. Om zichzelf dat steeds te herinneren, had hij de gewoonte aangenomen haar juﬀ rouw Gissler te noemen. En hoe meer hij haar aantrekkelijkheid opmerkte, hoe bozer hij was op haar. De gedachte dat hij een heel jaar dagelijks met haar zou moeten samenwerken, leek hem soms bijna ondragelijk. Nu wees haar vraag hem misschien een weg om haar kwijt te raken. Maar de oprechtheid waarmee ze hem aansprak, ontwapende en vertederde hem tegen zijn wil. En toen vond hij het eensklaps lomp, dat hij haar liet ontgelden wat haar vader hem had gedaan. „Ik geloof dat u beter op uw plaats zou zijn in een zaal. Uw goede hart zou daar tot zijn recht komen, terwijl u er hier niets mee kunt doen. Hier is handigheid nodig.” Hij praatte nog kortaf maar er was in zijn toon een begeerte om haar te bemoedigen, en dat voelde zij. Wordt vervolgd

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_048-049 49

21-10-2011 15:12:37

A pro lle reco duc nst We er h t van E ructies aar c bin htHaa zijn nen r 6 w Kliniek eke . n!

een

Heeft u dun haar? Bent u kalend? Maar... u wilt geen pruik!

Hoewel veel mensen vroeg of laat te maken krijgen met haaruitval is dit een onderwerp waar niet gemakkelijk over gesproken wordt. Begrijpelijk, want dit is immers een heel persoonlijke kwestie. Maar het is ook jammer, als dit betekent dat mensen blijven tobben met een probleem waar vrij eenvoudig een oplossing voor gevonden kan worden. Uiterlijk is belangrijk! Als je haar maar goed zit! Een bekende uitdrukking die duidelijk weergeeft wat haar betekent voor mensen. We hebben allemaal wel eens een dag dat ons haar niet zit zoals we willen, maar het is een ander verhaal als u last heeft van haarproblemen die blijvend zijn. Uw haar wordt bijvoorbeeld steeds dunner of u heeft last van kale plekken op uw hoofdhuid. Mannen krijgen vaak te maken met een terugtrekkende haargrens, inhammen of een kalende kruin. Bij het EchtHaar Kliniek weten we als geen ander dat haarproblemen een grote impact op uw leven kunnen hebben. Het uiterlijk is wél belangrijk, het hoort bij ons en zegt veel over onze persoonlijkheid. We zien er graag goed uit, zodat we ons ook goed kunnen vóelen. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel mogelijkheden die ons helpen om er zo goed mogelijk uit te zien. We vinden het allemaal normaal dat kinderen een beugel hebben om hun tanden recht te zetten. In plaats van een bril kiezen mensen steeds vaker voor contactlenzen of laten zelfs hun ogen laseren. Waarom zou u dan blijven rondlopen met een haarprobleem, als u zich daarbij niet prettig voelt.

Het ziet er écht uit, het voelt écht en u kunt er écht alles mee doen. Bij het EchtHaar Kliniek kunt u terecht voor innovatieve haarvervangingssystemen, waarmee u zich weer prettiger voelt over uw uiterlijk. Onze haarvervangingssystemen zijn uniek in Nederland en vervaardigd van echt haar. Het EchtHaar Kliniek heeft een zeer geavanceerde methode ontwikkeld, waarmee het mogelijk is u weer echt haar terug te geven dat er net zo uitziet en net zo aanvoelt als uw eigen haar. En minstens zo belangrijk: u kunt met onze haarvervangingssystemen ook gewoon alles doen! Sporten, ﬁetsen, zwemmen, douchen het is allemaal mogelijk. Waarom zou u langer wachten? Het is niet nodig om alleen te blijven tobben met uw haarproblemen. Veel mensen gingen u al voor en zijn zeer tevreden over hun nieuwe haar. Iedere keer weer horen wij hoeveel prettiger en zelfverzekerder onze klanten door het leven gaan met hun nieuwe haar. Wilt u meer weten over haaruitval en de oplossingen die het EchtHaar Kliniek u kan bieden? Brengt u dan eens een bezoek aan onze website: www.echthaar.nl Bel ons dan vandaag nog voor meer informatie op telefoon (0341) 42 41 30.

EchtHaar Kliniek Nunspeet F.A. Molijnlaan 145 8071 AE Nunspeet Tel: 0341 42 41 30 EchtHaar Kliniek Apeldoorn Hoofdstraat 218 7311 BG Apeldoorn Tel: 055 576 39 88 EchtHaar Kliniek Utrecht-Vianen Voorstraat 91 4132 AT Vianen Tel: 0341 42 41 30

Kijk op www.echthaar.nl of bel 0341 - 42 41 30 De Kliniek voor Haarreconstructie Pag 50.indd 1

27-10-2011 9:51:11

Jouw vragen

Verkering „Ik heb al een paar keer verkering gehad en ik wil het eigenlijk zo niet meer. Voordat ik er nog eens aan begin, wil ik er veel beter over nadenken. Ik wil nu eigenlijk eerst zeker weten dat de verkering niet meer uit gaat. Kan dat ook? En heeft u tips voor mij?”

artelijk dank voor deze vraag! Het is heel goed om er nu eerst beter over na te denken. Je moet er niet te snel weer aan beginnen. Wie de ene na de andere verkering heeft, neemt de ander niet serieus genoeg. Toch moet je er ook niet te krampachtig mee omgaan. Een verkering kan uit gaan, en dat is niet iets om je voor te schamen. Verkering is meer dan vriendschap. Vriendschap kun je met meerdere personen hebben, maar in een verkering ben je de enige voor elkaar. Je hebt verkering om elkaar beter te leren kennen, en je ook af te vragen of je echt zo bij elkaar past dat je ‘later’ kunt trouwen. Daar hoef je trouwens niet over te beginnen op de eerste dag van je verkering. Maar verkering staat er ook niet los van. Verkering hebben omdat het leuk en spannend is, zonder dat je beseft dat deze relatie echt ergens naartoe gaat, is niet goed. Neem de tijd maar om elkaar te leren kennen. Het antwoord of het echt wat worden gaat tussen jullie twee kun je op de eerste dag niet geven. Als je weer verkering krijgt, wil je eerst graag zeker weten dat het niet meer uit zal gaan. Dat begrijp ik wel, en toch zal dat nog niet meevallen. Ik denk wel dat je zeker moet weten dat je heel veel voor elkaar voelt. Ook moet je je nuchtere verstand niet uitschakelen, en er goed over nadenken of je echt bij elkaar past. Soms is het beter elkaar eerst op basis van een gewone vriendschap beter te leren kennen, voordat je het verkeringsbootje instapt. Maar echt zeker weten dat de verkering niet meer uit gaat, is te veel gevraagd. Dan kun je de verkering net zo goed overslaan en in één keer trouwen. Verkering móet ook uit kunnen gaan. Als je je daarvoor afsluit, mag je wel uitkijken dat je niet te dwingend bent naar de ander. Liefde laat zich niet dwingen, en is in de verkeringstijd geen bijbelse opdracht. Wel als je getrouwd bent. Een verkering kan uit gaan. Hoe je met elkaar omgaat in je verkeringstijd mag daar niet los van staan. Je bent nog niet

met elkaar getrouwd. Stel dat het uit gaat, kun je elkaar dan nog in de ogen kijken? Of is er dan te veel tussen jullie gebeurd? Je kunt wel denken dat het nooit meer uitgaat, maar je hebt elkaar nog niet oicieel trouw voor heel het leven beloofd. Ga voorzichtig met elkaar om, en blijf een duidelijk onderscheid maken tussen verkering en huwelijk. Grijp niet vooruit op seksuele intimiteit die de veiligheid van beloofde trouw nodig heeft. Als je echt van mening bent dat het niet meer uit zal gaan, overweeg dan te trouwen. Dan moet de verkering ook niet eindeloos duren. Beter met een goed geweten beginnen op sinaasappelkistjes dan met een slecht geweten in een fauteuil. Je vroeg naar tips. Wat denk ik erg belangrijk is, is dat je verder kijkt dan alleen maar naar een leuke, gezellige en aantrekkelijke vriend of vriendin. Verliefdheid mag blind maken, maar liefde is heel scherp ziend. Een goede relatie kun je niet baseren op alleen maar gevoel. Je moet nuchter nadenken over de vragen als: Passen we bij elkaar? Ook als we zullen trouwen en ons hele leven met elkaar delen? En als we kinderen zouden mogen krijgen? Zou mijn vriend/vriendin de vader/moeder zijn die ik voor m’n kinderen zou wensen? Het zijn geen vragen voor de eerste verkeringsweek, maar gaandeweg moeten ze wel aan de orde komen. Zo serieus is een verkering toch wel. De beste tip las ik ergens: eerst békering, dan vérkering. Je moet niet de knapste willen hebben, maar iemand die de Heere vreest (zie Spreuken 31:30). Een christelijk huwelijk heeft liefde nodig die een afspiegeling is van de liefde van de Heere Jezus Christus, Die Zichzelf verloochende. Stel nu eens dat je in je eigen leven of in je huwelijk door grote moeite heen zal gaan. Dan is het van het grootste belang dat je samen buigen mag voor Gods Woord, en leven uit Zijn genade, Zijn trouw en Zijn geduld. Daarom is het zo belangrijk om in je verkeringstijd samen de Heere te zoeken. Toen Izak zijn vrouw kreeg, was hij aan het bidden in het veld (Genenis 24:63). Het is niet meer van deze tijd dat iemand anders een vrouw voor je uitzoekt, zoals bij Izak. Maar het is zeker wel van deze tijd dat we net als Izak bidden! Heere, geef mij een vriend/vriendin waarmee ik gelukkig mag worden in het dienen van U. Ds. A.Th. van Olst, Utrecht

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_051-051 51

1-11-2011 13:00:04

Interview

tekst Ad Ermstrang foto’s André Dorst

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_052-055 52

1-11-2011 8:41:28

De risico’s van rijkdom Hij verwisselde zijn Porsche, helikopter en zakenvliegtuig voor een betrekking bij het Leger des Heils. Nu hij ook de oiciersopleiding volgt, leeft Harm Slomp (50) met zijn gezin van een eenvoudige toelage en heeft het landhuis plaatsgemaakt voor een dienstwoning. „Hoe meer je bezit, hoe moeilijker het wordt om op God te vertrouwen.”

ijn werkkamer op de tweede verdieping van het hoofdkwartier van het Leger des Heils is sober ingericht. Het raam biedt uitzicht op de parkeergarage aan een van de hoofdwegen van het centrum van Almere. Aan de wand hangt een grote kaart waarop de landen zijn gemarkeerd waarin het Leger ontwikkelingshulp biedt. Alleen een kast met dikke ordners verraadt dat hier de inancieel secretaris zetelt. Geen onbeduidende functie, want het Leger des Heils Nederland telt 10.000 vrijwilligers en heeft 5000 mensen op de loonlijst.

De inanciële ‘baas’ werkt met een begroting van 300 miljoen euro. De werknemers worden keurig betaald conform de verschillende cao’s. Harm Slomp zelf neemt sinds vorig jaar genoegen met een dienstwoning en een sobere toelage, zoals het oiciersinkomen wordt genoemd. Samen met zijn vrouw, die net als hij de opleiding volgt, moet hij van nog geen 1500 euro rondkomen. Met vier opgroeiende kinderen is dat geen vetpot, beaamt de voormalige directeur van Kwik-Fit Nederland. „We hebben onze royale leefstijl naar een sobere omgebouwd.”

Pastorie

Stap voor stap heeft Harm Slomp sinds 2001 in zijn hart afscheid genomen van weelde en rijkdom. Hij is het van huis uit ook niet gewend. Slomp groeit op als oudste zoon in een gezin waarvan de vader een drukkerijtje bezit in het Drentse Drouwenermond, een dorpje in de buurt van Stadskanaal. „De eerste jaren van mijn leven heb ik in de pastorie van mijn opa doorgebracht. Die was predikant in de hervormde kerk. Omdat zijn inkomen ontoereikend was, verrichtte hij ook werkzaamheden als meubelmaker. Vader gaf een regionaal weekblad uit. Hij was een goed vakman, maar geen echte zakenman. Dat gaf jarenlang veel inanciële druk in het gezin. Ik heb me in die tijd al voorgenomen het later anders te doen en ervoor te zorgen dat ik geen geldzorgen zou hebben. Ik was van plan om bij een bank te gaan werken.” Het geloof neemt een bescheiden positie in het gezin in. Het ging meer om de buiten- dan om de binnenkant, verklaart Slomp. „Vader had een kerkelijke achtergrond, moeder niet. Mijn vader had als domineeszoon wel enige aversie ontwikkeld tegen de kerk als instituut. Hij groeide op in de pastorie en werd daardoor

„Ik was van plan om bij een bank te gaan werken” T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_052-055 53

1-11-2011 8:42:36

extra aangesproken.” Na het behalen van zijn atheneumdiploma is Harm van plan in Groningen rechten te gaan studeren. „Op dat moment kreeg ik de mogelijkheid om bij Moret & Limperg, het huidige Ernst & Young, in dienst te treden als assistent-accountant. De opleiding werd door het bedrijf betaald.” Via een vriendin komt hij in die tijd voor het eerst in aanraking met het Leger des Heils, dat diensten belegt in het naburige Hoogezand. „De eerste kennismaking was tijdens een concert, een bedankje aan de gulle gevers tijdens een collecte. Ik ging daarna ook mee naar een dienst en voelde me direct thuis.” Het is er veel informeler dan in de kerk en ook het zingen en de interactie bevallen hem uitstekend. Op z’n twintigste besluit Harm om heilsoldaat te worden. Ontslagen

In de accountancy maakt hij al spoedig carrière als een belangrijk adviseur van (middel)grote bedrijven. „In 1988 ben ik overgestapt naar een grote automobielgroep. Het was een commercieel sterk bedrijf. Organisatorisch stak het minder in elkaar. Het was mijn taak dat te verbeteren.” Slomp wordt ook aandeelhouder in het familiebedrijf. „Ik had er kunnen blijven, maar werd door een headhunter in 1992 gevraagd voor KwikFit Nederland, dat een inancieel directeur zocht.” Het worden roerige jaren. „De cijfers bleken minder goed te zijn dan mij was voorgesteld en er bleek grote onenigheid binnen de vierkoppige directie te bestaan. Na korte tijd greep de Raad van Bestuur in en werden twee directieleden naar huis gestuurd. Binnen een jaar was ik verantwoordelijk voor Kwik-Fit Europa. We hebben als tweehoofdige directie stevig moeten reorganiseren, want

het meeste kader bestond in de begintijd uit personeel dat als monteur was begonnen. Er was nauwelijks iemand met hbo in huis. Ik heb er veel geleerd en aan den lijve ondervonden dat het veel moeilijker is om je eigen secretaresse te ontslaan dan twintig man in Maastricht.”

een eigen managementadviesbureau. „Samen met twee compagnons specialiseerde ik me in bedrijven in een faillissementachtige situatie. Dat was van het begin af aan heel succesvol. Het was boeiend en gaf een intellectuele uitdaging, want er stond meestal veel op het spel. Bovendien verdiende het goed.”

Duizend euro per dag

Na een aantal jaren nam de winstgevendheid van het in Londen aan de beurs genoteerde bedrijf sterk toe. Slomp, wiens inkomen daar voor een deel van afhankelijk was, groeide mee in inkomen en aanzien. „Er werden vele nieuwe vestigingen geopend en als de afstand te groot was, werd ik met de bedrijfshelikopter opgehaald.” Naast zijn landhuis in Steenwijk kon de helikopter landen om hem op te halen of terug te brengen. Zakenreizen naar verdere bestemmingen gingen met het eigen vliegtuig van het bedrijf. „Er werd altijd keurig op je gewacht. Daar denk ik nog wel eens met enige weemoed aan terug als ik nu met easyJet vlieg.” Geld speelt geen rol. „Met gemak kon ik op een dag duizend euro uitgeven”, schrijft Slomp in het contactblad van het Leger. Het werk als heilsoldaat staat op een laag pitje. „Ik was nog wel actief in kerkelijke functies, maar vaak was er ook geen tijd voor. We hadden nog geen kinderen en ik was vaak van huis.” Hij verlaat Kwik-Fit in 1998. „Ik had alles meegemaakt wat je zakelijk gezien kunt meemaken en was te jong om er te blijven. Het was mijn bedoeling om cfo (hoogste inanciële baas) van een Nederlandse beursgenoteerde onderneming te worden. Er zijn ook wel aanbiedingen geweest, maar die vond ik steeds niet interessant genoeg. Ze waren niet leuker dan het werk bij Kwik-Fit.” In dat jaar begint Slomp daarom

Balkenende-norm

In augustus 2003 wordt hij benaderd door de commandant van het Leger des Heils. „Dat was na een periode van sterke groei bij het Leger. Het organisatorische deel bleef daarbij achter. De vraag was of ik voor een periode van een jaar of twee de organisatie zou willen versterken.” Slomp denkt niet lang na. „Het heeft me in feite maar één avond gekost. Het betekende natuurlijk een onhandige carrièrebreuk, ik was net veertig. Toch werd het op mijn weg geplaatst. Met mijn medevennoten kon ik regelen dat ik er voor enkele jaren tussenuit zou kunnen gaan.” Zo komt hij als eerste niet-oicier in een periode van meer dan een eeuw op de stoel van de inancieel secretaris van het Leger terecht. Onder de afdeling Nederland valt ook Tsjechië en - tot zijn eigen vreugde - krijgt Harm de leiding over de ontwikkelingsactiviteiten in een twaalftal landen, waaronder Indonesië, Suriname en een aantal Afrikaanse staten. „Het voelde direct alsof ik mijn bestemming had bereikt”, zegt Slomp als hij terugblikt op zijn komst in Almere. Financieel betekent het wel een forse teruggang, maar hij verdient op dat moment nog steeds een mooi salaris. „Als niet-oicier kreeg ik betaald volgens de cao Welzijn.” Zijn werk bevalt hem prima en Slomp voelt zich steeds beter thuis in de organisatie. Als de afgesproken periode verstreken is, wordt hij voor

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_052-055 54

1-11-2011 8:43:07

dertigtal anderen die deze theologische opleiding volgen. Dat duurt tot juli 2012. Dan worden we als alles goed gaat ingewijd.” In het voorjaar van 2012 krijgen ze ook te horen wat hun taak binnen het Leger zal zijn. „Dat kan op dezelfde stoel als nu zijn, maar ook als voorganger of ergens in het buitenland.” Er is volgens hem nog steeds een groot gebrek aan oicieren. „Er zijn er zeker tien per jaar nodig. Het Leger is altijd driftig op zoek naar mensen die zich tot dit werk geroepen voelen.” Voorrecht

„Het vliegtuig wachtte altijd keurig op je” een dilemma geplaatst. „De commandant vroeg me of ik wilde blijven. Diezelfde week bereikte me een verzoek van de Raad van Bestuur van Kwik-Fit Holdings of ik in Edinburgh tegen een hoog salaris - ‘tig maal de Balkenende-norm’ - wilde komen werken.” Ditmaal hoeft hij niet meer na te denken. „Dat die verzoeken tegelijk kwamen, voelde als een glimlach van God. Ik heb direct ja gezegd tegen het Leger. Ook mijn vrouw was het daar volmondig mee eens. Het gaf me de kans om ook van het gezin te genieten, ik heb op latere leeftijd nog vier kinderen gekregen.” Geestelijke rijkdom

Tijdens een bezoek aan de tsunamigebieden wordt Slomp pijnlijk getrofen door opmerkingen van mensen die materieel niets bezitten. „Ik stond versteld van hun geestelijke rijkdom. Het bevestigt nog eens hoe

groot de risico’s zijn als je veel bezit. Dan wordt het steeds moeilijker om op God te vertrouwen. Het staat ook in de Bijbel: Een kameel gaat nog gemakkelijker door het oog van een naald dan een rijke ingaat in het koninkrijk van God. Stap voor stap voelt hij zich aangetrokken tot het oicierschap van het Leger, wat betekent dat je afstand doet van een cao-inkomen, een eigen woning en gaat waar het Leger je zendt. In binnen- of buitenland. „Twee zaken hielden me nog lange tijd tegen: mijn drang tot inanciële zekerheid en mijn behoefte om baas over mijn eigen leven te zijn. Juist die twee moest ik inleveren als ik oicier wilde worden.” Het wordt uiteindelijk zijn roeping. „In september vorig jaar ben ik, samen met mijn vrouw, de opleiding voor oicier begonnen. Dat is voor ons in Londen. We verblijven daar een week per maand, samen met een

Van de oicier wordt een volledige gehoorzaamheid aan God gevraagd. „Daar staat tegenover dat voor ons wordt gezorgd. We krijgen een toelage en wonen gratis. Dat geeft ook een stukje rijkdom. Je hebt geen zorgen over je hypotheek of een lekkend dak.” Het bezwaart hem wel dat ze hun vier kinderen een week per maand achterlaten in de zorg van anderen en dat er soms werk op het hoofdkwartier blijft liggen voor collega’s. „Dat doet me wel pijn. Gelukkig worden we door goede mensen geholpen.” De veranderingen geven hem „een diepe vrede”. Hij verlangt niet meer naar de rijkdom van vroeger. „Maar ik zeg niet tegen anderen dat mijn weg de norm is, ik heb niets tegen geld verdienen of tegen mensen die dat doen. Geld bezitten is makkelijk, je kunt er veel voor kopen. Anderzijds zie ik bij onze cliënten dat gebrek aan bezit ook tot een glijbaan kan zijn die leidt tot een heel miserabel leven.” Wel vindt Harm Slomp het „een voorrecht zelf niet meer aan materiële dingen te hangen. Het maakt mijn hoofd en hart vrij om Gods wil te doen.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_052-055 55

1-11-2011 8:44:18

Terdege Onder Ons, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. redactie@terdege.nl De wachttijd bedraagt enkele maanden.

Onder ons 1

25 jaar getrouwd

D.V. 21 november zijn mijn lieve vader en moeder 25 jaar getrouwd. Gefeliciteerd! Dikke kus van Niels.

Verrassing

Opa en oma Van der Steen (uit Veenendaal), bedankt voor al die keren dat jullie op ons hebben gepast. Heel ﬁjn is dat! Lekker buiten spelen, lezen, ﬁetsen en ijs eten. Kusjes van Niels en Lieke van Popering.

45 jaar getrouwd

Lieve opa en oma Kuipers, hartelijk gefeliciteerd met jullie 45-jarig huwelijk! We hopen dat jullie nog lang voor elkaar en voor ons gespaard mogen blijven. Liefs van Christelle en Geert Kuipers.

Huwelijksjubileum

Lieve (o)pa en (o)ma Floor, van harte gefeliciteerd met jullie 45-jarig huwelijksjubileum op D.V. 17 november. We hopen en bidden dat jullie nog veel gezegende jaren mogen hebben. Jullie liefhebbende (klein)kinderen.

