In de regio Midden nov by Erdee Media Groep

IN DE REGIO Nieuws, bedrijfspresentaties, reportages en interviews uit Midden-Nederland

Romeins verleden van de Betuwe

Begraafplaats Ysselsteyn trekt veel bezoekers

Molenaarsgilde op zoek naar verjonging

Kom werken in de Metaaltechn iek Installatietec

hniek

Elektrotechn

iek

Mechatronic a

ERVAAR HET OP DE WERKVLOER info en aanmelden: btobarneveld.nl

Betuwse historie Henrieke Boers

weeduizend jaar geleden was een deel van het huidige Nederland Romeins grondgebied. De noordgrens van het Romeinse Rijk liep langs de Rijn. Dwars door ons kikkerlandje dus. Vandaag de dag merken de inwoners van die streek daar weinig meer van, maar als het aan de bestuurders van de Betuwe ligt, komt daar verandering in. De oude Romeinse grens, ook wel de Neder-Germaanse Limes genoemd, is vorig jaar namelijk uitgeroepen tot werelderfgoed. Een goede reden om het rijke Romeinse verleden van de Betuwe te gebruiken om de regio te promoten, vinden de medewerkers van Bureau Toerisme Rivierenland. Toeristen kunnen binnenkort hun hart ophalen aan informatieborden over de Romeinen en speciale limes-wandelroutes en -ietsroutes. Ook in Ysselsteyn speelt de historie een grote rol. Hier bevindt zich namelijk ‘s werelds en Nederlands grootste Duitse militaire begraafplaats. Nog steeds worden er vermiste Duitse oorlogslachtofers gevonden en geïdentiiceerd. Op Ysselsteyn krijgen zij een eigen graf, voorzien van een kruis. Inmiddels telt de begraafplaats 32.000 graven. Jaarlijks bezoeken zo’n 25.000 tot 30.000 belangstellenden deze intrigerende plek. Behalve historie heet Midden-Nederland ook een hoop cultuur te bieden. De authentieke korenmolens in Vaassen en Oene zijn daar een goed voorbeeld. Dat molens niet alleen interessant zijn voor ouderen, bewijzen Jurre Riphagen (19) en Ramon Kroes (19). Beiden zijn gediplomeerd molenaar en behoren tot de jongste molenaars van Nederland. Elk weekend zijn ze in de molen te vinden. Ze leiden bezoekers rond en zorgen ervoor dat de molen zijn rondjes draait. Enthousiast geworden? Een bezoekje aan een molen is zeker de moeite waard!

Reformatorisch Dagblad

In de Regio

Romeins verleden als thema voor promotie van de Betuwe

Advertorials Beeldentuin 3 | Aqua Comfort 7

pagina 8

Advertenties

‘s Werelds grootste Duitse begraafplaats in Ysselsteyn intrigeert pagina 16

Jurre en Ramon zijn ieder weekend in de molen te vinden

pagina 26

Colofon Deze bijlage is een uitgave van het Reformatorisch Dagblad, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Directie: C. Heutink | Commerciële zaken: C.Th. Hovius | Tekst: EMG Mediaproducties | Vormgeving: Heidi Aalbers | Beeld omslag: Unsplash. Links: Unsplash, Oliver Hihn

Advertorial

Winterse sferen bij Zandsculpturenfestijn T

oe aan een leuk uitje? Dan ben je bij ’t Veluws Zandsculpturenfestijn aan het juiste adres! Tot en met eind 2021 kun je de zandbeelden, die stuk voor stuk in het teken van ”75 jaar vrijheid” staan, komen bewonderen en ga je terug in de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Wil je twee uitjes combineren? Kom dan tussen 16 november en 11 december langs. Het park is dan helemaal in winterse sferen. Geniet buiten en binnen van een gezellige winterfair met meer dan dertig gezellig verlichte tenten, kraampjes en stands met inspirerende kleding, modeaccessoires, delicatessen, verzorgingsproducten en brocante. Ruik de geur van vuurkorven en gepote kastanjes. Of shop de leukste cadeaus in de woonwinkel. Even op adem komen? Neem glühwein, erwtensoep of een kopje chocolademelk met oliebol en het ultieme wintergevoel is compleet. Leuk is dat er wordt gerouleerd, otewel: iedere week zijn er andere kramen te bezoeken. De standhouders en medewerkers van het festijn zijn gekleed naar het jaarthema, dus volgens de laatste mode tijdens de oorlogsjaren. Buiten hoor je de dieren in de schaapskooi en binnen word je getrakteerd op optredens van koren en muzikanten die muziek uit de jaren 40 zingen en spelen.

Vaderlandse geschiedenis Onlangs maakt ’t Veluws Zandsculpturenfestijn het sculpturenthema van volgend jaar bekend: ”Vaderlandse geschiedenis”. Tijdens de winterse dagen is er een carver aanwezig, die een zandbeeld voor editie 2022 gaat maken, zodat bezoekers alvast ervaren wat ze dan kunnen verwachten. Stel gerust vragen! Tijdens een bezoek is het ook een aanrader om de expositie met de hand-

gemaakte miniaturen te bezoeken. In tegenstelling tot de indrukwekkende zandsculpturen van de Slag om Arnhem en Pearl Harbor –11 meter lang en bijna 5 meter hoog– maak je hier kennis met een miniatuurzandwereld: van gebouwen tot iguurtjes die perfect in hun omgeving opgaan. Alles is zeer realistisch nagemaakt op een schaal van 1:5. Je blijt kijken en ontdekt steeds wat nieuws!

‘T VELUWS ZANDSCULPTURENFESTIJN Oude Barnevelderweg 5 3886 PT Garderen 0577-462472 info@zandsculpturen.nl www.zandsculpturen.nl Reformatorisch Dagblad

Prijzen Het Zandsculpturenfestijn is t/m 30-12 van ma.-za. van 10.00 tot 17.30 uur geopend. Van 16-11 t/m 11-12 is er een winterfair. In die weken is het park ’s maandags dicht. Reserveer vooraf tickets op tickets.zandsculpturen.nl. Gebruik de code RD10 voor 10% RD-korting. De toegang is €5,= (6-12 jaar) of €10,= (13+). Voor kinderen tot 6 jaar is de toegang vrij. Kijk voor de geldende coronaregels op zandsculpturen.nl.

In de Regio

Betuwe heet rijk Romeins verleden De Limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk langs de Rijn, is dit jaar uitgeroepen tot werelderfgoed. In de Betuwe zullen inwoners en toeristen daar de komende tijd meer van merken. Jan Kas

ehalve campingeigenaar is Henk Brienissen ook timmerman. De Romeinse wachttoren die op de rand van zijn camping De Linie staat, langs de Rijnbandijk tussen Opheusden en Kesteren, heet hij dan ook zelf gebouwd, van douglashout en stevige eikenpalen. „Om het Romeinse verleden van onze regio meer onder de aandacht te brengen”, zegt hij. „De Romeinen hebben hier veel gebracht, zoals de peer, de kers en de pruim. Dat fruit, waardoor de Betuwe nu nog bekend is, aardde goed in de klei.” Menigeen die met de auto, de iets of wandelend voorbij komt, stopt even bij de ruim acht meter hoge toren, die inmiddels vijf jaar oud is. ’s Zomers is er onderin een koieschenkerij. Vanaf de balustrade hebben bezoekers uitzicht op Rhenen, de Grebbeberg, de bochtige Rijn, de restanten van een steenfabriek en kazematten van de voormalige Betuwestelling. „Je kunt je goed voorstellen”, aldus

beeld RD

Brienissen, „dat de Romeinen hier een post hadden om de omgeving in de gaten te houden. Veel bezoekers kennen het woord ‘limes’ niet, zo blijkt. Van de Romeinen hebben ze natuurlijk wel gehoord.” Uniek ‘Limes’ is Latijns voor grens. De noordgrens van het Romeinse Rijk liep tweeduizend jaar geleden dwars door Nederland, langs de Rijn. De UNESCO kende deze Neder-Germaanse Limes eind juli de status van werelderfgoed toe. Werelderfgoed is cultureel en natuurlijk erfgoed dat wordt beschouwd als onvervangbaar, uniek en eigendom van de hele wereld. Het wordt van groot belang geacht dat het behouden blijt. In de tweede eeuw na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. Het omvatte delen van Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika en werd omringd door een ingenieus, meer dan 7500 kilometer lang grenssysteem. In Nederland vormde de Rijn een natuurlijke begrenzing. Op de zuidoevers bouwden de Romeinen legerkampen, wachttorens, wegen en waterwerken. Gedeputeerde Peter Drenth is er trots op dat Gelderland de limes binnen zijn provinciegrenzen heet. „De werelderfgoedstatus laat zien hoe bijzonder dat ook echt is. Ik zou zeggen: Ga vooral zelf kijken. Bijvoorbeeld bij het aquaduct in Berg en Dal. Of in Nijmegen, dat als legioensvestiging een bijzondere plek inneemt.” Bodemschatten De limes heet een archeologische schat nagelaten in de Nederlandse bodem: gebruiksvoorwerpen als sieraden en glaswerk, schepen, resten van forten, wapens en gereedschap. Afgelopen zomer stuitten archeologen langs de Waal in de buurt van Ooster-

19 november 2021

hout bij Nijmegen op een weg en een kanaal die ongeveer 2000 jaar geleden zijn aangelegd en gebruikt door het Romeinse leger. Romeinse wegen zijn zeldzaam en volgens RAAP, het grootste advies- en onderzoeksbureau voor archeologie en cultuurhistorie in Nederland, in OostNederland al helemaal. De gevonden weg is een brede hoofdweg, waarover soldaten zich snel konden verplaatsen. Het oorspronkelijke wegdek van grind is bewaard gebleven, meldt RAAP. „Normale wegen waren in die tijd niet meer dan modderige zandwegen, maar het Romeinse leger legde wegen aan met een verhard wegdek. Hierover kon het snel grote afstanden aleggen.

