Terdege - 19 jan 2022

Hoe woningruil bevalt? Familie Van den Bergh viert dit jaar opnieuw

vakantie in andermans huis

THUISONDERWIJS: VIJF DOCHTERS

ROND DE TAFEL * LES VAN VERVOLGDE CHRISTEN * DE UITDAGING VAN EEN OUD HUIS

Recept van Anna Yilmaz:

‘Verantwoord’ bananenbrood

„Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven.”

Mattheüs 11:28

Rust

„Ik ben echt aan vakantie toe”, hoor je weleens zeggen. In het voortdurend bezig zijn in ons werk of thuis in deze jachtige tijd met al zijn beslommeringen, kan het gebeuren dat we aan een periode van rust toe zijn. Als dat werk of ons bezig zijn in het gezin ook nog de nodige spanningen met zich meebrengt, is het soms bijna niet meer vol te houden. We kunnen er dan even tussenuit gaan, zodat onze krachten weer vernieuwd worden. Elk mens heeft van tijd tot tijd rust nodig. Gelukkig heeft de Heere ons een rustdag gegeven.

Als de Heere Jezus vermoeiden en belasten oproept om tot Hem te komen, opdat Hij hun rust zal geven, bedoelt Hij niet de rust naar het lichaam. Het gaat niet om mensen die vermoeid of belast zijn doordat ze zo hard gewerkt hebben. Of misschien toch wel, maar dan niet door de vele uren die ze gezwoegd en geslaafd hebben in hun dagelijks beroep. Ze zijn vermoeid en belast door het gebukt gaan onder de last van Gods wet. Daarin hebben ze zichzelf als in een spiegel gezien. Toen hebben ze geprobeerd om die onmogelijke last zelf van hun schouders te nemen. Ze hebben geprobeerd zelf de eisen van de wet te vervullen om zo voor God te kunnen bestaan. Dat zijn echter lasten die te zwaar zijn om te dragen.

Hoe kom je dan van die last af? Want gebogen onder die last vindt de mens geen rust. Dan blijft het: „Zulk een last van zonden en plagen, niet te dragen, drukt mijn schouders naar beneden.”

Er is slechts één weg om van die last bevrijd te worden. Dat is ermee vluchten tot Jezus. Daarom nodigt Hij vermoeiden en belasten om tot Hem te komen. Alleen door het geloof in Jezus vindt de ziel van een mens rust. Vermoeide en belaste zielen, vermoei u niet om door het juk van de wet zalig te worden en rust te vinden. Luister naar de nodigende stem van Jezus: „Komt herwaarts tot Mij.”

tekst: DS. W. SILFHOUT, VEENENDAAL

Dakkoffer

Zo eind januari is de zomervakantie nog ver weg. Toch kan het best ijn zijn om alvast wat weg te dromen bij plaatjes van zonnige bergweiden of zonsondergangen aan zee...

Van een vakantie boeken is in huize Van Dalen nog lang geen sprake. Pas rond mei begint het meestal echt te kriebelen.

Afgelopen jaar boekten we rond die tijd onze vakantie naar Karinthië. Nog steeds bekijk ik tijdens grijze winterdagen de foto’s op mijn telefoon. Fantastische vergezichten, kinderen die een duik nemen in de Wörthersee, steile kabelbanen naar onverwachts koude bergtoppen.

De iets minder grappige gebeurtenissen zoals de airco die het op de warme heenweg begaf, vergeet je weer snel. En sommige ‘rampen’ gebeuren nét niet.

Op onze eerste dag ging ik even om een boodschap in Klagenfurt. In zo’n onbekende stad is het altijd wat zoeken naar een parkeerplek, maar wereldreiziger als ik ben, wist ik me uitstekend te redden met de kaartenapp op mijn telefoon. Behendig stuurde ik onze bolide de parkeergarage in. Een tevreden gevoel bekroop me. Dochterlief verstoorde wreed mijn trots. „Stop!” Ze wees naar het bordje waarop de hoogte van de parkeergarage stond. Nog nét voor het betonnen dak stonden we stil. Dank je wel, dochter!

gisette@terdege.nl

Dochterlief verstoorde wreed mijn trots. „Stop!”

In de rubriek culinair verwelkomt Terdege Anna Yilmaz. Ze trapt af met bananenbrood. Lekker, en ook nog eens gezond. In plaats van suiker kiest Anna voor bananen en dadels. Het brood is snel gemaakt. Bent u er klaar voor? Smullen maar!

De wereld is een boek. Wie niet reist, leest slechts één pagina (Augustinus)

Inhoud

BEZINNING

30 KERK IN DE KOU (DEEL 2)

„Breektookhierooitvervolgingaan,danishetonze roepingomopdeHeereGodtevertrouwen”

MENSEN

12 VOOR WONINGRUIL MOET JE RELAXT ZIJN

„Hethuisvaneenanderheeftdegezelligheidenruimte vanthuis”

22 BOEKEN

70 WETEN WAT GEZOND IS HoogleraarEmelydeVet:„Dewereldiszoingerichtdat hetmakenvandeongezondekeuzehetmakkelijkstis”

74 VAN GABBER TOT SORES DemooisteJiddischewoorden

„Koopjeeenmonumentaalpand,dankunjeerbeter eendikkeEngelsetruibijaanschaffen” 84 THUISONDERWIJS

„Watwijvoorstaan,isdekinderenworteleninhet WoordendienstbaarstellenaanGodsKoninkrijk”

ONTSPANNING

Contact!

HOUDT VAN POST

Een kaartje voor

MEVROUW WIL SCHUTTE (87 JAAR) is gevalen en heeft een wervel gebroken. Ze kijkt uit naar post! Zijlweg 3, 8061 PC Hasselt.

TROUWE ABONNEES

Terdege zet drie trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement.

Dhr. D. van Middelkoop uit Veenendaal

Dhr. A.G. van Alphen uit Gameren

Dhr. W.J. van Maelsaeke uit Sliedrecht

Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug.

* 18 JANUARI 2022

Kinderpraat

Rens (5) en Emma (3) zitten samen met hun ouders in de auto, als er een tunnel in zicht komt. Rens: „Kijk, Emma, de auto gaat van de glijbaan af. Dit is een autoglijbaan!”

Rineke van Harten

Wintertocht

De winterse autoroute die De Duikenburg samen met Terdege organiseerde, was snel uitverkocht. Geniet mee van enkele foto’s. Gerrit en Pia Schram (foto 1) vierden zelfs hun 40-jarig huwelijk tijdens de tocht!

VERRAST JE ELKE TWEE WEKEN! terdege

1 jaar

door Gerjanne van Lagen

Neem nu een jaarabonnement en lees de komende maanden over:

* Serie “Kerk in de kou” * Hoe ruim je je huis op? * Vrouwen en techniek * Vrouw van de dominee

* Heerlijke recepten van Anna’s Smaakatelier * en natuurlijk ons kindermagazine Kits.

Extra leuk: je ontvangt het nieuwe boek van onze columniste Gerjanne van Lagen t.w.v. 16,95 cadeau!

Geboeid Facebook & Instagram

In een volgend nummer schrijven we over gezond leven. We vroegen alvast: hoe gezond is uw levensstijl?

GEZONDENFITCHAUFFEUR:

Best goed. Geen pakjes en zakjes, we eten verse kruiden en producten. De toegevoegde suikers laten we staan en we bewegen op zijn tijd.

VLIETHOEVEN: Sinds drie jaar houd ik me strikt aan het low FODMAP-dieet. Ik kampte met een getriggerde vorm van de ziekte van Crohn. Nu ben ik vrij van ontstekingen.

KLEURIGWONEN: Ik eet niet echt gezond. Nu maar weer eens een goede poging wagen. Gezond leven is belangrijk, maar het moet niet doorslaan is mijn mening.

DE.JUF.EN.HAAR.

HUISHOUDEN: Hier volgen wij Weston Price, al heeft dat meer bekendheid in Amerika.

HUIJSELIJCK_VERMAECK: Het liefst alles uit eigen tuin, maar dat is niet het hele jaar haalbaar. Het lastigste vind ik de tussendoortjes voor de kinderen. Regelmatig hoor ik de kreet: suiker, ik wil suiker!

ANNESPRUIJTB: Iedereen roept weer wat anders. Zelf vind ik het ijn om te kijken wat ik eet via de eetmeter van het Voedingscentrum.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Dat iedereen een dak boven zijn hoofd heeft, spreekt niet vanzelf. Dat bleek maar weer in het geval van de verdachte over wie ik de vorige keer schreef. Als er iemand ontslagen wordt die geen vaste woon- of verblijfplaats heeft, proberen we daarbij te bemiddelen. Denk bijvoorbeeld aan daklozenopvang. De regels die daar gelden, zijn voor sommigen echter een reden om toch hun eigen weg te gaan. Na lang nadenken en het gesprek aangaan in de eigen organisatie, mocht ik in onze eenheid Oost-Nederland een project opzetten met hulp van het Leger des Heils. Zo hebben we voor alle cellencomplexen kleding kunnen regelen. Van schoenen tot ondergoed, van jassen tot wat je maar kunt bedenken. Mijn grootste angst was: hoe kijken de collega’s hier tegenaan? Ik merk dat sommigen verhard zijn in hun denken. Dat kan eigenlijk ook niet anders, ons werk heeft vierentwintig uur per dag een zware lading. Hoe mooi was het om te zien dat juist collega’s van wie ik het niet meteen verwachtte, de eersten waren die schoeisel of kleding uit de kast pakten om aan ontslagen verdachten mee te geven. Elk steentje dat we zo kunnen bijdragen aan saamhorigheid, is weer gewonnen. We werken met elkaar, maar ook voor elkaar.

Volgende keer: demonstraties.

AART VAN GENT

Kleding voor de verdachten

Vakantie vieren in andermans huis

Sommigen griezelen ervan om een ander in hun bed te laten slapen. Een aantal ruilers over

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH

Praktisch, goedkoop en avontuurlijk

Anderen gaan de uitdaging van woningruil met genoegen aan. hun ervaringen.

beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Een oproep op Facebook brengt de tongen in beweging. Wel of niet aan woningruil doen tijdens de vakantie? Hanneke is er duidelijk over. Aan haar is het niet besteed. „Ik heb het één keer geprobeerd, en daarna nooit meer. Ik vond het privacyschending. Tijdens onze vakantie waren onze kasten overhoop gehaald en alle fotoboeken doorgebladerd. Ik had ontzettend veel moeite met het idee dat wildvreemden in onze familie-, verkerings- en trouwfoto’s hadden zitten snuffelen.”

Hennie huivert bij de gedachte dat anderen in haar bed slapen. „Dat is in een hotel ook zo. Maar een hotelbed is niet mijn eigen bed, dat maakt voor mij toch wel verschil.”

Daartegenover staan veel positieve ervaringen van woningruilers. Neem Arry Roeten. Samen met haar gezin ging ze al wat langer geleden een aantal keer naar Wolphaartsdijk (Zeeland). Het vijfkoppige gezin gebruikte dan het huis van vrienden; de vrienden kwamen in hun huis in Pijnacker. Dat ging gesmeerd. „Zo hielden we de beurs gesloten. We zorgden ervoor dat de bedden opgemaakt waren als we ons huis verlieten, zodat het andere gezin er zo in kon. Veel afspraken maakten we verder niet, omdat we elkaar vertrouwen. De kinderen gebruikten elkaars speelgoed, bij ontbijt en lunch zetten we elkaars broodbeleg op tafel en ook de handdoeken leenden we van elkaar. Aan het einde van de vakantie maakten we het huis een beetje schoon, en klaar.”

Financieel was dit een bijzonder voordelige regeling.

„We hadden alleen de kosten voor het eten en de uitjes, terwijl je toch even in een heel andere omgeving bent.”

De sleutel tot het succes van de ruilervaring zat ’m volgens Arry in de klik die ze hadden met het andere gezin.

„Zij zijn hetzelfde soort gezin als wij. Dat is denk ik belangrijk. Ik heb genoeg kennissen die er niet aan moeten denken dat een ander gezin in hun huis komt. En ik moet er zelf ook niet aan denken iedereen toe te laten.”

Ook niet onbelangrijk: een wat relaxte instelling hebben.

„Mensen die er vies van zijn dat anderen in hun bed slapen, moeten niet aan huizenruil gaan doen. Je moet een beetje makkelijk zijn en daarbij allebei op één lijn zitten, anders lukt het niet.”

SPONTAAN

Bij de familie Roeten werd het idee om in de vakantie aan woningruil te doen spontaan geboren. „Omdat we goede vrienden van elkaar zijn, kwam het een keer ter sprake.”

Maar ruilen met wildvreemden is ook mogelijk. Daarvoor zijn er allerlei organisaties die woningruil faciliteren tussen twee gezinnen.

Tot een jaar of vijftien geleden was er de christelijke or-

ganisatie Bon Voyage, die huizenruil tussen medechristenen mogelijk maakte. In Engeland bestaat zo’n organisatie nog steeds: Christian House and Church Swap (Chacs). Aangesloten leden bevinden zich met name in het Verenigd Koninkrijk, maar ook in de rest van Europa. De familie Koers uit Papendrecht (zie kader) kiest ervoor om elke jaar op vakantie te gaan met de organisatie HomeExchange, een van de grootste woningruilorganisaties. Op die manier zijn ze al in veel landen geweest, waaronder Frankrijk en Oostenrijk. „Vaak is het huis dat we te leen krijgen nog groter dan het onze. Andersom is ons huis gewild onder buitenlanders omdat je vanuit Papendrecht zo in de grote steden bent, en aan de kust. Dat is allemaal binnen een uur reisafstand.”

Er zijn ook organisaties die alleen in Nederland huizenruil aanbieden, zoals nationalehuizenruil.nl en eigenhuisruil. Voor liefhebbers van een woning in Frankrijk of Duitsland is er Intervac en Love Home Swap. En wie er dan nog niet uitkomt, kan natuurlijk ook altijd nog zelf op zoek naar een geschikt ruilgezin. Via Instagram of Facebook bijvoorbeeld, als een zoektocht in de kennissenkring afvalt (zie kader Margreeth van den Bergh).

IDEAAL

Voor de familie Roeten is huizenruil al even geen optie meer. De kinderen zijn er te groot voor geworden. „Maar ik had het er juist deze week nog over met mijn vriendin: zullen we het nog eens doen? Alhoewel, we hebben nu een hond. Dat is wel een dingetje.”

De voordelen van woningruil zijn echter groot, vindt Arry nog steeds. „Het huis waarin je terechtkomt, is bijvoorbeeld compleet ingericht. Dat vonden wij altijd ideaal.”

Datzelfde vindt Lianne de Jong uit Krimpen aan den IJssel: „Wij hebben ook drie keer woningruil gedaan met vrienden van ons. Dat beviel goed. Het huis van een ander heeft de gezelligheid en de ruimte van thuis. En het is makkelijk. Als je het goed doet, hoef je bijna niets mee te nemen. Geen beddengoed, washandjes, handdoeken, speelgoed en boeken. Je gaat met minder op vakantie dan normaal.”

En de nadelen? Die zijn er volgens Arry Roeten niet. Lianne de Jong: „Dat er geen speeltuin en zwembad is, zoals op een vakantiepark. En dat je de spullen die een ander niet mag aanraken achter slot en grendel moet doen. Verder moet je huis netjes opgeruimd zijn voordat je vertrekt. Maar eigenlijk is dat laatste nadeel ook weer een voordeel, want je komt bij thuiskomst dan heerlijk in je eigen opgeruimde huis.”

Wees verder vooral een beetje makkelijk, zegt ook Lianne. „Je moet als je weggaat niet over je huis gaan

lopen piekeren, maar het een soort van overgeven. Onze huisregels zijn niet altijd die van de ander. Zo lopen wij zelf bijvoorbeeld niet met schoenen door het huis, maar hebben dat niet van het andere gezin gevraagd.” De familie De Jong is, net als de familie Roeten, inmiddels gestopt met woningruil. „Het andere gezin had kinderen die al wat ouder waren en die raakten uitgekeken op de omgeving van Krimpen aan den IJssel. We hebben toen niet meer actief naar een nieuwe familie gezocht. Het is best lastig om mensen te vinden die je genoeg vertrouwt om hen in je huis te laten. Wat dat betreft is hetfijnalshetbekendenzijn.”

Tips:

- Bedenk van tevoren of je in Nederland of in het buitenland op vakantie wilt, en zoek een geschikte organisatie.

- Vind je het de eerste keer spannend? Maak concrete afspraken met het ruilgezin, zodat je weet wat je van elkaar mag verwachten. En maak vast kennis via sociale media of in telefoongesprekken.

- Zet spullen waarvan je niet wilt dat die door anderen bekeken en aangeraakt worden achter slot en grendel, of geef ze bij iemand anders in bewaring.

- Maak het huis schoon, maar overdrijf niet. Het huis is een plek waar geleefd mag worden.

ZWEMBAD

Ook Hélène Selderhuis uit Leuven (België) heeft een mooie woningruilervaring. Zij vond samen met haar man een aantal jaren geleden een ruilfamilie in Australië, via HomeExchange. Via de post verstuurden ze hun huissleutels naar elkaar. Een aantal weken bivakkeerden ze zo gratis in Sydney, in een huis met zwembad naast het strand. Het Australische echtpaar kreeg hun huis te leen; toentertijd een benedenwoning aan een drukke Utrechtse straat, vlak bij het station. „Niet helemaal een gelijke ruil”, bekent Hélène lachend. „Maar het beviel ons erg goed en zij vonden het ook heel leuk in Utrecht. We hebben genoten van onze vakantie in Australië, die dankzij de huizenruil een stuk goedkoper uitviel. Zodra onze kinderen iets groter zijn, willen we het huizenruilen zeker gaan oppakken.”

- Laat duidelijke instructies achter over je huis en de werking van diverse apparaten. Evenals contactgegevens voor het geval er iets met de woning gebeurt tijdens je afwezigheid.

- Een leuk welkomstkaartje of -chocolaatje is natuurlijk gastvrij.

- Geniet van de ruil en maak je vooral niet te druk over je woning. Een wederzijdse ruil op basis van vertrouwen pakt vrijwel altijd goed uit.

Arry Roeten

Margreeth van den Bergh:

„Afgelopen zomer hebben we voor het eerst aan woningruil gedaan met de familie Van Lagen uit Kampen. Wij zijn met z’n zevenen, zij ook.

We hadden eigenlijk het plan om op vakantie te gaan naar Israël. Maar omdat corona de plannen wat onzeker maakte en de situatie in Israël niet zo rustig was, hebben we dit uitgesteld. Het was toen maart, en het bleek lastig om in Nederland nog een huisje te vinden voor zeven personen.

Ik kwam een berichtje tegen van Gerjanne op Instagram. Ze zocht een gezin dat aan het water woont om mee van woning te ruilen.

Om eerlijk te zijn stonden mijn man en ik altijd een beetje sceptisch tegenover woningruil. We hebben het eerder nooit overwogen. Want je laat mensen die je niet kent in je huis. Maar mijn man vond het ook wel weer een mooi idee. En ik ben opgegroeid in de omgeving waarin de Van Lagens wonen. Het trok me om daar naar terug te gaan.

Van tevoren vond zowel Gerjanne als ik het wel een beetje spannend. Wij waren daarbij wat in het voordeel: door

haar Instagrampagina wist ik al wat over haar. Zij kende ons helemaal niet.

De dagen voor de uitwisseling was ik best druk met opruimen. Je gaat door de ogen van een ander naar je eigen huis kijken en daardoor begin je bijvoorbeeld ineens de gordijnrail te stoffen, dat soort dingen. Zij had dat ook, terwijl onze mannen vonden dat we er veel ontspannener in moesten staan. Maar je wilt door schoon te maken ook een stukje gastvrijheid bieden en de ander een ijne vakantie geven.

Ik moest wel lachen dat Gerjanne in haar berichtje had gezet dat ze het liefst niet in een huis kwam waar dure vazen staan, omdat ze jonge kinderen hebben. Dat sprak me aan. Ik houd van orde in mijn huis, maar we zijn geen mensen die er vreselijk van balen als iets stuk gaat. Spullen zijn vervangbaar. Er mag ook iets kapot gaan, daar moet je misschien zelfs van uitgaan.