8 56

Gefeliciteerd!

Opa en oma Stout zijn op 16 november 50 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd. Bedankt voor alle gezellige uurtjes in Daarle. Veel liefs van Arjan, Anita, Carola, Martine en Patrick Stout.

Mooie jurkjes

Oma Jansen maakt regelmatig jurkjes etc. voor ons. Ook maakte ze de jurkjes van de prinsesjes. Bedankt, lieve oma, van Ronny, Angela en Tamara van Deelen.

Logeren

Ha Jorianne (l.) en Johanna (r.), het was wel gezellig hè, met logeren. En het meisjeskoor was ook gezellig, of niet, Jorianne? Groeten uit Opheusden.

60 jaar vriendschap

Sinds de vijfde klas zijn Jettie Pronk-Willemsen uit Lisse en Annie de Koning-Rossing uit Sliedrecht vriendinnen. Vroeger woonden ze dicht bij elkaar. Hoewel de afstand groter werd, werd de vriendschap hechter!

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_056-057 56

1-11-2011 12:50:19

Gewoon anders Jolanda heeft een spierziekte, is getrouwd met Arno en is moeder van Jasper (6 jaar) en Annelynn (1 jaar).

Noodstop

4 5

Na de nodige ochtendstress zit ik om 8.20 uur op de scooter. Jasper staat voorop, met zijn rugzak op zijn rug. Hij heeft er zin in. Uit volle borst zingt hij een liedje, dat hij pas op school heeft geleerd. „Mam, wil je dit ook leren?” We zijn wat aan de late kant, daarom rijd ik op volle snelheid (dit is zo’n 10 kilometer per uur). Als het liedje uit is, draait Jasper zich ineens om en drukt op de aan/uit-knop op het bedieningspaneel van de scooter. Met piepende en rokende banden komen we tot stilstand. Ik blijf ternauwernood op de scooter hangen. Jasper duikt bijna over het stuur heen. Ik schrik me werkelijk wezenloos. Dit heeft Jasper nog nooit gedaan! Gelukkig rijdt er geen auto of brommer direct achter ons, anders hadden we absoluut een ongeluk gehad. „Wat doe je nu, dit is echt levensgevaarlijk?” roep ik uit. Jasper is ook verschrikkelijk geschrokken en kijkt me door een waas van tranen aan. „Ik zag Samuel ﬁetsen. Ik wilde naar hem toeteren.” Jasper drukte kennelijk per ongeluk op het verkeerde knopje. „Het knopje van de toeter doet het al maanden niet meer, was je dat vergeten?” Ik ga aan de kant van de weg staan. Ik wil hier eerst nog even over praten met mijn zoon. Desnoods zijn we te laat op school. Ik leg Jasper uit waarom het echt levensgevaarlijk is dat hij op het verkeerde knopje drukte. Vanaf dat moment voer ik een nieuwe regel in: Het is niet toegestaan om aan het bedieningspaneel van de scooter te zitten tijdens het rijden. Boos hoef ik verder niet op hem te zijn. Jasper snapt heel goed dat dit gevaarlijk is. Dit keer brengt een geschrokken moeder een bedeesd jongetje in de klas. Jolanda

redactie@terdege.nl www.terdege.nl T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_056-057 57

1-11-2011 12:49:52

Puzzelen

Puzzelprijswinnaars

Column Illustratie: Roel Ottow

200 punten: A.C. Goud, Alblasserdam (8); H. v/d Knijff, Moerkapelle (3). 600 punten: D. Reedijk, IJsselmuiden (14); T. de Kloe, Gameren (3); E.G. v/d Vlekkert-Both, Zoetermeer (7). 800 punten: A.J. van Holland-van Dreven, Bennekom (8). 1400 punten: J. van Buiten, Steenwijk (10). 1800 punten: M.W. v/d Broek, Veenendaal (-); R. Muit-Hofman, Nieuwerkerk a/d IJssel. 2000 punten: F. Jansen Eupe-Karkdijk, Rijssen (6). 2200 punten: M.J. Niebeek, Huis ter Heide (8); A. v/d Plaat-Stam, Nieuw-Lekkerland (7). 2400 punten: H. van Dijkhuizen-de Mots, Voorthuizen (7); G.J. Hilhorst, Neede (4). 2600 punten: J. de Fijter-v/d Boogaard, Veen (8); H.M. Keuken-Verweij, Kesteren (11). 2800 punten: Anny Polinder, Oldebroek (2). 3000 punten: A. van Koppen, Ouddorp (10). 3200 punten: L. Crum-Nifterik, Opheusden (15); H. Heiwegen-Hazeleger, Barneveld (-); G. Korevaar, Sliedrecht (-); M. Nieuwenhuijzen, Krabbendijke (5); H. van Rossum, Zeist (2); M.H. Wisgerhof, Ochten (6). 3400 punten: A.M. van Dijk-den Dunnen, De Bilt(-); A. Verhaar, Kinderdijk (16); A. VierbergenMeijer, Veenendaal (-). Prijskeuze: zie Terdege nr. 2, pagina 78.

Vervolgwoordzoeker Wat de vorige keer niet vermeld werd, is dat u de oplossing kunt mailen naar redactie@terdege.nl of per (brief)kaart sturen naar Terdege ‘Vervolgwoordzoeker’, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Vermeld uw naam en adres. U hebt t/m 23 november de tijd. Correctie in woordzoeker deel 4: Van de 9 letters die overblijven, moet de de 6e letter een A zijn (i.p.v. een C) en de 7e letter een C (i.p.v. een H). a dv er t en t i e

‘t Eerlijk avondje is gekomen ...

Geef een waardevol cadeau Bestel nu de ZOA Cadeaukaart en verras uw familie, vrienden of collega’s. De ontvanger kiest zelf aan welk ZOA programma het tegoed wordt besteed. Een cadeau van blijvende waarde!

Chocoladefabriek Mijn zoon van 7 vindt uit. En dus ben ik moeder van een uitvinder. Een voorrecht dat vast niet voor elke ouder is weggelegd. Ik tel daarom mijn zegeningen en zal niet klagen over de kilo’s papier die een uitvinder nodig heeft. Overal slingeren ze rond: stapels met schetsen vol pijlen en kreten als ”magneet”, ”sement”, ”lucivers” of ”lopende bant”. Wat er in de tuin allemaal staat aan constructies met buizen, touwen en elastieken hoeft ook niemand te weten. Ik wil het alleen even hebben over de fantastische chocoladefabriek die Benjamin heeft ontworpen. Het spreekt voor zich dat één A4’tje niet voldeed voor zo’n vele etages tellend gebouw. Gelukkig bleek de achterkant van een reusachtige afiche beschikbaar. Aan alles heeft ons genie gedacht: aan ketels die de chocola vloeibaar maken, aan metaaldetectors die verdwaalde schroeven uit de chocoladesoep vissen. Kortom, een sterk staaltje. Daar moet de burgemeester van weten! vindt Benjamin. Als de gemeente een dergelijke fabriek binnenhaalt, breken er ongetwijfeld gouden tijden aan. Enig aarzelen en uitstellen van mijn kant heeft geen zin. In de grootste envelop die er is, wordt de schets gepost. Een week later leest en herleest Benjamin met gloeiende wangen en stralende ogen het antwoord, voorzien van het logo van onze burgemeester: „Wat een verrassing (…), krijg ik zomaar een brief van een jonge inwoner (…) over een chocoladefabriek. Je hebt je heel goed verdiept in het maken van chocolade (...) Onze gemeente heeft geen chocoladefabriek (…) het initiatief zou van een ondernemer moeten komen, want de gemeente bouwt geen fabrieken. Het ondernemerschap zit al op jonge leeftijd in je. Misschien dat je op latere leeftijd zelf besluit om een fabriek op te zetten en wie weet is dat een chocoladefabriek. Ik wil je hartelijk bedanken voor je brief en doe maar heel goed je best op school zodat je straks een slimme ondernemer wordt.”

WWW.ZOA.NL/CADEAUKAART GIRO 550 redactie@terdege.nl www.terdege.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_058-058 58

1-11-2011 12:53:33

a dv er t en t i e

Bijbels in China Broodnodig Kinderbijbels. Bijbels in de talen van etnische minderheden. Met nadruk vragen de bewoners van de bergdorpen erom. Steunt u het werk van Bonisa inancieël, zodat Bijbels en kinderbijbels uitgedeeld kunnen worden? • Vraag vrijblijvend ons kwartaalblad aan. • Neem contact met ons op voor een presentatie over de zendingsprojecten in China Postbank 31.555.32 o.v.v. Bijbels / kinderbijbels Grachtweg 20, 2161 HN Lisse www.bonisa.nl |0252 - 41 82 69

Hoe kunt u helpen?

Voor € 10,-

geeft u 2 Chinese kinderbijbels

Voor € 17,50

geeft u 5 Bijbels in talen van etnische minderheden

Voor € 25,-

ondersteunt u een evangelist om de Bijbel uit te leggen

Voor € 50,-

bouwt u mee aan een kerk voor de Lisu bevolking in GaShiLi

Help mee en betaal een Bijbel voor Chinezen

Bonisa Z E N D I N G

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 59.indd 1

25-10-2011 11:50:11

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt

In gesprek

met Godzoekers Religie mag weer, zolang het bij zoeken blijft. Dr. Marc de Vries schreef een boek voor mensen die God hebben gevonden en graag ook anderen bij Hem brengen. Wat zeg je tegen intellectuele Godzoekers? „De wetenschap is veel te beperkt om te bewijzen dat God wel of niet bestaat, en om levensvragen te beantwoorden.”

ijn kamer is groot en kaal, de inrichting sober. Passend bij de no-nonsensementaliteit van de Technische Universiteit Delft. Vier dagen per week doceert prof. dr. Marc de Vries hier de didactische en ilosoische aspecten van de natuurwetenschap en techniek. Als orthodox christen. Is aan de TU ruimte voor iets hogers dan de materie?

„Sinds enige tijd hebben we een

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_060-063 60

21-10-2011 14:50:37

klein gemeenschapje van christendocenten: Crux. Soms wordt fel naar christenen uitgehaald. Anderhalf jaar geleden vroeg een collega-wetenschapper zich in een column in het universiteitsblad af of die wel aan deze universiteit horen. In een reactie stelde ik dat zijn bijdrage getuigde van een ouderwets en positivistisch beeld van wetenschap, waar geen wetenschapsilosoof meer in gelooft. Daar kwam een uitermate felle reactie op terug, sterk op de man gespeeld. Ik zou de leerstoel ‘smuristische wijsbegeerte’ bezetten.” Hoe gaat u met zo’n aanvaring om?

„Er kwamen verontwaardigde reacties van studenten, de decaan informeerde of hij er iets aan moest doen. Dat leek me niet verstandig. Ik heb de columnschrijver voorgesteld samen eens te gaan lunchen. Dat is gebeurd. Toen bleek ik een normaal iemand te zijn, die ook nog wel wat op zijn cv heeft staan. Sindsdien heeft hij nooit meer iets dergelijks geschreven. Dat laat zien dat je in zo’n situatie je opponent beter de hand toe kunt steken dan hem opnieuw van repliek te dienen.” Tonen ook niet-christenen belangstelling voor uw colleges christelijke ilosoie?

„Ze vormen een minderheid, maar zijn er wel. De overtuiging dat we de werkelijkheid niet kunnen reduceren tot materie, spreekt ook niet-christelijke studenten aan. Soms kies ik onderwerpen om juist hen te prikkelen. Eén college is helemaal opgehangen aan science-ictionilms. Veel van die ilms stellen fundamentele ilosoische en ethische vragen aan de orde, die ik vanuit een christelijke visie probeer te beantwoorden.” U publiceerde onlangs een boekje

Prof. dr. Marc de Vries: „We zijn te veel bezig met bijkomstigheden en prietpraatjes” voor christenen die in gesprek raken met Godzoekers. Komt u die vaak tegen?

„Regelmatig. Aan de ene kant zijn er christelijke studenten die door de wetenschap in verwarring raken. De algemene opvatting is dat je voor wetenschapsbeoefening je geloof buitenspel moet zetten. Als God de werkelijkheid al heeft gemaakt, heeft Hij dat vreselijk slecht gedaan. Mensen worden ziek, gaan dood, dieren maken elkaar af, er gebeuren natuurrampen. ‘Waar is die God van jou, die het allemaal zo mooi ontworpen heeft?’ Dat soort vragen kun je voor je kiezen krijgen.

Aan de andere kant zijn er nietchristelijke studenten die de natuurwetenschap willen gebruiken om de zin van het leven te vinden. Met dit boekje probeer ik duidelijk te maken dat de wetenschap een werkelijkheid bestudeert die niet meer is zoals God die bedoeld had. We zien naast het mooie van de schepping de gevolgen van de zonde. Zonder het licht van de Schrift kan de wetenschap je een eindje op weg helpen, maar ook niet meer dan dat. Hetzelfde geldt voor het bestuderen van de geschiedenis, religies en ilosoische denksystemen. Die kunnen je er hooguit van overtuigen dat er een hoger iets of

Zoeken en gevonden worden Door ‘God vinden. In gesprek met zoekers’ wil dr. Marc J. de Vries christenen toerusten voor het gesprek met zoekende medereizigers die ze op hun weg ontmoeten. In de bijdrage aan de Artios-reeks, een initiatief van de Gereformeerde Bond, schetst de auteur verschillende wegen waarlangs mensen in de eenentwintigste eeuw op zoek zijn naar God. Na de inleiding volgen hoofdstukken over het zoeken van God in de schepping, de geschiedenis, de religie en de ilosoie. Slotconclusie is dat deze wegen zoekers wat verder kunnen brengen, maar niet meer dan dat. Na een hoofdstuk over mensen die zich welbewust van God afkeren, sluit het boek af met een hoofdstuk over het zoeken van God in Zijn Woord, het gebed en de gemeente. Al in het voorwoord maakt De Vries de lezer deelgenoot van zijn overtuiging dat het vinden van God het gevolg is van Gods zoeken van zondaren. „Niet wij hebben Hem uitgekozen om Hem te zoeken, maar Hij heeft ons uitgekozen om Hem te vinden.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_060-063 61

21-10-2011 14:50:55

a dv er t en t i e

Pan 16, 18 en 20 cm Steelpan 16 cm

4 dlg kookset Normaal â&#x201A;Ź370,Nu â&#x201A;Ź229,-

Conical de luxe Karaat Plus

4 dlg kookset Normaal â&#x201A;Ź224,-

Kookpannen Maand

e i t k A

Wij leveren u kookpannen tegen de scherpste prijzen. Naast deze lage prijzen krijgt u deze maand er ook nog eens een mooi cadeau van ons bij.

Nu â&#x201A;Ź99,-

Nu â&#x201A;Ź189,-

Nu â&#x201A;Ź289,pan 16, 18, 20 en 24 cm soeppan 16 cm steelpan en 24 cm hapjespan

n tot we ge

7 dlg kookset Normaal â&#x201A;Ź553,-

Vision 6 dlg kookset Normaal â&#x201A;Ź397,-

. Kortin l..

Diadem Plus

n tot we ge

. Kortin l..

Hďż˝ďż˝oďż˝nďż˝

Pan 16, 18, 20 cm Steelpan 16 cm

GRATIS* Grillpan.w.v. â&#x201A;Ź49,95

Pan 16, 20,24 cm middel, pan 16 en 20 cm laag 1 steelpan 16 cm, 1 stoominzet 20 cm

WEDGWOOD Edme plain

*Als u voor â&#x201A;Ź250,kookpannen koopt

16 dlg startset Normaal â&#x201A;Ź172,Nu â&#x201A;Ź129,-

4 dinerbord - 4 ontbijtbord 4 diepbord - 4 dessertschaal

Parallelweg 4b - Sliedrecht (A15 afslag 24) Tel. 0184 - 41 10 16 - Fax 0184 - 42 29 69 www.hensbergenserviezen.nl - info@hensbergenserviezen.nl

ONLINEBESTEK.NL DĂŠ online bestekwinkel!

PANNEN.NL

DĂŠ online pannenwinkel!

WoonCenter

badkamers keukens tegels deuren

Woonwereld

Wij zijn op zoek naar:

â&#x20AC;˘ Teamleider wonen Leidinggeven aan 7 tot 10 medewerkers

â&#x20AC;˘ Woonbegeleider verzorgende IG/SPW

ALLES-IN-Ă&#x2030;Ă&#x2030;N

Stap in de WOONwereld van Filippo Bij besteding van minimaal â&#x201A;Ź 5000,FIETS KADO! *

â&#x20AC;˘ Oproepmedewerkers ďŹ&#x201A;exibel inzetbaar

â&#x20AC;˘ BBL-Leerlingen verzorgende IG Speciaal voor herintreders zorgen wij voor de benodigde bijscholing. Voor meer informatie bezoek onze website.

Zorgeloos woonshoppen bij WoonCenter Filippo dankzij ons alles-in-ĂŠĂŠn concept! De woonconsument hecht niet alleen waarde aan comfortabel wonen en een ruime keuze, maar ook aan gemak. Dat kan dankzij ons alles-in-ĂŠĂŠn concept, dat wordt gevormd door een uitgebreide keuze keukens, badkamers, tegels en deuren. Ons assortiment is zo samengesteld dat er altijd een oplossing wordt gevonden, die helemaal past bij uw smaak. U proiteert niet alleen van het gemak van het alles-in-ĂŠĂŠn concept, maar ook van aantrekkelijk voordeel. Onze adviseurs helpen u graag verder. Voor meer informatie www.ilippo.nl.

Keukens

Tegels

Deuren

* vraag naar de voorwaarden

Ermelo Dennenweg 2 â&#x2014;? 3735 MR â&#x2014;? Bosch en duin â&#x2014;? 030 697 34 00 â&#x2014;? www.accoladezorggroep.nl

Badkamers

Amersfoort

Deventer

Nijverheidsweg-Noord 41, 3812 PK Amersfoort, T +31 (0)33 4616946, www.ilippo.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 62.indd 1

25-10-2011 12:49:35

twijfel zijn, maar laten we die niet cultiveren en nog minder de satan voedsel geven voor twijfel.” Aan het slot van uw boek geeft u aan dat Godzoekers uiteindelijk alleen door de Schrift de weg kan worden gewezen. Relativeert dat de betekenis van apologetiek?

„De wetenschap bestudeert

een werkelijkheid die niet meer is zoals God die bedoeld had”

iemand moet zijn. Dat gevoelen leeft overigens breed onder studenten.” Wat zegt u tegen studenten die God proberen te vinden via de natuurwetenschap?

„Dat die nooit zekerheid kan geven over het bestaan van God, omdat wetenschap veranderlijk is. Pas hoorden we over een deeltje dat sneller dan het licht zou gaan. Als dat waar is, komen veel theorieën op losse schroeven te staan. Er is al opgemerkt dat het consequenties voor dateringsmethoden kan hebben. Zo betrekkelijk is wetenschap dus. Als je daar je geloof op baseert, kun je het ineens kwijt zijn. Je hebt er een andere, onwankelbare basis voor nodig.” Is dit boekje autobiograisch?

„Nee, ik ben opgegroeid in een christelijk gezin, waarbinnen ik God heb mogen leren kennen. De studie ben ik ingegaan met de overtuiging dat ik daarin geen dingen zou vinden die strijden met Gods bestaan.

Gaandeweg word je ook wetenschaps-ilosoisch steeds meer in die opvatting gefundeerd. De wetenschap is veel te beperkt om te bewijzen dat God wel of niet bestaat, en om levensvragen te beantwoorden. Hoe beter je dat ziet, hoe meer je de betekenis van de Heilige Schrift gaat waarderen. Alleen daaruit kunnen we God leren kennen.” Hoe verklaart u dat de wetenschap u nooit aan het wankelen bracht?

„Dat is maar op één manier te verklaren: de Geest bewaarde me bij het Woord. Ik zeg altijd tegen christenstudenten: ‘Zorg dat je een nauwe band met God hebt en dat je die trouw onderhoudt.’ De beste manier om God kwijt te raken, is het laten verslappen van je bijbelstudie en je gebedsleven.” Ook veel christenacademici stellen dat je door een periode van twijfel heen moet.

„Die mening deel ik niet. Er kan

„Zo zou ik het niet zeggen. Je kunt mensen duidelijk maken dat het bestaan van God, de schepping van de wereld en Gods trouw aan Zijn beloften in ieder geval niet tegen het verstand ingaan. Er zijn tal van argumenten die daarvoor pleiten. Maar nooit zal iemand alleen op grond daarvan tot geloof komen, omdat geloof niet in de eerste plaats intellectuele kennis is maar relatiekennis. Om God echt te leren kennen, moet je bij een andere bron zijn. De apologetiek is bedoeld om mensen daar te brengen. En om christenen te wapenen tegen ondeugdelijke pretenties van de wetenschap.” Waar denkt u dan concreet aan?

„Bijvoorbeeld aan de aannames van de evolutietheorie over de ouderdom van de aarde. Gegevens uit een beperkte periode worden doorgetrokken op een schaal van miljarden jaren. Zo’n extrapolatie is elders in de wetenschap ondenkbaar. Ik verbaas me erover dat ook reformatorische theologen zich daardoor laten meevoeren, en discussiëren over de vraag of de dood er misschien toch altijd al is geweest. Dan denk ik: ‘Mensen, besef je wat voor uitverkoop je aan het houden bent? En ter wille waarvan? Om in het reine te komen met aanvechtbare theorieën van de natuurwetenschap?’ Ik lees soms dingen waarvan de haren me ten berge rijzen, en waardoor gemeenteleden en christenstudenten aan het twijfelen worden gebracht.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_060-063 63

25-10-2011 12:17:27

a dv er t en t i e

  

Voor een zorgzame begeleiding

De Bevelanden J.C. Hoekman

           

(0113) 311 444

w w w. u i t va a r t z o rg c e n t r u m . n l

JOH.DEHEER HET CONTENT EN DOMUS ORGEL CENTER!

méér dan muziek, sinds 1898.

AZZ\]lViZghigVVi &%& ((+) 6: Ha^ZYgZX]i IZa / %&-) )&. +&& >ciZgcZi/ lll#_d]YZ]ZZg#ca

                                          



Zojuist verschenen Lynn Austin

De nieuwe Austin nu te koop

In Wonderland Alice Grace Ripley leeft in een droomwereld met haar neus in de boeken. Maar aan haar zorgeloze bestaan komt plotseling een einde als haar vriend Gordon hun relatie verbreekt. Hij vindt dat Alice te veel in een fantasiewereld leeft. Als ze dan ook nog haar geliefde baan in de bibliotheek kwijtraakt omdat er bezuinigd moet worden, vlucht ze naar de bergen van Kentucky.

€ 22,50

scan hier leesfragment

paperback, 464 blz.