„Het Romeinse leger legde verharde wegen aan” Een soort Romeinse snelweg dus.” Het kanaal, dat meer dan tien meter breed is, was groot genoeg voor schepen uit de Romeinse periode. „Waarschijnlijk waren dit vooral schepen van het leger die soldaten, maar ook voedsel, bouwmateriaal en andere zaken vervoerden”, aldus RAAP.Het archeologiebureau acht de kans groot dat het kanaal Nijmegen verbond met de Rijn. „Ten tijde van de Romeinen was Nijmegen een belangrijke stad en langs de Rijn waren veel Romeinse soldaten gelegerd.” Onder meer in de omgeving van wat nu Kesteren is. Opgravingen laten zien dat daar toen

beeld Vidiphoto

beeld www.romeinen.nl

Amsterdam

Brittenburg Valkenburg-centrum

Ermelo

Utrecht-Hoge Woerd Utrecht-Groot Zandveld

Valkenburg-De Woerd

Apeldoorn

Utrecht-Domplein

Alphen aan den Rijn Woerden

Herwen-De Bijland

Bunnik-Vechten

Bodegraven

Duiven-Loowaard Arnhem-Meinerswijk

Den Haag

Zwammerdam Leiden-Roomburg

Maurik Amerongen-’t Spijk Driel Rijswijk

Utrecht-Limesweg

Kanaal van Corbulo

Kesteren Randwijk

Wijk bij Duurstede

Arnhem

Voorburg-Arentsburg

Elst-Tempel Nijmegen-Kops Plateau

De Germaanse Limes stad legioensvesting fort mogelijk fort overig

Nijmegen-Valkhof Nijmegen-Hunerberg

UNESCO werelderfgoed loop van de Rijn en kanaal van Corbulo Germania Magna Germania Inferior 5 km

Berg en Dal-Aquaduct Berg en Dal-De Holdeurn ©RD, André Dorst – bron: Maps4News

volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Lange tijd is aangenomen dat er het castellum Carvo lag. Maar daarvan ontbreekt vooralsnog elk spoor. In de Kesterense wijk Prinsenhof werd in 1974 wel een veld gevonden waar soldaten zijn begraven. Opvallend genoeg kwamen er ook begraven paarden tevoorschijn, die mogelijk toch behoorden tot een militaire versterking. In 1998 werd bij een opgraving ten zuiden van Kesteren een deel van een Bataafse nederzetting blootgelegd. De bewoners woonden in houten boerderijen en gebruikten Romeins servies. Niet verloren Opheusdenaar Kobus van Ingen weet veel van de archeologische vondsten. Hij is secretaris van een stichting waarin historische organisaties in de Betuwe samenwerken. Die heet een Latijnse naam, Tabula Batavorum, een verwijzing naar de vondst in 1973 van Romeinse schrijfstiten nabij Maurik. Bij een schrijfstit, stilus, hoorde een schrijtafeltje, een tabula. „De meeste organisaties zijn in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw ontstaan”, vertelt Van Ingen. „In Nederland kreeg de archeologie toen een enorme impuls. Er waren steeds meer bodemonderzoeken doordat er meer gebouwd werd en meer wegen werden aangelegd. De werkgroep archeologie van de Historische Kring Kesteren en Omstreken, waarbij ik me had aangesloten, kreeg volop de gelegenheid om bij de aanleg van nieuwbouwwijken en straten over de schouders van de bouwvakkers mee te kijken en op zaterdagen onderzoek te doen in de bodem. Zo hebben we heel veel

materiaal kunnen bergen dat anders verloren was gegaan. Veranderde wetgeving heet dat aan banden gelegd. Nu kun je niet zomaar op een bouwplaats gaan graven. Enkel en alleen een archeologisch bureau dat daartoe opdracht heet mag onderzoek verrichten. ” Streekmuseum Baron van Brakell in Ommeren stelt veel grondvondsten uit de regio tentoon. Een blikvanger is een Romeins zwaard dat tijdens de bouw van het museum werd aangetrofen. „Prachtig Romeins materiaal konden we opdelven”, zegt Van

In grafvelden werd veel aardewerk teruggevonden Ingen. „De grafvelden bevatten veel bijgiten, die de overledenen meekregen: kruiken, waarschijnlijk gevuld met wijn en olie, en borden waarop eten lag. Ook is mooi aardewerk gevonden en veel gaaf bronswerk, waaronder mantelspelden en beslag voor leren riemen en paardentuig. De graven werden een centimeter of veertig diep gegraven. Later kwamen daar nog de kleiafzettingen van de rivieren overheen. Als de grond eeuwenlang weiland was geweest, kwam het materiaal er over het algemeen gaaf uit. Zo waren grote scherven nog te reconstru-

Reformatorisch Dagblad

Machinefabriek Kleijer B.V. is sinds 1969 een toeleverancier van producten aan de automotive en hydrauliek sector en daarnaast de machinebouw. Vanzelfsprekend is daarvoor een hoge nauwkeurigheid en kwaliteit vereist.

Vanwege uitbreiding van onze werkzaamheden en van ons machinepark, zijn wij op zoek naar:

CNC draaier De functie CNC draaier en/of frezer betreft het zelfstandig programmeren, instellen en controleren van CNC draaien/of freesbanken. Daarnaast vervaardig je af en toe producten op een conventionele draaibank.

Assemblage medewerker De functie bestaat uit het assembleren van wielen (velgen en banden), diverse andere werkzaamheden (zagen, afbramen, inpakken etc.) bij gebleken geschiktheid het “vullen”, draaiend houden van CNC draaibank.

Wij vragen van jou:

• • • • • • • •

MBO werken denkniveau, door opleiding of ervaring na de inwerkperiode zelfstandige inzetbaarheid kennis van moderne verspaningstechnieken kennis van en interesse in productieautomatisering uitdaging zien in het optimaliseren van zowel enkelstuks als seriewerk indien nodig bereid zijn tot het volgen van opleidingen ook schoolverlaters nodigen wij uit om te reageren kennis van Fanuc, Okuma of Siemens besturingssysteem is een pré

Wij bieden:

• goede arbeidsvoorwaarden • een start op contractbasis met uitzicht op een vast dienstverband • een salaris conform CAO Metaal & Techniek.

Wij vragen van jou: • gestructureerd werken en verantwoordelijkheidsgevoel • Leeftijd circa 16 tot 60 jaar • Beschikbaar voor voltijd of deeltijd Tevens hebben wij plaats voor:

BBL werken en leren CNC verspanen

Voor nadere informatie over deze vacatures kan je contact opnemen met: Evert-Jan van de Fliert tel.: 06-58711995 of Frederik Dijs tel.: 0318-524257. Stuur je motivatie met CV naar: evert-jan@machinefabriekkleijer.nl Of per post naar: Machinefabriek Kleijer B.V. Wageningselaan 24, 3903 LA Veenendaal.