Dat gebeurde inderdaad ook. Onze jongste sloeg bij Gerjanne hard met een bord op tafel, waardoor het doormidden brak. Ze heeft van dat mooie boerenbontservies. Dus we zijn naar de kringloop gegaan. Daar hebben we een

vervangend exemplaar gekocht. Andersom heeft zij een pan op een plastic snijplank gezet. Toen we thuiskwamen lag er een bedrag klaar om een nieuwe te kopen dat totaal niet in verhouding stond tot het plankje dat kapot was gegaan. De huizenruil heeft onze verwachtingen ruimschoots overtroffen. Je dompelt je onder in andermans leven. Het is mooi om je leven te spiegelen aan dat van een ander. Je kruipt haast even in elkaars huid. Dat stemt soms tot nadenken. Zo hadden we na aloop best mooie gesprekken over de keuzes die we maken. Ik ben bijvoorbeeld heel geordend qua huishouden, maar heb van Gerjanne geleerd dat ik daarin wat meer kan ontspannen. Zij kwam bij ons weer op ideeën die ze ook thuis kan toepassen. Daarnaast vonden we het prettig dat we een stukje identiteit deelden. Dat bedoel ik niet vroom, maar je mag er dan van uitgaan dat je niet voor heel gekke verrassingen komt te staan qua gedrag van de ander. Het ging zelfs zo ver dat wij hun plekje in de kerk mochten innemen in coronatijd. Dat vonden we bijzonder.

Ook ijn: tijdens het inpakken waren we met anderhalve koffer wel klaar. We hoefden zelfs geen buggy mee te nemen: zij gebruikten de onze, en wij die van hen.

Sommige spullen hebben we opgeborgen voor vertrek.

Zo hebben we een kantoortje aan huis waar bepaalde ad-

ministratieve dingen liggen die privé zijn. De deur van dat kantoortje kan op slot.

Tegen de kinderen hebben we gezegd: jullie mogen allemaal één ding kiezen waarvan je niet wil dat de andere kinderen ermee spelen. Die kun je dan in het kantoortje leggen. Maar uiteindelijk lag er niets.

Om de Van Lagens een beetje wegwijs te maken in ons huis heb ik een boekje gemaakt met daarin huishoudelijke mededelingen, dingen over de tuin en bijvoorbeeld over de werking van de koffieautomaat. Ook stonden daar tips in voor uitjes met mooi weer en regenachtige dagen. De kinderen hebben allemaal een briefje neergelegd met daarop kort iets over zichzelf. Twee kinderen schreven:

„Op die en die spulletjes ben ik erg zuinig. Wil je daar voorzichtig mee zijn? Dan zal ik ook niet aan de spulletjes komen waar jij zuinig op bent.””

Lachend: „Een ander schreef juist: „Je mag overal mee spelen, dan doe ik dat ook met jouw speelgoed.”

Dat uitwisselen van elkaar speelgoed is trouwens ideaal. Dat geldt ook voor boeken: bij Gerjanne ligt zo veel moois. We zeiden toen al: We moeten hier volgend jaar weer naartoe, want we hebben onze boeken nog niet uit. We hebben de smaak te pakken, en zij ook. Komende zomervakantie willen we daarom weer van huis ruilen. Maar verder dan dat hebben we nog niet gepland.”

Marijke Koers:

„Wij houden ervan nieuwe plekken te ontdekken. De afgelopen vijf jaar hebben we al elf keer van huis geruild met mensen uit het buitenland.

We zijn vijf jaar geleden met woningruil begonnen omdat we een groot gezin hebben. In de schoolvakanties betaal je dan de hoofdprijs voor een zespersoonsbungalow met vaak weinig ruimte.

Daarnaast zijn mijn man en kinderen lang. Veel vakantiebedden liggen dan niet lekker.

Een oud-collega van mij was heel enthousiast over woningruil. Door hem zijn we het een keer gaan proberen. Dat beviel meteen goed. Huizenruil is zo veel goedkoper dan een huis huren: voor het bedrag dat je per week neertelt voor een doorsneevakantiebungalow kun je met huizenruil wel drie of vier weken op vakantie. En dan ook nog eens in een huis dat minstens zo groot is als je eigen huis.

Een van onze kinderen moest in het begin wel wennen aan het idee van woningruil, met name omdat er dan andere kinderen aan haar spullen zouden zitten. Zij houdt van orde. De eerste keer hebben we daarom wat speelgoed bij opa en oma gebracht.

Wij vonden het in het begin ook heel spannend. Het idee dat anderen in jouw huis zitten is een beetje gek. Inmiddels gaan we daar veel lexibeler mee om.

We hebben een goede beschrijving van ons huis gemaakt waarmee de gasten als het goed is uit de voeten kunnen. Die gebruiken we elke keer opnieuw.

Ook leggen we vaak een Engelstalige Bijbel in het zicht neer. We hopen en bidden dat onze ruilers, die misschien nog nooit een Bijbel hebben geopend, erin gaan gelezen. Verder laten we altijd tips achter voor bezienswaardigheden in de buurt. Daarbij vermelden we hoe het hier werkt met parkeren en openbaar vervoer. De ruilers doen dat ook voor ons. Je bent zo een soort van elkaars reisbureau.

Het liefst gaan we elke keer naar een ander huis in het buitenland. Daarom zijn we lid van huizenruilvereniging HomeExchange. Dat lijkt een beetje op Funda. Als je aan woningruil wilt doen, zet je je huis erop. Vervolgens kun je zoeken op land, plaats, aantal slaapplaatsen enzovoort. Zie je een geschikte woning, dan stuur je de eigenaars een verzoek. Vervolgens kun je met elkaar gaan mailen. Is er een match, dan ruil je met elkaar.

Vaak is er voorafgaand aan de ruil vrij intensief contact. We wisselen gegevens uit en videobellen soms om elkaar te leren kennen. Dat is wel zo ijn. We hebben tot nu toe altijd heel leuk contact gehad met de ruilers. Sommige contacten werden zelfs vriendschappelijk.

De ruilhuizen waar we in terechtkomen, zijn vaak vrijstaand met een riante tuin. Wat dat betreft gaan we luxe op vakantie. Zo hebben we al eens een park als achtertuin gehad. En meerdere keren een huis met zwembad en speeltuin. Ik vind het ook heel ijn dat de kinderen met het speelgoed in het ruilhuis vaak heerlijk spelen.

Het ruilen is me nog nooit tegengevallen, al is de ene keer natuurlijk leuker dan de andere keer.

We hebben weleens kleine ongelukjes gehad. Zo is mijn man door een tuinstoel gezakt. Maar dan app je gelijk om het op te lossen. En mensen die in ons huis verblijven hadden eens een paar weken het zonnescherm laten hangen, ook in de regen. Daar leren wij weer van en dan voegen we instructies toe aan de beschrijving van ons huis.

Toen we eens ruilden met een gezin uit Frankrijk, hebben we voor elkaar gekookt, zodat we bij aankomst na een lange reisdag gelijk aan tafel konden gaan. Dat zijn leuke dingen. Een heel groot voordeel van woningruil is dat je maar met een paar tassen op vakantie hoeft. Je neemt eigenlijk alleen je eigen kleding mee.

Een nadeel is dat je van tevoren wel wat stress hebt om het

hele huis schoon te krijgen. Al zijn wij Nederlanders wel heel keurig; in het buitenland zijn ze soms net iets minder netjes. Ook leuk: meestal wonen de ruilers een beetje buitenaf. Je leeft daardoor in andermans huis als een ”local” en hoeft je niet te mengen met andere vakantiegasten.

Andersom ruilen de mensen ook graag met ons. Niet omdat we op zo’n bijzondere plek wonen, maar omdat we zes slaapplaatsen hebben. Dat is namelijk niet overal zo. Voor een groter gezin is ons huis ideaal. En voor buitenlandse begrippen wonen we overal dichtbij: Rotterdam, Amsterdam, de molens van Kinderdijk.

Zelf gaan we graag naar de bergen: naar Oostenrijk, Zwitserland of Frankrijk. Een paar jaar terug gingen we naar Spanje. Toen hebben we ook de auto’s geruild met het andere gezin, zodat we bij het vliegveld allebei geen auto hoefden te huren. Daarmee bespaarden we allebei veel kosten. Verder is het ijne aan woningruil dat er gelijk iemand in je huis is die de planten water geeft en de post van de deurmat haalt. In het ruilhuis mogen wij vaak voor een huisdier zorgen, wat onze kinderen weer superleuk vinden. Huizenruil heeft ons veel leuke vakanties opgeleverd voor een klein bedrag. Wij zijn er heel enthousiast over. In die zin gun ik het iedereen. Zeker mensen die krapper bij kas zitten en daardoor nu niet op vakantie gaan.” marijkekoers.nl

MATTHIAS CLAUDIUS DUITSE DICHTER 1740-1815

GEZELFSCHAP

Het schijnt helemaal hip te zijn om met jezelf uit eten te gaan, beweren singlevrienden. Je betaalt immers een smak geld voor goed voedsel, en in je eentje kun je je volledig overgeven aan de smaaksensaties waarop je wordt getrakteerd. Zonder dat je wordt afgeleid door een gesprek.

Ik sta wat sceptisch tegenover deze lofzang van de individualist. Het stemt me doorgaans wat treurig als ik een mens alleen aan een tafeltje in een restaurant zie zitten. Maar als ik ergens in het zuiden van ’t land plots wat tijd over heb, besluit ik het idee toch te testen. Voor mij staat een ouder echtpaar in de rij voor een tafeltje. Achter me een gezin met vier kinderen. Daartussenin sta ik, in m’n uppie. Ik zet m’n nonchalantste gezicht op, om op die manier non-verbaal duidelijk te maken dat gezelschap Arien met één persoon compleet is. Als het oudere echtpaar is neergeploft, komt de bediende terug naar de rij om mij een plek te wijzen. Met ontspannen tred volg ik, terwijl ik de peinzende blikken van medebezoekers van me af laat glijden. Ik mag zelf weten bij welk van de drie tweepersoonstafeltjes ik wil zitten. Omdat ik met niemand hoef te overleggen en het me weinig interesseert, kies ik de middelste. Wat handig.

Eenmaal op m’n plek hoef ik geen beleefdheden uit te wisselen, maar kan ik me volledig wijden aan het bespioneren van etende mensen. Schijnt fantastisch te zijn, aldus de eenpersoonstafelvoorvechters. Mijn review: heel spannend is dat niet. Gelukkig komt al snel een ijverige bijbaanbediende op me af gestoven. Net voordat hij m’n tafeltje ramt, gaat hij in de ankers. „U bent nog niet compleet?” stelt hij met een lichte aarzeling in zijn stem vast. „Zo compleet als ik maar kan zijn”, verdedig ik mezelf. „Dit ben ik, de hele 100 procent.” De jongen treuzelt een moment, herstelt zich dan en vraagt: „Wat kan ik voor u inschenken?”

De cola staat binnen een mum van tijd op mijn tafeltje. Het voorgerecht is nog niet op of de varkenshaas komt aangevlogen. De kok vindt eenpersoonsbestellingen blijkbaar een makkie. Omdat er toch niets te kletsen valt, verplaats ik het voorgeschotelde met gezwinde spoed richting de maag. Voordat het echtpaar in de hoek het voorgerecht opheeft, ben ik al rond. Bij vertrek werp ik heimelijk een jaloerse blik in hun richting. Wat genieten die mensen van hun eten. En: van elkaars gezelschap.

ARIEN VAN GINKEL JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD

Kokosmoppen

Deze lekkere koekjes zijn heel gemakkelijk te maken en favoriet bij Marieke thuis.

Ingrediënten:

130 g. gemalen kokos, 100 g. witte basterdsuiker, zakje vanillesuiker, 60 g. zelfrijzend bakmeel, 100 g. roomboter, 1 ei, snuf zout.

Zo maak je het:

Verwarm de oven voor op 170 graden. Smelt de boter. Doe alle ingrediënten in een kom en meng tot een soepel deeg. Gebruik een mini muffinvorm met ongeveer 15 holtes. Schep in elk vormpje een eetlepel beslag. Zet de vorm in het midden van de oven op een rooster. Bak de kokosmoppen in 15 minuten gaar. Laat ze helemaal afkoelen.

Tip: Smelt 100 g. chocolade en doop de kokosmoppen voor de helft erin. Je kunt dit recept ook in een tartelette-, of muffinvorm van zes vormpjes maken. Schep de vormpjes dan voor de helft vol met beslag, druk even aan met de bolle kant van een lepel. De baktijd is hetzelfde. De structuur van deze kokosmoppen is heerlijk smeuïg, zelfs een beetje spijsachtig. Als je ze iets krokanter wilt hebben, kun je de oven op 175 graden voorverwarmen en ze een paar minuten langer bakken.

Gouden tips in suikerarm kookboek

tekst:

REDACTIE TERDEGE beeld: UNSPLASH & MARIEKE KWAKERNAAK

S AWT

WAT WAS DE REDEN OM DIT KOOKBOEK TE SCHRIJVEN?

KOOKBOEK

1

Nederland. Daardoor mijn klanten

enthousiasme ervoor ook recepten bevat

Al heel lang droomde ik ervan om een kookboek te maken. Maar de tijd en de durf om het financiële risico te nemen, had ik niet. Ik was best druk met mijn werk als consulente voor Tupperware. Vorig jaar 1 maart stopte dat bedrijf echter ineens met de verkoop in Nederland. Daardoor werd mijn eerste bezwaar onverwacht weggenomen. Bij mijn klanten peilde ik wat ze ervan zouden vinden als ik een kookboek uit zou brengen. Hun enthousiasme zorgde ervoor dat ik aan de slag ging. Mijn kookboek onderscheidt zich van veel andere uitgaven, omdat het ook recepten bevat waarin je minder of geen geraffineerde suiker kunt gebruiken.”

NOEM EENS TWEE GOUDEN TIPS DIE IN JOUW BOEK TE VINDEN ZIJN?

„Veel mensen weten niet dat je door je oven te gebruiken, gehaktballen van buiten knapperig en van binnen mals houdt. Het grote voordeel van de oven is bovendien dat je er niet bij hoeft te blijven staan en dat je aanbranden voorkomt. Nog zo’n simpele truc: als je rozijnen voor de appeltaart niet weekt, wordt de bodem van de taart knapperig. Mag ik nog een eye-opener delen? Caramel kun je maken in vijf minuten... Ik vind het een sport om zoveel mogelijk van dit soort tips in mijn boek te vermelden.”

WAT IS ER ONMISBAAR IN JOUW KEUKEN?

„Ik houd erg van gestructureerde, goed georganiseerde kastjes. Ook zorg ik ervoor dat mijn voorraad goed op peil blijft. Verder vind ik mijn fornuis met ovens, keukenmachine en vaatwasser onmisbaar. Gaat het om kleinere keukenapparatuur, dan behoren een digitale weegschaal en een kernthermometer tot mijn favorieten.”

WELKE GROENTE IS ER IN JOUW KOOKBOEK NIET TE VINDEN?

„Spruitjes. Het is me nog niet gelukt om daar een lekker recept mee te bedenken. Het is een groente waar bij ons thuis niemand blij van wordt. Dus dat motiveert niet erg om ermee te gaan experimenteren.”

VOOR WELK GERECHT MOGEN ZE JE ’S NACHTS WAKKER MAKEN?

„Verse friet. Die maken we zelf en eten we elke zaterdag. In de loop van de jaren is dat echt een familiemoment geworden. Dit betekent dat als iemand op zaterdag niet thuis is, de friet vrijdagavond op het menu staat.”

MEER INFO EN/OF BESTELLEN: WWW.MAAKHETMETMARIEKE.NL.

MARIEKE KWAKERNAAK

KOM OOK: 12 FEBRUARI OPEN DAG

DIT IS VALERIE, STUDENT LERAAR BASISONDERWIJS

OOK LERAAR WORDEN? BEZOEK ONZE OPEN DAG

Onze opleidingen:

• pedagogiek

• pabo

• ad-Pedagogisch educatief professional

• leraar voortgezet onderwijs

• masters

Heb jij hart voor kinderen en jongeren? Wil je iets betekenen voor hun toekomst? Dan is Driestar hogeschool de plek voor jou.

In onze lerarenopleidingen en pedagogische opleidingen staat de vorming van jou als christelijke professional centraal.

Kijk op de website voormeerinformaie(onderandereoverdecoronamaatregelen)en meld je aan!

Mild zijn

De laatste jaren zijn leraren regelmatig in het nieuws. Zij zouden te weinig verdienen. Hun werk zou te zwaar zijn. Zo ervaar ik het niet. Ja, er is veel administratie. Ja, er komt veel op het bordje van het onderwijs. Toch doe ik mijn werk met lust en liefde. En mijn salaris? Geld is maar geld. Bovendien voelt de zak toffees die Maurits aan het einde van het jaar achteloos op mijn bureau gooide als meer waardering dan 50 euro loonsverhoging per maand. Toch heeft ons beroep wel zware randjes. Omdat we met mensen te doen hebben. Leerlingen. Ouders. Men verwachten dingen van mij. En ik probeer alles te onthouden, hoor. Echt. Jans ouders zijn gescheiden. Hennie heeft dyslexie. Luuk woont in een pleeggezin. Rianne is hooggevoelig. Reinier moet je altijd even op gang helpen. Sietse is op de basisschool gepest. Roans moeder is depressief. Allemaal in één klas. Dat maakt mij als docent niet zielig, maar dat maakt wel dat ik soms dingen vergeet. Ook al span ik me in, tóch past alle informatie soms niet in mijn hoofd, laat staan om er in de vijftig lesminuten specifiek aandacht aan te besteden. Na zo’n lesdag gaat soms de telefoon. Dan belt een vader, of die en die straf wel terecht was. Of een moeder, met de vraag of dat cijfer wel klopt. En dan heb ik de neiging om met mijn hoofd op het bureau te gaan liggen. Zomaar even met mijn hoofd op het bureau liggen, omdat ik zo mijn best heb gedaan en toch fouten maak. Begrijp me goed: kritisch zijn is goed. Ik ben zelf ook een ouder, en ik kijk vanaf de zijlijn ook nauwkeurig mee met het handelen van de leerkrachten van mijn kinderen. Mondig zijn is prachtig, mild zijn is soms beter. Misschien moeten we wat vaker mild zijn. Ja, laten we wat vaker mild zijn. En laten we te allen tijde onthouden (en ik denk dat ik niemand beledig als ik zeg dat ik namens alle docenten en leerkrachten in Nederland spreek): docenten doen hun best. We staan als docenten en ouders niet tegenover, maar naast elkaar. We willen allemaal hetzelfde: het beste zoeken voor het kind. Niet zonder gebreken, wel met liefde. En dit is niet een samenvatting van een of andere schoolvisie van de Pieter Zandt. Dit is een samenvatting van hoe het ligt in mijn hart.

GERJANNE, MOEDER VAN VIJF, 14 JAAR DOCENTE NEDERLANDS OP HET VMBO, VINDT NIETS ZO FIJN ALS HET UITLEGGEN VAN WERKWOORDSPELLING, HEEFT VIER HOBBY’S: SCHRIJVEN, LEZEN, LEZEN EN LEZEN.

Jona (47)

Lezen: Jona 3

De spanning loopt op in Ninevé. De stad telt de dagen af. Binnenkort is de door God vastgestelde termijn van veertig dagen verstreken. Dan is het einde daar, dan is het voorbij. Dan rekent God met Ninevé af.

Ninevé zit in zak en as. Jong en oud heeft zich bekeerd van zijn boze werken en roept tot God om genade. In de stad voltrekt zich een groot wonder. Jona bewees dat een mens uit zichzelf niet wil roepen tot God. Hij liet ook zien hoe iemand zijn rug naar God toekeert, wanneer de Heere hem roept. Tegenover Jona laat de heidense stad Ninevé zien dat het ook anders kan. Een preek van slechts een paar woorden is genoeg om deze heidense stad te laten breken met zijn goddeloosheden en te laten buigen voor God. Wie maakt het verschil? Als het gaat om onbekeerd voortleven, dan maakt u het verschil. Daar kiest u voor. De Heere wil dat allen zalig worden, zo getuigt Hij in Zijn Woord. U gelooft Gods Woord niet. Als het gaat om bekering, dan maakt God het verschil. Hij verbreekt, bekeert, verootmoedigt en doet roepen tot Hem. Waarom maakt God dit verschil? Omdat Hij dat wil, daarom. Omdat Hij een behagen heeft in uw en mijn behoud en ons niet wil

verdoemen. In onze bekering verheerlijkt God Zichzelf. Let u op wat er staat? Er staat niet dat God hun geroep hoorde. Nee, er staat: God zag hun werken, dat zij zich bekeerden van hun boze weg (10). Slaat God dan geen acht op een smeekgebed om genade? Jazeker, maar God ziet of dat gebed samenvalt met het leven. Vormen uw woorden en daden een eenheid? Een leven zonder gebed is leven zonder God. Maar dat geldt ook voor een gebed zonder oprecht leven. Ook dat is een godloos leven. Denk aan Paulus’ leven vóór zijn bekering. Hij bad toen meerdere keren per dag met een boos hart. Geen wonder dat God hiervan walgde. In Ninevé gaan gebed en bekering samen op. In deze ommekeer ziet God het unieke karakter van Zijn zaligmakend werk terug in de eenheid van woord en daad. Mond, hart en handen richten zich eenparig tot God. Ons leven bepaalt de inhoud van onze gebeden. Zo houdt Ninevé u en mij een spiegel voor. U bidt zoals u leeft.