De geheimen van Lancaster County 1

Jody Hedlund

Suzanne Woods Fisher

De Predikersbruid

De beslissing

Engeland 1659. Elizabeth Whitbread moet en zal een familie in nood te helpen. John Costin is vastbesloten Gods woord te verkondigen. Maar dan komt de liefde onverwacht tussenbeide.

Carrie Weaver en haar vriendje Solomon groeien op als Amish van de Oude Orde, maar ze raken vervreemd van de gewoonten en kijken reikhalzend uit naar de dag waarop ze de gemeenschap kunnen verlaten.

€ 19,95

paperback, 384 blz.

paperback, 336 blz.

www.kok.nl 64

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 64.indd 1

25-10-2011 11:42:48

Natuurkundige en ﬁlosoof Wat is uw advies aan deze theologen?

„‘Weet wat je zegt, en heb eens wat meer respect voor je eigen discipline.’ Het verhaal dat de gereformeerde theologen van Princeton anderhalve eeuw geleden ook niet zo’n moeite hadden met de evolutietheorie, is aantoonbaar onjuist. Dat geldt voor de eerste periode van de evolutietheorie, toen Darwin het uitsluitend over overgangen binnen soorten had. Toen hij over de afstamming van de mens begon, gingen gereformeerde theologen wel degelijk tegengas geven. Als je de eerste hoofdstukken van Genesis eerlijk en onbevangen leest, kom je fundamenteel in aanvaring met de evolutietheorie. Dat geldt ook voor alles wat na Genesis 3 komt.” Hoe beoordeelt u speciale diensten voor buitenkerkelijke zoekers?

„Het heeft iets sympathieks om in de vormgeving van zulke diensten een eind met hen op weg te gaan. Toch ben ik van mening dat de kerk juist daarin iets tegendraads moet hebben. Meer dan eens vertelden nietgelovige mensen me dat het bijwonen van een traditionele eredienst grote indruk op hen maakte. Ze voelden dat daar iets bijzonders aan de hand was. Dat maakte ze nieuwsgierig. Steek je de brug naar de wereld over, dan sta je zelf ook aan de andere kant en heb je veel van je identiteit al weggegeven. Bovendien moet je door de keuze voor wereldse vormen concurreren met mensen die daar veel beter in zijn. Dat ga je aﬂeggen. Wees een stad op een berg. Daar verwacht ik veel meer van. Ik ben ook steeds meer de waarde van de gereformeerde belijdenis en identiteit gaan zien. Zonder al het bestaande te verheerlijken.”

Marc de Vries (53) specialiseerde zich na de studie natuurkunde in de didactiek van het vak. Aan de Technische Universiteit Eindhoven deed hij promotie-onderzoek op dit gebied. Aansluitend was hij betrokken bij het opzetten van een opleiding voor docenten techniek in het middelbaar onderwijs. In 1990 werd hij door de Technische Universiteit Eindhoven benoemd tot universitair docent filosofie en ethiek van de techniek. In 2003 volgde hij aan de Technische Universiteit Delft professor Egbert Schuurman op als bijzonder hoogleraar in de reformatorische wijsbegeerte (nu christelijke filosofie). Daar is hij vanaf 2008 ook hoogleraar in de didactiek van de bètavakken. De Vries is gehuwd, vader van vier kinderen en grootvader van twee kleinkinderen. Sinds 2010 is hij lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond.

Wat zou anders mogen?

„De centrale vraag is hoe God het wil hebben. In mijn leven, de eredienst, de verkondiging, de liturgie, het gemeente-zijn… Zo kijk ik naar nieuwe vormen, maar ook naar onze psalmberijming, om maar wat te noemen. Wil God als opperwezen worden aangesproken? Ik denk het niet. Hij openbaart zich met een Naam. Wil Hij dat wij het pad der deugd betreden? Ik denk het niet. Hij wil dat wij Zijn wet gehoorzamen. Dat is toch echt iets anders.”

heeft de Heere een stokje voor gestoken. Er ontstond zo’n onrust, dat ik wel ja moést zeggen. En nou blijkt het ook te kunnen. Als je je in toewijding overgeeft aan God, geeft Hij wat nodig is. Hij moet in ons leven de eerste zijn. Als dat niet meer het geval is, verliezen we onze werfkracht. Daar zit het echte probleem. We zijn te veel bezig met bijkomstigheden en prietpraatjes. We moeten terug naar de basis.” N.a. v. ‘God vinden. In gesprek met zoekers’, door dr. Marc J. de Vries; uitg.

Soms lijkt het alsof de gemeente zelf niet meer het vertrouwen in het Woord en de Geest heeft, stelt u aan het slot van uw boek. Hoe komt dat?

Groen, Heerenveen; 160 blz., prijs

12,50

„Ik vrees dat de dagelijkse omgang met het Woord voor veel gemeenteleden geen vanzelfsprekendheid meer is. Je schrikt soms van wat catechisanten je vertellen. In het tanen van de huisgodsdienst ligt de wortel van heel veel problemen in de gemeente. Ook van het tekort aan ambtsdragers.” Hoe redt u het om naast al uw besognes ook nog ouderling te zijn?

„Ik had al nee gezegd, maar daar

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_060-063 65

25-10-2011 12:24:55

a dv er t en t i e

ik steek graag zelf de handen uit de mouwen ...maar in mijn situatie is het beter als iemand me daar een handje bij helpt.

Elke dag op zoek naar werk In de winter komt Arman uit Armenië vaak met lege handen thuis. Hoe moet je dan zeven monden voeden? Kijk op www.winterhulp.nl

Soms lukt het niet om zelfstandig aan het werk te gaan of je dagen naar tevredenheid in te vullen. Psychische problemen kunnen hiervan de oorzaak zijn.

eleos dagbesteding en arbeid: jij kiest je richting, wij trekken met je op Kijk voor meer informatie op www.eleos.nl of bel 088-892 02 50. Eleos heeft arbeidstrainingscentra in Dordrecht, Ede, Gouda, H.I. Ambacht, Kapelle, Kootwijkerbroek, Ouddorp, Zwolle en Zwijndrecht.

Geef op banknr. 16.10.04.555 o.v.v. Winterhulp

eleos biedt ook begeleide stage en lerend werken voor jongeren.

Hyundai Cluistra & Hyundai Noteboom:

De zekerheid van de juiste keuze Hyundai Cluistra

Hyundai Noteboom

De zekerheid van de juiste keuze Welke Hyundai u ook kiest, u kiest altijd voor een uitstekende prijs/kwaliteitverhouding. Voor een auto die uitblinkt in veiligheid en betrouwbaarheid. Stuk voor stuk eigenschappen die ook gelden voor haar dealers. Bij zowel Hyundai Cluistra als Hyundai Noteboom bent u dan ook van harte welkom voor de complete dienstverlening rondom Hyundai. Van aanschaf, lease en huur tot onderhoud, ﬁnanciering en verzekering. Loop eens vrijblijvend binnen. Voor een proefrit of voor een kennismaking (tijdens een kop kofﬁe) met ons bedrijf.

De Hyundai ix35 al vanaf € 22.995,-

www.hyundai.nl/cluistra www.hyundai.nl/noteboom

Genoemde prijzen zijn incl. BTW en BPM en excl. kosten rijklaar maken, laktoeslag en verwijderingsbijdrage. Afgebeelde modellen kunnen afwijken van standaarduitvoering. Druk- en zetfouten voorbehouden.

Gecombineerd brandstofverbruik: 4,3 - 8,2 (l/100 km) / 23,3 - 12,2 (km/l); CO2 - emissie: 114 - 200 (g/km). Uitstoot- en brandstofverbruikgegevens zijn gebaseerd op tests die zijn uitgevoerd volgens Europese Verordening 715/2007/EEG.

CLUISTRA NIEUWEGEIN B.V. BETUWEHAVEN 1, NIEUWEGEIN, TEL. 030-6062598 AUTOBEDRIJF NOTEBOOM ROTTERDAM B.V. KAMERLINGH ONNESWEG 32, BARENDRECHT, TEL. 010-2923434 66

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 66.indd 1

25-10-2011 11:45:59

Tips voor binnen en buiten Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege.nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd. In 'Muziek' hebben concerten/zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

Muziek Zaterdag 12 november (19.30 uur): Zang- en orgelavond in Adventkerk (Geref. Gem.), Veenendaal. M.m.v. Chr. Urker Visserskoor Crescendo o.l.v. Louwe Kramer en Harm Hoeve (orgel), Kinder- en tienerkoor o.l.v. Jan Hendrik van Schothorst. Toegang gratis, collecte voor Siloah. Zaterdag 12 november (19.30 uur): Zangavond in Grote- of Catharijnekerk in Heusden, t.b.v. Dep. Evangelisatie. M.m.v. mannenkoor De Lofzang uit ’s-Grevelduin-Capelle o.l.v. Dick de Jong, Jongerenkoor Cantilena uit Werkendam o.l.v. Peter Wildeman, dwarsﬂuitiste Carlien de Raad en evangelist A. van Setten. Toegang gratis, collecte. Zaterdag 19 november (19.30 uur): Koor- en samenzangavond in Herst. Herv. Pniëlkerk, Rietberglaan 2, Barneveld. M.m.v. Interkerkelijk Psalmzangkoor Crescendo o.l.v. Johan Hulshof en Gerco van Ingen (orgel), ds. R van de Kamp (meditatie). Toegang vrij, collecte en cd-tafel. Zaterdag 19 november (19.30 uur): Jubileumzangavond t.b.v. JBGG in St. Nicolaaskerk, Elburg. M.m.v. gemengd koor Jubilate Deo, jongerenkoor Nil Sine Deo, kinderkoor Kinderklanken (alle o.l.v. Gerwin van Garderen), een muziekgroep, organist Jan van de Poel de pianisten Johan van der Graaf en Henk Jan Pap. Toegang gratis, collecte. Zaterdag 19 november (19.30 uur): Concert t.b.v. St. Shaare Zedek in Hervormde Kerk, Ameide. M.m.v. Gemengd koor Deo Juvante uit Kesteren, Joost van Belzen (vleugel en orgel), Peter Wildeman (orgel) en Wouter van Oossanen (trompet). Entree € 5,00; tot 12 jaar gratis; gezinnen € 10,00. Kaarten reserveren (met korting): info@woutervanoossanen.nl.

Uit & thuis Activiteiten Zaterdag 12 november (10.00-15.00 uur): Tweedehands boekenmarkt in gebouw Eben-Haëzer, Preekhillaan 3, Ouddorp. Info: T. de Jong, tel. 0187-682735. 15 t/m 19 november (14.00-17.00 uur): Jubileumexpositie Quiltgroep Lappiespassie, t.b.v. gehandicapten, in Streekmuseum Crimpenerhof, IJsseldijk 312, Krimpen a/d IJssel, tel. 0180-514866. Zaterdag 19 november (10.00-14.30 uur): Winterverkoping en Open Huis bij Eleos De Doorgang, Singel 443, Dordrecht. Info: tel. 078-6315293 of www.atcdedoorgang.nl Zaterdag 19 november (10.00-15.00 uur) Goede Doelen Dag (kramen en activiteiten) in de Voorhof, Hoofdweg 48, Zegveld. Zaterdag 19 november(10.00-15.30 uur): Verkoopdag t.b.v. Stéphanos, bij Talen Tools, Burg. Janssenstraat 10, Staphorst. Info: www. stephanos.nl

Puzzeloplossingen A-1 (Bijbelse boekenpuzzel): Openbaring 3:5; 13:8; 17:8; 20:15; 21:27; 22:19 (geschreven - wet - gedachtenis - bloed - vermoeiing - geopend maken - verbrandde - bijeen - wetenschap - rol - inzonderheid - afschrijven - perkamenten - lezen verstand). Oplossing: Het boek des levens. B-1 (Doolhofwegstreper): Kinderboek. C-1 (Honingraat): 1. borrel, 2. gebrek, 3. rangen, 4. wekker, 5. Knokke, 6. Esther, 7. goebel, 8. nadeel, 9. dekens, 10. kontje. Boekenweek, helden. D-1 (Woordpuzzel): 1. tribune, 2. theorie, 3. taverne, 4. Turkije, 5. toxemie, 6. tonnage, 7. tenware, 8. trouble, 9. terrine, 10. tremske. Boekenwurm. E-1 (Nieuw woord): 1. boeken, 2. uit, 3. ge, 4. ver. Boekenuitgever.

redactie@terdege.nl www.terdege.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_067-067 67

24-10-2011 14:49:08

Uit & thuis | Creatief

tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Wauw, wat een pauw! Irene van ons is een kei in pauwen tekenen. De ene heeft nog mooiere veren dan de andere. Ik heb deze pauw met lapjes bewerkt maar je kunt natuurlijk ook veren, glitters en verf gebruiken. Heel leuk voor een kinderfeestje. Het is even ‘zagen’, maar dan kan het versieren beginnen!

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_068-069 68

25-10-2011 12:54:52

Aan de slag Dit heb je nodig ● MDF van 9 mm dik ● Plakkaatverf wit ● 5 knijpers ● 2 latjes om tegen de onderkant te lijmen ● Restjes stof ● Boekbinderslijm en houtlijm ● Restje dun karton (kan ook van een leeg soep-

doosje o.i.d.) ● 2 beweegbare oogjes ● Restje oranje vilt

Zo maak je het ● Vergroot de tekening 200 % en neem de pauw

over op het hout en zaag hem uit. Ik heb hem eerst met de decoupeerzaag gezaagd, en daarna met de ﬁguurzaag de hoekjes van de veren en tussen de poten. ● Zaag de latjes op maat voor de onderkant en lijm ze voor en achter tegen de pauw. ● Lijm de knijpers op de pauw en verf dan de hele pauw wit. ● Neem alle veren over op karton, iets binnen de lijnen van de pauw. Nummer ze en knip ze uit. ● Lijm de veren op de stof en knip ze langs het karton uit, zonder naad. ● Lijm de veren op de pauw. ● Doe dit ook met het lijf. ● Plak de oogjes, poten en snavel op het lijf.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_068-069 69

25-10-2011 12:55:38

Uit & thuis | Culinair

tekst en foto’s Anne, Lilian en Otto Kalkhoven

In de keuken

Spaghetti alle vongole Fotograaf Otto Kalkhoven maakte enkele heerlijke gerechten voor liefhebbers van kokkels. Zijn bezoek aan twee kokkel- en oestervissers (zie de vorige Terdege) leverde hem de inspiratie hiervoor.

Ingrediënten: (4 personen) • 1 kilo kokkels • 500 gram spaghetti • 4 eetlepels extra virge olijfolie • 1 teentje knolook, gepeld • 1 rode peper in ringetjes • bosje bladpeterselie, ijngehakt • beetje zout

Bereiding: • Spoel de kokkels onder koud, stromend water schoon. • Gooi kokkels met kapotte schelpen weg en controleer of alle kokkels

•

• •

•

gesloten zijn. Geopende schelpen kun je voorzichtig tegen het aanrecht tikken. Als ze alsnog dichtgaan, kun je ze gebruiken. Kook voor de spaghetti 5 liter water in een grote pan. Voeg zout toe als het water kookt en leg het deksel er weer op. Doe de spaghetti erin en schep die steeds om, zodat de pasta niet aan elkaar gaat kleven. Kook de pasta al dente (beetgaar) en giet ze af in een vergiet. Verhit de olijfolie in een diepe koekenpan, samen met de knolook en de peperringen. Voeg de kokkels toe, doe het deksel op de pan en verwarm de kokkels tot ze zich openen. Gooi schelpen die niet open gaan weg. Haal de helft van de kokkels uit hun schelp, neem hiervoor de kleinere exemplaren. Doe de spaghetti samen met de gehakte peterselie in de pan met de kokkels en de olijfolie. Voeg zout naar smaak toe en schep alles goed om, zodat alle spaghetti met een laagje saus bedekt wordt.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_070-071 70

25-10-2011 14:51:07

Uw recept of tip

Kleurig serviesgoed Op www.lieﬂifestyle vind je gezellig en vooral kleurig serviesgoed, zoals soepkommen, mokken, borden, bordjes en schalen. Alles met bijpassend tafellinnen, zoals pannenlappen, ovenwanten, servetten en tafelkleden met grappige en mooie details.

De rubriek ‘In de keuken’ wordt verzorgd door Anne, Lilian en Otto Kalkhoven. Aan deze pagina’s kunt u bijdragen door een of meer favoriete recepten te sturen of door een praktische keukentip door te geven. Uw inzendingen zijn welkom bij Terdege ‘In de keuken’, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn; redactie@terdege.nl

Kokkels in appelsap Ingrediënten: (4 personen) • 250 gram kokkels • 1 dl appelsap • 1 blaadje laurier • 5 gram boter • zout en peper (uit de molen) • sap van 0,25 citroen

Bereiding: • Was de kokkels in koud stromend

water. • Verhit in een wijde pan de appelsap

met laurierblad. • Voeg de kokkels en de boter toe, met

een snuf zout en een beetje peper. • Doe het deksel op de pan en laat de kokkels drie minuten stomen. • Maal wat verse peper over de schelpen, besprenkel ze met het sap van de citroen en serveer ze direct met het kookvocht.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_070-071 71

25-10-2011 14:50:34

Uit & thuis | Natuur en tuin

tekst en foto’s Tuinschrift en Kalkhoven Fotografie

Ik ben in de tuin

Schik met lampionnen Het is nu wel hoog tijd om de laatste lampionplanten te ‘oogsten’, voordat ze lelijk worden en afsterven.

De feloranje kleur nodigt als het ware uit om met schikkingen aan de slag te gaan. Je kunt ze afgeknipt gebruiken of aan de takken laten zitten. Als je ze afknipt, doe dit dan met een zo lang mogelijk steeltje. Aan dit steeltje kun je een stukje bloemistendraad bevestigen, waarmee je de lampion op een krans vastzet.

Houtsnippers strooien De meeste eenjarigen zijn nu uitgebloeid, waardoor er lege plekken verschijnen in de border. Kale grond in de tuin is niet alleen funest voor het bodemleven, het stimuleert ook erosie en onkruidgroei. Strooi in dit geval een laag houtsnippers over de bodem en tussen de heesters. Blad of compost mag ook.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_072-073 72

21-10-2011 14:40:11

Kerstroos in koperen pot Heerlijk is het de mooie, zachtgroene Helleborus op een strategische plek te zien staan. De roodkoperen pot past mooi bij de kleur van de bloemen. Echt een blikvanger. Zet de plant na de bloei in de volle grond, als het niet vriest. En tot dan: genieten maar.

Maak afgevallen blad nuttig

Decemberbloeier De naam van deze azalea luidt al enige tijd Rododendron Praecox. Niet dat het voor de prachtig bloeiende plant iets uitmaakt; maar wel als u deze schoonheid ook in de tuin wilt hebben. Afhankelijk van het weer bloeit de Praecox op een zachte, beschutte standplaats al in december. Soms nog eerder. Ook wel later, als er een strenge winter in het spel is. De plant is bepaald geen snelle groeier, met andere woorden: het duurt enige jaren voordat niemand hem meer over het hoofd kan zien. Als hij tien centimeter per jaar groeit, is het wel op. Hij staat bij voorkeur op lichtzure grond. Niet op klei!

De grasmaaiperiode is voorbij. Nu zijn het de afgevallen bladeren die van het gazon verwijderd moeten worden. Als je het blad laat liggen, gaat het gras daaronder rotten. Een deel ervan kan mogelijk in de border gebruikt worden. Om planten te beschermen waarvan de winterhardheid twijfelachtig is. Voor heesters en hagen is een linke hoeveelheid blad ook zeer welkom. De rest kan op de composthoop.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_072-073 73

21-10-2011 14:40:34

Puzzelen

A-3 Bijbelse puzzel

1 Elke oplossing mag worden ingezonden, iedere goede oplossing levert een aantal punten op. Hebt u een vraag over puntenaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde én gefrankeerde retourenvelop mee. 2 De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit zijn. U kunt dus twee aﬂeveringen tegelijk inzenden. 3 Alleen Terdege-abonnees mogen meedoen. Eén inzending per adres. 4 Iedereen die in totaal 200 punten heeft verzameld, ontvangt een prijs. 5 Prijswinnaars nemen de overgebleven punten mee naar de volgende ronde. 6 Oplossingen bij voorkeur op één briefkaart, met vermelding van de puzzelnummers én uw adres, sturen naar: Mw. J. van der Jagt Molenpolderweg 19 4401 NP Yerseke Niet in een envelop, tenzij er een antwoordenvelop in zit. Mailen kan ook: puzzelbox@kliksafe.nl 7 Als u voor de eerste keer inzendt, vermeld dan op uw briefkaart: nieuw. 8 Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

Oplossingen Puzzels nummer 1 op pagina 67. 74

De twintig woorden komen uit het bijbelboek Jona. Van elk woord staan de letters door elkaar. Zet ze in de juiste volgorde. Steeds blijft er een letter over. Deze twintig overgebleven letters vormen vier woorden. 1

OJADN

JONA

STIREAS

T . . . . .

ESEZ

Z . .

TMORST

S . . . .

ESIV

V . .

MARNDGOF

A . . . . . .

VOLGEND

G . . . . .

DEEGBE

G . . . .

ROBODLEF

B . . . . . .

GRIEPDIKND

P . . . . . . . .

DAAST

S . . .

KNIGNON

K . . . . .

KEIVNEN

N . . . . .

BOERZUW

B . . . . .

VIERTREDE

V . . . . . . .

GRONOT

T . . . .

GANDGIEG

G . . . . . .

BROEDMIONOW

W . . . . . . . . .

NROWM

W . . .

DIENSTWOONG

O.........

D-3 Lettermix

Inzenden: De vier woorden en de vindplaats.

Spelregels van het laddersysteem

2pt

ERKENTENIS. De letters van de gevraagde woorden komen in dit woord voor. Ze mogen meerdere keren gebruikt worden. Het zijn woorden van zes letters. 1. gevangenis, 2. label, 3. verzoekschrift, 4. verstand, 5. hal, 6. kantoorartikel. Inzenden: Het woord dat ontstaat op de eerste letters van de zes woorden.

E-3 Gezegde

1pt

Neem van de volgende woorden steeds drie achtereenvolgende letters en maak zo een gezegde. Onvergeeﬂijk, overeenkomst, korenmolen, zonneschijn, erfgoederen, boekenkaft. Inzenden: Het gezegde.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_074-075 74

25-10-2011 7:26:20

Aardbei - ajuin - aren - bieten - blad - boer - bomen boon - brood - erwt - gerst -gewassen - groei - kruiden - maïs - meeldauw - melde - meloen - noten - paprika -peulen - pinda - plant - rogge - sago - spelt - spruit spuiten - spijs - struik - tarwe -vers - vlas - vruchten wortel.

Inzenden: Het woord dat ontstaat uit de letters die overblijven.