Thomassen Metaalbouw B.V. te Veenendaal is sinds 1975 gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van chassis. Deze chassis worden gebruikt voor chalets, stacaravans, woonwagens en mantelzorgunits. Daarnaast produceren we voor aanverwante toepassingen. Vanwege uitbreiding zijn we op zoek naar:

Samensteller / Lasser Jouw werkzaamheden bestaan uit: • Het lassen en samenstellen van chassis en frames Vaardigheden: • Je bent in het bezit van een diploma MIG/MAG lassen of bereid deze opleiding te volgen • Je hebt een zelfstandige werkhouding • Je kunt goed samenwerken in teamverband • Bij gebleken geschiktheid is er mogelijkheid tot doorgroeien naar meewerkend voorman lasserij

Logistiek medewerker Jouw werkzaamheden bestaan uit: • Het laden en lossen van vrachtwagens • Het gereed zetten van goederen t.b.v. transport • Het zorgen dat de werkplaats en het buitenterrein er altijd netjes en geordend uitzien • Het meehelpen in onze natlak spuiterij Vaardigheden: • Je kunt goed communiceren en hebt oog voor kwaliteit/netheid/orde • Je houdt van structureel werken • Ervaring met heftruck/zijlader/bovenloopkraan is een pré

Onderhoudsmonteur Jouw werkzaamheden bestaan uit: • Het uitvoeren van preventief en correctief onderhoud aan ons machinepark • Het oplossen van elektrische en mechanische storingen • Het incidenteel onderhoud plegen aan de gebouwen Vaardigheden: • Je hebt een afgeronde MBO opleiding (Elektrotechniek/Mechatronisch) • Je hebt werkervaring als storings-/service monteur • Je kunt overzicht houden, plannen en organiseren • Ook schoolverlaters en/of BBL leerlingen nodigen wij uit om te reageren

Machine operator Jouw werkzaamheden bestaan uit: • Het zagen van stalen profielen t.b.v. onze productie Vaardigheden: • Rekenvaardigheid in verband met efficiënt zagen • Je kunt nauwkeurig werken • Je hebt verantwoordelijkheidsgevoel • Ervaring met bovenloopkraan is een pré Wij bieden: • Goede arbeidsvoorwaarden • Een start op contractbasis met uitzicht op een vast dienstverband • Een salaris conform CAO Metaal & Techniek

Voor meer informatie zie onze website: www.chassisbouw.nl of bel met Evert-Jan van de Fliert Tel. 06-58711995. Stuur je motivatie met CV naar: evert-jan@chassisbouw.nl of per post naar: Thomassen Metaalbouw B.V. - Wageningselaan 24 - 3903 LA Veenendaal

beeld Henk Braam

eren tot een complete pot. Bij boomkwekerijen, die de grond intensief gebruiken, is door de machinale bewerking van de bodem daarentegen alles aan stukjes en brokjes geslagen.” De werelderfgoedstatus biedt volgens Van Ingen mogelijkheden voor de historische organisaties om daarop in te spelen met informatie en activiteiten. „De limes is een werelderfgoed waarvan je weinig ziet. Vrijwel alles van de Romeinen hier was houtbouw en houten bouwwerken zijn vergaan. Kinderdijk is ook werelderfgoed. De molens staan daar zo prachtig op een rij. Zoiets heb je met de limes niet.” TOT HIER Verderop stroomafwaarts, waar de Rijn de Lek wordt, bij het Betuwse dorp Rijswijk, nabij het veer naar Wijk bij Duurstede, vormen ruim drie meter hoge stalen letters ‘TOT HIER’ een andere markering van de limes. Tot hier zijn de Romeinen gekomen, niet verder, wilde de ontwerper, kunstenaar en graicus Jan Kleingeld, ermee zeggen. De zeven letters van zijn kunstwerk verwijzen voor hem ook naar het Latijnse schrit. „De Romeinen dreven hier handel en dankzij hun letters lezen wij nu de krant.” „Dat soort ‘landmarks’, grotere en kleinere objecten

in het landschap die de historie van de Romeinen in ons gebied uitbeelden, komen er wat mij betret meer”, reageert Richard de Bruin, directeur van het Bureau Toerisme Rivierenland, dat voor de acht gemeenten van de Regio FruitDelta Rivierenland de toeristische promotie verzorgt. „De werelderfgoedstatus zwengelt het voor veel partijen mooi aan om meer met de Romeinen te gaan doen. Er zijn al Romeinendagen waarop het Romeinse militaire leven wordt nagespeeld. Er zijn limes-wandel- en -ietsroutes. Eerder waren de Romeinen al onderdeel van een gezamenlijk project met collega-organisaties, ‘Spannende geschiedenis’. Daar kunnen we nu op voortborduren. Op veel plekken in de regio gaan we informatiepanelen over de Romeinen plaatsen. En ondernemers kunnen limes-arrangementen aanbieden.” Het BTR bot, want gelijk met de limes werd ook de Nieuwe Hollandse Waterlinie, in het westen van zijn werkgebied, als werelderfgoed aangemerkt. De Bruin: „Romeinen en waterlinie zijn voor ons leuke thema’s, naast de bloesem, het fruit en het water, die we al hadden. Ze passen mooi in het hele palet van onze Betuwe-promotie, omdat ze het hele jaar door benut kunnen worden.”

Reformatorisch Dagblad

KOM WILD PROEVEN BIJ ‘T EDELHERT WILDMENU: 3-GANGEN KEUZEMENU

WILDSOEP | LICHTGEBONDEN | STUKJES HERT EN WILDZWIJN OF

, 25.

€

BOSPADDENSTOELENSOEP | SPEKJES | VERSE BOSPADDENSTOELEN ***

per persoon

WILDSTOOFPOT | HERT | WILDZWIJN | AMBACHTELIJK BEREID OF

’t Edelhert serveert herkenbare gerechten tegen be-

HERTENBIEFSTUK | RODE WIJNSAUS

taalbare prijzen; in ruime hoeveelheden! Wij werken

(MEERPRIJS € 7,50)

volgens de richtlijnen van het RIVM en daarom is re-

***

serveren vooraf gewenst. Wij willen jullie hartelijk

VANILLE IJS MET WARME BOSVRUCHTEN

danken voor alle steun en begrip in de afgelopen tijd!

EN SLAGROOM

Naast dit wildmenu is het natuurlijk ook mogelijk om vanuit onze uitgebreide dinerkaart wildgerechten te bestellen!

KIJK OP T-EDELHERT.NL

Lunch & DINER

in sfeer

DI T/M ZA VANAF 11.30 UUR GEOPEND Nunspeterweg 15, Elspeet | (0577) 491 234 | info@t-edelhert.nl

PTO OPBOUW HYDRAULIEK, STARTMOTOREN EN DYNAMO’S ACCU’S, HOGEDRUKREINIGERS EN TOEBEHOREN MOOIER MAAT WERK

EXCLUSIEVER WONEN EN WERKEN

MEEWIS NIJKERK Partner in technische onderdelen. BLINX-BL ARICUM.NL / DUBBELM.NL ENERGIEWEG 4A

www.meewis.nl

BARNEVELD

0342 42 33 51

INFO@DUBBELM.NL

Advertorial

Glanzende badkamer door waterontharder K

lanten die een oplossing zoeken tegen kalkaanslag in huis zijn bij Aqua Comfort in Hasselt aan het juiste adres. Het bedrijf levert namelijk waterontharders van hoge kwaliteit. Eigenaar Henk Schra: „Door een waterontharder te laten plaatsen, krijgt u zacht water in huis. In het apparaat zit hars. De waterontharder haalt kalk uit het water door het kalkrijke water door de hars te laten lopen. De kalkdeeltjes blijven aan de harsbolletjes kleven en het schone water stroomt verder door de leidingen. De harsbolletjes worden later schoongespoeld met zout.” Aqua Comfort levert waterontharders die 15 jaar lang garantie garanderen. Het bedrijf heet meerdere types ontharders in het assortiment. „Het ene apparaat is groter dan het andere. De apparaten werken allemaal op dezelfde manier, maar een groter exemplaar heet meer capaciteit dan een kleinere ontharder.” Na het plaatsen van een waterontharder kan de klant direct merken dat er zacht water uit de kraan komt. „En bestaande kalk verdwijnt vanzelf. Wanneer u eenmaal een waterontharder in huis heet, hoet u de badkamer niet meer te ontkalken”, vertelt Schra enthousiast. Verder is de aanschaf van een waterontharder vaak een uitkomst voor personen met huidproblemen. Schra: „Mensen met een droge huid, eczeem of psoriasis wordt vaak aangeraden om niet te lang en niet te heet te douchen. Door het douchen gaan de poriën openstaan en komt er kalk in. Met zacht water kun je zo lang en heet douchen als je wil. Na het plaatsen van een waterontharder hebben veel mensen daardoor minder last van een droge huid.” In de meeste gevallen gaat Schra op bezoek bij een nieuwe klant. Met behulp van een kleine waterontharder laat hij

het verschil tussen hard en zacht water zien. „Dan leg ik uit hoe een waterontharder werkt en waar deze het beste geplaatst zou kunnen worden. Ik geniet van het contact met de klanten. Heet u interesse in een waterontharder? Nodig mij dan eens uit voor een presentatie bij u thuis, zodat we kunnen bekijken wat de mogelijkheden bij u thuis zijn.”

