Terdege | Winternummer 2024

Zijn Naam zalzijn totin eeuwigheid; zolang als er de zonis, zalZijn Naam van kind totkind voortgeplant worden; en zijzullen in Hem gezegend worden;

Landrotaan boord

Joankevan derWalverhuisdenahaar trouwen naar een binnenvaartschip.Tot haar verbazing vindt ze het geweldig

De bijbelinéén jaar

„Als uiets nieuws wilt lezen, leesdan uw bijbel”, schreef charles Spurgeon Tips om de bijbelinéén jaartelezen.

Zestien schattige puppies Koddige kefjes en zwiependestaartjes. Zestienpuppy’s makendeNijverheidsstraat in Nieuw-beijerland onveilig.

Meditatie

Immanuël

„Troost, troost mijn volk, zal ulieder God zeggen…” (Jesaja 40:1) Te midden van nacht en ontij wordt een troostrijke boodschap uitgebazuind. Echter, is deze troost niet verkeerd geadresseerd? Immers, „alle vlees is als gras.” Een ademtochtje. Een gezwinde zucht Het is toch zinloos om mensen die zozeer zijn aangetast door de zondige gebrokenheid een Troostboodschap te verkondigen?

Nochtans is het ons geraden verder te horen, want de Heere is nog niet uitgesproken. Er moet en zal een boodschap van heil en verwachting hoorbaar zijn. Ondanks de duisternis Ondanks de geestelijke nacht. Er moet verkondigd worden, op last en kosten van de eeuwige Ontfermer Te midden van alle ellende klinkt het: „Zie, hier is uw God.” Moge Gods Geest dat ene zinnetje onderstrepen. „Zie, hier is uw God.” We lezen deze woorden door de bril van het Nieuwe Testament. „Zie, hier…” Die woorden gelden ook voor nu en hier Ook al verstikken we Waar? Hier! U hoeft niet te klimmen of te klauteren. Hier! Uw God! Hijzelf is afgedaald. Gekomen in de diepste diepte. In nood en misère. In zonde en schuld. Neergedaald in de krochten en schachten van verlorenheid Wie u ook bent. Hoe u ook heet. Waar u ook woont. Hier! Hoe diep ook gezonken. Hier! Weet dat Gods ”hier” een naam heeft: Immanuël. God met ons. Hier is Hij. Lager kan het niet. Vlees van mijn vlees, been van mijn been. Een van ons. Een als ons. Nochtans God. Onberispelijk en heilig Jezus! Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden. Zalig, zielsgelukkig. De mens die met heel z’n hebben en houden neervalt voor Immanuël. Waar? Hier! In een kribbe, een voerbak. U kunt nog zo gebroken zijn, maar bij Hem kan het nooit meer stuk „Zie, hier is uw God.” Eeuwig zonde als u over deze heilrijke Christusboodschap struikelt. „Zie, hier is uw God.” Waarheen? Tot het Kerstkind alleen!

TEKST: DS. J.A. De KOeIJer, ermeLO

MAGAZINEMET MEERWAARDE

Zijn Naam zal zijn tot in eeuwigheid; zolang als er de zon is, zal Zijn Naam van kind tot kind voortgeplant worden; en zij zullen in Hem gezegend worden; Psalm 72 vers 17

5 maanden

9,20 p/m

Terdege is een magazine voor HET HELE GEZIN dat elke twee weken verrast. VERDIEPING en ONTSPANNING gaan bij ons hand in hand.

Abonnees hebben voordeel! ELKE TWEE WEKEN

Terdege als eerste in de bus. KORTING op tickets voor het Terdege Kerstconcert en andere evenementen.

Vijf maanden lang Terdege elke twee weken op de mat voor 46,-. Daarna wordt het abonnement omgezet in een jaarabonnement en betaalt u de reguliere prijs.

De bijbel in één jaar

„Als u iets nieuws wilt lezen, lees dan uw bijbel”, schreef charles Spurgeon Tips om de bijbel in één jaar te lezen.

Dubbeldik winternummer met een kerstverhaal, smakelijke recepten, woordzoeker, bladmuziek en een handig bijbelrooster

Gave van God

Dirigent Patrickvan der Linden: „muziek is een gave van God. De schoonheid van muziek leidt tot verwondering.“

Brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Schrijfbijbel

Hetmailtje datjournalistPieterBeens me in meistuurde,leverde al vroegdit jaar het bekendesneeuwbaleffect op.„Momenteel lees ik de Bijbel in een jaar.Ikdacht altijd dathet een enorme klus zouzijn, maar ik kanhet echt iedereen aanraden. Misschien een mooi onderwerpvoorhet winternummer?”

Daar hoefdenwegeen secondeovernate denken.„Ja.” En zo kwam hetdat wijver voor de zomervakantiealbezig warenmet het laatstenummervan ditjaar.Gaandewegkwamenerbij ditonderwerp steedsmeer ideeën om de hoek kijken.Wantwat alswedan ook een mooi thematisch roosterzoudenbieden? En nog‘grootser’:een schrijfbijbel? Maar vandie laatsteoptie durfdenwe, vanwegedeomvangvan zo’n project, eigenlijkalleen maar te dromen

Gelukkigbleek er bijdeGereformeerde Bijbelstichting(GBS) al een initiatief te lopen, waar we bijaan mochtensluiten.Zodoendeverschijnt er nu ookeen TerdegeSchrijfbijbel.Een Bijbel waarin op de pagina's veel ruimte is gecreëerdvoorpersoonlijkeaantekeningen naastdetekst. Zodatdelezer nogmeer geworteldkan rakeninhet Woord. Datdat vanlevensbelangis, komt ook in ditwinternummerterug.Want watkan er ineens een storminjeleven opsteken.Zokreeg Dick Rozendaal vanhet eneophet andere moment te makenmet eenernstige auto-immuunziekte.Enlagen Mark en EdiHoefnagel bekneldonder het puin vaneen Duitshotel.Maar uitdezeenandereverhalenklinktdoor: „Hij zalMij aanroepen,enIkzal hemverhoren; in de benauwdheidzal Ik bijhem zijn.Ikzal er hemuittrekken.”

Gods zegenophet kerstfeesteninhet nieuwe jaar!

gisette@terdege.nl

Voorwoord

174

174

Nog geen twee seconden later verdwijnt de vloer onder hun voeten en wordt het volledig duister om hen heen

117

BEZINNING

04 meditatie

12 BIJBELLEZEN

HetWoordlezen in een jaar

MENSEN

24 boeken

26 DICK ROZENDAAL

„Hetleven in De Hoogstraat relativeerterg”

44 MUZIEK ONTROERT

De dromen vanPatrick vander

Linden zijn uitgekomen

60 WEEMOED

Acht (jeugd)herinneringen

66 TWEE NESTJES PUPS

Donzigehondjes

86 MARIUS VANDOKKUM

Binnenpretjesophet doek

117 HUISJE AAN BOORD

Joanke vander Waltrouwdeeen binnenvaartschipper

126 Historie

142 GEHOORZAAM ZIJN

GeertenMartienvan derVeen

152 VRO

Ondernemende gezindte

158 VERWONDERING

Er is schoonheid in dingen dienietnuttig zijn

174 MARK HOEFNAGEL

Bemoedigddoor Psalm91

186 ANNE-CATHERINE PARDON „Anti-Joodssentimentzit in DNAvan christendom”

202 AAN DE OUDE HAVEN

Authentiekpandin

Goedereede

224Koninklijk Huis

240Dorpswinkeltje

35 Ogenblik

36 DS. M. VANDER ZWAN

„De Heereisbetrouwbaar”

56 AVONDLIED

Zingen alshet duisterdreigt

199Jouw vragen

ONTSPANNING

10 contact

43 Vervolgverhaal Jenthe

52 Onder ons

72 Woordzoeker metmooieprijzen

76 Ooginoog

100 MUIDERSLOT

Grinnikenophet gemak

108 Kerstverhaal

132 SAMEN KOKEN

Winters en gezellig

167Vier het voorjaar

216 CULINAIR

Tulbandmet amandelspijs

220 DIY

233 Puzzels

COLUMNS

23 Arien

55 romke

75Oude meesters

99 Jolanda

125 Joanke

151Uit de pastorie

173 Abigaïl

231 Jan de Vries

239 Alette

”Hoehelder staat de morgenster, en straalt mij tegen vanzover ”

(PhilippNicolai, 1556-1608)

Contact

INSTAGRAM &FACEBOOK

We vroegen: hoeveel kaarsen gaan er bij u thuis doorheen, ’s winters? en welkezijn uw favoriet?

ELINEDUINKERKE:

Alleen heeeel veel batterijen.

TUSSENWAL.ENSCHIP: Waxinelichtjes… honderden! blijft mooier dan nep.

A.SCHRAAL: Geen kaarsen. Ze stinken.

ANNESOPHIE_BUITENDIJK: Geurkaarsen vanIKeA. Zo lekker en veel verschillende geuren.

KRINGLOOP_DE_TERUGWINNING: Vanaf 16.00 uur gaan er onge-

veer achtkaarsenaan. Sfeervol en ze geven warmte.

JUDY.FERWERDA: Knetterkaarsenvan de Action.

LINDA_DR_F: Ledkaarsen. Niet meer vandie walmen in huis. Heel af en toenog een gewone kaars.

HANDMADEWITHLOVEBYC.ANNE: Vaak iets met appel en kaneel.

NELLEKEENNICO:

Niet zo sfeervol,maar toch maar ledkaarsjes met de kleinekids.

WILLEKEDERUITER: Stuk of twintig.Zelfs een op het toilet.

Vormge Pieter ontwer themat rooste pre No

eefsterJendy rse: „Het rpen vanhet tischeBijbeler waseen ciesklusje. og mooiervond ik het om de omslag van onzenotitiebijbel te bedenken.” -

Soms kunnen MarkenEdi Hoefnagelnog nietbegrijpen wat hen afgelopen zomervakantie overkwam. Het begonallemaal meteen dringende klop op de deur vanhun kamer, laatindeavond van6 augustus.Leesverder op pag. 174.

TROUWE

ABONNEES

Terdege zet vijftrouwe abonnees in hetzonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement.

A.A. Adams uit Lunteren

L. vanKeulen-van Ballegooijenuit Ermelo

T. de Kloe uitGameren

J.A. Nobeluit Oud-Beijerland

C. Sluimers-Kleinjan uit Barendrecht

Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

Hoge kilometerstand

Wieheeftdehoogstekilometerstand? Meer dan400.000 kilometeropdetellerendeautois nogsteedsonverwoestbaar?Wij zijn benieuwd naar hoge kilometerstanden en natuurlijk naar de auto's en bestuurdersdaarachter… Stuur een kortereactie met informatie (bijvoorbeeld: hoelang in bezit) over hetvoertuignaar info@terdege.nl.

KAARTJE VOOR

Armin Smit is gevallen en heeft zijn been gebroken. Armin heeft een beperking. Diedenweg91, 6717 KS Ede.

Vera vanWijk (5) is gevallen en heeft haar elleboog gebroken. Ze is geopereerd. De verwachting is dathet herstel een jaar duurt. Klemit 12,5325 KG Wellseind.

Vroeg dag

elke morgen zetten Johan en carina Petersen om halfzes de wekker. Niet omdat ze zo graagopstaan, maar om alvast een beetje bij zinnen te komenvoordat de dag écht begint… Lees hun eersteblog op terdege.nl.

De morgen daagt,deschaduw gaat voorbij

Lees op pag. 56 106, 168 en 214 over avondliederen.

”DOOR

HET TEMPO EN DE CONTEXT KREGEN ZELFS

VOORHEEN ‘TAAIE STUKKEN’ MEER BETEKENIS VOOR MIJ”

In een jaar de Bijbel door

„Als u eens iets nieuws wilt lezen, lees dan uw bijbel”, schreef charles Spurgeon. De engelse dominee kon het weten. Toen hij op oudere leeftijd de bijbel voor de zoveelste keer in zijn leven las, ontdekte hij wéér nieuwe dingen. maar het is lang niet altijd gemakkelijk om gericht de bijbel te lezen. een rooster waarmee je de bijbel in een jaar helemaal leest, kan helpen.

TEKST: PIeTer beeNS

INTERVIEWS: JeANNeTTe WILbrINK-DONKerSTeeG

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

Wanneer iemand op de mannenverenigingvertelt hoeverrijkendhij het vindtomdeBijbelineen jaar tijd helemaal te lezen, benikdirectgeïnteresseerd. Al vakerdacht ik erover een Bijbelroosterte volgen waarmeejehet ”Boekder boeken”in 365dagen vankafttot kaft leest. Maar steeds vroegikmeafhoe je datzou kunnenvolhouden.

Natuurlijk kost hettijdomdagelijks meerdere hoofdstukkenuit de Bijbel te lezen, erkent het lidvan de mannenvereniging. Maar hijervaart grotewinst Datklinktmeals muziek in de oren.Daarom besluitikeind2023omeensdoor te pakken en vanhet jaarroostereen ”goedvoornemen” te maken. Ik wilmet ingang van1 januari 2024 ook een Bijbelroostervolgenaan de hand waarvanikdeBijbelinéén jaar helemaal lees. Zo laat ik me niet meer leiden door mijn eigen motivatie, beschikbaretijdeninzichten,maar span ik me gerichtinomhet héle Woordvan Godtelezen

Tijdsvolgorde

Bijbelleesroosters blijkenerbij naderinzien genoeg te zijn.Erbestaan –ommaarwat voorbeeldentenoemen– leesplannenwaarin de Bijbel hoofdstuknahoofdstukcentraal staat, thematischeroosters en schema’s waarin dagelijksgedeeltenuit hetOudeen Nieuwe Testamentwordengecombineerd. De bekendeSchotse predikantRobertMurray McCheyne leverdeeen bijdrage,door een Bijbelleesroostertemaken waarmeejehet Woord vanGod in één of twee jaar helemaal leest. En op Instagramplaatsenbekende en minder bekendechristenenelkedag een afbeelding van de Bijbelgedeeltendie je diedag moet lezen om op schema te blijven; meteen ”like” kun je aangeven of je je doel hebt behaald. Wieheel eigenideeën heeft, kanopinternet verder nogzijneigen schema genereren. Je hoeftalleen maar je voorkeuren,beschikbare tijd en moment in hetjaaroptegeven,waarna er in een paar seconden een kant-en-klaar leesplan over je scherm rolt.Eris, kortom, voor elkwat wils.Maar wátisdebeste manier?

Eenander lidvan de mannenvereniging heeft een tip. Hijlas de Bijbel aandehandvan een

STILLE TIJD

IN EEN JONG GEZIN

CORLINDE VANDEN TOP(1994) // emigrantinCanada // huismoeder

„met een jonggezin kanhet lastigzijn om stille tijdtehouden. Het is zelfs een worsteling, en soms, alsikmijn dagboekopendoe, zie ikdat het mijal drie dagen niet is gelukt. De bladwijzer ligt een paar data achter, er kwam vanalles tussendoor.Ikmerk datik de stille tijd meer prioriteit geef als ik die consequentinplan, die op mijn (nimmereindigende) to-do list schrijf. Ook vertel ik de kinderen: ,,mama gaatnahet opruimen vanhet ontbijt stille tijdhouden.” Ikmaak er een gewoonte vanendekinderen herinneren mij er zelfs aan! Voor hen is het zien vaneen biddende moeder een voorbeeld voor hun verdereleven, zei de dominee zondag. Dattrofmij. Ik lees hetstukuit mijn dagboek, de bijbel erbij en ik bid.Ikzet een wekker voordekinderen (op een kwartier).

Zo weten ze datzemijalleen voor belangrijkedingen mogen storen.Vaak geef ik huneen kinderbijbel dieze door kunnen kijken.Het is niet echt ”stille” tijd. er wordtgepraat, gehuild en aandachtgevraagd. Toch, die tijd met en voor God is zó belangrijk.Wat kanikmijdaarna bemoedigd voelen en wat is het belangrijk om de relatie met Godoptebouwen en te onderhouden. Uiteindelijk gaathet er niet om hoeveel tijdweinhet bijbellezen steken. Gedurende de dag is het bidden verweven met het dagelijks leven, afhankelijk vanHem.maar al is het maar vijf minuten, met rumoer om ons heen, watkan Zijn Woordbemoedigen en vertroosten vanwege Gods genade en grootheid. Het is niet onze tijd, maar toteer vanHem!”

chronologischBijbelroosterenvonddat waardevol.

Bijeen chronologischroosterlees je de Bijbelboekenmin of meer in tijdsvolgorde. Die is soms anders dandevolgordewaarinde Bijbelboeken in de Bijbel staan, want de geschiedenis vanJob wordtbijvoorbeeldvóórhet levenvan Abrahamgedateerd.Dus lees je het Bijbelboek Jobalindeeersteweken vanhet jaar,directnadegeschiedenisvan de torenbouw in BabelenvoordatdeHeereAbram uit Ur roept. HetboekPsalmen –dat in de Bijbel achter Jobstaat–komtpas maandenlater aan de orde.Endegeschiedenisvan Esther –inde canonvóór hetBijbelboekJob geplaatst– lees je volgensdit roosterpas tegenhet eindevan de zomer.

Nieuwe perspectieven

De tipomdeBijbelintijdsvolgorde te lezen, blijkt ergwaardevol.Allezendgajedeinhoud vanBijbelnamelijkdoor eenanderebril bekijken.VeelBijbellezers zullenwel weten datJeremia rond de tijd vandeBabylonische wegvoering profeteerde.Maarals je zijn profetieënafwisselend leestmet hoofdstukkenuit 2Kronieken,wintzijnboodschapaan kracht en relevantie

De boodschappendie Godvia Haggaïen

Zacharia doorgeeftaan hetvolkdat uitBabel is teruggekeerd, krijgenbovendien veel meer zeggenschap wanneer je ze leestrondde gebeurtenissenwaarophet ”overblijfsel” ze daadwerkelijkhoorde. En neem Micha: deze ”kleineprofeet”was een tijdgenoot vande ”grote profeet” Jesaja.Zijnboodschapwas dus aandezelfdeluisteraars gericht. Maar doordat de toon anders is én hetBijbelboekveelverder naar achteren in hetOudeTestament staat, zoujeonwillekeurig kunnendenkendat hij honderdenjaren laterleefde. Hetlezen vandeBijbelinchronologische volgorde levert nógeen belangrijk perspectief op –één datjegemakkelijk mist alsjede Bijbel ‘gewoon’van kaft totkaftleestofgeen vastevolgordeaanhoudtbij hetBijbellezen. Al lezendegajenamelijkGodsheilsplan in historisch perspectiefzien. Datbegintnatuurlijk al bijGenesis 3, maar wordtgaandeweg meer zichtbaar. Gods bedreigingen en beloften klinkenluidenduidelijk rond de uittocht uitEgypteenintijdvan de richterenenkoningen. Maar ze worden nog

STUDEREN METEEN VIERKLEURENPEN

De bijbel is een boek om zuinig op te zijn. Wie de kostbarewoordenvan God

Zelf wilonderstrepen, heeft daarvoor verschillende manieren. Zo kunjeelke dag een tekstopschrijven waarover je wilt nadenken. Zelf gebruikte ik een pen met vier kleuren voor mijn bijbelstudies:

* met blauw onderstreepte ik bijbelteksten die extra zeggingskracht voor me hebben;

*met zwart zetteikeen sterretje in de kantlijnbij de beloften vanGod; *rood gebruikte ik om alle gebeden in de psalmen te onderstrepen;

*met groen onderstreepte ik de listenvan de duivel. Soms gebruikte ik ook markeerstiften om een bijbeltekst te accentueren. Het waardevolst is echter om de tekstenbiddend te overdenken en je gedachtenermeerderekeren per dag op te concentreren. Dat kan–met de zegen vande Heere– zomaar een bemoediging of les opleveren. Wil je gericht nadenken over het gelezen bijbelgedeelte, dan kunnen deze vragen je helpen:

* WatlaatdeHeereindit gedeeltezien vanZichzelf?

* Watwil de Heeremeindit gedeelteleren?

duidelijkernadat Israël in de tijd vanJerobeam en Rehabeam uiteenvalt in twee rijken.Als je de enedag leesthoe hetverbondsvolkzijnheil zoektbij afgodsbeeldenendevolgendedag ziet hoedeHeerededwalers blijft oproepen om terugtekeren,ontdekjedes te meer hoe geduldig en genadigdeScheppervan hemelen aardeis. Hijhad Zijn volk gemakkelijk kunnen latenafglijden,maarroept:„Keer nochtans weder.”Enalvóór Nebukadnezar de inwoners vanIsraëlnaarBabel voert, klinkt de belofte

dathet volk zalterugkeren, een beloftewaar Daniël lateropzal pleiten. Datperspectief geefthet chronologische Bijbelleesroosterecht meerwaarde.

De psalmenblijken watmoeilijkerinperspectief te plaatsen.Sommige,zoals Psalm51en Psalm56, kunnenduidelijk aaneen Bijbelse geschiedenis worden gekoppeld.Maarvan andere is niet bekend wanneer ze werden gedichtenvoor welkegelegenheid.Daardoor worden ze in hetchronologischerooster

”ONMISBAARVOORME”

PETERVANDEVREEDE(51), // Veenendaal//echtgenoot,vader, functioneel consultantindeit-sector

Al jaren houdtPeter vandeVreede stille tijdvolgens het ”lectiodivina”.„Dit betekent datikbegin met gebed om de leiding vandeHeiligeGeest. Daarna lees ik zo’n tien verzenuit de ”bijbel metuitleg”, waar ik me vervolgens op bezin.Afsluiten doe ik danook weer met gebed.” Op deze manier leest Peterdebijbel vanbegin toteinddoor. „Het voorkomteenzijdigheid”, is zijn ervaring. „Jekrijgt zo meer oog voor de context en de lange lijnen. Ik houd ervanomGods Woordzopuur mogelijk totmenemen, al gebruiken mijn vrouwenikbijdedagsluitingwel een dagboek (Luther: ”Vertroost elkaar met deze woorden”)”.

Voor zijn stille tijd fungeert’sochtends vroeg de ouderlijkeslaapkamer als binnenkamer. De vastestructuur vindtPeter onmisbaaromconsequent te blijven. Ondanks de tijdsdruk en weerstand die hij kanervaren, zijn deze momentenessentieel voor hem. „De HeereJezus zegt: „blijf in mij, zonder mij kunt gij nietsdoen.” Datmerk ik des te meer zodra ik slordig wordinhet bijbellezen. Dan dooftdevrijmoedigheid uit om te getuigenenmis ik houvast maar als door Gods Geest Zijnwoorden totjedoordringen, krijgen ze een plek in je hartenkunnenzeopongedachte momentenvertroosten of beschermen tegen zonde.

Ik ben een gevoelsmens en hecht snel waarde aan wat ik ervaar,maar meer en meer is het besefgegroeid datGods Woordinzichzelf een krachtvan God is totzaligheid. Als de HeiligeGeest het Woordzegent, wordt de Heeresteeds groter voor je. Hij is een heerlijk God en hetvolkomen waardomgediend te worden. „Het is mij goed om nabij Ute wezen”, zegt Psalm73.”

„MEER

DAN MENSENWERK”

ANDRESVANDEN HOORN (40) // Elspeet//echtgenoot,vader, eigenaar bouwbedrijf

Tijdens een lange zoektocht–„geestelijk gezien”– lashijvolop boeken, maarde bijbel zelf „bleef een beetje liggen”, verteltAndres vanden Hoorn.begin 2023 ging zijn vrouw via Instagram meedoen met ”In één jaar chronologischdehele bijbel lezen”, vanPriscilla Docter. „Na een paar maanden stopte ze, omdathet niet lukte bij te blijven. Je doet dit er niet zomaar even bij. Toch mistezehet. Nade zomer zeize: An, leg die boeken evenaan de kant en lees gewoon de bijbel, daarin laatHijzich vinden.Latenwesamenhet bijbelrooster gaan doen.” Sindsdienleest Andres ’s ochtends vroegdegedeelten die zijn roosteraangeeft.„Ik zet er mijn wekker voor.Ikkijk niet eerst nieuws of socialemedia, maarbegin met een leeg hoofd met bijbellezen en gebed. mijn vrouw leest zodradekinderennaar school zijn.”Demethode bevalt zo goed dathij dit jaar opnieuw begon. „Op 31 december lees je de laatstehoofdstukken van Openbaring, op 1januari begin je bij Genesis 1. Je hebteen stok achterdedeur. Ook de chronologische volgorde bevalt mij goed.JeontdektdatAbrahamenJob rond dezelfde tijdleefden en gaat op die manierallerlei verbanden zien.Deuitleg voegt veel toe. Verder lees je zo ook de ‘taaie stukken’. Door het tempo en context hebben die meer betekenisvoor mij gekregen.” Nog een voordeel: „Als je elders iets uit de bijbel hoort, herken je dat algauw,wantalles wat erin staat, heb je betrekkelijk recent noggelezen.” Andres benadruktdat dit ”een”methode is, dat het ook anders kan. „Ik keniemanddie hierdoor stress ging ervaren.Dan moet je het niet doen. Hetisheel persoonlijk. Voor mij geldt: ik heb veel gezocht in boeken en bij oudeschrijvers, maarervaar nu datdat toch het werkvan mensen blijft en uiteindelijk nietdekrachtheeftvan het Woordzelf.”

regelmatig gecombineerd.Maarhet lezenvan vijf verschillendepsalmen op eendag blijkt in de praktijk best ingewikkeld.Nietvanwege de lengte –veel psalmenzijnkort– maar wel vanwegedeinhoudénomdat je hetbestvijf verschillendeleesmomenten kunt creëren. Daarmeevoorkomjeimmers datjeze”aan de lopendeband” leest. Datmaakt hetmoeilijk om ze goed te waarderenteoverdenken.

Thema’s

Aangekomen bijdepsalmen besluitikdaarom om hetroosterietsaan te passen, zodat hetwat meer in balans komt.Dechronologische volgorde blijft daarbijleidend,maarde psalmenkrijgen minofmeer eenthematische plek.Psalm 78 past bijvoorbeeldprima bijde uittochtuit Egypte,alwerdhij vermoedelijk veel latergedicht.

De thematischeinsteek zorgtervoor datniet alle psalmenmeer helemaal op de juiste plek staanqua tijd,maarhet leesroosterwordt er welpraktischer van. Hetresultaat is te vinden bijdit nummervan Terdege: eenmooi boekje meteen Bijbelleesrooster. Aandehanddaarvanleesjegemiddeld zo’n 85 verzen perdag –intijdsvolgorde en aangevuldmet psalmen. Hetlezen vandeBijbelverzenvraagtzo’n twintigminuten perdag –het overdenken en mediterennietmeegerekend. Datismaareen kleine ”investering”opeen volle dag, maar weleen diebelangrijkis. Levenbij hetWoord vanGod is immers ongekend belangrijk WiedeBijbelinéén jaar willezen,moetniet alleen ruim de tijd nemen, maar ookeen beetje ontspannenzijn. Hetishelemaalgeen probleem om twee of drie dagenachteropte raken– zekernietals je de Bijbel toch met vreugdeenvruchtleest.Deachterstand dieje oploopt, kunjevaakinhalen door opandere dagenietsmeer te lezen. Lees bijvoorbeeld een extrahoofdstukopzaterdagenzondag, neem er extratijdvoor op een vrijedag of verdeel de hoofdstukkendie je nogniethebt gelezenovereen watlangere tijd

Wees tegelijkertijd ook streng voor jezelf, want alsereenmaal de klad in komt,wordt hetlastigomhet roostergoedteblijven volgen.

Zieook pag. 33 voor de TerdegeSchrijfbijbel

De bijbel lezen volgens een jaarrooster is waardevol, maar er schuilt een gevaar in: datvan ‘technisch’ lezen,ofwel lezen om te lezen

„Wees alert, want zodrajedebijbel openslaat, komt de duivel naastje zitten”, zegt de bekende engelse bisschop J.c. ryle in het hoofdstuk ”bijbellezen”in”christen-zijnin het dagelijksleven.Over de praktijkvan het geloof”. eenvan de (subtielere) manieren waarop hij te werkkan gaan, is door te zorgen datjeeen bijbelgedeeltehaastig leest, omdatje weinigtijd hebt en bang bentom achteropteraken.

Houd voor ogen datjedewoorden leestdie God aan jou richt. Die wil je niet veronachtzamen. Vink een gelezen bijbelgedeelte daarom ook niet directafophet rooster Je kunt daardoor snel een ”missie voltooid-gevoel” krijgen. Je volgt een jaarroosterniet om elkedag succesmomentjes te scoren, maar om bijbels onderwijstekrijgen. Neem daarom na het lezen van het bijbelgedeelteook bewust tijd om erover na te denken en om te bidden. Datwil de Heerezegenen. De engelsebisschop ryle heeft in zijnhoofdstukover bijbellezen trouwens nogwat praktische tips „Doe het niet slaperig of gapend”, adviseert hij. en: „Stelnooit een preek, een boek of een vriend boven Gods Woord.” Ontvang je geen merkbarezegen op het bijbellezen? Laatje daardoor niet ontmoedigen, zegt hij. „Ga je de zonde steeds meer haten? Wordtchristusvoor jou steeds dierbaarder? Ga je steeds meer verlangen naar heiliging? Als datzois, schep dan moed. De bijbel heeft invloed op jou, hoewel je datniet vandag totdag kunt nagaan.”

Koop geen boxpring met losse topper, voordat u een Aya hebt ervaren!

Koop geen boxpring met losse topper, voordat u een Aya hebt ervaren!

Het handgemaakte bed van AYA OF SWEDEN is de combinatie van pure ambacht en high-end innovatie samen in één bed. Je lichaam herstelt maximaal van alle inspanningen van de dag.

Het handgemaakte bed van AYA OF SWEDEN is de combinatie van pure ambacht en high-end innovatie samen in één bed. Je lichaam herstelt maximaal van alle inspanningen van de dag.

Dé Zweedse pluspunten:

Dé Zweedse pluspunten:

+ Door de pocketveren in het matras te draaien wordt er een ultra elastische schouderzone gecreëerd

+ Door de pocket matras te draaien er een ultra elas schouderzone g

+ Zweedse pocketveren die 20 jaar meegaan.

+ Zweedse pocketveren die 20 jaar meegaan.

+ Innovatieve afdeklaag vastgeritst op het matras

+ Uw dekbed is gemakkelijk in te stoppen.

+ Uw dekbed is gemakkelijk in t

+ Geen naad in het midden

+ Geen naad in

Kom het zelf ervaren!

+ Innovatieve afdeklaag iet aaid o keerd on en aken stgeritst, t ze unnen uiven

beddenspecialist

beddenspecialist VAN VELDHUIZEN

VAN VELDHUIZEN

+ Molton en hoeslaken zijn vastgeritst, zodat ze niet kunnen verschuiven.

+ Matras hoeft niet gedraaid of gekeerd te worden.

+ Het meest puntelastische matras dat er op de markt wordt aangeboden. Gegarandeerd een goede ondersteuning voor uw rug.

+ Het meest puntelastische mat op de markt wordt aangeboden. Gegar een goede ondersteuning voor uw rug.

Kraamverzorgster

Arien van Ginkel is vader van driekinderen, onder wie een tweeling,enwerkzaamals mediastrateeg.

Niemand is onmisbaar,zowordt wel beweerd, Maarsindsdekomstvan de kraamverzorgster twijfel ik daar tochserieusaan.

De eerstetwee uur vandeze dagheb ik overleefdopadrenaline,cortisol en cafeïne. Want als na een gebroken nacht om zeven uur de wekker gaat, staikaan. De tijdtikt. Om kwart voor negenmoet ik op het schoolplein zijn. maar voor die tijd moet ik drie kinderen wakkermaken en aankleden –mezelf trouwens ook. Dan naar beneden: dertien boterhammen smeren,een ontbijtje klaarmaken voor mijn kraamvrouw,en de broodtrommelvan zoonlief vullen. Daarna alle jassenaantrekken, schoenen zoeken,nog even tandenpoetsen. en dan op de yuppenbakfietsrichtinghet schoolplein. Zojuist heb ik mijnenergie voordeheledag in twee uur opgemaakt, realiseerikme, terwijl ik met twee kleintjesterugnaar huis fiets. Thuis wachthet slagveld vanhet ontbijt:de omgevallen beker water, hettapijt vanfijngestampte hagelslagjes,deweggesmeten broodkorstjes; allesligternog.

Terwijl ik de bendeopruim,trekt onze lieve tweeling waarschijnlijk de speelgoedkastoverhoop. en zo zal ik vandaag de hele dagachter de feiten aan lopen. maar datisbuiten de kraamzorggerekend.

Want als ik thuiskom,isereen wonder gebeurd.Detafel is spic en span, alsof er al honderdjaar niemandaan gegeten heeft. Op de vloer valt in de verste vertegeen hagelslagje te bekennen. Zelfsdevaatdie ik gisteravond op het aanrechthad gezet, is verdwenen. In plaatsdaarvanstaat er een geurend kopje koffie voor me klaar.endekraamverzorgster wil de kleintjes weleven voorlezen.

Als ik thuiskom,iser eenwondergebeurd

Noem me sentimenteel, maar na een wonderlijkegeboorteeneen paar kortenachten springendetranenmebijnaindeogen alsik mijnbakkie pleur ruik.Wat een genade datwe in zo’ndrukketijd mensenhebben die voor ons en onze kinderen willen zorgen! en dan komt datmomentdat ik de algemene opvatting in twijfel ga trekken: niemand is onmisbaar,maar onze kraamverzorgster beslist wel

Lekker lezen

Watiser fijner dan in de eindejaarsdrukte de rust opzoeken en je met een boek opkrullenopdebank?

RedacteurMarija Veldhoen tipt een paar mooieen bijzondere nieuwkomers in de boekwinkel. Voor jong, voor oud en voor iedereen daartussenin

AAN TAAAAFEL!

eerlijk is eerlijk, aan het einde vanhet jaar staan er vaak niet de gezondstedingen op het menu.Zin om hetnieuwe jaar gezond te beginnen?met dit leukeprentenboek is de kans een stuk groter datje je peuter of kleuter meekrijgt. Vanafdeomslag kijkt een everzwijntjeje guitig aan. eddie is eenlieverd, maar dat ronde buikje… Daar vindt de dokterwat van. eengezellig en vrolijk boek met een gezonde les. De illustraties zijnprachtig.

”Eddie eet gezond”, WillemiekeKloosterman en Anouk Broos

Eenstemals

eenzachte wind

„Ikhoor bij Isa.” Sarah is nog maar tien jaar en woontinSomalië, waar deze woorden je leven in gevaar kunnen brengen. Problemen blijven dan ook nietuit.Ontroerend hoe Isa de stem vanJezus hoort, „als een zachte wind.” eenprachtig deel uit de serie ”Vervolgde Kerk”

”Woestijnkind”, Arna van Deelen

ALSGELOVEN VERBODENIS

Watmag hetgeloof míjkosten? Watheb ík over voor God? Vragen dieopjeafkomenbij hetlezen vandezeaangrijpende, bemoedigende en confronterende verhalen over christenen in China. Deze mensen blijvenjebij,maar hetlezen laat vooral het diepebesef na dathet Evangelieéchthet GoedeNieuwsis.

”Zijbrachteneen offer”,HarveyYoder

Watgebeurt er volgens Prediker nooit?

”Bijbelquizzz” is een uitdagendboekvol quizvragen over de Bijbel.Wat hetboekéchtsterk maakt, is de goed doordachte opbouw en de variatie aanvragen. Bijvoorbeeld: „Hoe kunjedevolgendezin kloppend maken door maar één woordteveranderen? „Desteekvliegen zatenoveralinEgypte, zelfsindebeddenenovens.””

Heel leuk voor gebruikindeklasofopjv, maar netzo goed in hetgezin of op de vrouwenvereniging. Hetmoet welgek lopenals ditboekgeen blijvertje wordt.

”Bijbelquizzz”, Daniëlle HeerensenWilleke Brouwer

HÉÉÉ, LEUKE TIENER

bekroond auteurWillemijndeWeerdkomtmet dit mooie boek voor tieners, want:„Je kunt vragen aan jezelfstellen. Veel tieners doen dat.” Vragen over wie je bent, wat je voelt, wat je vindt. In het boek komenthema’s alsfamilie, identiteit, emoties, seksualiteit en weerbaarheid voorbij.Opeen heel natuurlijke manier laatdeschrijfster ook de bijbel aan het woord. „Want alsiemandweet wat goed voor jou is, danishet jouwmaker.” Geen lange lappen tekst, maar juist veel tips, verhalen, quotes, dilemma’s en doordenkertjes. Overal staanleuke illustraties bij. Datmaakthet boek ook heel leesbaar voor tieners die niet zulkelezers zijn.echteen aanrader –ook voor ouders. ”Uniekepubergids”,Willemijn deWeerdenLienekePost

HOELANG IS VRIENDSCHAP HOUDBAAR?

In ”Vriendinnen voor het leven”volgjedelotgevallen vanvier jongevrouwen op een kostschool in Amerika. Ze sluiten een verbond: altijd zullen ze vriendinnen blijven. maar de eersteWereldoorlog en de liefde vantwee vriendinnen voor dezelfde man drijveneen wig tussen hen. Klinkt misschien wat zoet, maar datisdeze roman allerminst.Vanaf de proloog zitjehelemaal in het verhaal,dat weet te verrassen en ontroeren. ”Vriendinnenvoorhetleven”, CathyGohlke

”Steeds weer opzien naarHem”

Vanhet ene op het andere momentkreeg hij vorig jaar een ernstige auto-immuunziekte. De immeractieve Dick Rozendaal(52)raakteverlamd en belandrolstoel Nu werkt aan zijn

de in een rolstoel.Nuwerkt hij al maanden aanzijn herstel in De HoogstraatRevalidatie. Met beperkt resultaat. „Maar de Heere laat me niet vallen.”

TEKST: JAcOmIJNArIAKHAH BEELD: TINeKe VANDer eemS

Ik had net een week buikgriep gehad toen ik op een dinsdagmorgen om vier uur al wakker werd, omdat mijn linkerarm tintelde. Later die morgen vertrok ik met de auto naar mijn werk als manager Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) en veiligheidskundige, al merkte ik dat mijn arm het steeds minder goed deed. Eenmaal daar aangekomen, kon ik met links niets meer Ik belde een collega, die me naar de huisarts bracht. „Maar ik heb geen afspraak”, zei ik. „Dat maakt niet uit, dan moet je maar voor de deur gaan zitten tot hij je wil helpen. Want dit gaat niet goed”, zei hij.

De huisarts deed wat testjes en stuurde me meteen door naar de neuroloog in het ziekenhuis. Diezelfde dag kreeg ik een MRI-scan.

Maar daarop was niets te zien. „We denken aan een hersenbloeding”, zei de neuroloog „Voor de zekerheid laten we je opnemen.”

Op de neurologieafdeling ging het die dag heel goed met me. „Als het zo blijft, mag je morgen naar huis”, werd er gezegd. Maar die nacht kon ik ineens niets meer, alleen nog maar roepen. Zo gauw mogelijk werd er een nieuwe MRIscan gemaakt Weer was daarop niets te zien. Daarom vermoedden ze dat ik een ruggenmerginfarct had gehad.

Zes dagen heb ik op de neurologieafdeling gelegen zonder me te kunnen bewegen. Slapen

”Zes dagen lag ik daar zonder me te kunnen bewegen”

lukte niet meer. Ik wist niet dat een mens zo lang wakker kan blijven. Er ging van alles door mijn hoofd. Ik was tot die tijd altijd bezig. Met mijn werk, met vrijwilligerswerk voor het Nederlandse Rode Kruis en Kinderhospice Binnenveld. En in één keer lag ik stil Letterlijk. Ook geestelijk was het een heftige tijd. Ik wist: dit kan het einde zijn. En wat dan? Tegelijkertijd ben ik nooit opstandig of boos geweest. Ik dacht: ik ben altijd zo druk geweest, misschien wil de Heere me hiermee een stuk rust geven. Ik ging steeds verder achteruit en heb me op

mijn begrafenis voorbereid. Met mijn familie heb ik op papier gezet wat ik belangrijk vond.

Op de zevende dag besloten de artsen een ruggenprik te doen, in de hoop te kunnen achterhalen wat er met mij aan de hand was. Daaruit bleek dat mijn eiwitgehalte veel te hoog was, wat kon duiden op het Guillain-Barré Syndroom (GBS).

Toen de artsen met die wetenschap in het achterhoofd mijn zenuwen testten, bleken die allemaal te zijn uitgevallen. Dat is typerend voor GBS Wat er gebeurt, is eigenlijk heel simpel: een zenuw is als een elektriciteitsdraadje waaromheen een omhulsel zit. De omhulsels rondom mijn zenuwen waren ‘opgegeten’ door mijn eigen immuunsysteem. Dat is niet genetisch, maar kan iedereen overkomen.

Uiteindelijk raakte ook mijn gezicht verlamd en kreeg ik moeite met ademhalen De situatie werd zo ernstig, dat ik naar de intensive care (ic) moest Het risico was dat ik hartfalen zou krijgen, of een ademstilstand

Joystick

Toen de verpleegkundigen mij naar de ic reden, stopten ze even bij een gitaar die aan de muur hing „Kijk”, zeiden ze, „Die is van een man die ook GBS heeft gehad. Hij kan inmiddels weer redelijk normaal leven.” Dat gaf mij moed Veel mensen herstellen van dit syndroom Maar garanties zijn er niet.

Op de ic werd ik goed verzorgd. Dat vind ik belangrijk om te vertellen, want ik ben de verpleging erg dankbaar voor hun zorg. En hoewel mijn situatie ernstig was, hebben we ook moeten lachen om de grappige dingen die er soms gebeurden.

In totaal heb ik vijf weken in het ziekenhuis gelegen, waarvan tweeëneenhalve week op de ic Daarna moest ik gaan revalideren In eerste instantie stond ik bij verschillende centra aangemeld, waaronder De Hoogstraat Revalidatie in Utrecht Dat centrum kende ik al een beetje, want een kameraad van mij heeft hier veertien jaar geleden ook gelegen na een ernstig ongeluk. Hij werd hier toen enorm goed behandeld Nu zit ik alweer een jaar in De Hoogstraat. De kans op volledig herstel wordt steeds minder groot Na alle revalidatietherapie van het

afgelopenjaarkan ik nu mijn linkerhand en mijn voeten watoptillenenmijnrechterhand iets bewegen. Datisalles. Maar ik kannog geen blaadjevasthouden.

In hetbegin hadikbij alle dingen hulp nodig. Eenkinbesturingssysteem op mijn rolstoel bood uitkomst.Nuheb ik een joystick dieikmet kleine bewegingen vanmijnhandkan besturen. Omdatikmijnlinkerhandinmiddels beterkan bewegendan de rechter, is de joystick nu rechts geplaatst,omdespieren in diehandtestimuleren.

Ik kanzelfstandig eten alsereen lepelaan mijn hand wordtvastgemaakt.Deeerstekeer datik datprobeerde,was ik een uur bezig. Nu gaat het watsneller.

Ik hebgeleerdommet behulp vaneen speciaalplankje in en uitbed te komen. Verder hebikvolledigzorgnodig.Zelfs alsikmewil omdraaieninbed is er iemand nodigomme daarbijtehelpen.

euthanasie

Natuurlijk hoop ik datiknog verder zalherstellen. Diehoop blijft.Nog niet zo lang geleden kwam hier een vrouwmet dezelfde aandoening alsik, maar zijkon meteen paar wekenweer lopen. Tegelijkertijd benikerachtergekomen datjeook op andere manieren iets kunt betekenenvoor anderen. Hier in De Hoogstraat zijn er best veel mensen metwie ik praat.Jongeren dieeen dwarslaesiehebbenopgelopen,ofeen ernstigongeval hebbenmeegemaakt.Erzijn mensen metamputatiesvan armenenbenen of verlammingen vanwegeontstekingenentumoren. Datmaakt me er bewust vanhoe kwetsbaar we zijn.Enook hoeveel dingen er in onsleven zijn waarover we nodeloos drammenenzeuren. Hetleven in De Hoogstraat relativeerterg Vanuit onze kerkelijke achtergrondmogen we wetendat er meer is danhet levenhieropaarde.Maarikzie hier ook wateen armoedehet is alsjedat geloof niet hebt.Een jongen diehieris opgenomen, wilvolgendeweekeuthanasieplegen. Dandenkik: Hoedan?Daarkan ik niet bij. Mensen denken vaak dathet levengeen zin meer heeftals ze in eenrolstoelzijnbeland. Ik hebeen manbij me op de kamergehad

wiensbeen wasgeamputeerd. De wond was al meerdere kerenopengegaan, metallenare gevolgen vandien. Hijzei:„Alsdie wond nog een keer opengaat,pleeg ik euthanasie.” „Wat doejehierdan nog?”vroeg ik hem. Hetschoot eruitvoor ik er erginhad.Maar ik meende het wel. Want ditiseen plek voor revalidatie. Als je toch vanplanbenthet op te geven, neem dannietdeplekvan eenandererevalidantin beslag.

Ik hoop hier aananderen te kunnenlaten zien dathet levenwel zinheeft. Datineen rolstoel zittennietbetekentdat je levenvoorbijis, maar daternog zo veel mogelijk is. Alsjemag wetendat de Heerejeleven gespaard heeft, danmag je daar dankbaar voor zijn.Nietelk mens ontvangt dat.

Post

Watmij helptompositiefteblijven,ishet bezoek vanfamilie,vriendenenmensenuit de kerk.Zenemen vaak ook hunkinderenmee, omdatzehet belangrijk vinden datdie zien waterinDeHoogstraat gebeurtendat mensenmet een beperkingerook bijhoren

Soms komt er weldriekeeropeen dagiemand langs. Daarom is er nu een digitale bezoekplanning gemaakt. Diewerkt fantastisch. Mensen kunnenvia een linkje inloggenen aangeven wanneer ze op bezoek willen komen. Datscheeltveelmailen, appenenbellen. Het voordeel is ook daternietteveel mensen tegelijk komenen je tijd hebt om iedereen echt even te spreken.

En ik krijgheel veel post.Kijkmaarnaardie muur achter mijn bed. Ik hebgeen ruimte meer om kaartenoptehangen, zo veel zijn heterinmiddels.Maaralle tekeningen krijgen weleen plekje,daarzorgikvoor.

Af en toegaikeen dagjeweg.Ikben bijvoorbeeldnaardeNijmeegse Vierdaagse geweest. Daar hielpikaljaren meeals hulpverlener,nu wasiktoeschouwer.Ook benikinseptember bijdeAirborneluchtlandingenbij Edegaan kijken.Dat soortdingengeeftmedemoedom door te gaan.

Huis

Sindsikziekben geworden,ben ik eenaantal keer teruggeweestnaarmijnhuisinBarne-

veld. Het lukt met pijn en moeite om met mijn rolstoel naar binnen te gaan. Ik kan alleen in de woonkamer komen.

Afgelopen Koningsdag werd ik bij een bezoek aan mijn huis feestelijk ontvangen door de buurt. Alle buren stonden op straat en de kinderen hadden een spandoek opgehangen met de tekst ”Welkom thuis, buurman Dick!”

Ontroerd: „Een kippenvelmoment was het Het liefst zou ik natuurlijk definitief terugkeren, maar ik weet dat dit lastig wordt. Het kost veel om mijn huis rolstoeltoegankelijk te maken en ik heb dan nog volledige zorg nodig. Het idee was dat ik hierna in een verpleeghuis verder probeer te herstellen. Ik heb al vijf tehuizen benaderd, maar geen van die nemen me op. Sommige hebben de zorgcapaciteit niet, andere missen benodigde apparatuur of financiële middelen. En ik wil ook niet te ver van Barneveld gaan wonen, want ik wil binding houden met mijn vrienden, familie en kerkelijke gemeente.

Als ik eerlijk kijk naar hoe ik tot nu toe hersteld ben, dan denk ik dat ik niet de oude zal worden Het zal mij waarschijnlijk ook niet lukken om mijn oude baan als veiligheidsdeskundige weer op te pakken.

Toch zal er vast wel iets op mijn pad komen. Ik vind het bijvoorbeeld leuk om met jeugd om te gaan en mensen wat te leren. In die zin zijn er zeker mogelijkheden, betaald of onbetaald. En dan haal ik er ook weer vreugde uit om in een rolstoel te zitten. Ik denk zelfs dat het leven in een rolstoel mij misschien meer vreugde kan geven dan daarvoor. Ik weet het niet, hoor. Maar als ik zie wat voor mooie gesprekken ik hier soms heb: die had ik anders nooit gehad.

Dankbaar

Natuurlijk worstel ik weleens met wat me is overkomen. Want waarom kunnen sommige mensen met GBS wel weer lopen en ik niet? Wat doe ik niet goed? Ik volg toch alle therapieën? Dat zijn lastige vragen. Soms vliegen die me aan

Toch is er steeds weer het opzien naar Hem Hij laat me niet vallen. Dat heb ik het afgelopen jaar gemerkt. Hij geeft nieuwe moed en kracht, ondanks dat het leven soms moeilijk

voor me is. Ik kan alleen maar dankbaar zijn omdat Hij er is. Hij helpt. Nu krijg ik nog tranen in mijn ogen ook Dat gebeurt me normaal gesproken nooit. Wil je even een doekje pakken en mijn wang afve-

”Ik heb vijf huizen benaderd, maar geen ervan neemt me op”

gen? Ja, doe mijn bril ook maar even af Zo ja. Mijn toekomst kan ik overgeven aan Hem Al is dat soms lastig. Af en toe denk ik: Hoe kan ik geduldig blijven? Gelukkig schenkt Hij me geduld. Anders gaat het niet. Dan vlieg je tegen de muren op. Maar dat heb ik nog geen moment gehad. Het is hier ook gewoon fijn. De verpleging is enorm goed, evenals de therapieën. Omdat ik erg van muziek houd, leer ik nu panfluit spelen. Dat is goed voor mijn longinhoud Verder zwem ik vier keer per week onder begeleiding. Heerlijk is dat, want ik heb doorlopend zenuwpijn in mijn armen en handen. In het water voel ik dat minder Er is veel wat ik nog niet kan, maar de therapeuten helpen me om zo zelfstandig mogelijk te leven Dat maakt therapie leuk, want soms ontdekken we een spier die het nog doet. En iedere keer bedenken de technici weer iets nieuws waarmee ik gemakkelijker een bepaalde handeling kan verrichten. Je zou het misschien niet verwachten van een plek als deze, maar er is hier zo veel positiviteit. Dat is De Hoogstraat eigen We hebben hier aandacht voor elkaar en proberen elkaar te motiveren. Als iets vandaag niet lukt, gaat het morgen misschien wel, is de gedachte Ik hoop dat ik ooit weer kan orgelspelen. Tot vorig jaar was ik organist van mijn kerkelijke gemeente in Nijkerk. Thuis heb ik een prachtig orgel staan, waarop ik altijd met liefde speelde, soms zelfs midden in de nacht. Maar nu kan ik nog geen toets aanslaan. Ik hoef later heus niet rond te kunnen rennen om gelukkig te zijn, maar weer orgel te kunnen spelen zou me zo veel plezier doen.”