B-3 Wegstreper

2pt

C-3 Kruiswoordpuzzel

2pt

Horizontaal: 1. onduidelijk, 4. ogenblik, 7. wreedaard, 11. indien, 12. man, 14. projectiel, 15. huishoudelijk apparaat, 17. Bijbelboek, 18. puzzel, 19. kiem, 21. persoonlijk voornaamwoord, 22. gast, 24. venijn, 26. vers, 29. land in Azië, 31. verstrengeling, 32. bewaker, 33. bode, 35. gokspel, 38. wat, 39. leegte, 41. vogel, 43. Frans lidwoord, 44. getuigschrift, 46. daar, 47. nuchter persoon, 49. hoofddeksel, 51. deel van het jaar, 52. ongemanierd, 54. emmer, 55. keurmerk, 56. kortaf. Verticaal: 1. familielid, 2. reeds, 3. verbrandingsrest, 4. bloem, 5. vaas, 6. ook, 8. getijde, 9. bende, 10. voorbij, 12. grondsoort, 13. vis, 15. drank, 16. gordel, 20. saus, 22. proteïne, 23. vooraf, 24. tuig, 25. aspect, 27. 1 2 3 4 6 7 5 8 9 10 excuus, 28. rij, 29. mok, 30. jus, 34. deel van een 11 12 13 14 schip, 36. buitenlijn, 37. kleur, 39. kerel, 40. ambt, 42. lucht, 43. valstrik, 45. volhardend, 46. betaal15 16 wijze. 48. verbinding, 49. muzieknoot, 50. persoonlijk voornaamwoord, 52. zoogdier, 53. mannelijk 17 18 dier. 19

Inzenden: Het woord dat ontstaat op 34-2-29-12-1744-24-46-54-39-22.

37 41

34 38

32 33

46 48

52 55

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_074-075 75

25-10-2011 7:26:34

a dv er t en t i e

MEUBELEN

STOFFERING

SLAAPCOMFORT

WOONACCESSOIRES

ADVIES

Slaapadvies op maat!

Van Wolfswinkel Woninginrichting, uw meubelzaak en woningstoffeerder inéén. Valkseweg 57, 3771 RD Barneveld • Tel.: (0342) 41 32 79 E-mail: info@vanwolfswinkelwonen.nl • Internet: www.vanwolfswinkelwonen.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 76.indd 1

31-10-2011 11:40:04

a dv er t en t i e

Rond de Ridderzaal Addy de Jong, redacteur politiek bij het Reformatorisch Dagblad

Dames-, heren-, baby- & kinderkleding.

Geen softie Ruim een jaar staat hij nu aan het roer van het schip van staat: drs. Mark Rutte. Zijn gezag is na dit ene jaartje regeren groter dan dat van Balkenende na diens eerste twaalf maanden. Maar of Rutte een “grote” wordt, zoals Lubbers of Kok, ligt nog in de schoot van de toekomst verborgen. Sommigen denken dat een dergelijke statuur voor hem onbereikbaar is. Rutte mag dan een begaafd politicus en een gezellige vent zijn; wat deze man mist, is een visie op waar het met dit land heen moet, en een persoonlijk overwicht op mensen in zijn omgeving, menen zijn critici. Rutte is volgens hen te soft. Zijn vermeende gebrek aan visie laat ik even voor wat het is. Waar het mij nu om gaat, is de vraag of hij een softie is. Volgens mij niet. Zeker, Rutte is qua toon en optreden altijd gentlemanlike. Maar laat niemand zich daar op verkijken. Als het erop aankomt, kan deze heer in het politieke verkeer keihard optreden. Of bent u soms vergeten hoe hij zijn rivaal Rita Verdonk unverfroren uit de fractie zette? Onlangs kwam ik nog een fraai voorbeeld tegen van een hanige en gehaaide Rutte. Waar zijn ambtsvoorgangers niets wisten te ondernemen tegen bewindslieden die de agenda van de ministerraad laten lekken, treedt Rutte er effectief tegen op. Agendapunten die van tevoren zijn uitgelekt, worden die vrijdag gewoon niet behandeld. Zo staat de lekkende minister tegenover de pers lelijk voor schut! Nogmaals, of Rutte in de geschiedenisboeken een “grote” wordt, kunnen we nu nog niet zeggen. We kunnen hem alleen goed observeren, om dan de komende jaren langzamerhand vast te stellen of hij een echte staatsman is óf slechts een politicus. Het verschil tussen die beiden zit in één woord: een politicus kijkt naar de volgende verkiezingen; een staatsman naar de volgende generatie.

Welkom! De koffie staat altijd klaar! Textielhuis Sijnave Doornspijk, telefoon 0525 - 66 12 41, Zuiderzeestraatweg West 57-59-61 www.textielhuissijnave.nl Maandagmorgen gesloten en op vrijdagavond koopavond tot 20.30 uur Gratis parkeren voor de deur

Sijnave: "Kwaliteit? Ja! Duur? Nee!"

redactie@terdege.nl www.terdege.nl

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_077-077 77

1-11-2011 11:46:56

TROUW PAKKEN “...Voor de keuze van je trouwpak ga je niet over één nacht ijs. Je kiest bewust voor je eigen stijl en zoekt de specialist in trouwpakken, kwaliteit is een must! Dan komt Jac Hensen in beeld: Modern of traditioneel met de grootste collectie trouwpakken van Midden - en Oost Nederland. Ook voor je familie en gasten hebben wij een ruim assortiment gelegenheidskleding en pakken. Bij Jac Hensen vind je alles onder 1 dak. En het mooiste van alles: altijd tegen de scherpste prijs...”

TROUWPAKKEN 299.95 T/M 699.95 KIMO - MASTERHAND - EMANI - BEN BARTON

. . . .

*TROUWAFDELING

. . ..

AMERSFOORT* ALMELO* DEVENTER DOETINCHEM* EDE* * * HENGELO VEENENDAAL (NIEUW) ZEIST ZUTPHEN ENSCHEDE

WIJ ZIJN ALTIJD OPEN OP JACHENSEN.NL Pag 78.indd 1

31-10-2011 11:49:32

Naturel

tekst en aquarel Mattie de Bruine

Het gaat goed met de zeehonden. Het kan zomaar gebeuren dat u ze bij laag water ziet zonnebaden op een zandbank. Soms tientallen. Ze horen bij de Zeeuwse delta. Een teer bezit, zo is in het verleden wel gebleken. We waren ze in de jaren zeventig en tachtig bijna kwijt. Maar nu het zeewater wat schoner en de visstand op peil is, groeit de populatie. En laten we niet vergeten dat we ze wat aan het verwennen zijn. Een goedmaker voor de ruwe behandeling in het verleden?

T E R D EG E 6 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_079-079 79

1-11-2011 13:57:10

Erdeeshop

Exclusief collier

Tijdloos collier met heldere kristallen en crĂ¨me parels van Swarovski.

Leuk voor een feestje of op je trouwdag!

109,00 89,-

Speciaal op aanvraag en voor u handgemaakt door Atelier MHH. Van 109.Voor 89.Worden eind november geleverd en zeer beperkte voorraad!

Overtrek Marjolein Bastin Deze kwaliteitsovertrekset van Marjolein Bastin is gemaakt van 100% ďŹ jn geweven katoen waardoor het extra zacht en soepel aanvoelt. Hij is voorzien van een dubbele, doorlopende instopstrook en ook geschikt voor extra lange dekbedden. Inclusief slopen (60x70 cm). Overtrekset Blue Garden 1 pers. van 49,- voor 29,00 2 pers. van 89,- voor 49,00 Jumeaux van 99,- voor 59,00

49,29,-

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

TD_03_080-082.indd 2

31-10-2011 15:51:21

Dekbedovertrekken

voor jongeren!

Met ﬂinke korting uit de nieuwe collectie van het bekende merk Room Seven. Overtrekset Funny Flower 1 persoons, met bijpassend Sierkussen Dentelle cushion pink.

Van voor

69,49,95

Kussen van voor 13,95

69,49,95

16,95

Voorzien van veel romantische bloemenpatronen in afwisselende kleuren. Het bijpassende sierkussen maakt de sfeer helemaal compleet. Gemaakt van 100 % ﬁjn geweven percale katoen, die zacht en soepel aanvoelt. Overtrekset Seven Seas met bijpassend sierkussen Brett

Van voor

69,49,95

Kussen van 24,95 voor 19,95 Een stoer dekbedovertrekset met de print ‘Sailing the Seas’, inclusief 1 kussensloop. Een bijpassend Sierkussen Brett met de rode ruit letters R7. Afgewerkt met een biesje rondom in ruitmotief. Voorzien van binnenkussen.

Let op! De verzendkosten zijn gewijzigd. Brievenbuszendingen 1,95 Pakketzendingen Dit geldt voor zowel abonnees als niet-abonnees. Telefonisch bestellen? 055-539 03 45

4,95

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

TD_03_080-082.indd 3

31-10-2011 15:52:14

Erdeeshop

Life, Natuurdocumentaire op DVD Nieuw! DVD Life is een gloednieuwe 10-delige serie van de BBC waarin de beroemde documentairemaker David Attenborough ons meeneemt op een adembenemende wereldreis. Onderweg maken we kennis met honderden dieren en planten die verrassende strategieën hebben ontwikkeld om te overleven. Naast spectaculaire, extreme en ontroerende beelden wordt Life gekenmerkt door een bevlogen manier van vertellen waarbij de makers een kritische blik op ons mensen niet uit de weg gaat.

29,95

DVD informatie: -5 DVD disks -Speelduur: 600 minuten -10 aﬂeveringen -Nederlands gesproken.

DVD Ons Koningshuis Alle Koningshuis titels nu verzameld in één box!

Deze unieke verzamelbox-box bevat 7 dvd’s. • Juliana – Gewoon bijzonder (100e geboortedag): 29,95 • Prins Bernhard – De prins met de witte anjer • Beatrix – 25 kroonjaren (dubbel-dvd) • Prins Claus – zijne Koninklijke Hoogheid der Nederlanden (dubbel-dvd • Het sprookjespaar in beeld – Het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima • Prinsen van Oranje – Verloving & Huwelijk • Portret van een prins – Willem-Alexander 40 Titel: Ons koningshuis. Speelduur: 20 uur

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

TD_03_080-082.indd 4

31-10-2011 14:47:44

Œ Trouwen

foto’s Peter Honcoop en Willem van Cappellen

n e w u o r T 84

s ’ a m m e il d e d o M 92

100 112 120

id stelijke bru voor de chri

het gebedsleven

istra: „In Ds. H. Zwe elijk” van het huw

Zo lieten

ouwdag n op hun tr re e o v r e v h zic e” nd neemt to , of de afsta

Terdegelezers groeit naar elkaar

f je ningen: „O Rik van Gro in beeld n Ee

trouwdag tes 130 A nekdo

art klopt het h

ruid en kleine b E „ : d in W r de Lianne van dragen” t o ro g moet geen llemaal t moet je a a W den plechtighe over trouw

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_083-083 83

124

boeket 137 regelen?

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

28-10-2011 16:21:01

Trouwen

tekst en foto’s Marianne Witvliet

Evooren’ssluier avonds De bruidsmode heeft een hoge vlucht genomen. Dat maakt de noodzaak van aanpassingen onvermijdelijk. Ineke Goossen van Ines Bruidsmode in Nieuwe Tonge en Janny Haverhals van Bruidshuis ’t Biedermeiertje in Kaatsheuvel over de dilemma’s voor de christelijke bruid.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_084-089 84

28-10-2011 11:49:48

Ineke Goossen: „Ik let bij de inkoop van bruidsjaponnen altijd als eerste op de hoogte van het voor- en achterpand”

oit was het ondenkbaar een jurk voor één dag te dragen, dat was slechts voorbestemd voor dames aan het hof. De bruidsjurk was in de 19e eeuw niet alleen voor de huwelijksdag bestemd, maar werd het eerste jaar bij alle ofﬁciële gelegenheden gedragen. Een stemmige, en niet zelden een zwarte creatie. Het is nog geen eeuw geleden dat de witte bruidsjurk in de mode kwam en sindsdien lijken ontwerpers zich te hebben uitgeleefd op modellen die duurder en extravaganter werden en vrouwelijke vormen benadrukken. „Trouwde je twintig jaar geleden als vanzelfsprekend in een hooggesloten japon, tegenwoordig moeten we vrijwel alle japonnen al op de fabriek laten aanpassen”, zegt Ineke Goossen van Ines Bruidsmode in Nieuwe Tonge. „Ik let bij de inkoop altijd als eerste op de hoogte van het voor- en achterpand.” Ineke Goossen zat als negenjarige achter de naaimachine en werkt sinds jaren in de bruidsmode. „De meeste van mijn klanten hebben een christelijke achtergrond. Dat betekent dat ze in de kerk trouwen. Voor mij een reden om van het begin af duidelijk te hebben wat de bedoeling is. Vaak hebben vooral jonge vrouwen daar nog niet tot in detail over nagedacht. Ik vraag daarom vooraf wat de bedoeling is.”

Respect

De ervaring leert dat de aanstaande

bruid haar moeder en meestal haar schoonmoeder bij zich heeft, die haar met raad en daad ter zijde staan. „Dat gaat in een leuke, ontspannen sfeer. Vaak neem ik letterlijk afstand als ze met elkaar overleggen. Het is een mooi samenspel, waarin natuurlijk ook de grenzen van wat wel en niet kan onderwerp van gesprek zijn.” Kiest de bruid voor een sluier met een tiara, dan kan het zijn dat ze die achter op het hoofd wil dragen. Ik adviseer dan meestal om de sluier te vermaken, zodat het voor in de kerk gemakkelijk veranderd kan worden.” Een hoed wordt zelden meer ge-

kocht. „Soms door oudere vrouwen of wanneer iemand op latere leeftijd hertrouwt. Maar dan trouwt de bruid vaak in een korte jurk of een rok met een jasje en daarbij staat een hoed stijlvol en chic.” Omdat een groot deel van de japonnen spaghettibandjes heeft, bevat de collectie van Ineke Goossen veel jasjes in soorten en maten die eroverheen gedragen worden. „Meestal laat ik de bruid even bukken om te zien of alles netjes aansluit wanneer zij knielt in de kerk. Verder let ik op de lengte van het jasje onder de oksel, om inkijk te voorkomen. Verschillende strapless japonnen kunnen ge-

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_084-089 85

28-10-2011 11:50:30

A DV ER T EN T I E

Kinderkleding van maat 50 t/m 164 Altijd zeer scherp geprijsd! Feestelijke kleding voor meisjes van: Seguro, S.Company, Porto Azul, Biscotti Feestelijke kleding voor jongens van: Porto Azul, S.Company, 4Us en Cavallero

Tasjes, sieraden en “Heppiedi” haarmode

Dorpsstraat 32, 2751 BA Moerkapelle Tel. 079 - 593 31 00

www.ieds.nl

Voor meer foto’s: zie onze webshop

Open Huis Show Vrijdag 18 november van 18.30 - 21.00 uur Zaterdag 19 november van 10.00 - 16.00 uur

Langstraat 59b 3771 BC Barneveld Telefoon 0342 - 41 84 58 www.thenewbride.nl

De voorbereiding op je trouwdag begint bij The New Bride. Onze collectie bestaat uit merken zoals: Creations of Leijten, Blue by Enzoani, Mode de Pol, Demetrios. Hier vind je de japon die voldoet aan jouw droombeeld. Daarnaast is er in overleg met de coupeuses ruimte voor jouw wensen. Iedere japon wordt vakkundig op maat gemaakt. Maak vrijblijvend een afspraak. Het team van The New Bride staat klaar om je te adviseren.

Stalhouderij Wijnand Hazeleger Stijlvol vervoer voor elke gelegenheid

Voorthuizen 86

(0342) 47 10 70

Door geheel Nederland

www.wijnand-hazeleger.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 86.indd 1

28-10-2011 10:55:37

Janny Haverhals: „Een bruid mag zich versieren, dat is Bijbels, maar ze moet stemmig gekleed zijn in Gods huis” wijzigd worden in een gesloten japon met mouw.” Roemenië

De coupeuse ontwerpt ook zelf japonnen en jasjes. „Tussen een eigen ontwerp of een confectiemodel zit door de vele werkuren al gauw een prijsverschil van een paar honderd euro. Dat kan niet alleen een financieel, maar ook een ethisch dilemma zijn. Tot hoever ga je met de uitgave voor een japon die één dag wordt gedragen? Daar heb ik alle respect voor.” De coupeuse vindt het belangrijk als de bruid een japon kiest die bij haar past. „Dat is eveneens een ethisch aspect. Als zij er een mooi vindt die haar figuur in nadelige zin flatteert, dan probeer ik haar een andere te

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_084-089 87

28-10-2011 11:52:02

a dv er t en t i e

Mantels - Bodywarmers - Voeringen Hoeden - Mutsen en accessoires

Maatwerk Bontreiniging (Furcleanen) ● Bontbewaring (mei t/m oktober) ● Modernisering en reparaties ● ●

Lammycoats (lamsvacht) / mantels / jassen. Mooie, grote collectie voor dames en heren U weet wel, leer / suède buiten en vacht van binnen. Een jas, zeer licht in gewicht en draagbaar van ± eind oktober t/m april. Zeer functioneel dus... en uitstekend geschikt óók voor de mildere winter. Zowel dames- als heren collectie. Zowel kleine als grote maten.

Reparaties en omwerkingen worden vrijblijvend getaxeerd en vakkundig verzorgd. Specialiteit: Uitgelaten Nertsmantels Bij aankoop: eventueel inruil van bont mogelijk

Ine’s Bruidsmode

KlassieKe i e e orgels... or ls.

hét adres voor jouw bruidsjapon - nieuwe japonnen

STOLK ORGELS biedt u een grote collectie van

- knippakketten op maat

bekende merken, zoals: Johannus, eminent, domus, ahlborn, Monarke, Cantilena enz.

- ruime keus in bruidsstoffen

ruime ervaring in zaal- en kerkorgels

NieuwerKerK a/d iJssel Vrijheidslaan 55 - tel. (0180) 31 56 52

- ook gekleurde stoffen www.inesbruidsmode.nl

Krabbendijke - Nederhemert Nrd. - Papendrecht voor openingstijden zie:

www.stolkorgels.nl

Ine’s Bruidsmode Zuiddijk 16 3244 AZ Nieuwe-Tonge Tel. 0187 - 65 21 34

Foto: S. van Hove - StyleXclusief

Prachtige en betaalbare collectie bruidskinderkleding, feestkleding, doopkleding en accessoires.

Bestellen en bekijken kan op www.littleﬂowers.nl

Hoogwaardige kwaliteit zoals u van bruidskinderkleding en feestkleding mag verwachten.

Kleur- & Sfeer advies voor iedere woonstijl en budget. Dealer van Pure & Original.

Kleur & Sfeeradvies bv Steenweg 68 4181 PV Waardenburg T 06 - 55 70 18 82 www.kleursfeer.nl

Little Flowers Nelly Ockhuijsen 06 - 438 405 43

Een nieuwe service van uw vertrouwde vakman 88

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 88.indd 1

28-10-2011 11:07:56

adviseren, waarbij ik onderbouw en laat zien wat ik bedoel. “ Het wit, dat symbool stond voor de maagdelijkheid van de bruid, heeft aan betekenis ingeboet. „Wit wordt nauwelijks gedragen, het is altijd ivoor of een combinatie van ivoor en kleur. Naar gekleurde jurken is hier weinig vraag, maar ze zijn wel leverbaar.” De collectie van vorige jaren hangt klaar om naar Roemenië te worden verzonden. „Daar zijn ze er heel blij mee en kunnen bruiden tegen sterk gereduceerde prijzen in een kwaliteitsjurk trouwen.” Genesis

Bij bruidshuis ’t Biedermeiertje in Kaatsheuvel is de vraag naar gekleurde trouwjaponnen niet alleen aan de orde van de dag, het grootste deel van die bruiden draagt daarbij een hoed. Soms kiezen ze ’s avonds voor een sluier. „Er zijn kerkelijke gemeenten waar de bruid geacht wordt niet in het wit te trouwen. Omdat ik mijn collectie stoﬀen daarop heb afgestemd, kan ik ook aan die vraag ruimschoots voldoen.” Zelf staat

Janny Haverhals, die al bijna 30 jaar in het vak zit, volledig achter de keuze van een bruid om in een kleur te trouwen. „Een bruid mag zich versieren, dat is Bijbels, maar ze moet stemmig gekleed zijn in Gods huis. Ik vind het soms moeilijk als ik op beurzen kom om te zien hoe de bruidsmode erop is gericht lichaamsvormen te benadrukken. Dat is in strijd met wat in Genesis staat. Voor de bruid geldt eveneens dat de kleding het lichaam moet bedekken. Daarom maakt ons coupeuseteam bruidsjaponnen in een tijdloze, klassieke stijl, waarbij de bruid natuurlijk zelf alle details bepaalt.” Janny Haverhals beoefent een ambacht. „Je moet het vak beheersen, want vrijwel alle confectiemodellen worden aangepast, zoals de lengte of de halsdiepte. Er moeten mouwen in of jasjes bij. Daarnaast moet je ieder gewenst model in de juiste maat kunnen vervaardigen.

Outlet

Om de japonnen betaalbaar te houden, beschikt bruidshuis ’t Biedermeiertje niet over een prachtige showroom. „Hoe luxer de ruimte, hoe meer je moet investeren. Het is een keuze om op die kosten te besparen, zodat de prijs voor een japon redelijk blijft.” Daarnaast heeft Janny Haverhals een Bruidsmode Outlet Store. „Daar verkopen we nieuwe japonnen uit vorige collecties met korting. Bruiden vertellen het niet altijd aan elkaar door, misschien vanwege een zekere gêne. Maar voor bijvoorbeeld studenten is het natuurlijk aantrekkelijk om op die manier een jurk te kunnen betalen.” www.inesbruidsmode.nl; tel. 0187-652134 www.bruidshuisbiedermeiertje.nl; tel. 0416-276030

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_084-089 89

28-10-2011 11:54:16

Zeg ook ‘Ja’ tegen n Paul Roescher maakt de drempel lager dan ooit, profi ofit

Gaat u ‘Ja’ zeggen tegen de liefde van uw leven? Zeg dan ook ‘Ja’ tegen Paul Roescher! Want Roescher heeft niet alleen Europa’s grootste keus in keukens, maar biedt ook de ruimste keus in badkamers, tegels, kachels en schouwen, vloeren en schuifkasten. En dat lager in prijs dan waar ook! Met het speciale combi-voordeel wordt de drempel lager dan ooit om het hele huis volledig naar uw smaak in te richten. Voor de prijs van een huwelijksreis ben je bij Roescher al een heel eind op weg in het realiseren van het huis van je dromen. Dus: kom eens langs. En u zult zien hoe voordelig liefde op het eerste gezicht kan zijn!