AQUA COMFORT De Weedebrink 12 8061 AZ Hasselt 038 – 477 53 04 info@aczw.nl www.aczw.nl

Reformatorisch Dagblad

Review Klanten reageren enthousiast op de waterontharder. Een voorbeeld: „Sinds de waterontharder is geplaatst, is mijn huid veel rustiger na het douchen. Ook de hormoonzalf die ik na het douchen meestal moest gebruiken om mijn huid tot rust te krijgen, gebruik ik bijna niet meer. Mijn huid is veel zachter en herstelt sneller. Super bedankt voor de snelle service, we zijn er heel blij mee!”

In de Regio

Lutherlied bij Duits soldatengraf

Gert Janssen

at vindt ook Hans Sakkers, schrijver van het boek ”Duitse militaire begraafplaats Ysselsteyn, Duits beheer over Nederlands erfgoed” (te koop bij boekwinkel Jomini, www.jomini.nl). Het werk over de laatste rustplaats van hoofdzakelijk in Nederland gesneuvelde, Duitse soldaten is inmiddels drie jaar oud, maar heet tot nog toe nauwelijks publiciteit gekregen. Dat kan niet te maken met het ‘oud zeer’ van de oorlog, want Ysselsteyn mag zich de laatste jaren juist verheugen in een toenemende belangstelling van Nederlandse bezoekers, vertellen Sjoerd Ewals, hoofd communicatie van de begraafplaats, en Jan Hemels, pedagogisch medewerker en historicus militaire geschiedenis. „Jaarlijks trekken we zo’n 25.000 tot 30.000 geïnteresseerden.” Amateur-historicus Sakkers (Koudekerke) verdiepte zich tot nog toe vooral in de Zeeuwse oorlogshistorie.

Dankzij hem werden de verwaarloosde bunkers in het Deltagebied uiteindelijk tot cultureel erfgoed verheven. Zijn interesse voor de Limburgse dodenakker is overigens gewekt in zijn thuisprovincie. „Hier ligt een Duitse militair begraven die in de duinen bij Vlissingen is gevonden door een vriend van mij. Daar was ik bij. Ik was toen vijtien jaar.” Zijn gedetailleerde boek over Ysselsteyn telt 650 pagina’s en bevat een uitgebreide bronnenlijst. Voor het onderzoek werden niet alleen Nederlandse, maar ook Duitse archieven minutieus geraadpleegd; er kwam een schat aan nieuwe en gevoelige informatie boven water. Zo is de overdracht van de begraafplaats aan de Duitse oorlogsgravenstichting Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge pas in 1976 tot stand gekomen, ruim twintig jaar later dan in andere West-Europese landen het geval was. Oorzaak was politiek gesteggel over geld voor het onderhoud van de graven, maar vooral het feit

19 november 2021

beeld Vidiphoto

Aan een lange, stille beukenlaan staan aan beide zijden ontelbare aantallen grijze kruizen met de namen van gesneuvelde militairen. De grootste Duitse militaire begraafplaats ter wereld in Ysselsteyn intrigeert.

Reformatorisch Dagblad

Collega’s gezocht!

Scan en bekijk de vacatures chef-monteur beveiliging

monteur utiliteit

technicus onderhoud

werkvoorbereider

chef-monteur industrie

calculator

werkenbijleertouwer.nl Systeemintegrator in elektrotechniek, klimaat en ICT Barneveld t 0342 425151

dat het Nederlandse leger dienstplichtigen liet ‘trainen’ op de stofelijke resten van de militairen. „Dienstplichtige soldaten werden in de jaren zestig opgeleid voor het kunnen identiiceren van gesneuvelde militairen. Men verwachtte tijdens de Koude Oorlog een conlict met het Oostblok waarbij veel slachtofers zouden vallen. Lichamen van onbekend gebleven, gesneuvelde Duitsers werden bij Ysselsteyn opgegraven en onder leiding van ervaren oicieren van de gravendienst moesten soldaten de identiteit van deze overblijfselen proberen te achterhalen. Dat lukte in slechts 33 procent van de gevallen. Op andere Duitse begraafplaatsen werd dat gedaan door Duitse deskundigen, met een positief resultaat van 65 procent. Toen de Volksbund bezwaar maakte tegen de Nederlandse handelwijze, werden ze hooghartig weggestuurd. Duitsland had niets te zeggen over zijn eigen doden.”

Ysselsteynse bevolking. „Dat heet een oorzaak. In deze omgeving is zwaar gevochten. Toen de bevolking de rouwende nabestaanden uit Duitsland hier zag, besete men dat ook deze ‘vijanden’ het slachtofer waren van dezelfde oorlog. Pastoor Jansen, die zelf in Dachau gevangen had gezeten, heet zich enorm ingezet voor deze begraafplaats.” Schaamte Hoewel er in coronatijd minder Duitse bezoekers waren dan in voorgaande jaren blijt bij hen de behoete om te herdenken. Volgens Hemels leet bij de Oosterburen nog grote schaamte over de oorlog. „Zelfs bij de jongere generatie merk je dat. Ze besefen dat ze tweemaal een oorlog zijn begonnen en die hebben verloren, met miljoenen slachtofers als gevolg. Wij als Nederlanders hebben ook een donker verleden, met slavernij en de politionele acties in Indonesië. Als we daarop worden aangesproken, proberen we dat te vergoeilijken. Duitsers zijn veel schuldbewuster, misschien zelfs wel te zwaarmoedig, in dit opzicht.” De herdenkingsmonumenten in Duitsland zijn vooral een eerbetoon aan deserteurs, vult Sakkers aan. „Hoewel desertie een militair strabaar feit is, worden ze

beeld Vidiphoto

Eigen graf Nog steeds worden er vermiste Duitse oorlogsslachtoffers gevonden en geïdentiiceerd, vertelt Ewals. „Die krijgen hier een eigen graf, voorzien van een kruis.” Dat is uniek, want vrijwel overal ter wereld liggen Duitse soldaten begraven in een verzamelgraf van meerdere personen met daarop een betontegel met de namen. Inmiddels telt Ysselsteyn bijna 32.000 graven; het is daarmee de grootste militaire begraafplaats van Nederland en qua oppervlakte de grootste ter wereld. Het zijn met name Nederlanders in Duitse dienst die voor onderhoud, communicatie en educatie zorgen. In zijn boek beschrijt Sakkers ook de opmerkelijk vriendschappelijke relatie tussen Duitse families en de

„Duitsland had niets te zeggen over zijn eigen doden”

Reformatorisch Dagblad

Terrasvloeren | Bloembakken, beplanting & beregening | Buitenverlichting | Kunstgras & sedum | Balustrades

WIJ HEBBEN MEERDERE VACATURES!

Zzp’ers en leerling-monteurs ook welkom!

MONTEURS Je maakt dagelijks de mooiste terrasvloeren op dakterrassen en balkons. Met keramische tegels op verstelbare tegeldragers, creëer je een perfect vlakke en strakke terrasvloer. Regelmatig installeer je verlichting, plaats je bloembakken en leg je kunstgras of sedum. Jouw vakmanschap en creativiteit zorgen ervoor dat je elke klant verrast en blij maakt met een exclusief terras.

WERKVOORBEREIDER/PLANNER De planning en voorbereiding van de projecten ligt in jouw handen. Je kiest samen met de klant het moment van de aanleg en verzorgt de planning van de monteurs. Je bestelt de materialen, regelt hijskranen en de nodige vergunningen hiervoor. Je zorgt dat alles op het juiste moment op de juiste plaats is. Dankzij jou weet iedereen wat hij moet doen en wanneer.

UITVOERDER Je bent het aanspreekpunt voor de monteurs. Je bezoekt de klussen, helpt monteurs waar nodig en bewaakt de aanlegprocessen. Je verzorgt de serviceklussen bij reeds aangelegde terrassen. Je zorgt dat alle materialen klaarstaan voor de monteurs. Ook ben je verantwoordelijk voor het voorraadterrein, gereedschap en de bussen. Daarnaast verzorg je het inmeten van terrassen en je werkt plattegronden en tekeningen uit.

VERKOOPADVISEUR Je adviseert onze klanten in hun keuze voor dakterras- of balkontegels. In de buitenshowroom zorg je voor persoonlijke aandacht, waarbij je inspireert en meedenkt om van daken en balkons een sfeervolle buitenruimte te maken. Daarbij geef je helder uitleg over de eigenschappen van alle materialen en over de systemen van tegeldragers, verlichting en beregening. Je vat dit samen in heldere oﬀertes.