MR & MRS the party

Droom jij ook altijd over je eigen bruiloft wanneer je te gast bent op het feestje van een ander? Heb jij de neiging om stiekem om het hoekje te gluren als je een bruiloft ziet? Dan is dit je kans. Wordt ‘partycrasher’ op één van onze drie droombruiloften. Vergeet saaie bruidsbeurzen en kom inspiratie opdoen voor jouw bruiloft op een echt feestje op 31-01 en 01-02!

Zoektuhet perfecte orgel? We helpen uals orgelliefhebber graagomhet ideale instrument te vinden.Wehebbeneen divers aanbod orgels vandetopmerken Johannus, Content, Viscount en Mixtuur.DeHauptwerk en Sweelinq software kent voor onsgeen geheimen.Bezoekonzeshowroomvan 500m²voorpersoonlijk advies.

Helpt u Oscar sleutelen?

Automonteur, dat is waar de 7-jarige Oscar van droomt. Soms ziet hij zichzelf al onder de motorkap van een auto sleutelen. Helaas zijn de ouders van Oscar overleden Voor de toekomst van weeskinderen als Oscar is christelijk onderwijs onmisbaar.

Dankzij uw gift krijgen zij onderwijs, horen ze over de Heere Jezus, en hebben ze een toekomst. Misschien wel als automonteur

Uw gift is welkom op NL74 RABO 0335 3074 50, met de QR code of via stephanos.nl/verdubbelingsactie

of sponsor een kind voor € 22,50 per maand

www.stephanos.nl

Middelkampseweg 7b 5311 PC Gameren 0418-700560 info@jvbmeubels.nl

Het bestekerstfeest Ogenblik

Onlangs verscheen een mooi boek over de geschiedenisvan de hervormde gemeente vanStreefkerk. In het lijvigeenvlot leesbarewerk worden allerlei gegevens aan de vergetelheid ontrukt.Ikdenkaan Johannes Gysius uit hetVlaamse Ostende. Hij diende Streefkerk van 1610 tot1652 en werkte mee aan een verbeterde uitgave vanhet martelarenboek. Hij vertaaldeeen geschrift uit het Latijn om de leer vandeverkiezing te verdedigen –juist in dagen waarindie leer door de remonstrantenwerdbestreden Hij ondertekende zijn werken bescheiden metJ.G.O.: Johannes Gysius Ostendanus eenanderepredikant, ds. roeloffs, liet een grotebewogenheid met de armen zien.een catechisant had wegensonenigheidmet de predi-

kant vier zondagen de kerkdienst overgeslagen. De dominee stond erop datzijn vader „de schade daardoor den armen veroorzaakt” zou vergoeden. Want geen kerkgang betekende ook geen geld voor de diaconiezak. bijzonder is wat er over Kerst1740 wordt vermeld. In de boven-betuwe en de Alblasserwaardvond een overstroming plaats. Het aantal slachtoffers bleef beperkt, al is elk mensenleven er een! Het vee verdronk massaal, huizen en boerderijen raaktenzwaarbeschadigd. In Ottoland waser geen woning onbeschadigd en in bleskensgraaf warendat er slechts drie. OokStreefkerk had ermee te maken.met Kerst zou de toenmalige predikant, ds. Johannes Oosterlingh, naar gewoonte het heilig avondmaal bedienen. Dat konniet doorgaan,omdat„door de geweldigeinnundatie onsehoge kerk wel 2voeten onder water stont.” De gemeenteleden kwamen niet opdagen,bijna iedereen was „sig bergende en vlugtende.” De kerkelijkekerstviering viel letterlijk en figuurlijk in het water. Zelfshield men enkele diensten op de dijk, waarschijnlijk in een noodkerk. Daarom vermelden de doopboekendat drie kinderen in januari 1741 „op den dijkgedoopt werden.” Hoewel in het boek vooral predikanten, kosters, ouderlingen en diakenmet hun hebbelijkheden en onhebbelijkheden voorbijkomen,

worden ook ‘gewone’ gemeenteleden voor het voetlichtgehaald mij trof een citaatuit het ”mededeelingenblad”, datin1940-1945 verscheen naar aanleiding vande pakketjes die de kerkenraad en het damescomité stuurden aan „onze jongens” die in Duitsland te werk warengesteld. Hier volgt de reactie vaneen vanhen: „Kerstfeest is voorbij. Droeviger omstandigheden hebben nooit een kerstmis voor me omlijst.entoch is het wonder gebeurddat ik nooit beter kerstfeest gehad heb dan hier Niet daterbuitengewone dingen gebeurdofgedaan zijn. Nee, juist door het ontbreken daarvanisdeze dag toteen onvergetelijke voor me geworden. Thuisheb ik hetaltijd zo gehad datiklangtevoren reikhalzend naar deze dagen uitzag. en alszedan voorbij waren, bleefer altijdeen onvoldaan gevoel over Hier heb ik alles gemist watthuis kerstmis toteen feest maakte:mijn familie, de kerstboom, en al die kleine dingen diezobijkerstmis behoren, maar eigenlijk maar franje zijn. en juist doordatalle bijkomstigheden hier weggevallenzijn, doordatikvoor alleen een Kind in doeken gewonden geplaatst ben, datalles heeft me zo’ndoordringende vrede gegeven, die lang blijft doorwerken, datiknubegrijp wat het „Vrede op aarde, in mensen een welbehagen” betekent.”

Ds.M.van Kooten,Elspeet

”Die

gemeenschap

moeten we koesteren en daar moeten we trouw aan blijven”

Thuis in de christelijke gemeente

De warmte en veiligheid die hij thuis miste, vond marcel van der Zwan wel in de kerk. en de prediking raakte zijn hart. Nu is hij zelf verkondiger van het heil in christus, als vrijwel de enige christen in zijn familie. „Niet omdat ik beter ben. Het is enkel genade.”

TEKST HUIb De VrIeS BEELD reNATe bLeIJeNberG -VAN LeeUWeN

Aan zijn vroege jeugdjaren denkt ds. Marcel van der Zwan (52) met weinig vreugde terug. Zijn vader was alcoholist. Na een kwade dronk kon hij er stevig op los slaan. „Hij was internationaal vrachtwagenchauffeur, dat was een geluk bij een ongeluk. Zolang hij in het buitenland vertoefde, hoefden we niet bang te zijn voor agressie. Als kind wist ik niet beter; je denkt dat die situatie min of meer normaal is.”

satie.” Een gereformeerde kameraad nodigde hem uit voor een tienerdienst. Die smaakte naar meer „Ik wilde ook mee naar de gewone diensten. De eerste keer zaten we op de galerij, bij andere jongeren. Die deden niet anders dan keten en praten Na de dienst zei ik tegen mijn vriend: „Laten we de volgende keer bij je ouders gaan zitten.” Dat gedoe op die galerij stond me tegen.”

Zijn moeder deed niet negatief over de

”Als het over de discipelen ging, legde ik een link met de Zware Jongens uit de Donald Duck”

Aan godsdienst deed het Haagse gezin niet. „Mijn moeder was van huis uit synodaal gereformeerd, mijn vader hervormd, maar na hun trouwen vlakte de kerkgang snel af. Mijn zusje en ik zijn niet gedoopt. Als mijn vader over de kerk sprak, was het altijd negatief. Mijn grootouders van moeders kant waren nog wel trouwe kerkgangers Wanneer we er bleven eten, hoorde ik hoe opa na de maaltijd uit de Bijbel las. Ik snapte er niks van. Als het over de discipelen ging, legde ik een link met de Zware Jongens uit de Donald Duck. Dat was de lectuur waarmee ík vertrouwd was.”

Bij zijn moeder bleef iets sluimeren van het kerkelijke verleden. „Ze luisterde vaak naar EO-programma’s zoals ”De muzikale fruitmand” en stuurde ons naar een christelijke school. Door de Bijbelverhalen die ik daar hoorde, is een eerste zaadje gelegd. Vooral de geschiedenis van Abraham raakte me. Dat God vriendelijk met hem omging en dingen met hem besprak. Ik raakte ervan overtuigd dat de God van de Bijbel de ware en enige God is.”

Afwijzend

Hij was dertien toen zijn ouders uit elkaar gingen, op initiatief van zijn moeder. „Dat gaf wat rust in ons gezin. Het kon zo niet langer, maar ze bleef worstelen met de vraag of de stap wel goed was geweest.”

In zijn middelbareschooltijd zag hij voor het eerst een kerk vanbinnen. „Een jongen uit mijn klas met wie ik veel omging, hoorde bij een vrij evangelische gemeente. Met hem ben ik een paar keer mee geweest naar catechi-

kerkgang Zijn vader, die zo nu en dan nog eens langskwam, reageerde scherp afwijzend. „Daar liet ik me niet door weerhouden. Door het lezen in de Bijbel ging ik steeds meer beseffen dat ik een zondaar was Hoe komt het goed tussen God en mij? Op die vraag kreeg ik in de gereformeerde kerk geen antwoord. In een pinkstergemeente waar ik terechtkwam, hoorde ik voor het eerst dat je Jezus nodig hebt om verlost te worden van je zonden. En dat je door het geloof in Hem daarvan bevrijd wordt. In die jaren heb ik veel gehad aan Henk Binnendijk.”

Theologie

In het laatste jaar van het vwo overwoog hij theologie te gaan studeren. Uit praktische overwegingen zag hij ervan af. „Wat moet je in een pinkstergemeente met theologie?

Het werd bestuurskunde, maar die studie viel me tegen. Het jaar daarop ben ik alsnog theologie gaan doen, in Leiden. Vanuit het verlangen mensen vanuit de Bijbel onderwijs te kunnen geven, mogelijk als predikant in een gemeente. Mijn moeder vond het prima en heeft me er altijd in gesteund.”

De studie bezorgde hem menige desillusie. Vooral door de wijze waarop docenten omgingen met de Bijbel „Hun benadering vond ik vaak schokkend en gaf me een onveilig gevoel.” Zelf raakt hij zijn vertrouwen in het Woord van God niet kwijt. „In al die jaren heb ik maar één keer ernstig getwijfeld, door colleges vergelijkende godsdienstwetenschappen. In een studieboek las ik dat een Afrikaanse religie grote overeenkomsten

vertoont met het christelijk geloof. Daardoor begon het fundament onder mijn voeten te schudden, maar ik bleef bidden en naar de kerk gaan. Na een zondagavonddienst, ik was alweer thuis, keek ik naar buiten en zag de sterren aan de hemel staan Op hetzelfde moment wist ik met grote zekerheid dat het christelijk geloof de waarheid is. Het was een bijzondere ervaring, die ik nooit zal vergeten Een moment dat me toeviel, zoals Abraham zich gevoeld zal hebben toen hij naar de sterren keek en God Zijn belofte aan hem herhaalde. De Heere is betrouwbaar en we kunnen ons aan Zijn Woord vastklampen.”

Vreemde eend

Mede door de theologiestudie ging hij zich in pinksterkring minder thuis voelen „Ieder kan daar wat roepen. In Leiden leerde ik een paar behoudende studenten kennen. Met hen had ik de liefde voor klassieke kerkmuziek en niet-ritmische psalmzang gemeen. Ik ging me ook steeds meer verbonden voelen met de gereformeerde geloofsleer. Toen ik lid werd van een theologisch dispuut, moest ik de Drie Formulieren van Enigheid doorlezen. Vooral bij de Nederlandse Geloofsbelijdenis dacht ik: dit had ik zelf kunnen schrijven.”

Hij ging kerken in de gereformeerde gemeente van Den Haag-Zuid. „Aan de sfeer moest ik even wennen, de preken spraken

diep in de nacht werd er gekeet. Een van de aanstokers ging rond vier uur naar bed en zei: „Stil graag, ik wil even bidden.” Dat sloeg voor mij als een tang op een varken. Eerst de boel op stelten zetten en dan bidden. Dat kon ik niet rijmen Ik voelde me een vreemde eend in de bijt. Zelf ging ik in die tijd met een donkerblauw pak of een zwarte broek naar de kerk Vanuit de gedachte: hoe zwaarder, hoe beter. Dat bleek niet altijd te kloppen.”

Stabiliteit

Zijn liefde voor de psalmen in de berijming van 1773 raakte hij niet kwijt. „Er zijn erbij die me elke keer weer raken. Palm 108: „Mijn hart, o Hemelmajesteit, is tot Uw dienst en lof bereid.” Psalm 56: „Ik roem in God, ik prijs ’t onfeilbaar Woord.” Psalm 51: „Gena, o God, gena, hoor mijn gebed; verschoon mij toch, naar Uw barmhartigheden.” Die teksten gingen steeds meer tot me spreken en voor me leven.”

Halverwege de studie kwam hij in een zware psychische crisis. „Die heeft twee jaar geduurd, door een foute diagnose waardoor ik de verkeerde medicatie kreeg. Bij een seculiere ggz-instelling werd de juiste diagnose gesteld, waarna ik de goede therapie kreeg. Vanaf dat moment begon ik op te knappen.”

Kerkelijk kwam er stabiliteit in zijn leven,

”Toen ik de Nederlandse Geloofsbelijdenis las, dacht ik: dit had ik zelf kunnen schrijven.”

me aan. Ik luisterde met evangelische oren en paste wat ik hoorde op mezelf toe Niet met de gedachte: is het wel voor mij? Ik mocht geloven dat de Heere Jezus voor mijn zonden stierf. Later ontdekte ik een kant waardoor ik ben afgehaakt. Er werd gesproken over gunnende prediking, waarbij je het gevoel kreeg: de dominee gunt het je wel, maar of God het je ook gunt, moet je nog maar afwachten. Dat vond ik de omgekeerde wereld.”

Hij had ook moeite met de gespletenheid die hij bespeurde. „Ik ben een keer mee geweest met een weekend van de JBGG, in Elst Tot

nadat hij zich had aangesloten bij de hervormde Bethlehemkerk in Den Haag „Daar stond destijds ds. Paul. Visser. Zijn prediking heeft veel voor me betekend, door de combinatie van diepe ernst en de verkondiging van de liefde van God in Christus, zonder iets van een mens. Je mag leven van de geef.”

Predikant

Na enkele onderbrekingen rondde hij in 2006 de kerkelijke opleiding af. Een beroep bleef uit. „Dat was opnieuw een beproeving. Ik was inmiddels getrouwd; we woonden in Wierden. Mijn vrouw werkte als onderwij-

zeres in Rijssen. Ik overwoog bij de politie te gaan werken, toen ik werd opgebeld vanuit Vriezenveen. Of ik er pastoraal werk in een vacante gemeente kon gaan doen. Dat was voor mij een antwoord van God. Na een halfjaar stonden enkele kerkenraadsleden van de hervormde gemeente van Westbroek bij ons op de stoep. Van april 2008 tot dit jaar ben ik daar predikant geweest. In juni ben ik hier in IJsselstein bevestigd.”

Vanwege zijn waardering voor Calvijn begon hij in zijn vorige gemeente aan een prekenserie over de catechismus van Genève. „Die spreekt mij erg aan, maar de gemeente vond het veel te moeilijk, dus ik ben er maar weer mee gestopt. Ik voel me ook aangetrokken tot mensen als George Whitefield, de gebroeders Wesley en John Newton, mede door mijn liefde voor de oude Engelse hymnes. Daar wordt

kerkscheuring in 2004 vond ik verschrikkelijk. Eerst was ik boos op de hersteld hervormden, misschien ook wel door wat ik in afgescheiden kringen had gezien. Het elkaar de maat nemen. Nu snap ik de beslissing van hersteld hervormde collega’s beter Hun bezwaren tegen de vrijzinnigheid en Schriftkritiek zijn de mijne, maar afsplitsen levert uiteindelijk niets op. Ik ben blij met de toenadering die er nu weer is. Laten we elkaar versterken en bemoedigen, dat is Bijbelser dan elkaar wantrouwen en zwart maken.”

Lichtend voorbeeld

Enkele jaren geleden volgde hij de missionaire opleiding ”Kerk naar buiten” van de Protestantse Kerk. „Eerst was ik sterk naar binnen gericht. Ik zocht de veiligheid van de kerk Geleidelijk groeide het verlangen om

”Ik wil er zijn voor heel IJsselstein en probeer me open op te stellen”

je hart in verklaard Ik ben een beetje een hap-snap theoloog en lees graag breed: van ds. J. Overduin en Tim Keller tot anglicaanse theologen en een man als Ratzinger Je hoeft het niet in alles met iemand eens te zijn om ervan te kunnen leren. Als het om hedendaagse predikanten gaat, ben ik het sterkst gevormd door Paul Visser.”

Onafhankelijk

Hoewel hij zich verbonden weet met de hervormde gereformeerde richting binnen de Protestantse Kerk in Nederland, blijft hij zich een onafhankelijke betrokkene voelen. „Ik sta van harte achter de gereformeerde beginselen, maar door mijn afkomst pas ik niet helemaal in de kring. Je blijft je net iets anders voelen.”

Het behoren bij een christelijke gemeente ervaart hij nog elke dag als een zegen „Een plek waar je het geloof kunt delen en kunt spreken over wie God is en wat Hij in je leven doet Dat is geweldig waardevol, ondanks al het verkeerde en verdrietige dat je ook daar vindt. Die gemeenschap moeten we koesteren en daar moeten we trouw aan blijven De

mensen die vervreemd zijn van het Evangelie of het nooit hoorden, te bereiken. Hier in IJsselstein willen 800 van de 1200 leden van de hervormde gemeente geen contact Alle jongeren uit gezinnen die nog wel open staan voor contact, maar niet of nauwelijks naar de kerk komen, heb ik uitgenodigd. Een van hen volgt nu de catechese. Ook rouwdiensten zijn een belangrijk middel voor evangelisatie. Ik wil er zijn voor heel IJsselstein en probeer me open op te stellen, vanuit het verlangen het licht van Christus te verspreiden in deze samenleving.”

Een lichtend voorbeeld was voor hem de in 2022 overleden Britse koningin Elizabeth II. „In haar Kersttoespraken wist zij op een warme en ongekunstelde manier te spreken over de Heere Jezus en de hoop die er in Hem te vinden is. Zonder schroom, in een seculiere context.”

Binnen zijn eigen familie is hij vrijwel de enige die nog naar de kerk gaat. „Dat kan me heel verdrietig maken. Tegelijk ben ik dankbaar dat ik de Heere wél mag kennen en dat ik Hem zelfs mag verkondigen. Niet omdat ik beter ben. Het is enkel genade.”

De dagen zijn guur en af en toe piept het winterzonnetje achter de wolken vandaan

Het is jd v r een warme wint jas!

In onze wintercollectie vindt u damesen herenmode in warme winterkleuren voor iedere gelegenheid en voor de komende feestdagen!

Kom kijken in de winkel en geniet ondertussen van een kopje koffie of warme chocolademelk in onze koffiehoek.

Met ons vertrouwde personeel voorzien wij u graag van een passende outfit

Van harte welkom!

M ie, warme kleuren v r de wint !

Dameskleding - Herenkleding - Rouw- en ambtskleding

Ed veen Bruinehorst 23 Tel. 0318-578110 warringkleding.nl

Gratis parkeren voor de deur.

Zandsculpturen Garderen

thema BOEKEN t/m 4 januari 2025

van maandag t/m zaterdag

Jenthe

Jenthe (48) is met haarman Maarten (51)enhun kinderen

Jos (21), Laura(19), Lindy (16)enHeidy (15)verhuisd

naar de bergen op de grens tussen OostenrijkenSlovenië, waar hetgezin gastenverblijvenheeft ingericht in een eeuwenoudeboerderij.

AlsMaarten en ik onze honden in de beek bijeen waterval latendrinken, rukt een vanbeide zich los. Hetdierdreigtmet de sterke stroom meegesleurd te worden.In paniekdoenwewat we kunnenomBas weer bij ons op de kant te krijgen, maar hijwil niet komen. Hetzweet breektons uit.

Zonder me te bedenken stap ik met mijn wandelschoenen in de ijskoude beek.Het water bijtin mijn panty.Destenen op de bodem zijnglad en ongelijk. Ik zet moeizaam een paar stappen in bas’ richting en steek mijnhand met hetpakje zakdoekjes naarhem uit. Iets andersheb ik nu eenmaal niet bij me. „Kijk uit, straks ga je zelf!” roept maarten. bas kijkt nieuwsgierig op, wanneer hij me hetwild stromendewater in ziet komen. Als hij denkt datdit een spelletjes is, is mijnkans verkeken, dan springthij wegenzijn we hem kwijt. Slechts een klein stukje achterhem stortdewaterval 25 meter naarbeneden. Om te bewijzen datik niet achterhem aanwil gaan, zakikdoormijn knieën. Ik hapnaaradem,omdat de koume nu totaan mijn middel in z’n greep krijgt. Het volgende moment is mijn rokloodzwaar. „Kijk eens. Lekkerkoekje!”Gespannen houd ik mijn ogen gerichtopbas, die gebiologeerdnaar het pakjeinmijn hand staart. „Kom maar,voor jou!” Zijnnieuwsgierigheid is echtgewekt, hij doet een stap naarvoren. Als hij nu maar nietalsnog wegsprint! Weer een stap,desnuit snuffelend

in de lucht. Hoedichtbij moet hij zijn, wil ik hem kunnen grijpen? „Lekker,hè?” zeg ik vleiend. maar basduwt zijn neus weer in het water, zijn aandachtvoor mij is verslapt. Danzie ik vanuit een ooghoek beermijn kant uit komen. Die loopt nogsteedskalm in hetwater, aan de lijn die maarten vasthoudt. beerisnooitzo’n zwemmer geweest en kennelijk wél benieuwd wat voor ”koekjes” ik danwel bij me zouhebben. Opeens weetikhet. beermoethelpen! De honden zijn altijdenorm jaloers op elkaarals ze vermoeden dateen vandetwee iets te eten krijgt. Datkan nu vanpas komen. „Hé, beer!”doe ik vrolijk, hoewel mijntanden klapperen vande koud. „Kom maar,lekker koekie!” bastrapt erin! Zodrahijzietdat beerzijn neus uitsteekt naar in mijn hand,baanthijzich, tegendestroom in, een weg naar mij toe. Ik grijp zijn kletsnatte halsband en wankelend sleur ik hem naarde kant.Kennelijkhandeliknog hardhandig,want hij jankthet uit, maarikben veel te bangdat ik hem nogeenszal latenontglippen. eenmaal op de kant graai ik naarderiem die over de grond sleurt en klemdie in mijn vuist. maarten trektbeer ook op de kant,eninoptochtsnellen we over hetbospad richting de parkeerplaats, terwijl de hondenenikeen spoorvan water achterlaten.

Ik durfpas weernormaal ademtehalenals het tweetal veilig en wel achterindeautozit. Dan begin ik met halfbevrorenhandenmijn doorweekte rokuit de wringen en kijk ik maarten aan. „magikzowel mee in je auto?”

„Alleen op voorwaarde datwedehonden voortaan ergens anders te waterlaten”,grinnikthij. Die dealisgauw gesloten.

Volgende keer:Sneeuwindenacht

PATRICK VAN DER LINDEN: „AANRADER VOOR KERST? DE TWEEDE CANTATE UIT BACHS WEIHNACHTSORATORIUM”

Blij met het ongrijpbare

Patrick van der Linden is bij de tijd. Op de oprit van zijn woning staat een elektrische auto op te laden. en de dirigent van Ars musica maakt zich druk over de omgang met vluchtelingen. maar binnen overheerst vooral het thema muziek, met kasten vol partituren.

TEKST: GerT De LOOZe BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

”Tijdens het beoefenen van of het luisteren naar muziek stel je je hart open voor iets hogers dan jezelf”

In de tot muziekkamer omgebouwde garage zijn de kasten langs de wanden gevuld met een massa partituren, boeken over muziek en cd’s. Een zwartgelakte piano staat dwars in de ruimte, evenwijdig met een bureau dat een korte zijde van de kamer beslaat. Patrick van der Linden (48) is artistiek leider van Ars Musica en inmiddels een bekende naam binnen en buiten christelijke kring. Rustig vertelt hij over zijn grote passie, deelt hij wat hem somber stemt en blikt hij terug op het sterven van zijn vader in 2018.

Volgens uw website bent u een idealistisch optimist. Wat is dat voor iemand?

„Ik denk in mogelijkheden en ga uit van een goede afloop. Als iets niet linksom lukt, dan probeer ik het rechtsom voor elkaar te krijgen Idealisme staat symbool voor mijn overtuiging dat muziek kan bijdragen aan een betere wereld De maatschappij gaat mij aan het hart.”

Wat stemt u somber?

„Ik kan de ongelijkheid in de wereld maar niet klein te krijgen. In Nederland zijn we ontzettend rijk, terwijl mensen elders in armoede leven of moeten vluchten voor geweld Ik vind het verschrikkelijk als Nederlanders vluchtelingen willen tegenhouden bij de grens. Dat staat haaks op de boodschap van Jezus. Onze medemens veroorzaakt geen asielcrisis, het systeem dat wij als maatschappij hebben bedacht doet dat. Ik snap dat het moeilijk kan zijn als een vluchteling soms eerder een woning kan betrekken dan jijzelf. Maar het schuurt voor mij nog veel

meer dat wij medemensen in nood niet welkom heten.”

Probeert u zelf een positief steentje bij te dragen?

„Ik heb in 2019 ter gelegenheid van mijn 25-jarig dirigentenjubileum een goededoelenstichting opgericht, MusiCares per Poveri: muziek zorgt voor armen De opbrengst van muzikale projecten die via deze stichting worden georganiseerd, gaat naar de allerarmsten in de wereld. Bijvoorbeeld naar kleinschalige projecten in Zuid-Soedan in samenwerking met MAF en Dorcas.”

muziek is uw passie. Wanneer sprong de vonk over?

„Er klonk bij ons thuis vaak muziek: religieuze koormuziek, pianosonates van Mozart, orgelmuziek, gespeeld door organisten als Klaas Jan Mulder, Jean Guillou, Feike Asma of Marie-Claire Alain. Mijn ouders zaten op een koor en het sprak vanzelf dat ik lid werd van het kinderkoor van onze kerk. Als kind heb ik mijn moeder verschillende keren gevraagd of ze me het notensysteem wilde uitleggen. Tot het kwartje viel en ik zowel de F- als de G-sleutel kon lezen. Dat moment van verrukking kan ik me nog goed herinneren. Er ging een wereld voor mij open.”

Is het belangrijk om kinderen in aanraking te brengen met muziek?

„Musiceren is een uitlaatklep en een expressiemiddel. Samen muziek maken, leert je samenwerken en verbanden leggen. Ik vind het erg leuk dat onze kinderen uit eigen beweging iets met muziek doen. Thijs

studeert altviool aan het conservatorium in Rotterdam, Luuk speelt slagwerk en Sarah heeft pianoles. Ik zie om mijn heen dat muziek levens verrijkt.”

Verrijkt?

„Muziek is een gave van God. Tijdens het beoefenen van of luisteren naar muziek stel je je hart open voor iets wat hoger is dan jezelf. De schoonheid van muziek leidt tot verwondering die je niet kunt verklaren Ik kan bijvoorbeeld elke noot van de Derde symfonie van Beethoven analyseren en toch blijft er iets wat ik niet kan begrijpen. Gelukkig maar. Hetzelfde kan gebeuren als je jaarlijks naar dezelfde berg in Zwitserland wandelt. Je weet precies hoe het er daar uitziet en toch raakt die omgeving je iedere keer.”

Wat doet muziek met ú?

„Muziek zorgt bij mij vrijwel altijd voor een diepe emotie. Het ontroert, geeft vreugde of zorgt voor melancholie. Wekelijks ben ik er gemiddeld zo’n zestig uur mee bezig. Muziek is mijn vak en dat ervaar ik als een enorm voorrecht. Natuurlijk heb ook ik weleens minder zin om aan de slag te gaan en zou ik liever op een terrasje gaan zitten. Maar zodra ik bijvoorbeeld een partituur ga bestuderen, is dat over. Dan hoor ik de muziek in mijn hoofd en krijg ik ideeën over de uitvoering ervan.”

maakt u genoeg tijd vrij voor ontspanning?

„Wekelijks loop ik hard, een rondje van zo’n 5 kilometer. En ik ga twee keer per week naar de sportschool voor een uurtje CardioBoxing

”Regelmatig is er een geluksmoment vanwege de schoonheid van muziek”

Daarbij ga je onder leiding van een coach een zak te lijf, in combinatie met conditietraining. Heerlijk. Fysiek bezigzijn helpt mij om te ontstressen. Maar als ik moe ben na een repetitie of een concert, kan ik mijzelf ook weer opladen door muziek te maken.”

Wat onderneemt u graag met uw kinderen?

„Doorgaans ben ik een aantal avonden per week weg Daartegenover staat dat ik overdag veel thuis ben Ik heb dus op andere tijden mogelijkheden om met mijn kinderen iets doen: te gaan lunchen of ergens wat te drinken. Ik probeer mijn kinderen onvoorwaardelijke liefde te geven en hun alle ruimte te bieden om zichzelf te kunnen ontplooien en zichzelf te kunnen zijn.”

betrekt u uw vrouw bij muzikale keuzes?

„Ik probeer privé en zakelijk gescheiden te houden. Muziekinhoudelijke zaken overleg ik graag met Arjen Uitbeijerse en Marjon van der Linden –zij vormen met mij de artistieke staf van Ars Musica–, en met de concertmeester en de zakelijk leider van Ars Musica.”

Wat is er zo leuk aan dirigeren?

„Allereerst het doornemen van de partituur: wat staat er, wat is de bedoeling van een componist, in welke tijd is de muziek ontstaan en wat betekent dit allemaal voor de uitvoering van een werk? Daar kan ik als muziektheoreticus enorm van genieten. De opgedane kennis gebruik ik om te musiceren vanuit het

hart Daarbij is een koor of een orkest mijn instrument. Samen met anderen musiceren is het mooiste wat er is. Regelmatig hebben we als musici een geluksmoment met elkaar vanwege de schoonheid van de muziek.”

U zet als dirigent de lijnen uit. Voelt u zich weleens onzeker?

„Niet tijdens een concert, maar wel vooraf Regelmatig vraag ik mij af of ik het wel kan, of ik mijn vak op een goede manier uitoefen Muziek vraagt zo veel van je en ik voel me schatplichtig aan componisten en hun muziek.”

Geeft u de musici met wie u werkt inspraak?

„Een musicus moet zich vrij voelen om iets aan te snijden en om vragen te stellen als ik bijvoorbeeld niet duidelijk ben in mijn slag Op mijn beurt vraag ik musici toch ook om een andere aanpak te kiezen?

Ik sla de piketpaaltjes. Vervolgens geef ik professionele musici veel ruimte om hun bijdrage zelf in te kleuren. Een violist of een hoboïst weet veel beter dan ik wat de mogelijkheden en onmogelijkheden van zijn of haar instrument zijn Dankzij de musici klinkt een stuk soms anders of beter dan ik mij had voorgesteld, terwijl het totaalconcept overeind blijft. Als dirigent moet ik over elke noot hebben nagedacht, maar dat wil niet zeggen dat de aanpak voor 100 procent vastligt Er moet ruimte blijven voor verrassingen.”

Hoe bevalt het werken met amateurs?

„Van amateurs verlang ik dat ze zelf de noten instuderen, zodat we

PATRICK VAN DERLINDEN

Patrickvan der Linden (48) studeerde koordirectie, orkestdirectie en muziektheorie aan diverseconservatoria. Van kinds af aan zong hij in koren. Vander Linden stond in 2008 aan de wieg vanArs musica, datgroot werdonder zijn artistiekeleiding. Hij is als chef verbonden aan hetArs musica concertkoor, Kamerkoor en Orkest. Daarnaast richtte hij het kamerkoorcanticum Amicorumopenishijactief als dirigentvan het Zeeuws Vocaal ensemble en het Haags Toonkunstkoor.een dag in de week doceert hij muziektheorie aan het Koninklijk conservatorium in Den Haag. Vander Linden is alsorganist verbonden aan de hervormde Wilhelminakerk in ridderkerk-Slikkerveer.Hijis getrouwd met marieke. Het echtpaar heeft drie kinderen.

”Bij mijn rouwdienst wil ik het ”Agnus Dei” meegeven”

tijdens repetities aan de interpretatie kunnen werken. Bij hen heb ik veel meer tijd om te schaven dan bij professionals. Daardoor lukt het om ook met amateurs een mooi eindresultaat te bereiken, waarbij mensen boven zichzelf uitstijgen. Dat geeft mij veel voldoening.”

U houdt zich intensief met religieuze muziek bezig. Wat doet dit met u?

„Ook bij de uitvoering van bijvoorbeeld Bachs Matthäus Passion of zijn cantates verdiep ik mij vooraf grondig in de muziek. Bij religieuze muziek komt daar iets extra’s bij kijken. Waarom koos een componist juist deze tekst? Wat werd er gelezen tijdens de dienst waarin het werk klonk? Die passage lees ik dan in de Lutherbijbel. Tijdens die voorbereiding word ik soms dieper geraakt dan door een zondagse preek.”

In 2008 stond u aan de wieg van Ars musica. Zijn uw dromen van toen uitgekomen?

„Die dromen zijn uitgekomen. Bijvoorbeeld om de gereformeerde gezindte meer in aanraking te brengen met klassieke muziek Educatie zit nog altijd in het DNA van Ars Musica. Denk aan de koorschool, het meisjeskoor en het studentenkoor In het kamerkoor en orkest bied ik onder meer christelijke musici de kans om hun vak uit te oefenen Het is fijn dat Ars Musica ook buiten de christelijke kring steeds meer bekendheid krijgt en uitnodigingen ontvangt van diverse concertzalen.”

Wat hebt u de afgelopen jaren geleerd en afgeleerd?

„Vroeger wilde ik voor mensen bepalen waar ze al dan niet naar moesten luisteren. Ik realiseer me nu dat dit betweterig overgekomen kan zijn. Tegenwoordig ben ik niet meer zo stellig en wil ik de muziek zelf laten spreken. Dat geeft ontspanning.”

Ooit zei u het leuk te vinden om samen te werken met een populaire musicus als martin mans. Is dat gebeurd?

„Al twee keer en dat verliep heel plezierig Tijdens de Kerstproms van de EO waren een koor van Martin en het kamerkoor en orkest van Ars Musica van de partij. Daarna hebben Martin en ik samen een concert van Terdege vormgegeven.”

Wat betekende muziek voor u rond het ziekbed en overlijden van uw vader, zes jaar geleden?

„Na het overlijden van mijn vader heb ik thuis het Requiem van Mozart opgezet. Die muziek raakte mij heel diep. In dit werk wordt gebeden om eeuwige rust voor de overledenen. Ook wordt gevraagd of de engelen hun zielen binnendragen in het paradijs Deze muziek verlichtte op dat moment mijn ziel. Op zo’n moment telt het voor mij niet uit of een werk uit de protestante of de rooms-katholieke traditie voorkomt.”

Welke muziek klonk tijdens de rouwdienst van uw vader?

„Onder andere liederen die van grote betekenis voor hem waren geweest, zoals ”Vaste Rots van mijn behoud” en ”Lichtstad met uw paarlen poorten”. Geen liederen met de allersterkste melodieën, maar

dat speelde voor mij geen enkele rol. Mijn zwager Gerben Budding bespeelde het orgel. De harmonieën en registraties die hij koos, waren van een ontroerende schoonheid. De muziek troostte mij in dat rauwe moment.”

Hebt u nagedacht over de muziek die tijdens uw eigen rouwdienst moet klinken?

„Jazeker, ik moet dat eens op gaan schrijven. Ik wil de aanwezigen bij mijn rouwdienst graag het ”Agnus Dei”, Lam Gods, uit Bachs Hohe Messe meegeven. Misschien wel de allermooiste muziek die er bestaat. Als tweede moet dan het laatste deel uit ”Ein deutsches Requiem” van Brahms klinken In het tekstgedeelte ”Selig sind die Toten, die in dem Herrn sterben” gebruikt Brahms op enig moment een prachtige wending. Misschien wel de fraaiste die ik ooit heb gehoord. Daarmee symboliseert hij de overgang van de aarde naar de hemel en beeldt hij de hemelse gewelven uit.”

Het is bijna Kerst. Welke muziek beveelt u aan?

„De tweede cantate uit Bachs Weihnachtsoratorium. In het eerste deel van ”Und es waren Hirten in derselben Gegend” beeldt Bach de herders in het veld uit. Houtblazers improviseren dan boven een liggende bastoon Op dezelfde manier werd vroeger in berggebieden in Frankrijk en Italië muziek gemaakt tijdens Kerst. Graag noem ik ook de zetting van het koraal ”Schaut hin, dort liegt im finstern Stall” in deze cantate. Die harmonieën ontroeren mij elke keer weer.”

“Alswegeen etenhebben, eten

Onder ons

Op 12 december waren onze lieve ouders, Louw en Ina bos-van Dalfsen, 55 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst. Liefs van jullie kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind. Fam. bos, Knokkel 24, 1619 AG Andijk

D.V. 18 december zijn onze lieve (o)ma en (o)pa, Ineke en rien Timmerman, 50 jaar getrouwd. een bijzondere mijlpaal, waar we als gezin dankbaar voor zijn. Wij willen hen van harte feliciteren en hun Gods zegen toewensen voor de toekomst. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

1. 2. 3.

Op 11 december waren onze lieve (o)pa en (o)ma, Jan en corrie Allemekinders-Abrahamse, 65 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst. We zijn dankbaar dat we dit met elkaar mogen meemaken. Lieve groet van jullie (klein)kinderen.

Noud beijer is op 2 december 2 jaar geworden. bij hem is diabetes geconstateerd en hij moet vaak naar het ziekenhuis Vindt u het leuk om hem een kaart te sturen? Oude Holleweg 16, 3927 cL renswoude

4. 5.

Op 14 december waren onze (groot)ouders, Henri en Anja Hol-van Helten, 40 jaar getrouwd. Wij wensen jullie nog vele jaren en Gods zegen toe. Liefs jullie (klein) kinderen. Den bommel 6, 4194 TZ meteren.

7. 8. 6.

Lieve (o)pa en (o)ma both, van harte gefeliciteerd met jullie 50-jarig huwelijk op 13 december. We wensen jullie van harte Gods zegen toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

Onze lieve (groot)ouders, Gerrit en evelien van den brink-Ploeg, hopen D.V. 21 december 40 jaar getrouwd te zijn. We feliciteren hen van harte met dit mooie jubileum en wensen hen het Allerbeste toe. Liefs van jullie (klein) kinderen bloemendaallaan 83, 3771 HT barneveld.

Op 30 november waren onze lieve (schoon) ouders en opa en oma 45 jaar getrouwd. We willen hen van harte feliciteren en hun Gods zegen toewensen voor de toekomst. Veel liefs van jullie kinderen en kleinkinderen. Hexelseweg 64a, 7645 AL Hoge Hexel.

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en een korte tekst aanleveren. Inzenden: Onder Ons, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

Driedimensionaal

Romke Rozema is chirurg in opleiding bij Medisch Centrum Leeuwarden.

Sindsenkele weken hebben we een ‘bromvlieg’inonzewerkkamer:de

3D-printer die een van detraumachirurgen heeft aangeschaft. Een uitkomst.

De techniek vanhet 3D-printenheeft zich de afgelopen jarenzoontwikkeld, datelke hobbyist zo’n printerkan aanschaffen voor een betaalbare prijs. met één klik op de knop kunnen modellen volledigautomatisch worden geprint.

De 3D-printeriseen uitkomst voor de behandeling vanbotbreuken. bij patiënten met een complexe botbreuk makenwe voorafgaand aan de operatie eencT-scan, om inzicht te krijgen in de delen waaruit de breuk bestaat. met een klassieke röntgenfotoluktdat niet. De traumachirurg stuurtdegegevens vandecT-scan naar de 3D-printerennog geen uurlaterhebben we eenplastic model vandebotbreuk in handen. We overleggen hoe we tijdens de operatie de breukdelen op hun plaats zettenenwelkeschroeven we gebruiken. De mogelijkheden zijn eindeloos. eenvan de operatieassistentenbrakenkele maanden geleden haarpols. De botten groei-

den,ondanksgips, scheef aan elkaar.Door aanhoudendepijnklachtenkon ze haar werk niet hervatten. met behulp vande 3D-printerwaren we in staatomeen correctieoperatie te verrichten. eenscanvan haar andere, niet gebroken, pols gafons de oplossing. Al voor de operatie wisten

De

botten groeiden scheef aan elkaar

we hoeveel millimeterwedepols moesten verplaatsen om hem weer rechttekunnen zetten.Inmiddels is de operatieassistente weer fulltimeaan het werk en zonder klachten.

”Toys for boys”? De verleidingenzijn groot Inmiddels wordtde3D-printerook ingezet om legofiguurtjes, sleutelhangers, tandenborstelhouders en modeltreintjes te maken.

AVONDLIEDEREN, OM TE ZINGEN

ALSHET DUISTER DREIGT

De morgen daagt, de schaduwgaat voorbij

Zingen alsdeavond valt. Datisdeeeuwen door altijdweer gedaan door velen die ons voorgingen. Hunliederenbemoedigen mensen totopdedag vanvandaag.Dietrich bonhoeffer –in zijndodencel– vond krachtinhet avondlied datGerhard Tersteegeneen paar honderdjaar eerder had geschreven. Op zijnbeurt dichttebonhoeffereen avondgebeddat nogsteedsgebedenwordt.

TEKST: JeANNeTTe WILbrINK-DONKerSTeeG

BEELD: mArTHeKOK -rOUKeNS

Geslachtnageslachthoudt de lofzanggaande, ook aandeavond vandedag Zelfsaan de avondvan hetleven. Óf aandeavond vaneen jaar...In hetbesef datals hier hetdaglicht onderduikt en onze stemmen zwijgen, nieuwe zangen op zullen stijgen, gindswaardenieuwedag ontluikt

Avondliederenzettenonzeeindigheidenvergankelijkheidin

een anderdaglicht. Weemoed om watverdwijnt,wijkt tijdens hetzingenvan HemDie eeuwig blijft.Endevrees voor hetduister vandenacht legt hetaftegen de vreugdeomhet Lichtdat overwint

Avondliederenspreken vandank voor eenvoorbije dag, vanveiligheidindenacht en vanhoop voor de nieuwe morgen diestaat te komen. Ze herinnerenjeeraan

datjouwverwachting verder mag reiken dandeavond vandit leven. Al zingendkun je „gerustinvrede gaan slapen”, zoalsDavid zegt in watmisschien welhet oudste avondliedter wereld is,Psalm 4. Want eenavondlied gaat ook altijd over de morgen.Daaromkon GerhardTersteege zijn gezang ”Nuisdedag teneinde”tegelijk een ”Morgen- undAbendopfer” noemen.

Nu is de dag ten einde

Nu is de dag ten einde, nu wil mijn hartzichwenden totU,zogroot en goed. Wilnaar Uw kind, oHeere, Uw licht gelaat toekeren, verlicht mij, zetmijn ziel in gloed.

Ik bidU,o,Algoede, vannacht mijtebehoeden, ik schuil weer aan Uw hart.

Bezweer de boze machten en alle duist’rekrachten; weer vanmij wat mijn ziel verwart.

(…)

Aan ‘t eind der pelgrimsreize zalvoor mijn oog verrijzen Uw grote eeuwigheid. O, eeuwigheid, gij schone, mijnhartwil in Uwonen, het vindt geen thuis in deze tijd.

GerhardTersteegen (1697-1769), vertaalddoorAdden Besten (1923-2015)

1. LIEVELINGSVERS

Diep besefthijdat we pelgrimszijn op aarde. Die wetenschap is een terugkerend themainhet leven vandeDuitse mysticus GerhardTersteege. Al op zijnzestiende is hij „door de genade aangeraakt” en sindsdien wil hij zich aan de dienst vandeHeere wijden. Hij trouwt bewust niet; leeft als een monnik; heeft oogvoor armen en zieken en gaatveel voor in gezelschappen. Alshijhalverwege de achttiende

eeuw dit avondlied schrijft, beschouwt hij hetals een lofoffer voor God. Twee eeuwen laterzal een andere Duitsegeestelijkemoed putten uitTersteegens lied: Dietrichbonhoeffer.Indiensouderlijk huis wordt het vaak bij verjaardagen gezongen. Het slotcouplet noemthijzelfs zijn”lievelingsvers”. Kort voorKerst 1943citeert bonhoeffer het in een brief die hij vanuit de gevangenis schrijft.

Advent voor Israël

deel 3& 4

Lezen: Lukas 2:22-35

Jezus’discipelen vragen aan hun Meester naar hetmoment waarop Hij het Koninkrijkaan Israël zaloprichten. Zij stellen geendomme vraag, maar eengeestelijke vraag. Een vraag die een van de hoofdthema’s van het Lukasevangeliedirect raakt.

In hetLukasevangeliebehoorthet onderwerp”hetKoninkrijk” tot een vandehoofdthema’s. Vanafhet eerstehoofdstukspeeltdit thema een prominente rol. Wanneer de engelaan Mariadegeboorte vande Zaligmaker aankondigt, omschrijft hijmet oudtestamentischeuitdrukkingen Zijn toekomstigewerk. „Hij zalgroot zijn en de Zoon des Allerhoogsten genaamdworden: en GoddeHeerezal Hemden troon ZijnsvadersDavidsgeven;enHij zaloverhet huis vanJakob Koning zijn in dereeuwigheid, en Zijn Koninkrijk zalgeeneinde hebben (Luk.1:32-33).”

Jezuszal over hethuisvan Jakob (lees:Israël) Koning zijn in der eeuwigheid. Zijn Koninkrijk zal geen eindehebben. JezusisIsraëls Koning.Omdie redenplaatst Lukas in hoofdstuk2 hetRomeinseRijk tegenoverhet rijk vanDavid.In Rome zetelt de keizer.Opzijnbevel komt de gehele wereld in beweging om in zijn of haar geboorteplaats geteld te worden.Boven de troon vandekeizeruit rijstGodstroon Hijgebruiktdekeizerals een pion om Zijn raad te volvoeren. Door het

keizerlijkebesluit arriverenJozefenMaria in de stad vanDavid. Zo plaatstGod Rome tegenover Bethlehem, de keizer tegenoverhet Kind.

OokSimeongetuigt vanJezus’Koninkrijk.Met hetbeloofde Kind in zijn armenloofthij God. Zijn ogen aanschouwen Gods Zaligheid, die Hijvoor hetoog vanalle volkeren heeftbereid(Luk. 2:30-31).Hij profeteertdat ditKindtot een val en opstanding vanvelen in Israël gesteldzal worden. JezusisdeKoningder Joden. Tot aan Zijn kruisopGolgothawordt ditdoor Jood en heiden vanHem gezegd.Devraag is niet of Hij hetwel of niet is,maar wanneer HijZichals Koning vanIsraëlzal openbaren. Dievraag stellenJezus’ discipelen aan hunMeester. Die vraag vulden ze eerst in vanuit de verwachtingvan een aards Koninkrijk.Maarnudeopgestane Christus hunogenheeftgeopend,stellen ze diezelfdevraag vanuit hetware geloof.Zij verwachten datChristusZichals IsraëlsKoningaan het Joodse volk zalopenbaren.Devraag is alleen wanneer.

Waarom heet hetgehuchtBethlehemin

2”de stad vanDavid”?

DS. c.P. De bOer IS cHrISTeLIJK

GereFOrmeerDPreDIKANT

Te reNSWOUDe eN DOceNT

AAN HeTHHS Te AmSTerDAm

Lezen: Jeremia 31:31-40

Wanneer Jezus’ discipelen aan de opgestaneZaligmakervragenwanneer Hij aan Israël het Koninkrijk zaloprichten, stellen ze geendomme vraag, maareen geestelijk vraag. Hoe komthet dat velen dezevraag alseen domme vraag lezen?

Godheeft Zijn volk nooitverlaten. Christus zalhet Koninkrijk oprichten. Danbreekteen nieuwe fase aan vanGodsregeringoverhet Joodse volk.Wanneer JezusZichaan Zijn broeders zalopenbaren,komen veel vandenunog openstaande beloften totvervulling.Dezeuitleg vanHandelingen 1:6wijkt af vande gangbare mening.Die mening zet de discipelen wegals dommeriken, leerlingen dienog steedsonder de geestelijkemaatleven.Deeersteoorzaak vandezeuitlegishet verabsoluteren vanHandelingen 1:6. Daardoor wordtdit niet in zijn verbandgelezen,bijvoorbeeldin verbandmet Lukas24. De tweede oorzaak is hetnegeren vanbelangrijketheologischelijneninLukas’ oeuvre.Daardoor wordtHandelingen 1:6nietgelezen tegende achtergrondvan een heel belangrijk themavan Lukas’ tweedelig werk: hetKoninkrijkvan God. De derde oorzaak is hetvergeestelijken van Israël tenkoste vandeBijbelsetoekomstverwachting vanIsraël. Wanneer de nieuwtestamentische term ”Israël” vergeestelijkt wordt, heeftdat meteen gevolgen

voor hetlezen vanHandelingen

1:6. Israël betekent dandeuitverkorenkerk, niet hetJoodse volk. Op de achtergrondspeeltnog iets mee. De meeste Nederlandstalige Bijbelcommentaren zijn geschreven door Bijbelgeleerden vanneo-gereformeerdenhuize. Veel predikantenraadplegen deze commentaren,met alle gevolgen vandien. De grondleggers vanhet neocalvinisme, Kuyper en Bavinck, bestredeninwoordengeschrift een heilsverwachting voor hetJoodse volk.Die verwachtingleefde vooral in de kringenvan hetReveil, de toenmalige HervormdeKerken onderafgescheidenen. Pasnade oprichting vandestaat vanIsraël in 1948 brak langzaam hetbesef in de gereformeerde gezindte door dat GodZijnvolkvanwege Zijn verbond metAbraham niet verworpenheeft. Opnieuwkregenmensenoog voor de bijzondere positievan hetJoodse volk.Sinds 7oktober 2023 krijgen we ook oog voor hetuniekekaraktervan hetBeloofde Land en Jeruzalem. Zijn deze jaartallenvoortekenenvan Christus’oprichten van hetKoninkrijkaan Israël?

Stelling:Het woord”Israël”wordt in hetNieuwe Testamentnooit gebruiktvoordekerk, maar altijd voor hetJoodse volk. (Wilh. àBrakel)

Weemoed

Aan heteinde vanalwéér eenjaar kan weemoed je hart vervullen. Vakerdan anders kijk je even achterom. Naar het voorbijejaar.Ofverderterug. Op deze pagina’s enkele (jeugd)herinneringen diemeegaan,dejaren in en uit.

TEKST: JeANNeTTe WILbrINK-DONKerSTeeG BEELD: mArTHeKOK-rOUKeNS

Mijn biddende moeder

PROF.DR. W. VERBOOM (1941), EMERITUS PREDIKANT EN EMERITUSHOOGLERAAR VANWEGE DE GEREFORMEERDE BOND AAN DE UNIVERSITEITVANLEIDEN, EN AUTEUR

,,mijn moeder waseen ”bekommerde” vrouw,zoals men datnoemde. eens werdzevoor een operatie in het ziekenhuis in Leeuwarden opgenomen. Toen ze na de operatie de bijbel opende, las ze Jesaja55:1: ,,O, alle gij dorstigen, komt totdewateren!” Thuisgekomen vertelde ze: ,,Ik werdzogetroffen door de eerste letter O. Watisdat een wonderlijke letter. eenletter zonder begin en zonder eind. Het wasalsof de Heeredoor die letter O tegen mij zei: Zoals die letter is, zo is ook mijngenade voor jou. Zonder begin en zonder eind.” Watwas ze blij.

Op een stil momentvroeg vader eens aan mij:,,Wim,wat leeft er in je hart?”Ik vertelde datikmeonbekeerdvoelde. Toen zei hij: ,,Vraag de Heereermaar om, kind. Hij doet het, vast en zeker.Zit er maar niet over in.Hijheeft het beloofd.” eenpoosje daarna wasikeens vroeg op. Ik liep in de hal vanons huis,langs de keuken naar de woonkamer.Toen dacht ik: wat hoor ik toch? er praatteiemand zachtjes in de keuken. Ik deed heel voorzichtig de keukendeur op eenkier en ik zagmijn moeder,geknield voor een stoel. Ze bad voor haar man, voor haar kinderen. ,,Heere, wilt Umijn kinderen bekeren.” Ze bad ook voor mij.Nooit zal ik haar gebed in de stiltevan de keuken op die vroege morgen vergeten. en nu… Nu ik 83 jaar ben, in de avond vanhet leven,kijk ik terug en zeg diep verwonderd: Watheeft de Heerehet alles waar gemaakt. „Wie heeft lust de Heer te vrezen, // ’t allerhoogsteneeuwig goed? // God zal Zelf zijnLeidsman wezen, // leren hoe hij wand’len moet.”

Hetkerstrapport

LODYVANDEKAMP(1948), ORTHODOX-JOODS RABBIJNENAUTEUR ,,mooiejeugdherinneringen bewaar ik aan mijn hbs-tijdinenschede. De directeur daar,meneerVanmeurs, wasinmijn ogen streng-christelijk. Nu weet ik zeker dat-ie wel gereformeerdmoet zijn geweest. Indie tijdhad je op zaterdagmorgen ook school, maar ik wasdan, samen met enkele andere Joodse kinderen, vrij vanwege de sabbat. meneerVanmeurs zorgde er altijd voordat er op zaterdag in elk geval ook gymentekenenwerdgegeven, zodatwijniet al te veel belangrijkevakkenzouden missen.Dat waseen voordeelvoor ons. maar meneerVan meurs wasook rechtlijnig. Op een keer had ik niet zo’n goed kerstrapportenmoest ik bij hem komen in zijn deftige kamer vol boeken. „Lody”, zeihijernstig, „dit gaatnietgoed met jouzo!” Ik puttemeuit in verontschuldigingen: „Het komt doordeJoodse feestdagen, meneer.Die vielen dit jaar zo ongunstig: op donderdag en vrijdag en zo. Daardoor heb ik veel gemist.” maar meneerVanmeurs liet zich nietovertuigen „Jongen”, zei hij,„als jij het mét die feestdagen niet redt, danredt je het zónder ook niet!” Ik schrok behoorlijk vanzijn boosheid. maarlater heb ik weleens gedacht: watwas het eigenlijk eenlieve man,hijmaakte zich zorgenomme.”

Op een keer gebeurdehet datmijn leraar Nederlands –waarschijnlijk ook vanwege een slechtcijfer– tegenmezei: „Lody,jijzult moeten kiezen tussen je geloof of je toekomst.”

Toen ik datthuis vertelde,was mijnvader erg boos. Die maandagwerdikuit de klas geroepen. Ik moest bij de directeurkomen!Dat betekende heel wat. bij binnenkomst zag ik daar mijnvaderenmijn leraarNederlandszitten. meneerVan meurszei: „Zeg het maar,meneer Vander Hoeven.” De leraar stondop, vouwde devoot zijnhanden en zei:„mijnexcuses voor wat ik heb gezegd, Lody.Dat wasnietgepast.” Ik geneerde me toen wel een beetje. Toch is het helemaal goed gekomen tussen hem en mij.Ik heb nogeenseen opstel voor hem geschreven vanuit het perspectief vaneen schoolbord,dat vertelde wathet allemaal meemaaktemet al die lerarendie langskwamen. meneerVander Hoeven vond het prachtig en zei: „Laterzal ik vast nog veel meer vanjou lezen!” en daar heeft hij gelijk in gekregen.”

DANKBAAR VOOR EEN ‘GEBED ZONDER EIND’

ALBERTGROOTHEDDE (1982), THEOLOOG, VERBONDEN AAN HET CENTRUM VOOR ISRAËLSTUDIES

,,Als kind woonde ik jarenlangineen klein dorpje in de provincieGroningen.Het betekendedat familiebezoekzichmeestal niet beperkte tothet drinkenvan een enkelbakje koffie. Hoogtepunt vanhet jaar vormde de logeerpartij vanopa en oma. Hetbezoekvan opaenoma hadheel wat voeten in de aarde. Omdatopa en omageen auto bezaten, reisdenzemet de treinvanuit Zuid-Holland naar Groningen. In hunogen een wereldreis.Ophet stationvan Zuidhorn werden ze door onsopgewacht.Het wasniet moeilijk om ze tussendeanderepassagiers op te merken.Opa vormde metzijnstemmige pakenditohoedeen ware blikvanger. Bereidwilligtildenwehun zwarekoffermet daarin traditioneel voor iedereen een reep chocoladeeneen rolsnoep.

Eenlogeerpartij vanopa en oma; we wisten alskleinkinderen watdat betekende: lekker eten (opa en omawerdenstevigverwend), toptijdenvoor de kachel (oma hadhet altijd koud)entijdelijkeluchtverontreiniging(opa rookte sigaretten).Als jonge‘evangelisten’ ondernamen we verwoede pogingen om hem vanhet rokenaftehelpen; tevergeefs. Ons offensiefwas overigensnietalleen principieel gemotiveerd. We konden ook de sigarettenrook in en rond hethuismaarmoeilijk waarderen…

Existentiëlerzijndeherinneringen aande maaltijd.Vaaksloot opademaaltijdafmet Schriftlezingengebed.Als kleinkinderen zuchttenweheimelijk;wewistendat de gebedenvan opaveel weghaddenvan een ”gebed zonder eind”. Iets oudergeworden, veranderde onze houding. De woordengingen landen;webegonnenmee te bidden. Zijn eerbiedigevertrouwelijkheid metGod,zijndiepe bewogenheidmet onszielenheil, zijn grote betrokkenheidopkerkensamenleving.Opa waseen mens,maarwehebbenhet gezien en ervaren: hetgebed vaneen rechtvaardige vermag veel.Opa en omazijnoverleden.Maar gelukkig: hunGod leeftnog!”

Een kleuter op reis

TEUNIE LUIJK(1968), HUISVROUWEN EIGENAARVAN WEBWINKEL”EENVOUDIG LEVEN”

,,Ik was nog maar drie jaar, toen ik in 1971 voor het eerst naar de kleuterschool ging. mijn moeder tobde in die tijd erg met haar gezondheid. Om haar wat te ontlasten had de huisarts geregeld dat ik al op mijn derde jaar naar school mocht. Ik weet nog dat mijn vader me bracht en ik zie me in gedachten zó zitten op mijn stoeltje in de kring. Al snel werd mij geleerd hoe ik alléén naar school kon lopen. Het was nog best een aardig tippeltje, zeker voor een kind van drie jaar en er moest twee keer een drukke weg overgestoken worden. Daar hadden mijn ouders wat op bedacht.

De eerst drukke weg was de straat waar wij woonden. mijn vader of moeder bracht me naar de overkant Ik liep dan een paar honderd meter en kwam bij een winkelgalerij, waar de tweede drukke weg was. Op het hoekje van de winkelgalerij zat een wasserette, ”de wassalon”, zeiden wij. De wassalon was al vroeg open. er waren altijd mensen hun was aan het doen Ik moest dan aan de mevrouw van de wassalon vragen of ze me even wilde overzetten. De mevrouw bracht me naar de overkant en daarvandaan kon ik via rustige achterafstraatjes naar het schooltje lopen.

Ook voor de terugweg was er het een en ander geregeld. Aan die ene drukke weg woonde een gezin uit onze kerk. Als het schooltje

DIEPE INDRUK

ELS VAN DIJK (1956), AUTEUR, SPREKER EN COLUMNIST MET EEN GROOT HARTVOOR JONGEREN ,,Echt, ik zal het nooit meer vergeten. Het is zo’n herinnering waar ik niet mee te koop loop, maar die ik in mijn hart bewaar. Mijn ouders hadden een prachtig vakantieplekje gerealiseerd in Friesland, waar we vanaf mijn twaalfde jaar vele vakantieweken doorbrachten. Het was er heerlijk! Op een dag zaten we aan tafel en zoals gebruikelijk opende en sloot mijn vader de maaltijd met een gebed. Geen liturgische gebeden, maar gebeden die meestal recht uit zijn hart kwamen Het was een bijzondere dag. Mijn vader was namelijk betrokken geraakt bij een zeer ernstig auto-ongeluk. Van de auto was niet veel meer over, maar wonder boven wonder had mijn vader zelfs geen schrammetje. Hij zat die avond dus ‘gewoon’ bij ons aan tafel. Maar tijdens het dankgebed begon hij op-

om twaalf uur uitging, liep ik eerst naar de familie boele. In mijn herinnering was mevrouw boele altijd aan het werk. Ze zwabberde het zeil onder de bedden. Dat vond ik interessant, want bij ons thuis was geen zeil, maar vloerbedekking. Vaak was ze ook in de keuken bezig. Ik mocht een keer een schepje rabarber proeven, zó uit de pan. Ook mocht ik weleens aan de wandkoffiemolen draaien. Ook zo leuk, want zo’n molen kende ik niet van thuis. Afijn, deze lieve mevrouw zette me de straat over en ik liep naar huis. Daar moest ik even voor het huis blijven wachten en roepen. Vader of moeder stond dan al op de uitkijk en liet me veilig oversteken. Als ik nu terugkijk, denk ik: wát een onderneming voor zo’n kind.”

eens onbedaarlijk te huilen Nu waren we dat beslist niet gewend van hem, hij was bepaald geen huilebalk (wél iemand met een rijk ontwikkeld gevoelsleven), dus we schrokken enorm. Wat is hier aan de hand? Toen hij tot rust was gekomen, konden we het hem vragen. „Papa, wat is er? Waarom huilde je zo?” En hij zei, refererend aan het auto-ongeluk: „Ik was bijna in de hemel geweest.”

Die woorden maakten diepe indruk op mij. Dicht bij God leven, Hem oprecht liefhebben, heeft dus ook deze uitwerking. Een diep verlangen naar de nabijheid van God, naar thuiskomen en naar eeuwige rust en vrede.

Heel soms spreek ik hierover. Zoals onlangs, toen na een lezing een van de aanwezigen vroeg naar wat ik belangrijk vind in de opvoeding Ik noemde toen dingen als openheid, echtheid en oprechtheid en mocht dat illustreren met deze prachtige herinnering aan mijn vader.”

LIEFDE HEEFT

EEN PRIJS

DANIËLLE CAMPBELL-VOGELAAR (1983), ONDERWIJZERES IN SCHOTLAND ENAUTEUR

,,Deherinnering dievoor mijnualle jeugdherinneringen overstijgt,isdie aanmijn overledenman John.Een diepeweemoed vervultmejuist bijalle ‘gewone’ dagelijkse dingen:’smorgens benedenkomen,waar hijvoorheen de ontbijttafelalhad gedekt. Havermoutkoken,terwijl hijaltijdde Schotseporridgestond klaartemaken –ik ziehem weer voor me,dehoutenpaplepel in zijn hand.Samen aantafel zitten, waar we altijd hele gesprekkenhaddenenwaar hijmecomplimentengaf voor hetetendat ik hadgekooktendat hijwaardeerde.En vooral alsikdan naar onze kinderen kijk, diegelukkigook bijnaaltijdgenietenvan huneten, misikhem intens.„Griefisthe pricewepay forlove”,zei eensiemandhier tegenmij.Verdrietisdeprijs diewevoor liefde betalen.”

Feestvan herkenning

BEN DE RAAF(1961), OUD-POLITIEAGENTENAUTEUR

,,In de jaren zestig verhuisden mijnouders met de kleine ben naar een bovenwoning in de rotterdamse wijk blijdorp. De keuken, badkamer,huiskamer en twee slaapkamers bevonden zich op de tweede etage. Daarboven wasdezolder.Daar sliepen papa en mama. Daar wasverder een washok, meteen eenvoudige wasmachine (een grotebak water met iets wat erin ronddraaide).Opzolder had pa ook zijn knutselhoek.

De warmte in huiskwamvan een gashaard in de kamer.Voor de ramen hingen paarse velours gordijnen. In 1970verhuisden we naar een eengezinswoning in het oosten vande stad. Ik waserbijtoen mijnouders de bovenwoning overdroegen aan de nieuwe bewoners.

eind vorig jaar overleed de bewoonster die ooitdewoning overnam. begindit jaar deed de mogelijkheid zich voor om een rondje te maken in het huisdat ik bijna 54 jaar eerder met mijn oudersverlatenhad.

In al diejaren waserindewoning vrijwel niets veranderd. Ik heb met een vandenazaten vandebewoonster een rondje door hethuis gemaaktenhet feest der herkenning gevierd. „Dit is de huiskamer met de gaskachel waar ik op een zondagmiddag mijnzusje doorheen liet vallen toen we paardje speelden.”„Dat washet bad waarin ik vroeger werdschoongepoedeld.”„Ditwas mijn kamertje,daar sliep ik en daar mijn zusje.” „O, kijknou…dat traphekje heeft pa noglatenmaken op de technischeschool, waar hij werkte.” „Ja, dit is de zolder,Kijk! Datwerkbankje daar,die beugeltjes heeft pa toen nog gemaaktomzijn gereedschap aan te hangen!” De gordijnen warenjuist de avond ervoor weggehaald en weggegooid. Paarswaren ze… Nou ja, niet helemaal meer,maar 54 jaar geleden wel. Het laatstethema datwebespraken wasde kruidenier op de hoek, die inmiddels overleden is. Volgedachtenreed ik terug naar huis. Het huisstaat er nog,debewoonster is niet meer,mijn ouderstrouwens ook niet. Wathad ik graag mijnfoto's en verhaal nog een keer met hen gedeeld.”

Zestien koddige klunsjes

Ze keffen, kwispelen en stoeien dathet een lieve lustis. Als kleine zwarte en witte bolletjes rollen zeoverdevloer van de schuur.Debuurvrouwen Esther Boender en Adrianavan den Oever uit

Nieuw-Beijerland hebben in totaal zestien puppy’s,endat zullenzeweten ook.

TEKST: JAcOmIJNArIAKHAH

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VANLeeUWeN

,,Ik kan hier ’s avonds uren naar zitten kijken. Ze hebben allemaal een eigen karakter, zo klein als ze zijn”

Kijk, dit is max Vernoemd naar maxVerstappen, omdat hij onvermoeibaar door de schuur scheurt.” esther laat lachend een ondeugend, vijf weken oud hondje zien. Het beestje likt enthousiast aan haar hand. Achter hem dringt rico naar voren, die niets liever doet dan zijn broertjes en zusjes omver lopen. „Vernoemd naar een bokser”, grinnikt esther Teddy is de knuffelbeer van het stel en altijd in voor een aai over z’n bol. en Dick is een dikkertje. esther laat haar ogen over de acht donzige hondjes glijden. „Ik kan hier ’s avonds uren naar zitten kijken Ze hebben allemaal een eigen karaktertje, zo klein als ze zijn.”

Ze trekt de schuurdeur achter zich dicht en en steekt de straat over recht tegenover het huis van de boenders wonen Johan en Adriana van den Oever. Zij hebben ook acht puppy’s, die twee weken jonger zijn. Het zijn halfbroertjes en -zusjes van die van esther, want esthers bordercolli is gedekt door de witte koningspoedel van Adriana

In Adriana’s huis staat een grote vloerbox, net naast de keuken. Daarin liggen vijf witte en drie zwarte puppy’s, volbloed koningspoedels. „De zwarte zijn al verkocht”, zegt ze.

Het achttal ligt vooral te slapen en komt alleen overeind voor een lekkere slok moedermelk. esther: „Je ziet dan gelijk wat een verschil die twee weken maken op deze leeftijd. Die van ons zijn vijf weken oud en rennen al de hele tijd rond. Ze drinken ook niet meer bij hun moeder.”

Welke van de twee nestjes pups het schattigst is? Dat hangt ervan af aan wie je het vraagt „Die van ons!”, roepen de kinderen van Adriana en esther om het hardst.

Bevalling

Hoewel de buurvrouwen allebei graag een nestje wilden, kwam het moment waarop ze er eentje kregen vrij spontaan. Tess, de bordercolli van de boenders, logeerde in de vakantie bij de Van den Oevers toen ze loops werd. ESTHER: „Adriana belde mijn man op: „Je moet het nu doen, of anders een halfjaar wachten.” Toen hebben we besloten het maar gelijk te proberen.” Dat had meteen het gewenste resultaat, getuige de acht uitbundige bordoodle’s die nu in haar schuur rondrennen. begin oktober werden ze geboren. Overdag. ESTHER, lachend: „Adriana heeft mij geholpen. We stonden de bevalling de hele tijd te vergelijken met onze eigen bevallingen, want er zijn best overeenkomsten.”

een week en vijf dagen later werden de puppy’s van Adriana geboren. midden in de nacht. ESTHER:

„Ik kwam hier ’s morgens kijken en toen had jij enorme wallen onder je ogen.” ADRIANA: „Ik wilde er de hele nacht bij blijven, want je hebt toch de verantwoording voor die levende wezentjes. Het was een lange nacht, tegelijkertijd heeft het ook iets magisch om bij de bevalling van een nestje te zijn.” met lichte verbazing in haar stem: „Zo’n groot nest als dit, met acht pups, hebben we niet eerder gehad.”

Opmerkelijk: beide nestjes bestaan uit zeven mannetjes en een vrouwtje. ADRIANA, grappend: „Dat zat die maand zeker in het pakket.”

ESTHER: „bij mij zijn alle pups zwart, met hier en daar wat witte vlekjes, terwijl de vader spierwit is.”

ADRIANA: „en ik heb maar liefst vijf witte hondjes gekregen, terwijl de moeder zwart is.”

Het zwarte vrouwtje besluit juist haar pups met een bezoekje te vereren. Acht kleine krullenbollen stortten zich vol enthousiasme op haar Geduldig gaat ze liggen en geeft haar kindjes de kans even lekker te lurken.

Kluns

Dat er al drie van de kleine hondjes verkocht zijn, verbaastAdriana niet. „Het zijn echte rashondjes. en poedels zijn hypoallergeen Ze verharen niet. Ideaal dus als je een allergie hebt. Ik krijg uit het hele land en zelfs uit belgië geïnteresseerden.”

Ook esther heeft inmiddels al de meeste hondjes verkocht, waaronder haar lievelingspup. „Die hadden we Henk genoemd. Hij werd als laatste geboren en lag in een stuit. Hij doet alles net even anders dan zijn broertjes en zusjes. Hij dronk als enige ondersteboven, op zijn

rug. Hij is gewoon een beetje een kluns, maar zo schattig. en hij heeft als enige een witteneus.”

De kruising tussen een bordercolli en een koningspoedel, waarvanesther hetresultaatinhuisheeft, is in opkomst. en niet voor niets, denkt ze. „een bordoodleiseen slimme, maar rustige hond.een soort labradoodle, maar dan intelligenter Sommige nestjes kunnen te maken hebben met heupdysplasie, maar ons nestje niet. WantAdriana’s honden zijndaarop getest, en onze bordercolli ook.”

Ook poedels doen het nietslecht op de intelligentieschaal. Die komen meteen onder de bordercolli’s, weet esther ADRIANA: „Van ons vorige nestje zijntwee pups hulphond geworden. Ze groeien bij onsoptussen de kinderenen zijnniet zo snelbang.” ESTHER: „Die vanons zijnzelfs nietbang van vuurwerk, doordatzeopgroeien in de schuur waar mijn manzijn mechanisatiebedrijf heeft.” Of ze zelfniet een puppyzouden willen houden? Ze kijken elkaar even lachend aan ADRIANA: „Wij hebben er al drie. eenvierde wordt echtteveel.” ESTHER: „Ik twijfel nog. Datzou onze derde hond worden, want we hebben ook nog een chihuahua.” Haarzoon verklapt: „mijn moeder wil wel, maar mijn vaderniet.” eendochtervan

ADRIANA lacht: „bij ons is het precies andersom. Papa wilwel, maar mama niet.”

ADRIANA: „Ik zou er best één willen houden, maar vier honden tegelijk uitlatenisniet heel handig. en soms krijgen we hierook nogoppashonden.” ESTHER: „Daarnaast moet je uitkijkenvoor inteelt.”

Vind uw ideale keuken

ONTDEK DE KWALITEIT

Eenheid, warmte en kwaliteit

Onze keukens stralen eenheid uit, waarbij alle elementen harmonieus op elkaar zijn afgestemd.

Onze adviseurs helpen u graag bij het samenstellen van uw ideale keuken.

Scan de QR-code MAAK EEN AFSPRAAK

Bordoodle

eigenlijk is esther vanhuisuit helemaal niet gewend aan huisdieren. „Ikben in de stad opgegroeid, in barendrecht. mijnoudersvonden huisdieren maar vies. maar mijn man Ingelheeftals kindeen bordercolli gehad en wilde er na ons trouwen ook een. ”

Het balletje begon te rollen toen kennissen vanAdriana een jaar geleden hunbordercolli weg wilden doen. Deboendersheetten het dier metopen armenwelkom. Adriana’s liefde voor koningspoedels ontstondaleerder.„We kwamen erachterdat onze oudste zoon,die nu 17 is, allergisch is voor honden. Omdatikerg vanhonden houd,zijn we gaankijken water dan wel kon. Zo kwamen we bij de koningspoedel uit. Onze eerste hond kwamvan marktplaats. Onze tweede hond,Iceman, kregen we gratis vaneen chinese zakenman Hij is niet bij de kinderenweg te slaan als ze noodles eten.”

Hetenige nadeel aankoningspoedels is datjezemoet knippen, omdatzeniet verharen. Of nou

ja, nadeel: „Onze dochteremma vindt het leuk om de honden te knippen. Daarom hebben we een hondenbad gekocht, en een trimtafel.Dat poedelhaariseen soort schapenwol, je kunt er zelfs een trui vanmaken.” ESTHER, halfserieus: „mijn schoonmoeder heeft nog een spinnenwiel staan.” ADRIANA, met een knipoog:„Ik zalwat wol voor je verzamelen.”

Floortje, de jongstedochtervan Adriana, komt net uit bed en gaat met een hapje op esthersschoot zitten. De koningspoedels zwermen enthousiast om haar heen. Ineens begint esther te lachen. „Zezit ze te voeren.” en inderdaad schuift het kleine meisje allemaal brokjes onder de tafel,omdan met pretoogjes toetekijken hoe de honden die gretig verorberen.

Voeren

Nogeven, dan zijn alle hondjes weer weg. Verkocht.Het huis uit.Al die schattigheidheeft dan een plek gevonden in anderehuishoudens Toch is datook goed, denken de buurvrouwen. ADRIANA: „Het

ziet er heel gezellig uit,aldie pups, maar is ook veel werk. ESTHER: „Iedereochtend moet je poep ruimen en zorgen dathet nest fris blijft. Vier keer per dag voer ik ze. ” ADRIANA: „Het kost verder een hoop geldomzetetesten, te vaccineren en te latencontroleren bij de dierenarts. Ook het regelen vande stamboom voor onze koningspoedelpups is bepaald niet gratis.” ESTHER: „Daarom vraag ik1500euro voor onze elke pup en Adriana 1750 eurovoor dievan haar.Het levert ons uiteindelijk welietsaan geld op, maar als je bedenkthoeveel uur we in de zorgvoor de hondjeshebben gestopt, is het niks. Je moet vooral aan zo’nnestje beginnen omdat je het leuk vindt.”

Aandeanderekantzal best even slikken zijn, om straksniet meer zestien vandie vrolijkevriendjes om zich heen te hebben. ESTHER: „maar wieweet, zien we er nog eens een terugals ze bijvoorbeeld aan onsvragen of een weekje willen oppassen. Datzou ik best leuk vinden, zolang het maarniet op alle acht tegelijk is.”

Winterwoordzoeker

AV RE DE IS RA EL GN EK ET

E TS AA HM IR ED NO WE GE N

DL DN IK EU MN IJW UD AH CS

GS ED VE HH SA TO DT RO OP

UT RP AI EA NE RS GV EL DR

ES LE MZ LR ET SI UD NO SI

RN DE D EH TM DL MA EE NU E

VU NN IR TJ NIN ER KM ET S

JG TG SR ERE FF OE NN PS T

NE RE KE BH VR BN ME YO UE

LF EL GS EA EE UW IG VL GR

OR OB ER NE GIJ WZ EG EN UE

VV ML BD AA RA NN AE ST AD

EB IE EI LP ER AA TL AF JR

NE RE DI RK VD ZL SI ER OE

DG RR LO OK ET AT OZ LM HO

LI EE FO OS RE RR OA IA AR

EN AE RN EW LO EJ RC SC NT

RA EE ID ME OR TU TH AH NN

ET IN OG EN SG HK CA BT EO

WW GR PA HC SD IJL BR EH SH

IJN ED NO ZS IN NE KI TC WE

ZH HO OS TE NT IB EA NA EM

ED DU KM AA GD KIJ RS GN TE

NE DE RI GB OE KB KT HC IL

ALTAAr ANNA AUGUSTUS beGIN beKereN beTHLeHem bIJbeL bLIJDScHAP bOeK DOeKeN DUISTer eeUWIG eGYPTe eLISAbeT eNGeL GAbrIeL GALILeA GebeD GebOreN GeNADe GOUD GrOeT GUNST HAAST HArT HeILIG HemeL HerberG HerDerS HerODeS HUIS ISrAeL JerUZALem JOHANNeS ©D in yv an Le euwen

Streep de 100 woorden weg en maak vande18 letters die overblijven het oplossingswoord.

PRIJZEN

JOZeF

JUDeA JUK

KeIZer KeNNIS KerK KIND KONING KrIbbe KUDDe LAAG Leer

LeGGeN LIcHT LOF

LOPeN LOVeN mAAGD mAcHT mArIA meNS mIrre mOND

NAcHT

NAZAreTH

NeDerIG

OFFer

OGeN ONTrOerD OOSTeN

POOrT

PrIeSTer

PrOFeeT rAAD

rIJK rOem

ScHADUW SIer SImeON STAD STem

TeKeN

TemPeL TIJD

TrOON TrOOST TrOUW VeLD

VerGeVeN VerLOSSING VOLK VreDe VreeS VreUGDe WeGeN WereLD WeT WIerOOK WIJN WIJZeN WONDer

ZAcHArIAS

ZeGeN ZIeN

ZONDeN ZWIJGeN

1 46 7 8

1e prijs: Geniet vaneen overnachting en een heerlijk ontbijtin een vandetweemooiestudio'svan Droom in de polder te Arnemuiden, meer info:www.droomindepolder. nl of 06-14378750

2e en 3e prijs: Verrassingspakketvan Terdeget.w.v.50euro.

4e en 5e prijs: Setjearmbanden vanMini& Me.Beschikbaar gesteld door Mini.en.me (Insta).

6e prijs: Eenset vaatdoeken en een krasvrijeschuurpad van Optidee. Beschikbaar gestelddoor Jessica Schipperuit Kapelle,0624396493.

7e prijs: Eentaartvoor 8pers. t.w.v. 25 euro.Beschikbaar gesteld door GefeliciTAARTEN(Insta).

8e prijs: Hetboek“Susies belofte”. Beschikbaar gestelddoor Janoah boeken,www.janoahboeken.nl.

9e t/m 15eprijs: “Elkeweek een Bijbeltekst”,terdege.nl/shop.

INZENDOPDRACHT

Zend de vier oplossingswoorden uiterlijk4 januari 2025 in. Pere-mail: woordzoeker@terdege.nl of perpost: Terdege Winterwoordzoeker,Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Letop: vermeld ook naam en adresgegevens.

Bezoek

Schrijnend

Wim Donker, echtgenoot, vader, opa.Was de oudste (politie-) rechter van rechtbankDen Haag.

Kennelijk schrikken ze niet genoeg af:deborden bijwinkelsdat er in geval vandiefstalaangifte wordtgedaanen180 euroadministratiekosten in rekeningwordtgebracht. Heeft de politierechter een zitting,dan staan er altijd wel winkeldiefstallen op de agenda.

Ik vroeg verdachten altijdofzijenigeidee hebben hoeveeleropjaarbasis in Nederlandinwinkels wordt gestolen. De schattingen varieerden dan nogal. Van100.000 eurotot 20 miljoen euro. Alsik vertelde dathet bijna 2miljardeurowas,tekende het ongeloof zich af op de gezichten, zeker als ik erbijverteldedat het eigenpersoneel verantwoordelijk is voor ongeveer35procent vanhet bedrag. Je hoorde bij die zaken overigenssoms schrijnende verhalen. Zo had een man door een administratieve fout bij de gemeente zijnuitkering nietontvangen. Hij had geen familie in de omgeving en voedselkastenwaren er niet. De man stal een blik hondenvoer. Dathijnietteetenhad, namhijvoor lief,maar dat zijn hond honger had, konhijnietaanzien.Omdat hij een blancostrafblad en een overtuigend verhaal had –de excuusbrief vandegemeente konhij tonen– heb ik volstaanmet een geheel voorwaardelijke geldboete.

In een anderezaak werdeen 81-jarige manverdachtvan winkeldiefstal en lokaalvredebreuk. In eenkorteperiode washijvijf keer aangehouden omdathijindewinkelrepen chocoladeuit het schap pakteendie opatvoordathijbijdekassawas Hij rekende de repen ook niet af,hoewel hij genoeg geld op zijnrekening had. De toegang totdewinkel werdhem de eerstekeer al voor een jaar ontzegd.

De officier vanjustitie stuurde vlak voor de zitting een e-mail met de mededeling dathijbesloten had diezaak in te trekken. Uit het dossier had ik al begrepen datdit geen gewone winkeldief was. Inmiddels wasereen geriatrisch rapport,waarin het vermoeden vanAlzheimerwerdbevestigd

De man bleek niet meer de persoon te zijndie hij ooitwas.Zijn karakter wasveranderdenzijn vermogen om onderscheid te maken tussen goed en kwaad wasaangetast. eerder washijaltijd een lieve

Voordathij bij de kassa

was, at hij de reep op

echtgenoot en een vriendelijkeenbehulpzame persoon. De dementie had niet alleen zijngeheugen aangetast, maar ook zijn emoties en reacties. Als zijn vrouwhem waarschuwde dathijvoorzichtig moest zijn met suiker in verbandmet diabetes, reageerde hij heel boos en sloeg hij haar.Devermaning om geen zoetespullen te eten leek de reden te zijn dathijalinwinkel aan het snoepen sloeg. De man is inmiddels opgenomen in een zorginstelling. eenverdererol voor de strafrechterligtinzo’n geval niet voor de hand.

Het is een windstille wintermorgen en de temperatuur ligt net onder nul. We lopen door de duinen, terwijl de ochtendzon op de bomen schijnt. Als we een paar damherten zien, verschuilen we ons tussen de struiken. Eén hert komt steeds dichterbij. De achtergrond kleurt goud door het zonlicht. Even kijkt het dier op, dan graast het rustig verder. Wat een prachtig moment in de schepping.

Treur

Begrafenisonderneming

Iemand verliezen die je lief is,isaangrijpend. Op zulke ingrijpende momentenmoeterook veel worden geregeld. Juist daarinwillenwij uterzijdestaan. Wijzijn eenkleine onderneming, doenons werk vanuit christelijk oogpunt en verzorgen alleen begrafenissen. Wilsbeschikkingboekjes zijn bij onsgratis verkrijgbaar om uw wensen tenaanzien vanuwbegrafenisvast te leggen.

dag en nachtbereikbaar

EvertTreur

tel. 030 692 42 58 |06573 15689

info@begrafenisondernemingtreur.nl

Gerard Mulder

tel. 033 303 33 15 |06 286 98755

www.begrafenisondernemingtreur.nl

Met Cubanen bidden, hen bemoedigen en helpen: Marian doet niets liever

Volle containers voor Cuba

Met de RD-actie zijn we dit jaar in Cuba, en wie Cuba zegt, kan niet om Marian Leenman (55) heen. Zij is de bezielende kracht achter Woord in Actie, een organisatie die meedoet met de RD-actie. Op de achtergrond, maar niet minder belangrijk. Zo wil Marian kinderbijbels naar Cuba brengen en liefst zo veel mogelijk. En: Marian en haar team weten alles van zeecontainers. Handig als straks de opbrengst van de actie de oceaan over moet.

TEKST: VAN De reDAcTIe BEELD: ANTON DOmmerHOLT

”Geld om simpele dingen als zeep of een tandenborstel te kopen, is er niet”

Toen ze haar eerste reis naar Cuba maakte, wist Marian Leenman nog he-le-maal niets van dat land Maar wat ze er aantrof ,veranderde haar leven. ,,Wat ik zag, raakte me en ik werd er blij van.” Indrukwekkende verhalen hoorde ze over hoe God werkt in de gemeenten. En als er weer eens geen eten was, ging men op de knieën in gebed. Soms kwam er diezelfde middag nog iemand een vis brengen.”

Wat Leenman vooral raakte, was het ,,rijke gebedsleven” van christenen. ,,Het maakte mij jaloers: zo’n relatie met de Heere God zou ik ook willen.”

Het bleef niet bij die eerste reis. Van grote betekenis voor een nadere kennismaking met Cubaanse christenen was het contact met Jan Haeser, coördinator van het lectuurproject onder predikanten en gemeenteleden van de Spaanse Evangelische Zending (SEZ) Marian: ,,Haeser heeft mij ‘het vak’ geleerd. Zo gaf hij me adressen van predikanten, wees hij me de

weg in Cuba en gaf hij theologisch materiaal mee. Altijd kon ik met vragen bij hem terecht en dat was ontzettend nuttig, want Cuba is een ingewikkeld land.”

Al vele jaren verkeert Cuba in een diepe crisis. ,,Er zijn ernstige voedseltekorten en de honger onder de bevolking neemt toe”, weet Marian. Geld om simpele dingen als zeep, wc-papier, of iets als een tandenborstel en tandpasta te kopen is er niet – allemaal veel te duur.”

Een van de eerste vragen die ze stelde, zodra een gemeente haar ontving was: Hoe kan ik jullie steunen? ,,Dat schreven ze op in een schriftje dat ik altijd bij me had. En weet je wat ze dan als eerste noteerden? De noden van anderen. Maar wat hebben jullie zelf nodig? vroeg ik dan Prompt kwamen ze dan met allerlei zaken die hun geestelijk leven betroffen.” In gebrekkig Spaans las Marian met hen uit de Bijbel, ze bad met hen. „Ze vonden dat altijd zo bemoedigend Bij mijn vertrek klonk het steevast: wanneer kom je terug?”

Toenmalig SEZ-voorman Haeser gaf Marian het advies om kerken in Cuba met elkaar in contact te brengen. Dat heeft ze ter harte genomen, zegt ze. In lijn met wat Haeser aangaf, organiseerde Marian interkerkelijke bijeenkomsten voor predikanten, met als doel zo veel mogelijk kerken te bereiken. ,,Daar zijn mooie initiatieven voor samenwerking door ontstaan.”

In dit verband wijst Marian op de centrale rol van predikanten in de gemeenschap, vooral op het platteland. ,,Wie voor zijn gezin iets dringends nodig heeft gaat naar de

dominee. Meestal hebben voorgangers ook een betere toegang tot medicijnen. Die rol als vraagbaak maakt het ambt van predikant intussen wel loodzwaar.”

Uit de reizen van Marian is drie jaar geleden de stichting Woord in Actie ontstaan. Marian: De naam heeft zijn oorsprong in wat er in 1 Johannes 3:18 staat: ,,Mijn kinderkens, laat ons niet liefhebben met den woorde, noch met de tong, maar met de daad en waarheid”. Concreet betekent dat voor Woord in Actie naast samen bidden en uit de Bijbel lezen, het uitdelen van spullen waar behoefte aan is – aan broeders en zusters in gemeenten en via hen ook aan hen die God niet kennen. ,,We delen juist met hen het Woord”, aldus Marian.

een onderdeel van de rD-actie is bijbelverspreiding (begroot op 150.000 euro). Jij mag van de opbrengst een deel aan kinderbijbels uitgeven. Wat is je motief?

,,Mijn Cubaanse vriendin Elisabeth drukte me het belang van kinderbijbels op het hart ,,Je moest eens weten wat die betekenen voor gezinnen”, zei ze en ze vertelde dat zij haar kleinzoon steevast uit de kinderbijbel voorleest. En dat hij de verhalen weer doorvertelt op school (waar atheïsme de heersende ideologie is, AJ) Ook nieuwe gelovigen maken vaak kennis met de God van de Bijbel via een kinderbijbel.”

Het wekte bij Marian het verlangen op om op grote schaal kinderbijbels te gaan verspreiden in Cuba. Al op korte termijn wil ze dat handen en voeten geven.

Julliespecialisme ishet verzendenvan medicijnen. Kun je daarover iets vertellen?

„InCubaiseen schrikbarend tekort aanmedicijnenenmedischemiddelen. Hetkwamaleventer sprake. Steedsurgenterklonk daarom de roep om vanuit hetrijke Nederland medicijnen meetebrengen. Inmiddels is heteen kerntaak van WoordinActie en gaan er pakkettenmet medicijnen meedeoceaan over.Ook de containerdie ieder jaar namens WoordinActie naar Cuba wordtverscheeptbevat grote hoeveelhedenmedicijnenenmedische spullen. Bijaankomstworden ze uitgepaktenvervoerdnaartwee distributiepuntendie alsapotheek dienst doen.Een team vanartsen

verzameltvia plaatselijkepredikanten lijstenvan gemeenteleden dieomhulpverlegenzijn.”

Ik las iets over maandverband…

”Vrouwenvroegen om maandverband, maar wijmoesten neeverkopen.

Totdat ik bedacht datzehet zelf kondenmaken”

,,Ieder jaar vroegenCubanen me incontinentiemateriaal meete nemenenvrouwen wilden graag maandverband.Maartelkens moest ik neeverkopen. Totdat ik bedacht datweerwel voor kunnen zorgen datvrouwen deze zelf spullenzelf gingen maken, wasbaarmaandverbandenincontinentiemateriaal. Daarvoor zijn we groepjes vrouwen gaan trainen, om –achterdoor ons geleverdenaaimachinesenmet gebruikvan restjestextiel–zelf deze materialen te maken.”In-

middelszijnzulke groepeninheel Cuba actief.,,Als hetomincontinentiemateriaalgaat, is hetenige datWoordinActie noglevert, kunststofbroekjeswaarindestof verpaktwordt.” Vanbelangisdat deze spullenook naar vrouwenen ouderengaandie geen christen zijn.Langs dieweg komenzij in aanrakingmet hetEvangelie.”

Ookals hetgaatomzeep en wasmiddelen (nergens te krijgen of onbetaalbaar)zijnCubaansevrouwenaan hetwerkgegaan. Marian: ,,Wehebbenvrouwen getraind hoe ze wasmiddelkunnenmaken.Zij gaan vervolgens zelf op padom anderenhet te leren.”

Wat(naastheel veel andere spullen) in diezobelangrijke me-

Zoek en boek de beste plaatsen en nu ook alle accommodaties voor 2025!

Toppunt van vakantieplezier

SPECIALE PERIODES

RUIME PLAATSEN ANIMATIETEAM

CampingdeKlimberg: eenchristelijke familiecamping, gelegeninhet prachtige Vechtdal, met ruime comfort kampeerplaatsen, sfeervolleverhuuraccommodaties enteveelfaciliteiten om op te noemen!

• Meivakantie

• Hemelvaart

•Pinksteren

• 55+ weken

ZWEMBAD (KAN)OVERDEKT

www.deklimberg.nl • Vanalles te beleven voor het hele gezin

”Ieder jaar gaat er eencontainer boordevolBijbels, computers, naaimachines, kledingenheel veel meer de oceaan over”

gagrabbelton ook meevaart,iseen voorraad laptops, en daar zijn dan weer mannenblijmee. Marian:,,We merktendat predikantendaarenorm meegeholpenzijn, omdatzehun digitale bibliotheekdaaropkunnen bewaren. Vanuit afgelegendorpen is hetimmers een hele toer om naar een bibliotheek in de stad te gaan.Nu kunnenzethuis theologische studies en boeken raadplegen.”

Je bent ook nogeens thuis in de mannenwereld vande scheepvaart…

„Ieder jaar gaat er een container boordevolBijbels,computers,naaimachines,medicijnen, tandpasta, tandenborstels,kleding,voedsel, printpapier, waterfilters en heel veel meer,deoceaanover, een tochtdie twee wekenduurt.”

Intussenishet eenklusvan jewelste om zo’n containergevuldenverzondentekrijgen,weten Marian en haar team uitervaring. ,,Een oerwoudaan regels en formulierenwacht alsjeaan zoiets begint.Enallesmoetgeteld, gemetenofgewogen worden.Tal van partijen en instanties zijn bijzo’n verzending betrokken.”

MetdeRD-actiemaken we dankbaar gebruikvan de hulp vanMarianen haar team bijhet vullenenverzenden vanzo’ncontainer.Despullendie met de actiewordenaangekocht, zullen deelsper containerwordenverscheept. Kosten:vijftigduizendeuro. Datisveel geld.Maarwat hier gebeurt, is in wezenonbetaalbaar. Want de nood vandekerkinCubamag uitdeinhoudvan diebak zichtbaar worden,met deze zendingwordt ook iets hóórbaar:het kloppend hart van christenen uitNederland.DeRD-actie magdaarbij een schakeltje zijn.Een kleine schakelindedeconcreteverbindingdie we alschristenenzoeken metbroedersenzusters in Cuba.

DZijn werk is bij velen bekend en geliefd,en toverteen glimlach op talloze gezichten. Toch blijft beeldend kunstenaar Marius vanDokkum een bescheiden mens. En z’n humor?

Misschien bestaatdie wel uit binnenpretjes die op het doek naar buiten komen.

TEKST: ANNemIeKe FIereT

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

ehumorvanh e t leven

Het zijn vooral z’n humoristische schilderijen waarmee Marius van Dokkum (67) bij een breed publiek bekendheid geniet. De kunstwerken staan afgebeeld op puzzels, kalenders, servetten, wenskaarten De winkel van zijn eigen museum in Harderwijk ligt er vol mee. „Age is a matter of mind”, staat er op een mapje wenskaarten dat er te koop is; je bent zo oud als je je voelt. De drie oude besjes op de voorkant zijn met rollator en al aan het springtouwen Kunst met een dikke knipoog.

Wie is deze kunstenaar? In gesprek met Marius van Dokkum, in het museum dat vol hangt met zijn eigen werk.

meer dan plaatjes

Aan het begin van het interview is museumdirecteur Corien van der Meulen ook even aanwezig. „Het is bijzonder dat Marius tijdens zijn leven een eigen geregistreerd museum heeft”, vertelt ze. „Geregistreerd houdt onder meer in dat je er met een Museumkaart naar binnen mag.

Het Marius van Dokkum Museum werd geopend in 2018, nadat er in het Stadsmuseum in Harderwijk een expositie was geweest over zijn werk. Corien: „Daar kwamen ontzettend veel mensen op af. Het bijzondere was, dat ze hardop aan het lachen waren en met elkaar in gesprek raakten, terwijl ze rondkeken. Dat gebeurt normaal niet in museumzalen.”

De kunstenaar zelf speelde in die tijd met de gedachte aan een vaste locatie om zijn werk te exposeren. En Corien zag wel wat in een museum met alleen zijn werk. Er was een mooi, historisch pand beschikbaar en zo kwam van het een het ander Sinds het moment dat het museum zijn deuren opende, is de toeloop groot. Zo groot, dat het uit zijn jasje groeit en begin 2026 verhuist naar een ruimere locatie.

Overigens is er niet alleen bewondering voor Marius’ werk. Zo nu en dan klinkt er ook kritiek. „Die komt vanuit de gevestigde kunstwereld, die vooral vanuit de Randstad opereert”, meent Corien Marius’ werk zou

niet genoeg diepgang hebben,teillustratief zijn.„Alskunst grappigis, is hetalverdacht”,reageerthij.„Illustratief werk is ook verdacht.Maarmijnschilderijenzijnzeker niet alleen plaatjes, er zitveel meer in.Dat moet je welwillenzien. Hetmaakt me niet zo veel uit, je moet gewoon jezelf zijn. Datmijnwerkzeer gewaardeerdwordt,is overigensnooitmijnopzet geweest. Je moet geen kunstmaken om er rijk of beroemd meeteworden. Danwordt hetjuist géén kunst. Iets creëren waar je zelf helemaal achterstaat, datishet belangrijkste. Het werk datikmaak,hoortgewoonbij mij. Dat anderenhet ook mooi vinden,iswinst.”

Stilte

De kunstenaar is hetgrootstedeel van de week in zijn ateliertevinden, in het oud-VeluwseboerderijtjeinUgchelenwaar hijsamen metzijnvrouw woont. Daar kan hijinopperste concentratie werken.Publiek en pers maghem ontmoeteninhet museum,waarhij één dagindeweek aanwezig is om te schilderen.Welke dagdat preciesis, is altijd een verrassing.

„Opdedagen datikinhet museum schilder, benikaltijdveel aanhet praten.Erstaan soms weldertigmensenmee te kijken.Ze stellenvragen, zoals: hoelangdoe je over een schilderij,waarhaaljejeinspiratievandaan?Toenhet museum netgeopend was, vond ik hetbestlastigomzotewerken. Je hebt een groot,leeg doek voor je,jestaat in een ruimte diejenietgoedkentenerkijken een heleboel mensen mee. Inmiddels benik eraangewend.

Ik vind heterg leuk om in hetmuseumte schilderen,maarhet is voor mijals kunstenaar ook belangrijk om me terugtetrekken. In hetmuseummaakikvoor mijbekende dingen.Voor nieuwwerkmoetikindestilte zijn.Ergenswaariknietafgeleidword.”

Hoe blijf je met beide benenopde grond als je een museum hebt dat jaarlijkstienduizenden bezoekers trekt?

Lachend: „Zoietswentwel.Het voordeel

is:ikwerkéén dagindeweekhier, verder benikgewoon lekkerthuis en danheb ik nergenserg in Ik vind datjeals kunstenaar altijd kritisch moet blijvenopjeeigen werk.Opdekunstacademie hadik een leraar diewijze uitspraken deed. Zoals: je maggerusttevredenzijn over je werk,maarniettelang. Ik stel hoge eisenaan m’nwerk. Ik doe best lang over mijn schilderijen en maak een heleboel voorstudies. Een schilderij moet aanveelvoorwaardenvoldoen:compositie, kleurgebruiketceteramoetengoedzijn. Op portrettenben ik helemaal kritisch De gezichtenmoetendejuiste uitdrukking hebben.Somsschilder

ik een portretdrieofvierkeerover voordatiktevredenben.

Datkostdenodigetijd, maar ik ben geen vakidioot dietwaalfuur per dagaan hetschilderenis. Je moet af en toeeensietsandersdoen. Dan maak ik een wandeling, of zo.Ikben 67,dus ik ga inmiddels ook weleen versnellinkje lager. Maar ik hebnog genoeg inspiratie.Ikhoop door te gaan zo lang hetkan.”

Ubentopgegroeid in Andijk, Noord-Holland. Watkenmerkte uw jeugd?

„Ikheb een prettige jeugdgehad en groeideopmet drie broers en twee zussen. Nu heet dateen groot gezin,

maar toen wasdat heel normaal. In Andijk hebikleren aanpakken. Mijn ouders hadden een winkel:m’n vaderwas woninginrichter. In de jaren zestig washet niet zoalsnu, datje hetbreed hebt.Als je iets wildehebben, moestjehet zelf bijelkaarverdienen.Erwas in de omgeving van Andijk veel bloembollenteelt, daar konjeindezomer altijd werken.Zo hebikleren aanpakken. Daar heb ik in m’nverdere levenprofijt van gehad; niet zeuren,maarwerken. In hetmuseumkom ik soms mensenvan vroegertegen,dat vind ik ergleuk. Alskindtekende ik stripverhaaltjeswaarinmensenuit het dorp een rolspeelden. Ik hebaltijd

”Ik heb altijd oog gehadvoor typetjes, voor mensen die net even anderszijn.”

ooggehad voor typetjes,voor mensendie netevenanderszijn. Datzie je teruginmijnwerk.”

In het gezinkreeg ueen christelijkeopvoeding. Speelthet geloof nog een rol in uw leven?

„Mijnouderswaren gereformeerd synodaal,het halvedorpwas in die tijd gereformeerd. Ik bennog steeds gelovig. Soms komjeinmijnwerk christelijke elemententegen.Denk aanhet schilderij ”Dansjeinde kerk”. En ik hebBijbelsetaferelen geschilderd. Christen-zijnzit voor mijook in de manier waarop ik naar anderenkijk. Ik wilmensenmet

respectneerzetten, niet alskarikaturen.

Methet schilderij ”Dansjeinde kerk”wilde ik latenziendat er verschillendemanierenvan geloven zijn.Geloof kaneen heel wettische kant hebben, hetkan een soort kooi zijn metallemaal regels.Ik denk datJezus onsjuist leerde dat Godwil datjevrijbent, datjeniet verkrampthoeft te leven. Geloof kan heel blij zijn,ontspannen. Diewettische kant hebikook welmeegekregen,maarikprobeer zelf meer te zijn zoalsdat kind op hetschilderij. ”Dansjeindekerk” heeftontzettend veel losgemaakt bijmensen. Sommigenherkennenerveel in, Interview

anderen zeggen dat ze er blij van worden Ik kreeg eens een e-mail van een rooms-katholieke priester, die schreef: „Ja, dit is Pasen. Een meisje dat danst boven de graven.” Het is mooi als een schilderij iets teweegbrengt. Mensen mogen erom lachen, maar als het iets meer doet, is dat een plus.”

er wordt gezegd dat u op dat schilderij oud-SGP-voorman bas van der Vlies in de kerkbanken heeft geschilderd.

„Ja, sommigen zien hem erin, maar ik heb dat nooit bewust gedaan. Ik probeer altijd gefantaseerde mensen te schilderen. Zodat niemand kan zeggen: Je hebt mij geschilderd.”

U was als kind al altijd aan het tekenen en schilderen. Waarom is dat zo leuk om te doen?

„Schilderen ging ik pas doen toen ik een jaar of vijftien was. Ik deed mee aan een wedstrijd van dagblad Trouw. De opdracht was om een boom te tekenen. Ik tekende een boom zoals ik hem zag, en won de eerste prijs: een schilderskist met olieverf. Dat was mijn eerste ken-

ken. Ook het ambacht vind ik mooi. En een uitdaging om iets treffend weer te geven en een diepere laag in het werk te leggen.”

U studeerde aan de kunstacademie Wat was uw doel toen u daar begon?

„Ik ging naar de kunstacademie in Kampen, daar wilde ik schildertechnieken leren. Maar ik moest m’n verwachtingen bijstellen. Het was in die tijd, de jaren zeventig, vrijheid, blijheid. Aan technieken werd niet veel aandacht besteed, het schilderen moest vanuit jezelf komen. Gelukkig waren er een paar docenten die goed lesgaven, en heb ik goed leren modeltekenen Ook op het gebied van illustreren leerde ik veel.”

Inmiddels zijn we bijna vijftig jaar verder. Hoe heeft uw werk zich in die tijd ontwikkeld?

„Ik ben opgeleid als illustrator en in de eerste tijd na mijn afstuderen was ik veel aan het illustreren. Op de kunstacademie hadden ze tegen me gezegd: Jij bent geen schilder. Als illustrator werk je met aquarelverf, pen, potlood en dergelijke. Toch

”Op de academie vonden ze me absoluut geen schilder, nu schilder ik alleen maar ”

nismaking met olieverf. Sindsdien ben ik ermee doorgegaan Met olieverf kun je heel realistisch schilderen en je kunt er prachtige kleuren mee mengen. Ik vind het heerlijk materiaal om mee te werken, het past mij als een handschoen. Het fijne aan schilderen vind ik, dat je jezelf op die manier kunt uitdruk-

wilde ik altijd graag schilderen met olieverf Na m’n opleiding heb ik me die techniek zelf eigen gemaakt. Dat ging met vallen en opstaan. Olieverf is toch een beetje weerbarstig, het is lastig om ermee te leren werken. Op de academie kwamen er soms kunstenaars een lezing houden over hun werk Zo was er een keer een

lezing van Henk Helmantel. Wat ik toen zag en hoorde, sloeg in als een bom. Het is niet te geloven, je mag nog zo schilderen tegenwoordig! dacht ik Ik was zo geraakt door zijn techniek, dat ik dacht: dat wil ik ook leren. Na de kunstacademie ben ik een paar keer bij hem op bezoek geweest. Hij gaf me advies en soms nam ik werk mee, waar hij commentaar op gaf Ik heb nog steeds contact met hem. Verder heb ik veel geleerd door naar kunst te kijken. Ik heb een heleboel werk van Helmantel bekeken, en van oude meesters. Maar ik ben dus een beetje autodidact als het om olieverfschilderen gaat Dat is toch wel de humor van het leven: op de academie vonden ze me absoluut geen schilder, nu schilder ik alleen maar. En het wordt nog gewaardeerd ook.”

Klopt het dat u uw schilderijen nooit verkoopt? Waar leeft u dan van?

„Ik verkoop geen humoristisch werk. Nadat ik eind jaren negentig ben opgelicht door een galeriehouder, heb ik tegen mezelf gezegd: Ik verkoop niets meer. In mijn humoristische werk zit mijn ziel een beetje, dat is zo sterk iets van mezelf. Stillevens verkoop ik wel af en toe, en ik maak soms een portret in opdracht, maar het grappige werk heb ik dus nooit meer verkocht. En dat heeft goed uitgepakt, want daardoor kon het museum er komen Als ik zie wat voor moois dat uitwerkt en hoeveel mensen er plezier aan beleven… Dan geloof ik dat het van Boven gestuurd is dat het zo is gegaan.

Eerder had ik naast m’n werk als kunstenaar een parttimebaan Nu zijn er door onder meer de royalty's voldoende andere inkomsten. M’n vrouw en ik kunnen sober leven, we

hebbennietveel nodig. We leveninzo’n consumptiemaatschappij… daar wilik niet aanmeedoen.” Meteen lach:„Alswe iets nieuws nodighebben, kopenwehet, maar we hoeven echt niet elkjaareen nieuwe keuken.Die vanons is al veertig jaar oud. Ze zeggenweleens:jebentniet rijk alsjeveelbezit,maarals je weinig nodighebt.”

Uwilt kijkerseen lachspiegel voorhouden.Wat betekent dat? „Ikhouderg vanhumor.Dat straal ik niet zo uit, ik bengeen gangmaker. Er heeftwel altijd al humorinmijnwerk gezeten. Alsikvroeger m’nzelfgetekende stripverhaaltjes aanmijnbroer liet zien, laghij slap vanhet lachen. Soms valt me iets op in de wereld om me heen.Zoschilderdeikin2006 ”Meegaan metjetijd”.Decomputerkwamtoen steedsmeeropenveelouderen vonden hetmoeilijkdaarmee om te gaan.Dat schilderij werktals eensoort lachspiegel: hetiseen tikjeoverdreven, mensen herkennenerietsinenkunneneromlachen, ze reageren erop.”

Marius houdtzichook bezigmet boetseren. Aanhet eindevan hetgesprek gaat hijz’n bezoek voor om eenpaarbeelden te latenzien. Hetmuseumisinmiddels aardig volgelopen.Bescheidenbeweegt Marius –spijkerbroek, donkerblauw vest–zichdoor hetpubliek.Herkend wordthij in eersteinstantie niet,inieder gevalspreektniemand hemaan

De geboetseerde portrettenstaan gebroederlijkopeen rijtje:prinses Beatrix, komiek Andrévan Duin,medicus Albert Schweitzer... Marius draait er eenom, terwijlhij vertelthoe lastig hetisomin 3D te werken

„U bent Marius vanDokkum?”vraagteen vrouwevenlater.„Ik herken uvan het zelfportret, uzieterprecies zo uit.”Een anderhaakt aan: „Ja, netdacht ik even: waarom zitdie manzomaaraan diebeelden? Ik haderbijna iets vangezegd!”

Winterse gezelligheid bij De Bongerd

Holidays

De komende maanden is onze winkel in wintersfeer ondergedompeld. Profiteer van extra kortingen en bezoek één van de vele leuke en leerzame activiteiten die we gratis voor onze klanten verzorgen. Scan de code voor meer informatie en beleef de magie van de winter in Kesteren.

Ontdek de magie van de winter en kom deze kerstvakantie naar De Bongerd. Wij hebben onze winkel extra gezellig gemaakt en zorgen voor warme soep. Daarnaast profiteer je van een aantal hele scherpe acties.

Bloemen in december

Terwijl Jolanda Rodenburg, getrouwd met Arnoenmoeder van tweetieners, steeds meerbeperkt wordt dooreen progressieve spierziekte, kijkt ze vooral naar de zegeningendie ze ontvangt.

Genietendkijkiknaardebos met amaryllissen op tafel.Debloemen lijken haasttewedijveren met elkaar.Deene amaryllis is nog mooier dandeandere.Samen met het eucalyptusblad is het een oogstrelende bos.

enkele dagen lateriseen eerst zoprachtige amaryllis geknakt. Het eucalyptusblad is aan het verschrompelen. Hetisnog steeds een mooie bos, maar minder stralend dan enkele dagengeleden. Weer een week laterzijn alle bloemenindeklikoverdwenen. Ik ben er haast weemoedig onder, zo aan het einde van het jaar.Zou je zo’n prachtige bos bloemen kunnen vergelijken meteen mensenleven? vraagikmezelf peinzend af. De afgelopen maandengaf ik via deze columns een inkijkje in mijn leven. De levensbloem wordt langzaam maar zeker afgebroken. Het is een intens verdrietig en pijnlijk proces datdebladeren beetjebijbeetje verdorren. er zijnechterook bloemen die knakkenophet alleronverwachtst. Tijdens het hoogtepuntvan de bloei. Of bloemen die uiterlijk lijkentestralen,maar vanbinnensteeds meer verschrompelen door hetgewichtvan de bladeren. en wattedenken vanbloemen die nooit echttot bloei zijn gekomen? Wat een diversiteit aan moeilijkeprocessen Watdoe ik overigens met die absolute ze-

kerheid datdelevensbloem ooit definitief zal knakken? Watishet noodzakelijk om in de bloeitijd vanhet leven belangrijkevragen aan jezelftestellen.Wat wilikdat er overblijft als de bloem uitgebloeid is? Welkeerfenis wil ik nalatenals de bloem knakt? Watishet doel vandebloeitijd?

Daar zijnveel antwoorden op te geven,iedere

Welkeerfenis wilik nalaten?

bloem is immers volkomen uniek. Het belangrijksteis, om diep te beseffen datechtiedere bloem ooit rekenschap af moet leggenover de bloeitijd.Niet over de krachtofprachtvan de levensbloem, maar of deze heeft gestraald en gebloeid toteer en glorie vanzijn of haar Schepper

Ditisdelaatste column vanJolanda in Terdege.

Ridders en ratten in hetMuiderslot

Als de kasteelmuren vanhet Muiderslot konden praten, zou er heel wat te vertellen zijn. Over ridders en jonkvrouwen,heldendadenenkameraadschap.Maarook over bloedigegevechten,kerkers vol ratten en een gatboven de slotgrachtals wc.

TEKST: JAcOmIJNArIAKHAH

BEELD: mUIDerSLOT,TINeKeVAN DereemS

De ophaalbrug is inmiddels van steen. Opgehaald worden kan hij dus niet meer. Maar dat mag de pret niet drukken. In gedachten maken we hem gewoon van hout en horen we het lawaai van stampende paardenhoeven. Ongeduldige stemmen roepen om de brug op te halen bij de komst van vijanden. De kettingen rinkelen als het mechaniek van de brug in werking wordt gezet. Het is een machtig bolwerk dat we betreden, dit zevenhonderd jaar oude kasteel Een vesting met muren van wel anderhalve meter dik, bedoeld om niet alleen koude en regen tegen te houden, maar vooral vijanden.

Dat wordt meteen duidelijk als je het kasteel binnenkomt en de trap naar boven oploopt. Daar kom je uit op een doodlopend bruggetje. Een tactisch stukje kasteel, bedoeld om binnengedrongen vijanden te laten verdwalen. Even verderop, in een ruimte die zich boven de ophaalbrug bevindt, zitten grote gaten in de muren – tegenwoordig voorzien van ijzeren tralies om te voorkomen dat al te nieuwsgierige kindjes in de slotgracht vallen. Die gaten dienden vroeger voor het bekogelen van vijanden die het waagden zich op de ophaalbrug te begeven. Stenen werden naar beneden gekeild, en scherpe voorwerpen. Hete olie, drek en uitwerpselen.

Hoe die ophaalbruggevechten er aan toe gingen, wordt voor bezoekers inzichtelijk met een computerspelletje waarbij je je vijanden met stenen mag bekogelen En dat gaat best lekker, blijkt als de kinderen bijna niet meer mee te krijgen zijn naar de rest van het kasteel.

Niet mals

De kerker spreekt ook tot de verbeelding. Zeker als duidelijk wordt dat je hier voor allerlei vergrijpen werd opgesloten, lichte en zware Daar zat je dan, vastgeklonken aan de boeien terwijl de ratten om je heen liepen te snuffelen en af en toe een uitval deden naar je tenen. Boeien zoals die vroeger gebruikt werden, liggen ter illustratie op de vloer. Om de de bezoeker een idee te geven van hoe het er vroeger was, hangt in een put een rat. Een neppe, dat wel.

Op een poster aan de muur van de kerker staan de straffen uitgebeeld die je kreeg voor bepaal-

de overtredingen. En dan blijkt al snel dat we de Middeleeuwen niet moeten romantiseren Je hand werd afgehakt voor diefstal, je tong doorboord bij het verkondigen van een dwaalleer. Je kreeg een brandmerk als je het waagde om te bedelen en je werd onthoofd voor moord. In de Middeleeuwen waren ze niet mals voor elkaar. De kinderogen naast mij worden groot als ze lezen dat de straf op spionage het uitsteken van je ogen was. Die hand eraf, nou ja, dat zal nog wel gaan Maar je ogen eruit, brr.

In wat vroeger een huiskamer geweest moet zijn, staat een vitrine vol wapentuig. Of daar ook echt mensen mee doodgemaakt werden, vragen de kinderen wat benauwd, met hun blik op de meterslange lansen en hellebaarden met bijlen en haken eraan. Helaas wel. Doodden de ridders zelf niet, dan werden ze wel gedood. Gelukkig droegen ze harnassen ter bescherming, al werd het vechten er met zo’n dertig kilo wegend stalen omhulsel er vast niet makkelijker op.

Gemak

Er zijn ook vrolijkere taferelen te zien in het Muiderslot. We lachen om de wc, destijds het gemak genoemd: een groot gat boven de slotgracht. Zonder deuren, zodat je lekker kon blijven kletsen als je je behoefte deed. Niks om je voor te schamen, toch?

De kinderen zien al meteen voor zich hoe de uitwerpselen in de gracht plonzen. En als we via de audioapparatuur vernemen dat het zicht er niet mooier op werd als de gracht bevroren was, klinkt er een hoop gegrinnik.

We wandelen door de Prinsenzaal: een logeerkamer met een ledikant en een bedstee. Die laatste is een beetje klein. Maar de mensen sliepen vroeger vaak zittend, ontdekken we, uit angst om te sterven.

Na de Prinsenzaal komt de Ridderzaal. Daar staat een tafel met munten erop Leuk feitje: hier moesten boetes betaald worden Om te horen of er wel echt met degelijke zilveren munten betaald werd, en niet met nikkel, werden de munten op het kalkstenen tafelblad geworpen. Rinkelde het, dan zat je goed. Klonk het dof, maakte dan je borst maar nat. Vandaar de uitdrukking: met klinkende munt betalen

Graaf Floris

Het muiderslotwerdrond1285 gebouwd door graafFloris de vijfde op de plek waar vroeger de Zuiderzee en de rivier de Vechtsamenkwamen. Kortetijd laterwerdhet kasteel alweer grotendeels vernield, nadatdegraaf wasvermoord. Pasin1370werdhet muiderslot herbouwd. In de achttiende eeuwraakte het kasteel steeds sterker verwaarloosd, totdat het in 1825 op de nominatie stond om gesloopt te worden. Hettijkeerde toen er protest opging tegen deze plannen. Hetkasteel werdin1895 gerestaureerddoor architect Pierre cuypers. De tweede restauratie, waarbijook de directeomgeving in zeventiende-eeuwse staatwerdteruggebracht, vond plaats in 1955. ‘s maandags gesloten,opdeoverige dagen zijnbezoekers welkom van10.00 tot17.00 uur.entreeticketskosten17,50 eurovoor volwassenenen10eurovoor kinderen van3 tot 12 jaar

P. C. Hoofts leven

wasverre van eensprookje, hij verloor op het

Muiderslotzijn vrouwenalle vier zijn kinderen

Reusachtig genieten bij MiniworldRotterdam

Miniworld Rotterdamisde grootste miniatuurwereld vandeBenelux waar voor iedereen wattebeleven is!

Miniatuur is beleving!

Laat je verrassendooronze dynamischeenverrassende miniatuurwereld volgrappige details en verhalen.

Dag en nacht...

In Miniworld duurt een dag 24 minuten. Wanneer de nacht alt, fonkelen tienduizenden lichtjes in hetdonker. Als de dag aanbreekt, komt dewereld totleven.Jekijkt je ogenuit!

Oliebollenrit

De traditionele oliebollenritten van28, 30 en 31 december 2024zijn te boekenmet 20% korting!

Kortingscode RDKERST24

Kortingscode voor onze reguliere tickets: RDTERDEGE

SCAN DE QR-CODE EN ONTVANGDIRECT DE BROCHURE IN JE INBOX.

beddenkoets

De tour eindigtindeslaapkamer, waar een beddenkoets staat. Noggebruiktdoor de beroemde schrijverP.C.Hooft(1581-1647), drostvan Muiden en baljuw vanNaarden.Hij bewoonde hetkasteel vanaf1610enmaakteer een woonhuis van.

Alsdemuren konden praten,haddenzeook over dienieuweera vanhet kasteelveel kunnenvertellen, blijkt in dielaatste kamer. De beddenkoets getuigtvan weelde en welvaart, maar datismaarhet halveverhaal.WantP.C. Hoofts levenwas verrevan een sprookje.Op hetMuiderslotverloor hijzijnvrouw Christina en alle vier zijn kinderen,waarnahij in een diepecrisisbelandde,een „naere nacht vanbenaude drie jaeren’’, zoalshij hetzelf omschreef.In1627hertrouwdehij en kreeg hij nogtweekinderen.

Hetimposante slot is nu vooral een plek waar verhalen vanvroeger totleven komen. En waar hier en daar nognieuweverhalen worden gemaakt. Want niet alleen is de oude vestingbeschikbaar voor trouwreportages, hetMuiderslotkan ook gehuurdwordenvoor bijeenkomsten. Bijzondere bijeenkomsten, dat wel, metgastenals koning Willem-Alexanderbijvoorbeeld. Want een kasteelblijfttoch iets watvoor gewone stervelingen eenbeetje onbereikbaar is

Blijf bij mij, Heer’

Blijf bij mij,Heer’,want d’ avond is nabij. De dag verduistert, Heere, blijf bij mij!

Als and’re hulp m’ ontbreekt,geluk m’ ontvliedt, der hulpelozen hulp,verlaat mijniet!

(…)

’k Heb Ualtijd van noode, dag en nacht, slechts Uw genâ verwint des boozen macht Wiekan als gij mijn gids en sterktezijn?

Blijf bij mij,Heer’,innacht en zonneschijn!

(…)

Houd hoog Uw kruis voor mijn verdonk’rendoog, Licht in de schemer,leidmij naar omhoog!

De morgen daagt, de schaduw gaat voorbij: in dood en leven, Heer’,blijf mijnabij!

Herman Adriaan Bruining (1738-1811) of Abraham Rutgers(1751-1809)

2. WAANZIN

Het avondappel in concentratiekamp Dachau is gedurende het jaar 1942 een vandeweinige gelegenheden voor ds. J. Overduinomte bidden. Samen met anderegeestelijken zingt hij dan in gedachtenook vaak ditavondlied. In zijn boek ”Hel en hemel vanDachau” schrijft ds. Overduin later: „Datishet geheim vanhet geloof,dat meninzulkeomstandigheden, en na zulk een vreselijkedag, waarin men alles eigenlijk misteomteleven, nochtans God dankte voor de gunst, waarmee Hij ons omringde,envoor de méér dan Vaderlijkezorg. Uzult

zeggen: datiswaanzin. Zeker, voor hen, die het geheim vanhet leven alleen zoeken in eigen uiterlijk geluk, is datallemaal waanzin. maar aan hen, die weten vaneen anderegeestelijke wereld, het Koninkrijk vanGod, is datheilgeheim geopenbaard.”

Hoewel het gezang als een vandebekendste avondliederen wordt beschouwd, staatniet vast wiededichterwas. Het wordt vaak toegeschreven aan H.A. bruining, maar volgens deskundigen is het ook mogelijk datA.rutgers het schreef

4

3 De dagdoor Uwe gunst ontvangen

De dag, door Uwe gunst ontvangen, is weer voorbij, de nacht genaakt; en dankbaar klinkenonze zangen tot U, die ’tlicht en ’tduister maakt.

Diedan, als onze bedenzwijgen, alshier het daglicht onderduikt, weer nieuwe zangen op doet stijgen, ginds waar de nieuwe dag ontluikt.

Zodat de dank, Utoegezonden, op aard’ nooit onderbrokenwordt, maar steeds opnieuw door mensenmonden gezongen en gesproken wordt.

John Ellerton (1826-1893), vertaalddoor Jacqueline vander Waals (1868-1922)

Avondgebed Bonhoeffer

Heer,mijn God, ik dank Udat deze dag voorbij is. Ik dank Udat Umijn ziel en lichaam rustenlaat, Uw hand heeft mij beschermd en bewaard. Vergeef mij mijn klein geloofenalle onrecht deze dag bedreven. Help mijallen te vergeven die mijonrecht deden.

Laat mij in vrede slapen onder Uw bescherming en bewaar mij voor de dreigingvan de duisternis. In uw handenleg ik allen dieikliefheb, dit huis, mijn lichaam en ziel. God, Uw heilige naam zij geprezen.

Amen

Dietrich Bonhoeffer (1906-1945)

3. MET DANK AAN QUEEN VICTORIA

Zingen is voorJohn ellerton heel belangrijk.Deengelse dominee doet veel onderzoek naar de herkomst vangezangen. Hij vertaaltliederen en werktaan allerlei bundels mee. Ook voor kinderliederen heeft hij veel belangstelling.Zelf schrijft hij zo’n vijftig hymns, waarvan”The dayThou gavest Lord,isended”(1888) de bekendstewordt.endat, terwijl zijn biograaferinelletons levensbeschrijving, in 1896, nauwelijksaandacht aan besteedt. Wellichtishet aan koningin Victoriatedankendat het lied de helewereld overgaat. Zij laathet in 1897 namelijkzingen bij haar diamantenjubileum.Alsnel staat het vervolgensinallerlei bundels. Jacqueline vandeWaals vertaalt het lied in het Nederlands. een Friese versie is er ook: ”De dei, troch jo genede ûntfongen”.

4. OVERGAVE

December1944. Ds. Dietrich bonhoeffer brengt de kerstdagen in een gevangeniscel door, vanwege betrokkenheid bij voorbereidingen voor een aanslag op Hitler.Indeze laatstemaand van het jaar schrijfthijeen avondgebed dathijmet een brief aan zijn moeder meestuurt, tergelegenheidvan haar verjaardag.Inde beklemmende situatiewaarin hij zich bevindt,dankt hij voor de dag en vraagt hij om vergeving en bescherming.Als bonhoeffer enkele maanden laterzal worden geëxecuteerd, verlaathijzijn celinhet vertrouwenenmet de overgave dieook uit zijnavondgebed spreken, wanneer hij zegt: „Dit is het einde, voor mij het beginvan een nieuw leven.”

EEN VERHAAL DAT ZICH AFSPEELT TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG

Een vreemd kerstcadeau

TEKST: JOKE VERWEERD BEELD: MARTHE KOK-ROUKENS

HERFST1943.

Ondanks het hobbelige bospad en de druilerige regen fluitJacobi van den burg een vrolijk liedje. Het klinkt hortend en stotend, maar dat komt doordat haar fiets allang geen luchtbanden meer om de wielen heeft. Het mag haar niet deren, want dinsdagavond is de fijnste avond van de week. Dan gaat ze naar Peer Peters! Peer geeft haar tekenles O, zo goed als Peer zal ze nooit worden, dat weet ze zeker maar ze maakt wel vorderingen, Peer heeft het zelf gezegd! Jacobi geniet van de avonden bij Peer in zijn ‘atelier’, een schuurtje achter de boerderij van zijn vader. Peer is haar vriend, misschien zelfs wel meer dan dat.

Soms meent ze in zijn ogen iets te zien wat haar warm en verlegen en tegelijk zo blij maakt. Peer… Ze kent hem al van de tijd dat ze beiden op school zaten, Jacobi in de laagste klas, Peer in de hoogste. Toen was ze een beetje bang van hem. Jacobi moet lachen als ze eraan denkt

Het laatste stukje van het pad is het donkerst. Jacobi stapt af, hier ergens moet die gemene kuil zitten waar ze vorige week gevallen is Voor de zekerheid loopt ze er maar langs De grote schaafwond op haar wang zal ze niet licht vergeten, alhoewel… Peer was zo lief geweest, toen ze bebloed en vuil bij hem binnenkwam. Hij had haar meteen bij zijn moe-

der gebracht en die had haar wang schoongemaakt en er een koele natte doek tegenaan gehouden. „Zonde van je lieve snoet!” had ze gezegd. Peers moeder is heel aardig, maar toch heeftJacobi het gevoel dat ze niet altijd welkom is in het woongedeelte van de boerderij. en Peers vader kijkt haar altijd zo doordringend aan en zegt geen stom woord.

Zou het waar zijn wat haar vader zegt? Dat er onderduikers zitten, Joden of parachutisten?

Het zou gemakkelijk kunnen, de boerderij ligt een eind buiten het dorp en erachter is een stuk bos dat reikt tot aan de belgische grens „Het is onzin je leven en dat van je kinderen te riskeren voor een

stelletje vluchtelingen”, zegt vader, „je moet je nu eenmaal schikken in de situatie waarin je zit. Als ik zaken met de Duitsers kan doen, waarom zou ik dat dan nalaten, ik ben niet verantwoordelijk voor de oorlog.”

Jacobi vindt het naar als ze haar vader zo hoort praten. Ze weet het wel: Vader is erop uit om er beter van te worden. Vorig jaar heeft hij naast zijn kruideniersbedrijf ook het postagentschap onder zijn beheer gekregen, omdat hij zulke goede

maatjes was met de burgemeester. en de Ortskommandant had direct daarna zijn intrek in het voormalige postkantoor genomen. Ja, dat de burgemeester ’fout’ was, wist iedereen in het dorp en over haar vader had men de grootste twijfels. Niet dat hij lid van de NSb was. Nee, dat zou hem weer klanten kosten van de andere kant. „Vader probeert de gulden middenweg te vinden”, zegt moeder maar Jacobi weet: „Vader eet van twee walletjes”

en steeds vaker merkt ze dat de mensen in het dorp ook haar niet meer vertrouwen.

Jacobi zet haar fiets tegen de stal. Ze is vroeg vandaag, want er kiert nog geen licht tussen het verduisteringspapier voor de ramen van het atelier Zou ze toch vast naar binnen gaan? Ze trekt de deur open en staat een beetje weifelend in de deuropening. Daarbinnen is het pikdonker

Dan hoort ze stemmen.Het geluid komt uit de stal. Ze besluit maar buiten te wachten, het is zo raar als ze alleen in datdonkereatelier is als

Peer eraan komt

Ineens staathijvoor haar,inzijn handen draagt hij een deken. Hij schriktals hij Jacobi tegen de muurgeleund ziet staan. „Hallo!ben je er al? Wachteven, ik komzo.”Dan is hij om de hoek van de stal verdwenen.

„een deken!” denktJacobi,„zieje wel, er zitten hier vast onderduikers, waarom brengt Peer anders een deken naar de stal?”

,,Ik hou vanhaar”

Peer is afwezig tijdens de les. Jacobi merkthet wel, ze maaktmet opzet een fout en hij zegt er niets van. Ze vraagtzich af of hij aan de onderduikers denkt of aan het gevaar dathet verborgenhouden vanmensen met zich meebrengt. Hij zal toch niet denkendat zij hen zou verraden? Nooit, daarkan hij vanopaan!

Peer denktechteraan heel iets anders.Hijheeft zijnvader beloofd datdit Jacobi’s laatstetekenleszou zijn. Al veeleerder drong vader erop aan om ermeetestoppen. „Het kan toch niet,jongen,wehebben de verantwoordelijkheid voor negen mensen extra. Alshen wat overkomt doordat datmeisje ongewild iets loslaat… Stel je eens voor dateli hier weggehaald zou worden, hij is eenentachtig, het wordt gegarandeerdzijn dood.”

Peer heeftgeknikt, hij weet het wel, het is gevaarlijk alserbezoek komt op dehoeve.maar toch…Nuhet om Jacobigaat… „Kunnen we haar niet in vertrouwen nemen?” heeft hij gevraagd. „Ik hou vanhaar,vader,ook al weet ze dat nog niet.”

Vader had zijnhoofd geschud. „Jongen, je weettoch uitwat voor

een gezinzekomt! Haarvader is voor geen cent te vertrouwen, die zouzijn eigen broeraangeven als hij er iets meezou verdienen,hij loopt bij de Ortskommandantin en uit.”

Peer had niet verder aangedrongen.Vader heeft gelijk, wist hij maar moeilijk is het…

Het is nogniet eens negen uur als Peer tegen Jacobi zegt: „We moestenermaar mee stoppen!” eenbeetje verbaasd ruimtJacobi haar tekenspullen op en trekthaar jas aan.erisechtiets met Peer.Hij is zo anders, zo stil.

Danlopen ze samen door het bomenlaantje. Peer brengt haar altijd totaan de rand vanhet dorp. Hij houdt haar fiets aan zijn hand en zij draagt de tasmet haar schetsboek en potloden. Hij loopt vlug dit keer, Jacobi kanhem maar net bijhouden. Waarom heeft hij zo’nhaast? Voor haar zou deze wandeling wel eeuwig mogen duren, dit is altijd het momentwaar ze naar uitkijkt. Samen lopen door het nu helemaal donkerebos en praten over van alles en nogwat.

maar Peer praatniet vanavond. er komt een zwaar gevoel in Jacobi’s hart. Dan zijn ze het bos uit. er schijnteen blekemaan en de regen is opgehouden.

„Jacobi”, zegt Peer,„je moet maar niet meer komen. Het is straksook op de heenweg al donker en je bentvorige week al gevallen. Het is niets om in de winterdat hele eind hierheen te komen. misschien vanhet voorjaar weer of anders als de oorlog afgelopen is.” Hij haalt hulpeloos zijnschouders op.

„Niet meer komen!” bonst het in Jacobi’s hoofd. er springen tranen in haar ogen

„Niet meerkomen, niet meernaar Peer,geendinsdagavond meer om zich op te verheugen. Niet

meermet hemlopen door het donkerebos…”

Ze wilprotesteren, maar er komt geen ander geluid dan een snik uithaar keel. Ze buigt haar hoofd en bijt hardophaar lip. Dan neemtzedefiets vanPeer over en zonder een woordfietst ze bij hem vandaan. Ze staatopde trappersentrapt zo snel ze kan. Het is alsof ze vlucht.

In hetdonkerbijdebomen staat

Peer met gebalde vuisten en kijkt haarnatot hij niets meer vanhaar ziet.

Terwijl hij terugnaar huis loopt denkthij: „Zehuilde. Ze huilde…en vorige week, toen ze zo gevallen was, heeft ze geen traan gelaten! Zouvader wel beseffen hoe moeilijkdit is.”

,,Heb je nooit iets gemerkt?”

November brengt veel regen. Jacobi’smoeder zegt op een dinsdagavond: „Gelukkig datjeerniet door hoeft kind, het waseen wijsbesluit vanje, om in de wintermet dielessen te stoppen!” Jacobi geeftgeen antwoord. en achterzijn krantzegt vader: „Het zou nogwijzer zijnom daar helemaal niet meer te komen, je weet maar nooit wat er allemaal huist op zo’n afgelegen boerderij. Hebjenooit iets gemerkt?'

Jacobi buigt haar hoofd, ze wilvader niet aankijkennu, maar in haar binnensteklinktdebittereconstatering:„De mensen hebbengelijk, hij is niet te vertrouwen en omdat hij mijn vader is, vertrouwenzemij ookniet.”

„Ik kwam daar om tekenlessen, hoor pa,enwat zou ik dan gemerkthebben?” geeft ze effen terug. Vader heeft zijn aandachteralniet meer bij. Hij heeft belangrijk nieuwsinde krantgevonden. „Zie je wel, er komt hier een nieuwe Ortskommandant, heb ik het niet gezegd! Herr

brauneckwordt vast teruggefloten. Die laatalles maar op zijn beloop. In december al… Zo,zo, een zekere HerrVogel. Nou ik ben benieuwd!” Jacobi staatopenwensthaar ouderswelterusten. „Ga je nu al naar bed, kind, je voelt je toch wel goed?” zegt haar moeder,terwijlze even haar hand op Jacobi’s voorhoofd legt. „Jebentzostilletjes ook, de laatstetijd!”

„Zemoet meer vlees eten”, zegt vader.„Ik zal wel zorgen daterwat extra bonnen komen, ikweet nog wel een achterdeurtje.” Zijn stem klinkt voldaan. „Alstublieftniet!” zegtJacobi scherp,„ik hoef geen vlees datiemand anders toekomt.”

,,Zulkehelden zitten hier niet”

Als ze op bedligt, denktzeaan Peer.Zoals elkeavond.

Ze ziet hem enkel nogindekerk.

Hij zit schuin achterhaar,zevoelt zijn ogen aldoor.

Hij kijktnaar haar,zeweet het zeker en bij het uitgaan ontmoetenhun ogen elkaar.even maar,maaraltijd springt er een vonk over.

Hij geeft om haar,zeweet hetzeker, maar hij vertrouwt haar niet en dat doet zo’n pijn.

„Kon ik maar iets doen om te bewijzendat ik wel te vertrouwen ben”, denktzevaak.

Het wordt december,voor de nieuwe Ortskommandantarriveert. Het enthousiasme vanJacobi’s vader is snel na de kennismaking bekoeld. „Hijbemoeit zich overal mee!” moppert hij tegen moeder. „Numogen de bonkaartenvoor de nieuwe maandweer niet bij onsin de kluis liggen zoals voorheen.Nee, totaan de dag vanuitgiftemoeten ze bij hem in zijnbureaula liggen Gevaar voor diefstaldoor de ondergrondse, zegt hij. Nou, dathoef je in ons dorp toch niet te verwachten, zulkehelden zitten hier niet! maar goed, hij kanhet krijgen zoals hij wil, hoor,ikwerk wel mee.” en zo gebeurthet. Als de nieuwe bonkaarten gebrachtworden, gaan ze rechtstreeksdoor naar het kantoortje vandeOrtskommandant. Jacobi moet hier ineens aan denken, als ze een paar dagen later midden in de nachtwakker schrikt. Ze hoort iets, ze is ergens van wakker geworden. Doodstil en met gespitsteorenblijft ze liggen. Het is in de winkel…Zehoort voetstappen endaarna een schurend geluid. er zijn mensen binnen! Ze proberen de kluis te kraken…

O, Jacobi weet zeker dathet niet om het geldtedoen is. Het is allang geen geheim meer in het dorp, datde

bonkaarten in de kluis vanJan rosendaal,dekruidenier,worden ondergebracht. en het is vandaag de vijftiende, dan moeten de bonkaartenvoor de nieuwe maand binnen zijn! Het gaatomdebonkaarten vanjanuari. en die…liggen voor het eerst in de bureaula vandenieuwe Ortskommandant!

De ondergrondse komt voor niets!

Het duurt niet lang of ze hoort gefluister.eneven laterzachtgerommel aan de anderekantvan de muur waartegen haar bedstaat.Nu zoeken ze in de kast!

Ze huivertenligtdoodstil, zouden ze niet weten dathaar slaapkamer zo dichtbij is? Dan hoort ze een poosje nietsennet als ze denktdat ze weg zijn, hoort ze het schuiven vanhet raam aan de zijkant. Heel zacht, maar onmiskenbaar.Dan moeten ze langshaar raam!

Ze is het bed al uit. Door de kier in het gor-

dijn gluurt ze naar buiten.Twee schaduwenschietenlangshaar raam. Ze houdt haar adem in,want die ene… Die ene, datisPeer! Het kanniet missen. Uit duizenden zou ze nog die houdingendie manier vanlopen herkennen.

Peer bij de ondergrondse.Had ze het niet gedacht… Angstigklopt haar hart.Zoudenvader en moeder danhelemaal niets gehoordhebben? Ze slapenwel aan deanderekantvan het huis, maar toch…Het geluid wasvoor haar zo duidelijk.

Als alles al een hele tijddoodstil is, sluipt ze terug naar haarbed. en ze ligt wakker totdeochtend komt

Dan heeftJacobi haar plan gemaakt. Zij zal zorgen datPeerde bonkaarten krijgt. er moet een maniertevinden zijn, misschien’s avonds als HerrVogelweer eens een”Schnapps” komt halen bij haar vader.

maar eerst eens zien hoe het hier thuisafloopt. Zalvader snel ontdekken dateringebroken is? en dan brandt er ook nogdevraag: Hebben Peer en zijnvriendook geld meegenomen?Ofwas het hen enkel om de bonkaarten te doen? Vader is, zoals gewoonlijk,deeerste die de winkelingaatendus ook het postkantoor opent. Het kostJacobi moeiteomgewoon te doen. Haar oren staan op scherp,wanneerzal hij ontdekken daterwat mis is? ,,Zo'n slordigheid!”

Als de ontbijtboel aankantis, gaanmoeder en Jacobi ook de toegangsdeur naar de winkel door moeder om de vloer te dweilen, en Jacobi om bestellingenklaar te maken, die lateropde dag bezorgd moeten worden.

met een schuin oogje houdtJacobi haar vader in de gaten.

Ja,numoet hij het ontdekken,hij loopt naar de kluis, er is zekereen

klant. met het bekende gebaar haalt vader zijnsleutelbostevoorschijn.Hijzoekt de sleutel vande kluis en steekthem in het slot. Daarnamoet de ingestelde cijfercombinatie nog gedraaid worden Jacobi houdt haar adem in. Vader kuchteens en draait nog eens. Dan tingelt de winkelbel en Jacobi moet wel naar de toonbank om te helpen. Hetisvrouw butter Jacobi zucht. Ook datnog, die is altijd zo lang vanstof. Alsvrouw butter vertrokken is, durft ze weer een blik in het postkantoortje te werpen.Deklantis weg en vader zit op zijnknieën naastdekluis aan het cijferslot te draaien

Als hij Jacobi ziet, roepthijhaar „Komeenseven!Heb jij gisteravondsomsnog een klant geholpen?”

Koortsachtig gaan haar gedachten. Is het slim om ja te zeggen of juist niet? Vader wordt ongeduldig. „Nou,kom meid, geef antwoord. Gisteren wasiklaatindemiddag naar de grossier,zijn er nogklanten hier geweest?”

Jacobi zuchtopgelucht: „Ja, een stuk of drie, denkik, postzegels en geld storten, ik heb alles genoteerd in het schrift!” Ze wijst naar het boek op het bureau.

„Weet je zeker datjedekluis afgesloten hebt?”

Ja, datweet Jacobi zeker,maar het komt haar nu goed uithierover een beetje twijfelendtedoen

„Het is wat moois, zo’nverregaande slordigheid!” stuift vader op, „er had wel watgestolenkunnen worden!Wil ik de kluis openmaken, blijktdat hij de hele nachtnietop slot geweest is. en het gekkeis: hij werktnietmeer op de cijfercombinatie. Hoe kandat nou!”

„Gisteren kreeg ik hem ook al moeilijkopen!” waagt Jacobi te zeggen, „kan hij niet stuk zijn?” „Ik weet het niet”,bromt vader,

„straksmaar even de smid erbij halen. maar volgens mij benjijvergetenhem af te sluiten.Laatdat niet meer gebeuren. Je bentnegentien jaar,dus geen klein kind meer!”

Als vader naar de smidis, komt Jacobiterug in hetkantoor om zachtjes het schuifraam aan de achterwand te sluiten.maar goed datvaderdie brede kier niet opgemerktheeft. Wateen geluk, datdejongens het geld hebben latenliggen.

en die vriendvan Peer,die moet de combinatie gewetenhebben. Wie is datdan toch…?Zekomter nietuit.

,,Dein VaterzuHause?” eenpaar dagen laterishet zover AlsJacobi ’s avonds een oude wintertruiuithaalt om vandewol een nieuwetrui te breien, hoortze de zwarestapvan de commandant op het straatje. met veel gestamp komt hij het portaaltje in.

„DeinVaterzuHause?” schreeuwt hij.Jacobi kniktenzegt: „Ik zal hem even halen, hij is in het pakhuis.” Ze wringt zich langs de dikkecommandant, die breeduit in de deuropening blijftstaan en haar bij het passerenindebovenarm knijpt. „Du bist ein schönesmädchen”, brult hij boven haar hoofd. Jacobi griezelt. Alles is groot en dikaan hem, zelfs zijnstem.

Vader is nietblij met het onverwachte bezoek. Zuchtend komt hij achter Jacobiaan.

„Het is datjezo’n man te vriend moet houden, maar anders lietik hem mooi buiten staan!”

Zodravader en Herr Vogel hun eerste”Schnaps” binnenhebben, verdwijntJacobi uit de keuken.Ze speelt daarmee haar vader in de kaart, want die heeft liever nietdat ze erbijblijft

Herr Vogel kanimmers zijnogen nietvan haar afhouden.

,,Het is goed”

Via haar slaapkamerraam klimtze naar buiten. Het is koud, maar gelukkig heeft ze vantevoren haar jas naar haarkamer gebracht.Langs het achterpad loopt ze de weg op. eigenlijk is ze nutoch wel heel ergbang. „Het is goed, watjegaat doen”, probeert zezichzelfmoed in te spreken. „bij Peer thuis moeten zo veel monden gevoed worden, hetisniet alleen voor Peer datik het doe, maar ook voor die mensen. Wie weet hoeveelmensen ik ermee help.”

Ze durft niet te denken aan water gebeuren gaat, als ze betraptwordt. Angstvallig sluit ze die mogelijkheid uit, anders durft ze nietverder.

Voordatzedezijstraatinslaatom aan de achterkantvan het oude postkantoor te komen,kijktzeeven omhoog. er is geenmaan,dewolkenhangen laag. „Heere, help mij,

geef dathet lukt!

Dan klimtzeover het houtenhek om aan de achterkantvan het kantoor te komen. Ze weet datdaar eenzelfde schuifraam is alshet raam in haar kamer.Zeweet ook dat, ondankshet pinnetje datals slot fungeert, het bovenstegedeelteeen centimeter of tien kan zakken. Dan moet ze het pinnetje te pakken kunnen krijgen en alsdat eruit is, kanzehet onderstegedeelte vanhet raam omhoog duwen. Jacobi zuchtzodiep alsofzeeen duik in ijskoud watergaatnemen. Het duurt amper tien minuten voor ze weer onder haar eigen schuifraam staat. Het pakje zit tussen de band vanhaar rok. Ze klimtnaar binnen en laathet raam zakken.

Ze kanhaastdeknopen vanhaar jas niet losmaken, zo trillen haar handen. Op de rand vanhet bed zit ze te bibberen vandespanning.

Ze moet lachen en huilen tegelijk. Ze drukthaar hoofd in hetkussen. Niemand mag haar horen. Ze probeert rustig en diep te ademen, maar het lijkt wel alsofalles in haar lichaam verkramptis. Uit de kamer klinktzonuendan de stem van HerrVogel.Hijmoest eens weten! Het duurt lang voor ze slaapten dan nog schiet ze telkens wakker en voelt met haar hand naar het pakje. Het is er! Het is gelukt!

De volgende morgen is het heledorpinrep en roer

Het nieuwtje gaat alseen lopend vuurtje rond. De bonkaartenzijn

De waarheid maakt vrij is de vertaling van de populaire bestseller van Nancy DeMoss Wolgemuth. Ter aanvulling op het boek is een studiegids ontwikkeld, die materiaal biedt voor een periode van tien weken.

De waarheid maakt vrij | 22,99

De waarheid maakt vrij (studiegids) | 20,99

Nancy DeMoss Wolgemuth

MEER LEUKE CADEAUTIPS VOOR DE DECEMBERMAAND VIND JE OP JONGBLOEDMEDIA.NL/CADEAUTIPS

Als team jou optimaal bedienen

De korte lijnen bij ons kleinschalige kantoor zijn een voordeel. En we hebben oog voor elkaar. Dat ervaar je altijd. Of je nu klant of collega bent. Interesse in een samenwerking? Neem contact op met Jacob: 06-43821281 of jvdsluys@vanharberden.nl.

WIJ ZIJN OP ZOEK NAAR EEN: - Assistent-Accountant - (Junior) Belastingadviseur

vanharberden.nl/werken-bij Veenendaal | Ridderkerk

Wil jij een vakantiebaan waarin je verschil kunt maken voor de ander? Kom dan werken bij één van de locaties van Cedrah! Wij maken het verschil door een thuis te bieden voor ouderen, vanuit de Bijbelse opdracht om naar elkaar om te zien.

Werkervaring opdoen

Dankbaar werk

www.cedrah.nl/werkenbij

Goed salaris Flexibele uren

Locatie Eben-Haëzer in Middelburg biedt GRATIS verblijf aan vakantiekrachten zorg die ver weg wonen!

gestolen! De ondergrondse heeft zijnslag geslagen! er wordt gegrinniktengegniffeld. Deze blunder gunnenzedenieuwecommandant graag. Want waar zathijtoen het gebeurde? Precies! Achterzijn ”Schnaps”bijJan rosendaal, die er ookwel eentje lust.

,,een andereverzetsgroep?”

HerrVogel is in alle staten. Hetliefst zou hij in het hele dorp huiszoeking doen. Jacobi moet bij haar vader toch een bepaaldevoldoening constateren, als hij zegt dathet toch veel beterwas om de bonkaarten in zijnkluis te bergen. Datdat nu wel bewezen is.

er wordt een grootscheeps onderzoek ingesteld. Verschillende huizen worden vankeldertot zolder uitgekamd. en zelfsopdehoeve vanPeer maaktmen angstige uren door

Gelukkig heeft Peers vriend de bui zien aankomen en alle onderduikers zijntijdelijkhet bosin gebracht. er wordt alom gegist naar de daders. Peer en zijnvrienden begrijpen er niets van. Zouhet werk zijnvan een andereverzetsgroep? maar welkedan? Het moeten mensen geweestzijn dievan de situatie zeer goed op de hoogte waren. Ja, beter zelfs, want zij zelf haddendebonkaarten nog op de verkeerde plaatsgezocht.Ze komen er niet uit.

Na enkele dagen is het nieuws er een beetje af.Het levengaat door, alleen komt HerrVogelgeen ”Schnaps” meer halen.endaar is Jacobi niet rouwigom, haarvader trouwens ookniet. Jacobi zoekt een manieromhet pakje aan Peer te geven. Nu de controle verscherpt is en er dagelijkseen Duitse auto door het dorp patrouilleert, durft ze niet zomaar naar de boerderij te fietsen.

en watmoet ze zeggen? „Hier heb je de bonkaarten diejullie nodig hadden…?”Dat kantoch niet! Zal ze Peer vragen een stukje met haar op te fietsen? Datdurft ze eigenlijk ook niet, het lijkt zo opdringerig.Als Peer het nu maar ziet alseen bewijs datzewel te vertrouwen is, misschien denkthijwel datzezich aan hem opdringt. Het afgeven vandekaartenishaast nog moeilijker dan het stelen! Toch komt het moment. De avond voor Kerstisereen zanguitvoering in de kerk. Het pakje zit in Jacobi’s handtas, alszetegen achtende drukbezette kerk in komt.Het is er ijzig koud, de verwarming wordt niet gestookt, om de brandstofte sparen voor morgen, de dienstop eerstekerstdag. De mensen zitten dichtaaneengeschoven in de bankenomelkaars warmte te delen. misschien is Peer er ook, heeft Jacobi gedacht, toen ze het pakje onder haar matras vandaan haalde. en alshijerniet is, ga ik morgen er toch maar heen.Zekan niet langer met die spanning rondlopen, ze slaapt slechtenmoeder heeft al een paar keer opgemerkt datzete weinig eet en zo bleek ziet. De drukte maakt hethaarniet gemakkelijk, ze wordt vanzelfin een bank geduwd en Peer heeft ze niet gezien.

,,Ik moetmet je praten"

Net alshet eerstelied wordtaangekondigd, schuift er iemand naast haar.Peer! Haar hartklopt in haar keel. Is het toeval dathijnaasthaar schuiftof… ?even maar verdrinkt haar blik in de zijne. Dan zingt het koor,ensamen luisteren ze, het is alsoferniemand andersis. In de stampvolle kerk,waar het nu dan toch een klein beetje behaaglijk gaatworden, zitten Peer en Jacobi als op een eiland. Zijnwarmte dringt door haar jasmouw en er

prikken zomaar tranen achterhaar ogen.Zehoort vanhet zingen niet veel,alleen de jubel, de vreugdedie er in zit, komt op haar over.„Alles komt goed”, denktJacobi, „zoals de komst vanJezus een nieuw begin was, zo is er ook voor ons een nieuw begin!” ”een roze fris ontloken…” zingt het koor. Heel haar hartstroomtvol vreugde. Want ze heeft Peers vertrouwen niethoeven kopen door bonkaartenvoor hem te stelen. Hij heeft haar zijn vertrouwen gegeven door zelf naar haar toetekomen, hij zit zomaar naast haar in de volle kerk. Het kanhem nietsschelen watde mensen erover zullen fluisteren. Ineens is het pauze. er worden bekers doorgegeven met namaakchocolademelk, het geeft niet dathet niet smaakt, het is een beetje zoet en warm. De mensen roezemoezen om hen heen, alsPeer vraagt: „Jacobi,wat is er,ben je ziek?” Ze haast zich om nee te schudden. „maar wat is er dan?” dringt Peer aan,„je wasafgelopen zondag ook al niet in de kerk.Ik… ik maakte me zorgen. Ik moet met je praten, Jacobi. Loop je strakseven metme mee?” Zo vannabij zijnzijn ogen op haar gerichtdat hij een klein adertje snel ziet kloppen in haarhals. Haar ogen kijkennog steedseen beetje verwonderd.

„Heeft ze nu al antwoordgegeven?” vraagt hij zich plotseling af Dan ineens worden haar ogen zacht en is er een glimlach rond haar mond. „Datisgoed”, zegt ze zacht „Ik heb trouwens nog een kerstcadeautje voor je!”

Juist alshijzich afvraagt watze daarmee kanbedoelen, beginthet koor weer te zingen. In de plooien vanhaar jas zoekthijhaar hand

Eerderverschenen in:

”Lichtaan de lucht”, uitg. Boekencentrum,1991

HELP JIJ ONS OM KIND TE ZIJN?

KOM IN ACTIE!

Maak het leven en de ontwikkeling van een kind met een beperking in Jemima mogelijk. Er worden bijna 60 kinderen en bewoners in Jemima opgevangen.

JOANKE LEERTVOOR APOTHEKERSASSISENTE, MAAR WORDTSTUURMAN

”Varenisnet als autorijden”

Alsechte landrot uit Kootwijkerbroek stapte ze na haar trouwenaan boord vaneen binnenvaartschip. Tothaar verbazing pasthaarnieuwe leven Joankevan derWal (27) alseen oude jas. „Het avontuur,devrijheid,het samenzijn metWouter en onze kinderen: ik vind het geweldig.”

TEKST: JAcOmIJNArIAKHAH BEELD: TINeKe VANDer eemS

Het water van het Lekkanaal klotst driftig tussen het aangemeerde schip, de Tenax, en de kade. Het kanaal ligt op een drukbevaren route Maar het is ook een ideale plek om het schip aan te meren, omdat je hier langere tijd mag laten liggen zonder extra te betalen. En dat komt goed uit, nu ze net terug zijn van een weekje vakantie in Duitsland.

Er zijn meer schippers die dit een handig plekje vinden, want er liggen tientallen schepen aangemeerd. Ze dragen de meest uiteenlopende namen. Dita, bijvoorbeeld. Of Francisca, Henja en Turbulent.

Inmiddels varen Wouter en Joanke alweer zo’n twee jaar met hun Tenax Voorheen hadden ze een wat kleiner binnenvaartschip, maar met de komst van hun tweede zoontje, Boaz, werd het in 2022 noodzaak om over wat meer ruimte te kunnen beschikken. Joanke lacht: „We horen vaak van vrienden en kennissen die nooit eerder op een schip zijn geweest: „O, jullie hebben hier echt een huisje!””

Dat is ook zo. Wie de deur naar hun woonruimte opent, komt meteen in de gezellige zitkamer terecht. Twee zwarte lampen met oranje binnenkant branden op een dressoir. Een zwarte vaas met een bos fleurige zijden bloemen staat op tafel. De vloer ligt bezaaid met rails en treintjes van de broertjes Lucas (4) en Boaz (2). Die laatste is even met vader Wouter naar de winkel. De eerste rijdt met een vrachtwagen over de beige bank, waar hij tegen een andere auto aan botst „Deze heeft een ongeluk gekrijgt, mama”, vertelt het jochie aan Joanke. „Hij moet naar het ziekenhuis.”

matroos

Dat het leven van Joanke de afgelopen acht jaar flink veranderd is, behoeft geen uitleg. De Kootwijkerbroekse was bezig met een studie voor apothekersassistente toen ze verliefd werd op haar vier jaar oudere dorpsgenoot Wouter. Haar studie maakte ze af, maar veel werkervaring in haar vakgebied deed ze niet op Voordat ze dat kon gaan doen, stapte ze in 2016 in het huwelijksbootje met haar schipper en begon ze een leven aan boord. „Ik had geen enkel benul van varen toen ik

met Wouter verkering kreeg Daarom ben ik in onze verkeringstijd elke vakantie met hem mee geweest. Zo kreeg ik een idee van wat me te wachten stond. En ik vond het fantastisch. Dit leven past bij mij, bij ons samen. Ik heb nooit over deze stap getwijfeld.”

Een schippersleven zit vol onregelmatigheid

Maar dat trekt Joanke juist. „In een apotheek werk je elke dag van acht tot vijf. Op een schip kun je wel een reis plannen, maar je weet nooit van tevoren hoe die gaat verlopen.”

Aan boord moet ze haar steentje bijdragen. Niet alleen door voor de kinderen te zorgen, maar ook bij het varen. „Toen ik aan boord kwam, kon ik net een touw vastzetten als we

”Ik had geen enkel benul van varen, toen we verkering kregen”

voor een sluis lagen Later ben ik een matrozenopleiding gaan doen. Na een jaar vaarervaring werd ik volmatroos en intussen ben ik stuurman.”

Het varen gaat haar inmiddels uitstekend af. Ze kan zich niet heugen dat ze er ooit echt moeite mee heeft gehad. Alhoewel, er is één moment geweest dat het even behoorlijk spannend was. „Het kan echt spoken op het IJsselmeer Op een keer zijn we daardoor met ons vorige schip, dat een slagje kleiner was, enorm gaan slingeren. We zijn toen laverend over het meer gegaan, anders lukte het niet Met onze huidige Tenax hebben we gelukkig minder last van de wind en de golven.”

Of ze nu nog weleens stress krijgt van het varen met hun 84 meter lange binnenvaartschip? Nee, zegt ze. Ook niet met honderden tonnen zand, kunstmest, grind of veevoer aan boord. „Het is net als met autorijden: je leert hoe je het moet doen en dan is het helemaal niet zo moeilijk meer. Je moet gewoon overal rekening mee houden: met de stroming, de wind, hoe zwaar je lading is. Als we leeg zijn en te maken hebben met dwarse wind, vaar je bijvoorbeeld schuin door een

kanaal. En kom je dan een schip tegen dat geladen is, dan moet je als leeg schip ruimte maken, want een geladen schip heeft meer diepte nodig.”

Thuisonderwijs

Vervelen doet ze zich nooit. En al helemaal niet meer sinds ze in 2020 moeder werd van Lucas en in 2022 van Boaz. Het varen en het ouderschap combineert ze met elkaar. „Toen de jongens kleiner waren, legde ik ze vaak even in de box die in de stuurhut stond. Dan had ik mijn handen vrij als ik bijvoorbeeld een sluis in moest varen. Ze vonden dat prima. In de stuurhut kun je prachtig om je heen kijken.”

Ook zat ze vaak al sturend met een baby aan de borst. „En als een van de jongens huilde of een voeding nodig had en we voeren juist een sluis in, dan moest ik hem even laten huilen. Maar dat gebeurde niet heel vaak.”

Nu de jongens wat groter worden, komen er weer andere uitdagingen op haar pad. Want de vierjarige Lucas is toe aan de kleuterschool

”Ik vond het al snel fantastisch, dit leven past bij ons”

en krijgt daarom thuisonderwijs. „Ik heb van de LOVK, de organisatie voor onderwijs aan schipperskinderen, een heel pakket gekregen. Daarin zit lesmateriaal, zoals prentenboeken, verf, stoepkrijt en andere spullen die je in een kleuterklas tegenkomt. Per dag doe ik vier lesjes met hem. Dat gaat gelukkig prima.”

Wat ze gaan doen als hij zes wordt? Ze lacht: „Daar hebben we lang over nagedacht en onlangs hebben we een knoop doorgehakt. Lucas gaat dan naar een internaat We hebben verschillende internaten bezocht, en gekozen voor dat in Werkendam. Dat internaat is goed bereikbaar, ook als we bijvoorbeeld in Duitsland liggen en hem voor het weekend met de auto moeten komen ophalen. Daarnaast vinden we het fijn dat Werkendam een dorp

is; we zijn zelf ook dorpsmensen.”

Ze ziet er nog niet tegenop, dat ze hun zoontje over twee jaar alleen nog in de weekenden bij zich hebben. „Daar groei je naartoe. En het voordeel van het schippersleven is dat we hem tot die tijd zes jaar lang dag in, dag uit om ons heen hebben. Dat is een luxe die de meeste gezinnen aan de wal niet hebben. Daarnaast past Lucas zich heel gemakkelijk aan. Hij vindt het idee dat hij straks naar een echte school gaat fantastisch. En mocht het toch niet goed gaan, dan kunnen we altijd nog besluiten om aan wal te gaan wonen.”

Samen

Leven aan boord betekent ook nooit eens zomaar vrienden kunnen bezoeken. Maar ook daar is Joanke inmiddels aan gewend. Hun sociale leven proberen ze te onderhouden door vrijwel elk weekend naar Kootwijkerbroek te rijden, waar hun voltallige familieen vriendenkring woont. „Wouters ouders en de mijne wonen maar vijf minuten bij elkaar vandaan. Ook als we volgende week vrijdag weer in Duitsland liggen en we tweeënhalf uur moeten rijden om er te komen, gaan we naar Kootwijkerbroek. Maar het weekend daarop, als we nog dieper Duitsland in gaan en er vijf uur over doen, blijven we aan boord.”

In de vakantie vormt hun schip een welkom uitje voor vrienden en familie „We hebben elke zomervakantie wel logees. Dan leggen we gewoon een luchtbed in de woonkamer.”

Het schippersleven heeft wat haar betreft vooral voordelen. „Van de mijlpalen van onze kinderen kunnen we samen genieten. Toen Lucas bijvoorbeeld zijn eerste stapjes zette, maakten we dat allebei mee. Het is heus ook weleens lastig dat je altijd met elkaar aan boord zit, maar het is vooral mooi dat je het als gezin met elkaar moet zien te rooien.”

Daarnaast merkt ze dat haar jongens nu al schippertjes in de dop zijn „Bij het laden en lossen staan ze met hun neus tegen het stuurhutraam gedrukt, echt grappig is dat. Lucas speelt het gebeuren vervolgens na met Playmobil. Als we maïs hebben geladen, halen we er vaak een emmertje voor hem uit, zodat hij daarmee ook kan laden en lossen. Wie

Escudostraat 11

2991 XV Barendrecht

010 438 41 63

www.slaapwel.nl

‘Het

mooiste geschenk zou zijn als ik me niet meer hoef te verbergen’

Geeft u deze Kerst een bijzonder geschenk?

Boishaki (13) durft niet meer naar school te gaan. Door lepra heeft ze witte vlekken in haar gezicht waar ze zich enorm voor schaamt. Ze wil niet dat haar vrienden erachter komen dat ze lepra heeft. Zouden ze haar pesten? Zouden ze haar negeren? Ze wil niets liever dan zorgeloos naar school gaan. Zij hoort zich niet te verbergen, zij mag gezien worden.

Helpt u mee leed als van Boishaki te voorkomen?

Met uw hulp worden jongeren met lepra opgespoord en behandeld voor het te laat is. ] Ga naar www.leprazending.nl/terdege of scan de qr-code.

weet inspireert zoiets de jongensomlater ook te gaan varen.”

Avonturen

Over haar avonturenaan boordvan hetschip houdtzenietalleeneen Instagramaccountbij, maar gaat ze ook columnsschrijven in Terdege.Daarmee hooptzeeen stukje onbekendheid methet schipperslevenweg te nemen. „Toen Wouter en ik netgetrouwdwaren en ik in de supermarkt vanKootwijkerbroekliep, kreeg ik vaak vragen als: Watdoe je danheledagen?

Hoewas je je kleren en douche je?Degedachte is vaak dathet levenaan boordheel primitief is.Maarwehebbenhiergewoon alleswat een normaalhuisook heeft. Hetisjammerdat zo veel mensen onbekend zijn methet levenaan boordvan een schip, zekerals je bedenktdat

Nederlanddegrootstebinnenvaartvloot van Europa heeft.”

Ze wilinhaarcolumns latenzienhoe voor haar gezindedagen aanboordverlopen. Hoe ze een schipbestuurt, waar ze varen, welke plekkenzeaandoen en waterinhet schipgebeurtals er flinke golven staan. Lachend: „Dan zetikalle vazenenlampenevenopdevloer.”

En wieweet,heefthet schrijvenvan columns nogeen bijeffect.„Er is een tekort aanmatrozen.Misschien inspireer ik tienersom voor een toekomst aanboordtekiezen, ook al komenzeuit een familiewaarin scheepvaart geen rolspeelt. Kijk maar naar ons: wijzijn allebeiopgegroeidineen deel vanNederland waar vrijwelgeen binnenvaartis, en niemand vanonzeoudersvaart.Maarwij voelen ons helemaal thuisophet water.”

STUDIO

“Met liefde &aandacht ontwerp én druk ik o.a.geboortekaartjes,huwelijkskaarten en jubileumkaarten, passend bij jullie wensen!”

Betrouwbare natuurlijke gezinsplanning

•breng je cyclus in kaartmet Sensiplan

•vermijd methoge betrouwbaarheid(99,6%)zwangerschap

•ofgebruikdezekennisomjuist snellerzwanger te raken

Komook werken bij EMG

Snelle levering geboortekaartjes (1-2 werkdagen)

Persoonlijk contact

Gedrukt in eigen drukkerij Altijd kant-en-klaar geleverd -Clasina-

Uniek drukwerk met liefde op maat gemaakt

Om jullie alleaandacht te geven werk ik op (telefonische)afspraak. Dit is ook ‘s avonds of op zaterdagmorgen mogelijk!

Wijk en Aalburg I 06-58906819 studio@oldstreet.nl www.studiooldstreet.nl

•meestcompletekennisoverjeeigen cyclus

•meestcompletekennisoverjeeigen cyclus

•sympto-thermale methode: temperatuur en cervixslijm in dubbelecontrole

•sympto-thermale methode: temperatuur en cervixslijm in dubbelecontrole

•betrouwbaarstenatuurlijkemethode (erkend door WHO)

•betrouwbaarstenatuurlijkemethode (erkend door WHO)

•eenvoudigteleren en toetepassen

•eenvoudigteleren en toetepassen

•cursussenenbegeleiding door gecertificeerde consulten

•cursussenenbegeleiding door gecertificeerde consulten

De Christelijkezorgverzekeraar vergoedt de cursus in alle aanvullende verzekeringen

Wij zoeken collega’s in diversefuncties

Check hier de vacatures of kijk op

werkenbijemg.nl

Bible and Book Ministry houdt zich bezig metde vertalingvan Bijbels-gereformeerde lectuur in 17 talen. De verspreiding vandezeuitgavengebeurt via bibleandbookministry.com

Steunt udit belangrijkewerkook?

Maak uw gift over naar IBAN NL28 RABO 0364 0341 49 t.n.v. Digitaal Lectuur Project. Of doneer direct viadeQR-code.

BibleandBookMinistry isonderdeelvanDeputaatschapBijbelverspreiding en iseen samenwerking metdedeputaatschappenBijzondereNoden,Israël, ZendingenEvangelisatie.

OPLOSSING: ‘Godswoordisals een Woordzoeker

Maak kennismet hetwerkvan Bibleand Book Ministry bijhet oplossen vandezewoordzoeker. Alle woordengevonden, danleestu waartoe Gods Woordindewereldisgekomen

Steunt uons werk ook,biddend om de werkingvan Gods Geestinmensenharten? BIJBEL

Broodsmijtservice

Als echte landrot uit Kootwijkerbroek stapt Joanke van der Wal na haartrouwen aan boord van een binnenvaartschip.Terdege vaart een stukje mee.

Mijnwekker gaat.05.30 uur, meldthet schermpje. Wieheeft dat bedacht, denkik, en drukopsluimeren. Vijf minuten later gaathij weer.„We liggen in Pollhagen, weet je nog”,fluistert Wouter,die ook wakker geworden is. „O ja”, kreun ik,„zaliknog wel gaan?”„Tuurlijk”, fluistertWouter,„weet je hoe lekker ze zijn.” Ik stap uitbed en trek mijn kleren aan.

mijnhaar knoop ik in eenknotopmijn hoofd en dan schiet ik mijn jolly’s aan.Ikstapopde wal. Hetiswindstil. De luchtlaatmet haar oranje en rode kleuren ziendat de zon nietlang meer op zich zallaten wachten. Vanafdewaterkant wandeliknaarhet Duitse dorpje.Klokslag 06.00uur stap ik de bakkerijbinnen. „Was mag es sein?” vraagt de vrouw achterde toonbank. „Zehnweisse brötchenbitte”, antwoordik. Op dat moment bedenk ik datwestraksonzeschippersvrienden tegenkomen en datikvoor hen ookwel broodjes kanmeenemen. ,O nein, maak er maarzwölf brötchen van”, verbeter ik mijzelf half in hetNederlands, halfinhet Duits.Ikreken zeseuroafenwandel weer naar boord. Vaneen afstandje hoorikdatWouter de motor al gestart heeft. Ik gooi de touwen los en we vertrekken. Lucasenboazzitten al in de stuurhut. Ik snijd de verse, knapperige, ietwat warme Duitse broodjesopen.Wesmikkelen. „Op hoeveel kilometer zitten jullie?” appikonzeschippersvrienden. „Op 43”, krijg ik terug. We moeten ze dusbijna tegenkomen.Als we hunschip zien aankomen, klim ik op de luiken.Woutervaart zo dichtmogelijk langs hunschipop. Toch zit er nog ruim

vijfmeter water tussendevarende schepen.

„Vangen,hè!” gilik, en met een boog smijt ik de zak met bolletjes over het water.Hijbelandt nét op het randjevan het roefdek. „Alsjeblieft!”roep ik enlachend zwaaien we elkaaruit.

„Weet je”, opper ik, „misschien moet ik gewoon zelfbrood op bestelling gaan bakken. bij iedereen die we tegenkomen, smijtikeen versgebak-

”Vangen,hè!”gil ik, en ik smijt de zakmet bolletjesoverhet water

kenbrood aan dek. Tenaxbroodsmijtservice, noem ik het dan.”

„Jijensmijten, datging je daarstraks anders maar netgoed af”, lachtWouter.Dus nee,ikheb me bedacht,wantniet goed smijten betekent brood in hetwater en brood in hetwater betekent geen brood op de plank.

Dus ik laat het planmaar varen. Net alsons schip. Zonder broodsmijtservice.

Koudebonen als kerstmaal

Tussen de bomen van Bastognegierde de wind.Een dikke laagsneeuwbedekte de bodem vanhet bos.Geen warme maaltijd voor de Amerikaanseparachutisten die in hun schuttersputje hunrantsoenen klappertandendnaarbinnen werkten.Het culinaire hoogtepunt vandemaaltijd washet dessert: een schepsneeuw, gemengdmet een zakje limonadepoeder.

TEKST: SANDOr VANLeeUWeN BEELD: ANP

Op verschillendecommandoposten werden dennenbomenversierdmet aluminiumstrookjesdie bedoeldwarenomderadar te verstoren.

Rond Kersthoorden de Amerikanendat GlennMiller–een beroemde muzikant–met zijn vliegtuigboven hetEngelse Kanaal vermistwas geraakt.

In juli 2022 overleed hetlaatstenog levendelid vande Easy-compagnie,BradfordFreeman, op de leeftijd van97jaar.

Op16december1944begonnenDuitsesoldaten hetArdennenoffensief,een grotetegenaanval op de geallieerde troepen. SindsD-day in juni 1944 warendezeAmerikaanse, Engelse, Canadese en Poolse troepenopgeruktvanuitNormandië. Parijs wasbevrijd,Belgiëwas grotendeelsook vrij en Duitse troepen trokkenzichsteedsverderterug. Amerikaanseinlichtingendiensten schattenin datdeDuitsersnog vier divisies hadden.Deweg naar hethartvan Duitslandleek open te liggen

Datwas een misrekening. In de Eiffellagen maar liefst 25 Duitse divisies klaaromdoordeArdennenBelgiëbinnentetrekken. Doel vandezeaanvaldoorhet Belgische gebergte washet blokkerenvan de geallieerde opmars,omvervolgens op te rukken naar de haven vanAntwerpen en dieopnieuw te bezetten. Op diemanierkondende Duitsers de geallieerde bevoorrading afsnijden. EenAmerikaanse historicus noemde de Duitse tegenaanval „gekkenwerk”,omdat de Duitsers niet voldoendebrandstof hadden. Hetwanhoopsoffensiefwas totmislukkengedoemd,maar de poging vanHitlerleidde wel toteen enorme slachtingonder Amerikaansesoldaten. De ”Battle of theBulge”, zoalshet ArdennenoffensiefdoordeAmerikanenwordt genoemd, kostte zo’n 20.000 Amerikanen hetleven.Nog eens20.000 manwerdgevangengenomenen40.000 Amerikanen raaktengewond.

Pervrachtwagen

Kruispuntindezestrijdwas

Bastogne –deFransenaamvoor hetBelgische stadje Bastenaken–op de grensmet Luxemburg. Bij Bastogne kwamen zevenbelangrijkewegen in hetArdennengebied samenendat maakte de stad toteen belangrijkeplaats. Toch bewaaktendeAmerikanendestad in december 1944 nauwelijks.De verdedigingwas in handen van de 28einfanteriedivisie,maardie eenheidhad een maandeerder zwaargevochten in de Slag om het Hürtgenwaldenwas uitgeput en onderbemand.

Toen de Duitse troepenaanvielen, bleek al snel datdeAmerikaanse infanterie niet bestandwas tegen de Duitse tanks. Generaal Eisen-

Groteboodschap

Eenvan de eenhedenvan de 101e luchtlandingsdivisie wasde E-compagnieof”Easy”-compagnie. Maar van”easy”gevechten wasgeen sprake,integendeel.De compagniemoest voortdurendde gevaarlijksteklussenopknappen. Datwas niet voor niets, want volgens historicus StephenE.Ambrose washet „debeste tirailleurscompagnieter wereld.”

Twee dagennahet beginvan de Duitse aanval arriveerde ”Easy” in de buurtvan Bastogne,inhet Bois Jacques, iets tennoordoosten vandestadenietsten zuiden van hetplaatsjeFoy.Decompagnie moestdaarhet bosverdedigen

KapiteinWinters vond de omsingeling geen probleem voor eenluchtlandingseenheid

hower, de opperbevelhebber, gaf direct bevelomde82e en 101e Airbornedivisies in te zetten.Deze luchtlandingstroepen haddenveel gevechtservaring.OpD-day haddenzij gevochteninNormandië en ook bijdeSlagomArnhemhadden zijhun sporen verdiend.Maarhet vervoerwas een probleem:depara’s konden ditkeer niet vanuit de luchtgedropt worden en moesten pervrachtwagen worden vervoerd. HalsoverkopwistendeAmerikanenvrachtwagensteregelen. Vanuit heel Frankrijkwerdenwagens en chauffeursopgetrommeld en een dagnadeDuitseaanval redendeeersteversterkingen naar Bastogne en Werbomont.

en voorkomendat Duitse troepen hier doorheen optrokken. Bijde bomenrandgroeven de mannen zich in,terwijl de commandant vandeeenheid,kapiteinWinters, een commandopostachterhet bos opzette.Tussendebomen hing een dikke,ondoordringbaremist dienietalleen hetuitzichtvan de soldaten belemmerde, maar ook verhinderdedat de Amerikaanse luchtmacht Duitse doelen konaanvallenofvoorradenkon droppen.

De Amerikanen lagenzodicht tegendeDuitseliniesaan dateen Duitser, dieeveneen rustig plekje zochtomeen groteboodschapte doen,indemistverdwaaldeenper

ongelukachterdecommandopost belandde.Winters liet de manrustigz’n behoefte doen en namhem daarna krijgsgevangen.

Wittebonen

Op 21 december maakte de mist plaats voor sneeuw. De para’s,die halsoverkopuit Frankrijknaar België warengebracht, warenniet gekleed op de winter,het dikke paksneeuwendebijtendevorst UitBastognewerdenjutezakken en lakens gehaald, diedesoldatengebruiktenals bescherming tegendekou.Desneeuwzorgde voor nattevoetenenveroorzaakte ”loopgraafvoeten”:opgezwollen, geïnfecteerdevoeten, diekonden afsterven.

Eten en drinkenwas ook een probleem.SergeantDon Malarky schreef laterzijnherinneringen op:„Onze koks probeerdenvoor onswarme,gekookte stukjes rundvlees te krijgenineen soepachtigrecept. Of ze kooktenwitte boneninbouillon, diewevoor daglicht of in hetdonkerper jeep uitBastognehaddenaangevoerd, maar hetwas onmogelijk heteten zelfsmaarlauwtehouden. Onze besteculinaire truc washet mixen

vaneen pakjelimonadeuit ons rantsoen toteen ijsdessert.Maar wathad ik allemaal willengeven voor een hamburgermet aardappelpuree…”

Behalvemet kouengebrekaan voedselhaddendemannenook te kampen metgebrekaan munitie. BovendienslaagdendeDuitsers erin de Amerikaanseparachutisten te omsingelen.Tegenover iedere Amerikaansesoldaat haddende Duitsers er vijf staan. Kapitein Wintersvonddie omsingeling geen probleem voor een luchtlandingseenheid diegewendwas om middeninvijandelijk gebied te landen.„Daar zijn we aangewend. Wijzijnparachutisten”, merkte hij droog op.

Helderblauwelucht

Aandemistkwamop23december plotseling een einde. „Wedroomdenniet”,herinnerdeMalarky zich.„Wijkeken bovenons.Tussen de bomendoor warentegen een helderblauwe luchtC-47-transportvliegtuigenteziendie voorradendropten.Voedsel,dekens, medicijnen,munitie.Het was minder danwaarwij op hoopten, want de rantsoenen warennaeen

paar dagenop, maar hetwas iets en de droppingszorgden voor een broodnodige ”boost” in hetmoreel.Nabijna een week eenzaamheid,verstoptinhet bos, haddenweniethet idee datwedeel uitmaakten vanietsgroters.We probeerdenalleen maar in leven te blijven. De vliegtuigenbrachten onsweer in contactmet de buitenwereld.”

De dagvoor Kerst, zondag 24 december,arriveerde een bericht vangeneraalMcAuliffe,deAmerikaanse commandant. „Wezijn aanhet vechten, hetiskoud. We zijn niet thuis. Allemaal waar, maar watheeftdezetrotsedivisiebereikt metdekameraden van andere legereenheden? Gewoon dit: we hebbenalleswat vanuit hetnoorden, oosten, zuiden en westen naar onstoe werd gesmeten, tegengehouden.”McAuliffe beschreef z’nreactie op de Duitse eistot overgave: „Aan de Duitse commandant: NU TS!

De Amerikaanse commandant.”

De Duitse officieren diehet antwoordvan McAuliffe kregen, begrepen niet watdegeneraal bedoelde,waaropeen Amerikaanse

Uit Bastogne werden jutezakken en lakens gehaald, diedesoldaten gebruikten als bescherming

officier uitlegde dat”nuts”betekendedat ze hetkondenbekijken. Dieavond zongen de Duitse soldaten ”Stille Nacht”,terwijl bij de Amerikaansetroepen ”Silent night” klonk.

Provisorischeoperatiekamer

Hetwas stilte voor de storm. Op eerstekerstdagbombardeerde de Duitse luchtmacht Bastogne Hethoofdkwartier vangeneraal McAuliffe werd getroffen, evenals hetInstitutdeNotre Dame.Indit schoolgebouw scholenburgers en militairen en waseen provisorische operatiekameringericht.Als gevolg vanhet bombardement verbranddenzo’n25zwaargewondepatiëntenlevend. Direct na hetbombardement bestookten Duitse troepen de Amerikaanseverdedigers,die zich zo goed en kwaadals hetging verdedigden.

Sergeant Malarkyherinnerdezich dat’savondsdewindtoenamen de gevoelstemperatuur daalde „Die avondatenwe, zoalsgewoonlijk,bonenbouillon. Voor heteerst gafkapiteinWinters toestemming voor een vuur,omoptewarmen.”

Maar de Duitsers zagenhet vuur, schoteneen mortiergranaat af en

raakteneen vandesoldatendie zich stondtewarmen. Malarky deelde sigarettenuit aanzijn soldaten en probeerde wattegaan slapen.„Eenmaalineen schuttersputje trokkenwij onze ‘deksels’ vanledematen en dennentakken over onsheen.” Eenvan de Amerikaanse soldaten hadeen gruwelijk dakbedekkingssysteem bedacht: de stijfbevrorenlichamenvan Duitse soldaten werden bovenopde takkengelegd, om granaatscherven tegentehouden.

Vals biljet

Bastogne wasvoor de Duitsers een hardenoot om te kraken.Inhet noordwestenenhet zuidoosten –niethet gebied vandeEasy-compagnie–vielendeDuitsersaan met zo’n twintigtanks,driebataljons infanterie en geschut. Ze drongendoor de Amerikaanselinies, maar de Amerikanen bleken taai: Amerikaanse”tankdestroyers”en bazookaschutters wisten de Duitse ”Panzers”tochtevernietigen.Een Amerikaansesoldaat herinnerde zich dathij een tank zagrijden. Bovenopdetankzaten negen soldaten.„Toen de tank zo’n 40 metervan mijvandaan was, sprong

iknaarvoren en vuurde en raakte de tank in de flank. Vier vande mannenopdetankkwamenomof raaktenbuitenwestendoor de raketendetankkwamonmiddellijk totstilstand en vloog in brand.”

De beruchte Amerikaansegeneraal Patton, diemet hulptroepen onderweg wasnaarBastogne, mijmerde in zijn dagboekdat het prachtig weer wasomDuitsers te doden, ook al vond hijhet een beetje vreemd, geletop„Wiens geboortedaghet is.”

Op tweedekerstdaglukte het Pattondoor de Duitse omsingeling te breken.Daarmee washet Duitse Ardennenoffensiefdefinitief mislukt. Malarkynoteerde:„Het belegvan Bastogne werd eindelijk doorbroken.Een tankbataljon van hetDerde Legervan Pattonwas de Duitse linies binnengedrongen en roldedestadbinnen. Datwas geweldig nieuws.Deomsingeling wasdoorbroken!Wekondenvoorradenbinnenkrijgen en gewonden evacueren. Maar laterhoordenwe dathet DerdeLeger onshad gered. Datrareideeisnog valser daneen biljet van3 dollar(datnietbestaat).Easy-compagniehoefdeniet geredteworden!”

AcademyConsultantHenny Mostert KleurenStijlvoorHem en Haar

inBoutique devier seizoenen

Gediplomeerdvoor: •kleur •stijl• make-upadvies• visagie •garderobeplanning •haaradvies• briladvies •camouflage •bruidsadvies

Eperweg 49 8181 EV Heerde • Tel: 0578-694613 e-mail: HennyMostert@hetnet.nl • www.HennyMostertKleurenStijl.nl

+31 6 4 50 832 68 www. st yl in ge ns fe er .n l

Meer dan 35 jaar ervaring

OOG- EN TONGSTRELENDE

GERECHTEN VOOR DE FEESTDAGEN

Winters kokenen bakken

Bijons in de familie is het traditie dat we in de kerstvakantiesamen koken.Dat is erg leuk en ongedwongener danalleen naast elkaar zitten.

Brandendekaarsen en een gezelliggedekte tafel makendesfeer compleet.

TEKST: mArIeKe bLOTeNbUrG

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VANLeeUWeN

KOEKHUISJES

BEREIDING

* Doe alle ingrediëntenvoor het deeg in een komen kneedze samen toteen deeg. Laatminimaal 1uur rusten in een koeling (liever een dag)

* Knip uit karton de onderdelen vanhet huisje: voorkanten, zijkantenendak.maak in de voor- en zijkant een kleine deuropening (naar de maatvan je mok). Afmetingen: dak:6 x 3cm, zijkant:5 x4 cm, voor-/ achterkant: 4cmx 7cm(in denok)(zorgdat het schuine aansluit op de daken).

* Verwarm de oven voor op 180 graden en rolhet deeg dun uit op een vel bakpapier met een halve cm dikte.Snijddeonderdelen strak uit (6 per huisje) en bak ze 12-15minuten.

* Legjemal op de gebakken onderdelen en snijd bij, zodat de onderdelen even groot zijn Door het bakken kunnen ze uitlopen.Als je alle onderdelen hebt gemaakt, gajeaan deslag met de royalicing.

* Zeef de poedersuiker en meng die met het eiwit. Klop dit mengsel kort en verdun met druppels water. Zorg dathet niet te dik is, maar ook zeker niet te dun.

* Schep de royal icing in een spuitzakenleg alle onderdelen per huisje klaar.Knip een klein puntje vandespuitzak af

* Plak met de royalicing de muren vandehuisjes aan elkaar.Laatopdrogen. Plak de dakdelen op de muren vast en laatweer opdrogen. Vulde naad op het dak met royalicing en versier verder naar eigen creativiteit.

* maak vanhet overige deeg lekkerekoekjes.

INGREDIËNTEN

Koekdeeg: * 120gboter * 120g lichtbruine basterdsuiker * 2tlgember * 1tlkoekkruiden * 1tlkaneelpoeder * mespuntje nootmuskaat * mespuntjezout * 1ei * 300 g bloem * ¾tl(afgestreken) bakingsoda

Royalicing: * 30 ggepasteuriseerd eiwit * 30 ml water * 200gpoedersuiker

CHOCOLADETAART MET PEER

BEREIDING

* Schil de peren en laathet steeltjevan 1peer eraan zitten. Zetzenet onder water,jekunteventueel een deel vervangen door witte wijn.

* Dekdeperen af metbakpapier en druk aan, zodathet oppervlak bedektis.

* Kook de peren met de suiker,dekaneelen het steranijsbeetgaar en bewaar watvocht.

BISCUIT

* Verwarm de oven voor op 180 graden en klop de eiwitten stevig op met suiker.Klopdeeidooiers los en spatelzevoorzichtigdoor het eiwitmengsel heen

* Zeef de bloem, de cacao en een snufje zouten spateldoor het beslag.

* Giet het beslag in een ingevettebakvorm en bak het ongeveer 35 minuten, tothet gaar is. Laathet biscuit afkoelen op een rooster

KARAMEL

* Verwarm de suiker in een pan met het water.Verwarm de slagroom ondertussen zacht. De suiker gaatkristalliseren zodrahet waterisverdampt.

* Alsdekaramel goudbruin is, giet je er de warme slagroom bij.roer door en laateen beetje afkoelen.

* roer de chocolade erdoor en voeg deboter toe. meng toteen gladde saus. Tip: doe er eventueel een snufje zeezout doorheen.

* Laatafkoelen.

CHOCOLADECRÈME

* mix de boter toteen zachte,lichtemassa. Klop zeker 20 minuten. Voeg langzaam poedersuiker en cacaopoeder(gezeefd) erdoorheen. blijf vervolgens mixen toteen glad mengsel ontstaat

* Smelt ondertussen de chocolade au bain-marie en laatdie afkoelen. Voeg de chocolade op kamertemperatuur langzaam toe, en dan de slagroom en de vanille.mix toteen zijdezachte botercrème.

ROOM

* Klop de slagroom op met de suikerendevanille. Giet halverwege siroop of likeur erbij naar smaak

INGREDIËNTEN

Biscuit: * 225 geiwit * 165g suiker* 150 gdooier * 15 g maïzena * 25 gcacao * 135g

patentbloem * bakblik 20 à 22 cm

Chocoladecrème (van zoetrecepten): * 150 gpure

chocolade * 250g zachte

roomboter * 125 gpoedersuiker * 65 gcacaopoeder (en eenbeetje extravoor garnering) * 100 ml slagroom

* 1tvanille-extract

Peren: * 6stoofperen * 200 gkristalsuiker * 1kaneelstokje (breken) * 1steranijs

Karamel: * 100gkristalsuiker

* 30 ml water * 50 groomboter, in kleine blokjes * 30 g melkchocolade * 75 gslagroom

Slagroom: * 750mlslagroom

* 2elperensiroop/-likeur

* 60 gsuiker (gebruik iets minder als je voor siroop kiest) * 1vanillestokje

INGREDIËNTEN

(ong. 8pers) * 800 grunderstoofvlees (instukjes) * 2 uien * boterofmargarine * olijfolie * 4elbloem * 400 ml runderfond * 200mlrodewijn * 300 gwortel * 300 g knolselderij * 1appel * 75 gappelstroop * 1bakje kastanjechampignons * zout,peper,kruidnagel, knoflookpoeder, mosterdpoeder * 4jeneverbessen * 2laurierbladen * bladerdeeg * 1losgekloptei

”ONDER EEN DAKJE”

BEREIDING

VOORBEREIDEN ENAANBAKKEN

* Kruid het runderstoofvlees met zout, peper, kruidnagel en mosterdpoeder

* bestuif het vlees met bloem en schep goed om.

* Verhit boter in een pan en bak het vlees in porties rondom bruin.

* Snijd de uien in halve ringen en bak ze in dezelfde pan tot ze glazig zijn. Voeg het vlees toe en bak kort samen tot het goed bruin is.

STOOFPOTBASIS

* Verwarm in een aparte pan de runderfond en de rode wijn. Giet die bij het vlees, samen met de appelstroop, de laurierbladen en de jeneverbessen.

* Laat het geheel ongeveer1,5 uur zachtjes stoven met de deksel op de pan.

GROENTENTOEVOEGEN

* Was de wortel en snijd die in dunne, halve plakjes. Snijd de knolselderij in blokjes.

* Voeg beide groenten toe aan de stoofpot en laat zachtjes verder garen.

CHAMPIGNONS BEREIDEN

* maak de champignons schoon en snijd ze in plakjes. bak ze krachtig aan in olijfolie en breng op smaak met zout, peper en knoflookpoeder.

* Voeg de champignons toe aan de stoofpot en laat het geheel zonder deksel ongeveer 20 minuten inkoken.

APPELTOEVOEGEN

* Schil de appel en snijd die in kleine blokjes. roer ze door de stoofpot.

BLADERDEEGVOORBEREIDEN

* Haal het bladerdeeg uit de vriezer.

* Leg een ovenschaaltje ondersteboven op een plakje bladerdeeg en snijd dit ruim uit.

* bestrijk het deeg met losgeklopt ei.

OVENSCHALENVULLEN EN BAKKEN

* Verwarm de oven voor op 200 graden.

* Vul ovenbestendige schaaltjes tot halverwege met de stoofpot.

* bedek de schaaltjes met het bladerdeeg en bestrijk het deeg met ei. maak evtentueel decoratieve patronen op het deeg.

* bak de schaaltjes in circa 15 minuten goudbruin.

TIP: Serveer de stoofpot met aardappelpuree of knolselderijpuree.

December & Januari donderdags KOOPAVOND

Claudia vecht voor herstel

Claudia zit in detentie. Ze wil zó graag haar leven op orde krijgen. Dat lukt niet in haar eentje. Met uw steun gaat ze het redden!

Gevangenenzorg Nederland steunt (ex-)gevangenen, tbs-patiënten en hun familie. Omdat God vraagt óók een naaste te zijn voor de gevangen medemens.

Scan de code, lees het verhaal van Claudia en help mee:

GOULASHSOEP

BEREIDING

VLEES VOORBEREIDEN

* Snijd de uien en de knoflook fijn. Kruid het vlees met peper,zout en paprikapoeder

* Verhit olie in een grotepan en bak het vlees in porties rondom bruin.

* Voeg alle gebakkenvlees samen in de pan.

UI EN KNOFLOOK BAKKEN

* Voeg de fijngesneden ui en de knoflook toeaan het vlees en bak kort mee.

* roer de tomatenpuree door het mengsel en bak samen met de bloem ongeveer 5minuten.

AFBLUSSEN

* blus hetgeheel af metderode wijnen voeg 2liter lauwwarm water toe.

* roer goeddoor om alle aanbakselsvan de bodemlos te maken.

TOMATEN EN KRUIDEN TOEVOEGEN

* Snijd de tomateninblokjesenvoeg deze samen metdebouillonblokjes, laurierbladeren, majoraan, oregano en gerookt paprikapoeder toeaan de soep.

* breng de soep aan de kook, zet het vuur laagenlaathet 1,5 uur zachtjes pruttelen met het deksel op de pan. roer af en toedoor

PAPRIKA’S TOEVOEGEN

* Wasdepaprika’s en snijd ze in blokjes.

* Voeg de paprikablokjes toeaan de soep en laatnog 15 minuten meepruttelen.

AFMAKEN

* Proef de soep en breng op smaak met extra kruiden naar wens.

TIPS: Goulashsoep is de volgende dag nog lekkerder doordatdesmakengoed kunnen intrekken. Serveer de soep met stevig brood en verse boter voor een completemaaltijd.

INGREDIËNTEN

(ong. 10 personen) * 400 grunderpoulet * 400 gvarkenspoulet * 1kguien * 3teentjes knoflook * zout en peper * 3elpaprikapoeder * 2elgerookt paprikapoeder * 70 gtomatenpuree * 3elbloem * 750 g rijpetomaten * 250 ml rode wijn * 3groentebouillonblokjes * 2laurierbladeren * 1el gedroogde majoraan * 1eloregano * 700g paprika’s(in verschillende kleuren)

”IN AFGHANISTAN WISTEN WE DAT WE ELK MOMENT GEDOOD KONDEN WORDEN”

corrie ten boom was het middel voor de bekering van martien van der Veen-Hoek. Pas jaren later ontdekte ze dat haar grootvader de schuilplaats in het huis van de familie Ten boom had gemaakt. Net als Willem ten boom ging ze zich inzetten voor de verbreiding van Gods Woord onder Joden „In een betrouwbare vertaling.”

TEKST: HUIb De VrIeS BEELD: erAN OPPeNHeImer

Samen met echtgenoot Geert (79) heeft Martien van der Veen (77) overvolle dagen achter de rug. Haar ogen zijn gelaserd, ze liepen door Alkmaar om Bijbels te verspreiden, gingen op bezoek bij een zendingsechtpaar dat werkzaam was in Myanmar en Laos…. „Zo gaat het hier elke week. Maar goed, we hebben er nog de gezondheid voor.”

Martien groeide in Haarlem op als jongste in een gereformeerd gezin met zeven kinderen Haar vader was er hoofd van de christelijke Abraham Kuyperschool. „Soms zag ik hem op zijn knieën bidden voor zijn kinderen Nu ben ik de enige die nog gelovig is. Verschríkkelijk! Waarom heeft de Heere het zo gedaan? Ik snap het niet. We hebben heel veel verdriet in ons leven. Aan de andere kant kennen we veel vreugde. Omdat we mogen weten dat God met ons is.”

Een kabbelend bestaan heeft ze nooit gekend Na het behalen van haar hbs-diploma kreeg ze de gelegenheid om een jaar in Amerika te studeren, als ”exchange student” „Met de dochter van het echtpaar bij wie ik in huis kwam, heb ik na zestig jaar nog steeds contact. Op de school in Amerika hield ik in het kader van een wedstrijd een speech over de Verenigde Naties, die vrede zou gaan brengen Ik was de winnaar en mocht naar het hoofdkantoor van de VN. Dat bezoek maakte grote indruk op me Dáár wilde ik werken.”

Politicologie

Terug in Nederland kreeg ze van het Ministerie van Buitenlandse

Zaken het advies politicologie te gaan studeren. „Mijn vader stemde toe, maar vond me nog te jong om op kamers te gaan. Hij adviseerde

me eerst een jaar als au-pair te gaan werken In Parijs. Daar heb ik het moeilijk gehad. Ik hielp een vermogend echtpaar met enorm verwende kinderen Mij gaven ze amper te eten. Mijn ouders liet ik niets weten.

Het was mijn eer te na om met hangende pootjes naar huis terug te keren. Ik heb het volgehouden.”

Daarmee was de weg naar de studie aan de Vrije Universiteit gebaand.

„Het eerste college herinner ik me als de dag van gisteren. We waren met twee vrouwen en zo’n vijftig mannen. In die tijd was ik best hoogmoedig. Ik keek rond en dacht: ik ga naast de knapste man zitten.”

Het werd de christelijke gereformeerde Geert van der Veen uit Hoogeveen. „Ook Eelco Brinkman zat in ons jaar. Het was een geweldig leuke groep en we studeerden allemaal keihard. Op 5 december 1966 vroeg Geert me of ik zijn meisje wilde worden.”

Ze bedong één maand bedenktijd. „Om te beslissen of ik voldoende van hem hield om mijn verdere leven met hem te delen. In de kerstvakantie reisden we allebei naar huis: hij naar Hoogeveen, ik naar Haarlem. Daarna gingen we naar een conferentie voor christenstudenten in landhuis De Hooge Paaschberg in Ede.

Op de laatste avond van de gevraagde maand bedenktijd, 4 januari 1967, sprak Corrie ten Boom. Destijds wist ik amper wie ze was. Die avond ben ik wederom geboren Geert had al meer dan eens tegen me gezegd dat dat moet gebeuren in je leven. Thuis hoorde ik er nooit over. Wel was ik op zoek. In Parijs had ik bij een boekenkraampje ”Peace with God”, van Billy Graham, gekocht Ik miste de vrede met God. Tijdens het spreken van Corrie ten Boom begreep en ervoer ik voor het eerst dat Jezus voor

míjn zonden was gestorven. Dat gaf een blijdschap die nooit meer is weggegaan. Bij Geert gebeurde hetzelfde. Twee dagen later lieten we ons dopen.”

manipulatie

Op 31 december 1968 traden ze in het huwelijk. „We hebben ons aangesloten bij de christelijke gereformeerde kerk van Amsterdam-Noord. Daar stond toen ds. Marinus de Boer, een geweldige man. We hebben bij hem belijdenis gedaan en hij heeft ons ook getrouwd. Van de studentencampus Uilenstede waren we verhuisd naar een etagewoning in het centrum van Amsterdam.” Martien zette na het behalen van haar kandidaatsexamen een punt achter de studie, omdat ze zwanger was. Het ideaal van een carrière bij de Verenigde Naties was verdampt. Ze had een hogere vrede leren kennen. Geert voltooide de studie en vond werk in het onderwijs. De komst van het eerste kind zorgde

leiders met een narcistische persoonlijkheid niet gecorrigeerd. Na dertien jaar hielden we het niet meer vol. Geert was mentaal helemaal kapot. Later ben ik de opleiding voor doktersassistente gaan volgen en schreef ik een scriptie over de lichamelijke en geestelijke gevolgen van het uittreden uit een sekte Door het schrijven van die scriptie ging ik begrijpen hoe geestelijke manipulatie werkt. Die komt overal voor, ook in gevestigde kerken. Het is een wonder dat we het geloof niet zijn verloren Jarenlang hebben we op zondag samen dienst gehouden.”

De schuilplaats

Vanwege de benoeming van Geert tot docent aan een scholengemeenschap in Alkmaar was het echtpaar verhuisd naar Oudorp, ooit een dorp buiten, nu een wijk van de stad in Noord- Holland Twee keer brachten ze een bezoek aan Corrie ten Boom, in Soest. „Het was een geweldige vrouw, al ging ik haar niet verafgo-

”Het was mijn eer te na om vanuit Parijs met hangende pootjes naar huis terug te keren”

voor een breuk met de christelijke gereformeerde kerk. „Vanwege ons doopstandpunt. We zijn gelukkig heel goed uit elkaar gegaan. Samen kwamen we tot de conclusie dat we beter op zoek konden gaan naar een andere Bijbelgetrouwe gemeente Het werd een huisgemeente in Amsterdam. Dat leek ons de meest Bijbelse vorm van gemeente-zijn.” Het bracht niet wat ze ervan verwachtten. De gemeente ontwikkelde zich meer en meer tot een sekte. „In de evangelische wereld worden

den. Ze deed ook dingen waar ik niet achter sta. In 1977 verhuisde ze naar Amerika en verloren we haar uit het oog.”

Pas jaren later kwam Martien erachter dat er nauwe banden waren geweest tussen vader Ten Boom en haar opa Willem Hoek, aannemer van beroep. „Ze woonden dicht bij elkaar. In ”De Schuilplaats” kun je lezen dat meneer Hoek een horloge ter reparatie bracht. Het was zo mooi dat meneer Ten Boom geen geld voor het repareren vroeg Hij vond

heteen eerdat te mogendoen. Door hetboek”TenBoom,à Dieu” vanHansPoley ontdektenwedat mijn grootvaderdeschuilplaatsin hethuisvan de familieTen Boom heeftgemaakt.Corriewilde heteerst niet.Zeervoerhet alsongeloof, totdat haar broerWillemaangafdat hetechtnodig was. Hijbood voor de oorlogalonderdakaan Joodse vluchtelingenendoorzagdeaard vanhet nationaalsocialismetoen veel anderendaarnog blindvoor waren.”

Na hetlezen vanhet boek van Poleymaakte Martieneen afspraak voor een bezoek aanhet Corrieten Boomhuis.„Datwas een bijzondere ervaring.Nietalleen door hetbekijkenvan de schuilplaats diemijnopa hadgebouwd,maarnog meer omdat alle gidsen dieerwerkenovertuigde christenen zijn.Zelfben ik er daarna ook jarengidsgeweest.Totdatiker geen tijd meer voor had, door al het andere werk datopons padkwam.” roeping

Alsassistente vaneen schoolarts bezochtzegeregeldomliggendedorpjes, voor hettestenvan kinderen „Opeen dagin1996 reed ik over het dijkje naar Schermerhorn en hoorde ik voor de radioeen interviewmet vrouwenuit Kabul. Ze verteldenover watzemeemaaktensinds de Taliban de stad haddenovergenomen.Terwijl ze hunverhaal deden, hoorde ik een stem diezei:„Daar moet je naartoe.”Ikdacht even datikgek was. Ik hadnog nooitaan Afghanistan gedacht, maar eenjaarlater zatenwedaar.”

Hetontroerthaarnóg.„We warenzóblij. Al diejaren haddenwe ernaar verlangd iets voor de Heere te kunnendoen, maar er kwam geen duidelijke roeping. Dieheb je welnodig.Wemoesten wachtenop

Gods tijd.Zoals Mozestegen het volk Israël zei: „Engij zult gedenken aanalden weg, dien uden HEERE, uw God, deze veertigjaren in de woestijn geleid heeft; opdatHij u verootmoedige, om uteverzoeken, om te weten, watinuwhartwas,of gijZijngeboden zoudthouden, of niet.” Voor alle omstandigheden van hetleven geeftGod onderwijsvanuit Zijn Woord. Daarom houd ik zo van de Bijbel.”

BijdeNederlandse takvan de zendingsorganisatie WorldwideEvangelisation forChrist(WEC) volgdenze een spoedopleiding,ophet hoofdkwartier in Emmeloord. Eerder had Geertalbeslotentweejaaronbetaaldverloftenemen.Hij overwoog docent in Amerikateworden. „In plaats daarvanreisden we naar Afghanistan. Onshuishaddenwevoor twee jaar verhuurd. De International Assistance Mission regeldevoor ons woonruimte in Kabul.”

Taliban

Eengroot deel vandedag warenze druk mettaalstudie, terwijlzeop de achtergrondsomshet geluid van rakettenhoorden. Door contacten metdelokalebevolking brachten ze hetgeleerde in praktijk.„Hetwaren vriendelijke,gastvrije mensen.Totaal anders dandeTaliban.Die warenéchteng.Zehaddenhet vooral op vrouwenvoorzien.Die mochten niks.Ikwas de enigevrouw dieop een fietsdoor Kabulreed,naarde taalschool.”

De arrestatie vanGeertdoor de Talibankwamnietgeheel onverwacht. „We wisten datweelk moment gearresteerdenmogelijkgedood kondenworden. In Nederlandhadden we ervoor getekend datbij eventuele gijzelinggeen losgeldzou worden betaald. Dathoorde bijhet beleid vandeWEC.Het is gelukkiggoed

afgelopen. De directeurvan de International Assistance Mission sprak vloeiend Dari,debekendste taal in Afghanistan. Na een gesprekmet het hoofdvan de TalibaninKabul kwam Geertvrij.”

Ernstige ziekte vaneen dochterdeed hennatienmaanden alsnog besluitenterug te kerennaarNederland „Eerst aarzeldenwe. Zendingsboekenzoals ”Indearena”van Isobel Kuhn haddenons geleerddat de boze vaak probeertjevan hetzendingsveldteverdrijven. We wilden zekerweten of we moestenvertrekken. In dietijdlazen we alsdagboek ”Licht voor elke dag”,met woorden uitdeHeilige Schriftvoor elke morgenenavond.Wat lezenweopdie dag? „Sta op en vertrek”,Micha 2 vers 10.Duidelijker kontochniet? Latergingenwebeseffendat hetjaar in Afghanistaneen voorbereiding wasvoor onswerkinIsraël. Daar hebbenweindeloop derjaren met honderdensoldatengesproken over hunangst voor de dood.Wij begrepenhen.”

Gereformeerde bijbelstichting

Hunhuiswas nogvoor een jaar verhuurdenGeertwerdpas na dat jaar weer op school verwacht.De WECbood uitkomst.„We konden terechtopdeBijbelschool in Beugen. Daar leerdenwemeer over zending en evangelisatieenhaddenwe meteen onderdak:een kameropeen gang metmedestudenten.Allemaal jongemensen. Ontzettend leuk!We haddeneen heel goederelatie metde staf én diestudenten.Met sommigenhebbenwenog steedscontact.” Vandevader vaneen medestudent ontvingenzeeen lijstmet verschillentussendeBijbelvertaling uit 1951 vanhet Nederlands BijbelgenootschapendeStatenvertaling

”Al die jaren hadden we ernaar verlangd iets voor de Heere te kunnendoen, maar er kwam geen duidelijkeroeping”

www.vandervlist.com

Gouda

Donderdag 23 januari 2025

Rotterdam

Dinsdag 4 maart

Goes

Donderdag 16 januari

Kampen

Dinsdag 21 januari

Donderdag 13 maart

Apeldoorn

Donderdag 13 februari

Amersfoort

(en dependances Gorinchem en Hoevelaken)

Donderdag 23 januari

Dinsdag 11 maart

Zaterdag 18 januari

„Daardoor zijn onze ogen geopend voor het wezenlijke onderscheid tussen Bijbelvertalingen die zijn gebaseerd op de Textus Receptus en vertalingen die uitgaan van de kritische tekst. Ik vergeet nooit ons eerste bezoek aan de Gereformeerde Bijbelstichting. Toen ik in die kamer met enkel betrouwbare vertalingen stond, moest ik zó huilen. Ik wist zelf niet goed waarom Nu weet ik het wel. Ik vind het verschrikkelijk als er afbreuk wordt gedaan aan Gods Woord. We voelen ons heel sterk verbonden aan de Gereformeerde Bijbelstichting, door de vertalingen die ze aanbieden.”

Gehoorzaam

Na terugkeer in het onderwijs liep Geert een zware burn-out op In 2002 werd hij volledig afgekeurd.

„Het jaar daarop zijn we voor Israël en de Bijbel gaan werken: Hebreeuwse Bijbels verspreiden. Heel wonderlijk, vanaf dat moment bracht God voortdurend Joodse mensen op ons pad. Vanaf 2003 gingen we zeer geregeld een paar maanden per jaar naar Israël om Bijbels in het Hebreeuws en andere talen te verspreiden en met mensen te spreken Tussendoor reisden we naar andere landen, waaronder Frankrijk en Amerika. Geld hebben we nooit gevraagd. God zorgde ervoor.”

In Israël leerden ze onder meer Maarten en Marita Dekker kennen, werkzaam voor het deputaatschap Israël van de Gereformeerde Gemeenten. „Vanaf het eerste moment klikte het Wij houden van mensen die van de Heere Jezus houden, van de Bijbel houden en gehoorzaam zijn Dat is het hele eieren eten: gewoon gehoorzaam zijn. Bij Maarten en Marita zien we dat. We bidden veel voor ze.”

Vooral de ultraorthodoxe Joden maken het evangelisatiewerk in Israël moeilijk. „Ze hebben een haat tegen Jezus en tegen ieder die Zijn naam belijdt en Nieuwe Testamenten

en stafmedewerker Philip Hopkins van de Trinitarian Bible Society in Londen. „Die wisten van ons werk en vroegen of we voorlichting wilden gaan geven aan voorgangers in Is-

”We voelen ons sterk verbonden aan de Gereformeerde Bijbelstichting, vanwege de vertalingen”

verspreidt. Daarom delen we soms de Hebreeuwse vertaling van ”De Schuilplaats” uit. Dat boek biedt dan een opening voor gesprek. Heel leuk, we zijn in contact gekomen met een dochter en twee zonen van Eusie, een van de Joden die bij de overval in de schuilplaats zat.”

Trinitarian bible Society

De keuze van Israël en de Bijbel om voor het Hebreeuwse Nieuwe Testament een andere Griekse grondtekst te gaan gebruiken, leidde in 2014 tot een breuk met het echtpaar uit Oudorp. „Helaas! Wij wilden vasthouden aan de Delitzschvertaling Twee dagen na de breuk kregen we volkomen onverwacht van de International Board of Jewish Missions het verzoek om voor hen te gaan werken. Het is een organisatie van onafhankelijke baptisten die de werkers verplicht onder Engelstaligen de King James vertaling te verspreiden. Voorwaarde was dat we ons aansloten bij de onafhankelijke baptistengemeente in Alkmaar. Helaas ontwikkelde ook die zich in sektarische richting. We kerken nu in een huisgemeente in Anna Paulowna, bij een echtpaar dat afkomstig is uit de vergadering van gelovigen Daar voelen we ons geestelijk thuis.”

In 2014 kregen ze in Oudorp bezoek van directeur Paul Rowland

raël over het belang van een zuivere Bijbelvertaling. Nou, we deden niets liever. We kregen ook een plek in de commissie die zich bezighield met de herziening van de Delitzschvertaling van het Nieuwe Testament. Die is nu klaar. Helaas willen veel Messiasbelijdende Joden er niet van weten. Ze geven de voorkeur aan een vertaling die is gebaseerd op de kritische tekst.”

Verrassingen

Nu het reizen voor Geert zwaarder wordt, richten ze zich op Nederland. „Een deel van de dag lopen we op straat We delen Alkmaarse City-Bijbels uit en Bijbels in verschillende vreemde talen. Aan Joodse mensen geven we vaak Corrie ten Booms kroongedicht en ”De Schuilplaats” in het Hebreeuws. Twee weken terug kwamen we bij het station in gesprek met een Joodse student. Volgende week komt hij eten. God doet echt wonderen!”

Laatst waren ze op de receptie van Bert Dorenbos en zijn vrouw, voor hun 60-jarig huwelijksjubileum „Ik kwam naast een Amerikaanse vrouw te zitten. Wat denk je, als meisje deed ze in Amerika boodschappen voor Corrie ten Boom Vind je dat nou niet leuk? Zo is ons leven vol verrassingen. Verdrietige, maar ook heel mooie.”

HengeveldCouture

Ontwerpen en maken van de allermooiste bruidscouture in eigen atelier | 18 jaar couture met passie | www.hengeveldcouture.nl

Volgen Contact

Uitdepastorie

Eenrebel gevangen

Ds.W.Pieters,Elspeet

Al enige weken preek ik op zondagavonden overhet eerste hoofdstuk vandeDordtse Leerregels, waarin de leer vandeverkiezing wordtuiteengezet. In de serie lessen voor belijdeniscatechisanten heb ik daarover eens het volgende geschreven: eengoede Koning heeft een hoveling,die –zonder enige goede reden– in opstand komt en zelfsde kroonprins probeert te doden. De Koning stuurt zijn legeruit om de opstandeling en zijnvolgelingen te verslaan. Voordathet toteen treffenkomt, biedt de Koning echter eenalgemeen pardon aan, onder voorwaarde datzijdewapens neerleggenenhun loyaliteit aan de Koning betuigen. Niemandvan hen

zal dan worden gestraftenallen zullen ze delen in al de gunsten en gaven vandeKoning.

WasdeKoning aan deze opstandelingen verplichteen algemeen pardon aan te bieden?

Niemandvan de rebellen gaatop deze voorwaarde in, maar allen zijnvan planzich tothet uiterstete verzetten. Voordathet leger de rebellen aanvalt, laat de Koning een geheimplan uitvoeren.Hijheeft de voormaligehoveling, die nu zo’n verbitterde opstandeling is en zelfs de zoon vandeKoning probeerde te doden, tóch lief.Hijwil hem redden vandeondergang. Daarom stuurthijeen geheime expeditie eropuit om deze rebellenleider gevangen te nemen. Het planlukt. De aanvoerder wordt ontvoerden bij de Koning gebracht. Die spreekt hemindringend toeenweet hem voorzichtewinnen. De opstandeling buigt, belijdt zijn schuld en strafwaardigheid, en ontvangt –hoe slecht en gemeen hij ook was– een volkomen pardon.

WasdeKoning aan deze opstandelingen,die allemaal het genadig-aangeboden algemene pardon hadden afgewezen,verplichtom naast die ene (de aanvoerder), nog anderen te ontvoeren en voor zich te winnen? Nee toch?

Ondertussen is in het vijandelijke kamp bekend geworden datde aanvoerder in het diepstegeheim is ontvoerd en bij de Koning is gebracht.Wie vanderebellen wenst

datook? Niemand. Wie vanhen is jaloersopdeontvoerde aanvoerder?Niet een.

De Koning stuurtdevoormalige opstandeling en nu in gunst herstelde hoveling naar het rebelse leger.met de wittevlag vaneen algemeen pardonkomtde voormaligerebellenleider bij zijn voormaligevrienden en biedthun namens de Koning –voordelaatste maal–het ernstig-gemeende aanbod vanverzoening aan. Zij willen geen vanallen, maar zijnvreselijk kwaad op de voormalige leider.Al is hij gezantenalgeniet hij tijdens de onderhandelingen onschendbaarheid, toch ondernemenzeeen poging om hem te doden.

De voormalige opstandeling en nu in gunstherstelde vertrouweling komt onverrichterzakebijde Koning terug. Danwordt hetsein totdeaanvalgegeven. De strijd is in kortetijd beslist:derebellen worden verslagen.

Watisdetoepassing?

Toen Saulus vanTarsen eropuit trok om de volgelingen vanJezus gevangen te nemen (Hand.9), nam Jezus hem gevangen. en al washij nog zo’n opstandeling tegen zijn Koning,toch sprak deze goede Koning woorden vaneeuwig leven totzijn ziel en wonHijhem in voor deeens door hem zo verachte Nazarener

Deo volente in hetvolgende nummer het vervolg.

Veranderende christelijke

CHRISKOSTER, mede-eigenaarvan Olijrhook& Koster Vermogensadviseurs WAAROM VRO: ,,Ik zochtverbinding metreformatorische ondernemers.”

PENNINGMEESTER SINDS2019: ,,Er werd eenberoepopmij gedaan.Endan is hetdeschouders eronderendóór.”

MOOISTEMOMENT: ,,De gesprekken tijdensbijeenkomsten of bedrijfsbezoeken.”

MARGREETVAN SCHAIK, mede-eigenaarMedicallLifeSupport WAAROM VRO: ”We werden uitgenodigd door eenandereondernemer.”

SECRETARIS SINDS2021: ”Omdatdefunctie beschikbaarkwam.”

MOOISTEMOMENT: ”Het organiserenvan de bijeenkomsten.”

vragen voor ondernemers

TONTWIGT, directeurDeviaa

WAAROM VRO: ”Omdatonze toenmalige voorzitter,Leenvan Welie, me uitgenodigde voor eenbijeenkomst Vervolgens benikgebleven."

VOORZITTER SINDS2015: ”Omdatikdekernwaardenvan de VROechtbelangrijkvind.”

MOOISTEMOMENT: ”De persoonlijke ontmoetingen!”

onderneme

Vaneenmanszaak totinternationaleondernemer: ze vinden elkaar bij de Verenigdereformatorische Ondernemingen (VrO). „Netwerkenisnubelangrijker dandertig jaar geleden.”

TEKST: GISeTTe VANDALeN-HeemSKerK BEELD: TINeKe VANDer eemS

Het doek glijdt van de Volvo EX90. In de showroom van Broekhuis te Harderwijk drommen de mannen likkebaardend rond de fonkelnieuwe bolide. Eerder op de avond heeft Joost Fraanje, directeur Broekhuis Harderwijk, een inspirerende lezing voor de leden van de VRO gehouden. „Bedenk waarom iets goed gaat. En doe het dan nog beter. Stel altijd de klant centraal.”

Zo’n vier keer per jaar stelt een bedrijf zich open voor een rondleiding, met aansluitend een maaltijd. Dat kan een bij de VRO aangesloten ondernemer zijn, maar dat hoeft niet. Deze avond, begin oktober, zijn er zo’n zestig leden aanwezig. „In het noorden kunnen we nog

met meloenen, ananassen en welke andere soort fruit er maar voorradig is, valt vooral de efficiëntie van het arbeidsproces op

Gemêleerd gezelschap

De bijeenkomsten van de VRO trekken een gemêleerd gezelschap aan: van de eigenaar van een fietsenzaak tot grote internationale ondernemers als de gebroeders Duifhuizen. Waarin ze elkaar vinden en wat ze voor elkaar kunnen betekenen? Daarover hebben drie bestuursleden wel een mening. In de vergaderkamer van Medical Life Support in Kesteren schuiven voorzitter Ton Twigt, secretaris Margreet van Schaik en penningmeester Chris Koster op een natte herfstdag aan

”Er zit een kern van waarheid in het gezegde dat het er niet om gaat wat je kunt, maar wie je kent”

wel wat aanwas van leden gebruiken”, stelt een van de bestuursleden. „Bijeenkomsten in het westen trekken vaak net wat meer bezoekers.”

Zomervruchten

De kantine van het Rotterdamse Fruity Pack was, eerder dit voorjaar, inderdaad goed gevuld. Na een toepasselijke opening over de korf met zomervruchten uit Amos 8, door voorzitter Ton Twigt, is het tijd voor een rondleiding. Bezoekers trekken witte jassen aan en zetten hoofdbedekking op. En ook hier is –net als bij Broekhuis– het kijkje achter de schermen meer dan interessant. Zes dagen in de week levert het Rotterdamse bedrijf enorme hoeveelheden fruit in de bekende plastic bakjes aan onder meer diverse supermarktketens In de verschillende hallen

om een en ander toe te lichten Ruim dertig jaar geleden werd de VRO opgericht, vooral vanwege het verdwijnen van de zondagsrust. Hoewel dat nog steeds een belangrijk onderwerp is, is het niet meer het belangrijkste thema, vindt het drietal.

TON TWIGT: „De VRO is wel breder dan alleen de zondagsrust. Sowieso denk ik dat het goed is dat we handelen vanuit rust. Dat is Bijbels. En het is ook goed en gezond voor een mens. Maar ik denk dat het goed is dat de VRO nog andere waarden heeft toegevoegd.”

CHRIS KOSTER: „Bezinning en goed ondernemerschap zijn thema’s die altijd terugkomen. En netwerken is nu veel belangrijker dan dertig jaar geleden.”

MARGREETVAN SCHAIK: „Ik vind het ook heel mooi dat we elkaar we-

ten te vinden wanneer er bij iemand problemen spelen.”

christelijke stroopwafels

TON: „Ik zeg altijd: christelijke stroopwafels bestaan niet. Wel willen we het graag over goed ondernemerschap hebben. Dat is het doel van de VRO. Die gesprekken kun je niet voeren met bijvoorbeeld je buurman, maar wel met iemand uit dit netwerk. Bezinning en goede contacten gaan bij ons voorop Ook vinden we belangenbehartiging belangrijk. Dat gebeurt in stilte. Als een lid het moeilijk heeft, kunnen we hem bijvoorbeeld koppelen aan ondernemers die iets voor hem kunnen betekenen. Wij zijn geen omzetgenerator Toch kunnen we soms wel het verschil maken. Ik vraag vaak: wat heeft in jouw leven impact gehad? De antwoorden die ik dan krijg, hebben altijd iets te maken met de relatie die die persoon met een ander heeft. En dat is wat we ook bij de VRO willen bewerkstelligen.”

MARGREET: „Ik vind het mooi om te horen dat Joost Fraanje na afloop van ons bezoek aan Broekhuis tegen ons zei: „Wat een hechte club zijn jullie.” Hij had genoten van de gesprekken en de diepgang van die avond.

TON: „Tegelijk zijn we geen clubje dat de wereld wil verbeteren, maar werken we keihard voor onze boterham.”

Andere dynamiek

Chris Koster legt een archiefmap op tafel. „Wat dat betreft is er de afgelopen jaren weinig veranderd.” Glimlachend trekt hij een artikel tevoorschijn. „Dit verscheen bij ons 25-jarig bestaan De kop erboven? „Doe maar gewoon, maar dan wel samen.’’ Grappig hè, zo zitten we nog steeds in elkaar. De basis is hetzelfde, maar de accenten zijn

verschoven.Weziendelaatste jarenook steedsmeer jongeondernemers erbijkomen. Diebrengen een andere dynamiek metzichmee.”

TON: „Het is ook eenanderetijd, met andere vraagstukken. De afgelopen wekenben ik bijvoorbeeld verschillende kerenbenaderddoor jongeleden met vragen.Endie gingen niet over praktische dingen als: hoekan ik mijn online handel opzetten?Maarbijvoorbeeldover: kanikhet meewerkenaan de bouw van een gezondheidscentrum waarin ookeen abortuskliniek is gevestigd, voor mezelf ethischverantwoorden? Of:ikzoek een mentor,een buddy.Kun je me aan iemand helpen?Jonge ondernemerszien de VROmeer alsreflectietool.”

CHRIS: „Dat hoor je terugindegesprekkenonderling.Endat is ook eenpunt waarvoor ledenbij onsaankloppen: de goedecontacten.Elkaarwat gunnen. Er is een gezegde: hetgaaternietomwat je kunt,maarwie je kent.Daarzit een kern vanwaarheidin.”

In de beginjaren kwam de VrO landelijkinhet nieuws doordatze bezwaar maakte tegen een reclamecampagne vankledingconcern Hij.Iszoietsnog denkbaar?

Eenstemmig: „Nee.”

TON: „Nietomdat we er nietsvan vinden. Maar wijvindenhet nu veel belangrijker om onszelfdevraag te stellen: Hoe handelen wij?”

CHRIS: „Daaromhoudenwij ook vast aan een openingmet eenmeditatiefmoment. Dankrijgen wijdespiegel voorgehouden: wiezijnwij en hoehandelenwij in ons zakendoen?”

In het verleden voerde de VrO nadrukkelijk campagne om te kopen bij een bedrijf dataangesloten wasbijdevereniging Waarom is datveranderd?

TON: „VRO-leden mogenvan klanten niet verwachten datzeallesautomatisch bijhen kopen. Maar omgekeerdishet ook goed alsmensenindeachterban be-

Waar aandacht thuis is

Gratis geurset

MAAK EEN AFSPRAAK en ontvang een exclusieve geurset in onze showroom

Duurzaam voor jou, zorg voor morgen

Bij Capas Bed zorgen we niet alleen voor jou, maar ook voor de wereld om ons heen. Onze bedden zijn gemaakt van 100% natuurlijke materialen, met aandacht voor kwaliteit en duurzaamheid. Kies voor een bed dat goed is voor jou én voor de planeet

seffendat kleine ondernemersnooit zo massaal kunneninkopen alsgrote ketens.Het is mooi alsonzeachterbandeeigen kringietsgunt.”

CHRIS: „Grote jongenskunnen kleinere ondernemersdekop kosten. De budgettenenkennisdie ketens hebben, hebjeals kleine ondernemer niet.Enals klantenjedan minder wetentevinden, kanhet hard gaan.”

MARGREET: „Mensenstaan er vaak ook gewoon niet eensbij stil.Onlangs sprakikeen VRO-lidentoenkregen we hetoverboodschappendoen. Ik vertelde datiknaareen supermarkt ga dieopzondagisgesloten. Ook kledingzaken selecteer ik bewust Daar hadmijngesprekspartner niet bijstilgestaan.”

TON: „Support voor de eigenach-

branche werkzaam bent.”

CHRIS: „Ikherkenhet wel. In het verleden washet privéleven meer een ondergeschoven kindje.”

TON: „Deouderewerknemer kan vanjongerenleren datermeer in hetleven is dandeonderneming.De jongerekan lerenvan de oudere dat continuïteit loont.”

MARGREET: „Het ligt er welaan in welkebranche je werkt. Wijbieden ondermeer veiligheidsopleidingen en dankomterjuist veel op de avonden terecht.”

TON: „Dejongere generatiezietsterkertoe op hetwelzijn vanhet privéleven. En dankom ik toch weer terug op de broodnodige rust.Zeker alsje een huwelijks- en doopbeloftehebt gegeven, hebjeook daar een plicht

”De jongeregeneratie ziet sterker toeophet welzijnvan hetprivéleven”

terban vind ik inderdaadbelangrijk. Toch vind ik ook dateen ondernemer in de eersteplaatsvooral ondernemermoetzijn. De achterbanismaar klein, dusdeboterhamzal ook deels buiten de achterbanverdiendmoeten worden.”

CHRIS: „Ikschat datjongere ondernemers minder gebonden zijn aande reformatorischegezindte. De globalisering speeltdaarinook eenrol.Wil je handel hebben, danisdewereld groter danjedorp. En de wereld is een dorp geworden.”

Zijn de vragen vandeleden ookveranderd?

TON: „Ja. Bijiederebijeenkomstword ik welaangeschotenenkrijg ik vragenals:hoe zorg ik voor mezelf?”

Margreet glimlachend: „Dat komt vast omdatjij in de hulpverleners-

Datvraagtmeer doordenkingvanuit de christelijke hoek.Daarligtnog een taak voor ons: want bezinningiseen kernwaarde.”

Waarin ondersteuntdeVrO de ledennog meer?

TON: „Deafgelopen jarenheeftde veerkracht vandeindividuele ondernemermij vaak verrast.Ondernemers diehet moeilijk hebben, zien dan toch kans om door te ontwikkelen.”

MARGREET: „Ofzegaanerietsbij doen.”

TON: „Maarwemoetennooitvergeten: alsjegeknepenwordt,voelje altijd pijn.”

CHRIS: „Dan bieden wijook een luisterend oor:Vindjehet fijn alsikeven een bakjekom doen.”

MARGREET: „Het is zo mooi om mensen metelkaarinverbindingte

brengen. Er zijn weleensVRO-leden gaan helpen bijeen boer waar de stal vangeruimd moestworden. Datis prachtig.”

Jullie leden zijneen gemêleerdgezelschap. Is datniet lastig?

MARGREET: „Nee,wij zijn niet zo hoogdravend. Juisthet gewone netwerken vinden onze ledenfijn.”

TON: „Ikdenkdat heteerderjuist verbindend kanwerken. De grotere ondernemer vindthet ookfijnom zijn keuken te kopenbij eenzzp-er.”

CHRIS: „Wezieninderdaad ookjuist grotereondernemers lidworden. Ik denk vooral inderdaadomdenetwerkfunctie.”

Naar welkaantalleden willen jullie groeien?

MARGREET: „Delaatste drie ávier jaar zijn we best gegroeid.Wezitten nu op zo’n 175leden.Wezijnniet echt bezigmet werving. We geloven meer in mond-tot-mondreclame.”

TON: „Wezieninderdaad liever organische groei. We zijn er niet voor de ondernemer dieons puur beschouwt alsbusinessclub.”

CHRIS: „Maarwewillenwel groeien. Datzou gemakkelijk moeten kunnen alsalle ledendehandeninelkaar slaan. Want we zijn een vereniging methartvoor de zakenendezaak.”

MARGREET: „Wezoekendeverbinding.”

TON: „Margreet belt me regelmatig: letdaarevenop.”

CHRIS: „Luisterthij echt zo goed?”

MARGREET: „Nee, maar ik geef tips En danluisterthij wel.”

Bulderendgelach.

MARGREET: „Maarjuist diekleine dingetjesmaken datleden zich aangesprokenenwelkomvoelen. En dat willenwij uitstralen.”

PLEIDOOI VOOR VERWONDERING

Als de dingenzingen

Plots kun je geraaktworden.Door de schepping en het schone. Zo’nzeldzaam momentvan verwondering overtreft mijn beeldschermen,dekunstigefabelsvan AI en dedatadie alles doorzichtigmaken.

TEKST: mArTIJNDeN HOLLANDer

BEELD: reNATebLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

Een geel esdoornblad zeilt soepel over het rimpelende oppervlak van de snelstromende beek, langs een bosrand Verderop is er een verval, schitterend in het middaglicht. Dansend verdwijnt het herfstblad uit beeld.

In het Veluwse beekdal is het zo stil dat je de spreng hoort ruisen, onder ingetogen vogelzang. Half in het zand van de bedding liggen kiezels. Ik reik in het ondiepe, kraakheldere water en pak een steen Een ietwat gebutst en geschramd exemplaar. In de palm van mijn hand voelt hij aangenaam koel, als verse sneeuw.

Verrassing

Verwonderd ben ik wanneer de dingen mij raken. Als wat ik waarneem mij aanspreekt en vanbinnen weerklank vindt, zoals de trillingen in een viool of piano. Als ik even perplex sta. Zulke onbetaalbare momenten kun je niet grijpen of vasthouden Ze vallen je toe, spaarzaam en bij verrassing.

Verwondering is geen garantie bij een verre reis. Ze is niet te vinden in het spectaculaire, in wat de reclame aanprijst als ervaring of beleving. Wel heeft verwondering te maken met opleven. Zoals de Franse filosoof Albert Camus schrijft: „Soms sla je ’s ochtends de hoek om en daalt er in je hart een zoete dauw neer die ook weer vervliegt. Maar het frisse blijft, en precies dat heeft het hart altijd nodig.”

Voor mijn appartement staan monumentale beuken en een indrukwekkende linde. Het uitzicht is de aandacht waard, en toch is mijn blik vaak gericht op de laptop of smartphone. Mijn nichtje, op visite in het voorjaar, keek met andere ogen. Zij zag van driehoog de rode eekhoorn

op het verstilde gazon, tussen de lila krokussen.

modern

De Duitse socioloog Hartmut Rosa (1965) maakte mij ervan bewust hoe modern ik ben. Zelden verbaas ik me over het eenvoudige feit dat iets er is. Dat de dingen er zijn, is niet voldoende. Ze moeten nut hebben, je wilt vooruitkomen. De moderne levenshouding is er een van gebruiken, efficiënt benutten en exploiteren. Rosa noemt dat agressie. Dankzij de smartphone heb ik veel zaken in een oogwenk geregeld. Swipend baan ik me een weg door het leven. Kunstmatige intelligentie helpt mij de wereld om mij heen te beheersen. Bij alle handigheid gaat er volgens Rosa echter iets wezenlijks verloren Als ik de dingen in de vingers heb, of onder de duim, verrassen ze mij niet langer. Dan word ik er niet door geraakt

Snelheid

Ik wil grip op de dingen hebben, zekerheid. Daarom probeer ik alles te doorgronden, geholpen door de data op mijn schermen. Technische middelen en digitale media worden ongemerkt een doel in zichzelf. Het gaat om snelheid, vooruitgang en succes. Zelf ben ik een radertje in een systeem. Likes op Instagram en LinkedIn vertellen mij of ik nog meetel

C.S. Lewis (1898-1963) schrijft over die moderne, technische levenshouding in ”De afschaffing van de mens” (1943). Als ik de dingen wil ontleden, begrijpen en benutten, sterft er iets De analytische en cijfermatige blik maakt de werkelijkheid kil en abstract. „Wie alles ‘doorziet’, ziet niets”, zo stelt

KIEZELSTEEN

„Die steen, datstukje grindopjehand… Denk eens even in, wateen verwonderlijk iets. Het ís iets. Hoe komt het, dathijdaar ligt?Hijzou in het niets kunnen verdwijnen.Wat een wondere machtishet, die hem het aanzijn geeft, die hem laatzijn. eenvoudig de verwonderingkan een mens overvallen datiets is. Daar is een onmiddellijk verband tussen datstukjegrind en de Schepper, die het uitheft boven het nietsen uit het niets.endat is metalle dingen.Dat is zo verwonderlijk.Als datgaatruisen, alshet door je heen gaat: het zijn, datiets is. Schepping.”

(Dr. F. de Graaff,preek over mattheüs 6:24)

Winterstilte

De grond is wit, de nevel wit, De wolken, waar nog sneeuw in zit, Zijn wit, dat zacht vergrijzelt.

Het fijngetakt geboomte zit

Met witten rijp beijzeld.

De boom houdt zich behoedzaam stil,

Dat niet het minste takgetril

’t Kristallen kunstwerk breke, De klank zelfs van mijn schreden wil

Zich in de sneeuw versteken.

De grond is wit, de nevel wit, Wat zwijgend tooverland is dit?

Wat hemel loop ik onder?

Ik vouw de handen en aanbid

Dit grootsche, stille wonder.

Jacqueline van der Waals, ”Gebroken kleuren”

Lewis. „De doorzichtigheid van het raam is goed omdat de tuin en de straat ondoorzichtig zijn. Hoe nu als je ook door de tuin kon kijken?”

Ontvankelijk

Als ik druk bezig ben om de dingen naar mijn hand te zetten en mijn positie te handhaven, is er geen plaats voor verwondering. Die onttrekt zich aan mijn controle. Ik kan mijzelf niet verwonderen op commando, zoals ik ook niet kan besluiten om in slaap te vallen. Zo is er meer dat aan mijn beheersing ontglipt Dat ongrijpbare maakt van de dingen een tegenover, iets dat ik ontmoet.

Verwondering kan ontstaan als ik ontvankelijk in de wereld sta, met een basaal vertrouwen. Zonder alles te plannen. Dan kan er onverhoeds iets op mijn pad komen Als treffend voorbeeld noemt Hartmut Rosa de sneeuw. Die verschijnt ongevraagd en verandert voor even de werkelijkheid om mij heen. In het ongrijpbare schuilt iets van een mysterie. Als ik alles uitpluis, meet en becijfer, ontfutsel ik de dingen hun geheim en verdwijnt het wonder. Dan is het kwantitatieve belangrijker dan het kwalitatieve. Als voor mij alleen het praktisch nut telt, maak ik van de dingen gebruiksvoorwerpen, wegwerpartikelen, gadgets Ik ga daarmee snel en gemakkelijk vooruit, als een tiener op een fatbike, maar waar naartoe?

De Franse cultuurcriticus Jacques Ellul (1912-1994) schreef: „Hoe verder we voortschrijden, des te minder we in staat blijken om de wereld die uit onze handen gekomen is te beheersen en te leiden.”

Schepping

Er is schoonheid in dingen die niet

Zuivere zee

„Een waterige ochtend brak aan, stralend boven een zuivere zee. Uit de hemel fris als een oog, eindeloos schoongespoeld en door al dat water teruggebracht tot zijn fijnste, helderste weefsel, kwam een trillend licht dat elk huis en elke boom kwetsbaar aftekende en er een verwonderde nieuwheid aan gaf. De eerste ochtend van de wereld moet de aarde in precies zo’n licht tevoorschijn zijn gekomen.”

(Albert Camus, ”Terug naar Tipaza”)

Verder lezen

- Jacques ellul, ”Staan in de wereld van nu. Uitdagingen in een postchristelijke beschaving”

- F. de Graaff, ”Als goden sterven De crisis van de westerse cultuur”

- c.S. Lewis, ”De afschaffing van de mens”

- Hartmut rosa, ”Leven in tijden van versnelling. een pleidooi voor resonantie”

- Hartmut rosa, ”Onbeschikbaarheid”

For your Best Friend

Als familiebedrijfblijvenwevoortdurendinbewegingenzoeken we continunaar nieuwe aanvullendeproducten om onsassortimentvan natuurlijke en biologischeproducten voor honden en kattenuit te breiden. Door vraag vanveel consumenten introduceren we de volgende nieuwe producten: Adultkalkoen en Weight Control& Sterilised. Nieuwvoor de kieskeurigeofvoedingsgevoeligeeter, of gewoon alsafwisseling, is AdultKalkoen Deze complete,natuurlijke voedingiszeer smaakvol en lichtverteerbaar.Het is rijk aan kalkoen, zalmolie,Echinacea kruiden, prebiotica,glucosamine en chondroïtine.Het is graan-englutenvrij, bevatalleen kalkoenals eiwitbron en is hypoallergeen.Geschiktvoor volwassenenouderehonden. Ooknieuw is Weight Control& Sterilised, een complete en smakelijke,natuurlijke voedingvoor volwassenhondenmet overgewichtofdie neigen snel zwaarderteworden, bijvoorbeeldnasterilisatie.Dezetarwevrijevoeding is laag in calorieën en vetten, maar rijk aan eiwittenenvezels. Hetbevat kip, zalmolie,glucosamine,chondroïtine, L-carnitineenvezelrijkegranenmet een lage glycemischeindex

Smallbreed –mini5kg verpakkingen

Onze smakelijke krokante smallbreed -minivoervarianten,speciaal ontwikkeld voor kleine hondenrassen, zijn nu ook verkrijgbaar in een handige5kg verpakking Deze Nederlandsetopkwaliteitvoeding bevathoogwaardige en streng geselecteerde dierlijke en plantaardige ingrediënten.Zehebbeneen hoge acceptatie en verteerbaarheid en zijn beschikbaar in de variantenpuppy,adult,sensitive,control (weight) en senior.

Relaxvoor katenhond.

Voor stresssituatieszoals vuurwerk en socialisatie heeftBF®Petfoodnaast de bekenderelax tablettenvoor katenhondnuook 3in1 blaf &relax koekjes voor honden.Dezekruidenkoekjeszijnrustgevendenhelpente ontspannen. Ze zijn natuurlijkeneffectiefenbevorderendealgemenegemoedstoestand.Geschiktvoor alle hondenrassen, vanpup totsenior, en verkrijgbaar in Mini en Maxi variant.

Kies voor BF®Petfood,natuurlijkhet beste!

Verkrijgbaar bijo.a.: Welkoop.nl, Petsplace.nl,Ranzijn.nl, Brekz.nl,Plein.nl, Medpets.nl, Zooplus.nl,Forix.nl, Topdierenshop.nl en vele dierenspeciaalzaken.

Meer informatie zie www bfpetfood nl Voor probeerpakket zie www bfprobeershop nl Mail: info@bfpetfood nl

Adultkalkoen: complete,licht verteerbare natuurlijke hondenvoeding. Graanvrij en hypoallergeen.Rijkaan kalkoen. Voor voedingsgevoeligeen/of kieskeurige honden.3kg &12,5kg.

Weight Control& Sterilised: Eiwit- en vezelrijk. Laag in vetencalorieën.Bij overgewichtof neigingtot gewichtstoename. Voor volwassenhonden. 3kg& 12,5kg

3in1 Blaf &Relax koekjes: rustgevend en ontspannend.Uniekekruidenmix. Bijstresssituaties,socialisatie en vuurwerk.Glutenvrij. Voor alle hondenrassen. Mini 200g &Maxi500g Relaxtabletten: Metvaleriaan en passiebloem. Rustgevendewerking bijstresssituaties zoalsvuurwerk.Glutenvrij. Voor hond en kat. e60g

NIEUW 5KG

probeer pakket

Smallbreed –mini: Smaakvolle,complete natuurlijke voedingvoorkleinehondenrassen. Graan-, gluten-en/of tarwevrij. Metversen/of gedroogdvlees en/ofvis,zalmolie en prebiotica. In de variantenpuppy, adult, sensitive, control(weight)ensenior. 1,5kg& 5kg

nuttig zijn. Wie dat als geen ander zag, is dr F. de Graaff (1918-1993).

Het schone –ook in muziek, kunst en literatuur– is volgens de cultuurfilosoof en predikant uit Hattem een flard van het paradijs De ingeslapen geest van de moderne mens kan erdoor gewekt en verblijd worden. En tegelijk verontrust, doordat hij herinnerd wordt aan wat hij mist. Wie in de wereld sporen ziet van de schepping, krijgt volgens De Graaff „een nameloos heimwee.”

Zo steekt De Graaff een spade dieper dan de seculiere Hartmut Rosa. De dingen kunnen ons niet alleen aanspreken en raken, ze zijn ook vingerwijzingen naar een hogere werkelijkheid. Naar de wereld van Gods schepping en het Koninkrijk dat nabij is Dan zijn de sterren getuigen van het verhevene, van een onuitsprekelijk geheimenis. „Het is een spreken zonder stem Het is wel een taal, het is zelfs een gefluister”, zegt De Graaff in een preek over Psalm 19

Stilte

In de werkelijkheid om mij heen ontmoet ik niet alleen het schone, maar ook verwording en ontzetting. Er is veel wat ontstelt en verwart. Oorlogsdreiging, klimaatrampen, wankelende democratieën: dingen buiten onze controle. Het ene pushbericht volgt op het andere. „Een carnaval aan informatie en nieuwtjes”, schreef Jacques Ellul al in 1948. Door alle sensatie vergeet ik eenvoudig uit mijn raam te kijken, naar de berijpte takken in het ochtendlicht. Dr. F de Graaff herinnert mij eraan: „Het gaat niet om het shockerende, om het geschokt worden, maar om de verwondering.” Het „suizen van een zachte stilte” uit 1 Koningen 19 is in de Naardense

Bijbel vertaald als „de stem van een zachte stilte.” In mijn alledaagse leven moet de stilte het meestal afleggen tegen rumoerige stoorzenders. Auto- en vliegverkeer, deadlines en volle agenda’s, de vervreemdende mengelmoes van verstrooiing en onheilstijdingen op de smartphone. De zeldzame keren dat ik echt geroerd werd door de dingen, was dat zonder uitzondering in een verstild moment

Naïef

„„Er gaat niets boven vriendelijkheid”, zei het paard. „Stilletjes overstijgt dat alles.”” Een citaat uit ”De jongen, de mol, de vos en het paard” van Charlie Mackesy. Voor verwondering is kinderlijke naïviteit nodig, zeker in de wereld van vandaag Zowel bij De Graaff en Ellul als bij Rosa vind je de gedachte dat wij met ons drukke bezig zijn en onze techniek in een gesloten, materialistische wereld leven. Afgesloten van een hogere, geestelijke wereld, of –bij Rosa– van alles wat niet doelmatig is. Als mijn leven in het teken staat van efficiency en concurrentie, is er geen ruimte voor empathie. Wie angstig en gestrest is, zal zich niet verwonderen. Hij ontmoet de ander en het andere niet werkelijk, en voelt zich vervreemd. Er is geen relatie, geen verbinding, geen dialoog, zoals in het fraaie prentenboek van Mackesy. De wereld verstomt.

Wonderlijk

Mijn drukke leven is, in de woorden van De Graaff, een schijnbaar leven, een roes. Om oog te krijgen voor een diepere werkelijkheid, moet ik worden als een kind. Dan krijg ik een „wonderlijke, vertrokken kijk op de dingen.” Dan zie ik in de bomen, de wolken en de hemel iets van

Gods schepping en Koninkrijk. Dat is geen sprookje of fantasiewereld

Juist onze keiharde realiteit, stelt De Graaff in een preek over Mattheüs 18:10, is „omfloersing en onttovering.” Een spooksel, „geschapen door de boze duivel zelf.”

Als ik me verwonder zoals dr. F. de Graaff dat kon, dan zie ik in de dingen iets van hun goede oorsprong en van hun aanstaande vernieuwing Het zijn ritselingen „In de avondkoelte van de hof kwam de Heere God. De bomen geven dat soms nog aan, als de mens daarnaar kan luisteren. Naar die wonderlijke tonen, die er ook in dit deel van de schepping waarin wij ons ophouden nog zijn.”

broos

Felix Timmermans (1886-1947) dichtte: „De kern van alle dingen is stil en eindeloos Alleen de dingen zingen. Ons lied is kort en broos.”

De dood is de hardste grens aan het moderne menselijke project van maakbaarheid en controle Een niet-kerkelijke auteur als Hartmut Rosa moet daar halt houden De dood spreekt ons niet aan en wij kunnen er niet meer op antwoorden. Verwondering krijgt een nog veel diepere lading wanneer er perspectief is voorbij de dood. Met De Graaff kun je dan kijken naar de vogelen des hemels en de leliën des velds (Mattheüs 6:26) en zo de dagelijkse zorgen en drukte vergeten. In het schone zie ik dan iets van oorsprong én toekomst, tekenen van het Koninkrijk. Alle dingen worden nieuw.

ZolangGijnogonzichtbaarzijt, eenzondiepindenacht, roepikuwnaderingreedsuit omdatikUverwacht (WillemBarnard)

GEZIEN

Familie Saavedra González komt niet in het nieuws.Net als2,8 miljoen andere Venezolanen zijn ze gevluchtnaar Colombia. Een fatsoenlijkeplek om te wonen hebben ze niet. Doorhevige regenvalstaat hunhuisonder water.Toch houdtmoeder Ayari hoop: ‘Ik bid tot God dat mijn kinderen kunnen studeren.’

WIJ ZIJN GEROEPEN HEN TE ZIEN. SPONSOR EEN KIND!

VRIENDIN

Vierhet voorjaar

KOMGEZELLIG METJEVRIENDIN/MOEDER/ ZUS/COLLEGA

NAAR DE BETUWE!

WANNEER D.V. vrijdag 7maart2025

WAAR

molen de Zwaluw/De bongerd, Kesteren

TIJD

15:00 -21:00uur

PRIJS: 39,95.

PROGRAMMA:

We ontvangen je met koffie/thee en wat lekkers. Om 16 uur presenteert Hannaroubos haar nieuwste boek “Piekfijn, stapsgewijsnaar stijlvol grijs”. Smuldaarna vaneen heerlijke high tea. ’s Avonds kunjeshoppen bij woonwinkelDebongerd. Overal staan gezellige kraampjes.Ook zijn er haarstylisten, personal shoppers en kledingcoaches aanwezig.

Blijf bij mij, Heer’

Blijf bij mij,Heer’,want d’ avond is nabij. De dag verduistert, Heere, blijf bij mij!

Als and’re hulpm’ontbreekt,geluk m’ ontvliedt, der hulpelozen hulp, verlaat mijniet!

(…)

’k Heb Ualtijd vannoode, dag en nacht, slechts Uw genâ verwint des boozen macht.

Wiekan als gij mijn gids en sterktezijn?

Blijf bij mij,Heer’,innacht en zonneschijn!

(…)

Houd hoog Uw kruis voor mijn verdonk’rendoog, Licht in de schemer,leidmij naar omhoog!

De morgen daagt, de schaduw gaat voorbij: in dood en leven, Heer’, blijf mijnabij!

HenryFrancis Lyte (1793-1847). Vertaald door Herman Pieter Schim van der Loeff(1837-1906) vers 1en3;Evert Louis Smelik (1900-1985) vers 2en4;Pieter Boendemaker (1893-1977) vers 5. Later door Willem Barnard; Ad den Besten en Willem Johan van der Molen.

5. AFSCHEIDSLIED

Ds. Lyte is de 50 nog niet langgepasseerd als zijnzwakkegezondheidhem ertoe dwingt afscheid te nemen vanzijn gemeente in een engels vissersdorp. Hij lijdt aan tuberculose. Na de emotionele, beladen dienst, de middagrust en de laatstestrandwandelingdie daarop volgt, trektdepredikantzichterug in zijnstudeerkamer om het lied af te makendat hij wil achterlaten. De volgende dag zal hij voorgoed naar Frankrijkvertrekken, maar dezeverzen moet hij op vaderlandse bodem voltooien

Ze zijngeïnspireerddoor de preek over de emmaüsgangers die hij deze ochtend heeft

gehouden.„blijf met ons”, zeiden zij tegen de opgestane Heiland, „wanthet is bij den avond, en de dag is gedaald.”Twee maanden latersterft ds. Lyte in Frankrijk, maar zijnlied overleeft hem totinlengtevan jaren en totin Nederlandtoe. Daar verschijnen aanvankelijk couplet 1, 3en5inchristelijke liedbundels, pas laterhet hele lied. Na verloop vantijd wordt het opnieuw vertaald, nu als ”blijf mij nabij, wanneer het duisterdaalt”. Willem barnard, een vandehertalers,zal het „een vandemeest geliefde liederen vandeengelstalige christenheid” noemen.

6 Avondgebed

Heer’,blijf bij ons, want het is avond en de nacht zal komen.

Blijf bij ons en bij uw ganse Kerk aan de avond van de dag, aan de avond van het leven, aan de avond van de wereld.

Blijf bij ons met Uwgenade en goedheid, met Uw troost en zegen, met Uw woordensacrament.

Blijf bij ons wanneer over ons komt de nacht van beproevingenvan angst, de nacht van twijfel en aanvechting, de nacht van de strenge, bitteredood.

Blijf bij ons in leven en in sterven, in tijd en eeuwigheid. Amen

Toegeschreven aan Maarten Luther (1483-1546); maar gedicht doorGeorg Christian Dieffenbach (1822-1901).Vertaalddoor JörgZink

6. NIET VAN LUTHER

Wonderlijkgenoeg worden deze woorden al decennialang ten onrechtetoegeschreven aan maarten Luther.Het is echter niet de reformatordie ze schreef, maar een volgeling die eeuwen laterleefde; de Duitsedominee Dieffenbach. Deze komt wel uitdeLuthersetraditie en in die kringen zal het lied ook veel gebruikt worden. Het sluit aan bij de vraag die de emmaüsgangers aan Jezus stelden, toen zij Hem als de Heereherkenden: „blijf bij ons.” Ookhet destijds al bestaande lied ”Ach bleib bei uns, HerrJesu christ” van bachmoet Dieffenbach geïnspireerdhebben, want datisinzijn dagen breed bekend. In Duitslandwordt Dieffenbachs avondgebed al snel gezongen op de melodie vanmaarten Luthers bekende ”erhalt uns, Herr, bei deinem Wort”. bij onskrijgt hetveel laterbekendheid, namelijkals het in 1973 in het Liedboek vandeKerken belandt. Tien jaar daarna zorgt roel Smit voor muziek erbij. De dichterleeft dan allang niet meneer.Hijblijft behalve als evangelisch-luthers predikantook bekend als schrijver vankinderliederenenkinderboeken.

KLEURWEDSTRIJD

Slijp de kleurpotloden en geef ditwinterse straatje mooiekleuren! Stuur deze kleurplaatvoor zaterdag 18 januari naar Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. De tien mooistekleurplatensturenwe“elkeweek een bijbeltekst” toe.

TRO UWE NI N2 02 5?

Naar deze dag wil je altijd blijvenkijken!

Boek ull e trouwreportagevoor 31 anuar 2025 en ontvang metcode #Terdege24een loveshoot cadeau t.w.v.€295,-, zodat we samen ull e pracht geavonturen en b zonderedag kunnen vastleggen.

WWW.JACOBIENFOTOGRAFIE.NL

DitisDeng

Dengiszoernstig ondervoed dat hij zelfsgeen eetlust meer heeft. In Zuid-Soedan is een groot voedseltekort. Dengiseen van1,6 miljoen kinderen die hieronder lijdt

Als een kind zo ernstig acuut ondervoed is als Deng, is de situatie levensbedreigend.

Medair wil niets liever dan hetleven vandezekinderen redden. Omdat we gelovendat elk levenwaardevolisen elk kind naar hetbeeld vanGod is geschapen.

Hetisvoor mij onverdraaglijk dat kinderen sterven terwijl de meest noodzakelijke hulp slechts 10 euro kost

Want als een kind een speciale melk krijgt, kanaleen belangrijke eerste stap in hetherstel worden gezet.

Meer dan 90% vandekinderen die we behandelen in onzeklinieken overleeft.

Uw steun is hierbij onmisbaar

Anki van Bruggen

Manager Medair Nederland

Spiegel

Predikantsvrouw Abigaïl Janse-Pieterman is moeder van zes, psychosociaal hulpverleenster en schrijfster van een boekwaarin ze voormeeropenheid pleit.

Voor mijn uiterlijkheb ik een spiegel gelukkig maar even nodig. Ik vind het belangrijker om regelmatig in een figuurlijke spiegel te kijken. Diehelpt meomoververschillende vragen na te denken. De belangrijkste: is hetmijn verlangen om de Heeremeer gelijkvormig te mogen worden?

Als ik terugkijk op het achterliggendejaar, denk ik ookover andere vragen na. Hoe benik als wederhelftgeweestvoor mijn man? Hebik hem bijgestaan in goede,maar ook in moeilijke momenten? Hebbenmijn kinderenervaren hoe diep onzeliefdesband magzijn? Hoe ben ik alsopvoeder geweest?Hoe wil ik datonze kinderen laterterugkijken op hunjeugdjaren? Denken ze dan aan een moeder dieliefdevol en geduldigwas? Zullen ze zich de warmte herinneren vaneen gezinwaariniedereen zochtnaar verbinding met elkaar? Ik hoop het. Ze zullen vast ook weleens terugdenken aan eenmoeder dieongeduldig was of uit haar slof schoot. Of zouden ze zichdan toch herinnerendat er eenmoederwas die terugkwamophaar woordenenkon zeggen: Sorry, ik hebhet niet goedgedaan;wil je mij vergeven?

Zullen de kinderenook ervaren hebbendat ik bezetwas met hun ”eeuwigzielenheil”? Omdatdit hetaller-, allerbelangrijksteinhun leven is:dat zij kúnnen sterven?

regelmatig denk ik aanmijn eigensterfelijkheid.Hoelang zal ík nogleven? Ik weet het niet. „mijn tijden zijn in Uw hand”,zegtPsalm 31. metdat besef ga ik iedere daguit beden naar bed. Nogweereen daggegeven. Wateen wonder!

Ook ditjaarisvoorbijgevlogen. On-voor-stel-

”Mijn tijden zijn in Uw hand”

baar soms. Watheeft de Heere ons veel gegevenomdankbaar voortezijn. Verwondering vervultmijn hart:wie benik, Heere,dat Unaar mij en mijnhuis heeft willen omzien? reflecterend leven, terugblikken: datisvoor mij eenfiguurlijkespiegel.Niet alleen aanhet einde vanhet jaar,maarook tussendoor. Heel bewust, met de eeuwigheid op mijnnetvlies. Dankrijgthet woordje genade eensteeds diepere inhoud

Dat Mark onder een ingestort hotel lag, blijft onwerkelijk

Gered uit de duisternis

Het bed voor het woonkamerraam staat er nu zo’n drie weken. Zo lang is Mark Hoefnagel (26) uit Emmeloord thuis. Van de slaapplek is het een paar stappen naar de bank, en nog een paar meer naar de keuken of het toilet. Maar nog nooit heeft het hem zo veel moeite gekost om daar te komen.

TEKST: JAcOmIJN ArIAKHAH

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

Z’n telefoon stopt hij vrijwel standaard in zijn broekzak. Want laat hij die ergens in huis liggen, dan moet hij daar weer helemaal heen strompelen om hem te halen.

Als zijn tweejarige zoontje Jamie de kamer binnenkomt, spreidt hij vanaf zijn stoel zijn armen wijd uit in de hoop dat het kleine mannetje erin komt vliegen. Dat gaat een stuk sneller dan zelf naar het jongetje toelopen.

Zijn stoel kraakt als hij opstaat en met een kruk in zijn hand naar de keuken hinkt om een kopje koffie te halen.

Maar hij is blij om weer thuis te zijn

Hotel

Veel Nederlanders kennen Mark en zijn vrouw Edi inmiddels. Is het niet van naam, dan wel vanwege het drama dat hen afgelopen zomervakantie overkwam.

Soms kunnen ze nog steeds niet

Waarschijnlijk is er ergens brand, concludeert Mark. Edi neemt Jamie mee de gang op en Mark volgt een meter of twee achter hen. Ze lopen daar nog maar net, als hij boven zijn hoofd een geluid hoort, alsof er gruis van het dak valt. Nog geen twee seconden later verdwijnt de vloer onder hun voeten en wordt het volledig duister om hen heen.

Het volgende wat Mark gewaarwordt, is dat hij klem zit Hij bevindt zich onder stapels puin. Ook rondom hem liggen allemaal brokstukken. Bewegen kan hij zich niet. Hij ligt dubbelgeklapt, half op zijn zij. Zijn linkerarm heeft een flinke klap gehad en zit onder het puin Alleen zijn rechterarm ligt vrij.

Hij roept in het donker Edi’s naam Tot zijn grote opluchting antwoordt ze. Het gaat goed met haar en hun zoontje. Ze liggen eveneens klem, maar zijn niet gewond en hebben wat meer ruimte

Nog geen twee seconden later verdwijnt de vloer onder hun voeten en wordt het volledig duister om hen heen

geloven wat er in augustus dit jaar gebeurde, toen ze op vakantie waren in het Reichsschenke Zum Ritter Götz-hotel in het Duitse Kröv. Alsof het over anderen gaat, en niet over henzelf

Het begint allemaal met een dringende klop op de deur van hun kamer, laat in de avond van 6 augustus. Ze moeten met spoed het hotel uit, zegt de vrouw die daar staat

dan hij, omdat de deur van hotelkamer 7 alle puin voor hen heeft opgevangen

Zelf heeft hij een gebroken pols, merkt hij algauw. Verdere verwondingen kan hij niet ontdekken. Veel praten doen ze niet in de duisternis. Om elkaar te kunnen verstaan, moeten ze schreeuwen, en daarvoor ontbreekt hem de energie. Het opgekruld liggen in een oncomfortabele houding

vraagt veel van hem Ademhalen wordt moeilijker. En toch houdt hij hoop. Hij weet dat er redding onderweg is. De grote vraag is alleen of die op tijd zal komen. Zijn positie is benard.

Bidden lukt niet. Hij krijgt op een of andere manier niet de helderheid van geest om goede zinnen te formuleren Hij praat tegen God in tongentaal.

De donkerte duurt voort. Hij krijgt het steeds benauwder. Hij haalt nog maar met moeite adem „Edi?” Het is al even geleden dat ze elkaar spraken. Ze reageert op zijn stem. Hij voelt zijn krachten wijken en wil graag details voor zijn begrafenis met haar bespreken. Waar hij altijd meteen de liederen kan noemen die hem aanspreken, kost hem dat nu grote moeite Gelukkig heeft zijn vrouw maar een paar woorden nodig om te begrijpen wat hij bedoelt.

bevrijding

Dertien uur nadat de wereld om hem heen instortte, ziet hij voor het eerst weer licht. En een gezicht: zijn bevrijder, reddingswerker Christoph Voorzichtig wordt hij uit het puin gehaald en meegenomen naar de klaarstaande ambulance. Ook dat is niet zonder gevaar, want de reddingswerkers hebben een soort tunnel in het puin moeten graven om hem eruit te halen.

„Als alles straks voorbij is, gaan we samen een biertje drinken”, grapt hij opgelucht tegen Christoph. Dat is het laatste wat hij zich nog kan herinneren. Hij is veel zwaarder gewond dan hij zelf doorheeft. Doordat hij urenlang bekneld heeft gezeten,

hebbenzichafvalstoffenopgehooptinzijnlichaam,met grote gevolgen voor zijn nieren.Ook de zenuweninzijnbenen zijn door de beknelling beschadigd geraakt.

Terwijlhij in een Duitsziekenhuis in een kunstmatigecomagehoudenwordt,doendeartsenhun uiterste best om zijn nieren weer op gang te krijgenenzijnledematen te redden. Ze makengrote incisies in zijn armenbenen om de druk op zijn spierenenzenuwen te verminderen.

Ookzijnfamilie en vrienden zitten niet stil.Heel Urkleeftmee met hemenzijngezin.Erwordt een bidstond georganiseerd. Eenin allerijl opgezettecrowdfund-actie zorgtvoor hetbenodigde geld om hemmet hetvliegtuig naar Nederland te vervoeren. Maar hijweeter nietsvan.

Wathij zich herinnert,isdat hij een week laterinhet ziekenhuis in

Groningen zijn ogen openslaaten ontdektdat hijgrote operatiewondenheeftaan beidebenen en zijn linkerarm. En dathij pijn heeft, heel veel pijn.

Aanvechting

De maanddie volgt, is heftig, vertelthij.Heftigerdan hetlevend begraven liggenonder hetpuin vaneen Duitshotel.Toenhad hij nogdehoop er slechtsmet een gebroken pols vanaftekomen. Maar in hetziekenhuisinGroningen wordtduidelijk dathij nog een langeweg te gaan heeft. Zijn nieren moeten gedialyseerd worden, zenuwenzijnbeschadigden weefselisaangetast.Hij weet niet of hijooitweer zalkunnenlopen. Wathem sterkt,iszijngeloof. Keer op keer komt Psalm91terug in zijn gedachten. En danvooral hetlaatste gedeelte.„Hijzal Mij aanroepen, en Ik zalhem verho-

ren; in de benauwdheidzal Ik bij hemzijn. Ik zalerhem uittrekken.”En: „Ikzal hemmet langheid derdagen verzadigen,enIk zalhem Mijn heil doen zien.” God zalhem weer thuisbrengen,bij Edi en Jamie, geloofthij. Eenlieddat hemerg aanspreekt, is de Engelsehymn”Come Thou fountofevery blessing”. Daarin gaat hetoverveiligthuiskomen. En over hetoprichten vangedenkteken, een Eben-Haëzer. Tegen Edizegthij dathij datook graag wildoen: een gedenkplekje maken in Kröv.Wanthet verwondert hem nogsteedsdat ze alle drie uithet puin zijn gekomen, nadatallesom henheen letterlijkinstortte Maar datbetekentnietdat hijgeen aanvechtingkent. Soms schreeuwt hijhet uitnaarBoven.Van pijn, ellendeenangst.Als hijhet op een nachtnietmeer ziet zitten, vraagt hijGod om hemtelaten merken

dat Hij erbij is. Maar hij krijgt geen antwoord. Dat is moeilijk Want belooft God er niet te zijn voor iedereen die Hem aanroept in de nood? Tegelijkertijd: Heeft niet ook Jezus Zelf zich verlaten van God gevoeld? Waarom zou het bij hem, Mark, dan anders zijn?

meeleven

Over belangstelling heeft hij in het ziekenhuis niet te klagen Vrijwel elke dag krijgt hij post. Familie, vrienden, dorpsgenoten en zelfs wildvreemden nemen de moeite om een kaartje te sturen, terwijl ze soms niet eens weten in welke kamer hij ligt Elke keer als er een stapeltje zijn kamer wordt binnengebracht, maakt zijn hart een sprongetje

Op kansels door het hele land en zelfs in het buitenland wordt er voor hem en zijn gezin gebeden Appjes, telefoontjes, nieuwsberichten: iedereen leeft met de familie Hoefnagel mee. Hartverwarmend voelt dat. Het steunt hem en Edi in de moeilijke tijd die ze doormaken.

Hij staat compleet versteld als hij op een dag zijn telefoon tevoorschijn haalt en het eindbedrag van de crowdfundactie ziet: zestigduizend euro. Veel meer dan het streefbedrag, dat twintigduizend euro was Dat zo veel mensen de moeite genomen hebben om hem en zijn gezin financieel te helpen, maakt hem ontzettend dankbaar.

De belangstelling voor hun stopt niet als hij na een maand het ziekenhuis mag verlaten en opgenomen worden in het revalidatiecentrum in Beetsterzwaag. Ook daar hangt zijn kamer vol met kaarten

Verlossing

Er gebeuren in Beetsterzwaag bijzondere dingen Op een zaterdag wordt er door zijn familie en kerkgenoten voor zijn herstel gevast en gebeden. Juist die dag zit Mark er helemaal doorheen. En precies op die dag krijgt zijn zwangere vrouw Edi ineens een hevige bloeding terwijl ze bij hem op bezoek is. Angstig bellen ze de verloskundige Die laat haar komen voor een spoedecho.

Het wordt Mark allemaal te veel. Zouden ze nu, na de instorting van

hersenbloeding en werd verlaten door haar vriend. Door alle ellende die ze meegemaakt had, slaapt ze al weken nauwelijks. Het hoeft voor haar allemaal niet meer. Toch vindt ze het goed dat Mark voor haar bidt. En dat doet hij. Een kort gebed, waarin hij God heel eenvoudig vraagt of ze een goede nachtrust mag krijgen.

De volgende dag komt ze hem tegen op de gang en pakt ze zijn hand vast. Ze glimlacht breed: „Ik heb vannacht heerlijk geslapen, de verpleging heeft me om halfne-

Zouden ze nu, na de instorting van het hotel en zijn moeizame herstel, ook nog hun kindje moeten verliezen?

het hotel en zijn moeizame herstel, ook nog hun kindje moeten verliezen? Volgens de verloskundige is de kans op een gezonde zwangerschap na zo’n heftige bloeding erg klein: 2 procent. Mark ligt wanhopig op bed, terwijl zijn vader en schoonvader ononderbroken bidden voor het leven van de baby.

En dan, na wat wel uren lijken, komt Edi weer binnen. Met een foto van de echo in haar handen. Het kindje leeft! God bestaat en zorgt voor hem, ondanks alles wat er om hem heen gebeurt. Daar is hij van overtuigd.

In het centrum praat Mark veel met de andere revalidanten. Zo spreekt hij op een avond een vrouw die al veel meegemaakt heeft. Ze verloor haar man en broers, kreeg een tumor en een

gen moeten wakker maken.” Het ontroert Mark.

Het is, ondanks alles, een bijzondere tijd in Beetsterzwaag. Mark, die graag musiceert, schrijft een lied over zijn ervaringen. Hoe hij in Kröv verlost werd uit de duisternis die hem omringde en insloot. Hoe hij dat ziet als parallel van Gods werk met mensen. Want ook als je met Jezus begraven wordt en weer opstaat, moet je door het duister heen, voordat je het Licht ziet En laat hij nu gered zijn uit het puin door iemand die Christoph heet, wat ”drager van Christus” betekent

Thuis

Begin november is het zover: Mark mag eindelijk naar huis. Vanaf hier moet hij verder zien te herstellen. Dat brengt de nodige uitdagingen

metzichmee. Want in Beetsterzwaagwerdhij geholpen om zijn leveninterichten en nu moet hij zelf aandeslag. Datissomseen zoektocht.

Hijheeftaxonotmesis in zijn rechterbil,-onderbeen en -voet. Dathoudt in datdeaxonen (de langevezelsvan een zenuwcel die elektrischeimpulsenoverbrengen) beschadigd zijn,maardemyelineschede (deisolerendelaagrondde axonen)nog intact is.Zijnspierenwerkendaardoor niet op die plekken.

„Maar”,heeftdeartshem gezegd, „wehebbenervertrouwenindat je welweer gevoel gaat krijgeninbepaalde spieren. Misschien datjein de toekomst niet kunt bergbeklimmen, maar welweerzonderkrukkenkuntlopen.” En daar tekent hij voor.Zijnonafhankelijkheid weer terugkrijgen zoufantastisch zijn Voor zijn werk alsrelatiemanagerbij een transportbedrijf is het vooral vanbelangdat hijweer goed kantypen.Maarook dat lukt nogniet. Want de zenuwen in zijn linkerhand zijn eveneens aangetast. En dusishet volgen vanfysiotherapie en hetdoenvan oefeningen voorlopigzijnfulltimebaan.

Verwerking

Psychischzijnzeergelukkiggoed vanafgekomen,alisdeexacte schade nogonduidelijk.Toch krijgenzesinds kort hulp.Voor de zekerheid, om te zorgen daterook bijdekleineJamie geen onbewuste angstenopgeslagenliggen. En om een beterbeeldtekrijgen vanwat er nu preciesisgebeurd. Mark wilzoveelmogelijkperspectieven op hetgebeurdehoren en zo veel mogelijk detailskrijgen,zodat hijdepuzzelinzijnhoofdcom-

pleet kanmaken.Dat helpthem bij de verwerking vanhet drama. Daarom gaan ze in januariook naar een herdenkingsbijeenkomst vandeinstortinginKröv. Dan kanhij misschieneindelijk dat beloofde biertjemet zijn redder Christophdrinken en horenhoe diezijnleven heeftgewaagd om hem, Mark,teredden.

Teruggaan naar de plek waar het gebeurdis, maaktmisschien ook datEdi en hijzichbeter kunnen realiseren wathen is overkomen. Want om eerlijk te zijn,voelt het nogsteedsheel onwerkelijkdat ze ondereen ingestorthotel hebben gelegen. Zithij hier op zijn zesentwintigste metkrukken, een scootmobiel in de gang en eenbed in de woonkamer. Datverwachtje toch niet?

Worstelenmet de vraagwaarom hendit is overkomen, doet hijniet. Dievraag parkeert hij. Daar krijgt hijtochgeen antwoordop, niet in ditleven in elkgeval

Hijziethet zo:Hij heefthet zijn hele levengoedgehad.Hij heefteen prachtig gezin, een dak bovenzijnhoofd, eenautootje voor de deur en eenfijne kerkelijkegemeente.Entoenkwamer opeens, volledigonverwachts,een beproeving.MaardeBijbelwijst hemeropdat hijzijnkruis moet opnemenenachterJezus moet aangaan. Zoalsiedereen datmet beproevingen in zijn of haar eigen levenmoetdoen.

Hijstaartevenvoor zich uit. De Heereheefthen eruitgeholpen en ze mogenopnieuw leven, zegt hij. Zo eenvoudig is hetergens gewoon.Dejaren diezenog voor zich hebben, zijn eengiftvan Hem. Hoehij dieprecies gaat besteden weet hijnog niet.Dat ontdekthij laterwel

Samenwerkenaan kansen

Samen werken aan kans

VanRee Accountantsondersteunthet JobBusiness Booster-projectvan WoordenDaad in Tsjaad. “Hetproject past goed bijons,omdat het ondernemersondersteunt.”Gerlof de Jong deelt de drijfveren achter dezekeuze:

Ondernemers voor ondernemers

VanRee Accountants is eenaccountantsen adviesorganisatie. Je kunt denken aan controlevan jaarrekeningen, inrichting vanadministraties,belastingadvies, bedrijfsovernames en salarisadministratie. Door ons te verdiepen in specifieke sectoren,zijnwevan toegevoegde waarde voor onzeklanten. We richten ons op het onderwijs,non-profitorganisaties, kinderopvang en het bedrijfsleven. Met name in de bouw en de automotive. We zijn zelf ook ondernemers,dus we kennen de vraagstukken waarmee ondernemers te maken krijgen. Dat is één vanredenen waarom we juist dit projectvan Woorden Daad steunen.

WoordenDaad

In overlegmet WoordenDaad kregen we eenpresentatie vanuit Tsjaad. Dat maakte diepe indruk op ons.InTsjaad is nauwelijks werkgelegenheid. Ondernemer worden is eigenlijkdeenige optie.Daarom steunt WoordenDaad jongeren bijhet starten vaneen onderneming. Vanuit onze maatschappelijkebetrokkenheid vinden we het belangrijk, anderen te helpen. We willenorganisaties steunen die bijons passen.Dat doen we onder het motto: ‘helpen helpen’. Daarbijkijkenwenaar onzekernwaarden,die zijn gebaseerd

en in Tsjaad

en in Tsjaad

op christelijke normen en waarden.We zoeken projecten die daarbij aansluiten Dat vinden we bijWoord en Daad. Hun interkerkelijkeenbreed christelijke identiteit sluit aanbij wieVan Ree als organisatie is.

Betrokken collega’s

We vindenhet belangrijk dat onze collega’s het project kennen.Webesprekenhet tijdens personeelsbijeenkomsten en publiceren de voortgangsrapportages Vanuit goed werkgeverschap en maatschappelijk verantwoordondernemen delenwedezeinformatie met hen. In offertegesprekken wordterook vaak naar gevraagd door klanten. Maar het is zekergeen marketinginstrument.Wezijn dankbaardat we samenmogen werken.

VanRee Accountants is in 1966 begonnen als eenmanszaak aan huisenisuitgegroeid tot VanRee Accountants,Finance Consultants en HR-consultants: 254 collega’s, 9vestigingen en plaats 18 in de top 30 vanaccountantskantoren. Hoewelhet geen familiebedrijf meer is,isdefamiliecultuur gebleven. We kiezen bewust voor kleinschalige vestigingen, zodat we op elkaar en op de regio betrokken blijven. Dit zorgtvoor kortelijnen en langdurende,persoonlijke relaties met vaste contactpersonen.

Vaste grond voor Justin

“Vanuit Gods Woord mogen we de armste kinderen wijzen op God. Die is een Helper van de wees (Psalm 10).” Veldwerker Bep Klok

Stichting Timotheos is in Malawi om kansarme kinderen op weg te helpen naar vaste grond onder de voeten. Naar een toekomst waarin zij voor zichzelf en hun omgeving kunnen zorgen.

Stichting Timotheos info@timotheos.nl NL57 RABO 0161 4855 02 RSIN/ANBI: 850882990

Eindejaarsgift

timotheos.nl/ eindejaarsgift

Weten wie Justin is?

www.timotheos.nl/justin

boeken · speelgoed · kaarten · familiedrukwerk · kraamcadeaus

Heel veel speelgoed! 3e boek gratis!

De hele maand december 3e boek gratis!*

In onze winkel èn online via onze webshop

* Actie geldt voor alle tweedehands boeken:

* Alleen de goedkoopste boeken zijn gratis

* Niet te combineren met andere afspraken, bestellingen worden op volgorde van binnenkomst verwerkt.

* Bestellingen vanaf €40,- binnen Nederland: geen verzendkosten

Extra open op DV maandag 23 en 30 december

Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar!

Wil bijons zijn

Ik vraagUnietomstilleuren volromantiek en kaarsenschijn, om woordendie geen tijd verduren; ik bidU:Heer’,wil bijons zijn.

WilZelfaan onze tafelkomen, want onze eenzaamheidisgroot en onsgeloven soms zo wankel, wees onze Vriend en Disgenoot.

Danzullenwij de woordenspreken waarop Uw liefde altijd wacht. Danzullenwij de vreê ervaren, waarvandeeng’len in dienacht

eens juichend op de velden zongen, voor herders, armennameloos, omdatUwliefde, sterkenteder, de zijdevan de zwakkenkoos,

dieinUwkrachthun sterktevinden, diewachten op Uw komst en stem, diehun de wegwijst naar de vrede, naar ’t heilig Kind vanBethlehem

CO ’T HART(1929-2015)

Onderzoeker Pardon: Anti-Joods sentiment zit in het DNA van het christendom

„De kerk kan woorden meer wegen”

„Iedere Jood die ik tegenkom, wil ik een puntig mes door de keel rammen”, schreef de Belgische schrijver Herman Brusselmans. Hij maakte zich boos over de oorlog in Gaza en protesteerde daar met deze messcherpe woorden tegen.

Anne-Catherine Pardon, doctoraal student aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Leuven, kijkt anders naar zo’n uitspraak. „Mensen hebben vaak niet het idee dat woorden ook daden kunnen worden.”

TEKST: SANDOr VAN LeeUWeN

BEELD: ANNe-cATHerINe PArDON, reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

Pardon doet onderzoek naar antisemitisch woordgebruik. Daarvoor bestudeert en analyseert zij teksten van Gerhard Kittel, een beruchte Duitse nazi-theoloog (zie kader) Joden hebben alle ellende aan zichzelf te danken, vond Kittel. Dat was de straf van God voor het doden van Christus. God had volgens hem gezegd: „Voilà, jullie moeten in de diaspora, jullie worden verstrooid als straf voor wat dat jullie gedaan hebben. En als jullie een staat willen stichten en uit de Joodse ghetto’s gaan, dan zijn jullie ongehoorzaam aan God.” Kittel is een interessant figuur, vindt Pardon „Mijn onderzoek gaat om het graven in zijn teksten en taal, om te zien welke onderliggende ideologie door zijn taalgebruik geïllustreerd

”Wij denken vaak dat antisemitisme iets van nazi-Duitland was”

wordt. Hij was theoloog, een nieuwtestamenticus. Dan zou je verwachten dat hij veel schreef over Jezus, over het Nieuwe Testament, Paulus en zo Maar komt dat in zijn werk wel zo naar boven? Ik onderzoek in hoeverre hij zijn woordkeuze gebruikte, zijn ”discours” om geweld te koppelen met stereotype ideeën die te maken hebben met mythes over het Joodse volk. Wat een christelijke exegese zou moeten zijn, lijkt bij hem dan toch aanleiding tot antisemitisch denken te geven. Dat is wat ik doe: Ik kijk door zijn werk heen en probeer na te gaan door welke ideologische agenda zijn exegese gedragen werd.”

erfenis

Kittel was niet de enige theoloog die zo over het Joodse volk dacht, stelt Pardon. „Hij ging door in een eeuwenoude traditie Als christenen denken wij vaak dat antisemitisme iets van nazi-Duitsland was. Maar dan vergeten wij heel onze kerkelijke traditie, onze kerkelijke erfenis Luther schreef een berucht boekje, ”Over de Joden en hun leugens”. Mensen zeggen vaak: „Ja, maar hij was een kind van zijn tijd” Dat is zo, maar dat toont alleen aan

hoe diep dat het zat; dat maakt het niet goed, hè? Dat het aanwezig was bij Luther, toont hoe heel dat anti-Joodse sentiment als het ware in het DNA van het christendom zit.”

Kerkelijk antisemitisme heeft z’n wortels in de tijd van de kerkvaders. „In de eerste eeuwen na de dood van Christus waren er kerkvaders die in hun strijd om Joodse bekeerlingen veel kwaad spraken over het Joodse volk. Chrysostomos bijvoorbeeld, die het had al over de Joodse ”deïcide”, de Godsmoord. De Joden hadden Christus gedood. Dat is een idee dat bij veel kerkvaders terugkwam.

In de tijd van de kruistochten bleek dat die antisemitische woorden ondertussen voet aan de grond hadden gekregen in het denken Vanaf dat moment leidde dat echt tot daden.

Dus duizend jaar antisemitische voorbereiding qua denken, zorgde ervoor dat bij de kruistochten mensen dachten: „We moeten niet alleen het Heilige Land gaan redden, maar ook ons Europa en al het Joodse bloed zo veel mogelijk verwijderen Joden willen over ons heersen.”

Ten tijde van de pest werd dan weer gezegd dat het de Joden waren die de bronnen vervuild hadden om zo de christelijke samenleving onderuit te halen. Dat leidde tot een golf van antisemitische acties, van plunderingen, ghetto’s of een herkenningsteken tot het uit het land zetten en het vermoorden van Joden.

Dat zijn allemaal zaken die bij de nazi’s terugkwamen. Eigenlijk waren de nazi’s totaal niet creatief. Die hebben gewoon heel veel maatregelen overgenomen die de kerk al had Deze voorbeelden maken duidelijk dat als mensen bepaalde dingen opschrijven, dat vroeg of laat –daar kan duizend jaar overheen gaan–leidt tot discriminatie en zelfs moord. Daarom erger ik mij enorm aan Brusselmans. Woorden hebben een impact, vroeg of laat.”

Taalgebruik

Pardon wil niet weten van een onderscheid tussen antisemitisme en anti-judaïsme „Veel christenen hebben het zo over anti-judaïsme. Dan zeggen zij: „Antisemitisme is verkeerd, maar anti-judaïsme is oké” Maar dan denk ik: Is het oké dat wij als christenen een naam hebben voor onze aversie tegen het Jodendom?”

In haar onderzoekgebruiktzij danook een ruimedefinitie vanantisemitisme.„Voor mij is antisemitismeelk spoor vandenken, van spreken, vandoen, dataanleidinggeefttot discriminatie, totuitsluiting,tot elke blijk vannegatiefgevoelvoor hetJoodse.Dus niet alleen voor een Joodspersoon,maarook voor hetJoodse in hetalgemeen. Hetkan een gebouw zijn,het kanook eenbegraafplaats zijn.”

Wiemet die‘bril’kijkt naar hetkerkelijke taalgebruik, vindtook nu,tachtig jaar na de verschrikkingen vandeTweedeWereldoorlog, nogantisemitischesporenindekerk. „Aan de enekantiserbij veel kerken zo een ”standaardliefde” voor Israël.Enhet is goed datdie er is,wantveel Jodenzeggendat de grootste hulp nu vanchristenenkomt, omwille vandie liefde voor Israël.Tegelijkertijdmerkikwel datinons woordgebruik,inonzepreken, in Bijbelstudies, Bijbeluitleg,gesprekken, toch ooknog altijd theologischantisemitisch gedachtengoedzit.”

Hebreeuwse bijbel

In veel kerken wordtbijvoorbeeldsystematischnegatiefoverdefarizeeën en Schriftgeleerdengesproken.„Diewordendan per definitieals de grote, negatieve, slechtetegenstandersvan Christus stereotypafgebeeld. TerwijlJezus ook positievedingentezeggen heeftoverhen.KijkbijvoorbeeldnaarMarcus 12,waarJezus een Schriftgeleerde looft, stelt dathij verstandig antwoordt en tegenhem zegt dathij niet vervan hetKoninkrijkvan Godis.

Ookpresenteren wijJezus vaak alseen christen, maar Hijwas welechteen Jood.Dat is een plaatjedat wijvaakvergeten. Dandenkenwij: Jezusiseen christen en Hijistegen de Joden. Of:Paulusiseen christen en hijistegen de Joden. Maar de Joodse identiteit en achtergrondvan Jezusendediscipelenwordt nooit terdiscussie gesteldinhet Nieuwe Testament. Ookgewoon hetfeitdat wijsystematisch sprekenoverhet Oude en Nieuwe Testament. We zouden netzogoedkunnenzeggen: „In hetOudeTestament,deHebreeuwseBijbel”

Op diemaniermaken wijmensenalmeer alert.”

Eenanderemaniervan kijken en verwoorden

kanhelpen, steltdeonderzoekster.„We zeggen: De Jodenzijnhardleers. Ja,maardeapostelen dan? Hoevaakblijken zijniethardleers? De apostelen worden vaak geportretteerdals mensen vankleingeloof.Endan zijn er diekleine, Joodse karakters, een kleine Joodse manofeen kleine Joodse vrouw, diedan toteen voorbeeldwordt voor hetgeloof van de apostelen. Datzijnzovan diekleineklemtonen, diewij niet leggen, terwijldat juistwel hulp kan bieden.”

Verontwaardiging

Sterkerdan in de kerk klinkenindeBelgische mediaronduit negatievegeluidenoverIsraël. Pardon, dieopgroeide in een Vlaams,evangelisch gezin, ergert zich aandeeenzijdigetoonzetting in de media, diebijdraagt aan hetantisemitisch sentiment in West-Europa. „Deverslaggeving focust op de acties en reacties vanIsraël, terwijldeterreur vanHamas en bondgenotenonvoldoende vermeld wordt. Datdie acties en reacties ronduitgruwelijke

Speciaal aanbevolen

Naderen tot Gods hart

Meditaties uit een

rijke traditie

Samengesteld door Mark & Donna Kelderman

416 pagina’s 27,50

Als je dagelijks het nieuws volgt en om je heen kijkt, komt er veel op je af Je hart wordt onrustig en vol zorgen. In dit dagboek lees je dagelijks een meditatie van geestelijke leidsmannen uit het verleden, die je helpen om koers te houden in een wereld vol onzekerheden.

Grenzeloos

Hanneke Starkten Voorde

Elsa

Een historisch verhaal over liefde, overleven en keuzes maken in een Canadees mijndorp

Nettie Leeflang

296 pagina’s 17,95

272 pagina’s 16,95

Vancouver, 1881. Elsa wacht in spanning op een bericht van haar vriend Paul, die als journalist in Zuid-Afrika de Boerenoorlog verslaat. Hij keert terug naar Canada, samen met zijn twee vrienden Fred en Dylan Bij thuiskomst blijken ze niet allemaal ongeschonden de oorlog doorgekomen te zijn.

Liekes laatste wens

Jolanda Dijkmeijer

Licht op de levensweg

Bijbelse lessen voor het dagelijks leven

Elisabeth Elliot

376 pagina’s

19,99 27,50

Waarom zou ik bidden? Wat betekent het als ik God dien in mijn leven? En hoe weet ik Wie Hij is? Deze en andere vragen stelt en overdenkt Elisabeth Elliot in dit dagboek. De antwoorden zoekt en vindt ze in de Bijbel.

Duizend mijl

Voor Arno is het alsof er elk moment een bom kan ontploffen. Al maanden loopt de spanning in huize Haverhals op. Het kan zo niet langer Zeker als de meester van Jolien dreigt om een melding bij Veilig Thuis te doen. Laurine probeert zich wanhopig aan de laatste restjes van hun huwelijk vast te klemmen.

Houd vol!

Een spannend verhaal over de Onafhankelijkheidsoorlog in Israël M. Kanis

160 pagina’s

E-book 8,99 12,95

Een weg vol wonderen in China

Archibald E. Glover

328 pagina’s 18,95

Na ruim tien jaar werken op dezelfde school besluit de 35-jarige Machteld Bakker dat het tijd is voor verandering. Ze solliciteert naar een baan op een schooltje in Noord-Groningen. Algauw ontdekt Machteld dat het lesgeven op het platteland zijn eigen unieke uitdagingen met zich meebrengt.

De Joodse leider David Ben Goerion roept op 14 mei 1948 de nieuwe staat Israël uit Al snel breken zware gevechten uit. In dit spannende verhaal lees je hoe Sam Katan samen met een kleine groep Joden in de kibboets Degania de Syrische tanks moet tegenhouden

Verbonden aan Goddenken aan je doopdag Doeboek ouder en kind

Andrea van HartingsveldtMoree

88 pagina’s 16,95

Het gedenken van de doopdag is een waardevolle manier om aan kinderen de rijkdom van Gods genadeverbond over te dragen. Dit boek is voor zowel ouders als kinderen. Voor elk levensjaar vind je suggesties om aan de doopdag te denken en met je kind in gesprek te gaan over de betekenis van de doop Elk hoofdstuk belicht een ander aspect van de betekenis van de doop, aansluitend bij de leeftijd van het kind.

440 pagina’s 24,95

Wie de weg van het Evangelie tot in het hart van het huidige China overdenkt, stuit op tal van wonderen. In dit boek ontmoeten we zendeling Archibald Glover en mensen om hem heen in hun zware beproevingen. De Bokseropstand rond het jaar 1900 dwong hen tot een adembenemende reis

Pap, wat geloven wij?

Vragenboekje voor jonge kinderen

Ds. T.A. en Alissa Bakker

72 pagina’s 11,50

‘Pap, wat geloven wij?’ is een vraag die kinderen op jonge leeftijd kunnen stellen. Het is waardevol als kinderen al vroeg in hun leven van hun ouders leren wat de basis is van het christelijk geloof. Dit vragenboekje bevat 70 korte vragen en antwoorden, voorzien van passende kleurenillustraties. Het boekje nodigt kinderen van ca. 4-8 jaar uit om vragenderwijs de inhoud van het geloof te leren verwoorden.

NAZI-THEOLOOG GERHARDKITTEL

GerhardKittel (1888-1948) waseen Duitsetheoloog die zijnbewondering voor de ideeën vanHitler niet onder stoelen of banken stak. Hij wasdezoon vandeberoemde oudtestamenticus rudolf Kittel. Totopdedag vanvandaag is vader rudolfbekend vanwege zijn kritischeeditie vandeHebreeuwse bijbel, de biblia Hebraica. Zoon Gerhard zou onder theologen minstens zo bekend worden door zijnTheologisches Wörterbuch zumNeuen Testament, een Griekstalig woordenboek vantiendelen. Tijdens de eersteWereldoorlog diende Gerhardals vlootpredikantbijde marine. Laterwerdhijdocentophet kerkelijk seminarie voor godsdienstleraren, tothijin1921universitair hoofddocent werd. In datzelfde jaar werd hij benoemd tothoogleraar Nieuwe TestamentinGreifswald, vijfjaar laterin Tübingen. Daar onderzochthijderelatie tussen Israël, het jodendom en het christendom

Na de machtsovernamedoor Hitler in 1933schreef Kittel een boek over ”het Joodse vraagstuk”. In datboek overwoog Kittel het „doden vandeJoden”. Toch vond hij datgeen goed idee: „De gewelddadige uitroeiing vanhet Jodendom is uitgesloten voor serieuze overweging: Als de systemen vandeSpaanse inquisitie of de russische pogroms daarniet in zijngeslaagd, zal het zeker niet mogelijk zijn in de twintigsteeeuw.” Laterwerkthijvoor een nazi-instituut

Na de oorlog schreef een Amerikaanse wetenschapper: „met het oog op de verschrikkelijkewreedheidvan zijn aanvallen op het judaïsmeendejoden, heeft Kittel misschien meer dan enige anderechristelijketheoloog bijgedragen aan de massamoordopjoden.”

Na de oorlog schreef hij ”mijn verdediging”. Daaruitbleek niet dathijspijt had vanwat hij hadgedaan. Kittelstierf in 1948 voor hij berechtkon worden voor zijntheologischebijdrage aan de Holocaust.

menselijke gevolgen hebben, daar bestaatgeen twijfelover. Maar watonderbelichtblijft, is het feit datdeterreur vanHamas en bondgenotentot onnoemelijkveel verachtenswaardige gruwel en verschrikkelijkeontbering leidtbij zo veel mensen in de regio. Dieonderbelichting vanderol vanHamas leidtook toteen enorme polarisatie: je bent vandaagófvoor óf tegen Israël.Jebentófvoor óf tegendePalestijnen en de Libanezen. Maar hetisnietzodat alsje een hart voor Israël hebt,datzelfde hart niet uitgaatnaarPalestijnen en Libanezen. Integendeel!Het is niet zo datals je diep bezorgd

”De tragedie aan béidekantenwordt onvoldoende belicht”

bent over hetlot vandeIsraëlische gijzelaars, je niet diep bezorgdbentoverdemensenin Gaza,Libanon en de andere gebieden.Heel de situatie is één groteonmenselijketragiek met zo veel slachtoffers aanbeide kanten.Bij die slachtoffers zittengezinnen, oudere mensen, jongeremensen, kinderen,baby’s. En precies dat, daterzoveel tragiekisaan beidekanten, komt onvoldoendenaarboven in de berichtgeving.Net zoalshet feit dathet gevechtzijn oorzaak vindtindeactiesvan de terroristische organisatieHamas.Daarwordt slechtszelden aanherinnerd.”

De affaireronddecolumnvan Brusselmans, dieJoden de keel wilafsnijden,maakt duidelijk watdetoon in de Belgischemedia is.„Dieis inderdaadheel fel. Alsonderzoeker denk ik: Ditisaanzettentot haat.Enmensendie niks metBrusselmanshebben, kunnennatuurlijk welietshebbenmet de woordendie hijschrijft. Duseriswel degelijk sprake vanimpact. Iemand reageerde op een Facebookberichtvan mij: „MaarBrusselmanswil diesatiregebruikenomdie gruwel aantekaarten.” Daar reageer ik danop: „Brusselmansgebruikt verontwaardiging over gruwelijkheden om aanleiding totgruweltegeven.” Ditkan toch de bedoelingnietzijn! Diewoordenkunnen opgepikt worden en hetgevolgkan zijn dateen

Jood diegewoon door de stad loopt, slachtofferwordt vangeweld. Mensen zijn niet altijd kritischdaarinenstaan er niet altijd bijstil datwoordenkunnenleidentot daden. Maar de stijging vanhet aantal antisemitische incidenteninWest-Europa toontwel degelijk aandat we hier alertopmoetenzijn.”

Anti-antisemitisch

De studie naar de woordenvan theoloog Kittel kannaar de mening vanPardonook helpend zijn in hetdebat vanvandaag.„Kittelkunnen wijals ”casestudie” gebruikenvoor ons hedendaags debat. Hoegaanwij alskerkommet onze woorden? Welkepleknemen wijineen moeilijk maatschappelijk debatin? Ik denk datwij zekerkunnenleren vaneen situatie als dievan Kittel. Want datisnatuurlijk ”übertragisch”, hè?Dat iemand zijn Bijbel zo gaat gebruiken, om antisemitischgedachtegoedop zo’n doordachte manier te gaan goedpraten. Ik denk datdekerkvoornamelijk kanleren datalleswat wijschrijven impact kanhebben. Niet alleen binnendekerk, maar ook voor buitenstaanders. Wijkunnenook lerenvan de vraag:Hoe sprekenwij nu over Israël?Ofover andere socialecategorieën diegediscrimineerd worden?Overmensennaarwie eenbeetje neerbuigendgekeken wordt?

Na de Holocaustzijneralheel veel initiatieven gekomenombruggenteslaan en schuldbelijdenis te doen,maarzeker nu,na7 oktober, zoudekerkkunnenzeggen: Wijgaannuecht een voortrekkerzijnineen anti-antisemitischdebat.Wij gaan allesdoenomhet op te nementegen polarisatie, tegendiscriminatie. Wijgaangeenpolitieke situatie vanhet Midden-Oosten negatief latenflorereninonze maatschappij.

Wijhebbenindekerkzo’ngrote liefde voor hetWoord, wijplaatsenhet Woordzocentraal. Wijbidden, wijspreken,wij preken.Wij kunnenook zeggen: Nee! Wijzijnanti-polarisatie, anti-discriminatie,anti-antisemitisme. Wijlaten datals vastevoorwaardenvan ons sprekengelden. Wijgeven een beetje meer uitleg of proberen een beetje te nuanceren, een beetje meer te wegen. En danzeggenwe er explicietbij:Ja, Jezuswas een Jood.Hij was niet plotsgéén Jood meer.Jezus is eenJood, HijisdeJoodse Messias in Wiewij geloven.”

steunt u de mensen in Malawi

STOELEN � KANTOOR

Veel van onze klanten wonen in midden en zuid- Nederland. Daarom is onze toonzaal alleen op afspraak geopend.

Op internet een mooie stoel of kantoormeubilair kopen? Kom eerst kijken in onze toonzaal in Wezep. Wij ontvangen u graag persoonlijk.

Profesioneel

Zit sta bureau Youp 03

Electrisch verstelbaar 2 motoren

Diverse houtsoorten

Diverse afmetingen

Zeer sterke en gemakkelijk schoon te houden Microstof in 19 kleuren.

In totaal 513 verschillende combinaties mogelijk

Eetkamerstoel Albany

Eetkamerstoel Canberra

Prijs per stuk

169,00

Incl. BTW

Zwart onderstel Blad Cognac walnoten 180 x 80 800,00 Prijs

Incl. BTW

Prachtige collectie (eetkamer)stoelen in heel veel kleuren en uitvoeringen. Ook grote collectie professioneel kantoormeubilair.

Brisbane

OP NAAR DE OLIEBOLLEN

Aan het einde vanhet jaar ruikthet overal heerlijk naar oliebollen.maar op deze pagina zijn er toch wat hindernissen te nemen,voordatdit tweetal hun tanden in eenknapperig bolletjekan zetten. Helpzeeen handje!

• Ambachtelijk en vers

Combineer je vaste baan met nieuwe ervaringen!

Combineer werk en gezin, met regie over je eigen agenda en kom werken b� JufMeester, de christel�ke vervangingspool die vervanging regelt b� meer dan 100 scholen. Bek�k onze video en neem contact op.

Bekijk onze video!

Scan de QR-code of ga naar jufmeester.nl/solliciteren

• Binnen 48 uur een glimlach!

• Bedankje, jubileum, beterschap, enz

• Een feestje om te krijgen en om weg te geven

• Ook voor zakelijke verrassing momenten

www.vindiklekker.net 06 - 15 39 71 64 | Genemuiden

WINTER ARANGEMENTEN

•Winterworkshops

•Hightea

•Alpacaarrangementen

•Kinderfeestjes

Beleefeenuniekewinterbij

BetuweUitje.Reserveernu enkomgezelliglangs!

Lees meer op:

jdens zo fijn van en

Tijdens de bevalling en in de kraamweek is niets als een kraamverzorgster die je met raad en daad bijstaat. Kies voor kraamzorg van Cura Materna e maak vooraf kennis met jouw kraamverzorgster! ZORG

curamaterna.nl

Contact opnemen?

*O pd ec on ta ctpagi na va nn um mer 08 vermelden we de juis te op los si ng

Al 20 jaar

GEEN VREDIGE KERST

voor Furaha

Geef nu en uw gift wordt verdubbeld!

In de maand december wordt uw gift verdubbeld door een ondernemer. Zo heeft uw bijdrage nog meer impact!

In de Democratische Republiek Congo overheersen geweld, onrust en angst. Duizenden mensen zijn op de vlucht, zoals Furaha en haar kindje. Middenin die onrust biedt de Bijbel hoop en herstel.

Geef deze kerst hoop aan mensen als Furaha. Maak het mogelijk met uw gift.

Doneer eenvoudig via wycliffe.nl/hoopgevend

Jouw vragen

Hetgeven vandetiendenleeft onder reformatorischechristenen niet zo.Zoudenwedaarmeeraandacht voormoeten hebben?

Ds.A.T.Vergunst, Carterton, NieuwZeeland

Het verbaast mij nog steeds dathet geven vandetienden in reformatorische kring niet leeft. Het leefde wel in Jacobs hart, toen hij in bethel een geloftedeed aan God: „en alles wat Gij mij geven zult, daarvanzal ik Uvoorzeker de tienden geven.” (Gen. 28:22) Datzal hij vanzijn grootvaderAbraham geleerdhebben, die melchizedek „van alles de tienden” gafwat hij vanKedor-Laomer had heroverd (Gen. 14:20; Heb. 7:5-8). Dus het boek van”oorspong”, Genesis, leertons dat de tienden voor God zijn. Laterishet in de mozaïschewetgeving gecodeerdals Gods wet. De laatsteoudtestamentisch profeet, maleachi,spreektscherpe taal:„Zal een mens God beroven? maar gij berooftmij, en zegt: Waarin beroven wij U?”Het antwoorddat maleachi geeft is: „In de tienden en het hefoffer.met een vloek zijtgijvervloekt, omdat gij mij berooft,zelfs het ganse volk.” (mal. 3:8-9) Die vloek betekent niet datGod niet Zijnvolkvasthield enonderhield, maar wel datdeHeere God hen zou kastijden. Het geven vantienden werdnog gedaan in Jezus’ dagen. De Farizeeër wasertrots op: „Ik geef tienden van alles watikbezit.” (Lukas 18:12) Hij gaf om er iets mee te verdienen of om er iemand mee te zijn. Dezelfde zonde noemtdeHeiland in het ”weewoord” in mattheus 23:23. De godsdienstige leiders gaven hun exacte tienden van de munt,enzelfs vandille en komijn (piepkleinezaadjes), terwijl ze zonder blikken en blozen het belangrijkste

vandewet achterwege lieten: het oordeel (anderen beschermen in gerechtigheid),barmhartigheid en geloof (in de praktijkvan de liefde, zoals in Lukas11:42). Daneindigt de HeereJezus met: „Deze dingen moet men doen en de andere(hetgeven vantienden) niet nalaten.”

Je zou kunnen tegenwerpen: „Ja, maar door de dood vanchristus is er aan ditbevel een einde gekomen.”

Vaak wordt zo dit bevel vanGod terzijde geschoven. maar hetwas al praktijkvóór de wet vanmozes bekendgemaaktwas,net zoals het houden vandesabbatdag

God vraagt onsniet alleen de tienden. Hij belooft veel meer dan Hij vraagt.Nooitheeft Hij de beloften onvervuldgelateninmijn eigen leven.„brengt al de tienden in het schathuis, opdaterspijze zij in mijn huis; en beproeft mij nu daarin, zegt de Heereder heirscharen, of Ik udan niet zalopendoen de vensteren des hemels, en uzegen afgieten, zodat er geen schuren genoeg wezen zullen.” (mal. 3:10).

Het is een geloofsoefening om God de tienden vanjeinkomentegeven, zeker wanneer de rekeningen en kostenzich opstapelen. en neem je een tiende vanhet bruto-ofvan hetnetto-inkomen? Wathet antwoorddaar ook op is, het geven vandetienden blijft een goddelijkeinstelling

Meer lezen? Ziewww.prekenweb. nl/preek/26761 voor eenpreek van ds.A.T.Vergunstoverdit thema.

Word onze DB-collega!

Bij DB Keukens hebben we aandacht voor onze keukens, aandacht voor onze klanten en natuurlijk aandacht voor elkaar! Samen werken we aan de mooiste keukens met passie voor het vak en oog voor detail

Met een bus en gereedschap van de zaak ben ik elke dag bij de klant. Ik monteer vakkundig hun droomkeuken

Daarbij ga ik ga voor 100% tevredenheid!

MonteurTim

We streven naar maximale klanttevredenheid door eerlijk en transparant te werken Onze eigen vakmensen zorgen ervoor dat we altijd doen wat we beloven. Deze unieke aanpak geeft klanten het vertrouwen om bij DB Keukens met een gerust hart hun droomkeuken of badkamer te realiseren

Familiebedrijf

DB is al meer dan 30 jaar een hecht familiebedrijf met inmiddels acht vestigingen en ruim 300 betrokken medewerkers

We regelen dan ook alles zelf Van advies in de showroom,tot en met de montage.

Ook daarna hebben we nog alle aandacht voor onze klanten; doen zoals beloofd We zetten graag dat extra stapje om onze klanten te laten stralen

Werken en leren

Bij DB Keukens staan we niet alleen voor uitstekende service, maar ook voor persoonlijke groei en ontwikkeling.

In ons eigen opleidingscentrum, het DB Vakcollege, bieden we diverse trainingen en cursussen aan om jou op het hoogste niveau te brengen Ook voor BBL-trajecten ben je bij ons aan het juiste adres Of je nu je vaardigheden wilt uitbreiden of een passende (BBL-)opleiding zoekt, wij ondersteunen je in jouw ontwikkeling.

Wil je meer weten over onze opleidingsmogelijkheden en het DB Vakcollege? Kijk dan op werkenbijdbkeukens.nl/vakcollege of neem contact op met één van onze HR-adviseurs of leidinggevenden.

Bekijk ook onze video www.werkenbijdbkeukens.nl

,,EEN PAND ALSDIT MAAKTHET MAKKELIJK EEN

INTERIEUR SFEER TE GEVEN”

Terug naar vroeger

Ze wonenineen vandecharmantstestadjes van Nederland, en dan ooknog op eenoogstrelende plek aan de oude haven.Defamiliebezuijenisblij met haar monumentale pandinGoedereede. „We proberen het volledig in oude staatteherstellen.”

TEKST: JAcOmIJNArIAKHAH

BEELD: reNATe bLeIJeNberG -VAN LeeUWeN

”De makelaar vroeg waar we zouden willen wonen. Antwoorden was niet moeilijk: in dít huis. We vonden dit altijd al prachtig”

een bel hangt er nog niet een klop op de grote, blauwe voordeur wordt niet beantwoord. bij binnenkomst is meteen duidelijk waarom: vanaf de voordeur strekt een meterslange gang zich uit, waaraan duidelijk nog gewerkt wordt.

In de verte, helemaal aan het einde, klinkt geroezemoes. een binnendeur gaat open. „Ah, je hebt jezelf al binnengelaten”, zegtAnne. „Geen probleem hoor, dat doen we in Goedereede wel vaker.”

Ze loopt de keuken in, waar ze aan tafel zat te lunchen met zelfgebakken brood en een kom soep. De ruimte wordt heerlijk verwarmd door een Aga cooker – haar favoriete fornuis. „Na de verhuizing hebben we die hier als eerste neergezet. Ik ben er enorm aan gehecht. Hij is een echte alleskunner: hij verwarmt, droogt en ik kan er geweldig mee koken en bakken.”

Twee comfortabele leunstoelen staan in een hoek. Op een eettafel in het midden van de ruimte ligt een zelfgebakken tea cake (zie kader), naar een oud engels recept datAnne kreeg van britten bij wie ze als kind al over de vloer kwam. Kleurige engelse tegeltjes van Fired earth versieren de wand achter het aanrecht. een van de honden ligt op de vloer

Ze kochten dit huis al in 2013, verteltAnne. Het gezin woonde toen nog in een nieuwbouwwoning, maar was op zoek naar een woning met kantoor aan huis voor Siemon, Annes man, die een praktijk voor psychologie en seksuologie heeft. In eerste instantie dachten ze erover een huis te laten bouwen. „maar we kwamen er niet uit met de bouwplannen, de tekeningen en de regelgeving. De makelaar vroeg ons: „Waar zou je graag willen wonen?” Antwoorden was niet moeilijk: in dít huis. We vonden dit altijd al een prachtig pand, we houden beiden erg van oude woningen en dit stond juist te koop. We zijn in gesprek geraakt met de toenmalige eigenaren en kwamen tot een overeenkomst.”

Het voordeel van deze woning is dat er een bijgebouw aan vastzit, van waaruit Siemon zijn praktijk kan runnen. „Zo kon hij gelijk aan de slag.”

Details

Hoewel het huis in 2000 nog grondig verbouwd was, besloten Siemon en Anne na hun verhuizing dat er een en ander op de schop moest. „Gaandeweg zagen we dat het pand misschien wel authentiek leek, maar dat er veel details van vroeger waren weggewerkt. Vorige eigenaren hadden een huis in een huis gebouwd: een extra schil aan

de binnenkant, die voor isolatie en rechte muren zorgde, maar de originele details liet verdwijnen. Haarden bijvoorbeeld, en oude vloeren. Aan de zijkant zitten ramen die uitkijken op de binnenplaats van de buren. Daar was een muur voor gezet. Pas toen we een keer bij de buren op bezoek waren, ontdekten we de grote vensters.”

Ook aan de buitenkant bleek het een en ander te zijn weggemoffeld „Vorig jaar hebben we de gang gestript, met de bedoeling om die eens goed aan te pakken maar de restaurateurs die kwamen kijken, zeiden dat de achtergevel voorrang moest hebben. Die had scheuren in het stucwerk, waar gruis uit kwam. Ze hebben het stucwerk er voorzichtig afgebikt, zonder de IJsselsteentjes die eronder zitten te beschadigen. Tot onze verrassing kwam er gemetseld vlechtwerk tevoorschijn, en mooie hanenkammen (een decoratieve metseltechniek die vaak boven openingen gebruikt werd, J.A.). De achterkant is inmiddels helemaal hersteld, maar dat duurde wel een jaar. meter voor meter herstelden ze de gevel en brachten ze met kwastjes de juiste kleur aan op de voegen.”

Interessant was het wel voorAnne, die keramist van beroep is, om die metselaars aan het werk te zien.

„Ik deed toen juist een glazuuropleiding en leerde over dezelfde grondstoffen als waar die mannen mee bezig waren. regelmatig hadden we het tijdens de koffie over ijzeroxide en mangaan. er zitten grappige overeenkomsten tussen een metselaar en een keramist.”

Geneesheer

Het leuke is, zegtAnne, dat ze de afgelopen jaren veel geleerd hebben over de geschiedenis van het

pand. Datkomtdoordathet in 1860 gekochtisdoor het stadsbestuur vanGoedereede. „Die vond dat daar een eigen geneesheer moest wonen. Vanafdat momentwas dit huis de woning vandestadsdokter.”

Het huis is inmiddels zo’n 150 jaar eigendom vandegemeente. De bezuijens hebben dusveelarchiefmateriaal over hun onderkomen kunnen vinden. „Als er gebreken aan het pand waren, werddat genotuleerdindegemeenteraadsvergaderingen.Wehebben al die vergaderstukken opgevraagd. Het is heel leuk om die door te lezen.

De meestezijn mettypemachines getikt.behalve de notulen uitdenegentiende eeuw,die zijn geschreven in vandie prachtige krulletters. en die uit1953zijn met potloodgeschreven.Waarom?

Geen idee. misschien wasdetypemachine weggespoeld.”

Zo kwamen ze erachterdat er pas in 1915 eenpraktijkruimtenaast het huis is gebouwd. en datdekeukenvroegereen apart huisje was, datpas laterbijdehoofdwoning werdgetrokken. In 1953ontstond er doordeWatersnoodrampveel schade aan de woning. „Welazen datdegemeente zich afvroeg hoe die hersteldmoest worden. De plaatselijkemetselaar hadgeen tijd, want er wasoveralinGoedereede schade.”

Hoe het voor eerderegeneraties wasomindit huis te wonen, ontdektenzedoor verhalen van anderen. „eenpaarjaar geleden stondereen ouder stel aan de deur.Deman vroeg of hij even mochtbinnenkomen, want zijn vader washier huisarts geweest in de oorlogsjaren. Hij wist ontzettend veeltevertellen overhet huis.Dat hij vroeger op zijn fietsjedoor de

TEA BRACK

ANNE BEZUIJEN: ”Dit traditionele Engelse recept was mijn oudtante Doreens favoriet Gebruik hiervoor de resterende thee uit de laatste pot van de dag, lekker sterk.”

INGREDIËNTEN:

* 340 g gedroogd fruit (rozijnen, krenten, sultana’s, cranberries) * 350 ml koude zwarte thee *

1 ei * 285 g zelfrijzend bakmeel * 200 g bruine (muscovado) suiker * 2 tl pumpkin spice

BEREIDING

* Meng de thee en de fruitmix, dek af met een schone theedoek en laat een nachtje staan

* Verwarm de oven voor op 160 graden.

* Meng meel en kruiden in een grote kom en voeg suiker en het geklopte ei toe.

* Voeg het in thee gewelde fruit toe en roer goed.

* Doe het in een ingevette bakvorm en bak 1,5 uur in de oven.

TIP: Eet de cake besmeerd met (room-) boter. Je kunt de cake tot tien dagen bewaren.

”We schaffen iets aan omdat het bij ons past, niet omdat het een modegril is.”

gang reed, bijvoorbeeld, en aan de achterkant weer naar buiten ging. Dat bevestigde ons in ons vermoeden dat achter in de gang een deur heeft gezeten. Die hebben we inmiddels in ere hersteld.”

Klassiek

In de loop der jaren is hun huis steeds meer geworden wat ze ervan gehoopt hadden. Dat komt niet alleen door de verbouwing, maar ook door de inrichting. De liefde van de bezuijens voor klassiek valt al snel op. engels klassiek, om precies te zijn. „We houden allebei van engeland. De interieurs daar, met hun sfeer en gezelligheid, hebben me van jongs af aan geboeid. een pand als dit maakt het makkelijk het interieur sfeer te geven, met kleurrijke patronen en motieven.”

Kopen ze meubels of accessoires, dan vinden ze het vooral belangrijk dat die bij de rest van het huis passen Ze zijn zuinig op hun bezittingen. „We gooien zelden iets weg. Dat kan doordat we voor goede en tijdloze producten kiezen, waarbij ambacht en esthetiek elkaar raken. Zoals de Aga cooker. We schaffen iets aan omdat het bij ons past en omdat het meerwaarde heeft, niet omdat het een hebbeding of een modegril is.”

Verduurzamen

Hoewel het huis inmiddels bijna volledig in oude stijl hersteld is, hebben de bezuijens hier en daar concessies gedaan. Vooral als het om verduurzaming en comfort gaat. „Zo hebben we de kachel die in de bijkeuken stond, verplaatst

naar de zolder Voorheen duurde het heel lang voordat de warmte eindelijk in de woonkamer was, nu is de route daarnaartoe veel korter.”

Ook investeerden ze in zonnepanelen op het garagedak, komt er nog vloerverwarming in de gang en gaat de Aga cooker alleen nog in de wintermaanden aan. „Het kost veel gas om hem te gebruiken en dat is niet meer van deze tijd maar ik wil hem niet wegdoen.”

Het is de bedoeling dat er volgend jaar een nieuwe keuken geplaatst wordt, op de plek waar hij vroeger was: naast de eetkamer „Die keuken wordt meteen wat statiger, minder landelijk dan de huidige, wat passender bij het huis. Onze huidige keuken wordt dan mijn atelier.”

Door die verandering hopen ze de rest van de woning wat intensiever te gebruiken. „De huidige keuken is het hart van het huis. Als de kinderen binnenkomen, hangen ze hun spullen op en gaan ze daar in een stoel hangen. Ze komen de keuken eigenlijk niet uit, terwijl we ook een zitkamer, achterkamer en een eetkamer hebben. Straks gebruiken we waarschijnlijk wat meer van de ruimte die we hebben.”

Galerie

begin 2025 gaan ze aan de slag met de laatste aanpassingen. Dan wordt bijvoorbeeld eindelijk de gang afgemaakt. „Die is 20 meter lang. Het is de bedoeling dat we er een galerie van maken, waar ik mijn eigen werk en dat van anderen kan exposeren. Het lijkt me leuk als mensen die een dagje Goedereede

#werkmetovertuiging

„Metdeproducten vanEMG brengen we eenhoopvol en Bijbels geluid in onzemaatschappij. Ik vind hetmooi om hier mijn steentje aan bij te dragen.”

-Henrieke

Werken met eenmissie!

8,8

medewerkersonderzoek DUO market research

ErdeeMedia Groepbiedt verantwoorde nieuws- en informatievoorziening voor christenen en niet-christenen en wil de Bijbelseboodschap latenhoren in onze maatschappij. Om dit werk door te laten gaan zijn we bedrijfsbreed op zoek naar nieuwemedewerkers, van eenmedewerker salessupporttot eenredacteur

RDMagazine

Meer wetenover onzevacatures?

In contactkomen metEMG?Neem contactopmet HR-adviseur/recruiter Henriëttevan de Maat (06-28265507) en plan eenmeeloopmomentofeen koffiegesprek.

doen, de galerie komen bezoeken.”

Of ze inmiddels niet moezijn vanhet verbouwen?„Komende jaren is het nog wel even doorbijten. We doen het met tussenpozen, datscheelt. Soms ligt het werk even helemaal stil. maar het is af en toeafzien, absoluut.

Dit huis wasvoor onze vier kinderen de afgelopen jaren geen plek om in de winter op blotevoeten in rond te lopen.Daarnaastisaldat verbouwen ook kostbaar Je kunt er bijna niet tegenaan werken, zo veel geld kost het om alles te laten restaureren.”

Tegelijkertijd hebben ze geen spijt van hunkeuze voor dit pand. „Hopelijkkunnen we hier nog heel lang blijven wonen. er zit zo veel schoonheid in dit huis als je ontdekthoe het bedoeldenbedachtisen wat de geschiedenis ervanis. Daar willen we goed voor zorgen. en alsdat betekent datjetijdelijk inlevert op je wooncomfort, dan is datmaar zo. ”

7

Psalm 4vers4

Gij hebtm’in‘thartmeer vreugd gegeven, Dan and’ren smaken in een tijd, Als zij, door aards geluk verheven, bij koornenmostwellustig leven, in hunnen overvloedverblijd. Ik zal gerustinvrede slapen, en liggen ongestoordter neer; want Gij alleen, mijn schild en wapen, schoon ’t onheil schijnt voor mijgeschapen, zultmij doen zeker wonen, Heer’.

8

Avondzang

2. Toon ons Uw goedheid en Uw macht, door Uw bescherming, dezen nacht; behoed ons tegen ramp en leed, en blijf totonze hulp gereed.

3. Verkwik ons door een zoeterust, om goed te doen met nieuwen lust; dat onze slaap gematigd zij, ja, zelfs Uw naam toteer gedij’.

7. RUSTTEMIDDEN

VANONRUST

”een avondlied”, staaterin veel bijbels boven dit Schriftgedeelte. Schrijver isDavid, in de voorafgaande psalm nog op de vlucht voor Absalom, zijn eigen zoon die hem naarhet leven staat. Naar alle waarschijnlijkheid is dit nog steeds het geval hier in Psalm 4, waarin David bidt om verhoring en ruimte in benauwdheid. Waar zorgen en problemen doorgaans des te groter lijken in het donker vandenacht, gaat David vervolgens juist volvertrouwen naar bed. Dit wil niet zeggen datzijn belagers zijn

8.EEUWENOUD verdwenen.Dekanttekenaren bij de Statenvertalingzeggen: „Datisstilteengerustheid, niettegenstaande de aanslagen mijner vervolgers.”

eenlied met oeroude wortels! De tekstvoert terugopAmbrosius(circa340-397), en klinkt in de eeuwen daarnainkloosters en kathedralen.Tijdens de reformatie blijft het lied blijkbaar geliefd, want in de zestiende eeuw komt het in het psalmboek vanDatheen terecht. Ook als er in 1773 de nieuwe psalmberijming wordt gewerkt, gaatdit lied over christusals licht in de nacht weer mee.

Koning David (elfde /tiende eeuw voor Christus); berijming 1773

9

Ik ga slapen, ik ben moe

Ik ga slapen, ik ben moe, ’k sluit mijnbeide oogjes toe, Heere, houd ook dezenacht, over mij getrouw de wacht.

’t Boze dat ik heb gedaan, zie het, Heere, toch niet aan.

Schoon mijn zonden vele zijn, maak om Jezus’wil mij rein. (...)

Luise Hensel (1798–1876).Vertaald door Jan de Liefde (1814-1869)

9. GOUVERNANTE

Ze is nog maar veertien jaar als ze ”inhet geheim een verbond met God” sluit, en twintig alszevan de Lutherse Kerk naar de rooms-KatholiekeKerk overgaat. De jonge, Duitse Luise Hensel verovert het hart vanzowel een dichterals vaneen componist, maar wijstbeiden af omwille vanhaar geloof.Zewordt verliefd op een protestantse jeugdvriend, en kantot haar diepeverdriet ook met hem niet trouwen vanwege het verschil vankerk. Luise legt uiteindelijk de gelofte vanmaagdelijkheid af.Zeis gezelschapsdame bij enkele adellijkevrouwen en later gouvernante op een kasteel. Daar schrijft ze volgens sommige bronnen haar beroemd geworden avondgebed, maar anderestellen dat Luise het als achttienjarige in berlijnalgedichtheeft. Het origineel zou in de Tweede Wereldoorlog verloren zijn gegaan. Het zal uiteindelijkdoor zowel lutherse als rooms-katholiekekindjes volop gezongen worden, en niet minder enthousiast door gereformeerde. Voor de Nederlandse vertaling zorgt ds. Jan de Liefde, evangelist, schrijver en –in1855– oprichtervan de Vereeniging Tot Heildes Volks.

Kersttulband

Zo’ntulband is nietalleen lekker, maarook prachtig om te zien. Goedidee: maak er een paarextra als cadeau voordeburen. Kan er meteen een mooie kerstgroet bij.

TEKST:ANNAYILmAZ

BEELD: reNATe bLeIJeNberG-VAN LeeUWeN

INGREDIËNTEN

Vulling: * 125 gtuttifrutti * 70 grozijnen

* 50 gcranberry’s * 80 gamaretto(of appelsap)

Beslag: * 250 gamandelspijs * 200g margarine, op kamertemperatuur * 125 gwitte basterdsuiker * snufzout * rasp van1citroen * 4eieren, op kamertemperatuur * 200g bloem * 4tlbakpoeder

Verder nodig: * tulbandvorm(2,4l) *

boterofbakspray * paneermeel * bloem * poedersuiker

MOEDERS RECEPT

Hetwas echteen traditie. In het gezinwaarin ik opgroeide, hadden we metKerstaltijd tulband. In de periode ervoor stond mijn moeder dagen in de keuken om tulbanden te bakken,inverschillende vormen en maten. Daarna werden ze mooi verpaktincellofaanfolie, met een strik erom en een kerstkaart erbij. De heleeettafel stondervol mee. In de week voor Kerst werden de tulbanden uitgedeeldaan buren,bekenden en familie

Deze traditie heb ik, voordat ik met de bakkerij begon,nog een paar jaar voortgezet. Nu moet ik eerlijkbekennendat ik rond de feestdagen geen tulband meer kanzien. Ze vliegen hier alszoete broodjes over de toonbank. Leuk weetje: ik gebruik nog steeds het recept vanmijn moeder Dit recept is neteven anders. Doordateramandelspijs in zit, is deze tulband nog rijkervan smaak en structuur.Inplaats van roomboter gebruik ik margarine, zo wordtdetulband iets minder ”vettig” Alsjedetulband luchtdicht verpakt, kunjeerzeker vijftot zes dagen vangenieten

Sam, 29 jaar, uit Albanië, worstelde met depressie, discriminatie en eenzaamheid Toen ze Jezus vond,

veranderde haar leven. Nu deelt ze via GlobalRize online de boodschap van hoop en redding.

Lees haar verhaal en geef een kerstgift om mensen zoals Sam te helpen het evangelie online te delen!

Vanwanhoop naar missie

lees mijn levensverhaal

BEREIDING

* begin een dag vantevoren metde vulling.

*Snijd de tuttifrutti in kleinestukjes en meng die met de rozijnen, cranberry’s, cognac of appelsap.

* Doe op de komeen deksel of dek af met vershoudfolie. Laatdevulling een nachtbuiten de koelkast wellen.

* Verwarm de oven voor op 170graden.

* Vetdetulband in met boter of bakspray en bestrooi de vorm met paneermeel. Klophet overtollige paneermeel uit de vorm

* Doe de amandelspijs, margarine, basterdsuiker,zout en citroenrasp in een komen klop luchtig.

* Voeg de eieren een voor een toeen klop ze luchtig door het beslag.

* Spateldebloem en het bakpoeder door het mengsel.

* Laatdegewelde vruchteneven uitlekken in een zeef

* meng de nog watvochtige vruchtenmet 2eetlepels bloem en meng goed door elkaar

* Doe het beslag in de vorm en bak de tulband in 50-65 minuten gaar

* Prik na 50 minuten meteen prikker in de tulband om te controleren of hij gaar is.

* Zit er geen beslag meer aan de prikker, dan kandetulband uitdeoven. Anders nog watextra tijd bijgeven.

* Laatdetulband ong. 10 minuten afkoelen voordatjehem op een rooster stort.

* Laathem helemaal afkoelen voordat je de tulband decoreertmet poedersuiker

Huisje vol

licht

Met eenvoudige materialen en wat creativiteit maakjezelfzo’nhuisje vol warmte en gezelligheid. Of je fabriceert meteen een helestraat, natuurlijk.

TEKST& BEELD: LeONIVAN Der eemS

DIT Heb Je NODIG

*gipsverband (Pipoos, apotheek) (ongeveer eenhalf rolletje perhuisje)

*legekartonnen verpakking(en)

*huishoudfolie

*plakband

*mesje en/of schaar

*priem

*ledlichtje(s)

*vel bakpapier

Stap 1

Zoek lege, kartonnen verpakkingenvan levensmiddelen die al een beetjedevorm vaneen huisje hebben,bijv.van rijst, thee, melk, yoghurt.

Stap3

bekleed de hele mal met huishoudfolie, ook rondom openingen en gaten, zodatjeeen gesloten vorm krijgt. Het gipsverband komt hier namelijk overheen en de folie zorgtervoor datdemal naderhand gemakkelijk te verwijderen is.

*ietsomjetafelte beschermen Do it yourself

Stap2 maak een mal in de vorm vaneen huisje. Gebruik als basis een lege, kartonnen verpakking. eendakje vouw je vankarton en maak je vast met plakband. Het is niet ergals er nog openingen zijn, want er komt huishoudfolie rondom

Stap4

Pakhet gipsverband. Om het gemakkelijk te verwerken,kun je het in stukken knippen. Dompel de stukken (een voor een) in water vanmaximaal 35 graden en breng ze aan op de mal

Eenzorgverzekering diebijupast éngeloof,zorgen gezondheidverbindt?

Wij geloven dat het samen kan Ontdek hoe wij dit doen: dechristelijke.nl/ontdekmeer

naardeopendag!’

jouw

driestar gouda pro vmbo driestar gouda havo vwo driestar leiden driestar lekkerkerk guido de brès, rotterdam marnix, dordrecht revius, rotterdam de swaef, rotterdam ‘Kom

za 25/01/25 za 25/01/25 vr 24/01/25 za 18/01/25 vr 31/01/25 za 25/01/25 za 11/01/25 wo 22/01/25 \ \ \ \ \ \ \ \

Stap 5

Het huisje moet straksstevig staan. breng de laagjes gips daarom overlappend aan en/ of breng meerderelaagjes aan. Laatdrogen op een vel bakpapier

Stap 7

Verwijder na het drogen voorzichtig de mal. Gooi hem nog niet weg, maar stop hem weer teruginhet huisje. Je kunt nu gemakkelijker deurtjes en raampjes uitsnijden. Knip/snijd voldoende raampjes uit.

Stap6

De droogtijd hangt af vanhet aantallagen en de vochtigheidsgraad in de ruimte.reken15-30 minuten voor het hardworden en een dag voor het drogen.

Stap8

maak met een priemeventueel gaatjes waar het licht doorheen kanschijnenenverwijder dan de mal. Nu alleen nogeen ledlampje erinenjehebt een gezellig lichthuisje.

Eenroerigjaar voor veel royals

Zeker, er gebeurden mooie dingen, maar voor veel monarchieën zal het jaar 2024 niet de geschiedenisboeken ingaan als een succes.

TEKST: JOSINe DrOOGeNDIJK

BEELD: PPe AGeNcY

Rusland heeft het

Evangelie nodig. Juist nu!

Help en bid mee!

Samen met u helpen we 120 evangelisten in hun dienst, verspreiden we Bijbels en ondersteunen we de organisatie van kinderkampen. Tot in de verste uithoeken van Rusland, Centraal-Azië en de Kaukasus wordt het licht van GodsWoord gebracht. Uw steun maakt Levensgroot verschil.

Kijk op friedensstimme.nl

Arrestatie StiefzoonMariusBorgHøiby

Slecht nieuws …En eengefotoshoptefoto vanprinses Kate

Geen ideale partij …Debruiloftvan Martha Louise

Gods Woord wereldwijd verspreid

Uw gift is van harte welkom!

Hartelijk dank!

Samen met verschillende kerken en hulporganisaties verspreiden wij gratis Bijbels in vele landen van de wereld.

Ook steunen wij diverse vertaal- en revisieprojecten: vertaling van de Bijbel in het Chinees, de revisie van de Spaanse Bijbel (Reina-Valeravertaling) en het Hebreeuwse Nieuwe Testament (Delitzschvertaling).

Ons rekeningnummer is: NL96 RABO 0129 4451 18 t.n.v. Gereformeerde Bijbelstichting.

gbs.nl/steun-ons-werk/geef-een-gift/

Nijverheidstraat 21 • Leerdam (0345) 61 01 55 www.gbs.nl

HandgemaaktelerentassenuitonsfamiliebedrijfinSlowakije

◊ 10%kortingopfeestelijke itemsuitonzecollectie

◊ Eengratisportemonnee t.w.v.€95eurovoorde eerste30klanten.

www.annieclaire.nl

Dat vindt deze leerling een goed plan!

“Onze meester heeft geschiedenis gestudeerd,hij vertelt spannende verhalen” Rahwa

Meerwetenofeen uurtjevoordeklas proberen?

ENDANBENJELERAAR.NL

Endanbenjeleraar is onderdeel van de landelijke christelijk-reformatorische onderwijsregio Progressus.

Je kunt het als ouders enorm treffen met de kouwe kant. een bloedband is geen vereiste voor een goede band. Het tegenovergestelde gebeurt echter ook.Aan het Noorse hof kunnen ze daar inmiddels over meepraten Toen martha Louise, de dochter van koning Harald en koningin Sonja, vijf jaar geleden haar nieuwe liefde introduceerde, werd al snel duidelijk dat hij beslist geen ideale partij was.

Durek Verrett bleek een sjamaan te zijn met bizarre denkbeelden. Zo beweert hij dat kinderen kanker krijgen, omdat ze dat zelf willen. Toen martha Louise dit jaar met hem in het huwelijksbootje stapje, hadden ze aan het hof dus gemengde gevoelens. Zeker toen ook nog eens duidelijk werd dat de prinses geld wilde verdienen aan haar bruiloft, bijvoorbeeld door het duur verkopen van de film- en fotografierechten. Koning Harald en koningin Sonja besloten de bruiloft wel bij te wonen, maar niet mee te doen met het commerciële circus. Zo willen ze niet te zien zijn op de filmbeelden, die werden aangekocht door Netflix. Alsof dit nog niet genoeg was, kregen de Noorse royals ook nog te maken met gezondheidsproblemen en een tweede familieschandaal. marius borg Høiby, de stiefzoon van kroonprins Haakon, mishandelde onder invloed van drugs en alcohol zijn vriendin. Ook werden er tijdens een van zijn feestjes bezittingen gestolen uit het huis van het kroonprinselijk paar Vlak voor marius werd opgepakt, bracht mette marit haar zoon op de hoogte. Hierdoor konden belangrijke bewijsmateri-

alen worden vernietigd. Dat leidde begrijpelijkerwijs tot felle kritieken. Al met al is 2024 een rampjaar geworden voor de Noorse monarchie.

In Groot-brittannië kreeg zowel charles als catherine een slechte boodschap. Terwijl de prinses de mogelijkheid kreeg om in alle rust chemotherapie te ondergaan, moest het werk van de koning zo veel mogelijk doorgaan. Het ondertekenen van een wet kun je immers niet zomaar een paar maanden uitstellen, hoe invoelbaar de reden ook is.

Voor koning Willem-Alexander was 2024 juist een jaar waarin hij het graag wat drukker had gehad. De eerste tegenvaller kwam in maart. Terwijl de koffers al waren ingepakt en een deel van de media al op het vliegveld stond, kwam geheel onverwachts het bericht binnen dat het staatsbezoek aan Vietnam niet door zou gaan. Over de reden werd gezwegen, maar die bleek niet zo moeilijk te achterhalen President Vo Van Thuong, die de koning en koningin zou ontvangen, werd kort erna afgezet vanwege corruptie. In het najaar zou het tweede uitgaande staatsbezoek van het koningspaar plaatsvinden Dit keer aan een Afrikaans land. maar helaas, ook hier kwam er een kink in de kabel. Nu maar hopen dat het een en ander in 2025 kan worden ingehaald. In Denemarken was er wel reden tot feest. Na 52 jaar trouwe dienst gaf koningin margrethe het stokje door aan haar oudste zoon Frederik. De nieuwe koning vloog van hot naar her voor een lange lijst staatsbezoeken, terwijl de creatieve oudvorstin eindelijk wat meer

De Noorse koning en koningin besloten de bruiloft bij te wonen, maar niet mee te doen met het commerciële circus

tijd kon doorbrengen in haar atelier De Spaanse koning kreeg het begin november flink voor zijn kiezen, toen hij het overstroomde Valencia bezocht. De inwoners waren boos omdat de hulpverlening te laat op gang was gekomen. Toen premier Pedro Sánchez vanwege de woedende menigte zijn auto niet wilde verlaten, werd de woede geuit op het koningspaar. modder vloog tegen beide majesteiten aan en de verwensingen die ze kregen toegeschreeuwd, zullen we hier uit fatsoen maar niet herhalen. Doordat Felipe en een huilende, besmeurde Letizia toch bleven en veel begrip toonden, oogsten ze uiteindelijk ook veel lof Zeker op sociale media. en zo gaat koninklijk 2024 de geschiedenisboeken in als een veelbewogen jaar. Laten we hopen en bidden (1 Tim 2: 2) dat 2025 meer zegen, rust en voorspoed zal brengen.

#werkenbij

Voor de klas

In de levendige gangen van de school voelt Ron zich op zijn plek Hij geeft het vak Engels in Hoevelaken en studeert nog. Hij doceert vmbo-leerlingen, heeft met hen een klik en voelt zich gewaardeerd.

Hoe hij de klik met jongeren ontdekte? ‘’Op de jeugdvereniging. Ik leerde daar naar hen te luisteren en te praten over zaken van alledag. Ik kwam erachter dat ik deze interacties erg leuk vind en dat het me ook goed ligt.’’

Lees het verhaal van Ron op onze website. werkenbij.vanlodenstein.nl

Delen door liefde

In de winter, waarin warmte en zorg extra b zijn, zet Zorggroep Sirjon zich met toewijding in vo mensen die kwetsbaar zijn door hun beperking of hoge leeftijd. Siloah biedt op meer dan 20 locaties zorg aan mensen met een handicap, terwijl Elim (Barneveld) en Maranatha (Rijssen) ouderen huisvesting en verzorging geven. Dit doen we niet alleen omdat we geloven dat het onze opdracht is onze naaste lief te hebben, maar juist ook omdat we dit ervaren vanuit ons hart.

Pinokkio

Saaiiseen werkdag nooit voor ambulancechauffeur Jan de Vries en politieagent DolfDiender. In elk nummer van Terdege nemen zij de lezers mee op pad.

Forse ongelukken bij bedrijven tijdenswerkzaamheden veroorzakennogal wat stress. Werknemers die erbijbetrokken zijn, zijn vaak flink vanstreek. Bijernstige bedrijfsongevalleniseen bedrijf verplicht om de arbeidsinspectie in te schakelen. Wijals ambulancedienst hebben medisch beroepsgeheim en gaan daar zeker niet over

eenwerknemervaneen staalconstructiebedrijf heeft112 gebeld en gemelddatzijncollega zich heeft„gesneden” in zijnarm. Hetbloed spuit eruit. metspoed rijdenwe naarde plaatsvanhet ongeluk.Opdegrond ligteen hevigbloedende man meteen gapendewond.We binden zijn armafmeteentourniquetom de bloedingte stoppen envragenwatergebeurdis. er staan vier werknemers om ons heen,die allemaal hunschouders ophalen. Ze weten het niet. Ja, hij heeft zich gesneden, maar waarmee weten ze niet. er liggen ook geen snijapparatuur of scherpe delenindebuurt.Gezien de forse wond moet het met een groot voorwerp gebeurdzijn, waar nogal wat weefsel en bloed aan moet kleven. Omdathet toch wel handig is om iets meer te weten, vraagt mijncollega nogmaals wie het ongeluk heeftziengebeuren en wieereerstehulp verleend heeft aan de collega. Inmiddelsstaat er zesman stommetje te spelen.

Omdatwegeen tijd willenverliezen, leggenwe de patiëntopdebrancardenbrengen hem naar de ambulance. Ik merk wel datmijn collega, en ikzelf trouwens ook, geïrriteerdisdoor het

gedrag vandecollega's, die als een stel kleuters hun kakenstijfopelkaar houden. Dan opeens wordt er geklopt. Als ik de deur open, staatde volgende Pinokkio er.Hijblijkt een chef van onze patiënt te zijn en houdt een apparaatin zijnhand. eenkleinehaakse slijpermet beschermkap en handvat,zonder weefsel of bloed

Inmiddels staater zesman stommetje te spelen

eraan,brandschoon. Hier zou het mee gebeurd zijn. We schietenallebei in de lach. er is geen tijdmeer te verliezen,wevertrekken met spoed naar het ziekenhuis.

Onzepatiënt heeft ook wel door datwenietgek zijnenvertelt zelf dan maar dathijeen grote haakse slijper, zonder handvat en zonder beschermkap,vast had en datdie in zijnarm sloeg door een foutebeweging. De waarheid ligt nog ergensverstopt in de bedrijfshal.

Eenbetekenisvolle verjaardag

Eveline van der Most vierdehaar 60e verjaardag op een bijzonderemanier: in plaats van cadeaus vroeg zehaargasten om te doneren aanSUN Nederland.

Viaeen vriendin raakteEveline bekend met SUN Nederland.“Hetsprak mij direct aan dat SUN Nederland lokale noodhulpbureaus opzet diedichtbij ondersteuning bieden aan mensen in urgente nood. Ik vind het fijn dat ik daaraan kanbijdragen,” legt ze uit. “Ook hier in Nederland is onzichtbarearmoede. Iedereen kanonverwachtinfinanciële problemen komen,bijvoorbeeld door ziekte, scheidingofanderetegenslagen.”

Écht ietsbijdragen

“Daarnaast vind ik het prettigdat SUN Nederland en de SUN-noodhulpbureaus werkenmet professionals. De medewerkersvan de noodhulpbureausworden betaald doordegemeente. Ik heb zelf jarenlang bij een goed doel gewerkt met veel vrijwilligers. Hoewelvrijwilligers van onschatbarewaarde zijn,verhoogt de inzet vanbetaalde medewerkers volgensmij de kwaliteit van het werk,” licht Eveline toe.

Meer bekendheid

Tijdens het feest konden gasten hun verjaardagsdonaties achterlaten in een grote schaal.“Bij elkaar is er bijna €2.000 opgehaald. Maar dat is niethet belangrijkste, de donatie is ook symbolisch. Hetheeft SUN Nederland en de noodhulpbureaus in iedergeval bij mijn ruim honderdvrienden en familieleden op de kaartgezet.”

“Ikheb het hartstikkegoed, waaromzou ik dannietiets doen vooranderen?”

Manieren om te doneren

SUN Nederland streeft naareen landelijk dekkend netwerk van noodhulpbureaus. Noodhulpbureaus ondersteunen mensen die in urgente financiële nood zitten met een gift of renteloze lening als zij nergens anders terecht kunnen. Ukan op verschillende manieren bijdragen aan het werk van SUN Nederland of de noodhulpbureaus. Op sunnederland.nl/donateurs vindt umeer informatie. Direct contact opnemen kanook: info@sunnederland.nl

“Inhet geheim luisterik naaruitzendingen over God.”

De boodschapdat JezusonzeRedderis, brengt hoop. Wereldwijd.Het brengt ookmensenin gevaar. Bijvoorbeeld in Noord-Korea, Jemen, Iran, Nigeria en Somalië. Zendingisdaaringewikkeld. Maarhet is mogelijk dankzijdeuniekekrachtvan media. Bidenhelpmee!Dat is hard nodig.

Help mee!

Umaakt de productie van 3minuten programma mogelijk. €27

Umaakt de productie van 10 minuten programma mogelijk. €90

Umaakt de productie vaneen compleet programma mogelijk €270

HetEvangelie voor gesloten landen

Elkebijdrage is vanwaarde.Stort uw gift op: IBAN NL75 INGB 0000 7723 42 o.v.v. In het geheim luisteren of doneer online. twr.nl/doneren

Puzzels

Jennekevan der Jagt & Miranda vander Hart

D-6/7 GROEIPUZZEL

Gebruik voor kolom 2en3 de letters uit de vorige kolom,plus een willekeurige.

1. kram –besef –nieuweling, 2. melkklier –babydoek –zeehondje, 3. bloem –larve –eiergerecht, 4. heldendicht– bordes –huidvlekje, 5. zuiver –vrouwelijk dier –vrouwelijkberoep, 6. plan –elkeen –horizon, 7. kus–pasgeleden –verbaasd, 8. insecteneter –drukplaat– dwang, 9. modder –richting –sluw,10. pont– rijgsnoer –koopman, 11. engelse kostschool –gesel –weefsel, 12.gewas –vervoermiddel –appel, 13. hamer –zweep –vreemde taal.

Inzenden: de woorden die ontstaan op de gekleurdehokjes verticaal.

SPELREGELS:

1. elkegoede oplossing levert puntenop. Hebtuvragen over puzzelaantale.d., stuur dan een aan uzelfgeadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolangdeantwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. eéninzending perabonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs Overgebleven punten(staan vermeld achterdenaam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als ueen gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: miranda vander Hart, Kersenweg 1A 4416 PT Kruiningen of naarpuzzelbox@ kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummersenuwadres.

6. Zendt uvoor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun puntenals ze een jaar niet hebbeningezonden. Ze beginnen danweer metnul punten.

S.v.p. altijd twee oplossingen per keer inzenden.

Crisis in Cuba

HELP DE KERK AAN BIJBELS, BROOD EN MEDICIJNEN

Met de RD-actie willen we de noodkreet van de protestantse kerken in Cuba beantwoorden en daadwerkelijk meelijden met de gemeenten daar door hen hulp te bieden. De economische crisis treft de burgers zwaar. Kerken uitten een noodkreet en wij ondersteunen hen via de stichtingen Spaanse Evangelische Zending (SEZ), Open Doors (OD), Bijzondere Noden (BN) en Woord in Actie (WiA).

Daarbij gaat het om de volgende projecten:

SEZ:

• Ondersteuning Bijbels onderwijs

• Afbouw en renovatie kerkgebouwen

• Medische ondersteuning

• Ondersteuning basisbehoeften gezinnen, ouderen en gehandicapten

• Invoeren van kleding, voedsel en medische materialen via containertransport

WiA:

Bijbelverspreiding (projectvoorstel als onderdeel van SEZ)

OD:

Leiderschapstraining in Cuba voor 80 voorgangers over een periode van acht maanden. Voorgangers zijn afkomstig uit Havana, Santa Clara, Sancti Spiritus, Camagüey en Las Tunas

BN:

Deelprojecten die namens BN worden gefinancierd zijn grotendeels diaconaal van aard.

• Kinderproject Pequena Manada (dagopvang voor buitenkerkelijke kinderen)

• Ouderenproject ICR (ouderenopvang door de kerk)

A 6/7 BIJBELSE

PUZZEL

2 PT

aarde – arm – belofte – bethlehem – doeken –engelen – efratha – geloof – genade – goud – herberg – herders – kribbe – lied – maagd – mirre – oosten – reizen – stal – ster – verlosser – verzoening – vredevorst – wierook – zie

Inzenden: hetwoord dat gemaakt kan worden van de letters op de sterretjes.

B-6/7 DOORLOPER

3 PT

Horizontaal: 1. even – vlag – hoon, 2. uitvlucht – samen – drug, 3. liniaal – groot – strelen, 4. lust – jongensnaam – deel van het gezicht

– kleipap, 5. sport – landbouwwerktuig – effen, 6. knoest – meisje – koraaleiland, 7 fiets – meertje –oosterling – hert, 8. gerecht – la-

waai – zuiver, 9. rivier in Ierland – vissersboot – kromming, 10. landbouwwerktuig – brandewijn – mannelijk dier – staat in USA, 11. vaartuig – Turk – bergweide – veevoer, 12. traject – geschut – zwijn, 13. deel van een schooldag – angstig – vliegveld, 14. klem – atoom – grap – zode.

Verticaal: 1 graan – zuivelproduct, 2. onderdeel – rooien, 3. meer in Italië – alp – rustplaats, 4 europees land – angst – vaas, 5. foto – plan – bergrug – gevel, 6. Griekse letter – oudere – lucht, 7. wereld – volledige functie – bekende Nederlander*, 8. precies – jongen, 9. zoogdier – vogel – in het jaar, 10. rivier in Utrecht – komiek – houding – lofrede, 11. ex-president – fotoboek – zojuist, 12. hap – zeeman – telwoord, 13. stand – provincie – ivoor, 14. dicht – uitroep – bloedzuiger, 15. amandel – loot – gaatje – oude maat.

Inzenden: hetwoord dat gemaakt kan worden van de letters met een sterretje.

Noggeenvakantie eenvakantie geboekt?

Welkom in hetmooiste stukje heuvelland st uvelland

Wijverhurenookvakantiewoningenhethelejaardoor

Wijwensen ugoede ekerstdagenen envoorspoedig nieuwjaar

Epen,Zuid-Limburg  043-4551742  www.inkelshoes.nl

Tijd & Plaats

Alle evenementen op éénplek

Of hetnueen concert, quiz, lezingof workshop is:opTijd& Plaats kunt u uw activiteitpromotenófvinden

HISTORISCHE JEUGDBOEKEN

Ga snel naar www.tijdenplaats.nl

Leerzame historische jeugdboekenserie.Meerdan 50 titels.Abonneren? €5,00kortingper boek.

DEEL 51: ONVERGETELIJKE DOMINEE

UITMIDDELBURG

ds.B.Smijtegelt- J.F. Benschop - Nu al 2e druk!

DEEL 52: VANWIE WASDEPREEK?

Verhalen over geliefdedominees, N. Verdouw

Waardevolle aanvullingbij de leespreken.

Nieuw:

DEEL 53: RINUSENDERAMPOPOOSTDIJK

M. Sinke, Boeiend verhaal over de watersnood in Oostdijk en omgeving

WEEKBOEKEN

AL ’T SCHEPSEL MOET HEMPRIJZEN

MatthewHenry

Over dieren in de Bijbel

Toelichtingengespreksvragen: M.J.Ruissen

Gedichten: R. Hoogerwerf-Holleman

DEEL 4. OPENTUWENMOND

Deel 4: Psalmen in woordenbeeld

Inhoud: Psalm76t/m 100

THEMAPREKENBOEKEN

SIMSON,DEEENZAME STRIJDER

Ds. E. Venema, Bijbellezingen over Simson

TROOSTVOOR ISRAËL

Ds A A Egas, C Harinck, C Sonnevelt (2x), M.J. Kieviet, A. Schot, A.F.R. van der Veen en T van der Groe Actueel boek i v m oorlog in Gaza

CHRISTUS VERHOOGD, Ds. C. Harinck

Herdenkingsbundel n a l v 60-jarig ambtsjubileum, 11 preken

Oplossingen

A-4 Het is dankdag, God is goed. Gaf zo veel, ja overvloed. Goed koren voor ons brood. ’s Heeren zorg voor ons was groot. b-4. Horizontaal: 1 la, 4. na, 6 besteding, 8 kano, 9. kous, 11. als, 12. was, 14. alt, 15. rat, 16. Pasen, 18. pok, 20. kor, 21. halster, 23. eer, 25. antiek, 27. roepia, 29. neer, 31. eter, 32 avier, 33. uit, 34. skiër, 35. rots, 37. saté, 39. aastor, 42. merari, 45 lat, 46 mazelen, 49. lijn, 50. Gad, 52. molen, 53. tik, 54. ark, 56. nek, 57. boa, 58. tule, 60. dons, 61. kentering, 62. ik, 63. as.

Verticaal: 1. lens, 2 aso, 3. melasse, 4. nik, 5. anoa, 6. balt, 7. gulp, 8. kaart, 10 stoep, 12 wal, 13. set, 15 rondvraag, 16. pake, 17. nert, 19. keizerrijk, 20. ka, 21 heeroom, 22 roesten, 24. ra, 26 inert, 28. erker, 30. rus, 31. ets, 36. tram, 38. amen, 39. al, 40. staat, 41 belegen, 43. alias, 44. in, 47. zon, 48. lek, 51. druk, 53. tong, 55. klei, 57. bons, 59. enk, 60. dia. Niet geluk maakt dankbaarheid.

c-4. 1. drama, 2. aceton, 3. namaak, 4 kebab, 5. basta, 6. aroma, 7. amber, 8. ranch, 9 heide, 10. etwei, 11. inhoud, 12, denim, 13. magma, 14. aorta, 15. asbak, 16. kroot, 17 terug, 18. genade, 19. enamel, 20. Lisu, 21. uniek, 22. kapstok, 23. karwei, 24. ingang, 25. genoeg Dankbaarheid maakt gelukkig.

D-4. 1. zool, 2 poes, 3. gras, 4 trek, 5. knip, 6. Isaï, 7. snel, 8. gage, 9. aera, 10. nier, 11 zorg, 12. paar, 13. daas, 14. list, 15 poel, 16. oase, 17. Loïs, 18. trog, 19 tapa, 20. open, 21 gard, 22. vaan, 23. kind, 24. Izak, 25. zeem, 26. deeg, 27 giga, 28 ring, 29 anti, 30. noga. Zegeningen, dankzegging.

Winnaars

200 punten: A. Verschoor, Waddinxveen (3); Fam. mastenbroek, Ouddorp (6); J.G Verblaauw-v.d. Herik, Strijen (7); 400 punten: A. van Wolfswinkel, ede (1); D.c van rooijen, Kockengen (1); 800 punten: G.T. Kisteman-Hendriksen, Punthorst (11); 1000 punten: A v.d. Wilt-Hazeleger, elspeet (8); J. Overbeeke, Waarde (2); 1800 punten: m v.d. Knaap, Zegveld (4); 2600 punten: S v.d. Vorst, middelburg (8); 3400 punten: A. ras-bouwman, ermelo (0); 3800 punten: A. Gouw, Heerjansdam (2); 4800 punten: J roggeveen, Zoetermeer (7); 5000 punten: D. monhemius, Oudekerk a/d IJssel (7); 5600 punten: e. Houweling-Hofman, moerkapelle (10); 6000 punten: S. bustraan, Aagtekerke (15); J meijer-Voortman, Krimpen a/d IJssel (1); L.A. Stolk-Slob, rotterdam (17); c.P. de Voogd, Vrouwenpolder (7) Graag bij de volgende oplossingen aangeven welk boek u kiest Voor prijzen zie de Terdege van 3/12.

Vul voor dezelfde cijfers dezelfde letters in: L=12 I= 15 K= 20

Inzenden: hetwoord dat gemaakt kan worden van de letters op: 11-15-7-8-24-3-5-5-2-10-9-7-19-7-11-24-7-11-10

STEUNONS JUBILEUMPROJECT

Inde50jaardat Bonisa bestaat, is een groot deel vanons werk gericht geweestopdeLisubevolking.Met de opbrengstwillenwe een volledigtheologisch curriculumindeLisutaal digitaliseren. Ook ondersteunen we methet geld vanhet jubileumprojectLisu evangelisten, Bijbels, kleine kerken en diaconaleprojecten.

AZIE

BEMOEDIGEN

BERGEN

BONISA

BIJBELSCHOOL

DIGITAAL

EVANGELIST

GEITEN

KERK

KINDERBIJBEL

KINDERWERK

LECTUUR

LISU

MIAO

MINDERHEID

ONTFERMING

SCHUILPLAATS

STUDENTEN

THEOLOGIE

TOERUSTING

UITDELEN

VELDWERKER

VERDRUKKING

VERTALEN

VLUCHTELING

VUILNISBELT

WOORD

€100.000

Behaald Streefbedrag

€70.623

Scan en doneer

Druk, druk

Alette Koornneef is getrouwd en moeder van driejonge kids. Woont in de buurt van de Goudse glazen. Schildertmet woorden en tekentablet.

Zoalselk jaar neem ik me voor om bewuster de decembermaand in te gaan. Niettedruk,niet te veel cadeautjes,wel tijd voor een mooi adventsplan Maar zoals elk jaarishet toch moeilijker dangedacht.

Hetidee datikniet de enige ben, troostme enigszins. Iedereen lijktdruk. Tegelijkertijd maaktdat me een beetje somber. Is hetecht niet mogelijkomdie gewoonte te doorbreken? Of moet ik het ook als een zegen zien datmijn weken zo gevuld zijn? Juist in december zijner veel mensen die zicheenzaam voelen.Alsof ze de trein hebben gemist en als enige nogophet perron staan. met een koffer volverhalen, maar niemand om die mee te delen. Het contrast tussen geluid en stilte lijkt in december extra groot. Alsdewoorden ”vrede op aarde” zelfs in de winkelstraten klinken, waar mensen ondertussen gejaagd hun schatten verzamelen. Als reclames met families rond de tafel vooral binnenkomen in huizen waar het beeldscherm het enige gezelschap is.Soms waan ik mezelf even aan de zijlijn, waar ik aanschouw.Omvervolgens weer meegezogen te worden in de cadans vanalledag. eenbeetje een negatieveboodschap mis-

schien, denk ik, terwijl ik dit schrijf.maar gelukkig is er hoop.Wantals ik kijknaar al onze drukte,besef ik daterweinig nieuws onderde zon is.Toen de Zoon vanGod op aarde kwam, washet ook niet echt een stille nacht.Destad bethlehem wasvol mensen. Zo veel mensen datergeen plaats voorHem was. maar juist in

Soms waan ik mezelf even aandezijlijn

die drukke, onrustige wereld wilde Hij komen om vrede te brengen. Wateen wonder! Het besef datweHem nodighebben is zo belangrijk, juistindeze onrustigetijd. „Kom totmij, allen die vermoeid en belastzijt,enikzal Urust geven.” eenheldereadventsboodschap dieik elkelezer toewens voor deze laatsteweken van 2024. en natuurlijkook voor het nieuwe jaar.

Dorpswinkeltjes#6

Dorpswinkel Stegeman TextielinRouveen // de dorpswinkelvan zussenAlie (links) en Mattie Stegeman bestaat al 180 jaar.

WINKEL: „Onze overgrootvader is deze winkel in 1844 begonnen aan de Oude rijksweginrouveen.Dit jaar bestaan we al 180 jaar!Onze ”beppe en besse”, opa en oma, hebben in 1932 ditpand latenbouwen,maar toen washet wel een stuk kleiner dan nu. In de loop vande jaren is er telkens iets bijgekomen. Wij runnendewinkel sinds een aantaljaar samen en vinden het nogsteeds leuk. We hebben geen idee hoelang we hier nogmee doorgaan. We zien welhoe het loopt.”

ASSORTIMENT: „We verkopen heel veel stoffen, verder echt Staphorster stipwerk, naaibenodigdheden,nachthemden, huishoudtextiel, band en kantennog veel meer! en natuurlijkook via dewebwinkel.”

BIJZONDERHEDEN: „Sinds dit jaar zijnweinformatiepuntvan Ontdek Staphorst, waterhier in rouveen nog niet was. Datisleuk,omdat je zo toeristenkunthelpen aan tips, een soort mini-VVV.erkomen jaarlijksveel bezoekers in dit gebied, vaak ook op de fiets vanwege de bosrijkeomgeving.Wewonen in eenmooi dorp: de mensenhier zijnvriendelijk,dewinkels zijnhier op zondag noggesloten en jemag nog steeds gratis parkeren. bovendien lopen hier nog echtmenseninklederdracht. endaar verkopen wij de stoffen voor.Ook andereklederdracht- en folkoregroepen komen hier langs,bijvoorbeeld voor zwart laken en tule, of voor een boerenkiel en pet. We hebben vanoude stoffen zelfs deze Staphorster quiltgemaakt. maar die is niet te koop, hoor.Daar zit zo veel werk in!”

LEUKVOORVAL: „Je maaktineen winkel vanalles mee. Zoals die mevrouw die zei: „Ik betaal op m’n allerzuinigst.” Datkloptewel, want ze telde allemaal kleine muntjes uit en kwam preciestiencenttekort. Of dat stel,waarvandeman zegt: „Ikzorgervoor datweniet armworden en mijnvrouw zorgt ervoor datweniet rijk worden.” bij een ander stel vroeg de man aan onsof we ook stofmet hondjes erop hadden. Zegt zijnvrouw: „Dat hoeft niet, ik heb joual.”Daar konhijhet mee doen, haha.”

,,Ook klederdrachten folkloregroepen komenhierlangs om stoffen te kopen”

TEKST& BEELD: NIeKSTAm

Colofon Volgende keer

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elketweeweken. Terdege is een onderdeel vanerdee media Groep (emG). emG legt vanabonnees gegevens vast voor de uitvoering vande(abonnee)overeenkomst en om uteinfor-merenover producten en diensten vanemG.

LETOP: DE VOLGENDE TERDEGEVERSCHIJNT OVER VIER WEKEN!

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 APApeldoorn

bezoekadres: Laan vanWestenenk12, 7336 AZApeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 -5390333

Fax: 055 -5419318 e-mail: redactie@terdege.nl

Directie: ir.c.Heutink

Hoofdredactie: dr.ir. S.m. de bruijn

bladmanager: JeannetteZeeman-van Grol, tel. 055 -5390333

chef-redacteur: Gisettevan Dalen-Heemskerk, tel. 055 -5390333

redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, martijn den Hollander,AnnemiekeFieret-van denberg, Huib de Vries, Karolien de Jager

Art director: marthe Kok-roukens

Vormgeving: Jendy Pieterse,esther Karman-rap communicatie: erica Schulenburg-Immink

Abonneeservice: tel. 055 -5390300, e-mail:abonneeservice@erdee.nl

Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee.nl. ISSN: 1382-9076

IbAN: NL79 INGb 0000 7195 02 Druk: Damen Drukkers bvWerkendam

Abonnementsprijs: maandincasso €10,95 De 42e jaargang loopt tot1 oktober 2025 Abonnementen kunnen op elk momentingaan. Opzegging: eenmaand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie wekenvóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voorproductenendiensten die aangeboden worden door adverteerders in dezeTerdege. Dit geldt ook voor de integriteit vandeadverteerder meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of terbeschikking te stellen vaneen leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijkvoor de kwaliteitofintegriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter,digitaleenin gesproken vorm verkrijgbaar bij bibliotheekservice Passend Lezen, tel. 070-338 15 00, e-mail: klanten@passendlezen.nl, Postbus 84010, 2508 AA DenHaag

Als student ontmoette Spencer Buthvoorhet eerst reformatorischechristenen; nu dient hij de christelijke gereformeerdekerkvan Zaamslag.

”We proberen zo veel mogelijk in ons eigenlevensonderhoud te voorzien.Rond 1950was dat heel normaal”

Het is nieuw,maar het gaatover het traditionele leven: de Amerikaanse beweging vandetradwives. Waar komt de beweging toch vandaan en is er ook een Nederlandse variant?

Toen Anna Yilmaznog bij de marine zat, bakte ze vaak deze snelle appeltaart. Voor dit lekkers met havermoutbodem heb je geen mixer nodig en het is zo klaar

Dit moet iedereen weten! dachtNathalie cassee, toen ze in India kennismaakte metkatoendrukken. Nu voert ze dit eeuwenoude ambacht uit in de Volmolen te Amersfoort.

De zoetekoekbakkersvan Schoonhoven zijn vanouds een begrip. BakkerijKok aan de Havenverkoopt al sinds 1939 de Schoonhovense Fonteynkoeck, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de zeventiende eeuw. Recentverscheeneen boek overdeversnapering en haarbakkers.

Devolgende Kits gaat over Flevoland. Bouwen op de bodem vandezee.

Niets missen vanTerdege? Neem nu eenabonnement.

Wintersale event

D.V. 24

DECEMBER

T/M 4 JANUARI

Ontdek onze prachtige meubelcollectie, zorgvuldig geselecteerd in samenwerking met onze kernleveranciers. Deze weken bieden we ze aan tegen messcherpe prijzen. Van harte welkom!