Pag 90.indd 1

Actie!

lijksHuwe

r! dspaa k brui l e r o je krijg to vo Een au mooiste dag ruik bij e b d e Op o in g t u a w u plete een tro n com a v p o euze. aanko naar k g in d . aanbie aarden combi- ar de voorw a Vraag n

28-10-2011 11:18:14

en n Paul Roescher!

profi ofiteer van onze combi-aanbiedingen. ncl.

ten Keuken incl. 5 apparaten Badkamer 3995,- -/- 10% Wand- en vloertegels 1e 5 m2 wandtegels gratis

6175,3595,1445,995,894,891,-

Haard 1047,- -/- 5% 35 m2 Laminaat 941,- -/- 5%

6175,-

2x schuifdeurkast 990,- -/- 10%

Landelijk modern in nieuwste trend: leisteengrijs! Uitgevoerd met robuuste planken in de breedte van 10, 15 of 20 cm, voldoet aan de huidige favoriete uitstraling van landelijk modern! Dé mode in de lifestyle bladen van dit moment! Opstelling als op foto incl. granieten blad en granieten spoelbak!

+ +

Keuken

bad

Philippe Starck badkamer geheel compleet 3995,-

us: Paul n geldt onze le

nge

li Voor alle afde

tegels

: elkaar j i b s e All

kachel

13.995,+ + parket

kasten

! n waar oopk eldoorn

er in prijs da Roescher - lag

ore A Megast

Megastore Rijssen

ukens SupreMatie ke

keukens TOPKWALITEIT

ling Badkamerafde

line BUDGET-Trend keukens

t Fornuizenmark

Budget-tegel ng eli Cash & Carryafd

Met Megastores in: Rijssen: (7463 PH) Plaagslagen 2, Tel. (0548) 540 340 Apeldoorn: (7317 AN) Vlijtseweg 196, Tel. (055) 360 1747

Vloerenafdelin

Haardenafdeli

Plan zelf uw afspraak via cher.nl www.paulroes 0 340 54 48 05 l of be

Deskundig advies: we doen dit vak al ruim 40 jaar! Geen aanbetaling!

ten-

Tegelafdeling

www. paulroescher.nl

i ken u e K

ara app

Schuifdeurkas afdeling

PAUL ROESCHER K E U K E N

•

B A D

•

V L O E R

•

H A A R D

Open: di. t ⁄m vrij. 9-18 uur (zat. -16.30 uur). Koopavond = do. Zon/feest dagen gesloten.

HET COMBI-VOORDEEL IS NIET VAN TOEPASSING OP HET BUDGET-ASSORTIMENT.

Pag 91.indd 1

28-10-2011 11:15:13

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Willem van Cappellen en Sjaak Verboom

Beproefde h

Ds. H. Zweistra: „We weten allemaal wel wat er

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_092-097 92

28-10-2011 12:03:08

huwelijkswijsheid gebeurt met een bloem die geen water krijgt” Honderden keren las ds. H. Zweistra het klassieke huwelijksformulier, onder meer in de huwelijksdienst van zeven getrouwde kinderen. Elke keer weer treft hem de daarin opgeslagen wijsheid. Met ‘Trouw en geloof houdende’ biedt hij een pastorale toelichting. „In het gebedsleven klopt het hart van het huwelijk.”

astoraat ligt ds. H. Zweistra na aan het hart. In het bijzonder het huwelijkspastoraat. Weinig schokt hem meer dan een huwelijk dat op de klippen loopt. In ‘Trouw en geloof houdende’ zet de hersteld hervormde predikant uit Nederhemert uiteen waar het in het huwelijk om gaat. Een toespitsing op basis van vijftien stellingen.

1. De inzet van het klassieke huwelijksformulier is wel erg somber.

„Meer dan 25 jaar pastoraat heeft me geleerd dat het een realistische inzet is. Juist die sombere opening ‘Overmits aan de gehuwden gewoonlijk velerhande tegenspoed en kruis vanwege de zonde overkomt...’ geeft kleur aan de troost dat de Heere belooft de gehuwden bij te staan. Mensen die elkaar voor Gods aangezicht trouw beloven, worden niet zomaar het bos in gestuurd. De Heere wil kennelijk hulp bieden in moeilijke omstandigheden. Dat heb ik meer dan eens bevestigd gezien.”

2. Het getuigt van wijsheid en respect als de huwelijksdag in overleg met de ouders wordt ingevuld.

„Als ouders heb je je kind mogen opvoeden, begeleiden en vormen. Komt de huwelijksdag in zicht, dan is het ﬁjn als je wordt betrokken bij de voorbereidingen. Dat getuigt van erkenning voor wat je geprobeerd hebt mee te geven. Als de verhoudingen goed zijn, is het voor kinderen vanzelfsprekend dat ze geen dingen doen waarvan ze weten dat die hun ouders pijn bezorgen. En omgekeerd.” 3. Na de huwelijksdag dienen de ouders op de tweede plaats te staan.

„De Bijbel is daar heel duidelijk over. De man zal zijn vader en moeder verlaten, en zijn vrouw aanhangen. Bemoeizuchtige ouders zijn de oorzaak van veel spanningen in het huwelijk. Willen ze blijven dirigeren, dan doen jonggehuwden er goed aan een eind verderop te gaan wonen. Je mag je getrouwde kinderen advies geven als ze daarom vragen, maar ze

zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes.” 4. De bruid doet er goed aan bij de keuze van de bruidsjurk de inhoud van het huwelijksformulier in gedachten te houden.

„Kleding is gegeven tot verhulling van ons lichaam. Het past niet om in Gods huis te verschijnen met een jurk die vooral wil onthullen, waarbij de predikant niet weet hoe hij moet kijken als de bruid knielt. Ik heb dat één keer meegemaakt, en toen maar een paar passen achteruit gedaan. De Bijbel zegt niets over kleuren, laten wij daar dan ook geen punt van maken, maar de trouwjurk moet wel eerbaar zijn.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_092-097 93

28-10-2011 12:04:18

Stationsstraat 132 7311 MJ Apeldoorn Tel. 055 - 578 64 64 www.prinsesbruidsmode.nl

Pag 94.indd 1

28-10-2011 11:44:44

5. De huwelijksdienst wordt bij voorkeur ’s avonds gehouden, zodat ook de gemeente erbij kan zijn.

„De vraag aan bruid en bruidegom begint met: ‘Bekent gij hier voor God en deze Zijn heilige gemeente…’. In de praktijk schittert de gemeente door afwezigheid. Vaak niet eens uit onwil. Mijn ervaring is dat bij een huwelijksdienst in de avond wel een groot deel van de gemeente aanwezig is. Van mij zouden we mogen terugkeren naar de situatie waarin het huwelijksformulier ontstond. Toen werd de huwelijksdienst op zondag gehouden. Dan is er ook meer rust dan op de trouwdag.” 6. Het is een veeg teken als meer aan het trouwvervoer wordt uitgegeven dan aan de huwelijksdienst.

„Van kerkvoogden heb ik wel gehoord dat ze van de opbrengst van de collecte amper de huwelijksbijbel konden betalen. Dat vind ik ronduit schandelijk. Op een huwelijksdag past toch een dankoﬀer aan de

Heere, zowel door het bruidspaar als door de ouders. Het kan niet zo zijn dat een vermogen wordt uitgegeven voor de show, en wordt beknibbeld op datgene waar het uiteindelijk om gaat.” 7. De invulling van de receptie laat zien wat de huwelijksdienst voor het bruidspaar betekent.

„Een huwelijk is een feest, geen rouwplechtigheid. Wel mag worden verwacht dat het vragen van een zegen in Gods huis ook de avond stempelt. Daar past voor mij geen muziekband bij, evenmin een tomeloos schenken van alcoholische dranken. Dat neemt ook in onze kring soms absurde vormen aan, waardoor grappen en grollen steeds platter worden. Als bruidspaar kun je dat voorkomen door goede afspraken te maken, ook met de ceremoniemeester.” 8. Het tonen van respect in de seksualiteit begint in de eerste huwelijksnacht.

„In het pastoraat heb ik al heel wat keren gehoord dat vrouwen de eerste huwelijksnacht hebben ervaren als een seksueel overweldigd worden. Dat kan het huwelijk jarenlang stempelen. Aanstaande bruidsparen doen er goed aan open en eerlijk over dit onderwerp met elkaar te spreken. Ook ouders kunnen vanuit hun eigen ervaring waardevolle adviezen geven. Een goede graadmeter is dat je voor de seksuele gemeenschap moet kunnen bidden en erna moet kunnen danken.” 9. Veel huwelijksproblemen zijn terug te voeren op spanningen in de seksualiteit en omgekeerd.

„Dat is inderdaad mijn ervaring, al blijkt het meestal pas na meerdere gesprekken. Niemand geeft zijn slaapkamergeheimen graag prijs. Helaas denken nogal wat mannen dat ze zich bínnen het huwelijk uit kunnen leven. Als lichaam en geest van elkaar worden losgemaakt, gaat een vrouw de seksualiteit als een kwel-

Anders dan je droomde Zelfs een christelijk huwelijk blijft niet vanzelf goed. Dat ontdekte ook Paul David Tripp, hoogleraar pastorale zorg aan het Redeemer Seminary in Dallas. In ‘Anders dan je droomde’ maakt hij duidelijk waarom veel huwelijken niet brengen wat bruidsparen er op hun trouwdag van verwachten. Ze gaan met onrealistische verwachtingen het huwelijk in, verwarren verliefdheid met liefde en beseffen niet dat trouwen een werkwoord is. Aan de hand van tal van voorbeelden, onder meer uit zijn eigen huwelijksleven, biedt Tripp een schat aan levenswijsheid voor gehuwden en bruidsparen. Kernboodschap is dat het christelijk huwelijk geen speeltuin is, maar een oefenterrein voor het doden van het eigen ik. „God wil dat ons huwelijk een instrument is voor iets veel wonderlijkers en heerlijkers dan onze beperkte, egoïstische deﬁnitie van geluk. Hij heeft het huwelijk bedoeld als een van de meest effectieve en efﬁciënte instrumenten in het proces van persoonlijke bekering en heiligmaking. N.a.v. ‘Anders dan je droomde’, door Paul David Tripp; uitg. De Banier, Apeldoorn; 315 blz.; prijs € 19,90.

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_092-097 95

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

28-10-2011 16:26:38

Verf

Meubelen

Vloeren

Verlichting

u zoekt een interieur stylist? Dan bent u bij ons aan het juiste adres! Uw voordelen: Geen uurtarief voor ons advies, alles onder één dak, vloeren, stoffen, vele meubelstijlen, raamdecoratie, zonwering, verf en behang. ervaren vakmensen zorgen voor de uitvoering. wij zijn 6 dagen per week geopend en ’s avonds op afspraak.

Gervenhof 35 - 3882 AR Putten - 0341-35 37 86 - www.kokinteRieuRs.nl MERKEN: GRaNGE, LEs CoMptoiRs du sud, BLaNC d’ivoiRE, dièz, iMpERiaL, LuMièRE, dEsiNGERs GuiLd, NoBiLis, RaLph LauREN, MuLBERRy

Pag 96.indd 1 Kok_Adv-terdege-216x303-staand-6.indd 1

28-10-2011 17:02:06 20-10-11 10:23

Tien uitspraken voor gehuwden ling ervaren. Dat leidt per deﬁnitie tot spanningen in het huwelijk.” 10. In de eerste huwelijksweek leer je meer van elkaar dan in jaren van verkering.

„Dat is wat stevig aangezet, maar een feit is dat je elkaar in de verkerings- en verlovingstijd vooral op z’n zondags ziet. Na de trouwdag tref je elkaar in alle situaties van het leven. Je kunt je minpunten niet meer verbloemen. Dan wordt duidelijk dat je niet met een held of heilige bent getrouwd, maar met een mens van vlees en bloed. Dat vraagt liefde en zelfverloochening.” 11. In het christelijk huwelijk gaat de vrouw voor het werk.

„Ga je in de eerste plaats voor je werk, dan zal het huwelijk daaronder lijden. Ga je in de eerste plaats voor je vrouw, dan komt dat ook je werk ten goede. We geloven dat God man en vrouw samenbrengt, maar dat betekent niet dat je niet meer in je huwelijk hoeft te investeren. Als het werk je zo opslokt dat je huwelijk eronder lijdt, moet je jezelf afvragen of je die baan wel wilt houden.” 12. Het huwelijk is een loopbaan met hindernissen, waarin man en vrouw elkaars maatjes zijn.

„Dat vind ik een treﬀende uitdrukking. Je helpt elkaar, je hebt elkaar nodig, je overlegt de dingen met elkaar. Dat geeft een goed en warm gevoel. Het huwelijk biedt rust en geborgenheid, mij in ieder geval wel. Ik ben altijd weer blij als ik bij thuiskomst mijn vrouw zie. Ze is mijn kameraad bij uitstek, met haar bespreek ik dingen die ik met niemand anders deel.” 13. Een goed huwelijk is een huwelijk waarin man en vrouw er constant

1. Een huwelijk waarin sprake is van liefde, eenheid en begrip, is niet geworteld in romantiek, maar in de dienst van God. 2. We moeten ons afvragen wat ons drijft voordat we ons afvragen hoe we op elkaar reageren. 3. Verzoening moet in het huwelijk een levensstijl zijn, niets slechts de reactie op iets wat verkeerd gaat. 4. Alle positieve veranderingen in het huwelijk beginnen met schuld bekennen. 5. In een huwelijk oogst je elke dag wat je tevoren gezaaid hebt, en zaai je wat je later zult oogsten. 6. Er is misschien geen karaktereigenschap die belangrijker is voor het huwelijk dan zelfbeheersing. 7. Liefde betekent toegeven dat je je man of vrouw nodig hebt om jezelf nauwkeuriger te kunnen zien. 8. Het gaat mis als je denkt dat je een punt hebt bereikt dat je niet meer aan je huwelijk hoeft te werken. 9. Jouw huwelijk is geen eindbestemming, maar het bereidt je voor op de eindbestemming. 10. Huwelijken veranderen meestal niet door een plotselinge explosie maar door een proces van erosie.

Uit: ‘Anders dan je droomde’.

aan werken om het goed te houden.

„Geen huwelijk blijft uit zichzelf goed. Het wordt wel een uit het paradijs overgebleven bloem genoemd. Terecht, maar we weten allemaal wat er gebeurt met een bloem die geen water krijgt. Heel eerlijk en confronterend vind ik wat Tripp over huwelijksproblemen schrijft. Steeds keert hij terug tot de vraag: Wie ben je nou zelf geweest?”

14. Een intens gebedsleven is het beste middel om het huwelijk harmonieus te houden.

„Dat beseften ook de opstellers van het huwelijksformulier. De man wordt opgeroepen met verstand en liefde bij zijn vrouw te wonen. ‘Opdat uw gebed niet verhinderd worde.’ In het gebedsleven klopt het hart van het huwelijk. Als je woorden hebt gehad, blokkeert het spontane gebed.

Daarin heeft het gebed ook iets preventiefs.” 15. Het huwelijksformulier laat geen ruimte voor naamchristendom.

„Dat geldt voor alle formulieren. Het is veelzeggend dat wij niet meer op die toonhoogte durven te spreken. Daardoor lijkt het naleven van wat regels soms het belangrijkst. Alleen in de gemeenschap met Christus heeft het huwelijk de door God bedoelde inhoud. Ds. Pieters zegt altijd: ‘Eerst bekering, dan verkering.’ Daar wordt soms om gelachen, maar hij heeft wel gelijk.”

N.a.v. ‘Trouw en geloof houdende - Een leesoefening in het huwelijksformulier’, door ds. H. Zweistra; uitg. Om Sions Wil, Gouda; 220 blz.; prijs € 15,95.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_092-097 97

28-10-2011 12:19:25

Œ Trouwen foto’s Willem van Capellen en Van den Engel Trouwen foto’s Willem van Capellen, Peter Honcoop en Voskuil

Voor dit trouwkatern kreeg Terdege foto’s in bruikleen van: Fotograﬁe Willem van Cappellen, Krimpen a/d IJssel Van den Engel Fotograﬁe, Garderen

Fotograﬁe Peter Honcoop, Wijk en Aalburg Fotostudio Voskuil, Heerde

T E R D EG E 8 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_098-098 98

28-10-2011 15:19:38

a dv er t en t i e

Trouwspecial aanbieding 2012 Boek nu en ontvang extra kortingen op uw bruiloft! Trouwt u op woensdag & donderdag in 2012, dan krijgt u 10% korting! Trouwt u op vrijdag, dan krijgt u van ons 100 bedankkaartjes GRATIS!* Partycentrum ‘De Molen’ Pakt uit in 2012!

Ook voor 12 ½ , 25,40, 50 jarige jubilea hebben wij leuke acties in 2012!* *Trouwactie bedankkaartjes is in samenwerking met Foto Riezebos Actievoorwaarden: Deze actie is alleen geldig in 2012. Niet geldig voor reeds gemaakte reserveringen. Alleen geldig voor boekingen en niet voor ofertes. Korting is alleen geldig op avondrecepties en feestavonden.

Molenweg 12 6732 BL Harskamp Tel. 0318-456189 Fax. 0318-457256 www.partymolen.nl info@partymolen.nl

ZONDAG’S GESLOTEN T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 99.indd 1

27-10-2011 11:29:30

Trouwen

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van Terdegelezers

Van heli tot tractor Naast bijzondere vervoermiddelen blijven koets en oldtimer populair Onder bruidsparen uit de lezerskring van Terdege wint de oltimer het als vervoermiddel. De koets komt op de tweede plaats. Dat er daarnaast nog heel wat mogelijk is, laten deze paginaâ&#x20AC;&#x2122;s u zien.

Opnieuw gespoten

Nieuwe Daf XF

Bij de brandweer

E 100

Op 25 juni 2010 trouwden Bas en Marijke Ouwehand in een ex-Army Chevrolet K30 (Amerikaanse legerauto) uit 1985. Bas heeft met een kameraad de auto opnieuw gespoten en het interieur gerestaureerd.

Op 15 februari 2008 trouwden Henk en Wieke van der Veen-de Vries uit De Westereen (Friesland). Over het trouwvervoer was geen discussie. De bruidegom is vrachtwagenchaufeur en de nieuwe Daf XF kon op die dag niet ontbreken!

Henk en Marina van Duijvenvoorde uit Lisserbroek trouwden op 31 juli 1985. Zij mochten de brandweerauto van Nieuw-Vennep gebruiken. De bruidegom was toen zeven jaar vrijwilliger en eerder lid van de jeugdbrandweer. Een collega-brandweerman was chaufeur.

Gemotoriseerd Herbert en Geline Tanis uit Stellendam trouwden op 15 juni 2007. De bruidegom is als automonteur werkzaam bij een BMW-dealer. Deze motor werd door zijn werkgever samengesteld (motor en zijspan hoorden oorspronkelijk niet bij elkaar).

Korte reistijd

Hoog

Op 20 oktober 2010 verraste Dirk van Luttikhuizen zijn bruid Jennita met een helikoptervlucht naar hun trouwlocatie. Zo werd de reistijd tussen het ouderlijk huis van de bruidegom naar de bruidegom en naar de trouwlocatie in Beekbergen verkort.

Op 9 juni 2005 trouwden Arjan en Loes van Brummelen uit Montfoort. Op weg naar het gemeentehuis van Nieuw-Lekkerland ruilden zij de gehuurde Rolss Royce in voor een kameel.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 100

27-10-2011 16:44:50

Bedankt! Op onze oproep fotoâ&#x20AC;&#x2122;s in te sturen van het vervoermiddel op uw trouwdag kwamen heel wat reacties. Keerzijde hiervan is dat we helaas lang niet alle inzendingen een plekje konden geven. Maar iedereen die een foto aanleverde, bedanken we hartelijk voor de medewerking.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 101

101

27-10-2011 15:53:00

Trouwen

K lassiekers

102

Rolls Royce

Engels vervoer

Victor en Diny Bol-van den Hardenberg uit Bunschoten-Spakenburg huurden voor hun trouwdag op 20 december 2006 een Rolls-Royce. Het verhuurbedrijf is bekend van het huwelijk van prins WillemAlexander en prinses Máxima.

Op 23 juni 2011 trouwden Daniël en Jacoline Haan uit Kampen. Zij lieten zich vervoeren in een Rolls Royce Silver Cloud III. De gasten reden in een witte Engelse dubbeldekkersbus.

Adellijke auto

Met sirene

Uniek

Heerke en Lieuwkje Kooistra-de Boer uit Drachten huurden voor hun trouwdag op 24 april 2008 een Rolls Royce Silver Shadow II uit 1978. Deze bleek afkomstig te zijn van de familie Spencer uit Londen (de ouders van Princess Diana of Wales).

Krijn en Caroline Doornekamp-Schouten uit Bodegraven trouwden op 20 november 2009. Vanwege de drie bruidskinderen kozen ze voor deze ruime Bentley. Voor de daggasten was er een Engelse bus. Twee motoragenten met sirene reden voorop. De bruidegom zit namelijk bij de vrijwillige politie...

Jan en Jolien van Leeuwen-Verweij uit Waddinxveen trouwden op 28 april 2011 in een Citroën 10A Familiale de Ville uit 1933. Van deze auto zijn er voor zover bekend maar twee in Nederland.

Lintjes

VW Kever

Witte Porsche

Met chauffeur

Het bruidspaar Borkent-de Weerd uit Wierden had als trouwauto een groene Kever. Omdat ze nogal een eindje moesten rijden, was de auto niet versierd met een boeket maar met lintjes.

Mees en Mirjam Dekker-Verhoef traden op 24 september 2011 in het huwelijk. Ze reden van een VW kever.

Dennis en Eveline Kampert-van Roekel uit Wekerom trouwden op 15 september 2011. Ze reden in een Porsche 356 Vintage Speedster. Het was prachtig weer!

P.A. Lamper en H.A. Lamper-van Gaalen uit Oosterland huurden voor hun trouwdag op 12 december 2001 een witte Rolls Royce, inclusief chaufeur. Het was koud in de auto. Daarom legde de bruidegom z’n jas over de benen van de bruid.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 102

27-10-2011 17:10:34

Œ 4

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 103

103

27-10-2011 15:54:15

Pag 104.indd 1

27-10-2011 11:31:40

Bus en auto 1

Dubbeldekker Antonie en Annelies Sofree trouwden op 26 mei 2011. â&#x20AC;&#x2122;s Ochtends werd de bruid opgehaald met een BMW. Vanaf de fotolocatie ging het stel per koets naar het ouderlijk huis van de bruid, en later naar gemeentehuis en kerk. De daggasten zaten in een of-white Engelse dubbeldekker.

Versierd met bloemen

Limousine

Geen deur

Willem en Janie van Rijswijk-Hak trouwden op 27 augustus 1971 in Rotterdam. Het stel huurde een touringcar bij Van Gogâ&#x20AC;&#x2122;s autobusdiensten. De bus was aan de binnenkant versierd met verse bloemen.

Marten en Petra Roseval-den Bleker trouwden op 22 augustus 2011. Hun trouwauto was een limousine.