Meer info of solliciteren: www.exclusievedakterrassen.nl/vacatures of bel/app Erik op 06 - 12 50 65 85 Stationsweg Oost 194c • 3931 EX • Woudenberg • 033 - 303 73 37

gezien als verzetsstrijders. Het wordt tijd dat Europa de Duitsers de hand reiken als het gaat om hun oorlogsverleden.” De Zeeuws merkt het („te”) grote verschil tussen de militaire erevelden van de overwinnaars en de verliezer op. „Ik begrijp dat je hier geen graven moet laten adopteren, zoals de geallieerden doen. Maar waarom mag de ene soldaat wel met militaire eer begraven worden en zijn tegenstander niet? De meeste Wehrmachtsoldaten hadden in de oorlog geen keuze. Als het stofelijk overschot van een geallieerde soldaat wordt gevonden en herbegraven, dan gebeurt dat op een ceremoniële manier waarbij militairen de kist dragen. Tot voor kort werd dat hier in alle stilte gedaan. Nu mag er ook familie bij zijn. De kracht van Ysselsteyn is dat er hier geen heldenverering plaatsvindt”, vervolgt de Zeeuwse historicus. „Dat is een schoonheid op zich. De oceaan aan kruizen zegt genoeg: eenvoud en rauwheid. Hier zie je de oorlog in al zijn triestheid terug.” Extreem rechts In het verleden werden er nogal eens bezoekers van extreem rechtse signatuur gesignaleerd, die een eerbetoon wilden brengen aan gesneuvelde SS’ers, want ook die liggen er begraven. De laatste jaren is het een stuk rustiger, mede dankzij de toegenomen belangstelling van doorsnee burgers. Sympathisanten van het nazisme blijken drukte zoveel mogelijk te mijden. Ook de veiligheidsdiensten houden een oogje in het zeil. „Maar we kunnen aan de buitenkant niet zien wat voor soort mensen hier op bezoek komt en welke intentie ze hebben”, constateert Ewals nuchter. „Wij dragen zorg voor de graven en proberen daarbij zo min mogelijk te oordelen. Het beeld over de Duitse bezetter is in ieder geval een stuk genuanceerder dan vroeger. Toen overheerste het idee dat het alleen maar schoten waren.” Dat dit zeker niet zo was, toont het verhaal van KarlHeinz Rosch, die op Ysselsteyn begraven ligt. De soldaat kwam om het leven bij een heldhatige redding van twee Nederlandse kinderen tijdens een granaatbeschieting. De kanonnier bij het Fallschirmjäger-artillerieregiment was gelegerd op een boerderij in het NoordBrabantse Goirle. Met het boerengezin kon hij prima overweg. Toen de beschietingen op 6 oktober 1944 begonnen, rende hij naar buiten om de twee spelende kinderen Jan (4) en Toos (5) naar binnen te brengen. Zelf kwam hij daarbij om het leven. Rosch werd begraven bij de boerderij en in 1948 herbegraven op Ysselsteyn. Doodsoorzaak Zo zit er een verhaal achter iedere grafsteen. De afdeling educatie van Ysselstein probeert die te achterhalen met behulp van amateur-onderzoekers en vrijwilligers. Ook familieleden van de gesneuvelde militairen bieden achtergrondinformatie. Meestal wordt een doodsoor-

zaak in de necrologie vermeld, hoewel deze niet altijd klopt, stellen Sakkers, Ewals en Hemels. „Veel soldaten pleegden zelfmoord. Dat was echter een schande voor de familie, zodat er vaak door de militaire leiding een andere reden werd opgegeven. Ook als we dit weten vermelden we dat niet, uit respect voor de nabestaanden.” Werden door de Duitsers veel oorlogsmisdaden gepleegd, ook de geallieerden hadden geen schone handen, blijkt uit de bronnenstudie van de Zeeuwse onderzoeker. „Er liggen hier soldaten die na hun gevangenneming om het leven zijn gebracht. Dat gebeurde vaak uit wraak, omdat er door het felle verzet van de Duitsers veel verliezen waren geleden.”

Van de 32.000 doden zijn er ruim 4800 (nog) niet geïdentificeerd Van de 32.000 doden op Ysselsteyn, zijn er ruim 4800 (nog) niet geïdentiiceerd. Niet alleen Duitse militairen, maar ook andere nationaliteiten in Duitse militaire dienst, NSB’ers en burgerslachtofers liggen er begraven. Zelfs twee baby’s met het opschrit ”Ein Deutscher soldat”, ontdekte Sakkers. Hij hoopt dat de tekst spoedig wordt aangepast. De kindjes zijn omgekomen in het voormalige concentratiekamp Vught, waar na de oorlog ‘foute’ landgenoten en Duitse burgers werden geïnterneerd. Ontberingen Dat de Nederlandse bewakers na de oorlog niet zachtzinnig met hun gevangenen omgingen, blijkt uit meer graven van daar omgekomen burgers. „Mensen kwamen in Vught door allerlei ontberingen om het leven. Ook kinderen. Ze werden gezien als de vijand en ook zo behandeld, hoewel er velen nooit veroordeeld zijn geweest. Maar er zijn hier ook graven van leden van de Gestapo en SD die door het verzet zijn gedood. Nederland maakte van Ysselsteyn een soort dumpbegraafplaats door ook Nederlandse en Duitse burgers die na de oorlog in kamp Vught en Westerbork geïnterneerd waren, hier te herbegraven.” Ook een gesneuvelde neef van prins Bernhard heet hier zijn laatste rustplaats gevonden. De prins heet het graf diverse keren in stilte bezocht. Misschien hoorde ook hij het carillon het Lutherlied spelen. Zacht klingelt het over de Duitse soldatengraven: „Een vaste burcht is onze God.”

Reformatorisch Dagblad

Verbonden in belijden

Gezinsmagazine OmSionsWil incl. jongerenkatern

EXTRA DIK

kerstnummer!

AANBIEDING

Winter

abonnement 3 maanden nu

€ 11,

(stopt automatisch)

Gezinsmagazine voor jong & oud Aanbod loopt van 1 nov. 2021 tot 31 jan. 2022.

Kijk op: www.omsionswil.nl/abonnee-worden/ Mail naar info@omsionswil.nl of bel naar 078 - 693 00 83 Uitgeverij Om Sions Wil | 078 - 693 00 83 | info@omsionswil.nl | www.omsionswil.nl

Autobedrijf

Gebr. Morren

Zie onze website voor het volledige aanbod.

Lange Heideweg 8 • 6731 EG • Otterlo tel. 0318 0 - 59 19 63 • info@automorren.nl www.automorren.nl

Audi A1 1.4 TFSI Ambition Pro Line Business, bj. 2013, 138.587 km 10.750

Audi A3 Sportback 1.4 TFSI Ambition Pro Line S, bj. 2011, 156.352 km 10.450

Audi A3 Sportback 1.4 TFSI Ambition Pro Line S, bj. 2015, 114.690 km 16.995

Audi A3 Limousine 2.0 TDI Ambition Pro Line S aut., bj. 2014, 107.356 km 18.450

BMW 3-Serie Coupé 320i Corp. Lease Executive, bj. 2009, 212.629 km 8.850

BMW 5-Serie 520i Executive, bj. 2010, 127.042 km 12.750

BMW 5-Serie 535xd High Executive, bj. 2013, 91.250 km 24.850

Chevrolet Spark 1.0 16V LS Bi-Fuel, bj. 2011, 120.714 km 3.850

Fiat 500 0.9 TwinAir Turbo 500S, bj. 2015, 72.931 km 9.995

Ford Focus Wagon 1.0 EcoBoost Titanium Business, bj. 2019, 29.301 km 21.250

Hyundai Tucson 2.0i Style, bj. 2005, 162.001 km 3.500

Mini Cooper S 1.6 Chili, bj. 2012, 75.328 km 13.250

Mini Cooper S 1.6 Chili, , bj. 2011, 122.977 km 10.850

Nissan Qashqai 1.6 Visia, bj. 2013, 142.329 km 12.995

Nissan Qashqai 2.0 Tekna Premium, bj. 2007, 169.583 km 6.950

Peugeot 107 1.0-12V Sublime, bj. 2010, 157.814 km 3.450

Seat Arona 1.0 TSI Style Business Intense, bj.2019, 44.044 km 21.450

Seat Leon 1.8 TFSI Sport, bj. 2009, 1 51.793 km 8.650

Seat Leon 2.0 TDI FR, bj. 2008, 264.168 km 4.950

Skoda Superb Combi 1.6 TDI Greenline Amb. B. Line, bj. 2012, 140.080 km 11.450

Volkswagen Golf 1.2 TSI Trendline, bj. 2017, 106.473 km 13.650

Volkswagen Golf 1.4 TSI ACT Business Edition, bj. 2016, 135.152 km 16.450

Volkswagen Golf Plus 1.4 TSI Comfortline, bj. 2006, 184.790 km 4.450

Volkswagen Golf Sportsvan 1.4 TSI Highline, bj. 2015, 122.623 km 16.950

WE ZIJN NOG OP ZOEK NAAR EEN Volkswagen Polo 1.0 MPI Comfortline, bj. 2018, 37.924 km 13.950

Volkswagen Scirocco 1.4 TSI Highline, bj. 2009, 144.918 km 8.250

1e AUTOTECHNICUS!

www.automorren.nl

NIEUW met zo’n 25 jaar ervaring! Nieuw met ervaring. Klinkt net als een splinternieuw kantoor in een monumentaal pand. Met

gezamenlijk

zo’n

jaar

ervaring

dienstverlening en (internationale) business zijn we Contique gestart.