Vraag: Zeg mij hoe u leeft en ik zal u zeggen hoe u bidt.

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht en docent aan het HHS te Amsterdam

Jona (48)

Lezen: Hosea 11

God zag hun werken. Hij zag hoe het gebed van Ninevé gedragen werd door het leven van deze heidense stad. Jong en oud bekeerde zich van hun boze werken tot God. God zag de eenheid tussen hart, mond en handen.

Niet Jona’s oordeelsprediking op zichzelf bewerkt deze bekering. Maar Gods Geest bewerkt met deze gerichtsprediking oprecht berouw. Die oprechtheid blijkt uit bekering, gebed en verootmoediging. Het berouw van deze heidenen roept het berouw van Israëls God op. „God krijgt berouw over het kwaad dat Hij gesproken had hun te zullen doen, en Hij deed het niet” (10). Gods berouw openbaart Wie Hij is. In de eerste plaats verduidelijkt Zijn berouw dat Hij liever een zondaar zaligt dan verdoemt. Dat blijkt ook uit de meeste Schriftplaatsen die van Gods berouw getuigen. Ze beschrijven hoe God op een eerder aangekondigd oordeel terugkomt. Hij voerde Zijn gericht niet uit. In de tweede plaats openbaart Gods berouw Zijn onbegrijpelijke liefde. Tegen alle gegronde verwachtingen in verdoemt God een schuldverslagen zondaar toch niet. In de derde plaats verduidelijkt Gods berouw het unieke karakter van Zijn liefde. God heeft berouw over Zijn eigen woord. Hij komt dus niet alleen op Zijn oordeelsaankondiging terug. Nee, het berouwt Hem dat Hij ooit dit oordeel aangekondigd

heeft! Nu Ninevé zich voor God verootmoedigt, kan Hij Zich niet voorstellen dat Hij ooit zo’n woord van oordeel tegen deze schuldverslagen stad wilde uitspreken. Ninevés schaamte voor God over zijn schuld maakt God beschaamd over Zijn oordeelsprediking tot deze heidense stad. In de vierde plaats zet Gods berouw een streep door al onze voorstellingen van Hem. Wat hier gebeurt, is niet te beredeneren. Hier openbaart God Zich in Zijn soevereiniteit. Hij doet niet wat Hij wilde doen. Hij doet niet wat Ninevé verdiend heeft. Hij doet wat niemand verwacht. Hij komt uit eigen beweging terug op Zijn Woord. Hier staat Ninevé tegenover Golgotha. Ook daar handelde God tegen alle verwachtingen in. Hij verdoemde daar Zijn Zoon in het gericht, ondanks het indringende gebed van het onschuldige Kind tot de Vader. Hij deed niet wat Hij kon doen, namelijk Christus’ bede inwilligen om de drinkbeker aan Hem voorbij te laten gaan. Op Golgotha handhaafde God Zijn recht ten koste van Christus’ leven om doemwaardige zondaren te behouden. Kunt u dit bevatten? God is enkel te aanbidden. Om Wie Hij is.

Stelling: Ninevés schaamte voor God over zijn schuld maakt

God beschaamd over Zijn oordeelsprediking tot deze heidense stad.

terdege THUIS

Woensdag 9 februari - 20.00 uur

Wat zegt de Bijbel over gezinsvorming?

Programma

Meld je aan en ontvang een mooi pakket!

Volg thuis een webinar (90 minuten) met Henrieke Schouten, auteur van “Gezinsvorming in een gebroken wereld”. Stel (anoniem) je vragen. Presentator: Henrieke Hoogendijk.

Pakket

BEPERKT AANTAL DEELNEMERS VOL = VOL

* * *

eld”, oken wer ming gebr “Gezinsvor

Wat is een goede balans tussen het ontvangen van kinderen als zegen van God en de eigen verantwoordelijkheid daarin? *

Ontvang het boek “Gezinsvorming in een gebroken wereld”, een notitieblokje met pen en een verrassing. Beknopte samenvatting van de avond en antwoorden op de vragen.

Prijs

Terdege-abonnees: € 19,95 per deelnemer RD-abonnees: € 22,95

*

Niet-abonnees: € 27,95

Wil je graag de webinar volgen, maar heb je het boek van Henrieke Schouten al?

Dat kan! Voor € 9,95 ontvang je als Terdege-abonnee het pakket (zonder boek) thuis.

RD-abonnees: € 12,95

Niet-abonnees: €16,95

Meer informatie of aanmelden via terdege.nl/thuis of scan de code

PAUS ADRIANUS

Verwacht niet dat ik een pleidooi voer voor de pauselijke stoel. Toch wil ik dit keer aandacht voor een paus vragen. De enige Nederlandse paus ooit. Dit jaar is het vijf eeuwen geleden dat hij zijn entree deed in het Vaticaan te Rome. Het gaat over paus Adrianus VI.

Adrianus werd op 2 maart 1459 te Utrecht geboren als Adriaan Floriszoon Boeyens en was zoon van een scheepstimmerman. Hij studeerde aan een van de Latijnse scholen te Utrecht, maar vanwege zijn grote studiezin kwam hij ook op de Latijnse school van Zwolle. Hier ademde de geest van de moderne devotie. Hij studeerde vanaf 1476 theologie te Leuven en was na zijn priesterwijding van 1492 tot 1507 pastoor te Goedereede. Tussen de toren en de kerk van Goedereede bevinden zich restanten van een immens grote kerk. In de dagen dat Boeyens daar zijn sermoenen hield, was de kerk nog in volle glorie. Althans, wat de buitenkant betreft… Overigens was hij ook pastoor van Ouddorp. We moeten daarbij wel een kanttekening plaatsen, want hij was pastoor ”extra locum”. Hij woonde namelijk niet op Goeree. De meeste diensten waren voor rekening van andere geestelijken. Boeyens was namelijk ook verbonden als geestelijke aan de OnzeLieve-Vrouwekerk te Antwerpen. Gezien de reisbeperkingen van die dagen zal zijn aanwezigheid op Goeree niet optimaal zijn geweest. Boeyens is daarnaast ook privédocent geweest van Karel V.

Toen zijn leerling Karel V in 1515 op 15-jarige leeftijd heer der Nederlanden werd, ging deze zich inzetten voor herstel van de dijken. Om aan geld te komen werd er geen belasting geheven, maar werden er aflaten voor zielen en zaligheid verkocht. Boeyens werd door paus Leo X aangesteld als toezichthouder. Er moest een derde deel naar de nieuw te bouwen Sint-Pieter gaan en de rest was voor het dijkenfonds. Hij maakte er geen misbruik van, maar deed ondertussen wel alsof het de gewoonste zaak van de wereld was.

Een jaar later werd hij verkozen tot bisschop en in 1517 aangesteld tot kardinaal van het Spaanse Tortosa. In dat jaar liet hij voor zichzelf het zogenaamde paushuis te Utrecht bouwen, waar hij overigens nooit gewoond heeft. Zijn regentschap werd door de Spanjaarden niet gewaardeerd. Ze zagen Boeyens als een ‘barbaar’, een vreemde eend in

de bijt. In 1521 benoemde Karel V hem tot regent van de Spaanse gebieden. Toen de beruchte paus Leo X stierf, die Luther in de ban deed, werd er een conclaaf gehouden op 9 januari 1522. Tijdens dat conclaaf werd Adrianus Boeyens gekozen als nieuwe paus. Op 8 maart werd het pas bekend, omdat er grote onenigheid was over zijn verkiezing. Net als in Spanje werd hij ook te Rome veracht als een vreemdeling. Bekend was inmiddels dat hij grote hervormingen wilde toepassen. Pas op 31 augustus 1522 werd hij tot paus gekroond, terwijl in Rome de pest woedde. Toen vijf kardinalen hem bij die gelegenheid een uitzonderlijk tafelzilver cadeau gaven, reageerde hij: „Deze schatten zijn meer voor een koning, jullie zouden als kardinalen beter schatten voor de hemel kunnen verwerven.” Ondanks de hervormingen die hij doorvoerde in het Vaticaan, bleef Adrianus een vijand van de wezenlijke hervorming. Hij had de tegenwerking van de Reformatie hoog in het vaandel staan. Luther schreef vanwege de benoeming van Boeyens in niet mis te verstane woorden:

„De paus is een ”magister noster” van Leuven, waar zelfs ezels de kans hebben om het doctoraat te verwerven. Zijn woorden en daden worden geïnspireerd door satan.”

Niet lang is Adrianus paus geweest. Al op 14 september 1523 stierf hij. Men vermoedde dat hij was vergiftigd. Dat is echter niet bewezen.

Ds. M. van Kooten, Elspeet

VERVOLGDE CHRISTENEN

KERK IN DE KOU, DEEL 2

„AAN VERVOLGING GAAN VERVREEMDING EN VERDRUKKING VOORAF;IK DENK DAT WE NU IN DE FASE VAN DE VERVREEMDING VERKEREN”

LES VAN VERVOLGDE CHRISTEN

Vervolging van westerse christenen verwacht Maarten

Dees niet op korte termijn. Wel roept de directeur van Open Doors Nederland op tot waakzaamheid. En vooral tot medelijden met hen die de littekens van Christus dragen. ”Door het contact met vervolgde christenen is dat voor mij meer een realiteit geworden.”

tekst: HUIB DE VRIES beeld: MARTHE ROUKENS foto: ANTON DOMMERHOLT

Als schooljongen zat Maarten Dees (58) op zondagavond aan de keukentafel kaarten te schrijven. Aan vervolgde christenen, via Open Doors, Friedensstimme en soortgelijke organisaties.

„Bijbelteksten in cyrillische letters overschrijven was een kunst apart, maar ik deed het graag. Soms kwam er een bericht terug, dat waren bijzondere momenten.”

Initiator en grote stimulator was zijn moeder. „Ze vertelde mij over de vervolgde kerk en de druk waaronder die mensen leefden. Ook over wonderlijke gebedsverhoringen. Zo werd ik al vroeg betrokken bij dat wat God aan het doen is in de wereld en raakte ook ik geboeid door dat grote geheel, dankzij een moeder die er biddend mee bezig was. En nog steeds is, met haar 93 jaar.”

Rond het jaar 2000 vlamde de oude liefde voor Open Doors bij Dees weer op. „Een oud-collega van me werd directeur van Open Doors Nederland en vroeg me om eens een reis mee te maken. Ik ben met hem naar Noord-Korea geweest en zat vanaf dat moment aan de haak.” Niet lang na de imponerende reis kreeg Dees, destijds werkzaam in het bedrijfsleven, het verzoek om toe te treden tot het bestuur. „Sindsdien ging ik minstens één keer per jaar naar Afrika, Azië, het Midden-Oosten of Zuid-Amerika, om vervolgde christenen te ontmoeten.”

In 2007 werd hij ook lid van het internationale bestuur. Nadat hij daar tot voorzitter was verkozen, gaf hij zijn post in het Nederlandse bestuur op. In 2018 kwam de vraag of de zakenman het directeurschap van Open

Doors Nederland op zich wilde nemen, vanwege interne spanningen. „Ik had als zelfstandig interim-manager net –voortijdig– een lange en pittige klus afgerond, toen dat telefoontje kwam. Dat heb ik als leiding gezien. Pasgetrouwd droomde ik van een baan in de zending of iets dergelijks, maar het liep anders. Op een moment dat ik het niet meer verwachtte, werd onverwachts toch de deur geopend naar een baan waarin ik fulltime betrokken ben bij het werk voor Gods Koninkrijk.”

WAT HEBBEN DE CONTACTEN MET VERVOLGDE

CHRISTENEN MET U GEDAAN?

„Die hebben allereerst mijn manier van Bijbellezen veranderd. Op catechisatie leerde ik al dat vervolging hoort bij de navolging van Christus, maar zolang je die druk niet van nabij ervaart, heb je geen idee van de betekenis. Door de ontmoeting met vervolgde christenen ben ik gaan zien dat de Bijbel vol staat met verhalen over mensen die vervolgd werden omdat ze God wilden dienen en Christus volgden. Dat kóst je iets. En daar word je niet slechter van!”

„Ik ben explicieter geworden over mijn geloof”

RIEP HET OOK DE VRAAG OP: WAAROM WORD ÍK NIET VERVOLGD?

„Dezelfde vraag werd door vervolgde christenen gesteld aan Anne van der Bijl, oprichter van Open Doors. „Wat doen jullie met 2 Timotheüs 3:12: Allen die godzalig willen leven in Christus Jezus, zullen vervolgd worden?” In de loop der jaren ben ik steeds beter gaan zien dat die tekst ook voor ons geldt als we ons vereenzelvigen met hen die worden vervolgd. Zoals Paulus het zegt in 1 Korinthe 12:26: „Als één lid lijdt, lijden al de leden mee.” Door het contact met vervolgde christenen is dat voor mij meer een realiteit geworden.”

ZOUDEN WIJZELF MEER DRUK ERVAREN ALS WE

VRIJMOEDIGER ONS GELOOF BELEDEN?

„Die kant is er inderdaad ook. Door het voorbeeld van de vervolgde kerk ben ik veel explicieter geworden over mijn geloof. Ik ben geen evangelist, maar ik schaam me niet om rekenschap te geven van dat waarvoor ik sta. Vanuit mijn gereformeerd vrijgemaakte achtergrond stond vroeger het met elkaar eens zijn binnen de eigen kerkmuren centraal. Dat de wereld om ons heen Christus niet kent en dat we daar iets mee moeten, kreeg weinig aandacht. Daar hadden we een zendings- en een evangelisatiecommissie voor.

Vervolgde christenen maakten me duidelijk dat ik die verantwoordelijkheid niet kan delegeren. Het is mijn roeping om in mijn omgeving een lieflijke geur van Christus te verspreiden. Door de contacten met de vervolgde kerk ging ik de westerse cultuur, inclusief

VERVOLGDE CHRISTENEN

die van mijn eigen omgeving, meer relativeren. Ik ben niet meer bezig met zaken zoals carrière maken en bezit verzamelen. Jaren geleden hebben mijn vrouw en ik de televisie al de deur uit gedaan. Ik wil niet meer bezig zijn met de dingen waarover de wereld zich druk maakt.”

WAT DEED HET WERK VOOR OPEN DOORS MET UW KERKELIJK DENKEN?

„Ook vervolgde christenen voeren soms onderling strijd, dus ik wil de situatie elders niet verheerlijken. Wel trof me een uitspraak van de hoogleraar radioastronomie Heino Falcke, een christen. „Vanuit de ruimte zie je Gods perspectief.” Dat geldt ook voor het zicht op de kerk. Door mijn reizen en de ontmoetingen met vervolgde christenen ben ik meer vanuit Gods perspectief naar de kerk en de wereld gaan kijken. Kerkelijke grenzen en gekrakeel ging ik daardoor wat relativeren, al bleef ik trouw aan het kerkverband waarin ik ben geboren. Een vervolgde Sudanese christen zei: „You have to bloom where you are planted.” Die mening deel ik.”

WAT RAAKT U HET MEEST IN HET CONTACT MET VERVOLGDE CHRISTENEN?

„De bereidheid om alles op te geven voor Christus. Wanneer er druk komt, is er bijna altijd wel een uitweg te vinden, maar die weg kiezen ze niet. Paulus schreef aan de gemeente van Korinthe: „Wees standvastig, onwankelbaar, te allen tijde overvloedig in het werk van de Heere.” Dat brengen ze in praktijk. Ze zullen ongetwijfeld ook hun momenten van twijfel

Stichting Open Doors dankt haar bestaan aan Anne van der Bijl, internationaal bekend als ”Brother Andrew”. Hij smokkelde Bijbels naar communistisch Oost-Europa onder de paraplu van Stichting de Akker is de Wereld. Vanwege de internationalisering van het werk werd de naam gewijzigd in Open Doors. De organisatie brengt jaarlijks de Ranglijst Christenvervolging uit. Woensdag 19 januari wordt de lijst van 2022 bekendgemaakt.

hebben, maar de doorgaande lijn is er een van vertrouwen, in het besef dat druk en vervolging bij het christenleven op deze aarde horen. Maar er wacht een heerlijk Koninkrijk, waar we het begin al van zien. Het rijk van een Heer Die leeft en Die de Zijnen kent en draagt.”

ZIET U EEN DIRECT VERBAND TUSSEN VERVOLGING EN STANDVASTIGHEID?

„Absoluut. Zowel Paulus als Petrus en Jakobus wijst erop dat beproeving volharding uitwerkt. Jakobus houdt de lezers van zijn brief zelfs voor dat ze de beproeving als een reden voor vreugde moeten zien. De in 1994 vermoorde Iraanse pastor Mehdi Dibaj noemde zijn gevangenistijd zijn wittebroodsweken. Omdat hij in de cel zo veel tijd had om uit de Bijbel te lezen, te bidden en intieme tijd met zijn Heer te beleven.”

BENT U DAARDOOR ANDERS OVER VERVOLGING GAAN DENKEN?

„We hoeven daar niet naar te verlangen, moeten die ook niet idealiseren. Tegelijk begrijp ik heel goed dat vervolgde christenen voor westerse medechristenen bidden vanwege alle verleidingen hier. We hebben zelf amper in de gaten hoe individualisering en materialisme ons in de greep kunnen hebben. Breekt ook hier ooit vervolging aan, dan is het onze roeping om op de Heere God te vertrouwen. In het geloof dat Hij ons zal vasthouden en misschien wel dichter bij Zich zal brengen dan we ooit voor mogelijk hielden.”

KOMT U VEEL VARIATIE IN VERVOLGING TEGEN, OF IS DIE ALTIJD MIN OF MEER GELIJK?

„Het eerste. In ons jaarlijkse onderzoek voor de Rang-

lijst Christenvervolging, zojuist weer uitgekomen, kijken we naar vijf verschillende sferen. Welke ruimte heb je als christen in het privéleven, in familieverband, in de bredere gemeenschap, in het nationale leven en in de kerk, mits toegestaan. Zesde aandachtspunt zijn de geweldsincidenten. We proberen ook na te gaan welke mechanismen in een land of regio een rol spelen. Vervolging door een dictator die alle macht in handen wil hebben, is van een ander karakter dan vervolging vanwege een radicale religie die geen andere godsdienst duldt. In Zuid-Amerika is het veel meer het geweld van bendes en de straffeloosheid waardoor christenen onder druk staan.”

HOE BELEEFT U HET HUIDIGE

LEVENSBESCHOUWELIJKE KLIMAAT IN NEDERLAND?

„Als christenen zijn we van een meerderheid een minderheid geworden. Daar weten we nog niet zo goed mee om te gaan. Ik ben wars van grote woorden in de Nederlandse context. We leven nog steeds in een democratische rechtsstaat, we kunnen nog steeds Kees van der Staaij en Gert-Jan Segers in het parlement kiezen, een predikant kan overal op de preekstoel staan en zeggen wat hij denkt te moeten zeggen, al levert dat soms wat rumoer op.”

WAARDEN EN NORMEN ZIJN WEL AAN HET KANTELEN?

„Dat is zo. Daarom moeten we alert zijn en tegelijk oog hebben voor de verleidingen die er allang zijn, zoals het materialisme. Laten we vooral betrokkenheid tonen op vervolgde christenen, ook op hen die als vluchteling naar Nederland komen en op vluchtelingen in het algemeen. „Geen schoner vers en meer van kracht, dan Micha 6 en dan vers 8”, zeiden ze vroeger. „Wat vraagt

Maarten Dees.

de HEERE van u anders dan recht te doen, goedertierenheid lief te hebben en ootmoedig te wandelen met uw God.”

Dat is de houding die ons als christenen past, ook ten opzichte van seculiere Nederlanders.

Te beginnen in het eigen domein van gezin, familie, buren, collega’s. Onze eerste taak is bidden voor deze mensen. Sinds jaren ligt er een gebedslijst in mijn Bijbel. Aan de hand daarvan bid ik volgens een bepaalde structuur voor tal van mensen, met daarbij het gebed om openingen voor een inhoudelijk gesprek. Die hoef ik niet te forceren. We kunnen alles aan God overlaten, tot de meest praktische zaken toe. Ook dat heb ik van vervolgde christenen geleerd.”

VERWACHT U DAT WESTERSE LANDEN OOIT

EEN PLAATS KRIJGEN OP DE RANGLIJST

CHRISTENVERVOLGING?