Klaas en Marleen Krijgsman-Morren trouwden op 7 juli 2011. Hun trouwauto was een Burton (Terdege van 6 juli schreef erover). In de Burton zit geen deur; de bruid moest erin klimmen.

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 105

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

105

27-10-2011 16:52:47

a dv er t en t i e

HUWELIJKSBEMIDDELINGSBUREAU VOOR CHRISTENEN - Kerkelijk meelevend - Principieel tegen samenwonen Inschrijving mogelijk vanaf 21 jaar.

U kunt bellen naar:

0343 - 461 645 ww

w. h u w b e m . n l

Hotel Inkelshoes in Epen

Boek nu 4 dagen voor de prijs van 3* en kom heerlijk tot rust in dit familehotel, gelegen in een stiltegebied en beschermd dorpsgezicht midden in het mooie Limburgse Heuvelland Meer info over het hotel en andere (verwen-)arrangementen vindt u op www.inkelshoes.nl (043-4551742) * Geldig voor verblijf tussen 1 en 15 december 2011

106

Tel. 0345 - 63 75 65 06 - 53 15 62 42 E-mail: info@limousineservice.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 106.indd 1

27-10-2011 11:37:10

K oetsen

Koetsenrij

Charme

Joop en Wil Vonk-Otto gaven elkaar het jawoord op 29 december 1977. Het bruidspaar had een witte koets, daarachter reden twee koetsen met de ouders, grootouders en getuigen en een paardentram voor de andere familieleden.

Beert en Rineke van Vliet-Stok lieten zich vervoeren in een koets. Zij trouwden op 10 juni 2009 in Dordrecht. „Heel bewust kozen we hiervoor, de charme ervan ligt ons wel.”

Friese paarden

Op koevoeten

Gerrit en hea Jacobsen reden in een mooie, witte trouwkoets, getrokken door vier prachtige Friese paarden. Zij trouwden op 29 augustus 2002 in Veenendaal.

Menno en Nanda van der Stam-van den Heuvel trouwden op 13 april 2007. Nanda is een boerendochter, vandaar de koe voor de koets. Van het huis van de bruid naar de trouwlocatie was te ver voor de koe, dus na een kilometer stapten ze in een trouwauto. Ook naar de kerk werd zo’n 500 meter “op koevoeten” afgelegd.

G 4

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 107

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

107

27-10-2011 16:57:21

A DV ER T EN T I E

Ad Baan & Zn Trouwkoetsen ˜ 15 verschillende koetsen ˜ 10 koetsen in de kleur créme/zwart ˜ gratis gebruik rode loper bij meerdere koetsen Tel. 078 - 612 24 54 www.adbaantrouwkoetsen.nl

Familie Wijnands Telefoon (0529) 42 72 77 www.vijverhoeve.nl Noordelijke Ruitenweg 1 8035 RK Zwolle (Lichtmis, aan de A28) B R U I D S AT E L I E R

WOONWINKEL

Sfeervol Wonen

zitmeubelen ✱ koloniaal blank teak ✱ grenen riet en rotan accessoires ✱ verlichting

Bij inlevering van deze advertentie

10% KORTING

alleen geldig op het moment van aankoop

www.paulineswoonwinkel.nl Anthonie Fokkerstraat 25 3772 MP Barneveld Bedrijventerrein De Briellaerd Tel. (0342) 42 17 31 108

In ons eigen atelier hebben we veel mogelijkheden in witte en gekleurde japonnen en knippakketten.

Zoals u het wilt!

Maak vrijblijvend een afspraak.

Scholtensteeg 12 DOORNSPIJK www.bruidsatelier ester.nl Tel. 0525 - 66 20 03 Tel. 0525 - 66 11 26

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 108.indd 1

27-10-2011 11:41:20

P er boot of tractor 1

Vanuit de achtertuin

Aan de Lek

Op 1 september 2011 stapten Lennart en Lisette van â&#x20AC;&#x2122;t Leven in het huwelijksbootje. Omdat de bruid langs de Oude Rijn in Woerden woonde, kon het paar vanuit de achtertuin varen. Ook maakten zij gebruik van een oldtimer.

Albert en Annemieke Buijs-Breedveld hadden op 17 juni 2011 als trouwvervoer een jachtje. Omdat het plaatselijke gemeentehuis tijdelijk gesloten was, trouwden zij in witte tenten aan de Lek. De beide schipperskinderen werden zo naar hun trouwlocatie gevaren.

Brandschoon

Ruimte genoeg

Pieter en Marlies van der Have-Heijboer uit Oosterland (Zld) trouwden op 11 juni 2010. De bruidegom reed met de tractor van Oosterland naar Dreischor om zijn bruid op te halen. De bruidegom stak vele uren in het schoonmaken, zodat zijn bruid geen spatje smeerolie of modder aan haar jurk zou krijgen.

Simon en Carina Westerbeke trouwden op 25 mei 2007. De bruidegom werkte acht jaar bij een loonwerker en wilde graag op een nieuwe tractor rijden op de trouwdag. Deze New Holland TVT 195 werd beschikbaar gesteld door Westrate mechanisatie Goes. Ruimte was er genoeg, ook voor de wijde jurk met hoepel eronder.

P 4

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_100-109 109

3 T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

109

27-10-2011 17:01:37

Circles: de persoonlijke trouwring

Het avontuur van het kiezen Het kiezen van trouwringen is een leuk en spannend avontuur. Wie met de juiste kennis en een goed advies zijn keuze maakt, zal uiteindelijk die unieke ring dragen die een leven lang het bijzondere van de relatie uitstraalt. Je zult verschillende afwegingen moeten maken bij de keuze van de juiste ringen. Het soort metaal, het karaatgewicht, de helderheid en de zetting van stenen. Wat past bij zowel het karakter van de bruid als van de bruidegom? Wat doe je in het dagelijks leven? Is er een grotere kans op krassen door je werk bijvoorbeeld? Kies dan voor een zo krasvrij mogelijk materiaal, een harde steen en een lage zetting. Als je een steen in je ringen wilt, kies je dan voor een heldere of voor een gekleurde steen? En heb je voorkeur voor diamant, in een van de vele kleuren die er tegenwoordig zijn, of voor een andere geschikte steen, zoals safﬁer? De keuzes zijn tegenwoordig bijna oneindig. Dat biedt mogelijkheden om van trouwringen echt iets bijzonders te maken.

Zelf ontwerpen Het echtpaar Herma en Wilfried de Nobel van Circles in Zwijndrecht, Nederlands oudste trouwringenspeciaalzaak, weet er alles van. Ze adviseren al meer dan vijftien jaar aanstaande bruidsparen bij het maken van de juiste keuze. Ze kennen de materialen, de voor- en nadelen, de nieuwste ontwikkelingen in techniek en modes, maar vooral hun klanten. ”Geen bruidspaar is hetzelfde. Zij brengen hun persoonlijkheden, hun leefstijl en hun wensen naar voren, wij koppelen daar onze kennis en de vele keuzemogelijkheden aan.” En de keuzemogelijkheden bij Circles zijn enorm. Het basisassortiment alleen bestaat al uit een paar honderd verschillende

Het belangrijkste advies: neem de tijd voor de juiste keuze

Vingerafdrukken geven een zeer persoonlijk karakter aan je trouwring.

Pag 110.indd 1

ringen. En wie wil kan er bijvoorbeeld een vingerafdruk in laten verwerken (een techniek waarmee Circles furore maakte in Nederland - red.) of er andere persoonlijke accenten aan toevoegen.

Ci ve

Ook het ontwerp van je ringen kun Herma en Wilfried de Nobel je tegenwoordig bij Circles zelf ter hand nemen, met behulp van een speciaal computerprogramma. Je kunt hiermee thuis, via de website van Circles, al online aan de slag met de Acredo creative collection. Maar ook in de winkel van Circles staan de computers tot je beschikking. En altijd krijg je van het echtpaar De Nobel een deskundig advies over jouw ontwerp en de perfecte afwerking die de ringen van Circles al van oudsher kenmerkt. Het eerste en belangrijkste advies voor de aanschaf van trouwringen is aldus Herma en Wilfried: ”Neem je tijd voor de juiste keuze. Je trouwring draag je de rest van je leven.”

Het inzetten van stenen is precisiewerk. Voor de juiste diepte

27-10-2011 10:32:17

van

Alles over trouwringen

epte

Circles in Zwijndrecht, Nederlands oudste trouwringenspeciaalzaak, al jaren een vertrouwd adres voor een deskundig advies van Herma en Wilfried de Nobel.

De vele gezichten van goud De drie populairste opties als basis voor trouwringen zijn witgoud, geel goud en platina. Het geelgoud heeft de langste traditie. Witgoud is minder duur dan platina, dat dezelfde uitstraling heeft, maar sterker en daardoor duurzamer is. Platina is het hardste edelmetaal en door de stijgende goudprijzen relatief goedkoper aan het worden. Platina is een mooi product voor bijvoorbeeld het aanbrengen van de vingerafdruk op een trouwring. Maar er is meer te kiezen, zoals palladium, een product uit de platina-reeks, en goedkoper dan goud. Bij Circles wordt het toegepast in de legering witgoud om een ring te vervaardigen die hard is, maar nog belangrijker, die ook echt wit blijft. Ringen van witgoud die bijvoorbeeld met mangaan zijn â&#x20AC;?gewitâ&#x20AC;?, wat vaak gebeurt, verkleuren na een jaar langzaam gelig. Verder is er nog de legering van palladium en zilver, waarbij het palladium ervoor zorgt dat het zilver mooi blijft. Deze legering is veel goedkoper dan goud. Laat je altijd goed informeren over de geschiktheid van het materiaal voor je trouwringen!

Op vrijdag 18 en zaterdag 19 november zijn er bij Circles de trouwringen-informatiedagen. Je kunt je dan onder het genot van een hapje en een drankje uitgebreid laten voorlichten op het gebied van trouwringen. Ook kun je aan de slag met Acredo om je eigen ringen te ontwerpen. Naast Acredo heeft Circles tal van andere collecties in huis, waaronder Mokume Gane, EGF, Sickingerw en Gerstner. Mocht je op deze dag besluiten een set ringen te kopen, dan ligt er voor de aanstaande bruid een mooie parelset klaar.

En verder kun je natuurlijk ook op andere dagen terecht bij:

Circles Trouwringen Veerplein 10 3331 LE Zwijndrecht Telefoon: 078 - 620 09 66 Internet: www.circles-trouwringen.nl Openingstijden: dinsdag tot en met zaterdag van 10.00 tot 17.30 uur. Donderdag koopavond tot 21.00 uur. En op afspraak.

van de zetting is het onder meer van belang om rekening te houden met het werk dat je doet.

Pag 111.indd 1

27-10-2011 10:34:14

Trouwen

tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt, Peter Honcoop en Willem van Cappellen

Smeerolie voor

Rik van Groningen: „Communicatie is de basis vo

Ook binnen de gereformeerde gezindte neemt het aantal echtscheidingen toe. Een gedegen voorbereiding op het huwelijk is daarom geen luxe, vindt Rik van Groningen, directeur van De Vluchtheuvel. „Houd de communicatie open en heb tijd en aandacht voor elkaar.”

112

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_112-117 112

26-10-2011 12:04:23

het huwelijk

sis voor een goede omgang en onmisbaar”

e cijfers spreken boekdelen. „Van de 350 nieuwe hulpvragen in de eerste helft van dit jaar speelt in 120 gevallen de relatie tussen de partners een rol. Dat wil niet zeggen dat daarmee alles gezegd is. Soms is er een opeenstapeling van problemen. Maar in bijna een derde van de hulpvragen speelt de relatie dus wel mee.” Bijna altijd zijn het vrouwen die het initiatief nemen om contact op te nemen. „Maar als het gaat om relatieproblemen, kunnen wij natuurlijk zonder medewerking van de mannen niets beginnen.” Voor hem op tafel liggen cijfers van De Vluchtheuvel, die christelijke hulpverlening biedt bij onder meer huwelijksproblemen. De organisatie is verbonden aan de Gereformeerde Gemeenten, maar ook leden van andere kerkverbanden kunnen er aankloppen. De instelling heeft een landelijk netwerk met eigen kantoren.

Gestage toename

Zijn jarenlange ervaring, in en buiten de spreekkamer en als ouderling, leert Van Groningen dat vaker wordt besloten daadwerkelijk uit elkaar te gaan. „Nog niet in die mate als buiten de reformatorische gezindte, maar het neemt gestaag toe.” Binnen de organisatie zelf blijkt dat niet direct uit de cijfers. Dat lijkt merkwaardig, maar Van Groningen verklaart dat uit het feit dat echtparen die hebben besloten uit elkaar te gaan, zich vaak niet meer tot de christelijke hulpverlening wenden. Landelijk is het aantal echtscheidingen inmiddels gestegen tot bijna 40 procent. Hij zucht. „Dat zijn er 33.000 per jaar. Dat betekent dat ieder jaar ongeveer 35.000 kinderen te maken krijgen met gescheiden ouders. Onvoorstelbaar.” Hij behoort niet tot de categorie mensen die beweren dat vroeger alles beter was, maar meent wel dat de bereidheid tot zelfverloochening toen groter was dan nu. „De omslag

kwam in de jaren zestig van de vorige eeuw. Taboes werden doorbroken en het individualisme nam toe. In de tijd daarvoor was er meer besef dat moeite bij het leven behoort. Nu zie je veel meer de gedachte dat liefde en een relatie ook iets moeten opleveren. Het Bijbelse gegeven dat het uitnemendste van dit leven moeite en verdriet is, is naar de achtergrond gedrukt.” Verplicht liefhebben

Vanuit de Bijbel is er volgens hem maar één antwoord mogelijk. „De trouw die je aan elkaar hebt beloofd, is het fundament. In Efeze 5 schrijft Paulus dat mannen schuldig zijn om hun vrouw lief te hebben. Een goed gevoel is heerlijk, maar als dat ontbreekt, moet je overschakelen op verplicht liefhebben. Hoe meer dat besef aanwezig is, hoe vaker ook de liefde weer opbloeit. Liefde is een werkwoord. Je bent niet in de eerste plaats op de wereld om het zo ﬁjn mogelijk te hebben of om je te

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_112-117 113

113

26-10-2011 12:05:24

NU IN ONZE SHOWROOMS: OLD WOOD®, DÉ NIEUWE KEUKENTREND! NIEUW!

Keukens met karakter!

DMARC

OLD WOOD® COLLECTION

Nieuw in onze showroom: keukens met karakter! Deze keukens, gemaakt van robuuste materialen met moderne details, geven een stoere uitstraling... “De nieuwe keukenlijn is een bijzonder fraaie combinatie van modern en landelijk. In de gezandstraalde houten fronten geven de noesten een bijzonder natuurlijk effect. Strak hoogglans wit gecombineerd met robuust hout! Er zijn vele kleuren afwerkingcombinaties mogelijk, zowel in gelakt als gebeitst. Daarbij blijft zelfs de zaagslag in het hout zichtbaar indien de klant dit wenst. Doordat dé voordeligste keukenspecialisten Old Wood keukens groots inkopen, is dit concept betaalbaar voor een brede doelgroep.

Kortom: Scherp geprijsde keukens met karakter!

Old Wood, exclusief bij... de voordeligste keukenen sanitairspecialisten!

WWW.DBKEUKENS.NL Vernie uwd, nu nog me er inspiratie!

ST.ANNALAND Pag 114.indd 1

HAARLEM

NUNSPEET

RIJSSEN

KESTEREN

GOES 27-10-2011 11:43:05

„Of je groeit naar elkaar, of de afstand neemt toe” ontplooien, maar om aan je doel te beantwoorden. Ten diepste gaat het dan om het grote gebod om God lief te hebben boven alles en je naaste als jezelf. Dat gaat niet zonder pijn of zelfverloochening.” Met de huwelijksbelofte als basis zetten hij en zijn collega’s de echtparen aan het werk. „Soms is dat een lange en moeilijke weg, maar wel een met perspectief. Eigenlijk is het logisch. Als je betrokken bent op iemand, roept dat iets op. In die gevallen lukt het vaak om echtparen die zeg maar met een onvoldoende binnenkwamen, er met een voldoende weer uit te laten komen.” Glimlachend: „Ik ben geen voorstander van uithuwelijken. Maar als je andere culturen waarin dat wel plaatsvindt rationeel beziet, valt het op dat de kwaliteit ervan zeker niet slechter is dan bij ons.” Nut

Een goede communicatie staat voorop. „Dat is de smeerolie voor alle thema’s binnen het huwelijk en het gezin, de basis voor een goede omgang en onmisbaar.” Het goede gesprek begint al voor het huwelijk. „Wat de Bijbel zegt staat voorop. Daarnaast is het belang van een juiste uitwisseling van boodschappen altijd een van de eerste thema’s die we aan de orde stellen tijdens de cursussen ter voorbereiding op het huwelijk. Er is veel materiaal voorhanden”, aldus Van Groningen, die zelf ook brochures en boeken over huwelijk, huwelijksvoorbereiding en communicatie het licht liet zien. Rond 1990 merkten hij en zijn collega’s dat nogal wat jonge stellen zonder al te veel voorbereiding in het huwelijksbootje stapten. Dat was reden om een brochure te schrijven over huwelijksvoorbereiding. Sinds enige jaren wordt een cursus hu-

& welijkstoerusting aangeboden. Het aantal cursussen, die bestaan uit vijf avonden, is als een olievlek uitgebreid. „We hebben nu 45 trajecten per jaar, 200 avonden in getal. We hebben er ontzettend in geïnvesteerd en - ik besef dat het wat Amerikaans klinkt - het levert ook echt wat op.” Hoewel in Nederland geen onderzoek is gedaan naar het nut van cursussen ter voorbereiding op het huwelijk, blijkt uit een studie in de Verenigde Staten dat het aantal echtscheidingen na het volgen van dergelijke avonden duidelijk afnam. „Tot wel 70 procent in plaatsen waar het aantal echtscheidingen voorheen was opgelopen tot wel 50 procent.” Naar de resultaten in Nederland blijft het een beetje gissen. „Het is net als met extra vitaminen. Je weet niet precies hoe je je voelt als je ze niet slikt.” Hij zou het aantal cursussen, in samenwerking met de CGO (Cursus Godsdienst Onderwijs van de Gereformeerde Gemeenten) graag op nog

meer plaatsen aanbieden. „Het kost enorm veel tijd, maar eigenlijk zou het overal moeten gebeuren. Welke kerkenraad heeft nu in de gemeente niet te maken met huwelijksproblemen en echtscheidingen? Dat gaat geen gemeente voorbij.” Complimentjes

Een goede communicatie is niet de optelsom van een aantal regels en technische vaardigheid, benadrukt De Vluchtheuveldirecteur. „Een voorwaarde is de bereidheid er voor hem of haar te zijn en oprecht belangstelling voor elkaar te tonen. Vertrouwen geven aan elkaar is eveneens een voorwaarde. Dat betekent je kwetsbaar opstellen en je niet mooier voordoen dan je bent. Niet op een hoge toren gaan zitten. Je moet accepteren dat we mensen van vlees en bloed zijn, met beperkingen en tekortkomingen. Anders komt het niet tot een echte ontmoeting. In Johannes 4 staat de ontmoeting van

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_112-117 115

115

26-10-2011 12:07:09

a dv er t en t i e

116

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 116.indd 1

26-10-2011 11:39:16

de Heere Jezus met de Samaritaanse vrouw beschreven. Hij is ons daarin ten voorbeeld. Hij stelt zich aan het begin van het gesprek heel kwetsbaar op met de vraag om een beetje water.”

Luisteren naar elkaar is een voorwaarde. „Belangstelling tonen, doorvragen en weten wat er in de ander omgaat. Ook daarin geeft de Bijbel een voorbeeld. In de brief van de apostel Paulus aan Pergamus geeft de Heere Jezus aan te weten waar die mensen wonen. Hij weet wat er in de harten van hen omgaat. Het feit dat Hij dat wist, was al zo troostend.” Volgens Van Groningen wordt er binnen de gereformeerde gezindte soms wel „wat magertjes” omgesprongen met het geven van complimenten. „Alsof dat niet mag. Ik ontmoet veel mensen met een negatief zelfbeeld. Die hebben een schouderklopje soms hard nodig.” Fouten belijden

Hij adviseert stellen om fouten aan elkaar te belijden. „Er gaat overal wel eens wat mis. Dan is een excuus op zijn plaats. Dat klaart de lucht op. Hou daarnaast rekening met de verschillen tussen man en vrouw. We zijn geschapen om elkaar aan te vullen, maar sinds de zondeval kost dat de nodige inspanning. Mannen en vrouwen zijn nu eenmaal anders in hun denken. Vrouwen vinden het ervaren van een band belangrijk, mannen zijn meer op de inhoud gericht.” Zo nu en dan dienen echtparen te praten over ‘de wijze waarop ze praten’. „Om een sleur of gewoonte te doorbreken, zodat men niet bij voorbaat denkt dat hij of toch niet luistert of dat het geen zin heeft op een bepaalde opmerking in te gaan.” Maak af en toe de balans op, bena-

drukt Van Groningen. „Ook daarvoor is een zekere rust nodig. Daarom is het goed om prioriteiten te stellen en niet uit werken te gaan om zoveel mogelijk geld te verdienen. Ik besef dat het soms goed of zelfs nodig is dat moeders werken, maar zorg samen, als man en vrouw, dat het gezin daar nooit onder lijdt. De Heere Jezus was ook heel druk en had soms zelfs geen tijd om te eten, maar hij maakte nooit een gejaagde indruk. Zijn eerste prioriteit was de nauwe verbondenheid met Zijn hemelse Vader. Hij heeft niet alles gedaan wat Hij kon doen; niet alle zieken werden genezen. Hij deed waartoe Hij was geroepen. Zo moeten wij bidden om het juiste zicht op datgene wat we moeten doen en misschien wel niet moeten doen. Dat geldt ook voor vaders, wanneer ze geroepen worden in besturen, commissies en ambten.”

De jachtige maatschappij en de welvaart trekken hun sporen. „Wij vragen ons wel eens af hoe het mogelijk was dat onze voorouders zich met de Bijbel in de hand schuldig maakten aan slavernij. Maar ik denk dat, als de wereld nog 200 jaar mag bestaan, onze nazaten zich zullen afvragen hoe hun voorouders zich druk maakten over geld verdienen, dure auto’s en grote huizen, terwijl een groot deel van de wereld in diepe armoede leefde en velen zelfs stierven van de honger. ‘Kenden ze de Bijbelteksten dan niet?’, zo zullen ze zich afvragen.” Een relatie staat volgens hem nooit stil. „Of je groeit naar elkaar, of de afstand neemt toe. Als het niet meer de goede richting op gaat en een serieus gesprek niet meer helpt, schroom dan niet contact op te nemen met een deskundige.”

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_112-117 117

117

26-10-2011 12:07:39

a dv er t en t i e

118

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 118.indd 1

26-10-2011 11:35:43

Œ Trouwen

foto’s Willem van Capellen, Van den Engel, Peter Honcoop en Voskuil

& T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_119-119 119

119

26-10-2011 11:18:30

Trouwen

tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Marianne Witvliet

Volle dag met v Wekenlange voorbereidingen, hoopvolle verwachtingen, en dan breekt op een zonovergoten zomerdag de huwelijksdatum aan.

120

oor het bruidspaar volgt een intensief programma, dat vroeg begint met de ontmoeting tussen bruid en bruidegom, het poseren voor de fotograaf en het ontvangen van de eerste gasten. Ze komen feestelijk gekleed en soms van heel ver weg, speciaal voor hen. De spanning stijgt voelbaar vlak voor de huwelijksbevestiging. Maar de handdruk, het elkaar in de ogen kijken en de belofte van trouw bevestigen het 'ik hou van jouâ&#x20AC;&#x2122;. De kroon op de dag vindt plaats in Gods huis. In het besef

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_120-121 120

24-10-2011 10:33:30

vleugje weemoed dat de toekomst tegenspoed zal kennen, maar onder de zegenende handen van de dominee is daar tegelijk de zekerheid dat Hij wil bijstaan, zoals Hij heeft beloofd. De dag verglijdt vol onvergetelijke momenten. Lachende kinderen, het aansnijden van de bruidstaart, de kleurige cadeaus. Ontmoetingen tussen familie en vrienden. Ouders die dankbaar en met weemoed denken aan de dag van hun eigen huwelijk of de geboorte van deze twee gelukkige kinderen.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_120-121 121

121

24-10-2011 10:34:43

a dv er t en t i e

Het geluk lacht u toe...

Trouwringen...? Bepaal uw eigen aanbieding! Wat wilt u? ….. Herenring GRATIS* …..Schiterende briljanten gratis …..korting op de complete prijs. Of gewoon de beste service en garantie Het kan allemaal bij: Zuiderzeestraatweg West 122 - 8085 AJ Doornspijk Tel. (0525) 66 21 87 - www.juweliermieke.nl Bekijk de hele collectie in de winkel. *Op geselecteerde modellen uit de huiscollectie.

3 ma ande n

Trouwplannen?

GRAT IS!

Kliksafe geeft jullie graag een mooi huwelijkscadeau: 3 maanden GRATIS* veilig internet met het beste lter en voordelig bellen!

vanaf

95 , 6 €3

per maa

Pro teren van dit aanbod? Stuur 6 weken voor jullie huwelijk de trouwkaart inclusief de nieuwe adresgegevens naar: Kliksafe, t.a.v. Bruidsactie, Antwoordnummer 548, 8070 VB Nunspeet.

Meer weten? Ga naar www.kliksafe.nl of bel (0341) 274 999. 122

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 122.indd 1

26-10-2011 11:37:37

Trouwen

foto’s Willem van Capellen, Van den Engel, Peter Honcoop en Voskuil

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_123-123 123

123

26-10-2011 11:48:06

G Trouwen

tekst Marianne Witvliet foto’s Marianne Witvliet, Nicole Schmidt, Rogier Visser en FotoBregman

Ze werkt als fulltime bloemist en geeft daarnaast workshops. Bovendien maakt Lianne van der Wind uit Nieuwerbrug aan de Rijn bruidswerk. Boeketten, corsages, stukken voor op de auto. Wat het bruidspaar maar wil.

Lianne van der Wind: „Het boeket moet een aanvulling zijn op de bruidsjapon”

Een lentebruid met lathyrus

124

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_124-126 124

24-10-2011 12:49:28

e maand september was druk. Lianne van der Wind kreeg niet minder dan acht opdrachten voor bruidswerk. Boeketten, inclusief corsages, bloemslingers voor op de auto of bloemstukken die aan weerszijden van de deur moesten staan. „Ik moest daarbij een zaal versieren. Het is uitdagend werk, maar je moet er tijd voor nemen”, zegt ze. „In de winter is het rustig. Er komen nu bestellingen binnen voor mei en juni.” De tengere twintigjarige bloemiste straalt voldoende energie uit om naast haar werk in een bloemenzaak haar eigen bedrijf “Fleur en Geur” te runnen. „Ik woon bij mijn ouders, dat scheelt. Hier heb ik ook de mogelijkheid om woondecoratie te verkopen. De workshops geef ik ’s avonds, voor het maken van een trouwboeket reken ik wel een dag.” Vanaf haar kleutertijd wist Lianne al dat ze bloemiste wilde worden. „Het zit in de familie, een tante en

C T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_124-126 125

125

24-10-2011 12:49:43

„Ik vind het leuk als bruiden een seizoensgebonden boeket kiezen”

twee nichtjes zijn het ook, dus na de middelbare school ben ik meteen aan de opleiding begonnen.” Ze rondde de vierjarige opleiding in drie jaar af en vond een vaste baan in de bloemenzaak in Bodegraven. „Sinds een jaar heb ik mijn eigen bedrijf. Het is hard werken, maar ik geniet ervan.” Verhoudingen

Als Lianne een bruidsboeket maakt, gaat ze ’s morgens in alle vroegte naar de veiling. „Ik doe de inkoop in Bleiswijk, dat is hier dichterbij dan Aalsmeer. Ze hebben er niet alleen de verse bloemen, maar ook alle bloemisterij-artikelen. Vaak heeft het bruidspaar al een idee of zelfs een collage gemaakt met wat ze gedacht hadden. Zelden komt de bruidegom alleen, maar zo ja, dan weet hij wel wat de bruid wil. Vooraf vraag ik een foto van de bruidsjapon aan het paar, want het boeket moet perfect aansluiten bij de japon en mag niet overheersen. Als de japon druk is, met veel kant of pailletten, stel ik meestal voor een eenvoudig boeket te maken. Het boeket moet een aanvulling op

126

de bruidsjurk zijn.” De enorme boeketten van een aantal jaren geleden zijn nu overigens uit de mode, zegt Lianne. „Momenteel is het biedermeier weer in, al maak ik nog wel druppelvormige stukken, die smal naar beneden uitlopen. Daarbij moet je hoe dan ook rekening houden met het postuur van de bruid. Is zij lang en fors, dan is een klein, rond boeket vaak te iel en zoek ik naar meer volume. Dat kan in de vorm van een langere steel of grotere bloemen. Ik heb pas nog een boeket van pioenrozen gemaakt. Een kleine bruid moet geen groot boeket dragen. Ik let op de juiste verhoudingen.” Roze

Wat populariteit betreft, staat de roos toch wel bovenaan. „Maar de orchidee kent intussen veel varianten en keert terug in het boeket. Lelies en calla’s zijn gewild en tijdloos. Sommigen hebben associaties met rouwwerk, maar dat leeft nauwelijks bij christenen, die over het algemeen geen bloemen bij begrafenissen gebruiken. Lelies passen prachtig bij een trouwdag. Verder ben je in de keuze afhankelijk van het seizoen. Ik vind het leuk als mensen een seizoensgebonden boeket kiezen. Het is ﬁjn om daarmee te werken. Uiteraard zijn er veel gekweekte bloemen, maar een lentebruid met een boeket van lathyrus is prachtig. In het voorjaar heb je tegelijk de tulpen en de anemonen. In de zomer is er weer een keur aan veldbloemen, en blauwtinten, zoals het prachtige blauw van de delphinium. Wel komt een blauw boeket vaak ﬂets op de foto. Wat ik dan doe, is zoeken naar contrasten.” Over het algemeen zijn de roze kleuren favoriet. „Dieprode rozen vragen

veel aandacht. Dat is vooral mooi als er bijvoorbeeld al een rood accent is op de jurk, in de vorm van een enkele zijden bloem bijvoorbeeld. Als dat niet het geval is, moet je ermee uitkijken en zijn zachtere tinten zoals roze en roomwit mooier.” De symbolische betekenis van bloemen leeft niet zo. „Ik leg het nog wel eens uit, maar de jonge generatie heeft daar geen speciaal gevoel bij. Net zo min als bij bepaalde geuren. Vorige generaties kozen vroeger voor fresia’s en stephanotis om die reden. Dat gebeurt zelden meer.” Herinnering

Niet alleen een foto van de jurk is belangrijk, Lianne wil het liefst nog een stukje stof van de bruidsjurk. „Dat lukt niet altijd, maar de kleur van het lint om het boeket moet goed zijn en niet afsteken. Als ik een stukje stof van de jurk krijg, gebruik ik dat om het boeket af te werken, dat is het mooist. Dat zie je later op de foto’s.” Verder gebruikt de bloemiste een middel om te zorgen dat de bloemen niet ineens opengaan halverwege de dag. „Een pioenroos bijvoorbeeld moet echt in de knop blijven. Of rozen, die moeten aan het einde van de dag niet open gaan staan.” Ondanks de vele mogelijkheden die de bloemiste tot haar beschikking heeft, kan het boeket niet bewaard blijven. „Je kunt het weliswaar voor een paar honderd euro laten prepareren, maar het is nooit zo mooi als op de dag zelf. Een foto is een betere herinnering.”

Informatie

www.ﬂeurengeur.nl of tel. 06-12851601.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_124-126 126

24-10-2011 12:49:52

WWW.TafTenTUle.nl

Ook leverbaar met driekwart of lange mouw!

l i n e a R a fa e l l i P R o n ov i a s s a n PaT R i c k l a dy b i R d s i n c e R i T y e n M e e R

Haven 12 - Schoonhoven (tussen Utrecht en Rotterdam) T 0182 381188 â&#x20AC;˘ www.taftentule.nl

Pag 127.indd 1

24-10-2011 9:24:24

A DV ER T EN T I E

Iets te vieren in uw eigen sfeer?

DORPSPLEIN 15, STOLWIJK TEL. 0182 - 34 18 75 ZAALCAPACITEIT 200 PERSONEN

JAN STEENSTRAAT 16, STOLWIJK TEL. 0182 - 34 20 99

Bel voor informatie: Dhr. J. Boon (ook ’s avonds bereikbaar)

-zondags gesloten-

www.stolp-inn.nl

Uw inanciële coach voor bedrijf en particulier. Hèt adres voor deskundig advies op het gebied van hypotheken en assurantiën

Herenweg 42 Postbus 54 2750 AB Moerkapelle www.spekadvies.nl

128

Tel. 079 593 12 41 Fax 079 593 34 56 E-mail info@spekadvies.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 128.indd 1

26-10-2011 11:41:23

Trouwen

foto’s Willem van Capellen, Peter Honcoop en Voskuil

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_129-129 129

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

129

26-10-2011 11:41:42

G Trouwen

tekst L. Vogelaar, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Peter Honcoop

Een bruidspaar stak de hoofden tussen de spijlen van de knielbank door, als koeien in een stal. De dominee moest vervolgens hoognodig zijn neus snuiten voordat hij de dienst kon vervolgen. Tijdens trouwplechtigheden gebeurt soms van alles wat de dag extra onvergetelijk maakt.

Voor de kerk stond een trapauto klaar

130

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_130-132 130

25-10-2011 13:34:00

ilarisch was ook het ogenblik dat een ander bruidspaar naar de knielbank schreed en zo elegant mogelijk neerknielde. De bruidegom had de bovenkant van zijn schoenen keurig gepoetst. Naar de onderkant had hij niet gekeken. Dát deed de gemeente, en op een felgekleurde sticker stond met grote letters: AANBIEDING! Tijdens een huwelijksdienst was de predikant het formulier aan het voorlezen toen de bruidegom opeens opstond en ijlings de kerk verliet. Geschrokken snelde de ceremoniemeester naar de deur, door de hal, naar buiten. Daar liep de chauﬀeur van de trouwauto te wachten. „O, gelukkig, zijn jullie er al?” zei hij. Hij vond dat het lang genoeg geduurd had. „Nee, we zijn nog niet klaar”, stelde de ceremoniemeester hem teleur. „Maar heeft u de bruidegom gezien?” Die bleek niet naar buiten gekomen te zijn. Hij had gevoeld dat de nood steeg en had bedacht dat hij waarschijnlijk tijdens het knielen naar het toilet zou moeten. Dat leek hem geen handig idee. Inmiddels had de predikant het lezen maar gestaakt en wachtte de gemeente tot de bruidegom weer tevoorschijn kwam.

Paard op hol

Over trouwauto’s gesproken: een bruidspaar liep na de dienst het kerkgebouw uit, naar de plaats waar het uit de trouwauto was gestapt. Die was echter verdwenen. Voor de kerk stond een trapauto klaar. Grapje van een paar broers. Andere bruidsparen laten zich rijden in een koets of huifkar. Er zijn meerdere verhalen bekend van paarden die op hol sloegen en hun passagiers een angstwekkend en niet-gepland onderdeel van de trouwdag bezorgden. Als de draverij tot averij leidde,

De huwelijksdag van een door de Duitsers gezochte verzetsman werd een paar keer uitgesteld

moest een alternatief vehikel worden geregeld. Boze koster

Tip van een koster: „Ik loop met een bruidspaar altijd even de route van de auto naar het podium langs en bespreek de verschillende onderdelen van de dienst, om verrassingen te voorkomen en het bruidspaar op zijn gemak te stellen. Dan vertel ik hun ook dat ze tijdens het knielen niet over de bank heen moeten hangen. De eerbied blijkt uit het knielen en de gevouwen handen; het hoofd mag best een beetje rechtop, zodat de zegen niet boven de ruggen wordt uitgesproken.” Zo’n rondleiding sluit ongeplande gebeurtenissen overigens niet geheel uit. Fotografen hebben er bijvoorbeeld soms weinig begrip voor dat ze in de kerkzaal niet mogen fotograferen. Er is een foto van een vroe-

gere koster van de Gereformeerde Gemeente in Rotterdam-Centrum bekend die vanaf de galerij werd gefotografeerd terwijl hij, verwoed zwaaiend, de fotograaf maande te vertrekken. In Den Haag is het gebeurd dat een ouderling naar de galerij snelde om een fotograaf te verwijderen. Terwijl de ouderling de ene trap besteeg, daalde de cameraman de andere trap af. Terwijl de ouderling op de galerij onderweg was van links naar rechts, was de fotograaf onder de galerij op weg van rechts naar links. Toen de ouderling de trap afdaalde, was de fotograaf via de eerste trap weer op weg naar boven, omdat hij toch zijn plaatjes wilde schieten. Twee brillen op

Ds. H.J. Grisnigt, die een aantal vrije gemeenten diende, bevestigde begin jaren zeventig een huwelijk bij

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_130-132 131

131

25-10-2011 13:34:27

De weleerwaarde probeerde beide brillen over elkaar en jawel, dat was het! worsteling om de bril uit het kunstig gevormde kapsel te verwijderen zonder er een janboel van te maken. Preek op zak

de Vereniging tot Verbreiding der Waarheid aan de Vriendenlaan te Rotterdam. Op het spreekgestoelte keek hij de gemeente aan, constateerde dat hij zijn bril was vergeten en vroeg of er iemand was die hem van een bril kon voorzien. Iemand stond op en reikte hem er één aan. Even proberen... Nee. „Is er misschien nog iemand die mij kan helpen?” Opnieuw stapte een kerkganger naar voren. Ook zijn bril was niet zo geschikt, maar... de weleerwaarde probeerde beide brillen over elkaar en jawel, dat was het! O, Johnny!

In Amerika is het gebruikelijk dat een bruidspaar met bruidsjonkers en -meisjes de hele dienst staat. Dat levert weleens wat gedrentel en gewiebel op. Een enkele keer valt er iemand ﬂauw. Toen een bruidegom ineenzeeg, jammerde zijn moeder in paniek: „O, Johnny! O, Johnny! O, Johnny!” De dominee wachtte tot de bruidegom (en zijn moeder) weer enigszins tot zichzelf gekomen waren. Een ander voorval: Een bruid en haar tante bogen zich even over de hoed van de bruid. De hoofden kwamen zo dicht bij elkaar dat de bril van de tante in de knot van de bruid verstrikt raakte. Het was een hele

132

Lastig is het als een voorganger niet komt opdagen. Een predikant die langdurig in een ﬁle vastzat, kon onmogelijk op tijd zijn. Gelukkig was een emerituspredikant die dicht bij de kerk woonde, bereid voor hem waar te nemen. Een andere predikant had een afspraak niet genoteerd, zo bleek toen de kerkenraad informeerde waar hij bleef. Er waren twee mogelijkheden: het hele gezelschap kon een uur wachten tot de dominee via weg en pont gearriveerd was. Of een in de kerk aanwezige predikant, zij het uit een ander kerkverband, moest maar waarnemen; hij bleek er zelfs een preek voor op zak te hebben. Voor die laatste optie werd gekozen. En, meldde een oom van de bruidegom, „iedereen vond het een mooie preek.” Een predikant kon een dienst niet afmaken omdat hij zich niet goed voelde. Het bruidspaar hoefde echter niet onverrichterzake te vertrekken: de ouderling van dienst las het formulier en bevestigde het huwelijk. Tijdens de oorlog gebeurde het wel dat een ouderling een trouwdienst geheel overnam als de dominee niet kon komen. Illegaal

Soms ervoer het bruidspaar het als een wonder dat ‘hun’ dag zonder incident verliep, bijvoorbeeld als een bruidegom in oorlogstijd het gevaar liep opgepakt te worden. Op 13 april

1944 werd in Zeist het huwelijk bevestigd van een verzetsman. Hij werd door de Duitsers gezocht en daarom was de trouwdag al een paar keer uitgesteld. Een vertrouwde ambtenaar maakte het mogelijk dat de verzetsman alsnog in het huwelijk kon treden. De trouwdienst werd bij familie thuis gehouden. Naast een ouderling en een diaken waren alleen de naaste familieleden aanwezig. Voorzichtig, niet allemaal tegelijk, waren ze naar de woning gekomen en pas toen het donker werd, gingen ze beurtelings weer weg. Oefenaar L. Wijting, oom van de bruid, preekte over de toepasselijke woorden uit Spreuken 13:12: „De uitgestelde hoop krenkt het hart; maar de begeerte, die komt, is een boom des levens.” De dienst verliep ongestoord. Spannend was het ook toen ds. J. Fraanje op 30 augustus 1944 in Ede het huwelijk bevestigde van een man die helemaal niet in Nederland mocht zijn. De bruidegom had een oproep voor arbeid in Duitsland ontvangen, maar was ondergedoken. Eigenlijk liep hij op zijn trouwdag dus illegaal op straat. Dat wisten ze op het gemeentehuis ook wel, maar men was niet van plan hem te verraden. Ook in de kerk verliep de plechtigheid ongestoord. Bij het 60-jarig huwelijksjubileum werd in de kerkbode gememoreerd: „Al met al was het een aangename dag, maar ook een spannende dag. Je wist immers maar nooit.” De bruid bleef bij haar ouders; de bruidegom dook onder bij zijn schoonouders.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_130-132 132

25-10-2011 16:02:40

Creëer je eigen droomjurk bij HENGEVELD COUTURE! Heb jij jouw droomjurk al in gedachten, of nog totaal geen idee van wat je staat? Denk er dan eens aan om de jurk exclusief voor jou te laten ontwerpen en maken. Met persoonlijk en deskundig advies wordt er gekeken naar wat precies past bij jouw persoonlijkheid. Juist door jou te betrekken in het ontwerpen maakproces ontstaat er die ene unieke jurk, waar er maar één van op de hele wereld te vinden is... En welke bruid wil nu niet uniek zijn?! Er is volop keuze in allerlei modellen, kleuren, luxe kantsoorten, zijde, taft, satijn etc. Desgewenst leveren wij ook knip-pakketten en/of stoffen aan de meter. Kortom, je hoeft niet meer vast te zitten aan het standaard aanbod van wat er vaak in de meeste bruidswinkels wordt aangeboden. Hengeveld Couture is een jong en creatief bedrijf, gespecialiseerd in het ontwerpen en maken van bruidscouture. De eigenaresse is Lizette Hengeveld, 33 jaar jong en al 15 jaar actief binnen de bruidswereld. Sinds 5 jaar runt zij haar eigen winkel en bruidslijn in Papendrecht, welke succesvol ontvangen wordt door bruiden uit alle regionen. Haar kracht is persoonlijke aandacht, passie en creativiteit te combineren met jarenlange ervaring. Wij hebben ruime ervaring met de reformatorische gezindte, dus wij voelen goed aan hoe we vanuit traditie en kerkelijke overwegingen moeten meedenken. Maar we zijn bovenal duidelijk en eerlijk: wij moeten niets verkopen, wij willen alleen de állermooiste bruidscreaties maken! Ben je nieuwsgierig geworden en heb je zin om te komen kijken wat wij voor jou kunnen betekenen? Mail of bel dan voor een GRATIS en VRIJBLIJVEND stijladvies in onze sfeervolle winkel in Papendrecht. Lizette Hengeveld

HENGEVELD COUTURE Bruidscouture Markt 14, 3351 PB Papendrecht Tel. 078 641 23 23 www.hengeveldcouture.nl

Pag 133.indd 1

25-10-2011 12:59:05

a dv er t en t i e

Op jouw dag...

...stijlvol gekleed! Bij den Engelsman & van Driel ga je stralend de deur uit.

Voorstraat 15 - Sint-Annaland Tel. (0166) 65 24 90

Maak een afspraak zodat privacy is gegarandeerd

maandagmorgen gesloten, vrijdagavond koopavond

www.denengelsmanenvandriel.nl

Joke Pouwels Mode en Bruidsstoffen

Het adres voor perfecte kleding op uw maat: De uitgebreide collectie bruidsen gelegenheidsstoffen biedt veel keuze. Ook voor jou kan ik een mooie, stijlvolle bruidsjapon maken. Dus wilt u zelf een bruidsjurk maken, laten maken of ontwerpen, neemt u dan vrijblijvend contact met mij op. Telefoon 0113 - 21 41 87 Of bezoek mijn website

Joke Pouwels Mode en Bruidsstoffen

Papegaaistraat 4 - Goes www.joke-pouwels.nl 134

Nieuwe en eenmaal gedragen bruidsjurken voor een betaalbare prijs. www.bruidsboetiek.nl deblauwehoeve.nl

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 134.indd 1

25-10-2011 14:03:43

Trouwen

foto’s Peter Honcoop en Voskuil

F \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_135-135 135

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

135

25-10-2011 16:00:43

A DV ER T EN T I E

Mogen wij ook uw bruiloft organiseren? -

Organisatie van A tot Z (ook gedeeltelijk) Adviesgesprekken Ceremoniemeester Vrijgezellenfeesten www.happinique.nl

We make your happening unique!