Tactische marketingconcepten voor ondernemers, door ondernemers. Onze specialismen? Eerst een duidelijk, compact plan en dan samen aan de slag. Heldere doelstellingen die we vertalen naar fotografie en online/offline marketing. Meer weten? Contique us ...

Daan Blankestijn 06-120 22 487 Jan Beens

06-520 95 114

Laan 9, Nunspeet

info@contique.nl

#datvertellenwelieverzelf

Wij brengen sfeer bij u thuis

In de Regio

beeld André Bijl

Frisse wind door Leerdams Hoje Door het overlijden van haar regent pakten donkere wolken zich samen boven de Leerdamse Sacré Coeur. Maar nu heet het Hoje van Mevrouw van Aerden drie nieuwe beheerders.

André Bijl en Maarten Dijkstra

et ligt prachtig aan de Linge. De ronde koepel van het hoofdgebouw steekt ier boven het kabbelende water uit. Niet zo gek dat Leerdammers het Hoje van Mevrouw van Aerden trots hun Sacré Coeur noemen. De heuvel en de grote trappen bij het Franse godshuis ontbreken er, maar verder. „De combinatie van 18e-eeuwse Hollandse degelijkheid, Franse elegantie en een tikje Rococo maakt het Hoje van Mevrouw van Aerden uniek”, stelt een medewerker van het museum -want dat is het tegenwoordig- trots. „Naast de prachtige binnen- en buitentuin beschikt het hoje over een zeer unieke collectie schilderijen van 17e-

eeuwse Hollandse meesters in de Regentenkamer van het museum.” Tot voor kort stonden de deuren van museum en de tuinen wagenwijd open voor bezoekers. Die konden er schilderijen bekijken en een rondleiding krijgen. Er bestond de mogelijkheid om er te vergaderen, workshops, teamdagen en familiereünies te organiseren en concerten bij te wonen. Vanwege het onverwachte overlijden van de vorige regent, Maarten Kruyswijk, in januari dit jaar, kwam dit allemaal op een laag pitje te staan. Door het aantreden van de neven Jörgen en Ronald Sörensen en Hans Kabel als nieuwe beheerders gloort er echter weer licht aan de horizon. Vol enthousiasme is het drietal aan zijn beheerklus begonnen.

Reformatorisch Dagblad

Daniël is hét blad voor voor Daniël reformat reformatorische gezinnen en jongeren.

Word abonnee!

EXTRA! Vul bij de opmerkingen actiecode ‘KAART’ in en krijg een luxe kaartenset t.w.v. € 8,45 cadeau!

danielonline.nu/abonnee

„We kijken uit naar mooie evenementen, zoals de organisatie van zomeravondconcerten. We willen op een open manier naar de gemeenschap staan”, vertellen ze. Jörgen Sörensen, oud-directeur van DSM, oud-wethouder van Beesd, en nu de kersverse voorzitter van het regentschap: „Maarten Kruyswijks werk werd weliswaar overgenomen door zijn zus Marijke, maar die is inmiddels 84 en zag er niet goed overheen. Vandaar dat ze vroeg of ik bij wilde springen.” De oude en nieuwe regenten kenden elkaar nauwelijks. „Een paar maanden voor zijn dood heb ik een gesprek met Kruyswijk gehad en ik vroeg hem of ik ergens bij kon helpen. Dat was onze eerste ontmoeting. Het feit dat we 250 jaar geleden dezelfde voorvader hadden, betekent niet dat we elkaar nu zouden moeten kennen”, zegt Sörensen. Overgrootmoeder De nieuwe regent voelt zich nauw verbonden met het Hoje. Sörensen: „Mijn overgrootmoeder heet hier dertig jaar gewoond. Haar bedstee staat er nog. In onze familie was het Hoje altijd onderwerp van gesprek. Daardoor weet ik veel van de geschiedenis. Neem bijvoorbeeld deze kist uit de regentenkamer. Ik zei laatst tegen een gids dat het niet het originele exemplaar was. De echte kist had drie sleutelgaten. Elke regent bezat een sleutel; de kist kon alleen worden geopend als alle regenten hun sleutel gebruikten. Dat was om de kostbare inhoud, oude aandelen en obligaties, te beschermen. Onderzoek wees uit dat de oude kist in 1975 was gestolen: dit exemplaar kregen we van Lies Kruyt.” De huidige regenten stammen af van de vader en moeder van Maria Ponderus, de stichter van het Hoje. „Daarmee voldoen we aan de voorwaarde dat regenten

Regenten moeten familie van Maria Ponderus en gereformeerd zijn uit haar geslacht akomstig moeten zijn. Een andere eis is dat ze de gereformeerde religie moeten aanhangen.” De drie neven komen elke donderdag samen in het Hoje. „We vinden het leuk werk, maar het besturen vergt veel tijd. We zijn er zeker dertig tot veertig uur per week mee bezig. Gelukkig heb ik de nodige organisatorische ervaring”, aldus Sörensen. Museale functie De afgelopen maanden kwam er veel op het nieuwe regentschap af. „Het besturen van het Hoje is complex. We hebben met de gebouwen en oude meesters een museale functie. Daarnaast zijn er de tien huisjes, waarvan er negen bewoond worden en één gebruikt wordt door onze vrijwilligers. We beheren twaalf hectare grond en natuurlijk is er onze fraaie boomgaard met het voorgebouw dat tot voor kort verhuurd werd aan de gemeente, maar dat nog altijd gebruikt wordt als trouwlocatie.” De afgelopen maanden zochten de drie hun weg door meerjarenonderhoudsplannen, beveiligingsopgaven, huur- en pachtcontracten en overlegden ze met verzekeraars, accountants en Monumentenzorg. „Het Hoje ziet er prachtig uit, maar volgens de kenners moet er

Kunstcollectie in Regentenkamer Pieter van Aerden, echtgenoot van stichteres Maria Ponderus, had als hobby het verzamelen van kunstschilderijen. Zijn 17eeeuwse verzameling hangt nu in het 18e-eeuwse hofje. Het werd regelrecht vanuit de Haagse huiskamer van de stichteres in de Leerdamse Regentenkamer opgehangen. De collectie bevat onder meer werk van Frans Hals, Hendrick Dubbels, Pieter Claesz, Cornelis de Heem en Gerard ter Borgh. Naast de schilderijen is er 18e-

Reformatorisch Dagblad

eeuws, Amsterdams miniatuurzilver te bewonderen. Dat is afkomstig uit een legaat van mevrouw B.Th.C. Tukker-Doelman, weduwe van de oud-beherend regent, mr. A. Tukker. Helaas ontbreekt tot op de dag van vandaag een van de topstukken van de verzameling: het schilderij “Twee lachende jongens” van Frans Hals. Het werd in 2020 voor de derde keer in ruim dertig jaar gestolen. De regenten hopen nog steeds dat het wordt teruggevonden.

WORD ONDERDEEL VAN ONS TEAM! Verbindend bouwen

Teamwork

Bouwen is samenwerken. De juiste mensen bij elkaar en de juiste krachten bundelen. In een vroeg stadium meedenken met de klant om zo het beste eindresultaat te bereiken. Het is de manier waarop Opa van Driesten in 1923 al bouwde en de basis legde voor het huidige bedrijf. Het is de manier waarop wij kleine en grote projecten realiseren in woningbouw en utiliteitsbouw.

Wij werken vaak als een team. Het is daarbij van belang dat je de ander echt kent. Elkaar begrijpen en vertrouwen. Je merkt hierdoor echt dat onze mensen elkaar willen helpen groeien. Op de bouw zelf is dit gevoel ook goed te zien. Onze jongens leren van elkaar en maken samen prachtige gebouwen!

Barrie wil zijn kennis overdragen Richard zoekt een maatje

Metselaar / onderhoud

Timmerman

Johan kan de calculatie niet alleen en zoekt versterking Calculator

Meer weten over deze functies? Bel met Anne van Driesten mobile: 06 - 53 25 33 72

Bekijk al onze vacatures op Harskamp | 0318 461 651 | www.driesten.nl/vacatures

Wil jij met ons meebouwen? Stuur je sollicitatie dan naar mail: avandriesten@driesten.nl

veel aan gebeuren. De komende jaren kost ons dat zo’n één miljoen euro.” In de rubriek ”Nieuws uit de regentenkamer” op de site van het Hoje vertelt Ronald Sörensen dat hij bij de renovatiewerkzaamheden vooral plaatselijke vaklui wil inschakelen. „We kiezen zoveel mogelijk voor mensen uit Leerdam. Onlangs hadden we een gesprek met burgemeester Fröhlich. We zeiden: „We vragen niet om geld, want dat hebben jullie niet, maar als jullie vergunning geven voor de organisatie van zes concerten, zorgen wij voor de rest. Creatief denken, daar gaat het om in dit werk.” Beeldenexpositie Nu de paperassen op orde zijn, houden de regenten zich steeds meer bezig met de toekomst. „We willen openstaan naar de samenleving. We kregen de vraag of er in de tuin van het Hoje een beeldenexpositie kon worden gehouden. Een geweldig idee! Ook de vrijwilligers reageerden enthousiast.

Verder kijken we dus naar de mogelijkheid tot het organiseren van zomeravondconcerten, zoals die vroeger werden gehouden. Mooie muziek, zitjes in de tuin, een hapje en een drankje, otewel: reuzegezellig. Daar stellen we graag onze tuin voor beschikbaar. En als het regent, verhuizen we naar het poortgebouw. We roepen initiatiefnemers op zich bij ons te melden.” Om het Hoje ook in de toekomst levensvatbaar te houden, zijn de drie bestuurders op zoek naar verdere versterking van het regentschap. „Van nieuwe regenten wordt verwacht dat ze van onbesproken gedrag zijn, banden hebben met het protestants geloof en dat ze afstammen van Maria van Aerden. Ze gaan zich tegen een geringe vergoeding inzetten voor het welzijn van de bewoonsters en vrijwilligers. Daar staat tegenover: een ongekend mooie kans om te vergaderen in onze schitterende regentenkamer en participatie in een gezelschap met gelijkgestemde mensen die een mooie traditie voort willen zetten en het monument ongeschonden willen doorgeven aan komende generaties.”

beeld Stichting Familie Vrouwenhofje

Voor protestantse dames van onbesproken gedrag Het hofje van Mevrouw van Aerden is al eeuwenlang in het bezit van de familie Van Aerden. De mevrouw aan wie het zijn naam te danken heeft, is Maria Ponderus. Zij werd geboren in Monster in 1672. Op 20-jarige leeftijd trouwde ze de bijna dertig jaar oudere weduwnaar Pieter van Aerden, notaris en procureur te Den Haag. Ze overleefde niet alleen haar man, maar ook hun twee zonen en dochter, die alle drie geen kinderen nalieten. Ze besloot een deel van haar

aanzienlijke kapitaal te bestemmen voor de oprichting van een vrouwenhofje, bedoeld voor behoeftige dames uit haar of haar mans familie. Er bestonden in de 18e eeuw immers nog geen sociale voorzieningen. Waren er geen arme familieleden dan mochten er derden wonen, mits die maar van protestantse huize waren. Bij Maria’s overlijden in 1764 bleek de doelgroep niet meer in Den Haag, maar in Leerdam te wonen. Door de goede banden van de familie met het Huis van

Reformatorisch Dagblad

Oranje mocht het Hofje gebouwd worden op de ruïne van het kasteel van Leerdam, dat in het bezit was van prins Willem V. Bij testament bepaalde Maria dat er een stichting moest worden opgericht om het Hofje te besturen. Dat werd Stichting Familie Vrouwenhofje; die is vanaf 1764 de eigenaresse. Het Hofje wordt anno 2021 nog steeds bewoond –volgens het testament van de stichteres– door ongehuwde dames van onbesproken gedrag en van protestantse huize.

Ter uitbreiding van ons team zijn wij voortdurend op zoek naar

ERVAREN EN LEERLING GLASZETTERS Zie jij het zitten om met ons verder te bouwen aan ons mooie bedrijf, en vind je het belangrijk dat je wordt gewaardeerd om je inbreng? Stuur dan je sollicitatie met CV per mail naar: martin@duinkerkeglasservice.nl

Landelijke service voor advies, inmeten en montage Montageteam voor elk glassoort

UW COMPLETE GLASHANDEL Duinkerke Glasservice is uw complete glashandel. Van advies en inmeten tot en met

Glas in lood atelier met eigen ontwerp programma Veel glasbewerking in eigen huis

Al 10 jaar dé glasspecialist bij u thuis!

montage: wij ontzorgen u van begin tot eind. Met onze kennis en ervaring, plaatsen wij niet alleen allerlei soorten glas, die wij veelal in eigen huis vervaardigen; wij adviseren u ook. Daarnaast bezorgen we u glas en bewerken we diverse soorten glas. Waar in Nederland ook zit, wij zijn dé oplossing voor uw glasvraag.

Duinkerke Glasservice

Mercuriusweg 5

Pluimenweg 5

3771 NC Barneveld

3925 BK Scherpenzeel

0342 - 462 809

033 - 277 4629

info@duinkerke.nl

Deskundige glaszetters

Volledige ontzorging

www.duinkerke.nl

Landelijke service

Verzamelde werken van bekende hervormd-gereformeerde predikanten

849 pagina’s

59,95

DS. G. BOER

G EGRONDE

E-book

TROOST

€45,99

UITLEG VAN DE HEIDELBERGSE CATECHISMUS

Tijdbetrokken vreemdelingschap

748 pagina’s

328 pagina’s

59,95

44,95

Gegronde troost

Verkondiging met volmacht Verzameld werk ds. G. Boer II

Verzameld werk van ds. G. Boer

Uitleg van de Heidelbergse Catechismus

Ds. G. Boer

Ds. G. Boer (1913-1973) was een markant hervormd-gereformeerd predikant, die in de gemeenten die hij diende met zijn trinitarische en vaak als profetisch gekenmerkte prediking diepe sporen trok. In zowel zijn prediking als in zijn theologische arbeid was de Bijbelse vreemdelingschap een doorlopend thema.

‘Gegronde troost’. Deze titel geeft aan waar het in de uitleg van de catechismus van ds. G. Boer om gaat. Het allesbeslissende is dat wij de Heere Jezus Christus kennen als onze getrouwe Zaligmaker. Daarin alleen vinden wij de enige troost in leven en sterven.

Na ‘Tijdbetrokken vreemdelingschap’ (2016) wordt met deze editie de op schrift gestelde nalatenschap van ds. Boer gecompleteerd. ‘Verkondiging met volmacht’ bevat verschillende preken en lezingen, waaronder een serie preken over het leven van Simson, diverse preken bij bijzondere gelegenheden en een lezing over de volmacht van de prediking.

816 pagina’s

64,95 E-book

€48,99

648 pagina’s

560 pagina’s

54,95

49,95

Vreugde bij de Bron

Stilte van het hart

Op verhoogde toon

Verspreide geschriften van ds. I. Kievit

Verzamelde geschriften van dr. A. van Brummelen

Verzameld werk van ds. L. Kievit (1918-1990)

Ds. I. Kievit

Dr. A. van Brummelen

Ds. L. Kievit

Behalve grondige studies over Johannes Calvijn zijn hier belangrijke artikelen en lezingen over Pinksteren, de rechtvaardiging, onsterfelijkheid en opstanding bijeengebracht, en zeven boeiende lezingen over de dynamiek van de moderne tijd en het belang om het statisch-gegevene dynamisch te doorleven.

Dr. A. van Brummelen (1928-1999) nam een grote plaats in als hervormd-gereformeerd predikant. Hij had de gereformeerde waarheid lief. Dr. Van Brummelen publiceerde veel. In deze bundel met verzameld werk is daar een dwarsdoorsnede van opgenomen.

In zijn preken en meditaties ligt het hart van zijn levenswerk. Wanneer hij in zijn prediking Christus ter sprake bracht in kruis en opstanding was hij hooggestemd en ging hij op verhoogde toon spreken. De rijke inhoud wordt ondersteund door een stijl van verwoording die ook vandaag nog zeggingskracht heeft.