„Niet op korte termijn. De druk in Nederland staat in geen verhouding tot de vervolging die christenen in andere werelddelen ondervinden. Mijn collega’s in Duitsland hebben recent een onderzoek gepubliceerd dat laat zien dat de Duitse immigratiedienst niet erg zorgvuldig omgaat met Iraanse asielzoekers die zijn gevlucht omwille van hun geloof, maar wij concentreren ons op de zwaarst vervolgden in deze wereld. Daarvoor doen we onderzoek in zo’n 150 landen, van waaruit de top 50-ranglijst wordt gepubliceerd. Geen enkel westers land komt ook maar enigszins in de buurt van die top 50, al zijn we wel waakzaam op de dingen die gebeuren. Aan vervolging gaan vervreemding en verdrukking vooraf. Ik denk dat we nu in de fase van de vervreemding verkeren, incidenten zoals onze Duitse collega’s rapporteerden daargelaten.”

ZIET U ONDER NEDERLANDSE CHRISTENEN DE BETROKKENHEID OP VERVOLGDE CHRISTENEN TOENEMEN?

„De afgelopen jaren zijn we als Open Doors Nederland gegroeid. Meer mensen laten zich betrekken bij ons werk, daar ben ik blij mee. Waarbij niet de financiële steun voor mij op één staat, maar het gebed. Mijn verlangen is dat elke christen in Nederland gaat beseffen deel uit te maken van het wereldwijde lichaam van Christus. Om daar iets van te zien, hoef je tegenwoordig niet meer op reis. Er zijn intussen meer dan duizend migrantenkerken in Nederland. Recent was ik op bezoek bij een Nigeriaanse kerk. Ik was onder de indruk van het verhaal en de passie van deze mensen.”

NEEMT DE BETROKKENHEID OP ANDERE CHRISTENEN TOE OMDAT HET CHRISTEN-ZIJN HIER MINDER VANZELFSPREKEND WORDT?

„Dat speelt zeker mee. Mogelijk speelt ook nieuwsgierigheid een rol. Hoe blijven christenen uit andere landen en culturen staande onder omstandigheden die volstrekt onvergelijkbaar zijn met de onze? Dat de kerk in ons land zal blijven krimpen, is duidelijk. Het is mijn gebed dat er een Gideonsbende overblijft, die getalsmatig misschien niet zo veel voorstelt, maar die wel trouw blijft en volhardt. Wát het ook kost. Stel je eens concreet voor dat morgen alles je wordt ontnomen. Je vrouw, je kinderen, je werk, je huis, je auto… Valt dan het fundament onder je leven weg? Of zeg je met Job:

„De hand van God heeft mij getroffen, maar ik weet dat mijn Verlosser leeft.” Aan Hem klampte hij zich in al zijn aanvechting vast. Onze bestemming overstijgt de grenzen van dit leven. Dat besef doet leven in Góds werkelijkheid”

Recreëren in eigen sfeer!

Recreëren in eigen sfeer!

Recreëren in eigen sfeer!

Welkom op onze christelijke gezinscamping. U vindt onze gezellige camping in het Friese Gaasterland, midden in het merengebied en tussen uitgestrekte weilanden. Kom kamperen met uw eigen tent/ caravan, of huur bij ons een chalet of lodgetent.

Welkom op onze christelijke gezinscamping. U vindt onze gezellige camping in het Friese Gaasterland, midden in het merengebied en tussen uitgestrekte weilanden. Kom kamperen met uw eigen tent/ caravan, of huur bij ons een chalet of lodgetent.

Welkom op onze christelijke gezinscamping. U vindt onze gezellige camping in het Friese Gaasterland, midden in het merengebied en tussen uitgestrekte weilanden. Kom kamperen met uw eigen tent/ caravan, of huur bij ons een chalet of lodgetent.

www.deverborgenhoek.nl info@deverborgenhoek.nl

www.deverborgenhoek.nl info@deverborgenhoek.nl

www.deverborgenhoek.nl info@deverborgenhoek.nl

Bokkeleane 3

Bokkeleane 3

Bokkeleane 3

8571 RN Harich 0514-602065

8571 RN Harich 0514-602065

8571 RN Harich 0514-602065

Jenthe

Jenthe (42) is met haar man Maarten (45) en hun kinderen Jos (15), Laura (13), Lindy (10) en Heidy (9) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderij.

De vlokken blijven maar vallen. Tante Nel is ervan overtuigd dat we insneeuwen. Bovendien is het niet bepaald behaaglijk in huis en tante houdt toch al niet van de winter. Ze had nooit moeten komen, jammert ze drie keer per dag. Ik kan haar geen ongelijk geven, want de stortvloed aan beperkende maatregelen voor ongevaccineerden gaat net zo gestaag door als de sneeuwval en we hebben geen idee wanneer reizen voor ons ooit weer mogelijk wordt. Maarten vindt dat de extra houtkachel die al een paar jaar op ons verlanglijstje staat, er nu gewoon moet komen. „Dan maar met wat hulp van de bank”, zegt hij. „Die kou is voor ons zelf ook geen pretje en tante wordt hier echt te oud voor.”

We kiezen voor een kachel die tegelijk het water verwarmt en van het een komt het ander: er moet meteen een grotere boiler komen, dan kan er voortaan tenminste meer dan één persoon per halve dag douchen. Onze bankdirecteur leeft al sinds het begin van de coronacrisis van harte mee en heeft begrip voor de situatie. Zo worden dan de kachel en de boiler besteld. En de elektricien, die wat voorbereidend werk moet doen. ”Morgen” komt hij, zegt hij gewoontegetrouw, als Maarten hem opbelt. Dat hij er drie dagen later nog niet is, past inmiddels precies bij onze verwachtingen. Ik kan er niet kwaad meer om worden. Zo hoort het hier nu eenmaal en daar komt bij dat onze Elektriker een uiterst charmante man is, altijd vriendelijk, beleefd en behulpzaam – als hij er eenmaal is, dan... De dag dat-ie eindelijk komt opdagen, ben ik juist naar de supermarkt. Tante heeft hem echter opgevangen, vertelt ze opgewekt, als ik thuiskom. De man heeft gekeken wat er gebeuren moet en een kop koffie gedronken. Morgen komt hij terug...

Het vooruitzicht van wat meer warmte in huis doet tante duidelijk goed, denk ik. Ze ziet er lorissanter uit dan in de afgelopen weken en heeft vandaag nog niet één keer gezegd dat ze nooit had moeten komen. Die avond sta ik peinzend bij de voorraden op zolder. Om de moed er een beetje in te houden, wil ik bij de koffie op gevulde speculaas uit Nederland trakteren, maar er is niks meer. Mijn geheugen begint me blijkbaar in de steek te laten, want ik dacht toch echt hier vorige week nog twee pakken gezien te hebben. Er ligt wel een laatste Hollandse ontbijtkoek, maar die wil ik bewaren voor het verjaardagsontbijt van Heidy, binnenkort. Zij is daar zo gek op. De volgende morgen moet ik mee naar de bank. Liever bleef ik thuis voor de elektricien, maar volgens Maarten is het nodig dat we allebei tekenen voor die lening. En de Elektriker komt heus niet nu alweer, zegt hij stellig.

Maar dit keer vergist mijn man zich. Als we thuiskomen –koud en buiten adem, want het laatste stuk moeten we lopen, nu de auto dankzij de sneeuw niet meer boven komt– drinkt tante Nel koffie met onze elektricien. Ze heeft rode koontjes en haar ogen glimmen. De man, die opvallend dicht naast haar zit, kijkt haar vertederd aan, terwijl hij zijn tanden in een koek zet. Verbaasd observeer ik hen. Die twee kunnen het wel heel goed samen vinden! En ze lijken elkaar uitstekend te begrijpen, ook al moeten ze handen en voeten gebruiken bij het communiceren. Dan valt mijn oog op de koek die de elektricien verorbert en opeens begrijp ik waar mijn Hollandse voorraden blijven. Het is onze laatste ontbijtkoek, die hij daar wegwerkt!

Volgende keer: We bevriezen

Hotel-Appartementen De Oude Hamer is zeer rustig en charmant gelegen in Mechelen in het Geuldal op een van de mooiste panoramaplekjes. Prachtige ligging temidden van glooiende hellingbossen, heuvels en dalen, omgeven van natuurschoon. Uitermate geschikt als start- en eindpunt voor dagtripjes naar bv. Maastricht, Valkenburg, het drielandenpunt in Vaals, Monschau en de Ardennen en Eifel etc.

Ideaal voor natuurliefhebbers en rustzoekers. Gemoedelijke, ongedwongen

reizen

*

DRIE KEER MOOI STADSHART * MIJN VERSTE REIS GING

NAAR ... * VAKANTIE: EEN ONTSPANNEN TIJD? * FAMILIEVAKANTIES:

„HET GEBEURT ZELDEN DAT WE EEN DAG GESCHEIDEN OPTREKKEN”

”We delen hier verdriet, maar vieren ook verjaardagen”

„We kunnen het hele jaar door goed met elkaar opschieten, maar zo’n week samen optrekken, versterkt de band wel extra, denk ik.”

FAMILIEVAKANTIES #1

Thuiskomen

Ooit huurden de ouders van Rachel CompagnerSelderhuis (27) uit Staphorst voor hun jonge gezin een appartementje aan de Bodensee. Inmiddels hebben ze het hele appartementencomplex nodig.

Drieëndertig jaar geleden is het dat vader H. J. en moeder I. Selderhuis uit Hasselt naar het grootste meer van Duitsland trokken. In de jaren die volgden, keerden ze er terug, met steeds meer kinderen. Nú nemen die kinderen van toen hun eigen gezinnen mee.

„Bijna elk jaar zijn we er nog geweest”, vertelt dochter Rachel. „Altijd naar hetzelfde plekje, een heerlijk appartementencomplex met een eigen strandje. Ik kom uit een gezin van zes kinderen, die nu tussen de 21 en de 35 jaar oud zijn. Ondertussen zijn we bijna allemaal getrouwd en bestaan we uit een hechte, gezellige familie van dertien volwassenen en zeven kinderen.”

Het reisgezelschap gaat graag ietsen en wandelen, neemt een duik in een zwembad, bezoekt leuke stadjes en culturele plekken.

Rachel: „Dit gebeurt niet altijd met de hele groep, hoor. Iedereen die mee wil, mag mee. Soms gaan stelletjes ook graag even met z’n tweeën weg. Dan past de rest op de kinderen.

Onze dagen zien er meestal ongeveer zo uit: je ontbijt in je eigen appartement, daarna drinken we gezamenlijk koffie en maken we plannen voor de nieuwe dag. Sommigen gaan vervolgens in de ochtend op pad. ’s Middag zijn we dan vaak weer compleet en relaxen we aan het strandje. Lekker met de

opblaasboot of het luchtbed in het water of een middagdutje in de zon.

’s Avonds eten we samen. Daarna zitten we gezellig rond een kampvuur, roosteren marshmallows en spelen spelletjes. Of we lopen nog even naar de pier voor een ijsje.”

Slechts één keer probeerde de familie Selderhuis een ander plekje uit, meent Rachel zich te herinneren. Het werd geen groot succes.

„Daar beviel het minder goed, dus we zijn gauw weer teruggegaan naar de Bodensee. Het voelt er als thuiskomen. Zondags bezoeken we al die jaren door de plaatselijke kerk. De omgeving is prachtig en het blijft genieten.”

Het samenzijn, is voor Rachel elk jaar weer bijzonder. „We hebben tijdens deze vakanties verdriet gedeeld, maar ook verjaardagen gevierd. Er wordt gelachen en gek gedaan, maar er worden ook goede gesprekken gevoerd. Het is altijd heel ijn om zo veel tijd samen door te brengen. Ik denk niet dat onze relatie per se heel anders zou zijn als we niet met elkaar op vakantie zouden gaan. We kunnen het hele jaar door goed met elkaar opschieten, zien elkaar heel vaak en staan altijd voor elkaar klaar. Maar zo’n week samen optrekken, versterkt de band wel extra, denk ik.”

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: FAMILIE SELDERHUIS

”Het gebeurt zelden dat we een dag gescheiden optrekken”

„We hebben allemaal een brede belangstelling. Elk jaar kiezen we dus een nieuwe bestemming, daarover zijn we het eens. En wij Zeeuwen kunnen niet zonder water, daarom moet er ook altijd een keer gevaren worden.”

FAMILIEVAKANTIES #2

Speciale band

Al twaalf jaar lang trekken broer Rien, broer Piet en zus Marieke er zomers gezamenlijk enkele weken opuit met hun wederhelften en kroost. De club ”kroost” krimpt weliswaar, maar de vakanties, die gaan gewoon door.

De traditie dateert uit 2009. Piet en Elena Lambregtse en hun vijf kinderen hebben goede ervaringen opgedaan op een camping in Den Ham en keren daar terug. Broer Rien, zijn vrouw Lianne en hun drie zoons sluiten zich dit keer bij hen aan, net als zus Marieke met haar man Jos en hun vier jongste kinderen.

Het initiatief blijkt voor herhaling vatbaar.

„Mede doordat de kinderen het enorm naar hun zin hadden”, vertelt Marieke Weststrate (55) uit Rilland. Voortaan reisden de gezinnen elke zomer samen naar een nieuwe locatie, nu telkens in het buitenland.

„Het is mooi om te zien dat nichtjes en neefjes het goed met elkaar kunnen vinden. Als ouders heb je dan meer aanspraak aan elkaar. Je hoeft niet steeds zelf je kinderen te vermaken, je kunt van gedachten wisselen en genieten van alles wat je ziet.”

Wel is het een uitdaging om een bestemming vinden waarmee iedereen het eens is en drie geschikte huisjes. Ook het dagelijkse opstarten en het overleggen, kost soms veel tijd, bekent Marieke. Die nadelen wegen echter niet op tegen de voordelen. „We hebben veel plezier met elkaar, we plagen elkaar met woorden, we bouwen spanning op tijdens een spel, we genieten van cultuur en natuur, we spreken serieus over allerlei

zaken.” De gezamenlijke vakantie scheppen bovendien een speciale band. „Nu van ons gezin alleen de jongste dochters nog meegaan en ze het zonder neven en nichten moeten doen, merk je extra dat ze erg gesteld zijn op hun ooms en tantes.”

De familie Lambregtse & Co houdt van afwisseling: een oud stadje bekijken, een kerk inlopen, een plaatselijke markt bezoeken, wandelen, zwemmen... Marieke: „Het genieten van de heldere nachten in Frankrijk met enorm veel vallende sterren, dat is iets wat je met eigen ogen moet zien. Maar als een schoonzus onverwacht in Innsbrück een kerkdienst mag begeleiden als organist, ja, dan is dat ook heel bijzonder.”

De basis voor de familievakanties is eigenlijk lang vóór 2009 al gelegd, denkt Marieke. Al in de tijd dat ze nog in het ouderlijk huis woonde. „Zodra mijn broers en ik verkering hadden, nodigden mijn ouders onze vriend(in) uit mee te gaan op vakantie. Onze ouders vonden familiebanden belangrijk en gezellig en wij ook. Ik heb dus veel gezamenlijke vakantieherinneringen met mijn broers. Vanaf onze prille jeugd gingen we op stap. Toen we op de middelbare school zaten, reisden we naar Schotland. Wat keken onze klasgenoten op; zo ver ging niemand in die tijd.”

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: FAMILIE WESTSTRATE

“Ook onze moeilijke dingen kunnen we met elkaar delen.”

”De Bijbel staat centraal. Elke avond verzorgt iemand van de volwassenen een dagsluiting rondom de Bijbel.”

FAMILIEVAKANTIES #3

Een groot feest

Maar liefst met z’n veertigen vieren ze elke twee jaar in mei vakantie. Die gewoonte dateert al van voordat zijzelf geboren was, vertelt Rachel ten Brinke (16) uit Oud-Beijerland. ”Wij delen echt lief en leed.”

„Als ik terugkijk naar al die weken die we hebben gehad, vind ik het bijzonder dat dit mogelijk is. Ook aan onze familie zijn zorgen niet voorbijgegaan. Maar dat we elkaar ontvangen tot op de dag van vandaag, is een grote zegen van de Heere. Ik ben heel dankbaar voor de familie die ik om me heen heb en ik ben ontzettend trots op allemaal!”

Ter gelegenheid van de vijfentwintigste trouwdag van opa en oma Ten Brinke ging de familie in 2002 voor het eerst gezamenlijk een weekje weg.

Rachel: „Mijn opa en oma hebben zes kinderen gekregen. Die zijn allemaal getrouwd en hebben zelf ook kinderen. Mijn oudste nicht is twintig en de jongste van onze familie, mijn eigen zusje, is nu vijf weken.”

Jaren achtereen reisden de Ten Brinkes naar een huis in de Ardennen. Toen dat qua ruimte niet meer paste, logeerde de hele club in verschillende grotere verblijven.

„De laatste keer zaten we in Gelderland, in een heel mooi, ruim huis”, vertelt Rachel. Haar opa en oma zoeken normaal gesproken naar een geschikte locatie. De volwassenen denken na over de invulling van de week. Zij maken daarvoor een speciale vakantiegids met roosters voor onder meer corvee, tafelleiding, avondsluiting en koken. Aangezien de familie over het hele land

uitgezwermd is, blijkt de meivakantie het meest geschikt. Die valt namelijk overal in dezelfde week, in tegenstelling tot veel andere schoolvakanties. „Bovendien is mijn oma in die eerste meiweek jarig, dus dat vieren we dan meteen.”

Omdat de gezinnen ver uit elkaar wonen, is deze vakantie ook dé gelegenheid om voor honderd procent met elkaar op te trekken, legt Rachel uit. „We maken elkaar mee van het opstaan tot het naar bed gaan. Het is natuurlijk een hele drukte om met veertig personen aan tafel te zitten. En ieder gezin heeft zijn eigen gewoontes. Maar het is enorm gezellig. De familieband is heel goed, dus het is gewoon elke vakantie weer een groot feest!”

Er is veel ruimte voor sport en spel tijdens deze meiweken, maar de familieleden zingen en praten ook veel. En de Bijbel staat centraal, stelt Rachel. „Iedere avond verzorgt iemand van de volwassenen een dagsluiting rondom de Bijbel.”

De jonge Oud-Beijerlandse is ervan overtuigd dat de vakanties de familieband versterken. „Hierdoor kunnen wij ook onze moeilijke dingen met elkaar delen. Behalve de vakanties hebben we ook nog familiedagen, broers- en zussenuitjes en nevenen nichtenuitjes.”

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: FAMILIE TEN BRINKE

E�nontspannentijd?

”Vacant” betekent: leeg. Denk aan een vacante predikantsplaats. ”Vakantie” betekent dat ook. Het is lege tijd, een tijd zonder verplichtingen. Het werk mag even vergeten worden. Hoe leuk is dat?

tekst: NICO VAN DER VOET beeld: MARTHE ROUKENS

Laten we ons psychische leven vergelijken met een vat energie, een accu. Doordat we werken en anders druk zijn, raakt de accu steeds leger. Die moet dan opgeladen worden. Dat doen we door uit te rusten, te ontspannen en te slapen. Hoe meer energie ons leven vraagt, des te vaker moet de accu worden opgeladen. Als deze te ver leeg raakt, kom je in je reserveenergie. Dan is het vaak een hele toer om boven de rode lijn te komen. Dan is misschien wel een paar weken rust nodig, of nog meer. Soms schrijft de dokter die voor. Af en toe die paar weken rust cadeau krijgen of nemen heet: vakantie. In ons meestal drukke leventje is dat een noodzakelijk goed. Een mens kan niet altijd doorwerken. Als hij dat toch probeert, gaat zijn psyche protesteren en raakt zijn lichaam uitgeput. Vroeger konden gezonde mensen wel altijd doorwerken omdat ze veelal een minder hectisch leven leidden. Ze leefden meer op één plaats. Ze hadden geen grote netwerken om te onderhouden. Ze waren sneller en met minder tevreden. Ze hadden een natuurlijker ritme van waken en slapen. Vakantie is nu echt nodig. Dat wil zeggen: een periode lekker ‘niets’ doen, lummelen, uitslapen, leuke dingen doen. Maar wat is er gebeurd met de invulling van onze vakantiedagen in de laatste vijftig jaar? Mensen zijn ”leuke dingen doen” actief gaan invullen. De welvaart steeg. Velen schaften een auto aan. Het werd steeds makkelijker om leuke dingen op afstand te doen. Naar het strand of naar het bos gaan (dé eerste vakantiedoe-

ken tuurlijker wa hadden een na ntieVaka t ar wa Ma doen. r? Mensen zijn a atste ja gen in de la vakantieda an invullen. De welvaart art welva ctief ga a Het werd steeds n. uto aa ften een a Velen scha steeg. fstand te doen. Naar r Naa a an (dé r ga het strand of naa

len van vroeger) werd voor iedereen mogelijk. Ook verre steden en landen werden bereikbaar. Er ontstond een recreatie- en toeristenindustrie. Mensen keken van elkaar af wat ze in de vakantie deden en wilden elkaar ook overtreffen met bijzondere vakantieverhalen. Vakantie is daardoor voor velen een periode geworden van druk zijn, weliswaar anders dan anders, maar toch druk. Dat begint al met een paar dagen inpakken. Het lijkt erop dat op vakantie gaan vaak wordt verward met verhuizen. Vakantiegangers nemen ook steeds meer luxe mee, zoals een melkopschuimer voor in de tent. Ze willen ook aan het Gardameer hun eigen Nederlandse kopje koffie drinken. Vroeger huurden ze eventueel fietsen, nu nemen ze de e-bikes achter op de auto mee. En als ze na een lange rit op de vakantiebestemming zijn, krijgen ze het daar ook niet rustig. Diverse familieleden komen langs en blijven slapen. Normaal lukt het niet om als complete familie bij elkaar te komen, maar een paar honderd kilometer over de grens in de zomer lukt het wel.

Er zijn overigens veel mensen die in Nederland blijven en zichzelf zo autokilometers besparen. Maar van r van Maa ren. utokilometers bespa ven en zichzelf zo a degenen die in Nederland een tweede huis of stacaracasta van hebben, gaat een deel in de zomer toch ook nog at in ga weer ‘echt’ op vakantie in het buitenland. nd. kantie in het buitenla va In het vakantieland maken toeristen veel ndkantielava kilometers om bepaalde aldebepa plekken (vluchtig) te

De vakantie is vermoeiend vol geworden. Mensen komen soms moe thuis

s vermoeiend end s vermoei e i vakan en. Mensen ensenM eword l g vo oms sthui en s kom

bezichtigen.

Kortom, als vakantie bedoeld was als lege tijd, zijn we daar nu ver van af. De vakantie is vermoeiend vol geworden. Mensen komen erna soms moe thuis en dan moet alles nog uitgepakt en opgeruimd worden.

JONGEREN

Het kan anders, er is ook de zwerftochtvakantie zonder luxe. Jongvolwassenen kiezen daar nog weleens voor. Dat is vaak wel weer een verre reis, maar die wordt etappe voor etappe gemaakt. Het zo andere karakter van de invulling van de dagen en nachten geeft al een ontspannen gevoel.

Dat vakantie lege tijd is, hebben veel jongeren van nu onbedoeld goed begrepen, zij het niet tot vreugde van veel ouders. Het geld van hun bijbaantje geven ze met scheppen uit in de vakantie. Ze huren met een groep vrienden een huis in Portugal. Daar vliegen ze naartoe. En acht dagen lang doen ze niets anders dan uitslapen, in een zwembad hangen, op het strand liggen en ’s avonds laat uitgaan en bier drinken. Het is decadent nietsdoen, maar wel ontspannen nietsdoen. Andere leeftijdsgenoten doen juist het omgekeerde. Ze gaan op een nuttige vakantie: een Bijbelstudiekamp in Frankrijk of een werkvakantie in Kenia. Daar klussen ze voor een ziekenhuis op het platteland. Het anders bezig zijn geeft hun ook een gevoel van ontspanning. Een beetje vergelijkbaar is de pelgrimage die veel ouderen in hun vakantie maken richting Santiago de Compostella. Wandelen, met mensen praten, je bezinnen op

het levensdoel. Dat geeft hun dagen beteke- genda nis, ook na de va-

kantie.

We zullen wel het soort vakantie kiezen dat bij ons past. De avonturier kiest voor uitdagingen. De controlfreak kiest voor een brave, goed geregelde reis. De sociale persoon kiest voor ”als het maar gezellig is”, ongeacht of dat ver weg of dichtbij is. Degene die van oud en vertrouwd houdt, gaat elk jaar naar dezelfde plek. Wie het daar benauwd van krijgt, gaat elk jaar ergens anders naartoe.

Het nut van op vakantie gaan is echter relatief. Te gevulde vakanties hebben geen gewenst effect. Een paar weken na de zomer gaan mensen naar de dokter, want ze zijn zo moe „en de vakantie heeft ook niet geholpen.” Bovendien geldt: wie zich thuis niet kan ontspannen, kan ook op vakantie niet echt genieten. Als ik niet thuis leer genieten van en met mijn gezinsleden, is de vakantie geen wondermiddel voor mijn relatie met hen. Als wij beweren dat wij vakantie nodig hebben om aan de stress te ontsnappen, kunnen we onze energie beter steken in het verminderen van de stress in de werkperiode. Het is duidelijk: sommige mensen leven voor het geluk van drie weken in het buitenland. Ze kunnen er beter voor knokken om de overige vijftig weken thuis gelukkig te zijn. Dan hebben ze die vakantieweken in het buitenland niet meer nodig en tegelijkertijd zullen ze, als ze toch gaan, er nog meer van genieten.

NA-IJLEFFECT

positief -ijleffect ngdurig positief na zou een la ntiekazomerva andere n de ndere ka a arma

ntiebestemmingen voor ka een folder te halen met va tDa ntie.herfstvaka

Velen genieten ook te weinig na van hun vakanties. (Dat is ook een effect van veel op vakantie gaan.) Vakantie zou een langdurig positief na-ijleffect moeten hebben. Wie na thuiskomst van de zomervakantie zich onmiddellijk op zijn werk of de andere drukte stort, kan de nieuwe stress alleen maar onderdrukken door alvast een folder te halen met vakantiebestemmingen voor in de herfstvakantie. Dat is leven in een vicieuze cirkel.

Praag. De stad die volgens Franz Werfel „geen werkelijkheid bezit.”

Altijd inspirerend

Praag is pure romantiek. Staande op de beroemde Karelsbrug snappen we ze wel, al die musici, dichters, schrijvers en schilders die de loftrompet steken over de trots van Tsjechië. Met onze voetjes op het veertiende-eeuwse monument dat de Moldau overspant, staren we met ontzag naar de beelden aan weerszijden van de brug, de torens aan beide uiteinden en de oeroude gevels aan de overkant, met als letterlijk hoogtepunt de burcht.

Genietend slenteren we door het Gouden Straatje, de steeg van de goudsmeden én van Franz Kafka, de beroemdste bewoner ooit. Een idylle. Hier en in de vele schilderachtige straten rondom wijden kunstenaars zich vol overgave aan het doek op hun ezel.

Dit is ’m dus, de stad die volgens Franz Werfel „geen werkelijkheid bezit.” De stad van Mozart, die nergens meer werd geïnspireerd en gewaardeerd dan in Praag. Als de avond valt, luisteren we in zijn villa Betramka naar de muziek die hij hier componeerde.

De tijd lijkt stil te staan. Maar dat dat toch niet het

geval is, blijkt de volgende dag, als we het astronomisch uurwerk aan de gevel van het stadhuis bewonderen. Tientallen toeristen komen op de klok af, die misschien wel de beroemdste attractie van de stad is.

Toch maakt hij op ons minder indruk dan de Oude Joodse Begraafplaats, die we vervolgens bezoeken in de wijk Josefov. Praag is niet alleen stad van beroemde kunstenaars, ook stad van de Joden. Vele tienduizenden Joodse doden zouden hier begraven liggen. De eeuwenoude zerken, verweerd, gebroken en scheefgezakt tegen elkaar aanleunend, vormen stillevens op zich. Geen bloemen, geen grafkaarsen, wel ontelbaar steentje zijn achtergelaten op de graven. En juist het kleurloze beeld dat daardoor ontstaat, blijft fascineren, zodat het je moeite kost je los te maken van deze dodenakker.

Al lokt het idee om hier in het duister nog rond te dwalen nou ook weer niet bepaald... Dán kun je beter terug zijn in het hart van de stad, met overal lampjes en een sfeervol verlichte Karelsbrug.

Huiveren in historische steegjes

We lijken wel een stelletje moslims op vrijdagmiddag, beweert een vrolijke voorbijganger geamuseerd. Dat wij achter St Giles Cathedral op onze knieën liggen, heeft echter een door en door protestants-christelijke reden. Op de parkeerplaats waar we rondkruipen, ligt –onder een BMW nota bene– de Schotse reformator John Knox begraven. De plaat met inscriptie die zijn graf markeert, willen we gezien hebben, nu we toch hier zijn. En dus zit er niets op dan onder de geparkeerde auto te gluren.

Ooit was dit het kerkhof en had Knox hier een grafsteen. Toen de dodenakker voor de parkeergelegenheid moest wijken, verhuisde die steen naar binnen. Sindsdien ligt hij in de buurt van het herdenkingsraam in de kathedraal, waar trouwens ook een levensgroot standbeeld van Knox staat. Om de hoek bevindt zich bovendien het John Knox House. Voor de reformatorische toerist is dit toch wel wat het pittoreske, middeleeuwse hart van

Schotlands hoofdstad kenmerkt: de tastbare herinneringen aan die dramatische periode in de kerkgeschiedenis, de Reformatie. Hoe lielijk en vredig de Hooglanden ook zijn, hier en daar laaide het vuur op de brandstapels ooit hoog op voor wie de roomse kerk verliet. En met een beetje speurwerk in de soms wel wat grauwe straten van Edinburgh, stuit je uiteindelijk telkens weer op aandenkens uit die gruwelijke tijd. Het monument op de plek waar „veel martelaren en covenanters stierven voor het protestantse geloof” is er zo eentje. En de martelarengevangenis in Greyfriars Kirkyard ook. Juist als je huivert om al het leed dat hier geleden is, ontdek je een standbeeldje van heel andere orde. Een krullenbol van een hond in brons, opgericht voor Bobby, die veertien jaar lang de wacht hield bij het graf van zijn baasje, totdat het beestje –in 1872– zelf de laatste adem uitblies. Van heel andere orde, ja. Maar toch ook een geschiedenis van trouw aan de meester. In Edinburgh.

Edinburgh. Pittoreske stad, maar ooit laaide het vuur van de brandstapels hier hoog op...

Berlijn. Stad van Hitler, ja... Maar ook van Bonhoeffer!

Groots en toch gemoedelijk

Groots en toch och Gro s en t Grootgemoedelijk

In Berlijn loop je voortdurend overtreffende trappen op: nóg hoger, nóg groter, nóg mooier. Als je in de Siegesäule naar boven klautert, naar de koepel van het Rijksdaggebouw klimt of de lift neemt in de 368 meter hoge Fernsehturm, voel je jezelf klein, is de stad overweldigend en zijn de prestaties van de Duitser groots. Datzelfde ervaar je als je schnitzel of je bier geserveerd wordt. Groot en veel!

Alles maakt indruk in Duitslands hoofdstad, niet het minste de geschiedenis. Hitler wilde van Berlijn zijn Welthauptstadt maken, maar de geallieerden bombardeerden de boel in puin. Verrassend genoeg valt er desondanks nog altijd voldoende historie op te snuiven. Oók herinneringen aan de strijd tussen de Sovjet-Unie en het vrije Westen, die van de stad een gedeeld toneel maakte. Totdat in 1989 de Muur viel. Veel herinnert aan dat roerige verleden; op elke straathoek staat wel een gedenkteken en om Checkpoint Charlie kan niemand heen.

Niet minder typerend is de gemoedelijke sfeer. Alleen in Berlijn ga je tijdens een bui met honderden anderen schuilen in het metrostation, terwijl een straatmuzikant virtuoos op zijn gitaar speelt, er massaal braadworst wordt gegeten, iedereen elkaar aanspreekt en een uitbundige vrolijkheid zich van de druipende Duitsers meester maakt. En heb je daarna behoefte aan bezinning, dan is de Gedächtniskirche dé plek. Oorspronkelijk gebouwd ter nagedachtenis van keizer Willem I, doet dit bedehuis je gedachten toch al snel afdwalen naar de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien is de kerk immers een veelzeggende combinatie van ruïne en nieuwbouw. Ooit preekte ds. Dietrich Bonhoeffer hier, die later iets buiten deze zelfde stad door de nazi’s gedood zou worden. Zijn laatste woorden zijn groter en overweldigende dan een aardse stad ooit zijn kan: „Dit is het einde, voor mij het begin van het leven.”

NIKS MAAR DAN OOK niks wat we anders willen

ONTWERPVRIJHEID BIJ DE INRICHTING VAN EEN NIEUWE KEUKEN IS HET UITGANGSPUNT VAN FRANS EN JEANNE ESSER UIT HEINKENSZAND. BOVENKASTJES WILLEN ZE NIET MEER, NET ZO MIN ALS EEN RUIMTE

INNEMENDE EN ‘HERRIEMAKENDE’ AFZUIGKAP. GRAAG WEL: EEN OVEN EN EEN STOOMOVEN NAAST ELKAAR. HUN WENSEN KOMEN SAMEN IN EEN HOEKKEUKEN MET KOOKPLAAT MET GEÏNTEGREERDE AFZUIGING VAN PELMA KEUKENS IN GOES. NIET HET EERSTE ADRES, WEL HET LAATSTE….

Ze zoeken naar een witte keuken met hout, dat lijkt hen prachtig. De keuken zal geplaatst worden in een uitgebouwde ruimte. Een muur wordt weggebroken waarachter de cv-installatie staat. Hier komt een kastwand met kasten.

LEUK IN SHOWROOM

Frans en Jeanne nemen de tijd om volop keukeninspiratie in de showroom op te snuiven. Voor het aanrechtblad kiezen ze 1,5 centimeter dun keramiek, zwart met antracietgrijs gevlamd. Op advies wordt het aanrechtblad zwevend gemonteerd. Het versterkt de ruimtelijkheid in deze keuken. Het verlies aan opbergruimte van ontbrekende bovenkasten compenseert de verkoper met een uitgekiende keukenindeling. Hij adviseert over een praktische keuken, met pannen opgeborgen onder de kookplaat en levensmiddelen die in overzichtelijke lades worden geplaatst. Een carrousselkast willen ze niet meer, ze kiezen voor een diepe hoekkast. De verkoper luistert en integreert alle wensen zichtbaar in een

STIJLVOL EN DISCREET

Een Novy kookplaat met downdraft afzuiging kenden Frans en Jeanne nog niet. Maar deze kookplaat vinden ze zo stijlvol en discreet dat ze voor dit merk kiezen. Wat hen in het bijzonder aanspreekt is dat het panoramaschild achteraan de kookplaat alleen omhoog komt als het afzuigsysteem in werking is. “Dat vinden wij praktischer dan iets in het midden van de kookplaat. Na het koken verdwijnt de afzuiger weer.”

tekening in 3D. Het laat de kopers van de keuken direct zien hoe de keuken zal worden.

PLACEMAT

“Wat ik heel leuk vond is, dat je de tekening als placemat mee naar huis krijgt. Ik kon aan iedereen laten zien hoe het zou worden. Hierdoor kon ik er ook zelf beter mijn gedachten over laten gaan.”

“Toen ik het eerste ontwerp thuis bekeek vond ik het stijfjes. Zo’n complete wand met houten kasten! Wat ik ijn van de verkoper vond is, dat hij –ondanks dat we vaak zijn teruggegaan – altijd weer voor ons ging zitten en even opgewekt nadacht over nieuwe alternatieven. Zo kwam de kofiecorner in beeld bijvoorbeeld, dat vonden we

ontzettend leuk. Hij bedacht de witte planken die een speelse toets aan de keuken vormen. We voelden ons enorm gewaardeerd en serieus genomen.”

LUXE BINNENKANT

Fantastisch mooi in deze greeploze keuken is, is dat de binnenkant van de kasten ook van hout is. Wat een mooi decor voor het witte servies!

Jeanne zou het liefst haar kasten de hele dag open hebben staan, zo mooi vindt ze het zicht.

“We vonden de monteurs ontzettend vriendelijke en meedenkende mensen. Er was een lastig probleem met de afvalbakken maar de monteur loste dat op. Hij was zichtbaar trots toen hij het

euvel had verholpen.” “Meedenkend waren de monteurs ook. Ik vond het jammer dat het ventilatierooster boven de koelkast zichtbaar zou zijn in de mooie houten plank. De monteurs begrepen dat en hebben het onzichtbaar opgelost, ter plekke. Ook hier zijn we heel erg over te spreken.”

“Het is de eerste keer dat wij zelf een nieuwe keuken kopen. Ik wilde het voor eens en voor altijd uitzoeken. Dat is gelukt. Er is aan deze keuken niks maar dan ook niks dat ik anders zou willen.”

PELMA KEUKENS IN GOES IS ONDERDEEL VAN

DB KEUKENGROEP

DB KeukenGroep bestaat daarnaast uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens in Sint-Annaland, Arma Keukens en Sanitair in Nunspeet, Adee Keukens in Rijssen, Avanti Keukens in Kesteren, Keur Keukens in Haarlem, Artic Keukens in Utrecht en Anovi Keukens in Berkel en Rodenrijs.

Fjallraven Kånken rugzak € 75,96 bol.com

De redactie selecteert de leukste producten.

PASPOORTHOUDER

Paspoorthouder € 7,48 myyewellery.com

Ik ga op reis en ik neem mee

Felroze trui met rufflemouw € 39,99 myyewellery.nl

Rieten tas € 13,50 aangeenbrug.nl

Koffers in verschillendeallemaalkleurtjes

Suit Suit koffer 55 cm € 129,95 duifhuizen.nl

Toilettas voor al je spulletjes

Toilettas 28 x 18 cm € 11,94bol.com

Pakket met berenspray

Op Instagram en Facebook vroegen we: Wat was je verste vakantiebestemming ooit? En wat was het leukste of bizarste dat je daar meemaakte? Een greep uit de reacties.

MAMA.ARIETTE: „China met stichting Bonisa. Te paard van de Chinese Muur af. Zoooo gaaf!”

HANNEKE_VANLEEUWEN: „Argentinië. Ondanks dat ik heel beroerd geweest ben in het vliegtuig (er heeft een verpleegkundige naast me gezeten om mij in de gaten te houden) heb ik er genoten van een supervakantie.” SPEECHLESSPHOTOGRAPHYNL: ”Amerika en Thailand staan op gelijke voet! In Amerika moesten we langs de eerste hulp omdat m’n moeder zich in haar vinger had gesneden. Het vervelende was dat we anderhalf uur moesten rijden voordat we daar eindelijk waren. De tweede helft van de vakantie heeft mijn moeder met verband en zalf gelopen. Nog altijd heeft ze een litteken.” MANIET1986: „Israël. Met bewaking door de moslimwijk van Jeruzalem lopen. Vond ik best spannend.” JANKOK: „ALS IK UDDEL UITRIJ, KRIJG IK AL HEIMWEE.”

HEILINE_SCHOUTEN: „Onze huwelijksreis in Canada. Voor het eerst kamperen! We durfden ’s nachts niet naar het toilet, omdat er op de natuurcampings soms bordjes hingen dat er nog diezelfde dag beren en poema’s waren gezien. In ons kampeerpakket zat gelukkig wel berenspray.” HANNAV.

OOST: „Werkvakantie Lesbos december ’20. Geholpen in kamp Moria 2.0. Na een moeilijke dag werken waarin we de ellende voelden, zo veel regen en duizenden kapotte tenten, was daar de regenboog waar ik om gebeden had.” F.I.E.T.J.E: „OOSTENRIJK. FORELLEN VISSEN MET SPRINKHANEN. ’S AVONDS LAGEN DE FORELLEN OP ONS BORD.” MATILDA_THIERRY: „Nieuw-Zeeland.

IRENE BREEMAN:

„Niet onze verste bestemming, maar in Zuid-Frankrijk zijn wij een keer beroofd. Deur van de auto werd opengetrokken en handtas werd tussen mijn benen vandaan getrokken. Daar zaten beide portemonnees in van mijn man en mij, telefoon, en de hotelkamersleutel. We hadden nog 7 euro over om de resterende tien dagen rond te komen.” LUCIE KAPTEIN: „2008 naar Antarctica. Via Argentinië de oversteek maken. Op het schip geholpen bij een ernstig ongeval, samen met een arts. Veel hilarische momenten gehad met de bemanning. En later zelf heel ziek van een voedselvergiftiging. Het was een reis om nooit te vergeten.”

DIENEKENIEUWENHUYZEN: ”Alaska! Beren gespot, boven de poolcirkel geweest en nog veel andere sterke kampvuurverhalen, maar bovenal daar de liefde van mijn leven gevonden.”

o.a. op bezoek bij de ger. gem. in Carterton. Bijzondere ontmoetingen en dan is de wereld weer zo klein en delen we ons geloof in dezelfde God.”

WIE VERRE REIZEN DOET...

IN HET LAND VAN KOHLBRUGGE

Vrijwel geen Duitser kent hem meer, maar onder reformatorische christenen in Nederland is dr. Hermann Friedrich Kohlbrugge nog altijd een begrip. Tot verbazing van de leden van de Niederländisch Reformierte Gemeinde in Elberfeld. ”Niemand van ons leest nog de preken van Kohlbrugge.”

tekst & beeld: HUIB DE VRIES

“Het verbaast ons dat hij in Nederland nog steeds zo in de belangstelling staat”

Het plein rond de Alte Reformierte Kirche van Elberfeld is gevuld met terrasjes. Het voorste deel van de monumentale kerk, waar ooit bekende mannen als Gottfried Daniel Krummacher en zijn neef Friedrich Wilhelm preekten, wordt nu uitgebaat door het WeltCafé Het achterste deel fungeert als City Kirche, een plek waar liefhebbers van rust en bezinning even stilte kunnen zoeken. Op de donkere plavuizen staan moderne kunststoffen stoelen, in de hoek domineert een zwarte vleugel. Om toch nog iets van het verleden te bewaren, werden achterin twee oude kerkbanken neergezet. Vanuit het sfeervolle café loop je zo de kerk in, en omgekeerd. Het café is gevuld, in de kerk zit geen mens. Voor het Godshuis staat een standbeeld voor ”den Begründern der Neuordnung des Armenwesens, in dankbarer Erinnerung errichtet von der Stadt Elberfeld”. Een van de weldoeners was de vermogende zakenman, bankier en politicus Daniel von der Heydt, die niet alleen bij de armen van Elberfeld bekendheid genoot. Ook onder de volgelingen en geestverwanten van dr. Hermann Friedrich Kohlbrugge was en is hij een begrip. Hij behoorde tot de stichters van de Niederländisch Reformierte Gemeinde, waaraan onlosmakelijk de naam van Kohlbrugge is verbonden. De man die uit de Hersteld Evangelisch-Lutherse Kerk van Amsterdam werd gezet en voor wie in de Nederlandse Hervormde Kerk geen plaats was, vond uiteindelijk een kansel en gemeente in het Duitse Elberfeld, vandaag een stadsdeel van de Duitse stad Wuppertal.

VRIJE GEMEENTE

De vrije gemeente in Elberfeld

kwam er vanwege de samenvoeging van luthersen en gereformeerden tot één evangelische landskerk, met een door koning Frederik Wilhelm III van Pruisen opgedrongen kerkorde en liturgie. Voor een deel van de gereformeerde kerk in Elberfeld, met de gebroeders Daniel en Carl von der Heydt als voortrekkers, waren de fusie en het nieuwe dienstboek onverteerbaar. Zij gingen eigen diensten beleggen; in 1846 kregen ze Kohlbrugge als leidsman. Het jaar daarop werd officieel de Niederländisch Reformierte Gemeinde gesticht, een verwarrende naam, omdat de gemeente uit enkel Duitsers bestond. Alleen de voorganger, zoon van een Duitse vader, was uit Nederland afkomstig. De intussen verkozen ouderlingen bevestigden hem tot predikant. Aanvankelijk kwam de gemeente samen in de grote zaal van Gasthof Obermeyer. Een jaar na de instituering werd de bouw van een eigen kerk aan de Deweertstrasse gestart. Op 30 september 1849 kon daar de eerste dienst worden gehouden. De gemeente zou er samenkomen tot halverwege de Tweede Wereldoorlog. In de nacht van 24 op 25

noodgedwongen uit naar de kapel op de begraafplaats, een paar kilometer verderop, aan de glooiende Katernberger Strasse. De wijk waar de rijkdom van Elberfeld woont.

BEGRAAFPLAATS

Op de begraafplaats loopt een zestiger met paardenstaart. Hij heet Wolfgang Schröder, is diaken van de gemeente en draagt zorg voor de dodenakker met z’n 1600 grafstenen en bijbehorende rozenstruiken. Voor de leden van de Niederländisch Reformierte Gemeinde was er geen plaats op het kerkhof van de Landeskirche. Daarom kocht de gemeente met door Daniël von der Heydt geschonken geld een groot perceel aan de Katernberger Strasse. De gebouwde begrafeniskapel ging vanaf 1943 ook dienstdoen als plaats van samenkomst op zondag. De grafstenen zijn allemaal gelijk. Ook Kohlbrugge wilde geen tombe, geen marmeren Bijbel met daarop de tekst waarmee hij intrede deed, geen lofzang op zijn persoon. Net als alle anderen kreeg hij een eenvoudige liggende zerk: nummer 26. Vanuit de overtuiging dat er in de dood geen onderscheid is en dat ook een predikant als het goed is nooit uitgroeit boven het niveau van een geredde zondaar. Op nummer 25 ligt zijn tweede vrouw. Sinds een jaar of dertig kan ook volk dat niet tot de Niederländisch Reformierte Gemeinde behoort hier worden begraven, vertelt Schröder. Zelfs roomskatholieken.

juni 1943 werden kerk, pastorie en kerkelijk centrum verwoest door een geallieerd bombardement op Elberfeld. De gemeente, die toen nog zo’n duizend leden telde, week

Vanaf 1967 kerkte de gemeente in de Alte Reformierte Kirche, die ooit door de stamvaders van de gemeente was verlaten. Vanwege strubbelingen over de kerktijden keerde de krimpende kudde in 1989 terug naar de inmiddels

De bevestigdenouderlingen Kohlbrugge tot predikant

gerenoveerde en uitgebouwde begrafeniskapel. In het voorste deel, omgebouwd tot woonhuis, woont kosteres Helga Foede. Ze is zichtbaar verrast door bezoek uit Nederland. Geregeld krijgt ze liefhebbers van Kohlbrugge uit het buurland over de vloer, en dat doet haar goed. Vooral aan professor De Reuver bewaart ze aangename herinneringen. „Dat is een zeer empathisch mens, en wat hij zegt, heeft inhoud. Als hij hier preekte, zat de kerk altijd vol.”

ANDERE TIJD

De gemeenteleden, nog zo’n tweehonderd in totaal, wonen in een wijde regio rond Wuppertal. Een deel leeft op afstand mee. Het aantal bezoekers van de diensten daalt gestaag, door de vergrijzing. Alleen deze week al waren er twee begrafenissen van gemeenteleden, vertelt ouderling Gudrun Stengel. Om in het kerkelijke landschap wat minder alleen te staan, sloot de gemeente zich halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw

aan bij de Evangelisch-Altreformierte Kirche in Niedersachsen, een klein kerkverband in het Grafschaft Bentheim en Ostfriesland. Ook de relatie met de lokale gemeente van de Landskerk in Elberfeld is vandaag zo goed, dat een plaatselijke emeritus predikant de gemeente van Kohlbrugge in de vacante periode dient. Om structurele inkomsten te garanderen, investeerde de gemeente een deel van het vermogen in de bouw van twee panden met appartementen. Gudrun, behalve ouderling ook Kirchemeisterin, is verantwoordelijk voor de exploitatie. Ze wordt daarin bijgestaan door Wolfgang Schröder.

In het souterrain van het appartementencomplex naast de kapel is het kerkelijk bureau van de gemeente ondergebracht. De bejaarde Claus van Burck is verantwoordelijk voor het bescheiden archief. „In de oorlog is alles verloren gegaan. Ook de omvangrijke bibliotheek van Kohlbrugge ging in vlammen op. Ik probeer zo veel mogelijk oude boeken met preken van hem in bezit te krijgen en te ordenen.” Met zichtbaar genoegen toont hij het resultaat van die arbeid.

Een verre voorvader van Harald Stengel, de echtgenoot van Gudrun, behoorde met Daniel von der Heydt tot de eerste ouderlingen van de gemeente. Stengel vindt het een interessant historisch feit, niet minder, maar ook niet meer. „Niemand van ons leest nog de preken van Kohlbrugge. We leven in een totaal andere tijd. In Nederland heeft hij meer betekenis dan hier. Ja, het verbaast ons dat hij daar nog steeds zo in de belangstelling staat.”

„In Nederland heeft Kohlbrugge meer betekenis dan hier”

ZWEVEN BOVEN DE WUPPER

Wie een bezoek aan Wuppertal brengt, ontloopt niet de ruim 13 kilometer lange ”Schwebebahn”. Je komt hem voortdurend tegen en het is het ideale vervoermiddel als je de stad zonder te zweten en voor weinig geld wilt verkennen. De hangende monorail werd ontworpen door ingenieur Eugen Langen en doet dienst sinds 1 maart 1901. Over een lengte van ruim 10 kilometer loopt de lijn boven het riviertje de Wupper, de overige 3 kilometer boven de straat en onbebouwd terrein. In normale omstandigheden maken dagelijks ruim 80.000 mensen

gebruik van de zweefbaan. Ongelukken deden zich vrijwel nooit voor. Dat maakte de impact van het drama op 12 april 1999 des te groter. Toen ontspoorde treinstel 4 door een bij werkzaamheden achtergelaten stuk gereedschap. De wagon viel in de Wupper, met als gevolg 5 doden en 46 gewonden. De oude draagconstructie van de monorail is intussen vervangen en de haltes zijn gemoderniseerd. Het oorspronkelijke uiterlijk van de zweefbaan bleef zo veel mogelijk bewaard. Sinds 1997 heeft die de status van monument.

REIS MET terdege MEE NAAR HET BERGISCHES LAND

Terdege organiseert een 3-daagse reis van 6 t/m 8 september naar het Bergisches land en Wuppertal in Duitsland. Naast natuur staan ook kerkhistorie (dr. Kohlbrugge), geschiedenis en cultuur centraal. Reisleider is ds. M van Kooten. Stapt u ook in de bus?

In Tecklenburg, ,‘het balkon van het Münsterland’, maken we een wandeling en passeren het Krummacher haus. In Münster staat een rondleiding o.l.v. een gids op het programma met een bezoek aan het raadhuis waarin 1648 de vrede van Münster werd getekend.

In Elberfeld, nu een voorstad van Wuppertal, staat dr. Kohlbrugge centraal. Ds. Van Kooten neemt ons mee naar de begraafplaats en het graf en Kohlbrugge en de Niederländisch-reformierte Gemeinde waaraan destijds Kohlbrugge verbonden was.

De rit met de zweefbaan boven Wuppertal zal u niet snel vergeten. De boottocht op de Baldeneysee, een stuwmeer in de Ruhr, zorgt voor ontspanning.

Tijdens de busrondrit door het mooie Bergisches Land stoppen we bij de Wuppertalsperre, waar u een wandeling kunt maken. De reis wordt afgesloten met een rondleiding in de voormalige cokesfabriek Zollverein in Essen.

INFORMATIE

Terdege-abonneeprijs: € 449,- p.p.

RD-abonneeprijs: € 469,- p.p. Voor de abonneeprijzen geldt maximaal 2 personen per abonnement.

Niet-abonnees betalen € 499,- p.p.

Toeslag eenpersoonskamer € 95,Bij de prijs is o.a. inbegrepen: vervoer per luxe touringcar, 2 overnachtingen o.b.v. halfpension en afscheidsdiner, genoemde excursies en entreegelden.

OPSTAPPLAATSEN:

Heinenoord, Alblasserdam, Meerkerk en Apeldoorn.

AANMELDEN

Uiterlijk vóór 1 juni 2022 via beleefenontmoet.nl. Daar kunt ook het volledige programma bekijken of bel 055 – 53 90 498. Op dit moment is het nog onzeker of de reis door kan en onder welke voorwaarden. Heeft u interesse? Meld u zich alvast vrijblijvend aan. Na 1 juni krijgt u bericht of de wel of niet reis doorgaat en kunt u deinitief beslissen. Voor deze reis dient u wel mobiel te zijn.

Voor vragen, mail met Rika Beunk: rbeunk@erdee.nl of bel 055 – 53 90 303.

In de kaakchirurgie heb ik dag in dag uit te maken met wortels en dus ben ik behoorlijk radicaal bezig. Want dat betekent het woord ”radix” of ”radicaal” tenslotte: geworteld zijn. Samen met mijn collega’s verwijder ik – chirurgisch – wortels, wanneer tanden of kiezen zijn afgebroken. We doen wortelpuntbehandelingen en vervangen verloren gegane tanden of kiezen door titanium kunstwortels, tandimplantaten dus.

Zo nu en dan verschijnt er een patiënt op mijn spreekuur bij wie een wortel moet worden verwijderd, nadat de kies bij de tandarts is afgebroken. Helaas. Als kaakchirurg sta ik dan meteen 0-1 achter. De betrokken patiënt vond het bij de tandarts al niet leuk, heeft lang in de stoel gelegen en moet nu ook nog door naar de kaakchirurg: „Hup, gaasje ertussen houden en ga maar naar het ziekenhuis.”

De ervaring leert dat de lastigste klusjes aan het eind van de dag binnenkomen. Zo ook nu. Het spreekuur is zo goed als afgerond, als er nog iemand binnenstapt. De beste man is gelukkig goed gemutst, al heeft hij dan al een uur bij de tandarts gelegen.

Ik geef hem extra verdoving en terwijl die z’n werk gaat doen, leg ik mijn spullen klaar. Een boor lijkt me niet nodig. Ik kan de wortel nog prima zien en op de foto lijkt de situatie niet al te complex. Volgens mij moet dit met een tangetje kunnen.

Maar na wat krachtpatserij van mijn kant blijkt er toch nog maar weinig beweging in de wortel te komen. Ik maak een grapje over spinazie eten en spierballen en onderwijl passeren verschillende tangen en instrumenten de revue. Totdat ik besluit wat bot rondom de wortel te verwijderen. Die wortel zal het echt niet van mij winnen! Al ben ik dan zeker nog een minuut of twintig bezig, uiteindelijk is de geboorte van die verdraaide wortel een feit.

Opgelucht constateert de patiënt dat hij geen centje pijn heeft gehad. De hechting gaat erin, en met een glimlach, een gaasje in de mond en een recept in de hand, verlaat de man het ziekenhuis. Zo zie je maar: soms lijkt het klusje op het eerste gezicht niet moeilijk, maar moet je uiteindelijk toch een radicaal besluit nemen. Dit soort vervelende wortels houdt je nederig.

In de gouden gloed van de winteravond komt deze vos uit zijn schuilplaats voor een lange nacht op jacht. Met de dekmantel van het duister wagen vossen zich zelfs in tuinen en binnensteden, want deze dieren zijn niet bang. En niet kieskeurig. Het wintermenu varieert van zoogdieren en vogels tot ganzenpoep en etensresten van McDonald’s.

Onder

ons

1.

Mijn lieve oma Mol uit Katwijk heeft dit speciaal voor mij gemaakt. Bedankt en een knuffel van Ezra Hoogvliet uit Ridderkerk.

2.

Dit jonge bruidspaar –Conno en Marjelle Moree– was op 11 december al 40 jaar bij elkaar. Gefeliciteerd.

3.

Lieve (o)pa en (o)ma De Vries, op 7 december was u 60 jaar met elkaar getrouwd. „Geloofd zij

God met diepst ontzag.” Helaas kon het feest met alle (achter)kleinkinderen niet doorgaan. Namens alle kinderen en (achter) kleinkinderen van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst voor nu en de toekomst. Veldzicht 9, 9919 KH Loppersum.

4.

Op 23 december waren mijn lieve opa en oma Klippel 50 jaar getrouwd. Alsnog van harte gefeliciteerd en alle goeds toegewenst. Ik hoop dat ik nog vaak uit school naar jullie mag komen. Lieve groetjes van Nadia van der Graaf.

Voor ‘Onder ons”kunt u een foto en een korte tekst inzenden: Onder Ons Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terddege.nl

Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

5.

Ben en Clara Schut waren op 22 december 40 jaar getrouwd. Alsnog van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst op jullie verdere levensweg. Dijkgraaf 16, 6721 NK Bennekom.

6.

Lieve overgrootoma Hertog, ik vind het heel leuk dat u truitjes en jurkjes voor mij breit. Mama en ik zijn er erg blij mee. Heel erg bedankt namens Féline (en mama).

7.

Onze lieve (groot)ouders waren op 14 januari 45 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd met dit jubileum. Wij wensen jullie, samen met ons, Gods onmisbare zegen in de toekomst toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

8.

De familie wil Theo en Gisela Reinders-Vis in het zonnetje zetten, die op 7 januari 12,5 jaar getrouwd waren. Wie hen kent: sturen jullie een kaartje? Waldhoorn 1, 3772 SJ Barneveld.

LIVE terdege

Kits live om 19.00 uur!

Woensdag 26 januari - 20.00 uur

HOOGTEPUNTEN PROGRAMMA:

IN GESPREK MET AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE Thijs Aarten. IN MAART VERSCHIJNT

ZIJN DEBUUT “HUILEND VADERHART” OVER HET OVERLIJDEN VAN ZIJN OUDSTE KINDJE

DAAN (DRIE MAANDEN). WAT ALS VREUGDE OMSLAAT IN VERDRIET? EN WELKE IMPACT

HEEFT HET VERLIES VAN ZIJN ZOONTJE OP HEM ALS HULPVERLENER?

Familie Ploeg VERZORGT HET MUZIKALE PROGRAMMA DEZE AVOND. DAARNAAST

VERTELLEN ZE OVER HUN LEVEN DAT IN TEKEN STAAT VAN DE MUZIEK.

GEK OP GEBAK? ONZE NIEUWE CULINAIRE MEDEWERKER Anna Yilmaz VAN Anna’s Smaakatelier UIT AMERSFOORT GEEFT EEN KIJKJE IN HAAR KEUKEN ÉN

VERTELT OVER DE TIJD DAT ZE BIJ DE MARINE ZAT.

MOOIE PRIJS WINNEN? DOE MEE MET ONZE quiz! LEES DEZE TERDEGE GOED DOOR.

Hoogleraar Emely de Vet strijdt voor een gezonde maatschappij

Trucjes voor gezond leven

Emely de Vet houdt zich bezig met leefstijl en gedrag.

Ze houdt zich al jaren bezig met leefstijl. Hoogleraar Emely de Vet Wageningen University and Research zoekt naar manieren die ons helpen gezonder te leven. ”De jaarlijkse eethypes zou ik lekker links laten liggen.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

WAARMEE HOUDT U ZICH BEZIG?

„Ik ben hoogleraar consumptie en gezonde leefstijl. Dat betekent dat ik me bezighoud met leefstijl en gedrag. Dus voeding, stress, slaap; het hele spectrum. Zodat we ons gedrag beter leren verklaren. Want waarom is het zo moeilijk om gezond te leven? Wat zijn er de oorzaken van dat zo veel mensen een ongezonde leefstijl hebben? Maar ook: waarom lukt het sommige mensen wel heel goed om gezond te leven? We proberen strategieën te ontwikkelen die werken en ze in de praktijk uit te rollen om ondersteuning te bieden bij een gezonde leefstijl.”

WAAROM IS HET ZO MOEILIJK OM GEZOND TE LEVEN?

„Je moet steeds bewust kiezen. De goede beslissingen maken is dan moeilijk. Onze voedselomgeving is de afgelopen decennia enorm veranderd. De wereld is nu zo ingericht dat het maken van de ongezonde keuze het makkelijkst is. Kijk naar het aanbod in de supermarkt: dat is voor het grootste deel ongezond. Het is ook makkelijker om te blijven zitten dan te gaan sporten, om de auto te pakken dan moeite te doen om ergens te komen. Dat is de kern van het probleem.”

ONZE OMGEVING IS DUS HET PROBLEEM?

„Kennis is belangrijk, zodat je weet wat gezond is. Maar dat is niet genoeg. We zijn niet alleen verstandige wezens, veel doen we op de automatische piloot. Daardoor is je omgeving behoorlijk van invloed op je eetgedrag. Zoals het aanbod in de supermarkt. De bakker die om de hoek zit. We zien bijvoorbeeld dat mensen in een wijk met veel fastfoodzaken een ander idee hebben van wat normaal eetgedrag is, en van wat zij

denken dat de buren eten. En dat beïnvloedt hun eigen keuzes weer. Zo heeft de omgeving ook indirect, via sociale processen, invloed op je gedrag.

Die sociale processen kun je ook inzetten voor gedragsverandering. Als fastfoodrestaurants bijvoorbeeld veel plantaardige burgers aanbieden, denken mensen dat die dus blijkbaar wel goed en lekker moeten zijn. Wat dat betreft valt er nog veel winst te behalen, vooral op politiek en bestuurlijk niveau. Wij werken daarom intensief samen met verschillende gemeenten.”

WAT HELPT ONS OP PERSOONLIJK NIVEAU?

„Kleine stapjes zetten. Een beetje meer groenten eten. Een paar keer per week op tijd naar bed gaan. Dat levert al iets op. Gezond leven is een kwestie van balans. Het is niet zo dat je niets ongezonds zou mogen. Het is zoeken hoe je je omgeving zo kunt inrichten dat die ondersteunend werkt voor je leefstijl. Daarnaast is het belangrijk dat mensen zichzelf strategieën aanleren om gezond te leven. Als je al jong leert om te gaan met verleidingen, ben je beter bewapend tegen een ongezonde omgeving.”

NOEM EENS WAT VAN DIE STRATEGIEËN?

„Beïnvloed je eigen omgeving. Het klinkt heel simpel, en dat is het soms ook. Zorg dat je bepaald voedsel niet in huis hebt. En als je het wel hebt, dat het uit het zicht ligt. Ik heb thuis bijvoorbeeld een snoeppot. Ik vind dat mijn kinderen moeten leren met snoep om te gaan. Maar die pot staat vrij hoog, dus als we er iets uit willen pakken, moeten we echt actie ondernemen om erbij te kunnen. Wil je chips?

„De wereld is nu zo ingericht dat het maken van de ongezonde keuze het makkelijkst is”

Doe het dan in een schaaltje en berg de rest op. Ga nooit zonder boodschappenlijstje naar de supermarkt. Leg groente en fruit in het zicht. Maak met jezelf afspraken op welke tijdstippen je groente en fruit neemt, zodat de inname routinematiger gaat. Bouw met kleine stapjes nieuwe routines in, zodat je het beter vol kunt houden. Elke dag een appeltje bijvoorbeeld. Of een tomaatje op je boterham.”

EN DIËTEN? MOETEN WE DIE DE DEUR UIT DOEN?

„De jaarlijkse eethypes zou ik lekker links laten liggen. Niet voor niets komt er elk jaar weer opnieuw een dieetboek uit. Dat geeft al aan dat de vorige blijkbaar niet succesvol waren.

Het beste dieet is het dieet dat je kunt volhouden. En wat houden we vol? Dat wat ons de minste moeite kost. Al zet dat natuurlijk ook de minste zoden aan de dijk.

Uiteindelijk is er geen snelle oplossing om gewicht te verliezen. Niet blijvend. Wat wel helpt is dus het aanpassen van je leefstijl op een manier die je kunt volhouden.

Dat vergt een heel lange adem. Daar ben je niet in een jaar mee klaar.

Kamp je met behoorlijk overgewicht? Dan heb je ondersteuning en begeleiding nodig. Die worden vergoed vanuit de basiszorg. In je eentje veel afvallen is heel moeilijk. Gecombineerde leefstijlinterventies zijn bewezen effectief en zorgen bij veel deelnemers voor blijvend gewichtsverlies.”

IS GEZOND LEVEN NIET OOK EEN VORM VAN LUXE?

„Ja. Als je als alleenstaande moeder met een laag inkomen de eindjes aan elkaar moet knopen, dan is gezond eten een uitdaging. Net als het vinden van een sportmoment. Want als je te maken hebt met veel stress en zorgen, is je leefstijl je laatste zorg.

De sociale ongelijkheid in Nederland maakt het verschil in leefstijl en gezondheid tussen mensen heel groot. Leefstijlproblematiek speelt sterker bij groepen met een laag opleidingsniveau en gezinnen die kampen met armoede.”

IS HET VOOR U, ALS HOOGLERAAR,

MAKKELIJKER OM GEZOND TE LEVEN?

„Nou nee. Ik leef in dezelfde maatschappij als ieder ander, ben een gescheiden moeder, voed twee kinderen deels alleen op en heb een drukke baan. Voor mij is het soms ook makkelijker om een pizza in de oven te stoppen dan een hele maaltijd te koken. Maar ik vind een gezonde leefstijl wel belangrijk. Omdat ik merk dat die invloed heeft op veel factoren. Als ik genoeg beweeg, raak ik meer stress kwijt en slaap ik beter. En als ik beter slaap, kan ik beter weerstand bieden tegen verleidingen zoals chocola.

Ik denk dat ik door mijn werk wel wat relaxter met voeding omga dan sommige mensen. Eten is ook gewoon iets leuks. Het verbindt om lekker met z’n allen rond de tafel te zitten. Ik vind het soms jammer om te merken dat mensen niet meer kunnen genieten van voedsel omdat ze er zo strikt mee bezig zijn en heel veel niet mogen van zichzelf. Een gezonde leefstijl meer dan voeding. Het is ook vitaal zijn, lekker in je vel zitten, relaties kunnen opbouwen.”

De mooiste JIDDISCHE WOORDEN

Italianen bezorgden de Nederlanders ”pizza” en ”spaghetti”. Fransen verrijkten het Nederlands met de ”portemonnee” en ”cheque”. Minder bekend zijn de woorden die Joodse Nederlanders meebrachten vanuit het Hebreeuws en het Jiddisch. Een selectie van de twintig mooiste, leukste en bekendste woorden uit het Jiddisch, een taal die vooral in Oost-Europa door Joden werd gebruikt, maar ook door orthodoxe Joden in Amerika wordt gesproken.

* Achenebbisj – een uitroep van medelijden. Helemaal duidelijk is de oorsprong niet, maar het woord is een samenstelling van het Nederlandse en Duitse ”ach” en het Jiddische ”nebbisj”. Dat betekent ”stumper”. Letterlijk betekent het dus: ”Ach, stumper”.

* Bolleboos – iemand die erg goed kan leren. Dit woord is afkomstig uit het Hebreeuws: ”baäl habbajit”, ”heer des huizes”. In Mattheüs 20 gaat het over zo’n heer des huizes.

* Bajes – gevangenis. Ook dit woord is afkomstig uit het Hebreeuws. ”Bajit” of ”beth”, betekent ”huis”, maar ook voor andere woorden wordt het gebruikt. Een school is bijvoorbeeld een ”beth sefer”, letterlijk een ”boekenhuis”. Een ”ziekenhuis” is een ”beth golim”.

* Gabber – vriend. Het woord komt van het Hebreeuwse ”chaver”, dat gewoon ”vriend” betekent. Bekend is bijvoorbeeld het liedje ”Shalom chaverim”, waarin ”gabbers” elkaar vrede wensen.

* Gajes – slechte mensen. Van welk woord ”gajes” afkomstig is, is niet precies duidelijk. Misschien van het woordje ”gajis” dat ”legereenheid” betekent, maar het kan ook komen van ”chaja”. Dat betekent: ”levend wezen”. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten sommige Nederlandse verzetsstrijders in de gevangenis. Reden voor iemand om te dichten: ”In deze bajes, zit geen gajes, maar Hollands Glorie”. In het Bargoens –de Amsterdamse boeventaal– werd er vaak iets aan toegevoegd, bijvoorbeeld: ”befgajes”. Dat waren mensen met een bef, zoals rechters en officieren van justitie. ”Dofgajes” waren agenten in burger.

* Gannef – dief. Het woord is een letterlijke vertaling van het Hebreeuwse ”ganav”. In Exodus 22 gaat het bijvoorbeeld over de ”ganav” die op heterdaad wordt betrapt. Wie zo’n dief per ongeluk doodslaat, is niet schuldig.

tekst: SANDOR VAN LEEUWEN beeld: GETTY IMAGES

* Goochem – slim. Het Hebreeuwse woord ”chacham” betekent wijs. In Spreuken 3:7 wordt gezegd: ”Wees niet ”chacham” in uw ogen”. Veel wijzer is het om de Heere te vrezen. In het Nederlands is het woord iets minder wijs: ”slim” heeft ook wat sluws in zich. Het woordje ”goochelaar” heeft trouwens niets te maken met dit wijze woordje.

* Habbekrats – kleinigheid. Geen Hebreeuwse oorsprong voor dit woord, maar een echt Jiddisch woord. Die taal lijkt veel op het Duits. Dat geldt ook voor dit woord: ”Ich habe ein Kratz”. Een ”Kratz” betekent ”iets kleins”, zoals een ”kras” een kleine beschadiging is.

* Hoteldebotel – dol. Sinds 1961 staat het woord in het woordenboek. Het is een verbastering van het woord ”overlewotel”. Dat betekent iets als ”helemaal overstuur” en komt van het Hebreeuwse ”abhar oebhatel”. Dat betekent ”heengegaan en verdwenen”.

* Jajem – wijn. Bijna letterlijk is dit woord uit het Hebreeuws geleend, van het woord ”jajin”. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd het een populair woord door een drinklied met het refrein: ”Jajem, jajem, jajem moet er zijn! Jajem, jajem, jajem moet er zijn!” Er bestaat volgens het woordenboek ook een werkwoord van: ”jajemen”. Oftewel: ”wijnen”.

* Jofel – mooi. Afkomstig van Jiddische ”jofe”, dat teruggaat op het Hebreeuwse woord ”jaffè” dat ”mooi” betekent. In Israël klinkt het woord ”jofi” nog steeds als een soort ”oké” of ”mooi zo”. De plaats Jaffo of Jaffa, waar Petrus zijn visioen van het laken met reine en onreine dieren kreeg, dankt zijn naam aan dit mooie woord.

* Majem – water. Ook dit woord komt vrijwel letterlijk uit het Hebreeuws: ”majim”. Het is een van de eerste woorden in de Bijbel. Opvallend is dat het woord altijd in het meervoud staat, zoals te zien is aan de letters ”im”. Om die reden heeft de Statenvertaling ook gekozen voor de vertaling ”wateren”.

* Mazzel – geluk. Misschien is dit het een van de bekendste woorden uit het Jiddisch. Het wordt nog steeds gebruikt, soms als ”mazzeltje”, een meevaller, of als groet: ”de mazzel”. Het is afkomstig van het Hebreeuwse ”mazzal”, dat ”geluk” betekent. In het moderne Hebreeuws wordt ”mazzel tov” –letterlijk ”goed geluk”– nog steeds gebruikt om iemand te feliciteren, bijvoorbeeld bij een bruiloft.

* Mesjogge – gek. Niet het fraaiste woord, maar ”mesjogge” is wél een Bijbels woord dat via het Jiddisch in het Nederlands is beland. In Deuteronomium 28 krijgt het volk van Israël te horen wat er gaat gebeuren als zij niet luisteren naar God. Eén van die vervloekingen staat in vers 34: „En gij zult onzinnig zijn, vanwege het gezicht uwer ogen, dat gij zien zult.” In de grondtaal staat er: ”mesjoega”, dus ”krankzinning” of ”gek”.

* Pleite – weg zijn. In een tijd waarin straattaal steeds gebruikelijker wordt, maakt het woordje ”pleite” plaats voor een woord als ”loesoe”. Het Jiddische woord ”pleite” betekent ”failliet”, ”verdwenen”, en gaat terug op het Hebreeuws. Als David vlucht voor zijn zoon Absalom zegt hij: ”Maakt u op, en laat ons vlieden, want er zou voor ons geen ontkomen zijn voor Absaloms aangezicht” (2 Samuël 15:14). Voor het woord ”ontkomen” staat in het Hebreeuws ”peletah”, de basis voor het woordje ”pleite”.

* Schorremorrie – uitschot, gemene mensen. Van alle woorden in deze lijst, is de herkomst van dit woord het onduidelijkst. Volgens sommige taalwetenschappers is het afkomstig van ”schorlemorle”, een naam voor onder andere Munsters bier. Mooier is de verklaring dat het afkomstig zou zijn uit het Hebreeuws, van de woorden ”sjorim we chamorim”, ”ossen en ezels”. Maar zeker is dat dus niet. Wel zeker: ”chamoor”, ezel, is in Israël nog steeds geen compliment.

* Sjofel – armoedig. Het woordje ”sjofel” heeft een hele taalreis gemaakt: het belandde vanuit het Duits in het Nederlands, maar kwam ooit via het Jiddisch in Duitsland terecht. En oorspronkelijk komt het uit het Hebreeuws van het woordje ”safal” dat ”nederig” of ”gering” betekent. Mooi is Psalm 138: ”Want de HEERE is hoog, nochtans ziet Hij den nederige aan” (vers 6). God heeft oog voor sjofele mensen.

* Smoes – uitvlucht, verzonnen excuus. Het Jiddische ”sjmoeës”, dat ”praatje” betekent, is ontleend aan het Hebreeuwse ”sjemoeot”, dat ”berichten” betekent. Net als bij ”bajes” zou de oorspronkelijke slotletter t zijn veranderd in een s. In 1 Samuël 2 waarschuwt Eli zijn zonen met de woorden: ”Niet, mijn zonen; want dit is geen goed gerucht, dat ik hoor” (vers 24). Voor het woordje ”gerucht” gebruikt Eli het woordje ”sjemoeah”.

* Stiekem – in het geheim. Het woord is afgeleid van het Jiddische ”sjtieke”, dat uit het Hebreeuws komt van ”sjtika”. Beide woorden betekenen stilte. De letter m aan het eind van het woord zou een veranderde n van het werkwoord ”sjtiekenen” of ”zwijgen” kunnen zijn. Dat zou dan net zo’n verandering zijn als bij ”jajem”.

* Sores - zorgen. Ook dit woord heeft een lange geschiedenis: het stamt af van het Jiddische ”tsores” dat ”verdriet” of ”zorgen” betekent. Het is afgeleid van het Hebreeuwse woordje ”sara” of ”benauwdheid”, dat weer is afgeleid van ”sar” ofwel nauw. Iemand met sores heeft het dus benauwd.

Zoekgeraakt

Een voorbeeld in de preek. Dát kan bijdragen aan het verstaan van de verkondigde boodschap. Zo las ik onlangs een preek van de Schotse dominee Alexander Somerville (1813-1889), een tijdgenoot en vriend van Robbert Murray McCheyne. In deze preek wordt aandacht gevraagd voor de bevindelijke kennis van onze ellende. Somerville wijst erop dat veel mensen verloren gaan om dat zij onwetend zijn over hun verlorenheid. Lees maar mee: „Want de Zoon des mensen is gekomen, om te zoeken en zalig te maken, wat verloren was (Luk. 19:10). De enige soort mensen die Hij kwam redden, waren verloren zondaren. Als wij niet erkennen dat wij van nature verloren zondaren zijn, doen wij ons uiterste best om niet te horen bij degenen voor wie Hij gekomen is.” Vervolgens memoreert de Schotse predikant een heel persoonlijke herinnering om zijn boodschap te illustreren. Hij was in 1878 aanwezig op een grote jeugdbijeenkomst in de Amerikaanse stad Philadelphia. Juist toen een spreker wilde beginnen aan zijn toespraak, kwam er een zichtbaar opgewonden man binnenlopen. De onbekende vertelde de spreker dat hij met zijn dochtertje naar deze bijeenkomst zou komen. Maar in de drukte op straat was hij zijn kleine meisje kwijtgeraakt. Het was mogelijk dat ze zelf de weg naar de zaal had gevonden. Als dat niet zo was, wilde hij de politie inschakelen. „Wij zullen snel genoeg weten of ze hier is”, zei de voorganger. „Wat is haar naam?” „Ze heet Mary Wilson.” Toen sprak hij, zo luid dat alle kinderen hem konden horen: „Als Mary Wilson, die zoek is geraakt, hier is, laat haar dan opstaan.” Het werd muisstil en de spreker en de vader keken de zaal rond. Niemand stond op. De voorganger herhaalde: „Als Mary Wilson, die zoek is geraakt, in de zaal is, laat haar dan opstaan van haar stoel.” Er kwam geen reactie. „Ze is hier niet”, zei de voorganger, en de verdrietige vader haastte zich de zaal uit om zijn dochter elders te zoeken. Toen de bijeenkomst voorbij was en de kinderen waren vertrokken, zag de spreker een meisje in haar eentje op een bank zitten. Hij ging naar haar toe en vroeg waarom ze bleef zitten. Het meisje zei: „Ik wacht op iemand die mij ophaalt en thuisbrengt.” „Wat is je naam?” informeerde de man. „Mary Wilson”, antwoordde ze. „Mary Wilson! Hoorde jij mij vanavond niet twee keer vragen of Mary Wilson, die zoek was geraakt, op wilde staan als ze hier aanwezig was?” „O ja”, antwoordde het meisje, „maar ik was niet zoekgeraakt.” Ze was zich er niet van bewust dat iemand haar was kwijtgeraakt en daarom werd ze niet gevonden.” Dominee Somerville maakt de toepassing door de vraag te stellen of u net als dat meisje niet weet dat u verloren bent. Hoe kon u het kerstfeest vieren zonder déze kennis? Het levende Brood is uit de hemel neergedaald opdat de mens, de verlóren mens, daarvan zal eten. Want wie dáárvan eet, zal niet sterven maar leven. Eeuwig leven!

Dordrecht.

Ds. W.A. Zondag

Het meisje zei: „Ik wacht op iemand die mij ophaalt en thuisbrengt”

GEZONDHEID

Door corona zouden we bijna vergeten dat virussen niet alleen ziekmakers zijn; ze kunnen ook helpen ziekten te bestrijden door bacteriën te doden.

tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

Slaapgebrek door maan

Goede nachtrust is heel belangrijk, maar miljoenen mensen lijden aan slaapgebrek. Sommige oorzaken daarvan zijn overbekend, zoals stress en nachtwerk. Een minder bekende is de maan; die veroorzaakt mogelijk een terugkerende cyclus van slechtere nachtrust, ontdekten wetenschappers van de universiteit van Uppsala. Vooral mannen slapen slechter tijdens wassende maan: hun slaapduur neemt gemiddeld met twintig minuten af. Vrouwen hebben er minder last van. Hoe dat komt, is onbekend. Het zou kunnen dat mannen sterker reageren op de toenemende hoeveelheid licht die de maan weerkaatst. Mogelijk komt het ook door veranderingen in de kracht van de opkomende maan.

Duurzaam licht

Met energieprijzen die de pan uit rijzen, wordt ook straatverlichting steeds duurder. Wetenschappers van het Massachusetts Institute of Technology (VS) hebben daarvoor een oplossing bedacht: glow-in-thedarkplanten als een nieuw soort passieve verlichting. Ze bespoten de planten met nanodeeltjes die zichtbaar

licht en uv-licht opnemen, en in het donker de opgenomen energie via fosforescentie langzaam afgeven als zichtbaar geel licht. De bladeren nemen de nanodeeltjes op, maar hebben er zelf geen last van. Inmiddels is de techniek met succes op allerlei soorten planten uitgeprobeerd.

TECHNIEK

Hypersonische raket in de maak

China en India hebben ze al, Noord-Korea voert er de ene test na de andere mee uit: hypersonische raketten. Deze raketten zijn in staat om vliegdekschepen te laten zinken. En, het grootste voordeel: ze kunnen vanwege hun snelheid niet op tijd worden neergehaald. De VS zitten ook niet stil. Ze werken koortsachtig aan eigen hypersonische raketten. De fabrikanten Raytheon en Northrop Grumman hebben onlangs succesvolle tests uitgevoerd met een eigen hypersonisch wapen. „Dit is een historisch moment”, reageerde Colin Whelan, directeur van Raytheon, na de tests. De topsnelheid lag boven mach 5, meer dan 6000 kilometer per uur. De Amerikanen leggen zich niet alleen toe op een hoge topsnelheid; hun raket moet ook wendbaar zijn op extreem hoge snelheden en daarnaast onzichtbaar zijn voor radar.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

NASA's baanbrekende asteroïdenmissie

Ruimteschip Lucy gaat reusachtige brokken ruimtesteen verkennen, de zogeheten Trojaanse asteroïden die rond de gasreus Jupiter cirkelen.

TROJAANSE ASTEROÏDEN Trojaanse asteroïden zijn gevangen in het zwaartekrachtveld van Jupiter. Ze cirkelen in twee zwermen om de planeet. Lucy gaat van zeven asteroïden de samenstelling, massa, dichtheid en het volume onderzoeken.

In drie ”fly by’s” wil de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zeven planetoïden in de baan van de planeet Jupiter bezoeken. De Lucymissie duurt tot ongeveer 2033.

Bacterie te lijf met virus

Ziekenhuizen kampen geregeld met resistente bacteriën. Antibiotica hebben daarop nauwelijks meer effect. Onderzoekers van de Université de Montpellier in Frankrijk en de University of Pittsburgh in de VS hebben een middel ontwikkeld dat zulke resistente bacteriën wel aankan. Het gaat om een combinatie van het antibioticum rifabutine en een bacteriedodende virus, een zogeheten bacteriofaag. Samen roeien ze de multiresistente zieketeverwekker Mycobacterium abscessus effectief uit. Deze bacterie kan ernstige schade toebrengen aan de menselijke longen, vooral bij mensen die kampen met ibrose. De bacterie is familie van de verwekkers van lepra en tuberculose. Bij het bestrijden van bacteriële infecties kunnen virussen dus ook nuttig zijn.

Antenne Camera’s en spectrometers

Zonnepanelen

Mens in verhouding

Bronnen: NASA, Southwest Research Institute Foto's: NASA, NASA/Goddard Space Flight Center Conceptual Image Lab © GRAPHIC NEWS

Flight

2033: 6

WONEN IN EEN MONUMENT deel 5

De uitdagingen van een oud huis

Een monumentaal pand bewoonbaar maken, is niet voor watjes. Vaak komt er een jarenlange verbouwing aan te pas, voordat de pareltjes van onder het bouwstof tevoorschijn komen. Mariska Bosma: “Als we het opnieuw zouden moeten doen, weet ik niet of we dezelfde keuze zouden maken.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: UNSPLASH, FAMILIE BOSMA

„HET HEEFT ONS FYSIEK EN MENTAAL VEEL GEKOST”

De familie Bosma uit Elburg liep al zoekend naar een nieuwe woning in 2015 een eeuwenoude stadsboerderij in het vestingstadje tegen het lijf. Punt was: die stond al zeker vijftien jaar leegenwasdaardoorlinkvervallen geraakt.

De Bosma’s lieten zich niet uit het veld slaan en gingen op zoek naar de eigenaar. Die bleek na een tijdje bereid het pand aan het jonge gezin te verkopen.

Een bouwkundige keuring van de Monumentenwacht bracht vervolgens aan het licht wat er zoal aan het pand gedaan moest worden. Asbest, houtworm en schimmel moesten verwijderd worden, de verrotte draagmuur en minstens zo gevaarlijke trap moesten vervangen worden. Mariska Bosma: „Eigenlijk alles moest vernieuwd worden. We hebben het hele huis gestript en opnieuw opgebouwd. Het meeste was verrot. Alleen dat wat van monumentale waarde was hebben we gerestaureerd en teruggeplaatst, zoals de deuren en de handgrepen. Ook de opkamer en de bedsteden zijn nog helemaal origineel. Verder is het meeste vernieuwd.”

Ze lieten zich er niet door ontmoedigen. „We wisten dat de verbouwing een flinke klus zou worden. We zeiden tegen elkaar dat we er zes jaar voor zouden uittrekken om alles af te krijgen. Daarom hebben we, nadat we de sleutel kregen, eerst acht weken aan de naastgelegen stal geklust zodat we daar konden gaan wonen.”

Tijdens de verbouwing kwamen ze leuke verrassingen tegen. Ze kochten de woning namelijk met inboedel en al. Zo vonden ze een aantal oude Statenbijbels; de oudste van 1778. En achter het behang van de achterkamer ontdekten ze de eerder genoemde bedsteden.

In de hal zat de opkamer verstopt achter wat planken. En op zolder vonden ze een echte poepdoos. Ze stuitten op oude tegeltjes van 1600, met tekeningen erop. Die plaatsten ze terug in het huis. „Heel gaaf.” In de tuin lagen verder oude botten van koeien. „Want die werden vroeger daar begraven. En we kwamen oude papieren tegen: een document waarop staat dat dit een rijksmonument is en oude tekeningen van de kerk van Elburg. Ook vonden we een aantal oude boekjes, onder meer over veeziektes. Het lijkt ons leuk om wat meer te doen met deze vondsten. Het bijvoorbeeld aan een oudheidsstichting geven.” Rommel lag er ook. Veel rommel. Oude kasten en stoelen. En spullen waarvan ze nog steeds niet weten waar die voor dienden. En niet te vergeten duizenden kilo’s stro uit de stal, waarmee ze een aantal boeren in de omgeving blij maakten.

ERGSTE

Ervaring met klussen had het stel overigens niet toen ze in 2017 eigenaar werden van de stadsboerderij. „Toch hebben we veel zelf gedaan. Mijn man Mark houdt van klussen. En omdat we uitgingen van het ergste, viel het uiteindelijk mee. We waren in vier jaar klaar, in plaats van zes.”

Alhoewel, klaar? „We zijn eigenlijk nooit klaar. Nog steeds moeten er dingen gebeuren. De opkamer is bijvoorbeeld nog niet af, de hal moet nog gedaan worden. En veel zaken in het pand vergen blijvende aandacht. Al het hout moet bijvoorbeeld goed onderhouden worden, omdat het oud is.”

Ze wisten dan ook niet helemaal waar ze aan begonnen toen ze het pand kochten. „Je kunt je op

de aankoop voorbereiden door je goed in te lezen. Maar er is zo veel regelgeving waar je rekening mee moet houden. Omdat ons pand een rijksmonument is, zit je vast aan wat de rijksdienst wil dat je behoudt. Het verbouwen van een monument kost daardoor meer geld dan een gewone verbouwing. In ons geval hadden we geluk dat het zo vervallen was, waardoor we alles mochten aanpakken en er maar weinig regels golden.”

KOSTEN

De regelgeving rond oude panden is inderdaad ingewikkeld, zegt ook monumentenmakelaar Dolf van Dijk uit Middelburg. Hij is eigenaar van een monumentaal pand en heeft er in 2003 zijn werk van gemaakt om anderen te adviseren bij de aankoop van een dergelijk pand. „Ik durf te zeggen dat ik het klappen van de zweep inmiddels wel ken.”

Zijn ervaring is dat monumentale panden veel aandacht nodig hebben, meer dan een gemiddelde woning. „Alleen al wat de bouwkundige staat betreft, maar ook als het gaat om subsidies en fiscale zaken.”

Een monumentaal pand kopen enkel en alleen omdat het huis je wel aanstaat, is vaak niet genoeg, merkt hij. In een monumentaal pand wonen is een levensstijl.

„Kopers hebben vaak een bepaalde levensvisie die daarbij past. In een nieuwbouwhuis kun je bijvoorbeeld in een T­shirt of dun overhemd rondlopen. Koop je een monumentaal pand, dan kun je er beter een dikke Engelse trui bij aanschaffen. Maar daar hoor je de meeste eigenaren niet over.”

De meeste klanten, vaak afkomstig uit een gewone woning, voelen liefde voor een oud pand. „Omdat

de schoonheid en beleving hen aantrekt. Mensen die voor een monumentaal pand kiezen, accepteren vaak dat daar een hoge energierekening en de nodige onderhoudskosten bij horen.”

Natuurlijk, er zijn klanten bij de bezichtiging tot de conclusie komen dat dit niets voor hen is. „Bijvoorbeeld omdat ze hard inzetten op gasloos wonen en een warmtepomp. Dan kun je beter een ander pand kopen.”

De meeste klanten zien echter vooral een huis voor zich waar ze verliefd op zijn geworden en wat voor overhebben. „Dat type mensen is niet van plan om zo’n pand met een koevoet te lijf te gaan voor hun eigen comfort.”

ANGST

Van Dijk loopt tijdens het aankoopproces een stukje met de klant mee.

„Kopers van monumentale panden hebben vaak meer begeleiding nodig dan de gemiddelde huizenkoper. Ik ben tien jaar makelaar in gewone huizen geweest, en daar merk ik echt verschil in.”

Zo is er een soort angst die overwonnen moet worden, merkt hij.

„Klanten moeten goed weten wat zo’n monumentenstatus behelst. Vaak wordt gedacht dat er helemaal niets mag. Maar dat is lang niet altijd zo. Dat heeft te maken met de hoeveelheid historische elementen. Als er daar weinig meer van zijn, mag je best veel veranderen aan een pand.”

Een ander struikelpunt is geld. Verbouwing van een monumentaal pand legt soms verborgen verbreken bloot. Dat maakt kopers onzeker. „Maar in de meeste gevallen kan ik op voorhand vermoeden

wat er moet gebeuren. Ik kijk wie er voorheen gewoond heeft, welk onderhoud die bewoners gepleegd hebben en met welke bouwkundige elementen we te maken hebben. Maar balkkoprot, ik noem maar iets, kan altijd onverwacht tevoorschijn komen.”

Twijfelt Van Dijk aan de staat van de woning, dan is er altijd nog de Monumentenwacht. „Die schakelen we dan in om een bouwkundige rapportage te maken. Ook kan die aangeven welke renovaties er binnen een jaar, binnen drie jaar of binnen vijf jaar moeten gebeuren.”

UITSTRALING

Uiteindelijk is het vaak de uitstraling van een monumentaal pand die mensen over de streep trekt, ziet Van Dijk. „Een uitstraling die zo’n pand in de loop der eeuwen heeft opgebouwd. Niet voor niets praten eigenaren van een monumentaal pand graag over hun huis. Ze zijn zich er meestal van bewust dat ze zo’n pand maar een tijdje in het bezit hebben en weer doorgeven aan het nageslacht.” Dat geldt ook voor Mark en Mariska Bosma. Ze vielen voor het pand vanwege z’n schoonheid, de hoge plafonds, de authentieke oude balken. „Het is een oude boerderij geweest van ongeveer 1600. Waarschijnlijk zelfs nog iets ouder, maar dat hebben we nog niet helemaal helder. Van de boerderijen in de binnenstad is dit pand het langste in bedrijf geweest. Omdat het zo lang leeg heeft gestaan, wisten alle inwoners dat het vervallen was. Iedereen is blij dat het nu verbouwd is. We krijgen daarvoor veel waardering van de buren, en van de gemeente. Dat is heel leuk.” Zelf is ze er ook trots op er te mogen wonen. Zeker na al het werk dat ze er samen met haar man in

gestoken heeft. „Vooral Mark heeft veel gedaan. Hij is heel handig. Zelf heb ik geen verstand van klussen. Ik zorgde vooral voor onze drie dochters, die nog heel jong waren toen we het huis kochten.”

VOORZICHTIG

Omdat het stel uitging van een extreem slechte staat van de woning, hebben ze weinig tegenvallende kosten gehad. Al is een verbouwing van een monumentaal pand sowieso nooit goedkoop. „Alleen al de kilo’s en kilo’s aan puin die we hebben moeten laten afvoeren. Maar op materialen hebben we juist weer veel bezuinigd. Veel hebben we via Marktplaats gevonden. En we maakten gebruik van overschotten van de bouw. Dat heeft veel geld gescheeld.”

Vanwege de slechte staat van de woning hebben ze het pand zelfs voor monumentale begrippen goed kunnen verduurzamen. Zo mochten ze het dak vernieuwen en konden ze vloer- en wandverwarming aanleggen. Op het dak van de uitbouw staan vier zonnepanelen. Ongebruikelijk voor een monumentaal pand. „Vaak is dubbel glas al niet mogelijk maar moet er voor speciaal monumentenglas gekozen worden.”

Monumentenmakelaar Van Dijk bevestigt dat. „Het comfort blijft vaak minder ten opzichte van een nieuw huis. Als je een nul-op-demeterpersoon bent, moet je niet in een monumentaal pand gaan wonen.”

BEU

In Middelburg zijn er maar weinig monumentale panden meer die in heel slechte staat verkeren, zegt de makelaar. En die er nog zijn, worden het vaakst gekocht door jonge stellen die een jarenlange verbou-

wing wel zien zitten. „Die vinden het vaak heerlijk om met zo’n pand bezig te zijn.”

Stellen als Mark en Mariska Bosma dus, die inmiddels vier jaar verbouwing achter de rug hebben. Al is de lol van het klussen er voor Mariska inmiddels wel een beetje van af. „Ik had het er gisteren nog met een vriendin over. Een verbouwing kost niet alleen geld, maar ook energie. En tijd die je anders in je relatie kunt steken. Dat vond ik zelf het zwaarste. Dat we elk weekend bezig waren, elke vakantie. We hadden drie jonge kinderen en wilden soms liever iets anders doen. Maar Mark was avond aan avond bezig. Dat is wel iets waar je rekening mee moet houden als je een pand als het onze aanschaft. Na vier jaar klussen ben je dat beu en wil je dat het af is.”

Als ze het over mocht doen, weet ze niet zeker of ze alsnog het pand had willen kopen. „Natuurlijk, we wonen hier heel fijn. Het is echt een geweldig mooie plek en heel bijzonder om hier te mogen wonen. Maar als ik kijk naar hoeveel het gekost heeft, vooral fysiek en mentaal, dan weet ik niet of ik het nog eens zou doen.”

Makelaar Van Dijk vindt het vooral heel bijzonder om te zien dat een pand met wat energie en passie er weer voor jaren tegenaan kan. „Als ik klanten een tip kan geven waar ze echt iets mee kunnen, of als ze met behulp van een architect het pand weer bewoonbaar maken, geeft dat absoluut voldoening. Het is leuk om na afloop door de kopers uitgenodigd te worden en te zien hoe mooi het pand erbij staat. Daar doe je het voor.”

DIT IS HET SLOT VAN EEN SERIE OVER WONEN IN EEN MONUMENTAAL PAND.

WORTELEN IN HET WOORD DANKZIJ THUISONDERWIJS

Op doordeweekse ochtenden verzamelt Arianne (36) haar

dochters Lydia (9), Linda (7), Lea (6), Loïs (4) en Lisa (2) rond de grote tafel in de woonkeuken. De meisjes gaan niet naar school, maar krijgen van hun moeder les.

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: TINEKE VAN DER EEMS

„Leren is meer dan rekenen en taal”

„Lydia zit in een schrijfclubje met andere kinderen die thuisonderwijs krijgen”

De keuze voor thuisonderwijs sprak aanvankelijk niet vanzelf voor het gezin. Toen Arianne op een dag echter bij een peuterspeelzaal naar binnen keek en de reformatorische peuters vooreentekenilmpjevanNijntje zag zitten, gaf dat de doorslag.

„Wij leggen de nadruk liever op leren lezen en luisteren dan op kijken”, legt ze uit. „Via andere ouders hoorden we dat vanaf groep 1 computervaardigheden en biologielessen met filmpjes bij het lesprogramma hoorden.”

Echtgenoot Jaap (36) licht toe: „We raken echt niet in paniek als we een keer een filmpje zien, maar we willen het onszelf gewoon een beetje gemakkelijk maken. Als mensen hebben we vaak moeite methettrekkenvangrenzen.Nou, wij trekken de grens dus hier.”

Arianne: „We zijn niet per se tegen beeld. Persoonlijk denken we wel dat we onze kinderen moeten laten wortelen in het Woord. Als we hun van jongs af aan leren dat bewegende beelden belangrijke informatiedragers zijn, past dat niet bij de manier waarop bij ons in de kerk de Bijbelse boodschap wordt uitgedragen.”

Het begon dus eigenlijk met een negatieve aanleiding, stelt Arianne vast, maar nu ervaart ze het thuisonderwijs als verrijkend. „Je krijgt op bijna ieder moment van de dag de gelegenheid om een gesprek met je kinderen te hebben. Je hoeft dat niet zomaar weer af te breken, want je wordt niet opgejaagd door de klok. We hebben bij de doop beloofd dat we onze kinderen godvrezend zullen opvoeden. Waarom zouden we het onderwijs, en daarmee dus een groot deel van de opvoeding, dan uitbesteden aan anderen?”

Arianne maakte al voor haar huwe­

lijk kennis met thuisonderwijs. Als coördinatorvanBijzondereNoden, een hulporganisatie van de Gereformeerde Gemeenten, ontmoette ze geregeld gezinnen die waren uitgezonden naar andere landen. Zij gaven in veel gevallen hun kinderen zelf les.

Voor Jaap stond het onderwerp ver van zijn bed. „Dat wordt niks, dacht ik, toen Arianne erover begon. Ik zag op tegen juridisch getouwtrek. Totdat ook ik me afvroeg: Waar komen onze kinderen eigenlijk in terecht?”

Arianne: „We kwamen in aanraking met het boek ”Streven naar een Godvrezend nageslacht” van Denny Kenaston. Hoewel we ons niet direct herkennen in de manier waarop hij zijn geloof vormgeeft, vonden we het heel waardevol dat hij veel concrete opvoedprincipes ontleent aan de Bijbel. Het boek gaat ook uitgebreid in op de waarde van thuisonderwijs als vorming van de kinderen.”

EN WAAR BEGIN JE DAN?

„Bij Google”, lacht Jaap. Hij vervolgt:„InNederlandishet thuisonderwijs best een beetje wonderlijk geregeld. Als je gewetensbezwaren hebt, hoef je officieel alleen maar een brief naar de gemeente te sturen, waarin je schrijft dat je met een beroep op artikel 5b je kinderen niet naar school doet. Heb je vervolgens vrijstelling, dan is er in veel regio’s geen enkel toezicht meer; in andere krijgen ouders juist met zo veel rechtszaken te maken dat ze er psychisch bijna aan onderdoorgaan. Wij zitten gelukkig in een gebied waar het tot nu toe prima gaat.”

Arianne: „We laten bewust regelmatig ons gezicht zien, bijvoorbeeld bij de GGD. Als ik met de jongste naar het consultatiebureau

moet, neem ik voor de gezelligheid een paar grotere kinderen mee, zodat men weet dat wij ons echt niet helemaal afzonderen.”

HOE ZIEN DE LESSEN ERUIT?

Arianne: „Voor ons idee bestaat thuisonderwijs uit lessen, gesprekken, spelen en samen taken uitvoeren. Wat de schoolvakken betreft, ben je vrij in de materialen die je kiest. Ik maak daarin praktische keuzes. Onlangs heb ik bijvoorbeeld van een school een rekenme­

thode overgenomen met heel veel werkboekjes. Dat bespaart me veel tijd. Het is voor mij onmogelijk om alle kinderen op hun eigen niveau zonder methode les te geven. We beginnen met lezen, schrijven en rekenen. Daarnaast heb ik een soort planning voor elke dag van de week. Op maandag zijn we bezig met ”Wondering the world” , natuur dus. Of we behandelen een thema, momenteel zijn we bezig met Spanje. ’s Middags is er catechisatie. Op dinsdag doen we iets creatiefs, we zijn nu aan het waterverven en hebben een proefje gedaan over waterkrachtcentrales. Daarbij lieten we een aardappel op een melkpak ronddraaien als een soort waterrad. De woensdagmid­

„Als onze kinderen 12 zijn, moeten ze ten minste een dag lang het huishouden draaiende kunnen houden”

Toestemming thuisonderwijs

Een kleine 1300 kinderen in Nederland krijgen thuis les. Dit is alleen toegestaan als de ouders gewetenbezwaren hebben.

Het argument van Jaap en Arianne kort samengevat:

„Onderwijs is gericht op ontplooiing van het kind en een zo goed mogelijk functioneren in de maatschappij.

De richting die wij voorstaan, is de kinderen allereerst wortelen in het Woord en hen dienstbaar stellen aan Gods Koninkrijk, wat tegelijk ook impliceert dat ze bijdragen aan de maatschappij.

Goede christenen zijn per definitie goede burgers.”

„Wij leggen liever de nadruk op leren lezen en luisteren”

dag houd ik vrij voor het koor van de kerk en het spelen met buurkinderen. Donderdags houden we ons met een thema bezig of spelen we samen, bijvoorbeeld met klei of lego. Dan hebben de kinderen ook zwemles. Op vrijdag is Jaap thuis en zijn de kinderen veel buiten bij hem. Bovendien is vrijdag bakdag.”

SCHOLEN WERKEN TOE NAAR BIJVOORBEELD EEN CITO-TOETS. HEBBEN JULLIE OOK ZO’N DOEL?

Arianne: „Ja, er staat een stip aan de horizon. Als de kinderen 12 zijn, moeten ze ten minste één dag lang het huishouden draaiende kunnen houden. Ze moeten de Bijbel kunnen lezen en begrijpen wat daarin staat of moeilijke woorden kunnen opzoeken. Ze moeten zich kunnen beheersen, hun karakter moet tot op zeker hoogte gevormd zijn. Wat de schoolvakken betreft weet ik dat Lydia in de meeste gevallen anderhalf jaar vooruitloopt op leeftijdsgenootjes. Dat kan ik zien aan de methodes die ik gebruik. Met geschiedenis bijvoorbeeld is Lydia nu bezig in een boek voor de brugklas. Maar ik vind het net zo belangrijk dat ze gehaktballen kan draaien of op haar zusjes kan passen.”

VALT DE PRAKTIJK JE MEE ?

Arianne: „Dat vind ik een moeilijke

vraag. Qua inhoud valt het me mee. Je hoeft de kinderen telkens maar één stap voor te blijven. Maar het blijkt wel een grotere aanslag op mijn geduld te zijn dan ik had gedacht. Onze oudste is heel zelfstandig en gaat vaak zelf aan de slag. We hebben er meer van dat soort, maar er is er ook eentje die het lastig vindt om tien minuten op een stoel te zitten. De kinderen zitten dicht op elkaar, ruimtelijk bedoel ik. Meestal gaat dat prima, maar na het middageten is er bewust een uur ”stil” ingepland, waarbij ze allemaal iets voor zichzelf moeten doen. Kan ik meteen even opladen.”

Jaap: „Arianne investeert heel veel in de kinderen. Daardoor blijft er minder tijd voor andere dingen over, ook voor ramen zemen en stofzuigen...”

Arianne: „Daar staat dan wel iets tegenover, maar dat moet je af en toe weer even zien.”

Jaap: „Bij thuisonderwijs heb je natuurlijk een prachtig ideaalbeeld, maar in de praktijk is het niet altijd ideaal. Dan moet je gewoon even je doel in het oog houden. En meestal gaat het heel leuk...”

SPEEL JIJ OOK EEN ROL BIJ HET THUISONDERWIJS, JAAP?

Arianne: „Jawel!”

Jaap: „Nee, niet bij de schoolvakken. Ik heb een baan als elektri-

Lydia (9)

”Ik doe misschien wel wat minder dan kinderen die op school zitten. