Eindejaarsbijlage 2011 by Erdee Media Groep

Ergens in Noorwegen staat een steiger in het water. Een stenen steiger vol met bloemen, waar de tranen nog uit wegdruppen, en met het uitzicht op het eiland Utoya, waar 69 jonge mensen werd weggemaaid. Het jaar heeft weer zijn loop volbracht. Er zijn wrange punten gezet in een jaar van vraagtekens, zwarte punten, verward en vol van wanhoop. Veel waren de dagen van moeite en verdriet, veel de bange uren, in hart en huis, in dorp en stad, in ons land en in de wereld. Ergens in Israël staat een kruis op een heuvel. Daar moet het heen, met al die bloemen waar de tranen uit zijn weg gedrupt. Om tot inkeer te komen, want wat in Noorwegen is gebeurd, dat heb ik gedaan, het vermoorden van de Liefde. Ik hoor zélf thuis in de beklaagdenbank. Ook al ontsnap ik nog steeds aan het Wetboek van Strafrecht. Hoe kon God het toelaten, in Noorwegen? Hoe kon God míj toelaten, heel dit vervlogen jaar 2011? Het is bijna niet te geloven, en toch zal een klein kind eens spelen bij het hol van een adder. Vrede op aarde, voor allen die door genade Zijn verschijning hebben lief gekregen. O Liefde, Die, om zondaars te bevrijden, zo zwaar woudt lijden. O Jesu, zie ons aan.

eindejaarsbijlage dinsdag 20 december 2011 41e jaargang nr. 223

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

meditatie Geloofd „Zo ik niet had geloofd, dat ik het goede des HEEREN zou zien in het land der levenden…” Psalm 27:13 tekst ds. Joz. A. de Koeijer

beeld EPA

hoofdredactioneel

Weinig geleerd van de crisis tekst W. B. Kranendonk

Komt er dan nooit een einde aan de neergang van de economie? Wat blijft er nog over van mijn oudedagsreserve? Kan ik straks mijn huis nog wel betalen? Hoelang hebben we nog de euro? Met die vragen gaan talloze mensen het jaar 2011 uit. De economische malaise is de achterliggende maanden alleen maar toegenomen. r is wel gezegd: „Goud lost op in kwik, geloof lost op in welvaart.” Daar zit veel in. Naarmate hun aardse schatten toenemen, zien mensen minder waarde in een schat in de hemel. Al doezelend hebben in de achterliggende jaren veel kerkgangers instemmend geknikt als in de preek gezegd werd dat geld niet gelukkig maakt, dat mensen bij het sterven alles achter moeten laten. Dat beaamden duizenden, maar ondertussen geloofden ze er niets van. Want veel geld hebben, was gemakkel k. Dat wist men niet van horen zeggen, maar uit eigen ervaring. De eerste jaren van deze nieuwe eeuw was er sprake van ongekende r kdom en welvaart. Het kon niet op en iedereen pikte er wel een graantje van mee. Met de omslag in 2008 kwam daar verandering

in. Niet dat we in Nederland er direct iets van merkten. De crisis woedde in Amerika, en ja, daar leefde men al lang op een te grote voet, zo vond men. Dus het was niet verwonderl k dat er daar een keer de klad in kwam. Hier in Nederland ging het nog goed. Maar de economische ellende in de Verenigde Staten tastte wel het rotsvaste vertrouwen in het kapitalisme en de economische vooruitgang aan. Het kon ineens afgelopen z n met de st ging van inkomen en welvaart. De achterliggende jaren, en zeker het jaar 2011, hebben inmiddels aangetoond dat ook de ogensch nl k kerngezonde economie van Europa niet onkwetsbaar is. Nadat dit jaar eerst de Zuid-Europese landen in de gevarenzone waren gekomen, is er nu ook onzekerheid over de positie van de Noord-Europese. Inmiddels is Nederland gewaarschuwd dat het de felbegeerde triple A-status kan verliezen. Op beurzen, markten en ministeries waart dus het spook van onzekerheid. Hebzucht Eén ding hebben de opeenvolgende crises ons inmiddels wel geleerd. De mens is slaaf van begeerte en hebzucht. Wie herinnert zich niet de roep om een grondige vernieuwing van de bonusstructuur in de bankenwereld? Zelfs de top van de nanciële wereld gaf direct na de bankencrisis toe dat het uitdelen van hoge bonussen pervers was. Nu, enkele jaren later, bl kt dat niemand echt iets geleerd heeft. Nog steeds worden er forse

bedragen als extraatje uitgekeerd aan topbankiers. De politiek k kt machteloos toe en zwicht voor het argument dat het afschaffen van de bonuscultuur zou leiden tot een braindrain in de nanciële wereld naar het buitenland. Er is dus kennel k een mechanisme dat mensen gevangen houdt in de macht van de begeerte. De Romeinse dichter Juvenalis (overleden in 120 na Chr.) schreef al: „Met het geld groeit ook de hebzucht.” Natuurl k is het wel erg gemakkel k om als omstanders af te geven op die r ke bankiers en beurshandelaren die genieten van het grote geld. Zeker als mensen zelf de eindjes aan elkaar moeten knopen om rond te komen, ligt het voor de hand dat ze r keren met afgunst beschouwen. Wie echter alleen naar anderen k kt en niet naar zichzelf is te snel klaar. Als de huidige economische malaise één ding duidel k maakt, is het dat onze maatschapp in haar geheel, niemand uitgezonderd, in de greep van de begeerte leeft. Mensen verlangen welvaart en weelde. Daarb leeft niet alleen het verlangen naar r kdom, maar zelfs het idee daar recht op te hebben. En wanneer de overheid, ook als die haar uiterste best doet, er niet in slaagt mensen die voorspoed te bieden, wordt ze daarop afgerekend. Materialisme Christenen weten uit de prediking van het Evangelie dat hebzucht en de daarmee samenhangende ontevredenheid een groot kwaad z n. Johannes de Doper leert de soldaten dat ze vergenoegd moeten z n met hun bezoldiging (Luk.

3:14). Paulus schr ft aan Timotheüs dat wanneer w voedsel en deksel hebben, we daarmee vergenoegd moeten z n (1 Tim. 6:8), dat wil zeggen niet voortdurend meer begeren (zie kanttekeningen b de Statenvertaling). Ondanks die waarschuwing in de B bel om zich niet te laten voortdr ven door allerlei begeerten, bl kt het in de prakt k vaak wel zo dat christenen met deze aardse geest bevangen z n. Zeker ook binnen de gereformeerde gezindte is het materialisme een groot gevaar. Daarb komt dat het aanschaffen van solide kwaliteitsgoederen meestal te maken had met de spaarzin van mensen. De crisis heeft echter ook duidel k gemaakt dat mensen soms verder springen dan hun nanciële stok lang is. Ze speculeren of sluiten leningen af die niet verantwoord z n. En als het tegenzit, geven ze heimel k God nog de schuld ook. De Amerikaanse B belonderzoeker David Jones stelde recent in een artikel: „Niet-christenen spreken tegenover de wereldse overheid min of meer uit dat ze recht hebben op welvaart. Christenen doen hetzelfde, maar dan tegenover God. Dat is dubbel erg. Z weten na het parad s alle rechten te hebben verspeeld.” De grote prediker Charles Haddon Spurgeon zei eens in een preek: „Ik geloof dat het antichristel k en onheilig voor een christen is om z n leven alleen maar te richten op het verwerven van meer welvaart.” Niet alleen de nanciële wereld moet nog veel leren van de economische en monetaire ontwikkelingen. Veel christenen z n even hardleers.

Een viertal mannen ziet elkaar na jaren terug op een ontspannen b eenkomst. Al snel klinkt de vraag wat ieder doet voor de kost. De eerste klom hoog op de ladder van de ambtenar , de volgende werd schoenmaker, de derde manager. En j , vragen de drie aan de vierde man. Wat doe j ? De man k kt bedachtzaam en antwoordt: „Wel, ik ben op weg naar Gods Koninkr k en onderweg repareer ik etsen.” Onderweg naar Gods Koninkr k. De werkel kheid van het grootste voorrecht is de grootste onwerkel kheid binnen ons jachtige leven. December 2011 en op weg naar Gods Koninkr k. Maar naarmate je ouder wordt, l kt elk jaar korter; je hoofd steeds kleiner om alles om je heen te bevatten. Onderweg. Ja, maar... er is zo veel wat ophoudt. Wat de gedachten a eidt, wat uit balans brengt. Dat grote wonder dat steeds

colofon Directie ir. B. Visser

column Ja, maar... tekst Gryptus

Aan het eind van het jaar k ken w terug. Hoe ging het? Hoe was het? David blikt terug op een bewogen leven. H maakt de balans op. Ziet u dat de tekst niet volledig is weergegeven? Immers, in uw B bel volgen de woorden: ik ware vergaan. In bovenstaande tekst lóópt de zin niet. H is niet af. Davids hartenkreet vraagt om een vervolg. Juist omdat de grondtekst stopt, hebben de Statenvertalers de zin met enkele schuin gedrukte woorden afgemaakt. K k maar na. We houden het in onze oudejaarsmeditatie b dat plotse afbreken. De man naar Gods hart probeert zich voor te stellen wat er van hem was geworden als h niet had geloofd. „Als ik niet geloofd had…” en dan houdt h op. Juist die afgebroken zin heeft diepe zin. Zinr k zw gen. De eigenl ke kracht zit in hetgeen verzwegen wordt. De verstomming verheldert wat David niet verwoorden kan. „Zo ik niet had geloofd…” Ja, wat dan…?! Misschien herkent u de verlegenheid van de sprekende stilte. U kunt geen zin afmaken, geen woorden vinden wanneer u bedenkt wat er van u terecht was gekomen zonder geloof. Waar moest u bl ven met die boze berg van verdorvenheid? Verlorenheid en dood voor ogen. Zonde werd schuld. Hoe zou u voor die hoogheilige God kunnen leven en sterven zonder „het goede des HEEREN”? Waar was u gebleven zonder Z n genadig erbarmen? Ach, ik heb er geen woorden (meer) voor. „Als ik toch niet had geloofd…” Weet u nog dat moment toen u die vresel ke boodschap ontving? U had geen grond meer onder de voeten. U denkt terug aan die dag toen uw leven instortte; uw (huwel ks)relatie liep stuk, dat ene kind keerde u de rug toe. Ach, wat kan er soms al niet op je weg komen. Vul zelf maar in. En toch, ondanks alle omstandigheden, was het steeds weer: „Zo ik niet had geloofd…”! Ligt dan de grond in Davids geloven? Is dan toch m n geloof fundament van de zaligheid? Ach, neen toch! Waar moest David in Ziklag bl ven toen h verzuchtte: „Nu zal ik een der dagen door Sauls hand omkomen”? (1 Sam. 27:1) Waar was toentert d z n geloof ? En hoe vaak bl kt uit z n zielsliederen dat h zich aangevochten en bestreden wist?! Nee, niet ‘m n’ geloof is m n houvast, maar het geloof zoekt houvast b de Ander. Ten diepste moet David het niet hebben van z n geloof, maar van het goede des HEEREN. Vanuit het nieuwe verbond bezien, is dit goede niet iets, maar Iemand! U weet over Wie we spreken? Inderdaad! Christus, de Goedheid Zelve. Gods goedheid zichtbaar in het Kind. In Hem ligt de grond van het ware geloof. Buiten Hem wankelt alles wat geloof en geloven mag heten. Het bl kt zelfs nul en niets. Een eindejaarsvraag: Kunnen w nog zonder geloof ? Geloof dat leunt op Christus? Verlangt en hunkert u ernaar? Het is nog te verkr gen. Heden, terw l u deze woorden leest. Voor de kr g in de meest letterl ke zin van het woord. Voor nietshebbers en handophouders. Uit genade en per gratie. Christus, de goedheid des HEEREN, staat er garant voor. Voor Hem geen sprekende stilte in de nacht van Z n l den. H is vergaan en werd verhangen „in al m n smart en rouw.” Nochtans, toen H verrees werd de stilte doorbroken…! En daarom zingt de Kerk: „Zo ik (dat) niet had geloofd…”

Hoofdredactie W. B. Kranendonk Eindredactie Dick Tromp

dichterb komt, wordt overschaduwd door de zorg voor nu. Je hebt zorg om de grote omwentelingen in het Midden-Oosten, om de tsunami en de kernramp in Japan. Je kunt wakker liggen om de honger in de Hoorn van Afrika. Sidderen b een terreuraanslag in Noorwegen. Huiveren b overstromingen in de Filip nen. Je angstig afvragen hoe veilig je bent als er in Moerd k een kleine milieuramp plaatsheeft. En Lodenstein dichtte: Hoog, omhoog, het hart naar boven. Onderweg. Ja, maar... die Europese, wereldw d wordende crisis. Het gaat fout met ons nanciële systeem. Banken wankelen, de munt verwatert, het pensioen verdampt, de sociale onzekerheden groeien ons boven het hoofd. En een zeker dichter wist: Rust, m n ziel, uw God is Koning. Onderweg. Ja, maar... je baan is onzeker, je bedr f geeft zorg, de omzet keldert. Je kinderen moeten hun plaats nog vinden. Hun kinderen wacht –in die wereld van moderne media– een nog

moeil ker t d. Het verdriet om verlies van je lieve ouders drukt, de zorg om dat speciale kind kn pt je ziel, de dokter keek je b het laatste bezoek zorgel k aan, je wacht gespannen op uitslagen. „Wie toch van u kan, met bezorgd te z n, een el tot z n lengte toedoen?” Ja, maar... zo eenvoudig ligt dat niet. Het kerkenwerk moet doorgaan, de naaste vraagt aandacht, asielzoekers moeten nagelopen en opgevangen, kaarten naar Siberië geschreven, kledingpakketten klaargemaakt, voedseltransporten verzorgd. Onderweg. Ja, maar... nu even niet. Juist nu. Je hoort de opluchting in Paulus’ woorden. Maar onze wandel is in de hemelen. Nu. Waaruit w ook de Zaligmaker verwachten. Nu. Advent is niet van morgen, niet exclusief voor Kerst. De lendenen omgord, maar alle last a eggen. Biddend om genade om het jaar uit te gaan. Smekend om genade om het jaar in te gaan.

Beeldredactie Jeannette Zeeman Vormgeving Corné van der Horst Foto voorpagina EPA Foto achterpagina Willemien van de Ridder refdag.nl/nieuwsoverzichten voor een uitgebreid nieuwsoverzicht per maand.

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

Hoe het allemaal begon: op 17 december 2010 stak de Tunesische student Mohamed Al Bouazzizi (r.) zichzelf in brand en ontketende daarmee een revolutie in zijn land. President Zine al-Abidine Ben Ali (l.) zocht hem in het ziekenhuis op. beeld EPA

November 2011: betoging in de Syrische hoofdstad Damascus. beeld EPA

Juni 2011: demonstranten in de Jemenitische hoofdstad Sanaa. Het regime van president Ali Abdullah Saleh valt uiteindelijk na maandenlange protesten in november. beeld EPA

Er kan nog een potje domino beginnen tekst Mark Wallet

De grote vraag na een jaar Arabische opstand: gaan democratie en islam samen? iefhebbers van politiek domino hebben een boeiend jaar gehad. Na de val van het regime in Tunesië, half januari, vielen ook de machthebbers van Egypte, Libië en Jemen om. En nog l kt het Grote Arabische Dominospel niet afgelopen. De vier omgevallen stenen drukken zwaar tegen Syrië aan. En wat volgt nog als Syrië omgaat? Er was van meet af aan veel belangstelling voor het spelletje van de revolutionairen. Westerse toeschouwers stonden aanvankel k oh en ah roepend rond de tafel, handenwringend over zo veel gevallen tirannie en zo veel democratisch potentieel. En k k eens, zag je daar in Egypte niet moslims en christenen gebroederl k samen tegen de steen

Mubarak duwen? Was dat niet mooi? En het was ook mooi, die plotse oprisping van broederschap. Maar inmiddels beginnen steeds meer toeschouwers hun wenkbrauwen te fronsen, ongemakkel k te kuchen of weg te k ken. Van die Egyptische gemeenschappel kheid is niet veel meer over. En de nieuwe steentjes die worden neergezet op het spelbord z n zeker niet van democratisch-westerse makel . Op de achterz de staat als merkje niet de D van democratie, maar de S van sharia. Of zou dat samen kunnen gaan? De angstige vraag is wat dat gaat betekenen voor de minderheden in de landen. Want op kleine, nationale, schaal kan er zomaar een nieuw potje domino beginnen. De minderheden vrezen dat z de nieuwe steentjes z n die een tik kr gen. De christel ke en joodse steentjes z n maar klein en vallen zo ondersteboven als de zware steen met de S ze een zetje geeft. Dan is de rand van het spelbord niet meer ver en kukelen ze zo het land uit. Of ze bl ven de ko-

mende jaren monddood gemaakt liggen, bedolven onder een dikke laag retoriek en economische belangen. Inmiddels heeft een heel koor van patriarchen, priesters en voorgangers uit het Midden-Oosten z n zorgen uitgesproken over de toekomst van het christendom in de regio. Ook van buitenaf klinkt er ongerustheid. De Amerikaanse Republikeinse presidentskandidaat Newt

tionaire valpart bl ven benadrukken. Maar ongecompliceerd gejuich klinkt er op het noordel k halfrond niet meer zo veel. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Rosenthal, zei „mild optimistisch” te z n. „Er is geen sprake van een zige winter na de Arabische lente. Dat beeld vind ik te somber. Ik ben mild optimistisch”, liet h vorige maand voor de televisie weten.

„Toeschouwers beginnen wenkbrauwen te fronsen en te kuchen” Gingrich sprak al van een „antichristel k klimaat” dat zich in de revolutielanden baan brak. Volgens Gingrich is er na de revolutie „een sfeer van haat” tegen christenen gecreëerd. Anderen drukken zich genuanceerder uit, maar zeggen toch min of meer hetzelfde. Er z n spelbeschouwers die dat allemaal wel erg pessimistisch vinden en ook de positieve kanten van de revolu-

Nu is het niet zo dat de christenen (om ons daar even toe te beperken) pas in een lastige positie z n gekomen na de val van de oude Arabische leiders en de winst van islamistische part en in daaropvolgende verkiezingen. Religieuze spanningen z n er in de landen van het Midden-Oosten alt d geweest. Dat is niets nieuws. Daarb geldt dat christenen hun handen ook niet alt d

in onschuld kunnen wassen. Maar de context is nu anders. Het kernwoord van de Arabische lente is vr heid. De positie van christenen en andere minderheidsgroepen geldt daarom als lakmoesproef voor wat er terechtkomt van die hooggestemde retoriek. De grote vraag na een jaar Arabische lente is: democratie en (politieke) islam, gaat dat samen? Volgens sommigen wel. Vaak valt daarb het voorbeeld van Turk e. De islamitische AK-part is er aan de macht, maar er geldt een strikte scheiding van kerk en staat. Er klinken regelmatig vragen over het functioneren ervan, maar het is onmiskenbaar zo dat Turk e geen Saudi-Arabië is. Toch l kt het tussen islam en democratie over het algemeen maar slecht te boteren. Van de ruim v ftig landen op aarde met een islamitische meerderheid kennen er maar twee politieke vr heid zoals die is gede nieerd door de Amerikaanse democratiewaakhond Freedom House: Indonesië en Mali. Andere instellingen noemen ook Maleisië nog.

Hoe dat komt? Islamsceptici w zen erop dat vrome moslims een wereldw d kalifaat als ideale regeringsvorm beschouwen. Binnen het kalifaat zal de islamitische wetgeving, de sharia, voor ieder gelden. En daarmee doemt het tweede probleem op: de sharia verdraagt zich slecht met een democratische manier van wetgeving. Hoe zouden gekozen parlementariërs zelf wetten maken als die goddel k geopenbaard z n? Het Britse t dschrift The Economist citeerde onlangs meerdere islamitische denkers die naar wegen hebben gezocht om democratie en islam toch samen te laten gaan. Daarb gaat het vaak om een andere manier van lezen van Koranteksten, die voor veel strikte moslims wellicht te vr zinnig is. Het geeft weinig hoop voor een democratische lente in de Arabische wereld. Christel ke en andere minderheden zullen hun verwachtingen moeten temperen. En de westerse supporters kunnen nu niet weglopen.

Oktober 2011: Libische vrouw na een bezoek aan het lichaam van oud-leider Gaddai. beeld EPA

Februari 2011: kopten en moslims in Egypte strijden gebroederlijk tegen het regime. Van die eensgezindheid is eind 2011 echter bitter weinig meer over. beeld EPA

Mei 2011: in brand gestoken koptische kerk in Caïro. beeld EPA

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

januari

Een ondergelopen camping in de buurt van Roermond. In januari en februari kampt Nederland met een hoge waterstand. Daardoor stromen rivieren over. Veel routes zijn minder goed bevaarbaar voor binnenvaartschepen. Ook veerponten ondervinden hinder. Sommige gebieden zijn alleen met legertrucks en boten bereikbaar. beeld ANP

De bevolking van Zuid-Sudan zet op 9 januari een historische stap. In een nationaal referendum spreken de burgers zich uit voor afscheiding van het islamitische noorden. Noord- en Zuid-Sudan vochten een jarenlange burgeroorlog over de zeggenschap over het land uit. Nog altijd doen er zich gewelddadige incidenten voor, maar tot een nieuwe burgeroorlog, zoals sommigen na het referendum verwachtten, is het vooralsnog niet gekomen. beeld EPA

Nederlandse binnenvaartschepen liggen in januari in de haven van het Duitse Mainz. Op de Rijn in de buurt van Mainz zinkt op 13 januari een schip met zwavelzuur. Twee opvarenden komen om. De Rijn is ongeveer een maand gestremd. Uiteindelijk wordt besloten een groot deel van het zwavelzuur de rivier in te laten stromen, omdat overpompen in een ander schip te gevaarlijk is voor bergers en omwonenden. beeld ANP

Ravage bij chemiebedrijf Chemie-Pack in Moerdijk na een verwoestende brand op 5 januari. Bij de brand komen grote hoeveelheden chemische stoffen vrij. Veel mensen kampen nadien met gezondheidsklachten. Chemie-Pack blijkt onvoldoende te zijn verzekerd. Het bedrijf gaat failliet. Overheden draaien voor een groot deel op voor de schoonmaakkosten. beeld ANP

De Amerikaanse irst lady Michelle Obama en minister van Binnenlandse Veiligheid Napolitano (r.) troosten Mark Kelly tijdens een bijeenkomst naar aanleiding van een schietpartij op een politieke bijeenkomst in Arizona. Bij dat incident op 8 januari komen zes mensen om het leven en raken dertien mensen gewond, inclusief de vrouw van Kelly, parlementariër Gabrielle Giffords. Zij wordt in het hoofd geraakt en in kritieke toestand opgenomen. Uiteindelijk herstelt ze volledig. beeld EPA

februari

Vier witte leeuwen verkennen op 18 februari hun nieuwe verblijf in Ouwehands Dierenpark. De dieren zijn afstammelingen van leeuwen die in een wildreservaat in Zuid-Afrika wonen. beeld ANP

Wegwerkers plaatsen in februari langs de A7 op de Afsluitdijk een verkeersbord dat aangeeft dat er 130 kilometer per uur mag worden gereden. Vanaf 1 maart is die snelheid op enkele trajecten toegestaan. Er klinkt veel kritiek. Tegenstanders zeggen dat de hogere maximumsnelheid slecht is voor het milieu en nauwelijks tijdswinst oplevert. Voorstanders vinden dat de politie te scherp op overtredingen controleert. beeld ANP

Nieuw-Zeeland wordt op 22 februari opgeschrikt door een aardbeving met een kracht van 6,3 op de schaal van Richter. Het natuurgeweld kost zeker 400 mensen het leven en richt forse schade aan wegen en gebouwen aan. Vooral de stad Christchurch wordt zwaar getroffen. Hoewel de beving plaatsheeft op het Zuidereiland, wordt de schok tot in de hoofdstad Wellington, zo’n 300 kilometer verderop gelegen, gevoeld. beeld EPA

De cycloon Yasi trekt begin februari een spoor van vernielingen door de Australische deelstaat Queensland. Vooral de kustplaatsen Tully, Mission Beach en Cardwell worden zwaar getroffen. Honderden huizen worden met de grond gelijkgemaakt. De storm bereikt windsnelheden tot 291 kilometer per uur. Hoewel de schade enorm is, valt er slechts één dodelijk slachtoffer te betreuren. Er zijn geen berichten van gewonden door het natuurgeweld. beeld EPA

Een brand in een loods in het Westelijk Havengebied in Amsterdam zorgt op 23 februari voor een hevige rookontwikkeling. In de loods ligt cacao opgeslagen. Een naastgelegen loods met cacao wordt ook getroffen, maar de cacao verbrandt daarbij niet. Tot op vele kilometers afstand zijn de dikke rookwolken te zien, maar de hoeveelheid schadelijke stoffen die vrijkomt valt mee. beeld ANP

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

De onrust rond Italië leidt tot het vertrek van premier Berlusconi. beeld EPA

Bondskanselier Merkel (l.) en president Sarkozy (r.) na aloop van een overleg in Parijs. De leiders van Duitsland en Frankrijk bepalen de richting in het beraad over de schuldencrisis. beeld EPA

Demonstraties en rellen in Athene tegen de bezuinigingen. beeld EPA

Europese muntunie in gevaar tekst drs. A. A. C. de Rooij

De financiële markten regeren, de politieke leiders lukt het door onderlinge verdeeldheid niet de problemen snel en doortastend aan te pakken. De crisis binnen de eurozone is daardoor in 2011 geëscaleerd. e manifesteerde zich in de voorb e maanden als een onafgebroken stroom van ontwikkelingen met een toenemende kans dat het op enig moment helemaal verkeerd gaat. Dat zou een enorme aanslag op onze welvaart veroorzaken. In Brussel werden de vergaderingen van de ministers van Financiën er volledig door gedomineerd. Regeringsaanvoerders draafden enkele keren op voor weer een top in de categorie van erop of eronder. Economen waarschuwden voor sombere scena-

rio’s, zonder overigens een eensluidend recept aan te reiken voor een kentering in de goede richting. Wat eind 2009 begon met een ontsporing van het begrotingstekort en gesjoemel met de c fers in Griekenland, is uitgegroeid tot een situatie waarb het voortbestaan van de monetaire unie op ons continent serieus op het spel staat. Tien jaar geleden, op 1 januari 2002, ruilden we in Nederland de gulden in voor de euro. Nog eens tien jaar eerder, eind 1991, viel t dens een EU-top in het provinciehuis in Maastricht de beslissing tot de invoering van dat gemeenschappel k betaalmiddel. En nu? Het ambitieuze en prestigieuze project, dat een m lpaal betekende op het traject van Europese eenwording en dat bedoeld was om burgers en bedr fsleven economische voorspoed te bezorgen, dreigt op de klippen te lopen. Oorzaak is een gebrek aan discipline in de sfeer van de overheids nanciën, met als gevolg daarvan een gigantische schuldenberg in de eurozone.

In februari 2010 moesten de regeringaanvoerders voor het eerst vol aan de bak om de oplaaiende onrust rond Griekenland te bezweren. Z meenden toen nog te kunnen volstaan met een stevige verklaring, waarin z beloofden de stabiliteit in het gebied met de eenheidsvaluta te zullen waarborgen. Inmiddels hebben z gaandeweg een breed en ingewikkeld pakket van instrumen-

huidige vorm, met zeventien lidstaten, overleven. De bezuinigings- en hervormingsplannen en de reddingsoperaties van de politieke elite overtuigen niet. De markten z n oppermachtig en beoordelen z n optreden voortdurend als te laat en te weinig. Beleggers hollen achter elkaar aan, verliezen daarb de juiste verhoudingen soms uit het oog en slepen de

Leiders bijeen voor de ene na de andere top van erop of eronder ten opgetuigd om het t te keren, maar zonder bl vend resultaat. Internationale kapitaalverstrekkers z n in de achterliggende t d voluit gefocust geraakt op de zorgwekkende schuldenposities van de eurolanden. Z z n bevangen door de vrees dat z hun geld niet terugkr gen. Het vertrouwen b hen is zoek. Alleen b een wending op dat punt kan de muntunie in haar

ene na de andere natie naar de rand van de afgrond. Door hun gedrag st gt de rente op staatsobligaties van zo’n land. Dat moet een steeds hogere vergoeding bieden om nieuwe nanciële middelen te kunnen aantrekken. Op den duur wordt die last onhoudbaar, wat concreet uitmondt in betalingsmoeil kheden. Begin dit jaar waren alleen aan

Griekenland en Ierland hulpleningen toegezegd. In april zag Portugal zich genoodzaakt een beroep te doen op het noodfonds. Allemaal kleine economieën. Dat was nog te overzien. Maar de besmetting hield niet op b de grenzen van deze drie perifere landen. Ook Italië en Spanje kwamen onder vuur te liggen. Dan praten we over spelers die te groot z n om ze te redden, althans met de tot nu toe daarvoor beschikbare middelen. België en zelfs Frankr k kampen eveneens met ink opgelopen rentes. De gevolgen van de schuldencrisis laten zich ondertussen volop gelden. Banken zullen b een onverhoopt faillissement van een land zwaar worden getroffen. Z moeten in opdracht van de autoriteiten hun vermogensbuffer versterken om zulke tegenvallers beter te kunnen opvangen. Onzekerheid over de mate van betrokkenheid b alle malaise heeft ertoe geleid dat z elkaar nauwel ks nog durven lenen. De interbancaire markt, waarop

z t del ke kastekorten en -overschotten uitwisselen, is stilgevallen; net als in 2008, na de ondergang van Lehman Brothers. De Europese Centrale Bank (ECB) springt met onorthodoxe maatregelen b om acute nood door liquiditeitskrapte te verm den. Ook de reële economie is in de versukkeling geraakt. Geen wonder, consumenten voelen geleidel k aan de p n van bezuinigingen en matiging, hun vertrouwen is gekelderd en dat alles zet de bestedingen onder druk. Een nieuwe recessie ligt op de loer. De Nederlandse economie vertoonde in het derde kwartaal krimp. Niemand weet waar het met de muntunie op uitdraait. In ieder geval l kt het jaar van de waarheid aan te breken. De regeringschefs hebben eerder deze maand besloten een nieuw verdrag op te stellen dat in de toekomst strikte begrotingsdiscipline moet garanderen. Hopel k gunnen de markten hun de t d om stap voor stap toch controle te kr gen over de problemen.

Opluchting bij de Griekse premier Papandreou (l.), EU-president Van Rompuy (m.) en voorzitter van de Europese Commissie Barroso (r.) na weer een crisisvergadering. beeld EPA

Premier Rutte is tijdens een top in Brussel een aandachtig toeschouwer van een onderonsje tussen onder anderen ECB-president Trichet en bondskanselier Merkel. beeld EPA

Spanning op de beurzen, met dalende aandelenkoersen. beeld ANP

'GE+&A7& (,"+>&C&? #,"+>&CC,A&?(&9 -58Elke dag een korte meditatie, voorzien van diverse verhalen en gedichten, en de gegevens over zonen maanstanden. Met bijdragen van predikanten uit de breedte van de reformatorische gezindte.

, $#*1-

#>>9 ',*,)7 3,AA&G

F&A>3&? &? +&AGE(&?

J.C. Philpot

Ds. W. Harinck

Dagelijkse overdenkingen van dominee Philpot. Samengesteld door zijn dochters die, na een vorige uitgave verzorgd te hebben, overweldigend bemoedigd werden door de vele reacties van lezers over de grote waarde van Philpots arbeid in de dienst van God.

Dit dagboek behandelt de Nederlandse geloofsbelijdenis, opgesteld door Guido de Br猫s. Gegrond op het vaste fundament van Gods Woord.

203+/%"+)! , $'*1#

, &(*1-

:4(&97 4G6 (& 'GE+&A Matthew Henry In dit dagboek maakt u kennis met bekende en minder bekende echtparen uit de Bijbel. De praktische lessen uit hun levensgeschiedenissen en gezinsomstandigheden zijn blijvend actueel.

19>42&? 4G6 (& 'GE+&A

:@ !&6 (>?C&9 >< 6& CA,9&?

Matthew Henry

Ds. J. Poort

Allerlei levensomstandigheden en karaktertrekken van vrouwen uit de Bijbel komen aan de orde. Samengesteld aan de hand van de Bijbelverklaring van Matthew Henry met pastorale toonzetting.

Dit dagboekje bevat 366 overdenkingen voor de ochtend. Na het donker van de nacht geeft de schrijver voor elke dag iets mee om die dag te overdenken en in de praktijk te brengen.

, $$*1, $.*1#

, $.*1#

voor jongeren

'$$" !#%(&"&%

0&"2GE/&9

.&A$7 3G?(6 (& @47

Diverse predikanten Ger. Gem.

Ada Schouten-Verrips

In dit dagboek lees je dagelijks over de enige goede Weg, de Heere Jezus Christus. Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven. Per week wordt een persoon of thema behandeld.

Dit dagboek gaat over de dieren in de Bijbel. Een leeuw, een lam, een hert. Maar nog veel meer dieren die in de Bijbel worden genoemd, komen voorbij. Zo wordt Gods Woord praktisch dichtbij kinderen gebracht. Vanaf 4 jaar.

, $'*1#

, $(*1#

.::=%B;

D>>9I &&? AG&(

Ben de Raaf

J. van Weelden e.a.

Misschien ben je wel heel druk en is de dag om voor je het weet. T贸ch heeft de Heere een boodschap voor jou. Elke dag wordt ingezoomd op een bepaald Bijbelgedeelte en de boodschap dichter bij je gebracht.

In dit dagboek voor kinderen vanaf 7 jaar staat elke maand een thema centraal dat te maken heeft met muziek in de Bijbel. Bij iedere dag staan er twee vragen, een weetvraag en een denkvraag.

, $'*1#

, $(*-#

+..- &%$% &*"(.%1%/ 3/ &% (.%1!*/&%0 .# )3* '''2&%(*/3%,2/0

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

maart

Een Nederlandse F-16 vertrekt op 24 maart vanaf Vliegbasis Leeuwarden naar het Italiaanse eiland Sardinië. Vanaf Sardinië werken in totaal zes toestellen mee aan de handhaving van het wapenembargo tegen Libië. beeld ANP

Drie Nederlandse militairen worden op 11 maart vrijgelaten uit gevangenschap in Libië. De drie probeerden op 27 februari bij de Libische stad Sirte met een helikopter twee mensen te evacueren. Dat mislukte. Ze werden overvallen door een regeringsgezinde militie. Na twaalf dagen komen de drie vrij. De helikopter blijft achter in Libië. beeld ANP

Sotheby’s veilt in maart stukken uit de nalatenschap van koningin Juliana. Een van de topstukken is een 260-delig servies uit 1780, afkomstig uit Paleis Soestdijk. Ook wordt er zilver en keramiek verkocht, evenals meubelen en schilderijen. Geschat werd dat de veiling ongeveer 1,5 miljoen euro zou opbrengen, maar het wordt meer dan drie keer zo veel. De ene helft van de opbrengst gaat naar het Rode Kruis, de andere helft wordt verdeeld over vier andere goede doelen. beeld ANP

Terroristen brengen op 23 maart een bom tot ontplofing bij een bushalte in Jeruzalem. Een Britse Bijbelvertaalster komt bij de aanslag om en zo’n dertig mensen raken gewond. Volgens Israël zitten de Palestijnse al-Quds Brigades achter de aanval, maar de verantwoordelijkheid wordt nooit opgeëist. De laatste bomaanslag in Jeruzalem dateerde uit 2005. Daarvoor waren in bussen en restaurants in de Israëlische hoofdstad met enige regelmaat het doelwit van zelfmoordterroristen. beeld EPA

In het centrum van Londen breken in maart rellen uit tijdens de Mars voor het Alternatief. Massaal gaan betogers de straat op om hun onvrede te uiten over de forse bezuinigingen op de overheidsuitgaven die de Britse regering wil doorvoeren. Daar botsen zij met de oproerpolitie. De demonstraties zijn de grootste sinds de betogingen van 2003, toen honderdduizenden mensen protesteerden tegen de Britse deelname aan de aanval op Irak. beeld EPA

april

De 24-jarige Tristan van der V. uit Alphen aan den Rijn schiet op 9 april in winkelcentrum De Ridderhof in zijn woonplaats om zich heen met een semiautomatisch geweer. Zes mensen worden gedood en zeventien personen raken gewond. Van der V. pleegt vervolgens zelfmoord. Het motief van de dader, die psychische problemen had, blijft ook na onderzoek onduidelijk. beeld ANP

Woonboten in Nijmegen liggen op het droge. Terwijl het voorjaar hoge waterstanden kent, staan de rivieren in april en mei juist erg laag. Ook in november staat het water zo laag dat de boten droogvallen. Dan valt de minste regen in een novembermaand ooit. beeld ANP

Frankrijk en Italië komen op 8 april overeen gezamenlijke maritieme patrouilles langs de Tunesische kust te gaan uitvoeren. Op die manier willen Rome en Parijs voorkomen dat beide landen nog langer door illegale immigranten uit Noord-Afrika worden overspoeld. Vooral het Italiaanse eilandje Lampedusa zucht onder de grote aantallen bootvluchtelingen die er aankomen. Niet zelden gebeuren er ongelukken met de nauwelijks zeewaardige vaartuigen van de illegalen. beeld EPA

De rechtbank in Amsterdam verwerpt op 18 april een wrakingsverzoek van advocaat Moszkowicz die PVV-leider Wilders bijstaat. Wilders wordt op 23 juni vrijgesproken van groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie, zowel op grond van godsdienst als op grond van ras. Het proces was aangespannen wegens zijn uitspraken over de islam. beeld ANP

De Britse prins William en Kate Middleton geven elkaar op 29 april in Westminster Abbey in Londen het jawoord. Het huwelijk wordt door miljoenen mensen wereldwijd op televisie gevolgd. Het kersverse echtpaar krijgt de titel graaf en gravin van Cambridge mee. Westminster Abbey heeft een traditie als plaats voor het sluiten van koninklijke huwelijken die teruggaat tot het jaar 1100. Koningin Elizabeth II en prins Philip traden er op 20 november 1947 in het huwelijk. beeld EPA

Bezorgers(gezinnen) Bezorgers gefeliciteerd! gefeliciteerd!

Fam. Fam. Dons Dons Staphorst Staphorst 12,5 jaar 12,5 jaar

MwBrakel . Van Dijk Fam. Fam. Den Den Hartog Hartog Brakel 12,5 uit IJsselstein 12,5 jaar jaar Fam. Fam. Averesch Averesch Rijssen Rijssen 12,5 jaar 12,5 jaar

Familie Kool uit Everdingen

Fam. Fam. De De Heer Heer Ridderkerk Ridderkerk 12,5 jaar 12,5 jaar

an Familie Verla uit Harmelen

e Rhe r e n d rland a V e e ili Fam. Kisteman De De Klomp Klomp LekkKisteman Fam ieuw-Fam. 12,5 jaar 12,5 jaar uit N

Fam. Fam. Fraanje Fraanje Barneveld Barneveld 12,5 jaar 12,5 jaar

Fami l uit Ge ie Fuite nemu iden

n Vliet Familie Va erk uit Lekkerk

Fam. Fam. Hogendoorn Hogendoorn Vlist Vlist 12,5 12,5 jaar jaar

Bezorgen, daar word je wijzer van komt i n de bus !

Familie Valstar uit Maasland

Fam. Fam. Bremmer Bremmer Gouda Gouda 12,5 12,5 jaar jaar

Fam. Fam. De De Bree Bree Meliskerke Meliskerke 12,5 12,5 jaar jaar

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun jubileum. Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

Een enorme golf verzwolg op 11 maart aan de noordoostkust van Japan alles wat op zijn weg kwam. beeld EPA

Tv-beeld van de eerste minuten van de tsunami. beeld EPA

Op een haastig aangelegde begraafplaats zoekt een hulpverlener naar de naam van een vermist familielid. beeld EPA

Fukushima en de les van Luther tekst Ab Jansen

De wereld is een dorp. Zo was op 11 maart in Nederland te zien hoe zich in het verre Japan een afschuwelijke ramp voltrok. Hoe is het toch mogelijk dat inmiddels iedereen hier weer gewoon verder leeft? Hoezo de wereld een dorp? e weten inmiddels wat de drievoudige ramp in Japan –een aardbeving gevolgd door een vloedgolf (tsunami) en een nucleair ongeluk– aan levens heeft geëist. Zeker 16.000 mensen vonden de dood, terw l 3600 anderen nog alt d worden vermist. Vooral de nucleaire catastrofe die zich in de kerncentrale van Fukushima voordeed, laat diepe sporen achter in de levens van miljoenen mensen. Zo zit de angst voor

de gevolgen van de fall-out er goed in b Japanners in de w de omgeving van de kerncentrale, en vooral ouders maken zich zorgen over de gezondheid van hun kinderen. In Nederland is dat anders en leeft iedereen alweer z n eigen leven. Akkoord, al het leed van de wereld met je meetorsen is ook niet niks en leidt tot ziekel ke weltschmerz. Maar of dít nu alles is? Kinderen leer je toch ook niet door te lopen b het zien van een ongeluk? Is steevast doorleven na het op afstand meebeleven van een ramp dan wel normaal? Z n verlegenheid en machteloosheid hier niet de verklarende woorden? Wat moet je ermee? Zolang een ramp geen gevolgen heeft voor je eigen leven, ga je verder. En toch bl ft er die verlegenheid, en dan vooral met het overweldigende van zo’n ramp: zo veel doden! Z n christenen daarop een uitzondering? Gaan z anders om met rampen als deze? „Het z n de tekenen van de eindt d”, zeggen z , en wellicht hebben ze gel k. Alleen

klinkt het vaak zo vermoeid, zo stof g en stereotiep. Leven in de eindt d l kt voor veel christenen op een lange busrit. Op weg naar de eindbestemming passeren ze tal van haltes –rampen en oorlogen– en het naderen van het eindpunt rekenen ze uit door het tellen van die haltes. Vanuit een waterig toekomstdenken hobbelen ze zo van halte naar halte en al sluime-

het ook niet eerst om een t dsaanduiding, maar om een kwali catie. „Het eschaton is niet iets zuiver toekomstigs, nee, de ontmoeting ermee wordt door Luther naar het heden, naar het hier en nu verschoven.” Daardoor kr gt het leven eschatologische lading, en dat is een geladenheid op leven en dood. „Het eschaton geschiedt, het komt, het dringt in het heden binnen om daar Gods

„Zij die weten dat het zomer is, kunnen de bloesem waarderen” rend gaan ze verder op hun levensweg. In z n boek ”Eschatologische prediking b Luther” heeft dr. J. T. Bakker laten zien hoe anders dat b deze reformator was. Hoe b hem de eindt d op het leven van nú was betrokken. De leer van de laatste dingen, de eschatologie, was b Luther niet allereerst iets van de toekomst, van wat komen gaat, maar van het heden. B hem ging

oordeel en vr spraak te voltrekken. Het laatste oordeel is een present gebeuren geworden.” Daar liggen het l den en de opstanding van Jezus Christus aan ten grondslag. „De ontmoeting van de mens met de laatste werkel kheid van gericht en heil is uitwerking en gevolg van de ontmoeting van God met de mens in Jezus Christus”, aldus Bakker. „Dát is

het echatologisch gebeuren waarin m n bestaan opgenomen, veroordeeld en gered is.” Luthers bekende worsteling onder de toorn van God was dus geen restant van middeleeuws primitief geloof, maar kwam voort uit deze radicalisering van de eschatologie, in de zin dat die niet meer enkel op de toekomst, maar vooral eerst op het heden is gericht. In de opstanding is wérkel k de nieuwe wereld geschapen en Z n overwinning ís kosmisch; in het graf van Christus ligt het oude en corrupte bestaan begraven. Of zoals Luther het in een preek formuleerde: „Lazarus kwam alleen uit het graf, maar Christus moest alles met Zich meebrengen. En alles wat Christus heeft, treedt met Hem uit het graf tevoorsch n en is met Hem opgestaan.” Toch is wat werkel kheid is nog niet of nauwel ks zichtbaar en te ervaren. Waar wordt het wel zichtbaar? Allereerst in het persoonl k geweten, bewerkt door het Woord: de hemel is

het bevr de, de hel is het veroordeelde geweten. Maar dan ook daarbuiten. En hoe scherper daar de scheiding tussen dood en leven, tussen zonde en gerechtigheid, tussen oud en nieuw zichtbaar wordt, des te helderder het eschatologisch karakter van het moment, en van de t d. Rampen, oorlogen, natuurversch nselen, ze kregen vanuit déze beleving van de werkel kheid –als t d van de laatste dingen– voor Luther zeggingskracht. Of zoals h zelf het formuleerde: „(alleen) z die weet hebben van de zomer, kennen de betekenis van de bloesem.” Wie zó z n t d beleeft, inclusief de rampen die zich voltrekken –niet het minst in eigen leven– die huivert en zingt, die huilt en lacht, bidt en dankt. Maar h kan intussen wél volledig dorpsbewoner z n. De nood waarmee h wordt geconfronteerd, hakt er nog alt d b hem in. Maar niet meer als een losgeslagen schip, want in het geloof z n álle ervaringen verankerd in Gods verlossingswerk in Jezus Christus.

Medisch personeel controleert in het dorp Kawamata, in de prefectuur Fukushima, een vrouw en haar kind op blootstelling aan radioactiviteit. beeld EPA

De Chinese premier Wen Jiabao (m.) bezocht in mei een opvangplaats voor dakloos geworden Japanners. beeld EPA

De kracht van de tsunami aan de Japanse noordkust is duidelijk zichtbaar. beeld EPA

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! Slingerland Bouw b.v. is een dynamische bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een team van enthousiaste medewerkers

Wij danken u voor het in ons gestelde vertrouwen in 2011

is Slingerland Bouw actief in zowel de utiliteitsbouw als de woningbouw. Onze opdrachtgevers bestaan uit

en wensen u gezegende kerstdagen en een goed nieuwjaar

particulieren, bedrijven, overheidsinstanties en projectontwikkelaars.

Burgemeester Uilkensstraat 24 • 2861 AE Bergambacht Telefoon (0182) 64 54 54 • Fax (0182) 35 76 55 E-mail: info@rietvelddejong.nl www.rietvelddejong.nl

Daarnaast heeft Slingerland Bouw een specialisatie op kerkenbouw.