Ga naar uw boekhandel, bestel op debanier.nl of bel 055-5390650

In de Regio

Daams’ Molen. beeld André Dorst

Vrienden.

beeld André Dorst

Jongeren laten molens draaien Daams’ Molen in Vaassen draait deze zaterdag rustig zijn rondjes. Onder de hoede van Jurre Riphagen (19), bijna de jongste molenaar van Nederland. Gert de Looze

urre gaat niet gebukt onder die verantwoordelijkheid. Rustig vertelt hij over de techniek van de korenmolen, laat hij zien hoe graan kan worden gemalen en zet hij op verzoek de wieken stil. Intussen heet hij zijn woordje klaar voor bezoekers. Even later helpt hij de wieken met zijn handen op gang, omdat er deze dag weinig wind staat. Hij studeert geschiedenis in Leiden en woont daarom in deze sleutelstad. Maar iedere vrijdag pakt hij de trein naar de Veluwe. De ene zaterdag heet hij de regie in Daams’ Molen in Vaassen, de andere week bivakkeert hij in korenmolen Werklust in Oene. Bijzonder? Nuchter: „Ieder zijn hobby. De een sport op zaterdag, de ander is te vinden in een molen.” Ramon Kroes (19), de benjamin van de gediplomeerde vrijwillige molenaars, wisselt Jurre daarbij af. Of hij is het Openluchtmuseum in Arnhem te vinden om dáár een van de molens te laten draaien. Ramon doet de bbl-

opleiding elektrotechniek. In juli 2021, toen hij nog 18 was, behaalde hij samen met Jurre zijn molenaarsdiploma. Tot 16 september waren ze de jongste molenaars van Nederland. Op die datum nam een 18-jarige het stokje van hen over. Ramon: „Leetijdgenoten reageren vaak verbaasd als ik over mijn hobby vertel.” Generatiekloof De meeste vrijwillige molenaars doen de opleiding van vereniging De Hollandsche Molen, kort voor of na hun pensionering. De stichting Vaassens Molen was daarom blij met de enthousiaste Jurre en Ramon. De stichting betaalde hun molenaarsopleiding en de molenaars van Vaassen reden hen naar de leslocaties in Arnhem en Zwolle. Jurre: „Tijdens de opleiding leer je wat er nodig is om een molen goed en veilig te bedienen.” Ramon: „Niet alleen uit de boeken. Je moet 150 praktijkuren draaien, verdeeld over alle seizoenen en in verschillende molens.” Nederland telt zo’n 1500 gediplomeerde vrijwillige

19 november 2021

molenaars, van wie er slechts 76 jonger dan 25 jaar zijn. De gemiddelde leetijd is dik 60, schatten de vrienden. „Er bestaat een generatiekloof, maar dat kan de pret niet drukken. De molenaarsteams van Oene en Vaassen voelen voor ons als familie.” Toch kan verjonging geen kwaad. Jurre: „Als ik interesse bij met name jongere bezoekers bespeur, vertel ik hun dat ook zij molenaar kunnen worden.” Ramon: „Ik wist dat het Gilde van Vrijwillige Molenaars wil vernieuwen. Daarom heb ik de stoute schoenen aangetrokken en om een gesprek met de voorzitter gevraagd. Het resultaat van die ontmoeting is dat er nu een groep jongeren meedenkt met het bestuur van het gilde. Wij weten beter dan ouderen wat je wel en niet moet doen om jongeren voor het vak te interesseren.” Jurre: „Nieuwe molenaars zijn hard nodig. In Groningen en Zeeland is er al sprake van een tekort. Slechts zo’n 5 procent van de molenaars is vrouw. Het lijkt me goed als ook dat percentage link stijgt.”

beeld André Dorst

Ramon Kroes (l.) en Jurre Riphagen genieten van het molenaarsvak.

Staaltje techniek Jurre en Ramon –beiden geboren en getogen in Vaassen– stammen niet uit een molenaarsgeslacht. Ze liepen het molenvirus elders op. Ramon: „Rond mijn vierde bezocht ik Daams’ Molen een paar keer met mijn opa. Pas op mijn twaalfde keerde ik er terug. De molenaars wisten bij mij de juiste snaar te raken. Al snel mocht ik helpen om de molen op de wind te zetten

en bezoekers te ontvangen. Een molen herbergt een mooi staaltje techniek. En je ervaart er wat een kracht de natuur kan hebben ” Jurre: „Vijf jaar geleden leidde Ramon mij rond in Daams’ Molen. Ik was meteen verkocht. De combinatie van techniek en geschiedenis boeit mij. Daarnaast geniet ik van het contact met bezoekers. Ik vind het leuk om kennis over te dragen.” Jurre en Ramon weten dankzij de molenaarsopleiding meer dan de gemiddelde Nederlander over het weer. Jurre: „We moeten gevaren herkennen. Bij een koufront kan de wind link toenemen en ook nog eens uit een heel andere hoek gaan waaien.” Ramon: „Als je dan nog met vier zeilen aan het draaien bent, kan het goed mis gaan. Je moet er niet aan denken dat het wiekenkruis naar beneden valt en mensen verwondt.” Jurre en Ramon genieten iedere zaterdag van hun bezigheden in een van de molens. Jurre: „Draaidagen zijn bijna nooit hetzelfde. In de zomer zijn we druk met het rondleiden van bezoekers, terwijl we in de winter scherper op het weer moeten letten.” Ramon: „Wat ik het minst leuk vind? De zeilen oprollen als het regent, want die zijn dan ontzettend koud. Het hoort erbij. Ik word juist blij als een molen in een mooi tempo zijn rondjes draait. Wanneer bezoekers dan ook nog met een grote glimlach vertrekken, kan mijn dag niet meer stuk.” Jurre: „Een draaiende molen vergroot de levendigheid in een dorp of stad.”

Reformatorisch Dagblad

www.dewittenberg.nl

Informatie over kerkdiensten, kerkelijke gemeenten en voorgangers Plaats

Voorganger

Plaats, postcode of kerkelijke gemeente

START 14 februari 2022

ga aan de slag met je toekomst Kies voor Inside-out!

De digitale schatkamer van christelijk Nederland

zoek in 2.000.000+ artikelen

digibron.nl

Zoeken

VISBUFFETPLAZA Elke vrijdag doorlopend culinair genieten

32.

van diverse bufetten vanaf 17.00 uur

Heerlijke soepen, verrassende salades en smakelijke ovengerechten. Bovendien royale keus aan diverse soorten vis en Noordzeevis à la minute bereid door onze kok bij het kookeiland. Als dessert heerlijk Flevolands schepijs uit onze ijssalon door uzelf geschept met vers fruit en verse slagroom. RESERVEER UW EIGEN TAFEL!

KLIFWEG 2-4, 8321 EJ URK

 0527-681540 WWW.VISSPECIALITEITENBAARSSEN.NL ZIE WEBSITE VOOR VIS RELATIEGESCHENKEN/PAKKETTEN. BEZORGING DOOR HEEL NEDERLAND

Showroom bezoeken? Bel: 0318 30 66 14

Op zoek naar tegels? Aandacht

1000m² showroom vol inspiratie

Het belangrijkste punt om uw relatie aan u te laten plakken. Laat zien dat u op verschillende manieren aandacht schenkt aan uw relaties. Wij zijn gespecialiseerd in gepersonaliseerde en geïdentiﬁceerde relatiegeschenken. Samen zorgen wij ervoor dat uw relatie en merk versterkt worden! Wat vindt u uw relatie waard?

Wilt u ook persoonlijk uw geschenk samenstellen?

Stationsweg 10

Kom dan naar onze showroom!

6745 XM De Klomp (Gelderland)

Maak een afspraak. En een van onze adviseurs staat klaar.

0318 - 573 413

Tot ziens... Design

www.steenbergentegels.nl Relatiegeschenken

Promotieartikelen

Reclamemateriaal

Celsiusstraat 9 6716 BZ Ede | info@ikub.nl | www.ikub.nl | t. 0318 - 30 66 14

Reclame & Promotie

p .p .

Relaxspecial

GLX-1

Onze bestseller! Leder: één/twee kleuren

Dorpsstraat 1 3886 AR Garderen 0577-461441

www.onderdelindeboom.nl

vacature

Ben jij toe aan een nieuwe uitdaging? Maak kennis met De Schutse Jij wilt er zijn voor een ander, samen met je collega’s mensen met een beperking verder helpen. Stap voor stap, dag na dag. En daarbij probeer je de zorgverlening te vernieuwen. Een greep uit onze vacatures: • • • • •

Begeleider Persoonlijk Begeleider Zorgondersteuner Nachtdienstmedewerker Medewerker Huishoudelijke Dienst

Mail ons je cv via vacature@deschutse.nu of kijk op werkenbijdeschutse.nl.

De Schutse Zorg wat er écht toe doet

Klanten geven ons een

9+ slaapkamer stylen? N U M E T G R ATI S ST YLINGADVIES ! B� aankoop van een CAPAS bed ontvang je nu een stylingplan voor je slaapkamer van interieurstyliste Albertien!

GEZOND SL APEN IS DE BA SIS VOOR EEN FITTE MORGEN Ervaar het met een ergonomisch bed op C A PA S B E D . N L / B E D VA N D U I Z E N D S T I J L E N

maat, volledig op je lichaam afgesteld.

Ontdek het bed van 1000 stijlen Gezond slapen zonder rugp�n bl�ft onze prioriteit en we laten het er nog heel goed uitzien ook! Ontdek ons unieke maatwerk met eindeloze mogel�kheden in materialen en st�len. Plan een vr�bl�vende afspraak en ontdek ‘t zelf.

VR A AG D E G R AT I S BROCHURE BIJ ONS AAN!

Bed met een verhaal op advies van de fysio

90 dagen proberen

10 jaar garantie