B R U I D S M O D E O P M A AT Bij ons vindt u: • Nieuwe japonnen • Knippakketten • Een grote collectie bruidsstoffen, ook gekleurde stoffen

Kerkstraat 40 • 2411 AE Bodegraven Tel. 0172 - 61 37 51 kijk ook op: www.elselina.nl

Trouwen? Ontdek onze collectie tot in de details

• compleet assortiment • advies tot in detail • op afspraak mogelijk Dorpsstraat 229, 3925 KC Scherpenzeel 033 277 88 99 info@geertsherenkleding.nl www.geertsherenkleding.nl HERENKLEDING - AMBTSKLEDING - TROUWKOSTUUMS

136

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 136.indd 1

25-10-2011 14:02:31

Trouwen

tekst Geeske Kapenga-Ploeg foto’s Peter Honcoop, Willem van Cappellen, Voskuil en Van den Engel

e j t e o m t a W aal regelen? allem

moet je allerlei n re o v te n a v g Hoe lan ? in orde maken g a d w u o tr e d zaken rond r n per dag. Voo è ts a la p r e p t il Dat versch . el vroeg bij zijn e h r e je t e o m vrijdagen n twaalf maande t to s e z l a a im Maar min n in het algemee je t e o m g a d w voor de trou n ft bovendien ee e e g t e H . n e n nt toch wel begin t laatste mome e h p o t ie n je r stuk rust als . Zeker wannee n le e g re t e o m nog van alles te ent een huis in b ig z e b d ij rt e je tegelijk t a. Kruis aan wa m e h sc l a a b lo g richten. Een je gedaan hebt.

Zes tot twaalf maanden van tevoren

Datum trouwdag vaststellen

Stel ouders en directe familieleden op de hoogte. Verstuur, als jullie trouwdatum mogelijk is bij gemeentehuis en predikant, save-the-date-kaartjes aan alle daggasten. Zo kunnen ze de datum alvast vrij houden. Denk ook vast na over de globale tijdsindeling van de dag.

woonplaats van de bruid getrouwd, maar verplicht is dat niet. Voor ondertrouw moet je wel in de gemeente zijn waar ten minste een van beiden staat ingeschreven.

Gemeentehuis

K erk

Op het gemeentehuis/stadhuis van je keuze kun je een datum en tijdstip vastleggen, ook al ben je nog niet in ondertrouw gegaan. In sommige gemeenten is het nodig dit een jaar van te voren al te doen. Meestal wordt in de

Vooral als je kerkelijke gemeente erg groot en trouwlustig is, moet je ook heel tijdig de dominee vragen, zeker als het een vrijdag betreft. Later komen jullie een keer bij hem voor het “trouwgesprek”.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_137-143 137

137

25-10-2011 17:44:12

Lieve aanstaande bruid, Naast een gerestylede winkel hebben wij van Atelier Agnes Hulshof onze bruidscollectie uitgebreid met een splinternieuwe eigen confectielijn genaamd Difference. Wij nodigen je daarom graag uit om een vrijblijvende afspraak te maken en onze nieuwe collecties te komen bewonderen. Graag tot ziens! Team Atelier Agnes Hulshof www.atelieragneshulshof.nl T 0318 - 59 55 81

Pag 138.indd 1

25-10-2011 13:20:56

Budget

Bepaal het budget en probeer dit vast te verdelen over de verschillende onderdelen van jullie trouwdag.

Gastenlijst

Stel een voorlopige gastenlijst op. Maak onderscheid tussen dag-, receptie-, en avondgasten. Begin ruim op tijd met het verzamelen van de adressen van de personen die je een kaart wilt sturen. De adressenlijst van je ouders helpt je waarschijnlijk al een eind op weg. Gooi de adressen na het versturen van de kaart niet weg; misschien willen jullie ook bedankkaartjes verzenden!

Locatie huwelijksfeest

Heb je één bepaalde of een zeer gewilde locatie op het oog, reserveer daar dan ook vroeg. De andere invulling (tijdstip, aantal gasten, menu) komt later wel. Houd rekening met de bereikbaarheid en de parkeerruimte.

F otograaf/videograaf

Voor de fotograaf/videograaf geldt hetzelfde: spreek nu de datum en ongeveer het tijdstip met hem af en bepaal later eens hoeveel je voor de reportage wilt uitgeven, de plaats(en) waar je naartoe gaat en dergelijke.

Getuigen

Als je andere getuigen dan je ouders wilt, moet je die bijtijds vragen. Vooral als je in de vakantieperiode trouwt! Hun namen moet je bij het aantekenen weten, inclusief adres, beroep en hun relatie tot jullie. Er zijn minimaal twee, maximaal vier getuigen vereist.

Bruidsjapon

Over de bruidsjapon heb je vast al wel een idee in je hoofd, maar of dat ook in de winkels hangt...? Ga op je gemak zo’n jurk uitzoeken, samen met je moeder en eventueel je (schoon)zus en schoonmoeder. Neem niet te veel personen mee: er komen even zoveel meningen naar voren en je raakt in de war! Een confectiemodel zul je vaak aan je persoonlijke smaak willen aanpassen, waarvoor natuurlijk tijd vereist is. Overweeg(t) je (moeder) de jurk zelf te naaien, dan is het zéker belangrijk dat dit geen haastkarwei wordt.

Ceremoniemeester/weddingplanner

De taak van een ceremoniemeester varieert van het uitdelen van corsages tot het oplossen van tijdens de trouwdag voorkomende moeilijkheden. Zoek er iemand

voor die niet snel in paniek is en kan organiseren en improviseren. Samen met hem/haar stel je het programma voor de dag op. Een weddingplanner kan jullie helpen bij het voorbereiden van jullie trouwdag. Dit kan jullie veel tijd schelen. Daarnaast kan hij/zij op de trouwdag ervoor zorgen dat alles goed verloopt.

Thema bepalen

Het is leuk om een thema te bedenken voor jullie trouwdag. Dit maakt de dag extra persoonlijk. Kies bijvoorbeeld een bepaalde kleur of hobby, die je verwerkt in de verschillende onderdelen van je bruiloft.

Zes maanden van tevoren

Draaiboek

Maak een draaiboek van jullie huwelijksdag. Vermeld hierin alle onderdelen, inclusief de tijden en personen die bij een bepaald onderdeel actief moeten zijn. Vergeet geen rustpauzes en reistijden in te plannen.

H uwelijksreis regelen

Het is handig niet aan het eind van de trouwdag al te vertrekken. Als het feest uitloopt, moet je je haasten om bijvoorbeeld een trein of vliegtuig te halen. Regel op je werk tijdig je vakantiedagen.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_137-143 139

139

26-10-2011 8:57:56

a dv er t en t i e

Aandacht

voor

elkaar. Showen Schitteren Stralen

Om helemaal in de sfeer te komen, laat je inspireren door onze website www.bruidscollectie.nl, word fan op facebook, volg ons op twitter en deel later je ervaringen op wugly! Bruid Abrazi - Achberger - Atelier van Salt - Blue by Enzoani - Westervoorde - Tres Chic - Brinkman - Elsa - Eddy K - Hyos - Imogene - 2 Impress U - La Belle Mariée Creations of Leijten - Ladybird - Modeca - Nicole - Noblesse - Oni Onik - Poirier - Pronovias* - P&S Fashion - Rembo styling - San Patrick - Sophie Sposa - Marylise Benjamin Roberts Bruidegom Cossmo - Kimo - Wilvorst * nieuw in de collectie

AANDACHT VOELT BETER www.bruidscollectie.nl

Bergambacht (Bruid & Bruidegom) Hoofdstraat 105 Veenendaal (Bruidegom) Verlaat 2

partycentrum

tormpolder

Ervaar het verschil... Zoekt u een sfeervolle locatie voor een bijzondere gelegenheid? Dan kunt u niet om ons heen! Voor het vieren van bruiloften en jubilea en het houden van recepties en zakelijke evenementen beschikken wij over diverse zalen. Hier kunt u genieten van een prima ambiance en service.

 Centraal gelegen met uitzicht op de Nieuwe Maas  Volop capaciteit tot ca. 250 personen  Ruim voldoende gratis parkeergelegenheid

Partycentrum Stormpolder Industrieweg 2 2921 LB Krimpen a/d IJssel



0180- 510088



info@stormpolder.nl



stormpolder.nl

OP ZONDAG ZIJN WIJ GESLOTEN

140

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Pag 140.indd 1

25-10-2011 13:14:33

Vier maanden van tevoren

Ondertrouw regelen

Voor trouwen en in ondertrouw gaan zijn diverse paperassen nodig: een uittreksel van het geboortenregister (van de gemeente waar je geboren bent; kan opgestuurd worden) van bruid en bruidegom en een uittreksel uit het persoonsregister van beiden (gemeente waar je woont). Minderjarigen hebben verder toestemming van hun ouders nodig. Jullie moeten ergens tussen een jaar en twee weken voor de trouwdatum in ondertrouw gaan.

K leding voor de bruidegom

Al hoef je niet àlles te weten, informeer wel globaal naar de bruidsjurk, in ieder geval naar de kleur. Maar wellicht gaat de bruid mee.

Trouwkaarten bestellen

Maak een keus uit de boeken bij de drukkerij. Voor het bestellen en drukken ervan moet je ongeveer twee weken rekenen. De kaarten worden ongeveer zes weken voor de trouwdag verstuurd.

Twee maanden van tevoren

Trouwauto

Wie op de trouwdag in een koetsje met paarden wil, moet dat al veel eerder regelen! Een moderne wagen of oldtimer kan nu besproken worden. Kun je de auto van een goede kennis lenen, informeer dan wel of de wagen gewassen en gepoetst afgeleverd/opgehaald wordt... En spreek af wie er chauﬀeurt.

K apper

Als je een speciaal kapsel wilt, kun je dat beter een keer “proefdraaien”. Bovendien zie je er op de trouwdag dan niet ineens “heel anders” uit.

D efinitieve gastenlijst maken Schoenen kopen

Zes weken van tevoren

Trouwringen kopen

Hebben jullie al verlovingsringen, dan de trouwdatum daarin laten graveren.

Bruidsboeket

Wie op de dag zelf nog een boeket bestelt, moet geen bijzondere wensen kenbaar maken! Heb je die wel, stap dan nu bij een goede bloemist(e) binnen. Ook hierbij speelt de kleur van de kleding natuurlijk een rol. Vergeet de corsages en de versiering voor de auto of koets niet. Als extra kun je ook denken aan een bloemwerk op de feestlocatie.

Afspraken restaurant

Leg alles deﬁnitief vast en laat dit schriftelijk bevestigen. Bepaal of er alcohol mag worden geschonken en (zo ja) hoeveel, welke hapjes je wilt, hoe vaak ermee wordt rondgegaan, welke tafelindeling je bij het diner wilt, enzovoort. Vertel wie de ceremoniemeester is (of laat die meekomen).

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_137-143 141

141

25-10-2011 14:19:30

SPECIALE AANDACHT VOOR DE BRUIDEGOM OP ONZE TROUWAFDELING VOOR BRUIDEGOM EN GAST IN CAPELLE A/D IJSSEL!

Bermweg 284 • 2906 LH Capelle a/d IJssel • 010 - 4506332 WC Rokkeveen, Nathaliegang 130a, 2719 CS Zoetermeer • 079-3628182 capelle@nederlofmode.nl • www.nederlofmode.nl

Pag 142.indd 1

25-10-2011 13:16:33

& Trouwkaarten versturen Verlanglijstje opstellen Doorspreken kerkdienst

Spreek de kerkdienst door met de dominee. Vraag tijdens het gesprek ook wie de liturgieën maakt.

Een maand van tevoren

&& Een week van tevoren

Schoenen inlopen Route rijden

Voor de ceremoniemeester, eventuele bruidskinderen en andere personen die jullie helpen op de trouwdag.

Het kan gebeuren dat de route huis-gemeentehuis-kerkrestaurant door bijvoorbeeld een opengebroken weg geblokkeerd is. Is er op je trouwdag geen markt ergens onderweg? Regel indien nodig parkeerontheﬃng bij het stadhuis.

Gelukwensen bewaren

Advertentie

Cadeautjes kopen

Soms krijg je al vroeg schriftelijke felicitaties. Laat ze niet rondslingeren en achterhaal zonodig het adres van de afzenders.

M enukaarten bestellen D efinitieve afspraken met fotograaf/ videograaf Gesprek met ambtenaar burgerlijke stand

Als je een trouwadvertentie wilt, moet je die uiterlijk nu laten plaatsen. Bekijk kritisch of de tekst van de trouwkaart exact zo in de advertentie kan!

P as de bruidskleding

Kijk of alles goed zit. Je kunt alvast wat spullen in je tasje stoppen: een zakdoek, kerkgeld, misschien een aspirientje...

Na jullie trouwdag

Twee weken van tevoren

Bedankkaarten versturen

Receptieboek kopen Draaiboek doornemen

Tref regeling voor nota’s

Doe dat samen met de ceremoniemeester. Oefen met de bruidskinderen.

Aantal gasten doorgeven aan feestlocatie

Verstuur binnen zes weken na jullie trouwdag bedankkaarten naar jullie gasten. Het is leuk en persoonlijk om het cadeau te noemen dat je van hen hebt ontvangen.

Wanneer jullie kort na de trouwdag op huwelijksreis gaan, spreek dan met het restaurant en overige leveranciers af wanneer de factuur verstuurd wordt. Niets is zo vervelend als bij thuiskomst een aanmaning met rente op de deurmat vinden.

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_137-143 143

143

25-10-2011 14:20:23

foto’s Dennis en Eveline; Peter Honcop; Voskuil en Bregman

Trouwen

144

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_144-144 144

25-10-2011 17:43:26

a dv er t en t i e

Smits Hoeden Wij hebben een mooie collectie bruidshoeden. Ook passen wij waar nodig de hoed aan!

Smits Hoeden

Erdeeshop

Sterbonnen

Bestelbon Erdeeshop 9 oktober 2011 Bestellen vóór 10 DECEMBER 2011.

Sierkussen Brett

Overtrekset Blue Garden

Sierkussen Dentelle cushion

Overtreksets 400425 Overtrekset Blue Garden 1 pers. ------- x € 29,00 € ------400426 Overtrekset Blue Garden 2 pers. ------- x € 49,00 € ------400427 Overtrekset Blue Garden ------- x € 59,00 € -------

Lits Jumeaux

8071 JG Nunspeet 0341 - 25 64 98 Op maandag zijn wij gesloten.

Overtrekset Funny Flower 400432 Overtrekset Funny Flower 1 pers. ------- x € 49,95 € -------

DINER RECEPTIE FEEST TOT IN DE PUNTJES VERZORGD

400433 Sierkussen Dentelle cushion pink ------- x € 13,95 € ------400434 Overtrekset Seven Seas 1 pers. ------- x € 49,95 € ------400435 Sierkussen Brett

------- x € 19.95 € -------

Collier 400452 Bruidscollier Swarovski ------- x € 89,00 € -------

kristal en parels DVD’s

DVD 5 Life Natuurdocumentaire ------- x € 29,95 € -------

Vier je bruiloft in Zalencentrum De Brug. Bij ons

400416

vind je meerdere sfeervolle zalen zodat diner,

400451 DVD 7

receptie en feest helemaal naar wens kunnen worden verzorgd. Kom langs of bel voor meer informatie met Arie van Sinttruije (0182) 39 28 82.

Zalencentrum De Brug Dunantlaan 1, Reeuwijk Tel (0182) 39 28 82 www.zalencentrumdebrug.nl

Ons Koningshuis verzamelbox ------- x € 29,95 € -------

Let op! De verzendkosten zijn gewijzigd. Brievenbuszendingen kosten 1,95 Pakketzendingen kosten 4,95. Dit geldt voor zowel abonnees als niet-abonnees. Verzendkosten € 1,95 of € 4,95

-------

Totaal van de bestelling € Voor bestelinformatie en invullen machtiging: Zie achterkant bestelbon. T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

Onevenpagina.indd 1

145

25-10-2011 14:12:48

Bestel nu handig en snel via erdeeshop.nl Bestelinformatie 1. Internet: www.erdeeshop.nl 2. E-mail: erdeeshop@erdee.nl 3. Post: Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn 4. Fax: 055-5415687

Colofon Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar : Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij Terdege bijgevoegde folders.

Informatie over artikelen, levertijd etc., bel 055-5390345 van maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 16.30 uur. Betaling: vooruit met een eenmalige incasso-machtiging. Het geld wordt eerst afgeschreven; daarna ontvangt u uw bestelling. Er kan enige tijd tussen zitten. Drukfouten voorbehouden, aanbiedingen gelden zolang de voorraad strekt. Verzending uitsluitend binnen Nederland. Levertijd ongeveer 3 weken, uitzonderingen voorbehouden. Het is niet mogelijk om via de abonnee te bestellen, en dan het bestelde op uw eigen adres af te laten leveren. Degene die bestelt, moet zijn eigen rekeningnummer invullen.

Bestelling via deze bestelbon of via de website www.erdeeshop.nl vul deze machtiging volledig en duidelijk leesbaar in! Ik machtig hierbij Erdee Shop, Apeldoorn, via incasso af te schrijven van mijn om eenmalig € bank-/girorekeningnummer

Dhr.

mevr.

Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoonnummer E-mail Datum:

Handtekening:

Deze bestelbon opsturen in een envelop naar: Erdee Shop, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn (postzegel plakken). U mag de bestelbon ook kopiëren.

146

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge; Bart van Dam; Hendrina de Graaf; Gerrit Heij, Peter Hoogendoorn, François Hoogstrate, Johan Kleinbloesem, Onno Mauritz, Marco Poppe, Jan Schipper, Eelco Slingerland, tel. 055-5390299, e-mail: advertentietd@ erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing. ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graﬁsch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar 82,90 (factuur) 81,90* (incasso), per kwartaal 21,75 (factuur) 21,25* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso. De 29e jaargang loopt tot 1 oktober 2012. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden. Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum. Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder. Ga voor een abonnement naar www.erdeeservice.nl/terdege Voor meer informatie over adverteren: www.erdeeservice.nl/adverteren Kijk voor meer informatie over ons privacy beleid: www.erdeeservice.nl/privacy Kijk voor de algemene voorwaarden op www.erdeeservice.nl/algemenevoorwaarden Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden. Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_146-146 146

25-10-2011 14:53:13

Over twee weken

Terdege nr. 4 verschijnt op D.V. 23 november

Volgende keer Leven met dezelfde pijn Voor het oog onderscheidt niets hen van leeftijdgenoten. De wond door het sterven van vader of moeder, broer of zus is onzichtbaar. En vaak onbespreekbaar. Behalve in een kring van lotgenoten, zoals Winterbloem. „Ik kon weer bij mijn gevoelens, herinneringen kwamen terug.”

Directeur als dienaar Reind Breman (74) zag ‘zijn’ installatiebedrijf uitgroeien tot een van de grootste van Nederland. De crises bevestigen hem in zijn opvatting dat de Breman Installatiegroep op de juiste wijze functioneert. „Wat de Occupy-beweging wil, doen wij al veertig jaar. Graaien is bij ons uitgesloten.”

Hoeder van het harmonium Eens was het harmonium een topstuk voor beroepsmusici. Halverwege de twintigste eeuw begon het instrument zijn opmars onder de burgerij. Tot het door de jonge generatie werd uitgekotst. Volgens restaurateur Arie Schüller is nu een revival gaande „En de romantiek mag weer.”

En verder Els van Dijk over ‘de hunkerende generatie’ Koninklijke familie bezoekt de Antillen Wonen in een authentiek kerkgebouw Dr. W. van Vlastuin over ‘Word vernieuwd’ Natuurgebied de Kwade Hoek Anders opvoeden dan je ouders het deden Creatief: decoratie met noten

T E R D EG E 9 NOVEMBER 2011

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_03_147-147 147

147

31-10-2011 16:16:36

Alle banken op voorraad 2 minuten levertijd

BRIGHTON Hoekcombinatie Mooie hoekcombinatie in diverse kleuren Fabricia.

899.Normaal 1395.-

Nu Met Relaxsysteem!

MODEL FOWLER Strak relaxmodel met uiterst comfortabele zit. Bekleed in Elephantstof en in diverse kleuren leverbaar. 3 of 2 zits inclusief 1 geïntegreerd relaxsysteem voor optimaal ontspannen in uw eigen bank.

Let op Dit zijn slechts enkele voorbeelden

399.Normaal 595.-

bij elk bankstel

+ Gratis 11-delig huishoudpakket

599.Normaal 1115.-

3+2 PREMIUM Zeer stijlvol bankstel, verkrijgbaar in diverse kleuren uit stofgroep 1.

Broodrooster + Stofzuiger + Tosti apparaat + Elec. pepermolen + Blender + Waterkoker + Citruspers +Eierkoker + Keukenweegschaal + Stoomstrijkijzer + Kofﬁezetapparaat

ALLE MODELLEN IN VELE KLEUREN

999.Normaal 2225.-

koopavonden per week tot 21.00 uur

Koop nu betaal tot 2014 !

Hoekcombinatie AMAZING Stijlvol qua vorm, sierlijk qua stijl en comfortabel qua zit. Een absolute topper uit onze ruime collectie. In diverse kleuren Sussy mogelijk.

NEDERLANDSE MEGASTORES ASSEN, Borgstee 7 CAPELLE A/D IJSSEL, Lylantsebaan 7a DEVENTER, Essenstraat 15, de Snipperling DRACHTEN, Dr. M.L.Kingsingel 10 DEN HAAG, Waldorpstraat 144, Megastores

EINDHOVEN, Kanaaldijk-Noord 5 GOES, Marconistraat 17-19, Woonblvd Goes GRONINGEN, Energieweg 13, Hoendiep HEERLEN, In De Cramer 74, Woonblvd Heerlen HENGELO, Wegtersweg 82 HOOGEVEEN, Groenewegenstraat 23-25

MAASSLUIS, Noordzee 10 MIJDRECHT, Rendementsweg 10b NIEUWEGEIN, De Liesbosch 72 SLIEDRECHT, Conradstraat 8 OOSTERHOUT, De Meerstoel 14, Woonblvd UDEN, Industrielaan 20, Woonboulevard

VEENENDAAL, Schoolstraat 100 ZEVENAAR, Edisonstraat 26, Meubelstraat ZALTBOMMEL, Van Voordenpark 21 ZOETERWOUDE, Hoge Rijndijk 307, Rijneke Blvd

MAANDAG T/M VRIJDAG 9.30 - 21.00 UUR, ZATERDAG 9.00 - 17.00 UUR. ZONDAG ALTIJD GESLOTEN Seats and Sofas en A Giant Take-Away zijn als woordmerk geregistreerd. Het logo van Seats and Sofas is als beeldmerk geregistreerd. Prijs- en modelwijzigingen alsmede zet- en drukfouten voorbehouden. De afbeeldingen zijn niet bindend en kunnen afwijken van de specificaties. Een niet-doorlopend krediet van Santander Consumer Finance Benelux B.V. Vraag naar de voorwaarden en prospectus in de winkel of raadpleeg deze op www.comfortcard.nl of vraag deze op via (030) 63 88 100. Toetsing en registratie bij BKR. Comfort Card is een merken handelsnaam van Santander Consumer Finance Benelux B.V.

Pag 148.indd 1

31-10-2011 5:41:47