Wij wensen u gezegende Kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar

Slingerland Bouw b.v. Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Directie en medewerkers van Slingerland Bouw

wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012!

Gebouw Kortland Nieuwe Tiendweg 11a 2922 EN Krimpen a/d IJssel

Wij danken u voor het vertrouwen aan ons geschonken in het afgelopen jaar en wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012.

Telefoon: 0180 - 55 44 01 E-mail: willem@kortlandmakelaardij.nl www.kortland.com

Wij wensen u allen gezegende kerstdagen en een

gezond en voorspoedig nieuwjaar

www.slingerlandbouw.nl

Burgemeester Jonkheer Hoeufftlaan 10 /B 4132 EB Vianen UT, telefoon 0347 - 37 23 91 www.denbesten-woninginrichting.nl

De ondernemers van BERGAMBACHT wensen u

Goede Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar!

Wij wensen eenieder gezegende kerstdagen en een in alle opzichten voorspoedig 2012!! HET HOOGENDOORN TEAM

Wij danken u hartelijk voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u goede kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar.

Alphen a/d Rijn Den Haag Etten-Leur Gouda Schoonhoven Tilburg Urk Utrecht

ROEST - MOREE B.V.

Raadhuisstraat 408 Westeinde 83 - 95 Bisschopsmolenstraat 115 Dubbele Buurt 3 Haven 28 Besterdring 63 Nagel 52A, Winkelcentrum Urkerhard Voorstraat 24

tel. 0172 - 47 43 29 tel. 070 - 346 30 00 tel. 076 - 501 31 19 tel. 0182 - 58 19 80 tel. 0182 - 38 23 95 tel. 013 - 543 43 25 tel. 0527 - 69 03 62 tel. 030 - 231 55 98

internet: www.ricken.nl

Voor al uw montage, onderhoud en reparatie

WONEN & SLAPEN Hoofdstraat 11-13 - Bergambacht telefoon 0182 - 35 15 18

Berkenwoude Tel. 0182 - 36 26 52 www.huizerenboom.nl info@huizerenboom.nl

Transportstraat 23 2861 DX Bergambacht Tel. 078 - 682 44 69

Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar.

Mercedesspecialist Tiendweg West 14 2941 EP Lekkerkerk Tel. 0180 - 66 15 51

AANDACHT VOELT BETER Bergambacht - Veenendaal - Kampen

provincialeweg 9 telefoon 0182 - 35 14 76 www.degruyterdejong.nl

www.speksnijder.nl

www.tuincentrumstouts.nl

Creashop ’t Bonte Schaep

Hoofdstraat 54, Bergambacht Tel. 0182 - 35 35 63

Hoofdstraat 36 2861 AP Bergambacht Tel. 0182 - 35 14 30 Fax 0182 - 35 10 15 slingerland@winkelhof.nl

Van de Velde Hoofdstraat 21 - Bergambacht telefoon 0182 - 35 17 43

www.hetbonteschaep.nl Hobby, handwerkart. en stoffen

www.decorette.nl

- BETROUWB AA R LBAAR TAA E B

TR AN SP ORT STR

GAM AAT 6 - 2861 DZ BER

WWW.BOTHAUTOS.NL

T CH BA

www.boomtweewielers.nl

Patisserie Het fijnste van het beste Winkel Specialiteiten Hoofdstraat 84 Transportstraat 26 2861 AS Bergambacht 2861 DZ Bergambacht Tel. (0182) 35 12 05 Tel. (0182) 35 41 11

info@casteleijnbv.nl

www.GarageBoth.nl www.Brommobiel.nl www.Nulemissie.nl

2012

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 Tuesday 20 december December2011 2011 Reformatorisch Dagblad

mei

Duitsland slaat in mei groot alarm nadat honderden mensen ziek zijn geworden door een uitbraak van de EHEC-bacterie. Ook in andere Europese landen zijn ziektegevallen vastgesteld. Naar de besmettingsbron wordt lang gezocht. Aanvankelijk lijken Spaanse komkommers de boosdoener, daarna tomaat, sla en taugé. Tuinders lijden miljoenen euro’s schade, omdat Duitsland en Rusland geen groente meer importeren. Bovendien laten consumenten de groenten massaal links liggen. beeld EPA

Brand teistert begin mei de duinen bij het Noord-Hollandse Schoorl. Sinds 2009 hebben bij Schoorl en Bergen al zo’n zestig branden gewoed. Daarbij zijn grote stukken natuurgebied in de as gelegd. beeld ANP

Ongeveer 5000 militairen en burgercollega’s demonstreren op 26 mei in Den Haag tegen de bezuinigingen op Defensie. Het kabinet besluit 1 miljard euro te korten op de krijgsmacht. Er verdwijnen duizenden arbeidsplaatsen en veel materieel wordt verkocht. beeld ANP

De Amerikaanse president Obama beleeft samen met enkele ministers en topmensen van leger en inlichtingdiensten op 1 mei spannende momenten in de Situation Room in het Witte Huis. Het selecte groepje volgt de operatie van een speciale eenheid Navy Seals die er in het diepste geheim opuit is gestuurd om meesterterrorist Osama bin Laden in Pakistan uit te schakelen. Bin Laden wordt gedood en zijn lichaam in zee geworpen. beeld EPA

IMF-topman Dominique Strauss-Kahn beleeft op 15 mei de afgang van zijn leven. De New Yorkse politie arresteert de Fransman op verdenking van seksuele intimidatie en aanranding. Hij zou zich in een hotel aan een kamermeisje hebben vergrepen. In augustus ziet de Amerikaanse rechter zich genoodzaakt Strauss-Kahn vrij te laten omdat de betrouwbaarheid van de vrouw die hem beschuldigt ernstig in twijfel wordt getrokken. beeld EPA

juni

Een brand verwoest op 3 juni ongeveer 100 hectare van het natuurgebied Aamsveen bij Enschede. In april brandt een groot gebied in het Fochteloërveen bij Assen af. En in mei gaat ongeveer 600 hectare van de Kalmthoutse Heide tussen Antwerpen en Roosendaal in rook op. beeld ANP

Koerdische betogers raken in juni in Istanbul massaal slaags met de Turkse oproerpolitie. Ze protesteren tegen het besluit van het hooggerechtshof om de Koerdische politicus Hatip Dicle van de kandidatenlijst voor de parlementsverkiezingen af te voeren. Volgens de rechters heeft Dicle banden met de verboden Koerdische beweging PKK en verspreidt hij propaganda voor die organisatie. Daarvoor zat Dicle al tien jaar celstraf uit. beeld EPA

SGP-Eerste Kamerlid Holdijk staat op 23 mei de pers te woord na de uitslag van de Eerste Kamerverkiezingen. De SGP verliest een van haar twee zetels. Desondanks krijgt de partij een sleutelrol, omdat CDA, VVD en PVV samen 37 van de 75 zetels verwerven. Holdijk kan de drie partijen dus regelmatig aan een meerderheid helpen. Hij zegt echter zich hierdoor niet te laten leiden en elke wet inhoudelijk te beoordelen. De Eerste Kamerleden worden op 7 juni geïnstalleerd. beeld ANP

In een aantal Chileense steden breken hevige rellen uit. Duizenden jongeren gaan in juni de straat op om hervorming van het onderwijs te eisen. Ze willen dat de overheid meer geld steekt in het onderwijs en iets doet aan de vaak torenhoge studieschulden van studenten. De protesten houden wekenlang aan. Pas eind augustus komt de regering aan enkele eisen van de demonstranten tegemoet. De steun onder de bevolking voor de protesten is dan al fors afgenomen. beeld EPA

Orka Morgan is het hele jaar door voorwerp van getouwtrek. In 2010 wordt het dier in verzwakte toestand gered uit de Waddenzee. Morgan krijgt tijdelijk een plaats in het Dolinarium in Harderwijk. Actiegroepen willen dat het dier teruggaat naar de vrije natuur. Anderen zeggen dat Morgan daar niet kan overleven. Zelfs de Tweede Kamer spreekt zich uit over de kwestie. Uiteindelijk gaat Morgan naar een dierenpark op het Canarische eiland Tenerife. beeld ANP

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! Van der Graaf ’s

Gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

AU TO B E D R I J F

Wij wensen u

gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

Wij wensen u goede kerstdagen en een voorspoedig 2012 2009 Van Markenstraat 19 - 2941 BX Lekkerkerk Tel. 0180 - 66 17 22

Ruwielsekade 1 (Portengensebrug), 3628 EJ Kockengen, tel. 0346 - 24 15 52

, ënten, familie li c e ll a t s n e W bekenden vrienden en ezond 2012 g n e d e o g n ee

Buitendams 91 3371 BB Hardinxveld-Giessendam T 0184-613044฀ F 0184-618651 E info@trovis.nl฀ W www.trovis.nl

www.aardoomhoveniers.nl Tel. 0180 - 42 84 58

bna

Garage van der Wind

Wij wensen u allen een gezegend 2012 Autobedrijf Oosterland Van de Abeelestraat 6 4307 BN Oosterland Tel. 0111 64 22 00 Fax 0111 64 19 51

Nicolaasweg 42 3581 VJ UTRECHT 030 - 251 61 64 www.vanderwind.nl

Drainagebedrijf

SCALDIS Drainagebedrijf

MARNIXSTRAAT 18, 3351 GN PAPENDRECHT, TEL. (078) 615 19 57 ’S AVONDS (078) 691 59 40

• Verkoop van alle merken nieuwe en gebruikte auto’s

Scaldis maakt

• Occasions met Bovaggarantie en Nationale Autopas

onderdeel uit

• Verkoop nieuwe en gebruikte brommobielen

van de H4A-

• Verhuur garageboxen • Onderhoud/reparatie

MAANDAG GESLOTEN VRIJDAG KOOPAVOND

groep.

Wij danken u voor het getoonde vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u een voorspoedig 2012.

Drainage? Voor informatie: tel. 06-22600597

• APK-keuringen • Schadeherstel • Accesoires

wenst cliënten, vrienden en familie gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012 2009

www.h4a.nl

Monsterweg 47, 4454 AA Borssele Tel 0113-352207, fax 0113-352616

www.brommobielutrecht.nl 030- 251 26 38 Fam. Van der Wind Houten - Montfoort - Woudenberg

Wij wensen u goede kerstdagen en Gods zegen in het nieuwe jaar.

Wenst feestdagen Wenst fijne feestdagen Ufijne fijne feestdagen Wenstuuu fijne eneen een gezegend 2006 en 2012 en een gezegend 2007 en een gezegend 2011

Baan & Van Horssen Goudenregenstraat 22 2681 GH Monster

2012

Wij wensen al onze relaties, vrienden en bekenden fijne feestdagen en een voorspoedig 2012

tel. 0174 - 243403 fax. 0174 - 248771 www. baanvanhorssen.nl

Allen hartelijk bedankt voor het in ons gestelde vertrouwen in 2011 Voorstraat 65 4147 CB Asperen Tel. 0345 - 61 31 88 www.verweijschildersbedrijf.nl

Wij wensen alle relaties, familie en bekenden gezegende kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar

Slagerij/Worstmakerij Jaap van Prooijen Talmastraat 10 3371 VG Hardinxveld Giessendam Tel. 0184 61 21 96 Fax 0184 67 93 89 info@slagerijvanprooijen.nl www.slagerijvanprooijen.nl

machines voor wegberm- en slootonderhoud

Wij wensen al onze relatis, familie en bekenden gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

Geldermalsen Tel. 0345 - 58 50 50 www.wimvanbreda.nl

Industrieweg 4, 4181 CB Waardenburg, tel. 0418 - 65 21 31

www.aannemersbedrijfverweij.nl nieuwbouw - verbouwingen - renovatie - machinale houtbewerking

2012

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

Voor gewetensbezwaarde ambtenaren moet geen ruimte zijn, besliste een meerderheid van de Tweede Kamer dit jaar. De opvattingen van SGP-fractievoorzitter Van der Staaij (l.) stonden haaks op die van VVD-Kamerlid Hennis-Plasschaert (r.). beeld ANP

De zondagsopenstelling van winkels was ook in 2011 een terugkerend thema in zowel de landelijke als de lokale politiek. Voor- en tegenstanders kwamen meermalen hard in botsing. beeld ANP

Slagers maken ritueel geslachte dieren schoon in de islamitische slachterij Akce in Oudeschoot (Friesland). De rituele slacht zorgde voor veel (politieke) ophef. beeld ANP

Blik op VS kan benarde christen helpen tekst Jacob Hoekman

Rituele slacht? Verbieden! De gewetensbezwaarde ambtenaar? Ontslaan! Een kerk die de hostie aan een praktiserende homo weigert? Aanpakken! et thema godsdienstvr heid was dit jaar b lange na niet voorbehouden aan de buitenlandpagina’s van de krant. Goed, st gen op de rangl st van landen met christenvervolging zal Nederland nog wel niet, maar dat het klimaat voor gelovigen onverdraagzame trekken begint aan te nemen, laten de feiten duidel k zien. De kwesties van onverdoofd slachten, gewetensbezwaarde ambtenaren en de hostierel z n b lange na niet de enige voorbeelden. De vr heid van onderw s, het vrouwenstandpunt van de SGP, de zondagsopenstelling van supermarkten,

het functioneren van homoseksuele docenten op christel ke scholen, het handhaven van een hoofddoekjesverbod op christel ke scholen: de l st is gemakkel k verder uit te breiden. Verkwanselt Nederland in rap tempo z n roemruchte waarde van godsdienstvr heid? „We kunnen inderdaad een verschuiving waarnemen”, zegt Maarten Neuteboom, jurist en stafmedewerker b het Wetenschappel k Instituut voor het CDA. Volgens hem past de afname van godsdienstvr heid in een breder palet. „De afgelopen decennia lag alle nadruk op het realiseren van meer vr heid voor burgers. Maar de laatste tien jaar z n we geconfronteerd met de keerz de van ultieme vr heid. We kunnen niet maar doen wat we willen.” Vooral de godsdienstvr heid bl kt het slachtoffer te z n van die ontwikkeling. Waarom eigenl k? Onder meer omdat de secularisering breed ingang heeft gevonden, analyseert Neuteboom. „Mensen hebben steeds minder met het christendom. Zeker orthodoxe opvattin-

gen begr pen ze vaak echt niet meer.” Tegel kert d wordt godsdienst hoe langer hoe meer naar de privésfeer verbannen, terw l ook de opkomst van de islam het debat over de plaats van religie heeft aangewakkerd. „Waar de SGP er nog een beetje b hoorde, riep de islam vragen op: een boerka, moet dat zomaar kunnen? Vanuit het idee van gel kheid is de focus ook op andere godsdiensten

algauw „90 procent van de Nederlanders een in essentie humanistische opvatting, waarin deze individuele autonomie centraal staat. Dat is de zogenaamd neutrale norm.” In die opvatting is maar weinig ruimte voor normen die van God komen. „Als je als ouders, als kerk of als school invloed uitoefent op kinderen, mag je dat alleen als je de autonomie van het kind niet

„De humanistische lobby zal zich straks op kinderen gaan richten” komen te liggen.” Maar dat is niet alles, althans niet in de optiek van jurist Peter Bosw k van de Universiteit Utrecht. Ook h w st op de aanwezigheid van de islam. Maar voor de felle reacties in de maatschapp acht h met name één alomtegenwoordig fundament verantwoordel k: dat van de vermeende heiligheid van de individuele autonomie. Volgens Bosw k heeft

beperkt. Want ja, het z n tere zieltjes.” Wat betekent dat voor 2012 en de verdere toekomst? „Ik denk dat kerk, school en opvoeding in toenemende mate verdacht worden”, zegt Bosw k. „Men erkent de natuurl ke verbanden niet. J hebt als ouder geen recht om je kind een waardepatroon op te leggen.” Waar dat toe kan leiden, laat zich raden: kinderen zullen in toenemende

mate het object worden van de „radicaalhumanistische lobby”, vermoedt Bosw k. „Dat zie je vooral terug b seksuele educatie. Die moet zéker aan de heersende norm voldoen, want seksualiteit is de ultieme uitdrukking van het eigen ik.” Ook Neuteboom denkt in die richting. „K k naar de besn denis van jongetjes, die nu al onder vuur ligt b artsenorganisatie KNMG. Verder is het voor de hand liggend dat men zal willen morrelen aan de ANBI-status van kerken, waardoor ze als goed doel worden aangemerkt.” Kan een christen zich hier nog tegen verweren, of moet h l dzaam toezien? „Part en in de christel ke traditie moeten hun stem laten horen”, zegt Neuteboom. „Ze moeten weerbaar z n, hun politieke loso e op orde hebben. Maar de ontwikkeling op zich is moeil k tegen te gaan vanwege de onderstromen in de samenleving.” De Utrechtse jurist Bosw k ziet daarnaast mogel kheden voor de frontale

aanval. Christenen moeten met meer zelfvertrouwen de fouten in het humanisme aanvallen en daarb w zen op het christendom als bron van de westerse beschaving, vindt Bosw k. Wat daarb kan helpen, is over de grenzen te k ken, denkt Bosw k. „De godsdienstvr heid en het christel k wereldbeeld staan niet alleen in Nederland onder druk; het is een worsteling in de hele westerse beschaving. K k naar de VS: de Republikeinse presidentskandidaat Newt Gingrich gaat hier in het debat expliciet op in. En ook de paus viel het humanisme krachtig aan in de Duitse Bondsdag. Daar kunnen w ons voordeel mee doen.” En dan is er nog de verdediging. Bosw k noemt die het eerst. „Als christenen, als leden van Christus’ Kerk, moeten we schuilen in Gods heiligdom. Daar is ons thuis. Hoe de maatschapp zich ook ontwikkelt: in Z n tent z n we veilig. Ik denk dat christenen zich gelukkig steeds meer bewust worden van hun geestel ke roeping in dit opzicht.”

De moslima Imane Mahssan moet mét hoofddoek op het roomskatholieke Don Bosco College welkom zijn, vindt een actiecomité. De Volendamse school weigerde de leerlinge vanwege haar hoofddoek en werd daarover in het gelijk gesteld. beeld ANP

Joden, christenen en moslims hielden eerder dit jaar een ‘reliwandeltocht’ door Amsterdam. Tijdens de tocht brachten jongeren de Hitlergroet. beeld ANP

Het ambtsgebed in gemeenteraden is een uitstervende praktijk. In steeds meer gemeenten heeft een meerderheid niets meer met de oude traditie. beeld RD, Henk Visscher

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! Wij wensen al onze klanten, familie en bekenden een voorspoedig 2012 toe

Wij zijn dankbaar voor het afgelopen jaar, danken u voor het genoten vertrouwen in ons. We wensen u allen een goed 2012, maar bovenal Gods onmisbare zegen toe. Pertinger houtfornuizen Westbo houtkachels en fornuizen

Warmte tegen nultarief!

Herlt hout en stroverwarming Ewitherm warme luchtinstallaties

Fam. Jochems, www.gemjo.nl tel. 055 - 506 33 08 / mob. 06 - 81 48 09 06

”De Verborgen Hoek” Wij mogen met dankbaarheid terugzien op de hele ijne jaren die wij met u / jullie mochten beleven op onze camping “De Verborgen Hoek”. Hiervoor onze hartelijke dank! U / jullie zijn altijd welkom op ons nieuwe adres: Wander & Iek Wierda-Tuinier Grôtbuorren 4 8567 JA Oudemirdum Tel. 0514 - 59 36 69 wandereniek@hotmail.com

Onze inzet is, om het karakter en de kwaliteit hoog te houden. Wij hopen u D.V. als gast te mogen verwelkomen, en kijken uit naar een goede en gezellige tijd met u. Hartelijke groeten van Bert & Nelleke Stolker- van Milligen en kinderen, Harich Tel. 0514 - 60 20 65 info@deverborgenhoek.nl

Wij wensen een ieder een Voorspoedig Nieuwjaar!

nten en relaties een v

orgels,

Concerto CAPELLA

Nieuw, de

Garagebedrijf Fa. Lokerse & Zn Verkoop - Reparatie, Onderhoud en APK - Tanken - Wassen

Eminent orgels: Helder, transparant en draagkrachtig Extern tot 16 kanalen. Bezoek ons auditorium en bespeel zelf de unieke instrumenten.

Eminent wenst u gezegende kerstdagen.

Vraag vrijblijvend een proefplaatsing

ig d e o

Zandweg 8E 4416 NA Kruiningen Tel. 0113 - 38 28 10 Fax 0113 - 38 36 28 E-mail info@lokerse.com www.lokerse.com

Eminent Orgelbouw Titaanstraat 16 Tel: 0320-281698 8211 AX Lelystad www.eminentorgels.nl

Wij wensen u een voorspoedig 2012 2011 en daarnaast bedanken wij u voor het in ons gestelde vertrouwen.

Slagerij medewerkers en mweneend enwuegored ke se e rs ke rs td ag weee en nnsvo en en uoegdiog ede orsp 2009 kerstdagen e n een voorspoed 2012 Kwaliteit in ig vlees

Wij wensen klanten, familie en bekenden een voorspoedig 2012

Garderenseweg 5, 5, 388 3888LA LAUddel UDDEL www.snertactie.nl Garderenseweg www.slagerijvanrhee.nl

Wij wensen u een gezond en gelukkig 2012

Fleerbosseweg 15-17 4421 RR BIEZELINGE Tel. 0113 - 34 17 80

Wij danken u voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u

gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

WILGENSTRAAT 1 OOSTERLAND TEL. 0111 - 64 12 13 / 64 15 06 FAX 0111 - 64 30 78

Staverdenseweg 41 8075 AN Elspeet Telefoon 05577 - 49 19 09 INFO@SPELTBV.NL

0m 0 0 4 l a a onz

OPENINGSTIJDEN MAANDAG 13.00 - 17.30 DI./VR. 8.30 - 12.00 / 13.00 - 17.30 VRIJDAGAVOND KOOPAVOND 19.00 - 21.00 ZATERDAG 8.30 - 16.00

Wij w e

brandstof leverancier kla alle

eminent

wereldwijd een begrip. Ook voor uw zaal of kerk een Eminent orgel.

Wij wensen u een voorspoedig en gezegend 2012

gez on d

energieke oorsp

2 0 12 . . .

eminent

Gemjo handelsonderneming BV Beekbergen, sinds 1976 graag tot uw dienst.

Wij wensen klanten, familie, vrienden en bekenden een voorspoedig 2007 2012

Grijpskerke: 0118 - 63 89 60 Axel: 0115 - 56 44 95 www.oliehandeldekker.nl

rijksstraatWEg 35 - 3222 ka HEllEvoEtsluis tElEfooN 0181 337 395 oPENiNgstijdEN: diNsdag, doNdErdag EN vrijdag 9.00 - 16.30 uur

●

NWE CroosWijkErsEWEg 66b - 3034 Ps rottErdam tElEfooN 010 413 6910

Wij wensen al onze relaties een 20129 voorspoedig 200

jbe

ls gb ● o Bo eke ek n ● e Bo n v oo ek rj ● en o W en voo nge re ro sk ● n a u M uz arte der iek en n ● Co m en p pa ct- reek dis c ks ass et te s

Een keuze maken is niet moeilijk!

Wij wensen u een voorspoedig 2012

BOEKEN EN MUZIEK

VAN DER BOOM VOORSTRAAT 41 - SOMMELSDIJK Telefoon 0187 - 48 26 14 - Telefax (0187) 48 45 20 boomboek@filternet.nl

Spoorstraat 16a 4431 NK ‘s-Gravenpolder T 0113 31 1527 F 0113 31 2727 E info@bouwbedrijfschrijver.nl www.bouwbedrijfschrijver.nl

Wij bedanken u voor het in ons gestelde vertrouwen en wensen u:

EEN GELUKKIG NIEUWJAAR!

Het Goese Lederwaren Huis

Techno Service ’s-Gravenpolder BV Postbus 53 / 4430 AB ’s-Gravenpolder Tel. +31 (0)113 312020 Fax +31 (0)113 312763 info@tsg.nl / www.tsg.nl

wenst u goede feestdagen en een voorspoedig nieuwjaar! Ook in 2012 kunt u weer bij ons terecht voor Zeeland’s grootste collectie lederwaren!

v.o.f.

Vroonland 17 - Yerseke 4401 JW Tel. (0113) 57 20 20 Fax (0113) 57 00 19

Een gezegend en voorspoedig St Adriaanstraat 2 4461 JC Goes Tel: 0113-211398

2012

toegewenst

Zuidweg13-15, 13-15,Postbus Postbus 52 52 Zuidweg 4413ZH ZHKrabbendijke Krabbendijke 4413 Tel. 0113 0113 -- 50 50 26 26 10* 10* Tel. Fax 0113 0113 -- 50 50 61 61 46 46 Fax www.gebrweststrate.nl

Wij Wijwensen wensen al al onze onze relaties relaties een een voorspoedig voorspoedig 2012 2009

Filialen: De Puijeweg 1 4463 NA Goes Tel. 0113 - 23 01 12 Fax 0113 - 21 57 07 Middelburgsestraat 128 4371 RR Koudekerke Tel. 0118 - 61 12 13 Fax 0118 - 63 41 13

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 Tuesday 20 december December2011 2011 Reformatorisch Dagblad

juli

Toeristen brengen op een camping in het Gelderse Groenlo met een rubberbootje hun spullen in veiligheid. Overvloedige regenval brengt in juli veel kampeerders in de problemen. beeld ANP

De Verenigde Staten kampen al jaren met een enorm begrotingstekort. Daardoor dreigt er met enige regelmaat sluiting van federale overheidsinstellingen. Op 28 juli belegt een groep actievoerders een gebedsbijeenkomst in het Capitool in Washington, aan de vooravond van een stemming over een nieuw plan om de Amerikaanse begroting op orde te krijgen. Kort na de bidstond worden de actievoerders gearresteerd wegens ongeoorloofd demonstreren in het Capitool. beeld EPA

Het bovenste deel van de zendmast in het Drentse Hoogersmilde stort op 15 juli in na brand. Dezelfde dag brak er brand uit in de zendmast in IJsselstein, bij Utrecht. Diverse radio- en tv-zenders vallen uit of krijgen langdurig te maken met storingen. beeld ANP

Na jaren zoeken wordt de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic eind mei gearresteerd. Enkele dagen later arriveert hij in Den Haag. Op 3 juni moet hij voorkomen voor de rechters van het Joegoslaviëtribunaal. Mladic vraagt om gezondheidsredenen om uitstel van zijn proces. Op 4 juli wordt de rechtszaak hervat. Mladic misdraagt zich in de rechtszaal zodanig dat de rechter hem laat verwijderen. Het proces wordt zonder hem voortgezet. beeld EPA

De Britse mediawereld staat op zijn kop na het besluit van James Murdoch, zoon van mediamagnaat Rupert Murdoch, om de 168 jaar oude boulevardkrant News of the World op te heffen. Reden: aluisterpraktijken. Journalisten van de zondagskrant blijken massaal voicemails van Britten te hebben afgeluisterd. Aanvankelijk leek het alleen te gaan om hooggeplaatste iguren zoals prins Charles, maar een medewerker van News of the World deinsde er zelfs niet voor terug om de telefoon van de 13-jarige Milly Dowler te hacken, dat vermist was. Hij zou de voicemails hebben afgeluisterd en zelfs berichten hebben gewist zodat er ruimte bleef voor eventuele nieuwe voicemails. Doordat er naar de berichten werd geluisterd, hielden de ouders hoop dat het meisje nog in leven was. Ze werd uiteindelijk vermoord teruggevonden. Ook telefoons van omgekomen militairen zijn gekraakt. Op 20 juli verschijnen Rupert en zoon James Murdoch op een hoorzitting in het Britse Lagerhuis over het aluisterschandaal. beeld EPA

augustus

Londen is begin augustus dagenlang het toneel van hevige rellen. Nadat de politie een verdachte heeft doodgeschoten, gaan rellende jongeren massaal de straat op in de buitenwijken van de Britse hoofdstad. Winkels worden geplunderd en in brand gestoken. De onlusten zijn zo hevig dat premier Cameron zijn vakantie in Italië onderbreekt. De politie pakt in totaal meer dan 3000 verdachten op, van wie er 1000 in staat van beschuldiging worden gesteld. beeld EPA

Een geldtransportwagen verliest in augustus op de snelweg A2 bij het Limburgse Beek een kistje met geld. Het kistje breekt open en een auto rijdt eroverheen. Het leidt korte tijd tot een chaos, omdat automobilisten hun voertuig stilzetten om het geld op te rapen. beeld ANP

Het muziekfestival Pukkelpop in het Belgische Hasselt eindigt op 18 augustus in een drama. Door hevig noodweer stort een van de tenten op het terrein in en waaien diverse bomen om. Vijf mensen komen om het leven en er vallen 140 gewonden, onder wie 6 Nederlanders. Op vrijdagochtend besluit de directie van Pukkelpop het festival voortijdig te beëindigen, nadat aanvankelijk was gezegd dat de optredens gewoon zouden doorgaan. beeld ANP

Een containerschip blijkt bij binnenkomst in de Rotterdamse haven een vinvis op de voorsteven te hebben. Het 13 meter lange dier is vermoedelijk onderweg geschept door het schip. Het lijkt erop dat de vinvis is doodgegaan door de klap van de aanvaring. beeld ANP

De Hoorn van Afrika wordt in de tweede helft van 2011 door enorme droogte geteisterd. Duizenden inwoners van Somalië en Zuid-Sudan ontvluchten hun land, op zoek naar voedsel. Veel van hen komen in opvangkampen in Kenia terecht, zoals dit meisje, dat in augustus in een kamp bij het Noord-Keniaanse Kakuma verblijft. De kampen in Kenia barsten binnen de kortste keren uit hun voegen. In sommige centra verblijven vier keer zo veel mensen als is toegestaan. beeld EPA

Bezorgers(gezinnen) Bezorgers gefeliciteerd! gefeliciteerd!

FamiBrakel lie Bierings Fam. Fam. Den Den Hartog Hartog Brakel 12,5 uit Dinteloord 12,5 jaar jaar

Fam. Fam. Dons Dons Staphorst Staphorst 12,5 jaar 12,5 jaar

Fam. Fam. Averesch Averesch Rijssen Rijssen 12,5 jaar 12,5 jaar

lp Harm van Vu uit Houten

Fam. Fam. De De Heer Heer Ridderkerk Ridderkerk 12,5 jaar 12,5 jaar

man Familie Bouw uit Staphorst

d rlan o o n NFam.fkKisteman erk De De Klomp Klomp Arja tFam. e Kisteman e r S t 12,5 12,5 jaar jaar ui

Fam. Fam. Fraanje Fraanje Barneveld Barneveld 12,5 jaar 12,5 jaar

Dhr. V an W uit Ma eenen arsse n

n Hertog Familie De daal uit Veenen

Fam. Fam. Hogendoorn Hogendoorn Vlist Vlist 12,5 12,5 jaar jaar

Bezorgen, daar word je wijzer van komt i n de bus !

Mw. Colijn uit Nieuwendijk

Fam. Fam. Bremmer Bremmer Gouda Gouda 12,5 12,5 jaar jaar

Fam. Fam. De De Bree Bree Meliskerke Meliskerke 12,5 12,5 jaar jaar

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun jubileum. Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

Premier Jens Stoltenberg gold altijd als fantasieloze technocraat. Maar door zijn gevoelvolle optreden na de terreurdaad ging het volk hem respecteren. beeld EPA

De politie wil niet alles vertellen over de verhoren van Breivik. Wel is duidelijk dat hij geen enkele spijt heeft. beeld EPA

Zwart is ook voor Noorse jongeren de rouwkleur die ze dragen bij de begrafenis van hun omgekomen leeftijdgenoten. beeld EPA

Terreur voor het Europese christendom tekst Evert van Vlastuin

De Noren mogen dan de gelukkigste mensen op aarde zijn, op 22 juli zag een rechtse terrorist reden zich op dit volk te wreken. Resultaat: 77 doden. et is een mooie vr dagmiddag in de zomervakantie. Oslo ademt rust en vrede. Om de hoek nadert een Volkswagenbus. Achter het stuur zit Anders Behring Breivik, een 32-jarige agrariër. In 2009 liet h Breivik Geofarm registreren. H zou op z n boerder dicht b de hoofdstad groenten gaan telen. Of h al productie heeft gedraaid, weet niemand. Breivik leeft afgezonderd. Z n moeder bezoekt h nog wel. Maar op z n boerder komt vr wel niemand. Breivik draagt vanmiddag ook geen boerenplunje, maar een politieuniform. H stuurt doelgericht naar het

regeringskwartier en houdt halt op de Grubbegata. Een beveiligingscamera legt vast dat h twee minuten met de knipperlichten aan stilstaat. Dan parkeert h vlak voor de ingang van het gebouw. Binnen werkt premier Jens Stoltenberg aan een toespraak die h morgen wil houden b het sociaaldemocratische jeugdkamp op het eiland Utoya. Het is een belangr ke speech, vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen. H denkt terug aan de t d dat h zelf deelnemer aan het jeugdkamp was. Beneden stapt Breivik uit z n auto. H bl ft een paar tellen staan, beent dan weg en stapt in een geparkeerde Fiat. Een voorb ganger k kt toe. Het gedrag van deze schichtig k kende agent bevalt hem niet. Als Breivik wegr dt, schr ft h het kentekennummer op. Breivik is negen minuten op weg als er in het regeringskwartier een bom ontploft. Het busje dat Breivik heeft geparkeerd, gaat de lucht in. Nu moet het erop zitten. Jarenlang heeft h hieraan gewerkt. In 1999 kreeg

h t dens de oorlog in Kosovo sympathie voor de Serviërs die de moslims verdreven. Z stonden voor de christel ke beschaving van Europa. Vanaf toen verwenst h al die linkse regeringen die een ”Eurabië” creëren. Slechts enkele politici komen hiertegen op. De belangr kste is op dit moment de Nederlandse PVV-leider Wilders. Diens beweging is „een echte part voor

De radio meldt dat premier Stoltenberg ongedeerd is. De bom is vooral ingeslagen in de ondergrondse parkeergarage, en heeft zo het regeringsgebouw gespaard. Wel bl ken er –uiteindel k– acht doden. Breivik zal later zeggen dat h op dat moment besloot door te r den naar het eiland Utoya om daar de linkse jongeren aan te vallen. Want bloed moet er

Het geweervuur op de tieners duurt vijf kwartier conservatieven”, schreef Breivik in z n manifest dat h vandaag naar 1003 mailadressen verstuurde. Ook enkele naar Nederland. Waarsch nl k volgt Breivik via de radio de berichtgeving over de aanslag. Twee minuten na de klap is de politie al ter plaatse. De media zitten erbovenop, gealarmeerd door de gesprongen ruiten op hun eigen redacties.

vloeien, zeker nu Stoltenberg nog leeft. Het is niet zeker of deze verklaring waar is. H had immers alles al b zich om ook daar een bloedbad aan te richten. Op het eiland zelf neemt rond die t d de Noorse oud-premier Gro Harlem Brundtland afscheid. Deze vrouw geldt als ”Moeder der Natie” en heeft onder linkse jongeren een ware cultstatus. Als Breivik één vrouw haat, is z het.

Brundtland wandelt op haar gemak naar de veerboot. Op het vasteland nadert de Fiat van Breivik. Brundtland komt veilig aan de overkant en vertrekt. Een paar minuten later –rond v f uur– wandelt een blonde man in een politieuniform de boot op. Voor routinecontrole, zegt h , in verband met de aanslagen in Oslo. De schipper knikt. Een politieagent wekt vertrouwen. Op het eiland roept Breivik de jongeren naar zich toe. Die denken dat h iets wil zeggen. Als er een groep om de agent heen staat, pakt h plotseling z n wapen – en begint in het wilde weg te schieten. Het is dan 17.22 uur. De tieners vliegen uit elkaar, buitelen over elkaar heen, rennen naar het water. Sommigen bl ven liggen, om nooit meer op te staan. Het geweervuur duurt v f kwartier. Al drie minuten na het eerste schot gaat het eerste alarm naar de politie. Overal verstoppen de jongeren zich en leggen met hun mobieltje contact met de buitenwereld. De politie kan echter

niet met de helikopter komen en heeft meer dan een uur nodig om via omwegen ter plaatse te komen. Breivik kr gt het bevel z n wapens neer te leggen. H aarzelt even, en gehoorzaamt dan. De wereld is geschokt. Het terroristisch gevaar komt niet alleen van radicale moslims, maar ook van blanke jongemannen, vol geweldsdrang en haat. Aanvankel k denkt de buitenwereld dat Breivik een christenfundamentalist, een „Noorse SGP’er”, is. In het manifest noemt h zich wel christen, maar niet één die een „persoonl ke relatie met Jezus” nastreeft. H is „geen overdreven religieus man.” Meer een felle cultuurchristen die zich tegen de islam keert. In Nederland leiden Oslo en Utoya tot een ongemakkel k debat. Moet ook Wilders zich verantwoordel k voelen voor dit geweld? Beslist niet, meent de PVV’er. Volgens anderen valt dat echter nog te bezien. Breivik kr gt hier echter allemaal niets van mee. Ook niet hoeveel doden er z n. H zit dan al veilig in de isoleercel.

Vier weken na de ramp kunnen de nabestaanden het eiland Utoya bezoeken. Velen maken daar gebruik van, maar vele anderen ook niet. beeld EPA

„De straten van Noorwegen vullen zich met liefde”, sprak de kroonprins enkele dagen na het bloedbad. De Noren zochten troost bij elkaar en legden overal bloemen. beeld EPA

Families van de omgekomen jongeren stelden foto’s beschikbaar aan de Noorse media. De meeste slachtoffers vielen in de leeftijdsgroep van 16 en 17 jaar. beeld EPA

Alles raakte zoek in Sri Lanka Het Sri Lankaanse regeringsleger won de strijd met de Tamil Tijgers. De fronten schoven telkens op. Mensen moesten vluchten om niet tussen twee vuren te raken. Sommige burgers moesten wel vijftien keer naar een andere plek trekken. Een aantal Tamils keerde ondertussen toch terug naar hun oude woonplek. Maar er zijn vluchtelingen onder hen die het in de opvangkampen beter hadden. Misschien niet eens omdat het in het noorden van Sri Lanka krioelt van de militairen. Het regeringsleger heeft op tal van plaatsen zijn oﬃciële checkpoints. En dat kan best lastig zijn. Het heeft ook iets van: wij zijn hier de baas en ieder moet ons gehoorzamen. Maar eerlijk is eerlijk: toen de Tamil Tijgers een groot deel van het noorden van het land beheersten, hadden ook zij hun controleposten.

STEUN WEDEROPBOUW SRI LANKA In Sri Lanka, het vroegere Ceylon, woedde tussen 1983 en 2009 een burgeroorlog. Twee etnische groepen, Tamils en Singalezen, leverden strijd met elkaar. Zeker 70.000 personen kwamen in de hevige strijd om het leven. Honderdduizenden raakten ontheemd en werden uit hun woonplaats verdreven. Zo werden zij tot binnenlandse vluchtelingen.

Waarom hebben Sri Lankaanse binnenlandse vluchtelingen dan hun bedenkingen bij hun terugkeer? Omdat er in hun regio zo veel verwoest is, misschien? Mensen die terugkeren, hebben bijna allen licht tot zwaar geweld meegemaakt, tot doodslag in eigen huis toe: een moord op vader bijvoorbeeld, of het getuige-zijn van de verkrachting van een familielid.

Het geweld door de burgeroorlog is vooral nog zichtbaar in vernielingen in het noorden van Sri Lanka. Rond 2008, tijdens een ‘slotoﬀensief’ van het Sri Lankaanse leger, raakte een groot deel van dat gebied bijkans ‘leeg’. Er liep geen geit of kip meer. De weg van Kilinochchi naar het nog noordelijker gelegen Jaﬀna vormt één spoor van vernielingen, kapotgeschoten huizen, door de natuur overwoekerde gebouwen en van tenten.

Er is echter een andere reden. Als de binnenlandse vluchtelingen hun vroegere woonplek bereiken, zien ze dat er van hun huisje niets meer over is. De Tamil Tijgers sloopten de daken van de woningen en gebruikten die voor hun militaire kampen en om hun checkpoints te versterken. Alles raakte zoek.

Steun de wederopbouw in Sri Lanka, dat vanaf de zeventiende eeuw totdat Napoleon ons land veroverde een kolonie was van Nederland. Stort uw gift op gironummer

29.70.700 of op bankrekeningnummer

65.32.60.008 van Draagt Elkanders Lasten te Apeldoorn (via deze stichting wikkelt het RD zijn acties af). Het streefbedrag is 330.882 euro. De Stichting Draagt Elkanders Lasten wordt door de belastingdienst

Steun wederopbouw Sri Lanka

steundel.nl

De RD-actie 2011/2012 wil binnenlandse vluchtelingen in Sri Lanka de mogelijkheid bieden zich opnieuw te vestigen en een nieuw bestaan op te bouwen. Bij de realisering daarvan werkt het RD samen met de hulporganisatie ZOA.

erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).

Deze advertentie werd mogelijk gemaakt door:

N.N. CHALETBOUW

CHALETPARK

Lange Zuiderweg 126, Voorthuizen Tel. 0342 - 47 15 71 / 47 11 96 Fax 0342 - 47 56 02

www.gerritjanshoeve.nl

N.N.

eindejaarsbijlage

Tuesday 20 December 2011 Reformatorisch Dagblad

september

In september staan veel van de lager gelegen provincies in Thailand onder water als gevolg van overvloedige regenval. Later wordt ook de hoofdstad Bangkok door de vloed getroffen. In sommige delen van het land staat het water 3 meter hoog, waarmee het een van de zwaarste overstromingen in de Thaise geschiedenis is. Er komen meer dan 500 mensen om het leven. De schade loopt in de miljarden. beeld EPA

Het Nederlandse binnenvaartschip Janine botst in september tegen de oever van de rivier de Hunte, bij het Duitse Bremen. Bij eb breekt het 85 meter lange vaartuig doormidden. De berging van het met 1000 ton ijzererts geladen schip duurt vele dagen. De schipper en zijn gezin bleven ongedeerd. beeld EPA

FNV-voorzitter Agnes Jongerius geeft in Den Haag een toelichting na het bereiken van een pensioenakkoord. Een meerderheid van de vakcentrale stemde voor het akkoord, waarmee de AOW-leeftijd in twee stappen omhoog kan naar 67 jaar in 2025. De twee grootste vakbonden, Abvakabo en Bondgenoten, stemmen tegen. Zij zeggen het vertrouwen in Jongerius op, omdat die volgens hen de stem van de leden –de meerderheid is tegen– naast zich neer zou hebben gelegd. beeld ANP

De stoel is al gemaakt, maar er mag nog niemand op zitten. Op 23 september dient de Palestijnse leider Mahmud Abbas bij de VN-Veiligheidsraad een verzoek om volwaardig VN-lidmaatschap voor de Palestijnen. De Verenigde Staten hebben bij voorbaat gezegd dat zij het Palestijnse verzoek met een veto zullen treffen als het in stemming wordt gebracht. Desondanks gaat de Palestijnse Autoriteit door met pogingen om van afzonderlijke VN-organen lid te worden. beeld EPA

Het Nieuw-Zeelandse Nationaal Instituut voor Water- en Atmosfeeronderzoek zet op 4 september de keizerspinguïn Happy Feet terug in de Grote Oceaan. Het dier werd drie maanden daarvoor ziek en uitgehongerd gevonden op het strand van Peka Peka, zo’n 60 kilometer ten noordwesten van de hoofdstad Wellington. De afstand tussen zijn streek van herkomst in de buurt van de Zuidpool en Nieuw-Zeeland bedraagt 3200 kilometer. beeld EPA

oktober

Voor de kust van Nieuw-Zeeland strandt op 5 oktober het containerschip Rena. Honderden tonnen stookolie uit het gehavende schip stromen naar de stranden bij Mt. Maunganui. Door de lekkage gaan zeker 1300 vogels en 13 zeehonden dood en raken stranden besmeurd. De bergingswerkzaamheden van het vaartuig verlopen moeizaam en moeten keer op keer vanwege zwaar weer, met storm en hoge golven, worden onderbroken. beeld EPA

De Angolese asielzoeker Mauro Manuel volgt in oktober vanaf de publieke tribune van de Tweede Kamer een debat over zijn uitzetting. Mauro kwam acht jaar geleden naar Nederland. De Tweede Kamer besluit dat hij geen verblijfsvergunning krijgt. Wel stemmen de fracties ermee in dat hij een studievisum voor Nederland aanvraagt. beeld ANP

De Occupybeweging is sinds 15 oktober ook in Nederland actief, onder andere op het Beursplein in Amsterdam (foto). De protestbeweging ontstond op 17 september voor het beursgebouw in New York. De demonstranten protesteren tegen de hebzucht van Wall Street en andere inanciële instellingen en zijn tegen een ongelijke verdeling van de welvaart. Occupy heeft geen echte leider. Op 8 december wordt het Beursplein ontruimd. beeld ANP

Het oosten van Turkije wordt op 23 oktober door een aardbeving getroffen. De beving heeft een kracht van 7,3 op de schaal van Richter. Over het exacte aantal slachtoffers bestaat nog altijd onduidelijkheid, maar algemeen wordt ervan uitgegaan dat het natuurgeweld aan zeker duizend mensen het leven heeft gekost. De eerste dagen na de ramp is er veel kritiek op de Turkse overheid, die niet snel genoeg in actie zou zijn gekomen om hulp naar het gebied te sturen. beeld EPA

Na 1941 dagen in gevangenschap te hebben doorgebracht, komt de Israëlische militair Gilad Shalit (m.) op 18 oktober vrij. Israël betaalt een hoge prijs. Meer dan duizend Palestijnse gevangenen moeten uit Israëlische cellen worden vrijgelaten, in ruil voor de overdracht van Shalit. In Israël heerst zowel vreugde als verbijstering over de deal. Vooral nabestaanden van slachtoffers van aanslagen hebben grote moeite met de overeenkomst. beeld EPA

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! Bedankt voor uw steun aan de GBS Zorgverleners

Bijbels in Statenvertaling

2012

Hierbij willen wij al onze begunstigers hartelijk dank zeggen voor hun steun in het afgelopen jaar. Mede hierdoor werden wij in staat gesteld om vele Bijbels in nauwgezette vertalingen te verspreiden in diverse landen. Ook onze vrijwilligers willen wij bedanken voor het vele werk dat zij voor de GBS hebben verricht. Wij wensen u allen â&#x20AC;&#x2DC;s Heeren zegen toe voor het nieuwe jaar. Ons kantoor is gesloten van vrijdag 30 december 2011 t/m dinsdag 3 januari 2012.

Directie en medewerkers wensen alle lezers

Goede kerstdagen en een voorspoedig

Nieuwjaar!

We wensen al onze (toekomstige) cliĂŤnten gezegende kerstdagen en Gods zegen over het nieuwe jaar Al onze medewerkers hebben zich in 2011 ingezet voor zorgverlening die voor de cliĂŤnten een â&#x20AC;&#x2DC;vertrouwd ideeâ&#x20AC;&#x2122; mag zijn. We zijn dankbaar dat dit tot een mooi resultaat heeft geleid. Onlangs mochten we namelijk het certificaat â&#x20AC;&#x2DC;Koploper Benchmark 2011â&#x20AC;&#x2122; in ontvangst nemen. Voor het derde jaar op rij is onze dienstverlening door de onafhankelijke branchevereniging bekroond met een â&#x20AC;&#x2DC;Triple A Statusâ&#x20AC;&#x2122;. Het management spreekt haar dankbaarheid en waardering uit naar haar medewerkers voor hun bijdrage aan dit mooie resultaat.

Bestuur Gereformeerde Bijbelstichting (GBS) Nijverheidstraat 21, Postbus 168 4140 AD Leerdam | T (0345) 61 01 55 info@gereformeerdebijbelstichting.nl | Giro 1.355.824 t.n.v. penningm. GBS te Leerdam | www.gbs.nl

THE ART OF CONCEPTSÂŽ Starre-Group â&#x20AC;˘ Alfensvaart 7 â&#x20AC;˘ 2771 NM Boskoop â&#x20AC;˘ www.starre.nl

RST Zorgverleners biedt kraamzorg, huishoudelijke hulp en verzorging & verpleging. Kijk voor meer informatie op www.rstzorg.nl.

Bij de jaarwisseling zeggen wij u hartelijk dank voor de goede samenwerking. Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar.

... dankt u voor de fijne samenwerking in 2011 en wenst u goede feestdagen en een gelukkig 2012

Directie en medewerkers DSN Nieuwstraat 12 5317 JA Nederhemert ď&#x20AC;Ą 0418 - 55 28 26

Postbus 644, 3300 AP Dordrecht, www.dsndesign.nl Design & Office Kamerlingh Onnesweg 44 3316 GL Dordrecht Tel. (078) 617 33 33 Fax(078) 617 94 77

Systems & Supplies Pieter Zeemanweg 71-73 3316 GZ Dordrecht Tel. (078) 651 17 77 Fax (078) 618 64 65

Wij wensen iedereen gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012 2009

Wij wensen u goede Kerstdagen en een

Nieuwerkerk www.hansestaalbouw.nl

Op ĂŠĂŠn van de zonnigste plekjes van Nederland, op loopafstand van het strand en de duinen ligt Camping Duinzicht uniek aan de Zeeuwse kust. -

Kampeerplaatsen met 10 of 6 ampĂ¨re Verhuur chalets en stacaravans Recreatieteam in mei- en zomervakantie Winkel en snackbar Zondagsrust (winkel, receptie en snackbar gesloten)

nze vro Proiteer van o

egboekactie* gduinzicht.nl

www.campin onze website: informatie op kijk voor meer

WELKOM IN ZEELAND!

ijzersterk 2012!

Sportlaan 301 3364 DK Sliedrecht Nijverheidsstraat 46 + 48 3374 XE Hardinxveld-Giessendam

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

Steeds meer kerkbesturen moeten als gevolg van kerkverlating het kerkgebouw ook in gebruik geven voor concerten, congressen en recepties. De Vereniging van Beheerders van Monumentale Kerkgebouwen in Nederland (VBMK) –die in maart een bijeenkomst organiseerde in Middelburg (foto)– adviseert daarbij. beeld RD

Steeds meer kerkgebouwen in Nederland raken hun oorspronkelijke functie kwijt. In het Friese Woudsend bouwde familie De Vries een kerk om tot woonhuis. beeld Sjaak Verboom

De kerkredactie van het Reformatorisch Dagblad deed onderzoek naar de vraag hoe kerkenraden met kerkverlating onder jongeren omgaan. beeld Sjaak Verboom

Kerk worstelt met de jeugd tekst Wim Hulsman

Is 2011 het jaar van de kerkverlating? Nee, al enkele tientallen jaren lopen de ledenaantallen van de grote kerken terug. Wel lijkt 2011 het jaar van de bezinning op het thema kerkverlating onder jongeren te zijn. n de protestantse kerken was dit jaar veel aandacht voor het onderwerp: b eenkomsten, studies en publicaties. Kerkel ke vergaderingen, jongerenorganisaties en onderzoekers bogen zich over het onderwerp jongeren en de kerk. De nood is groot, zo bl kt uit diverse onderzoeken. Zo begint kerkverlating al heel vroeg: op veel jongere leeft d dan vaak wordt gedacht, bleek uit een van de publicaties. „Al kort na de basisschoolleeft d l kt zich een breuk voor te doen”, stelde een ambtsdrager.

Kerkenraden worstelen met het thema kerkverlating onder jongeren. Dat was de centrale uitkomst van een enquête die de redactie van deze krant onder predikanten en kerkenraden hield. De ambtsdragers voelen zich vaak machteloos, omdat jongeren die los raken van de kerk het gesprek m den en moeil k op andere gedachten te brengen z n. Tegel k weten de ambtsdragers ook dat „het doopwater nooit opdroogt.” Dat bl ft voor velen dé reden om door te gaan met het ambtel ke (jeugd)werk. „Er is veel gebed nodig. En dat laatste missen we zo vaak. God doet op het gebed grote wonderen.” De RD-enquête was niet het enige onderzoek rond het onderwerp waarvan de resultaten in september –het begin van het catechisatieseizoen– verschenen. In dezelfde maand kwam de Gereformeerde Hogeschool (GH) in Zwolle met een publicatie over kerkverlating onder de jeugd. Een van de hoofdconclusies luidde dat jongeren die de kerk verlaten, dat vooral doen omdat ze niet uit de

voeten kunnen met de vorm van geloofsbeleving in hun gemeente. Slechts een enkeling geeft aan niet meer te geloven, aldus het onderzoek ”Jong, [goed] gelovig & kerk. De rol van het kerkel k leven in de belevingswereld van jongeren”. Het onderzoek toonde ook aan dat jeugdwerkers vaak nog te weinig weten van de leefwereld van jongeren. Twee publicaties rond het thema die

Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten een brochure met bezinnende artikelen. De Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB) is bezig met een studie naar de vraag waarom jongeren de kerk de rug toekeren. En ook t dens b eenkomsten van b voorbeeld het Landel k Contact Jeugdwerk (LCJ) van de Christel ke Gereformeerde Kerken en de Hersteld Hervormde Jongerenorganisatie (HHJO)

„Kerkverlating is een oordeel van God en vraagt om boete” dit jaar veel aandacht kregen, waren ”Marginaal en missionair. Kleine theologie voor een krimpende kerk” van dr. W. Dekker (april) en ”De hunkerende generatie” van Els van D k, directeur van de Evangelische Hogeschool, in november. Ook jongerenorganisaties waren en z n actief met het thema jongeren en kerkverlating bezig. Zo publiceerde de

passeerde het onderwerp. De kerkel ke jeugdorganisaties z n het over één ding eens: het jeugdwerk mag geen eilandje z n in de kerk, maar moet een centrale plaats hebben in een gemeente. Daarnaast is de geloofsopvoeding –vanuit het hart– door ouders wezenl k. „Het probleem zou daarom wel eens meer b de opvoeders kunnen liggen dan b de jongeren.”

Dat geloofsopvoeding centraal moet staan, was ook de boodschap die klonk t dens de appeldag van het Confessioneel Gereformeerd Beraad (CGB) in oktober. Tegel k temperde ds. M. A. T. van der Kooi-D kstra t dens deze dag de verwachtingen. „Als kinderen andere wegen gaan, wil dat beslist niet zeggen dat de opvoeders fouten maakten.” De publicaties en onderzoeken over kerkverlating onder jongeren bevatten tal van praktische adviezen om de jeugd toch b de kerk te houden. In gesprek met hen bl ven en je verdiepen in hun denkwereld werden als belangr kste aandachtspunten genoemd. Een kerkenraad gaf in een van de onderzoeken aan apart huisbezoek te brengen aan 14-, 15en 16-jarigen. Soms werken dergel ke gerichte acties juist averechts, constateerde een andere kerkenraad. „We hebben een t dje gericht actie gevoerd om jongeren die nog wel in de ledenl st stonden maar niet meer kwamen, te traceren en met hen in gesprek te komen. Vr wel zonder

uitzondering leidde dit tot de stap om de kerk de nitief te verlaten.” Opnieuw geen pasklare oplossing. Alle onderzoeken en studies z n waardevol, toch moet het begrip kerkverlating niet alleen in c fers worden gevangen, maar moet het ook theologisch worden geduid. Dat stelde prof. dr. A. van de Beek, emeritus hoogleraar aan de Vr e Universiteit te Amsterdam, in mei in een lezing voor het Contactorgaan Gereformeerde Gezindte. Kerkverlating is een oordeel van God, stelde h in het referaat. „We moeten de gedachte van het oordeel van God over de kerk uiterst serieus nemen. De kerk in Europa heeft zich eeuwenlang op de wereld gericht. De kerk is geseculariseerd in haar denken en handelen.” Welke oplossing is er dan voor kerkverlating? „Als we tot het inzicht komen hoezeer de kerk het ”saeculum”, het t del ke, heeft verkozen boven de dingen die boven z n, waar Christus is, dan is een t d van diepe boete nodig en een t d om de wegen des Heeren weer te leren.”

De protestantse gemeente van Den Haag deelde eind augustus mee zeven kerkgebouwen te moeten sluiten. beeld RD, Anton Dommerholt

De studiesecretaris van de IZB (voor zending in Nederland) drs. W. Dekker presenteerde in april in Ermelo zijn boek ”Marginaal en missionair. Kleine theologie voor een krimpende kerk”. beeld André Dorst

Tegen de stroom van de kerkverlating in proberen kerken het Woord in Nederland te verspreiden. Zo ook in Hoorn, waar de stichting Predik het Woord –die dit jaar 25 jaar bestond– in de evangelisch-lutherse kerk diensten belegt. beeld Martin Mooij

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! Tomassen Vastgo ed Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

Mooi wonen op de

Geen 6%, geen 2% maar tijdelijk 0% overdrachtsbelasting! kijk op www.tomassenvastgoed.nl voor ons aanbod koop- en huurwoningen

Veluwe

Familie Bos wenst u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

bedankt alle klanten uit 2011 voor hun vetrouwen en wenst hen Goede Feestdagen en een Gezond en Gelukkig 2012

Wij heten u ook in het nieuwe jaar weer van harte welkom!

ogelijk

www.kevelam.nl Speulderweg 15-2, Garderen, 0577 - 46 19 55

Inruil m

Tomassen Vastgoed | Oude Nijkerkerweg 10 | Garderen | www.tomassenvastgoed.nl

Wij wensen cliёnten, familie en vrienden gezegende kerstdagen en voorspoedig nieuwjaar

www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

Goede Kerst en voorspoedig 2009 toegewenst 2012

GEWOON DE GOEDKOOPSTE Elsenerstraat 14, Rijssen Telefonisch bestellen mogelijk - Tel. 0548 - 51 88 11

Sfeerhuis Baan wenst u fijne kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar!

In 2011 realiseerden wij de uitbreiding van het “Hendriksen & Reitsma” orgel van de Gereformeerde Gemeente te Terwolde.

2000 m2 meubelen, kachels en haarden * Deskundig advies * Vakkundige installatie in eigen beheer * Ruim assortiment nieuw & gebruikt

Atelier: Gravenstraat 4

Nieuwbouw - Restauratie Stem- & Onderhoudswerk

7461 TN RIJSSEN Telefoon: 0548 - 52 16 37

Geachte gast, We mogen met ons hele team terugkijken op een mooi (vakantie)jaar. Op ons bungalowpark hebben we heel veel mensen mogen ontmoeten, bekende en nieuwe gezichten. Fijn dat we zoveel enthousiaste reacties hebben gekregen! Wij kijken met veel plezier uit naar volgend jaar. Met ons team wensen wij u dan ook alle goeds, gezondheid en bovenal een gezegend 2012 toe! Wij hopen u, bij leven en welzijn, in het nieuwe jaar weer te mogen begroeten.

Argonstraat 4, Rijssen Tel. (0548) 52 19 28 www.sfeerhuisbaan.nl

Wij wensen al onze familie, kennissen en gasten een gezegende kerst en een voorspoedig 2012

Een gezegend 2012 gewenst!

Hartelijke groet, Familie Weelink en medewerkers P.S. voor informatie over tarieven en arrangementen verwijzen wij u graag naar www.bungalowparkhogehexel.nl

Bij ons krijgt uw meubel een tweede leven! Wij wensen u gezegende kerstdagen en een gelukkig, gezond en succesvol nieuwjaar

Gespecialiseerd in het stofferen van: Meubels

Th. a Kempisstraat 115-119 8021 BL Zwolle Tel: 038 - 453 49 80 info@heyman.nl www.heyman.nl

Auto-interieurs

Familie Zomer, Grote Beltenweg 13a, 7794 RA Rheeze-Hardenberg Telefoon 0523 262805, www.oldemeyer.nl

de gezegen U n e s n en Wij we en en e g a d t s r ke 12 edig 20 voorspo

Werkvakanties het hele jaar door Boek nu voor 2012

Hotel Eureka

Dinsdag gesloten - Donderdag koopavond

HOTEL UREKA ★★★

Bedankt voor uw vertrouwen in 2011. Graag verwelkomen we u in 2012. WWW.HOTEL-EUREKA.NL Fam. Van Gent Kilderseweg 2 | Zeddam | Tel. 0314 - 65 18 11

ent van Kerstarrangem 2011 c. de 7 D.V. 23-2 el-eureka.nl ot .h w w w op Kijk 18 11 of bel 0314 - 65

sCHeePsinterieurs

Diaconale steun Bestuur en directie van stichting Het Passion wenst u een gezegend

Bijbels, ook luxe uitvoering Theologie lees-en kinderboeken In-/verkoop antiquarische boeken CD kerk muziek, klassieke muziek (wens)kaarten... ect. Bladmuziek Boekenhuis Rijssen/ Uitg. Wieger Smeijers Enterstraat 14a RIJSSEN Tel. 0548 - 52 03 04 info@boekenhuisrijssen.nl www.boekenhuisrijssen.nl

CArAVAns

2012

Dank voor alle hulp …. wordt nu ook donateur

Wij danken al onze relaties voor het in ons gestelde vertrouwen en wensen u een voorspoedig 2012! Dorpsstraat 227

gste De gezelli g campin bij de heuvelrug

Harskamp

APK - reparatie onderhoud - aircoservice storingsdiagnose

tel. 0318 - 45 38 00

www.autoverheul.nl

Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012 Fam. Donselaar De Heygraeff 15 3931 MK Woudenberg T 033 - 286 14 24 F 033 - 286 44 19

Gezellige familiecamping met ruime velden Tevens groepsaccommodatie en chaletverhuur www.campingboerenerf.nl

www.wagtho.nl

HOOFDWEG 167 - EDERVEEN TEL. 0318 57 12 37

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 Tuesday 20 december December2011 2011 Reformatorisch Dagblad

november

Het Wereld Natuur Fonds laat op 3 november een bijzondere klus in Zuid-Afrika uitvoeren. Met helikopters en vrachtwagens wordt een complete kudde zwarte neushoorns naar een nieuwe verblijfplaats getransporteerd. Hun voormalige leefgebied is berucht vanwege het grote aantal stropers. Om de dieren niet te veel stress te bezorgen, worden ze voor vertrek verdoofd. De zwarte neushoorn wordt in heel Afrika met uitsterven bedreigd. beeld EPA

De Italiaanse stad Genua krijgt op 4 november met zware overstromingen te kampen. Het water stijgt zo snel dat inwoners in paniek op daken klimmen. Hevige regenval bemoeilijkt de reddingswerkzaamheden. Door de kracht van het water worden tientallen auto’s meegesleurd en elders op een hoop gegooid. Ook naburige plaatsen hebben last van het water. Vanuit Vernazzo, waar de onder toeristen populaire haven wordt verwoest, worden duizend mensen geëvacueerd. beeld EPA

Een Britse rechter bepaalt op 2 november in hoger beroep dat WikiLeaksoprichter Julian Assange aan Zweden mag worden uitgeleverd. Assange wordt in het Scandinavische land van diverse zedendelicten beschuldigd. De Australische klokkenluider meldde zich op 7 december vorig jaar bij de Londense politie, waar hij werd gearresteerd. Via zijn website WikiLeaks publiceerde Assange duizenden geheime diplomatieke documenten, die diverse landen in verlegenheid brachten. beeld EPA

De Britse snelweg M5 is op 5 november het toneel van een ernstig verkeersongeval. Bij een grote kettingbotsing komen 7 mensen om en raken 35 anderen gewond. Reddingswerkers omschrijven het ongeluk als „het ergste wat ik me kan herinneren.” Aanvankelijk denkt de politie dat een nat wegdek en mist de oorzaak van het ongeval zijn. Later komen er steeds meer aanwijzingen dat bestuurders afgeleid werden door een grote vuurwerkshow in de buurt van de snelweg. beeld EPA

Prinses Máxima in gesprek met een bewoonster van Curaçao. Eind oktober en begin november brengen koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Máxima een bezoek aan de voormalige Nederlandse Antillen. beeld ANP

december

Een Russische inwoner van Kirgizië brengt op 4 december haar stem uit in de Russische parlementsverkiezingen. De partij van premier Poetin, Verenigd Rusland, lijdt een gevoelig verlies en weet slechts ternauwernood de meerderheid in het parlement te behouden. Boze Russen gaan de dagen na de verkiezingen de straat op om hun onvrede over Poetin in het algemeen en vermeende fraude bij de verkiezingen in het bijzonder te uiten. beeld EPA

Na een slepend conlict over het moeizaam bereikte pensioenakkoord ziet Agnes Jongerius zich begin december gedwongen het veld te ruimen als voorzitter van de vakcentrale FNV. Twee grote vakbonden binnen FNV, Bondgenoten en Abvakabo, kunnen zich niet in het pensioenakkoord vinden en het lukt Jongerius niet de FNVgelederen te sluiten. Tegen de achtergrond speelt echter vooral de versplintering en het gebrek aan vernieuwing in de vakbeweging een belangrijke rol. beeld ANP

Meer dan 45.000 inwoners van het Duitse Koblenz moeten begin december hun huis uit. In de Rijn bij de stad zijn twee grote bommen uit de Tweede Wereldoorlog aangetroffen. De projectielen werden zichtbaar doordat het waterpeil in de rivier fors was gedaald. De grootste bom is een Britse van 1,8 ton, de kleinste is een Amerikaans exemplaar. In de buurt wordt ook nog een niet geëxplodeerde rookgranaat aangetroffen. Die wordt ter plekke tot ontplofing gebracht. beeld EPA

De 33-jarige Nordine Amrani zaait op 13 december dood en verderf in het centrum van de Belgische stad Luik. Twee tieners, een peuter en een bejaarde komen om het leven. Ruim 120 personen raken gewond, van wie enkele ernstig. Kort voor zijn gruweldaad heeft Amrani, naar later blijkt, ook zijn schoonmaakster van het leven beroofd. De motieven van de man, die na zijn daad zelfmoord pleegt, zijn onduidelijk. Amrani werd eerder veroordeeld voor drugs- en wapenbezit. beeld EPA

Aan de langste formatie in de geschiedenis komt op 6 december een eind. Elio Di Rupo legt ten overstaan van koning Albert in Brussel de eed af en is vanaf dat moment de nieuwe Belgische premier. Maar liefst anderhalf jaar hebben de onderhandelingen over een nieuwe federale regering geduurd. Vooral een aantal omstreden staatshervormingen, dat al decennialang een splijtzwam vormt, houdt het bereiken van een akkoord tegen. beeld EPA

Bezorgers(gezinnen) Bezorgers gefeliciteerd! gefeliciteerd!

Fam. Fam. Dons Dons Staphorst Staphorst 12,5 jaar 12,5 jaar

Familie Van Dam Fam. Brakel Fam. Den Den Hartog Hartog Brakel 12,5 jaar 12,5uit jaarBerkenwoude Fam. Fam. Averesch Averesch Rijssen Rijssen 12,5 jaar 12,5 jaar

land Familie Blok cht uit Bergamba

Fam. Fam. De De Heer Heer Ridderkerk Ridderkerk 12,5 jaar 12,5 jaar

ers Familie Bokk gen uit Schevenin

berg n e ild W e i ijk il De Kisteman De Klomp Klomp eiswKisteman lFam. Fam uit BFam. 12,5 12,5 jaar jaar

Fam. Fam. Fraanje Fraanje Barneveld Barneveld 12,5 jaar 12,5 jaar

Fami lie Do dew uit Ve enend eerd aal

g n den Ber a V ie il m a F kland uit Hoogblo

Fam. Fam. Hogendoorn Hogendoorn Vlist Vlist 12,5 12,5 jaar jaar

Bezorgen, daar word je wijzer van komt i n de bus !

Familie Neven uit Bergambacht

Fam. Fam. Bremmer Bremmer Gouda Gouda 12,5 12,5 jaar jaar

Fam. Fam. De De Bree Bree Meliskerke Meliskerke 12,5 12,5 jaar jaar

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun jubileum. Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 Tuesday 20 december December2011 2011 Reformatorisch Dagblad

in memoriam januari

maart

Ali Reza Pahlavi

Theo Bor

Bert Heemskerk

Prins Ali Reza Pahlavi (28 april 1966-4 januari 2011) was ooit de tweede in de lijn van troon opvolging van de Iraanse dynastie. De zoon van sjah Mohammad Reza Pahlavi en Farah Diba werd echter gedwongen zijn land te verlaten toen in 1979 de Iraanse Revolutie uitbrak, onder leiding van ayatollah Khomeini. Sindsdien leefde hij in ballingschap in de Verenigde Staten, waar hij onder andere een graad behaalde aan de prestigieuze universiteit Princeton. Over zijn doodsoorzaak bestaat nog altijd veel onduidelijk heid. Vrijwel zeker heeft Ali Reza Pahlavi zelfmoord gepleegd, na een lange periode van depressiviteit over de situatie in zijn voormalige vaderland en over het verlies van zijn vader en zus. Hij werd op 4 januari in zijn appartement in Boston gevonden met een dodelijke schotwond. Ali Reza Pahlavi werd 44 jaar oud.

Teunis Elias (Theo) Bor (13 augustus 19482 maart 2011) was bijna drie jaar directeur van de Bond tegen het vloeken. Bor werd geboren in het ZuidHollandse Tienhoven. Hij was lange tijd werkzaam in de scheepvaart. Vervolgens bekleedde hij diverse directiefuncties in de non proitsector. In 2008 werd hij directeur van de Bond tegen het vloeken. De stichting lag hem na aan het hart, zo zei hij in 2008 in een interview met deze krant. „Christus heeft ons de opdracht gegeven Zijn getuigen te zijn. Ik heb Hem lief. Het raakt me diep als anderen smalend over Zijn Naam spreken.”

Hoewel Rabobanktopman Bert Heemskerk (194322 maart 2011) zich ontpopte als een rasbankier, wees in zijn jonge jaren niets daarop. Hij groeide op in de roomskatholieke enclave Noordwijker hout en besloot jezuïet te worden. Hij studeerde theologie en ilosoie in Frankfurt, Parijs en Tü bingen. In die laatste plaats besloot hij economie te studeren en sloot hij zijn theologiestudie af met een proefschrift. In 1969 begon hij zijn car rière bij de AMRObank. De fusie van AMRO met ABN verhinderde doorgroei naar de raad van bestuur, waarop Heemskerk in 1990 overstapte naar Van Lanschot Bankiers. Heems kerk leidde het bedrijf elf jaar en bracht het naar de beurs. In 2002 werd Heemskerk –vader van acht kinderen– de hoogste baas bij Rabobank. Onder zijn leiding keerde de rust in de top snel terug en fuseerden Rabobankdochter Interpolis en Achmea. In 2008, het jaar dat Heemskerk met pensioen zou gaan, brak de kredietcrisis uit en gaf Heemskerk gehoor aan de oproep langer aan te blijven.

John Bendor-Samuel

Simon van der Meer

Ds. T. D. van Soest

John Theodore BendorSamuel (9 juni 19296 januari 2011) werd geboren in het Engelse Worthing. Hij studeerde in Oxford en Londen. Na in het leger gediend te hebben, koos hij voor theologie en in het bijzonder het vertaal en zendingswerk. Dat bracht hem uiteindelijk op de post van directeur van Wycliffe Engeland. Bin nen de internationale zendingswereld was John BendorSamuel een toonaangevende iguur. Hij was in Europa een van de voortrekkers van Wy cliffe Bijbelvertalers. Met zijn broer David stond hij aan de wieg van Wycliffe Engeland, opgericht in 1964. Hij was een van medeop richters van het Forum of Bible Agencies, een platform waarin 25 toonaangevende zendingsorganisaties samenwerken. Op het Afrikaanse continent heeft John Bendor Samuel belangrijk werk verricht om het Bijbelvertaalwerk bredere ingang te laten vinden. Ook bekleedde hij diverse leidinggevende taken binnen Wycliffe Internatio naal en veldorganisatie SIL Internationaal.

Simon van der Meer (25 november 1925-4 maart 2011) was een Nederlandse Nobelprijswinnaar voor de natuurkunde. Van der Meer studeerde van 1945 tot 1952 technische natuurkunde aan de Technische Hogeschool in Delft. Hij werkte vier jaar bij Philips in Eindhoven. Van 1956 tot aan zijn pensionering in 1990 werkte hij bij onder zoekscentrum CERN in Zwitserland, waar hij deeltjesversnellers en opslagringen bouwde. Hij was een van de initiatiefnemers van de voor loper van de deeltjesversneller die momenteel bij CERN in gebruik is. In 1984 kreeg hij samen met de Italiaan Carlo Rubbia de Nobelprijs voor de natuurkunde. Van der Meer overleed in Genève.

Teunis Dirk van Soest (9 oktober 1925-27 maart 2011) werd geboren in Wilnis. Op 4 februari 1951 werd hij tot hervormd predikant bevestigd te Rijnsaterwoude. Van oktober 1958 tot augustus 1977 was hij predikant te RotterdamZuid. Hij was er de eerste predikant van de Open Hofkerk. Op 4 september 1977 werd hij als predikant voor bijzondere werkzaamheden (ziekenhuispasto raat) verbonden aan de gemeente Hillegersberg. In oktober 1990 ging ds. Van Soest met emeri taat. Ds. Van Soest was betrokken bij het Leids Hervormd jeugdwerk.

Jelle Kuiper

Ds. L. W. G. Blokhuis

José Comblin

Jelle Kuiper (15 december 1944-21 februari 2011) was hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie. Kuiper werd geboren in Hilversum. Na zijn opleiding aan het Rijksinstituut tot Opleiding van Hogere Politieambtenaren ging hij aan de slag bij de politie in Amsterdam. Met een kleine onderbreking werkte hij daar 38 jaar. Kuiper werd in 1997 hoofdcommissaris, een functie die hij tot 2004 bekleedde. Hij was van mening dat politiemedewerkers er tiptop uit moesten zien. Kuiper wilde een verbod op zwerven. Als korps chef had Kuiper te kampen met extreem geweld in de Amsterdamse onderwereld. Sinds het voorjaar van 2000 werden diverse criminele kopstukken geliquideerd. Vaak bleven de zaken onopgehelderd. Dat heeft hem nooit lekker gezeten. Kuiper wilde met harde hand afrekenen met de criminelen, en schuwde daarbij de confrontatie met de beleidsmakers in Den Haag niet.

Lambert Willem Gijsbert Blokhuis (29 december 1929-7 maart 2011) werd geboren in Maartens dijk. In Kampen studeerde hij theologie aan de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Ds. Blokhuis diende als Nederlands gereformeerd predikant de gemeen ten Zevenbergen, Zuidhorn, Wezep, Schiedam en Wapenveld. Hij was voorzitter van de raad van toezicht en advies van de Evangelische Hoge school te Amersfoort en voorzitter van het Ne derlands Gereformeerd Seminarie te Apeldoorn.

De Belgische priester José Comblin (22 maart 1923-27 maart 2011) was een van de belangrijke vertegenwoordigers van de bevrijdingstheolo gie. Comblin, in Brussel geboren, werd in 1947 tot priester gewijd. Hij ging in 1958 als missio naris naar Brazilië, waar hij zich vestigde in de deelstaat Sao Paulo. Hij hield zich daar vooral met roomskatholiek jeugdwerk bezig. Comblin werd een van de medestanders en adviseurs van de in 1999 overleden Braziliaanse aartsbisschop Helder Camara, een prominent strijder voor be scherming van de mensenrechten en de rechten van de armen en landloze boeren. Comblin werd om zijn linkse opvattingen ooit Chili en Brazilië uitgezet. Hij schreef meer dan veertig boeken, waaronder de tweedelige ”Theologie van de vrede” (1960 1963) en ”Theologie van de stad” (1968). In de bevrijdingstheologie staat de bevrij ding van sociale onderdrukking, slavernij en ongelijkheid centraal.

Necmettin Erbakan

Jan Kuperus

Willem Cordia

Van 1996 tot 1997 was Necmettin Erbakan (29 oktober 1926-27 februari 2011) eerste minis ter van Turkije. Erbakan werd daarmee de eerste islamistische premier van Turkije. Het Turkse leger, dat zichzelf ziet als de hoeder van het seculiere karakter van de Turkse staat, bekeek de promotie van Erbakan met argusogen. In 1997 dwongen de strijdkrachten hem af te treden en korte tijd later verbande het constitutioneel hof Erbakan deinitief uit de politiek. Erbakan volgde een opleiding aan de Technische Universiteit van Istanbul en studeerde tevens af aan de universiteit van Aken. Na een succesvolle carrière in de industrie –Erbakan maakte onder andere deel uit van het team dat de Duitse Leopard Itank ontwierp– stapte hij eind jaren 60 over naar de politiek. In 1969 werd hij leider van de Konyapartij. Erbakan was tevens de grondlegger van de natio nalistische islamistische Milli Görüsbeweging.

Bij het aantreden van Jan Kuperus (30 januari 1929-17 maart 2011) in 1961 heette de Friesland Bank nog Coöperatieve Zuivelbank, was hij voornamelijk op de agrarische sector gericht, had 35 mensen in dienst en een balanstotaal van 25 miljoen euro. Bij zijn afscheid in 1991 bedroeg dat balanstotaal 1,3 miljard en werkten er 560 mensen voor zo’n 100.000 klanten. Voor het aantreden van Kuperus stond zijn vader aan het roer van de Zuivelbank, in 1913 opgericht door een oudoom. De bank was lid van de Centrale RaiffeisenBank (die na fusie met de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank de Ra bobank werd). Dat lidmaatschap belemmerde de Zuivelbank te groeien. Zo mochten er buiten Leeuwarden geen kantoren komen en golden er beperkingen in de krediet verstrekking. De kwestie leidde in Friesland tot heftige beroering. Uiteindelijk werd de Coöperatieve Zuivelbank in 1962 zelfstandig. Behalve bankdirecteur was Kuperus jarenlang het gezicht van de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden.

De steenrijke havenbaron Willem Cordia (7 november 1940-31 maart 2011) was commissaris bij diverse Rotterdamse bedrijven, waaronder Hes Beheer, Van HeekTen Cate Holding en Huisman Special Lifting Equipment. Cordia begon zijn car rière als stuurman bij de HollandAmerika Lijn. Hij betrad de zakelijke havenwereld toen hij be middelde in de verkoop van rederij Van der Laan aan Van Ommeren, een bedrijf waar hij later ook nog bij betrokken was. In de jaren negentig richtte hij zich meer op de olieindustrie, waar hij waarschijnlijk zijn grootste kapitaal vergaarde. In 2010 haalde Cordia het nieuws toen hij zijn commissariaat bij sleepdienst Smit Internationale opzegde omdat hij vond dat baggerbedrijf Boskalis te weinig betaalde voor de overname van Smit. Als paar denliefhebber was Cordia betrokken bij het jaarlijkse paardensportevenement CHIO.

februari

april Drs. K. de Jong Ozn.

Warren Christopher

Abdul Ghani

Klaas de Jong (27 februari 1926-28 februari 2011) –met ”Ozn.” onderscheidde hij zich van naam genoten– was in de jaren 19751981 voor de ARP (later het CDA) staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen in het kabinettenDen Uyl en Van Agt I. Hij weigerde meermalen mede werking aan de uitbreiding van reformatorische scholengemeenschappen. Voordien was hij, na een studie Nederlands en geschiedenis, leraar in Dokkum en rector in Goes en Amersfoort. De Jong was ook kerkmusicus. Hij was betrokken bij het Friesch Dagblad en schreef een boek over de ontwikkeling van die krant in de jaren 19031935. Hij was voorzitter van de Unie School en Evangelie (19821991) en van de protestantschristelijke schrijversvereniging Schrijverskontakt. De oudpoliti cus publiceerde dichtbundels als ”Even ritselt het papier” (1989) en ”Cantus irmus” (1991), evenals de novellenbundel ”Kiezen”. Zijn zoon Oek trad in zijn voetsporen als schrijver.

Warren Christopher (27 oktober 1925-18 maart 2011) begon zijn carrière als advocaat, maar werd al snel door de Democratische Partij in de Verenigde Staten ontdekt. Onder president Lyn don B. Johnson was hij korte tijd onderminister van Justitie. President Carter benoemde hem als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. In die hoedanigheid gaf hij leiding aan een team dat in 1979 onderhandelde over de vrijlating van gegij zelde Amerikanen in Iran. Carter onderscheidde hem daarvoor met de Medal of Freedom. Be kendheid kreeg Christopher vooral door zijn optreden als minister van Buitenlandse Zaken onder Bill Clinton. Hij werd in 1993 benoemd op dit departement en bleef aan tot 1997. Christopher speelde een belangrijke rol in de totstandkoming van het Ver drag van de Dayton – de vredesakkoorden na de oorlogen in BosniëHerzegovina en Servië. Christopher overleed op 85jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker.

Vier jaar duurde de zoektocht naar Abu Hafs alNajdi, alias Abdul Ghani (?-13 april 2011). Dit voorjaar doodde de NAVO de nummer twee van terreurnetwerk alQaida in Afghanistan. De Saudiër leidde diverse trainingskampen voor ter roristen in Afghanistan. Ook hield hij toezicht op de levering van wapens en geld vanuit Pakistan aan terreurcellen in Afghanistan. Abdul Ghani opereerde vooral in de oostelijke provincie Ku nar van Afghanistan en reisde geregeld heen en weer tussen Pakistan en Afghanistan. Volgens de NAVO was Abdul Ghani het brein achter talloze aanvallen op Afghaanse militairen en soldaten van de internationale troepenmacht ISAF. Op de dag van zijn dood zou hij nog opdracht hebben gegeven tot een aanslag waarbij tien doden vielen. De NAVO bracht de dood van het alQaidakopstuk pas twee weken na zijn overlijden naar buiten.

Gezegende Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2012 zijn we u graag van dienst! whardeman.nl

Wij wensen u goede kerstdagen en een voorspoedig 2010 20 2012

gewoon goed geregeld

Samen bouwen we aan een succesvol

2012

Scharrenburgersteeg 10 6741 LT Lunteren

Diepeweg 20 8075 BX Elspeet Tel. (0577) 49 16 83 Fax (0577) 49 17 20

Noordzijde 27B 4225 PH Noordeloos

2 JAAR GARANTIE op alle bij ons gekochte

MIELE APPARATEN inclinclusief arbeid + voorrijkostenn

Wij wensen u allen een gezegend 2012 2009toe toe Wij wensen al onze klanten en relaties een

Ook in het nieuwe jaar hopen wij u weer van dienst te zijn!

BOEKHANDEL BREDEWEG V.O.F.

Pr. Hendrikstraat 63 Gouda. Tel. 0182-513218 Zondags gesloten

voorspoedig 2012 toe

Heemskerklaan 90 - Nunspeet Tel. 0341 - 25 37 39

SPECIALE MIELE-SERVICE

Brood en banketbakkerij BOS

Kok en Klok Wekerom B.V.

Wij wensen u een gezegend

2009 2012

Brood- en banketbakkerij BOS Tuindorpweg Tuindorpweg 6 6 3953 3953 BC BC Maarsbergen Maarsbergen (0343) Tel.Tel. (0343) 4343 1313 7272

Als het echt lekker moet zijn!

toe!

DRANKEN

Wijnhandel, slijterij, notenbar Laan 1, Nunspeet, 0341 - 25 46 47

GE SCHENKEN

Wij wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2012

Kok en Klok Wekerom B.V.

Wij danken u voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u goede Het team van Van Blitterswijk dankt u voor de goede samenwerking en wenst u en de uwen goede kerstdagen en een voorspoedig 2012!

Goede voornemens?

kerstdagen en een voorspoedig 2009. 2012 Botnische Golf 17 3446 CN Woerden

Ambachtsweg 30, 2841 LZ Moordrecht Tel. 0182 - 37 25 13, fax 0182 - 37 40 69 www.blitterswijk.nl

Tel. 0348 - 41 33 63 www.vanderwoudeautos.nl

Wat zijn uw goede voornemens voor het nieuwe jaar? Misschien overweegt u een eigen bedrijf te beginnen?

Wij wensen u goede kerstdagen en een voorspoedig 2012

Fortune is een succesvolle formule in koffie voor bedrijven met 25 vestigingen in Nederland. Wij zoeken nog ondernemers in regio Utrecht, Noord Friesland, Zeeland en Bollenstreek voor het starten van een eigen Fortune vestiging. Fortune hot drinks wenst u gezegende kerstdagen en een gezond 2010.

eiken en eiken bestek Willem de Zwijgerlaan 1, Waddinxveen. Tel. 0182 - 61 59 33 Internet: www.houtex.nl E-mail: info@houtex.nl

www.fortune-franchise.nl

Zorg voor elkaar in Amsterdam Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een zieke medemens. ➥ ➥ ➥ ➥ ➥

binnen het hospice van stichting Kuria bij mensen thuis door buddyzorg door het aanbod van palliatieve dagbehandeling voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis door training en scholing aan professionele zorgverleners

het werk van stichting kuria is mede afhankelijk van UW inanciële steun!

Voor

te m r a w e ll sfeervo

U vindt ons op de markt: Met meer dan 100 soorten kaas maandag: Alblasserdam dinsdag: Papendrecht woensdag: Heemstede donderdag: Hoogvliet vrijdag: Rotterdam-Schiebroek zaterdag: Rotterdam-Centrum

van Wijk Warmte b.v. Noordeindseweg 24

Dank voor uw bijdrage en gebed in het afgelopen jaar!

Wij wensen u een gezegend 2012 toe! Rekeningnummer 44.59.65.495 of giro 8377 t.n.v. stichting kuria te Amsterdam

2651 CW Berkel en Rodenrijs Tel.: (010) 511 51 27 info@vanwijkwarmte.nl Zo. t/m di. gesloten. Voor openingstijden zie website. U bent van harte welkom.

Wij wensen al onze klanten een voorspoedig 2012

www.vanwijkwarmte.nl

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

in memoriam Ds. I. J. Wisse

Ds. M. A. Jansens

Theo Quené

Izaäk Jacobus Wisse (30 april 1929-14 april 2011) werd in Kamperland geboren. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1954 hervormd predikant te Grijpskerke. Daarna stond hij in Almkerk (1959), Vroomshoop (1964), Rijnsburg (1968), Wageningen (1973), Zeist (1978) en Rotterdam-Zuid (1986). Ds. Wisse ging in 1991 met emeritaat. Hij schreef artikelen voor het blad Ecclesia, vertaalde in 1995 ”Het geloof in onzichtbare dingen” van de kerkvader Augustinus en verzorgde in 2002 samen met anderen de vertaling van ”De Geest en de letter”, eveneens van Augustinus.

Marinus Abraham Jansens (19 juli 1922-17 mei 2011) werd geboren in het Zeeuwse Scherpenisse. Na zijn studie theologie werd hij in 1965 predikant van de hervormde gemeente in Stellendam. Daarna volgden de gemeenten te Mastenbroek (1970) en Wilnis (1976). Ds. Jansens ging op 1 december 1977 om gezondheidsredenen met emeritaat. Vanaf 1987 preekte hij niet meer.

Theo Quené (29 juli 1930-5 juni 2011) was van 1985 tot 1996 voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER). In 1996 werd Quené opgevolgd door Klaas de Vries. Voordat Quené bij de SER kwam, was hij onder meer secretaris-generaal op het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Quené studeerde landbouwkunde aan de Landbouwhogeschool Wageningen. Gedurende zijn voorzitterschap van de SER „vocht Quené met stijl voor de overlegeconomie en voor fatsoenlijke arbeidsverhoudingen, ondanks een wereld van stijlloosheid om hem heen”, aldus de typering van toenmalig FNV-voorzitter Johan Stekelenburg bij Quenés afscheid van de SER. Van toenmalig minister-president Kok werd Quené bij die gelegenheid koninklijk onderscheiden: hij werd benoemd tot grootoficier in de Orde van Oranje-Nassau.

Max van der Stoel

Joh. Witte

Yehuda Aschkenasy

Max van der Stoel (3 augustus 1924-23 april 2011) was een vooraanstaand PvdA-politicus. Van 1973 tot 1977 en van 1981 tot 1982 was hij minister van Buitenlandse Zaken. Van 1965 tot 1966 was hij staatssecretaris op dat departement. In de jaren 60, 70 en 80 was hij lid van de Tweede Kamer. Begin jaren 60 was hij lid van de Eerste Kamer. Ook zat hij enkele jaren in het Europees Parlement en was hij ambassadeur bij de Verenigde Naties. Van 1986 tot 1993 was hij lid van de Raad van State. Van der Stoel ontving tal van hoge onderscheidingen. Vanwege zijn inzet voor mensenrechten wereldwijd werd hij meerdere keren getipt voor de Nobelprijs voor de vrede, waarvoor het kabinet hem in 1999 kandideerde. Na zijn afscheid uit de politiek stelde de regering de internationale Max van der Stoel-Mensenrechtenprijs in. Premier Kok vroeg hem in 2001 de vader van Máxima, Jorge Zorreguieta, ertoe te bewegen niet naar Den Haag te komen tijdens het huwelijk van zijn dochter en prins Willem-Alexander.

Joh. Witte (7 juni 1934-17 mei 2011) werd in het Zeeuwse Nieuwdorp (bij Borssele) geboren. Hij was van 1989 tot 2004 namens de Gereformeerde Gemeenten evangelist in Merksem (België). Al in de jaren zeventig wist Witte –destijds eigenaar van drie tapijtzaken in Zeeland– dat hij naar Merksem zou moeten. Gedurende de periode dat hij evangelist was in de voorstad van Antwerpen was hij als ouderling met een bijzondere opdracht verbonden aan de gereformeerde gemeente van Yerseke. Op 9 juni 2004 nam hij afscheid tijdens een samenkomst in Yerseke. De laatste jaren woonde Witte met zijn vrouw in Goes.

Rabbijn Yehuda Aschkenasy (10 oktober 19247 juni 2011) werd geboren in Bad Kudowa, een Duitse stad in wat nu Polen is. Als jonge man sympathiseerde hij met het zionisme. Hij was een overlevende van de concentratiekampen Auschwitz en Bergen-Belsen. In 1968 werd hij hoogleraar talmoedica (joodse leer) aan de toenmalige rooms-katholieke theologische opleidingen in Utrecht en Amsterdam. Hij richtte in 1972 de Stichting Pardes op, centrum voor joodse wijsheid. Het werd het levenswerk van de rabbijn. Ook was hij nauw betrokken bij de Phoenixpockets, een samenwerkingsproject tussen joodse en christelijke geleerden in Nederland. Daarnaast was hij een van de oprichters van het tijdschrift Tenachon, over joodse achtergronden van de Bijbel. Rabbijn Yehuda Aschkenasy was ervan overtuigd dat alleen interdisciplinaire studie bruggen kan slaan tussen religie, mens en samenleving.

juli W. A. Wagenaar

Henny Thijssing-Boer

Otto von Habsburg

Willem Albert Wagenaar (30 juni 1941-27 april 2011) liet als rechtspsycholoog zijn licht schijnen over veel geruchtmakende strafzaken. Hij was deskundige op het gebied van het menselijk geheugen. Vaak was hij kritisch over de rechtsgang in Nederland. Verdachten van misdrijven zouden beter moeten worden beschermd tegen rechterlijke dwalingen, stelde hij onder meer in zijn in 2009 verschenen boek ”De slapende rechter”. De wetenschapper deed vooral van zich spreken in de geruchtmakende Eper incestzaak in de jaren 90. Wagenaar werd internationaal bekend door zijn rol als getuige-deskundige in het proces tegen de van oorlogsmisdaden verdachte John Demjanjuk. Wagenaar werkte aan de universiteiten van Utrecht en Leiden als hoogleraar. Van 1997 tot 2001 was hij in Leiden rector magniicus.

Henny Thijssing-Boer (7 februari 1933-24 mei 2011) wordt wel de koningin van de streekroman genoemd. De schrijfster werd in Sint Annen (Groningen) geboren. Ze trouwde in 1953 met beroepsmilitair Dolf Thijssing en kreeg een zoon en een dochter. Na veel omzwervingen kwam Thijssing-Boer in 1973 terug in haar geboorteprovincie. Ze besloot om daar te gaan schrijven. Haar eerste boek, ”Als de tijd daar is”, werd in 1976 uitgebracht bij uitgeverij J. H. Gottmer in Haarlem. Sindsdien zijn er 98 boeken van haar hand verschenen. In 1992 bereikte ze de eerste plaats in de top 100 van meest uitgeleende bibliotheekboeken en sindsdien stond ze steeds in de top 10. Thijssing-Boer kreeg in 1996 een koninklijke onderscheiding. Bij haar tachtigste streekroman in 2002 kreeg ze de zilveren erepenning van de stad Groningen. In 2008 besloot Thijssing-Boer te stoppen met schrijven. Hetzelfde jaar verscheen haar laatste roman. Op 24 mei overleed ze in het ziekenhuis in Winschoten. Ze werd 78 jaar.

Tussen 1916 en 1918 was hij de troonopvolger van het Oostenrijkse keizerrijk en kroonprins van het koninkrijk Hongarije. Maar Otto von Habsburg-Lotharingen (20 november 1912-4 juli 2011) zou in die landen nooit een politieke rol van betekenis gaan spelen. De zoon van de laatste Oostenrijkse keizer, Karel I, werd in Beieren geboren. Voor die Duitse deelstaat werd hij in 1979 lid van het Europees Parlement. Von Habsburg was twintig jaar als Europarlementariër actief. In die periode zetten hij zich vooral in voor meer Europese eenwording. De adellijke telg voerde ook een actieve strijd tegen extreem nationalisme en het communisme. Hij nam deel aan de Pan-Europese Picknick, een vredesdemonstratie die op 19 augustus 1989 werd gehouden op de grens tussen Oostenrijk en Hongarije, nabij de stad Sopron. Als onderdeel van deze demonstratie werd op die dag de grens tussen het communistische Oost-Europa en West-Europa voor het eerst in jaren een tijdje opengesteld.

Saif al-Arab al-Gaddafi

Hans Keilson

Jaap Blokker

Begin dit jaar kwam het Libische volk in opstand tegen het regime van kolonel Muammar Gaddai. Toen de dictator de revolte met harde hand probeerde te onderdrukken, greep de NAVO militair in. Het bondgenootschap voerde honderden luchtaanvallen op Libische doelen uit, die er uiteindelijk toe leidden dat het regime-Gaddai ten val kwam. Op 30 april bombardeede de NAVO het huis van Saif al-Arab al-Gaddai (198230 april 2011), een van de zonen van Muammar Gaddai. Saif al-Arab liet daardoor op 29-jarige leeftijd het leven. Saif al-Arab studeerde aan de Technische Universiteit in München. Daar raakte hij diverse keren in opspraak door zijn extravagante levensstijl. Zo nam de Duitse politie in 2008 zijn Ferrari in beslag na herhaalde klachten over ernstige geluidsoverlast. De Gaddaitelg werd in de Bondsrepubliek ook verdacht van wapensmokkel en openlijke geweldpleging.

De in Duitsland geboren Nederlandse auteur Hans Keilson (12 december 1909-31 mei 2011) werd pas laat ontdekt als literair fenomeen. Dat gebeurde nadat The New York Times in 2010 een lovend artikel over hem schreef. Keilson werd geboren in Bad Freienwalde aan de Oude Oder. Hij studeerde medicijnen. In 1936 emigreerde Keilson, telg uit een Joods geslacht, naar Nederland. Hij werd actief in het verzet en kon als arts belangrijke diensten leveren. Na 1945 trok hij zich het lot van de Joodse weeskinderen aan die uit de kampen terugkeerden of die tijdens de bezettingsjaren ondergedoken hadden gezeten. Daarnaast was hij actief als romanschrijver. Op 13 maart 2011 kwam nog een nieuw boek van hem uit, ”Daar staat mijn huis”, met herinneringen aan zijn jeugd, het opkomende nationaalsocialisme en het thuis raken in Nederland. In Duitsland was Hans Keilson al langer een gerespecteerde persoonlijkheid. Hij wordt er gezien als kroniekschrijver van het leven in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog.

Op 12-jarige leeftijd begon Jaap Blokker (5 februari 1942-5 juli 2011) in de Blokkerwinkel van opa Jacob in Amsterdam. Dertien jaar later werd hij adjunct-directeur van de hele winkelketen, weer later samen met broer Albert bestuursvoorzitter. Hij trad eind 2010 terug. Onder zijn leiding groeide Blokker uit tot een internationale onderneming met 2825 winkels in 11 landen. Behalve de Blokkerilialen horen ook de speelgoedwinkels van Bart Smit en Intertoys en de interieurwinkels van Casa, Leen Bakker en Xenos tot het imperium. Met een geschat vermogen van 1,6 miljard euro stond Jaap Blokker op de zevende plaats in de Quote 500-lijst van rijkste Nederlanders. Blokker meed meestal de publiciteit, maar zijn uitgesproken kritieken in het voorwoord van de jaarverslagen van de Blokker Holding bleven nooit onopgemerkt. Zo liet hij zich in het jaarverslag over 2010, dat na zijn dood verscheen, kritisch uit over riante ontslagvergoedingen. „Geen grotere absurditeit dan dergelijke premies op mismanagement.”

mei

juni

Osama bin Laden

Lawrence Eagleburger

Betty Ford

Zijn naam joeg wereldwijd schrik aan. Lange tijd was hij onvindbaar. Maar op 2 mei wisten Amerikaanse Navy Seals Osama bin Laden (10 maart 1957-2 mei 2011) in Pakistan te vinden. Bij een precisieaanval werd de Saudische topterrorist gedood. Osama bin Muhammad bin Awad bin Laden werd in de Saudische hoofdstad Riyad geboren. Hij was een telg uit de succesvolle zakenliedenfamilie Bin Laden. Zijn persoonlijk vermogen werd op enkele tientallen miljoenen dollars geschat. Desondanks koos Bin Laden voor een leven als strijder. Eerst tegen de sovjettroepen in Afghanistan, waar hij de terreurorganisatie al-Qaida oprichtte. Later richtte zijn woede zich meer en meer tegen het Westen. Zijn beruchte ‘hoogtepunt’ bereikte hij op 11 september 2011, toen al-Qaidaterroristen twee vliegtuigen in het World Trade Center in New York vlogen en een toestel op het Pentagon in Washington lieten neerstorten.

Lawrence Sydney Eagleburger (1 augustus 19304 juni 2011) kwam al vroeg in de Amerikaanse diplomatieke wereld terecht. Vanaf 1957 werkte hij voor de consulaire dienst. Tussen 1961 en 1965 werd hij op de Amerikaanse ambassade in Belgrado gestationeerd. Vanaf 1969 was hij de assistent van minister Henry Kissinger. In 1977 werd Eagleburger ambassadeur in Joegoslavië, een benoeming die de toenmalige president Carter hem toebedeelde. President Reagan stelde Eagleburger aan als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. Maar zijn grootste bekendheid kreeg de rasdiplomaat als minister van Buitenlandse Zaken onder president George Bush. Die post bekleedde hij slechts kort: van 1992 tot 1993. Eagleburger overleed op 80-jarige leeftijd in Charlottesville (Virginia) aan longontsteking.

Ze zou bekendheid krijgen als irst lady van de Verenigde Staten. Maar dat had Betty Ford (8 april 1918-8 juli 2011) niet kunnen denken. Ze volgde een dansopleiding en trad zelfs in de prestigieuze Carnegie Hall in New York op. In 1942 trouwde ze met William Warren, maar scheidde vijf jaar later. In 1948 trouwde ze met Gerald Ford, die toen in de race was voor een zetel in het parlement. Het paar stelde de huwelijksdatum met opzet uit, want Ford wist niet hoe het Amerikaanse volk zou reageren op een kandidaat die met een gescheiden danseres was getrouwd. Van 1974 tot 1979 stond Betty aan president Gerald Fords zijde als irst lady. Ze nam in die periode geen blad voor de mond en leverde regelmatig kritiek op de politiek. Na haar periode in het Witte Huis zette ze zich in voor de strijd tegen borstkanker, voor vrouwenrechten en voor het recht op vrije keuze bij abortus. Ze richtte ook het Betty Ford Centrum op, een stichting voor verslavingszorg en hulp bij seksueel misbruik.

15% korting op alle meubels!* Van 24 dec. t/m 7 jan. proiteert u van 15% korting op alle meubels en slaapkamers! Laat u inspireren door de winter. Meubels, accessoires, vloeren, wanden, ramen... Bij Meubelpark De Bongerd vindt u altijd de nieuwste trends op het gebied van landelijk wonen en slapen. Kom langs bij de grootste landelijke woonwinkel van Nederland. Bij aankoop vanaf 100,- gratis zak heerlijke oliebollen! (27 t/m 31 dec.)

]SGN

<NS<BC<

Voor meer informatie kijk op www.debongerd.nl

10% korting * op alle accessoires! Proiteer nu van kassakorting op alle woonaccessoires* van Riverdale, Braxton, Pomax en nog veel meer! Warme Glühwein en heerlijke oliebollen voor iedere bezoeker. Kom sfeer proeven bij Meubelpark de Bongerd.

‘De Bongerd’ Gouda Industriestraat 15 2802 AC Gouda NIEUW! (Naast Babypark)

‘De Bongerd’ Zaanstad Samsonweg 21 1521 RA Wormerveer (Bij Babypark)

Contact Tel 0488 48 8855 Email info@debongerd.nl www.debongerd.nl

*Voor alles acties geldt: Vraag naar de voorwaarden - Geldig t/m 7 januari 2012 - Fouten en wijzigingen voorbeouden - Niet geldig op reeds geplaatste orders Niet geldig op folderaanbiedingen, Tempur, Rivièra Maison en showmodellen.

[ in

‘De Bongerd’ Kesteren Batterijenweg 19 4041 DA Kesteren (Naast Babypark)

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 Tuesday 20 december December2011 2011 Reformatorisch Dagblad

in memoriam Tom Gehrels

John Stott

Ds. F. Stevens

Tom Gehrels (21 februari 1925-11 juli 2011) was astronoom. Hij werd geboren in Haarlemmermeer en groeide op in Halfweg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat Gehrels in het verzet. Na de oorlog studeerde hij in Leiden astronomie. Hij emigreerde in de jaren 50 jaar Amerika. Samen met het echtpaar Kees van Houten en Ingrid van Houten-Groeneveld ontdekte hij ruim 4000 planetoïden en tal van kometen. Ook schreef hij veel boeken. Gehrels overleed in Tucson, in de Amerikaanse staat Arizona.

John Robert Walmsley Stott (27 april 1921-27 juli 2011) werd in Londen geboren als zoon van een militaire arts. Na in zijn jeugd een kostschool bezocht te hebben, studeerde Stott letteren en theologie in Cambridge. Hij werd sterk beïnvloed door de beroemde prediker D. Martyn Lloyd-Jones. Op 17-jarige had Stott een krachtige bekeringservaring. De ongetrouwde Stott werd na zijn studie gewijd tot voorganger in de All Soulskerk in Londen. Op 29-jarige leeftijd volgde hij de overleden hoofdpredikant van de kerk op. Enkele jaren daarna, in 1959, werd hij benoemd tot een van de hofpredikers van de Engelse koningin Elizabeth. In 1974 was hij nauw betrokken bij het opstellen van de slotverklaring van het Internationaal Congres voor Wereldevangelisatie, dat in het Zwitserse Lausanne werd gehouden. In de ruim vijftig boeken die hij schreef, richtte hij zich op zowel gewone mensen als theologen. Bekend is ”De basis van het christelijk geloof”, dat vaak vertaald werd en bedoeld is voor een breed publiek.

Frederik Stevens (21 september 1953-9 augustus 2011) werd geboren in Hoogeveen. Hij was aanvankelijk werkzaam bij de Belastingdienst en bij de gemeente Hoogeveen. In die tijd groeide het verlangen om predikant te worden. Hij verhuisde naar Huizen met de gedachte dat hij dan dicht bij Utrecht woonde als hij daar theologie zou gaan studeren. In Huizen was hij ambtenaar bij de sociale dienst en hield zich met de juridische kant van de dienst bezig. Op latere leeftijd begon hij de studie theologie. In 1988 werd hij hervormd predikant te Zegveld. Daarna diende hij de hervormde gemeente in Lunteren. In 1997 werd ds. Stevens justitiepastor in de penitentiaire inrichting in Zwolle. Ds. Stevens stelde dat hij in de gevangenis „pas écht predikant” was geworden door zijn omgang met mensen aan de onderkant van de samenleving.

Ahmed Walid Karzai

Ds. T. Rutters

Ds. A. J. Jorissen

Ahmed Walid Karzai (1961-12 juli 2011) was de halfbroer van de Afghaanse president Hamid Karzai. Hij speelde een prominente rol in de Afghaanse politiek na de Amerikaanse invasie van 2001. Hij werd gekozen in de provinciale raad van Kandahar. Dat was eigenlijk een vertegenwoordigende functie, maar Karzai liet zich zo gelden dat hij in de praktijk als de gouverneur van de provincie werd beschouwd. Hij omringde zich met een kring van familieleden en hem welgezinde stamleden. Ahmed Walid Karzai overleefde een aantal aanslagen op zijn leven door de taliban. Op 12 juli echter schoot het hoofd van zijn beveiligingsdienst, Sardar Mohammed, hem in zijn eigen huis van dichtbij door hoofd en borst. Andere lijfwachten schoten de dader onmiddellijk dood en stelden zijn lichaam op een plein in de stad tentoon. De Afghaanse president leidde persoonlijk de begrafenis van zijn broer.

Theodorus Rutters (4 augustus 1924-30 juli 2011) werd in ’s Gravenmoer geboren. Hij studeerde theologie in Apeldoorn en werd in 1954 predikant van de christelijke gereformeerde kerk te Stadskanaal-Wildervank. Daarna stond hij te Enschede-West (1958), Nijmegen (1961), Baarn (1968), Deventer (1974), Amsterdam-Noord (1979) en Steenwijk (1986). Ds. Rutters ging in 1992 met emeritaat.

Adolf Johannes Jorissen (5 oktober 192411 augustus 2011) werd geboren in Apeldoorn. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1951 hervormd predikant te Wilsum. Daarna stond hij te Oudshoorn (1955), was hij predikant voor het jeugdwerk vanuit de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (1960), stond hij te Amersfoort (1967) en te Beekbergen (1976). Ds. Jorissen ging in 1988 met emeritaat. Na het emeritaat diende hij nog een jaar in Breukelen. In 2007 ging hij voor het laatst voor in een kerkdienst te Wilsum, zijn eerste standplaats. Ds. Jorissen maakte deel uit van de synodale commissie voor het Liedboek. De literair geïnteresseerde predikant was onder andere voorzitter van de Wilma-Stichting, die werk uitgaf van de christelijke schrijfster Willemina Vermaat (1873-1967).

Magnus Malan

Jan Jongepier

Eugene A. Nida

Al vroeg was duidelijk dat Magnus Malan (30 januari 1930-18 juli 2011) een glanzende carrière in het Zuid-Afrikaanse leger tegemoet zou gaan. In 1973 –hij was toen al generaal– werd hij tot opperbevelhebber van de landmacht benoemd. Drie jaar later klom hij op tot commandant der strijdkrachten. Een paar jaar later ging Malan met succes de politiek in. In 1980 benoemde president Botha, met wie hij een goede relatie had, hem tot minister van Defensie, een post die hij elf jaar lang bekleedde. Na een schandaal rond geheime inanciering van de Zulupartij Inkatha onthief president F. W. de Klerk Malan van zijn functie en maakte hem minister van Waterzaken en Bosbeheer. Malan moest in de jaren 90 terechtstaan voor zijn aandeel in de moord op zwarte burgers. Hij werd uiteindelijk van rechtsvervolging ontslagen, een uitspraak die de steun van president Mandela genoot. Malan werd ondervraagd door de Waarheid- en Verzoeningscommissie.

Organist en orgeldeskundige Jan Jongepier (26 februari 1941-31 juli 2011) uit Leeuwarden genoot brede bekendheid als improvisator en orgeladviseur. Hij werd in Zaandam geboren. Aan het Amsterdamse conservatorium studeerde hij bij Piet Kee. Als 16-jarige werd hij organist van het Garrelsorgel in Purmerend, in 1981 volgde zijn benoeming als organist van de Grote Kerk in Leeuwarden, een functie die hij tot januari 2006 vervulde. Jongepier gaf les aan de muziekschool in Purmerend en was twintig jaar als docent verbonden aan de conservatoria van Leeuwarden en Groningen. Als improvisator won hij prijzen op concoursen in Bolsward (1968) en Haarlem (1970, 1971 en 1972). Als publicist schreef hij tal van artikelen en boeken over orgelbouw en orgelhistorie. Als adviseur was hij betrokken bij de restauratie en nieuwbouw van ten minste 200 orgels. In 2004 kreeg Jongepier de prestigieuze Sweelinckprijs voor zijn verdiensten voor de Nederlandse orgelcultuur.

Eugene A. Nida (11 november 1914-25 augustus 2011) werd geboren in Oklahoma-stad in de Verenigde Staten. Na zijn opleiding aan de universiteit van Californië werkte hij korte tijd als predikant onder de indianen in Mexico. Al jong verdiepte hij zich in het Bijbelvertaalwerk en werd daar een specialist in. Nida werkte vanaf 1943 bij de American Bible Society. In 1946 was hij betrokken bij de oprichting van de Wereldbond van Bijbelgenootschappen, de United Bibles Societies (UBS). Nida was de grote man achter de ”dynamisch-equivalente” vertalingen van de Bijbel. Volgens Nida moest de Bijbel niet woord voor woord vertaald worden, maar diende de betekenis van de Bijbeltekst te worden overgezet van de ene naar de andere cultuur. Volgens critici, met name in Bijbelgetrouwe kring, kent zijn theorie een te groot gewicht toe aan de interpretatie van de vertaler en zorgt ze voor een groot verlies aan betekenis.

augustus

september

Ds. J. H. van Dijk

Dr. A. Noordegraaf

Ds. H. M. Cartwright

Johannes Hendrikus van Dijk (14 juli 1950-20 juli 2011) werd in Dordrecht geboren. Hij groeide op in een onkerkelijk gezin. In 1968 ging hij bij de politie werken en kwamen hij en zijn vrouw terecht in Noord-Brabant. Bij de dood van hun kind kwamen zij in contact met ds. M. Vlietstra, destijds christelijk gereformeerd predikant te Werkendam. Van Dijk werd ouderling in Werkendam. Na zijn theologiestudie in Apeldoorn werd hij op 12 juni 1986 bevestigd tot predikant in de christelijke gereformeerde kerk te Doornspijk. In 1989 vertrok hij naar Zaamslag. Daarna volgden Urk-Maranathakerk (1993) en Ameide (2003). Aan laatstgenoemde gemeente was hij sinds 2008 als predikant in bijzondere dienst verbonden. Ds. Van Dijk, woonachtig in Nunspeet, verleende verschillende jaren pastorale zorg aan leerlingen van de Pieter Zandt scholengemeenschap in IJsselmuiden.

Albert Noordegraaf (26 juni 1933-1 augustus 2011) werd in het Zuid-Hollandse Noorden geboren. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1959 hervormd predikant te Daarle. Daarna stond hij in Oldebroek, Ede en Utrecht. In 1978 werd hij docent aan de Gereformeerde Sociale Academie De Vijverberg. Van 1985 tot 1998 doceerde hij praktische theologie aan de hervormde kerkelijke opleiding in Utrecht. Noordegraaf promoveerde in 1983 op ”Creatura Verbi. De groei van de gemeente volgens de Handelingen der Apostelen”. Andere publicaties van hem waren ”Gods bouwwerk” en ”Oriëntatie in het diakonaat”. Dr. Noordegraaf was onder meer voorzitter van de IZB. Hij was ook lid van een van de werkgroepen voor de voorbereiding van het nieuwe Liedboek. Daarnaast had hij zitting in de redactie van de tijdschriften Wapenveld, Theologia Reformata en Centraal Weekblad en was hij medewerker van De Waarheidsvriend. Hij registreerde wat in kerk en maatschappij gebeurde en leverde daar commentaar op.

Ds. Hugh M. Cartwright (1943-20 september 2011) was sinds 1998 predikant van de Free Presbyterian Church in het Schotse Edinburgh. Hij was eerder predikant in de Free Church of Scotland en vanaf 1990 hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan het Free Church College in Edinburgh. Na een intern conlict –ds. Cartwright was met anderen ontevreden over de koers van de kerk en het niet adequaat uitoefenen van tucht– legde hij in mei 1998 zijn ambt en professoraat neer en ging hij over naar de Free Presbyterian Church. De predikant voelde zich verwant met de reformatorische kerken in Nederland. Hij onderhield onder anderen contacten met ds. W. C. Lamain. Ds. Cartwright maakte zich sterk voor het gebruik van de King James Bijbel, het uitsluitend zingen van psalmen in de kerkelijke erediensten en voor het behoud van de zondagsrust. Hij was tot haar dood in 2007 getrouwd met Mina Mary MacKintosh.

Ds. W. van Gorsel

Piet Stoffelen

Hella S. Haasse

Wim van Gorsel (22 september 1931-23 juli 2011) werd geboren in Sint Maartensdijk. Hij studeerde theologie te Utrecht. Na zijn studie diende hij achtereenvolgens de hervormde gemeenten in Oude-Tonge (1967), Ridderkerk (1972), Wijk bij Heusden (1976), Gouda (1984) en Schoonhoven (1988). Ds. Van Gorsel ging in 1996 met emeritaat. Na zijn emeritaat verleende hij tot en met 2006 bijstand in het pastoraat in de hervormde gemeente te Berkenwoude. Ds. Van Gorsel was onder meer veertig jaar lid van het bestuur van het Smytegelt-Fonds (uitgever van de Reveilserie), waarvan de laatste 25 jaar voorzitter. Ook was hij bijna dertig jaar hoofdredacteur van het Gereformeerd Weekblad. Het periodiek, opgericht in 1899, hield per 31 december 2007 op te bestaan. Van de hand van ds. Van Gorsel verschenen verschillende boeken, waaronder enkele meditatiebundels en een aantal kerkhistorische publicaties.

Piet Stoffelen (14 september 1939-5 augustus 2011) was PvdA-politicus. Stoffelen was van 1971 tot 1994 Tweede Kamerlid voor de PvdA. Van 1996 tot 1999 was hij lid van de Eerste Kamer. De PvdA’er was politiewoordvoerder en hield zich daarnaast bezig met binnenlands bestuur. Stoffelen, van huis uit hervormd, greep samen met twee collega’s het aantreden van koningin Beatrix in 1980 aan om zich te verzetten tegen het randschrift op de gulden. De PvdA’er, zo bleek in 1995, wist als enige Kamerlid dat politie en justitie tijdens de IRT-affaire zelf drugs doorleverden.

Hélène Seraia (Hella) Haasse (2 februari 191829 september 2011) was een van de laatste vertegenwoordigers van een generatie erudiete oeuvreschrijvers. Zij zette met name de ‘Indische’ literatuur en de historische roman op de kaart. In 1948 debuteerde ze met het Boekenweekgeschenk ”Oeroeg”, een novelle over de koloniale verhoudingen in Nederlands-Indië waarmee ze haar naam vestigde. Het boek –dat vijftig drukken beleefde– werd decennialang gelezen voor de literatuurlijst Nederlands. Het koloniale vraagstuk was Haasse vertrouwd: ze groeide op in Nederlands-Indië waar haar vader werkte als inancieel inspecteur. Haasse ontwikkelde zich tot een enigszins wereldvreemd kind dat leefde in een wereld van verhalen, toneel en geschiedenis. Vanaf de jaren vijftig publiceerde Haasse een reeks erudiete historische romans, zoals ”Het woud der verwachting” en ”De scharlaken stad”. Daarnaast schreef ze essays, psychologische romans, autobiograische werken, toneelstukken en verhalen.

5%$1,#%,+

"'$'8<)<2''4(*

0(3949% .%4)6 1<2 -++4('

,)33%4 0(3949% 7(2 5 1<2 ,+89

,(492#%2 0(3949% 7(2 * 4( 1<2 ;61(3/++

416 5 % 9 8 94 0(3 '7'7(++ ' 1<2 . 0(39 49% 7( 1<2 05 2 &%, "'! 4+7"& %+5' (2+ 88'

,1%2 0(3949% . +" 1<2 #'7 :+

0(3949% -%986(3/ 1<2 !835''2

5$#1."$2%)). '1.% 8$ '98#$. ()2 komt i n de bus !

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun jubileum. Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

dinsdag 20 december 2011 Reformatorisch Dagblad

in memoriam Anwar al-Awlaki

Hans Versteegt

Dr. A. Th. van Deursen

Met het doden van Anwar al-Awlaki (22 april 1971-30 september 2011) door een aanval met een onbemand vliegtuigje in Jemen, boekten de Verenigde Staten een belangrijk succes in de strijd tegen het terrorisme. De in Amerika uit Jemenitische ouders geboren Awlaki ontwikkelde al op jonge leeftijd radicale ideeën. Hij sloot zich bij het terreurnetwerk al-Qaida aan en stond door zijn vele uitingen op het web al snel bekend als de ”Bin Laden van het internet”. Awlaki stond in contact met zeker drie van de mannen die op 11 september 2001 twee vliegtuigen in het World Trade Center in New York vlogen. Ook vermoedt men dat hij het brein was achter een mislukte poging om een toestel van Northwest Airlines op een vlucht van Amsterdam naar Detroit op tweede kerstdag 2009 te laten ontploffen. Hoewel Awlaki oficieel Amerikaans staatsburger was, gaf president Obama persoonlijk opdracht om hem in een gerichte actie te doden. Twee weken later werd ook zijn zoon gedood.

Orgelbouwer Hans Versteegt (26 maart 192822 oktober 2011) uit Rotterdam stond in Nederland aan de wieg van het elektronische orgel. Door enerzijds zijn experimenteerdrift en anderzijds de adviezen van Feike Asma stond Versteegt aan de basis van merken als Eminent en Viscount en ontwikkelde hij zelf het Riha- en het Johannusorgel. Versteegt werd geboren in Zwijndrecht als zoon van een gereformeerde schipperspredikant. Als sleepbootkapitein kwam hij in Amerika in aanraking met elektronische orgels. Aan boord van het schip experimenteerde hij met het bouwen van instrumenten. In 1959 kwam in Nederland het eerste fabrieksorgel, een Eminent, op de markt. In een eigen fabriek maakte Versteegt vervolgens Rihaorgels. Na een periode in Italië ontwikkelde Versteegt, terug in Nederland, het Johannusorgel. In 1985 verkocht Versteegt zijn bedrijf Johannus Orgelbouw om zich aan de internationale verkoop van boten en huizen te wijden.

Arie Theodorus van Deursen (23 juni 193121 november 2011) was emeritus hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn specialisme was het Nederland van de 16e en de 17e eeuw. Daarnaast wordt hij beschouwd als autoriteit op het gebied van de godsdienstige verhoudingen in die periode. Hij had een brede lezerskring, die boeken als ”Bavianen en slijkgeuzen” (1974), ”Mensen van klein vermogen” (1991), ”Een dorp in de polder” (1994) en ”De last van veel geluk” (2004) las. Van Deursen bezat de gave om lezers al in de eerste zinnen te pakken. Hij nam hen als het ware bij de hand de 17e eeuw in. Van Deursen hield zich echter ook met de eigentijdse geschiedenis bezig. In 2005 verscheen ”Een hoeksteen in het verzuilde bestel”. Daarin beschreef hij de 125-jarige geschiedenis van de Vrije Universiteit. Van Deursens laatste boek, ”In Katwijk is alles anders”, kwam in oktober uit en vertelt de geschiedenis van het vissersdorp sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Steve Jobs

A. van de Lagemaat

Danielle Mitterrand

De Amerikaan Steve Jobs (24 februari 19555 oktober 2011) stond aan de wieg van computergigant Apple. Samen met zijn vriend Steve Wozniak richtte hij op 1 april 1976 het bedrijf op. In 1977 beleefden ze hun eerste succes met de verkoop van de Apple II, een van de eerste personal computers. In 1997 balanceerde het bedrijf op de rand van de afgrond. Jobs verloor in 1985 een gevecht om de macht met de voormalige bestuursvoorzitter van Pepsi Cola, John Sculley, en werd aan de kant geschoven. Een harde klap voor Jobs, die Scully nota bene zelf had aangetrokken. In 1997 werd hij echter als redder teruggehaald, omdat Apple bijna failliet ging. Binnen enkele jaren kreeg Jobs het bedrijf weer op de rails. Bijna alles wat het technologiebedrijf, onder de bezielende leiding van de extreem perfectionistische Jobs, in de markt zette, werd een succes. Kleine foutjes werden hem vergeven. Jobs –zwarte coltrui, spijkerbroek, sportschoenen– werd door vriend en vijand bewonderd om zijn leiderschap en visie.

Sinds 1995 was Aart van de Lagemaat (14 juli 1954-23 oktober 2011) in dienst bij de Erdee Media Groep. Als vormgever bij het Reformatorisch Dagblad was hij dagelijks betrokken bij het verzorgen van de lay-out van deze krant. Hij wist zich van harte verbonden aan de principiële uitgangspunten van dit bedrijf. Eerder was hij vijftien jaar werkzaam als artdirector bij Overtoom International in Den Dolder. Aart viel op door zijn vriendelijkheid en bijna tomeloze inzet. Door collega’s werd hij gewaardeerd vanwege zijn betrouwbaarheid en hulpvaardigheid. Zijn creativiteit bleek onder meer in zijn trefzekere schetsen van personen. Zeker voor jongere collega’s op de afdeling vormgeving was hij min of meer de vader die met een kleine opmerking spanning of onzekerheid bij deze collega’s wist op te vangen.

Danielle Mitterrand (29 oktober 1924-22 november 2011) was bepaald geen doorsneepresidentsvrouw. Ongezouten gaf ze haar mening over tal van politieke kwesties. Of het nu ging om steun voor Cuba, de onafhankelijkheid van Tibet of de toetreding van Turkije tot de Europese Unie, Mitterrand nam nooit een blad voor haar mond. Op 17-jarige leeftijd sloot ze zich bij het Franse verzet aan en speelde een belangrijke rol in het onderdak verlenen aan verzetsstrijders. In die periode ontmoetten ze François Mitterrand, met wie ze op 28 oktober 1944 trouwde. In 1981 en 1988 werd François Mitterrand tot president van de Franse Republiek gekozen, met Danielle aan zijn zijde. In die periode richtte Danielle de stichting France-Libertés op, een instantie die zich inzette voor burgerlijke vrijheden en rechten voor minderheden wereldwijd. In 2005 liet ze van zich spreken door een landelijke campagne te steunen voor een Frans ”nee” tegen een Europese grondwet.

oktober

november Ramiz Alia

Pierre Vinken

Charles de Wolff

De Albanese dictator Enver Hoxha zag hem al vroeg zitten en loodste Ramiz Alia (18 oktober 1925-7 oktober 2011) in ijltempo naar de top van de communistische partij. Alia was al in zijn jeugd een vurige aanhanger van het marxismeleninisme en steunde het totalitaire beleid van Hoxha volkomen. In november 1948 werd hij gekozen in het centraal comité van de communistische Arbeidspartij. Daar kreeg hij een plaats op de afdeling voor opruiing en propaganda. In 1985 volgde Alia Hoxha op als leider van het land. Van 1991 tot 1992 was hij president van de Socialistische Volksrepubliek Albanië, zoals het land inmiddels na de politieke omwenteling was gaan heten. In 1994 stond Alia, samen met een aantal andere kopstukken uit het communistische tijdperk, terecht wegens machtsmisbruik en verkeerde aanwending van staatsgelden. Aanvankelijk werd Alia tot negen jaar cel veroordeeld, maar na diverse beroepszaken werd die straf tot drie jaar teruggebracht.

Arts, psychiater, hersenchirurg, uitgever, ondernemer en manager Pierre Vinken (25 november 1927-4 november 2011) was op zijn minst veelzijdig te noemen. De voormalig topman van Elsevier wordt als een van de belangrijkste uitgevers van Nederland en als een on-Hollands harde zakenman beschouwd. Vinken bouwde tussen 1979 en 1995 Elsevier met harde hand uit van een grote Nederlandse boekenuitgeverij tot een goed winstgevend informatieconcern met wereldallure. Het enige wat hem daarbij interesseerde was het realiseren van een zo goed mogelijk resultaat voor de aandeelhouders. „Een bedrijf is een winstmachine, geen omzetmachine”, was zijn credo. Onder Vinkens leiding werd Elsevier marktleider op het gebied van wetenschappelijke uitgaven. Hij bracht ook de fusie met het Britse Reed tot stand. Vinken had een brede interesse. Zo was hij in 1957 betrokken bij de oprichting van het literair tijdschrift Tirade. Van 1959 tot 1963 schreef hij onder pseudoniem over kunst in Vrij Nederland.

Dirigent en organist Charles de Wolff (19 juni 1932-23 november 2011) werd bij een breed publiek bekend als dirigent van de Nederlandse Bachvereniging, waarmee hij jaarlijks in Naarden de ”Matthäus Passion” van Bach uitvoerde. In 1983 ging het koor onder De Wolffs leiding verder als Bachkoor Holland. Daarnaast was De Wolff dirigent van het Noordelijk Filharmonisch Orkest en het Toonkunstkoor Bekker. Van huis uit was hij organist. Hij studeerde in Amsterdam, Utrecht en Parijs (Jeanne Demessieux). In Nederland was hij een pleitbezorger van moderne muziek van componisten als Messiaen, Jolivet en Ligeti. Hij maakte tal van lp’s en cd’s met orgel- en orkestmuziek. Diverse keren werd hij gevraagd organist van de Michaëlskerk in Zwolle te worden, maar daar ging hij niet op in. Wel was hij jarenlang organist van de gereformeerde Noorderkerk in Enschede. In 2005 werd hij getroffen door een beroerte, waarna hij niet meer kon spelen en dirigeren.

december Muammar Gaddafi

Ds. H. C. Bultman

Christa Wolf

Weinig dictators hielden het zo lang vol als Muammar Gaddai (7 juni 1942-20 oktober 2011). In 1969 pleegde de Libische kolonel een geweldloze staatsgreep en trok hij alle macht in Libië naar zich toe. Hij verzamelde een toegewijde kliek van familie en stamgenoten om zich heen en hield stelselmatig de vorming van een effectief maatschappelijk middenkader tegen. Jarenlang was Libië onder Gaddai’s leiding berucht om zijn betrokkenheid bij internationaal terrorisme, onder andere door het laten exploderen van een PanAmtoestel boven het Schotse Lockerbie in 1988. Dit jaar moest Gaddai dan eindelijk de macht afstaan. Geholpen door de NAVO namen Libische rebellen na maandenlange gevechten de controle over het land over. Op 20 oktober werden Muammar Gaddai en zijn zoon Mutassim gevangengenomen en vervolgens gedood. Over de toedracht rond de dood van Gaddai bestaat nog altijd onduidelijkheid. Eerder dit jaar vonden twee andere zoons van Gaddai de dood.

Herman Cornelis Bultman (25 april 19286 november 2011) werd geboren in Zwolle. Hij bezocht het middelbaar onderwijs in zijn geboorteplaats en studeerde vanaf eind jaren veertig aan de Rijksuniversiteit te Utrecht theologie. Op 27 september 1953 werd hij bevestigd tot hervormd predikant te Dussen. Daarna diende hij de gemeenten in Papendrecht (1958), Sommelsdijk (1962), Schoonhoven (1968) en Hoogblokland (1983). Op 15 mei 1990 ging ds. Bultman met emeritaat.

De Duitse schrijfster Christa Wolf (18 maart 19291 december 2011) maakte naam in de toenmalige communistische DDR. Een van haar bekendste romans is ”Nadenken over Christa T”. (1969), waarin zij kritiek leverde op de DDR-samenleving. De deling van Duitsland heeft Wolfs werk getekend. Haar eerste literaire succes was de roman ”Der geteilte Himmel” (De gedeelde hemel) uit 1963, waarin zij een relatie beschrijft die door de deling stukloopt. Andere bekende werken zijn ”Kindheidsmuster” (1976) en ”Kassandra” (1983). Vorig jaar verscheen haar laatste roman ”Stadt der Engel oder The Overcoat of Dr. Freud”. In 1980 ontving Wolf de Georg Büchnerprijs, een van de belangrijkste literaire onderscheidingen in Duitsland. Wolf stond kritisch tegenover de DDR en de communistische partij SED, maar bleef het land trouw tot de Duitse hereniging in 1990. In dat laatste jaar werd bekend dat ze eind jaren 50 en begin jaren 60 informant

april <!08_inTabaksblat memoriam!>* Morris

<!08_in memoriam!>* F. Springer

<!08_in memoriam!>* Prof. J. Kamphuis

Bij het publiek was Morris Tabaksblat (19 september 1937-20 oktober 2011) vooral bekend van de code-Tabaksblat voor behoorlijk bestuur in het bedrijfsleven. Carrière maakte hij van 1965 tot 1999 bij Unilever. Enkele jaren na zijn pensionering vroeg het ministerie van Financiën hem de commissie te leiden die nieuwe regels voor het bedrijfsleven moest opstellen. Dat werd de codeTabaksblat, die in 2004 in werking trad en meer dan honderd regels bevat over transparante bedrijfsvoering en de beloning van bestuurders en commissarissen. Zijn eigen code beval hem zelf ook een aantal commissariaten in te leveren – hij had er na zijn pensionering een link aantal verzameld, onder meer bij Aegon, Unilever en TPG. Tabaksblat was van Joodse komaf. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het hele gezin, vader, moeder, zusjes en Morris, weggevoerd naar Theresienstadt. Allen overleefden. Na de oorlog werd de familie Tabaksblatt –Morris schreef zijn achternaam met één t– lid van de Hervormde Kerk.

Carel Jan Schneider (15 januari 1932-7 november 2011) was als Nederlands schrijver bekend onder het pseudoniem F. Springer. Hij werd geboren in Batavia. Tijdens de Japanse bezetting zat hij een tijd lang in een interneringskamp. Na de oorlog kwam het gezin Schneider naar Nederland. Carel Jan studeerde rechten aan de Universiteit Leiden. Daarna was hij als bestuursambtenaar werkzaam op diverse plaatsen in voormalig Nederlands-Nieuw-Guinea en als diplomaat in onder andere Bangladesh, Iran, Angola, New York en de voormalige DDR. Over de tijd in Oost-Berlijn schreef hij zijn laatste roman ”Quadriga, een eindspel” (2010). Springer debuteerde in 1962 met de verhalenbundel ”Bericht uit Hollandia”. In zijn vijftigjarige loopbaan als schrijver publiceerde hij romans als ”Bougainville” (1981), ”Bandoeng-Bandung” (1993) en ”Kandy” (1998). Het grote publiek veroverde hij in 1990 met het Boekenweekgeschenk ”Sterremeer”. Springer kreeg in 1995 de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre.

Bijna dertig jaar was de gereformeerd vrijgemaakte J. Kamphuis (20 december 192113 december 2011) hoogleraar aan de Theologische Hogeschool (nu Universiteit) in Kampen. Jacob Kamphuis, geboren in Barneveld, studeerde theologie in Kampen en werd in 1948 predikant te Ferwerd en Hallum. Daarna stond hij te Bunschoten-Spakenburg (1951) en te RotterdamDelfshaven (1955). In 1958 werd hij hoogleraar aan de Theologische Hogeschool te Kampen. Van 1959-1979 doceerde hij algemene en Nederlandse kerkgeschiedenis en daarna dogmatiek, dogmageschiedenis en symboliek. In 1987 ging hij met emeritaat. Behalve diverse boeken over zijn vakgebied schreef prof. Kamphuis ook over Nederlandse literaire schrijvers als Nijhoff, Vestdijk en Maarten ’t Hart. Hij was 35 jaar (eind)redacteur van het weekblad De Reformatie.

Directie en medewerkers van Erdee Media Groep wensen u een gezegend 2012

Aan het eind van het jaar terugzien. De eerste contouren van toekomstige geschiedenisboekjes worden zichtbaar. Wij maakten die geschiedenis mee.

in eenzaamheid, het riool, een smadelijke dood; alleen. Arabische lente, met de dreiging van nachtvorst. Machtsverhoudingen verschuiven

De Erdee Media Groep keek terug om veertig jaar ”zijn” te overdenken.

achter de rug van wisselende massa’s.

Toen een dam tegen de geest van de eeuw, die binnensijpelde. Nu blijkt de hoogste dijk te laag tegen de golven van verijnd communicatiegeweld.

Democratisering is een leerproces en geen snelwerkend medicijn, goed in en voor alle situaties. Onderwijl worstelen de democratieën in

Wachter en boodschapper

het Avondland met hun eigenheid en verscheidenheid,

in een postmoderne tijd, die een wachter overbodig acht en de boodschapper niet thuis geeft. Wij mensen kunnen en weten het zelf wel.

uitgedrukt in euro’s terwijl de Occupybeweging in de kantlijn onderstreept: Wij kunnen niet leven bij brood alleen.

Veertig jaar ontwikkeling in steeds

Wij mensen maakten die geschiedenis mee

onstuimiger tempo. Een worsteling om het nieuws objectief te brengen en het tegelijkertijd in het licht van Bijbelse waarden, genormeerd te duiden.

en betreuren hen, van wie de eigen geschiedenis eeuwigheid werd: Een dierbare, een vriend, een gewaardeerde collega.

Het jaar 2011, het jaar waarin machthebbers vielen als dominostenen. Het collectief dwong de eenling van de top van eer

Daaraan denken, leert: Ten diepste schrijven mensen geen historie. Zij zijn actoren in de geschiedenis, die geschreven wordt tot Christus komt.

Herbert Altink Jos Ansink Pieter Ariese Gerrit van Asselt Alieke Baan Margriet Baijense-Blokhuis Gerrie Bakker-van de Zande Michiel Bakker Evert Barten Aalt van de Beek Frank van de Beek Gerrie Beekhuis-Zwolsman Gerrit van den Berg Gerben van den Berge Henk van den Berge Lydia van den Berge Rika Beunk-de Jong Harry Blankestijn Albert Bloemert Wessel Blokzijl Henk de Boer Peter Boer Diny Bol-van den Hardenberg Dick ten Bolscher Marlies Boomgaard-Adelaar Hermina van den Bosch Jacoline van den Bosch Gijsbert Bouw Roelof Bovendorp Dita Brakel Bob Bremmer Ineke Brinkman-Wessels Erik van den Broek Marcel ten Broeke Enny de Bruijn Steef de Bruijn Ferdinand de Bruin Miranda van de Bruinhorstvan de Vendel Thijs van Daalen Gisette van DalenHeemskerk Bart van Dam Martin van Dam Ard Jan Dannenberg Roelof Deetman

Jurriën Dekker Margriet van Dijk Dick van Dijke Evert van Dijkhuizen Mariska Dijkstra-Wolters Bart van den Dikkenberg Marisa Ditsel-Brinkman Bineke van Doleweerd-Poot Anton Dommerholt Niels Don Leonie van Dongen Richard Donk Anneke van Dorp-Duyzer André Dorst José van Duinen Henco van Ee Wim van Egdom Annelies Elenbaas Ad Ermstrang Anne Exalto-Boonzaaijer Neline Floor Kosanne van GentFlikweert Hendrina de Graaf Kees de Groot Albert Groothedde Henk Groothedde Jakko Gunst Jansje Haase Ellen Hameeteman-van de Beek Girtruud Harbers Marry de Heer-Oskam Arie de Heer Hendrik Jan van der Heiden Gerrit Heij Annemarie HeijkampOlthuis Wim van Hengel Janette Hertog-van de Steeg Clasina van den Heuvel Ton Hoelaak Eunice Hoekman-van Stuijvenberg Jacob Hoekman Jacomijn Hoekman Coen van Hoeven

Janita van Hoeven-ten Voorde Jan op ’t Hof Alinde Hofman-Nijveld Martijn den Hollander Hans van Hoof Peter Hoogendoorn François Hoogstrate Corné van der Horst Annet ten Hove Froukje ten Hove Cees Hovius Ditje van Hufelen Jan van ’t Hul Marinus van ’t Hul Wim Hulsman Erica Immink Ab Jansen Gijs Jansen Co Janssen Addy de Jong Hein-Peter Jonker Bertine Kant-Meulenkolk Geeske Kapenga-Ploeg Jan-Kees Karels Arend Karssen Ineke Kastenberg Michiel Kerpel Gertine van de Ketterij Nienke Keur André Kikkert Jenny Kisteman-Harke John van Klaveren Leo van Klaveren Johan Kleinbloesem Willem van Klinken Jaco van der Knijf Betsy Koetsier-Groothedde Gerlinda Koetsier-van den Hoorn Jan van Koeveringe Peter van Koeveringe Gérita Kooiman-Rolleman Marc Kortleven Hilda Koster Hans Kraayeveld Lukas Kramer

Jannie Kranendonk-Gijssen Wim Kranendonk Jaap Krijgsman Esther Kroon-Beukens Marja Lagendijk-Kik Corien Langerak Johan Leelang Wim Lemstra Rudy Ligtenberg Géke Lobbezoo-van de Werfhorst Ardjan Logmans Gert de Looze Bram Lubbers Henriëtte van de MaatHeijkamp Marieke van Manen Onno Mauritz José van der Meer Hans Meijers Mark Meuleman Reinald Molenaar Bert Monster Wim Mulder Marja van Opijnen Mariëlle Oussoren-Buys Janneke Paalman Wim Pekaar Roelien Pieper-Schipper Alex van Pijkeren Rina Plas-Kettelarij Marco Poppe Janneke van Reenen-Hak Agna van Rees Albert-Jan Regterschot Elly Reijnoudt-Huizer Jan Reijnoudt Roosmarijn Reijnoudt Gretha van de Ridder Willemien van de Ridder Arie de Rooij Gerrit Roos Marnix Roos Wim de Ruiter Anca Schilt-Boon Jan Schipper Gerrit Jan Schulp

Driesje Schuring-van ’t Hof Eelco Slingerland Wim Smith Eibert Spaan Helmich Spijkerboer Ewout van der Staaij Niek Stam Maarten Stolk Marianne TervoorenDuifhuizen Arjen Thoutenhoofd Peter Tijssen Aad van Toor Hendrina Top-de Vries Dick Tromp Teunie Tuin-Schouten Henk Veerman Jetty Veldman Gerco Verdouw Anja Vermaas-ten Voorde Henk Versteeg Henk Visscher Johannes Visscher Bart Visser Evert van Vlastuin Rens Vogelaar Gerard ten Voorde Anneke de Vries-Geluk Huib de Vries Gerard Vroegindeweij Annemieke van der Wal-van den Berg Mark Wallet Arjan van der Weerd Geertje Weijenberg-Jochems Elly van de Werfhorst-Slijkhuis Gerard Wijland Jeannette WilbrinkDonkersteeg Wilco Wilbrink Marianne Witvliet Linda de Wolf-van Pelt Gijsbert Wolvers Jeannette Zeeman-van Grol René Zeeman Klaas van der Zwaag

bewogen en betrokken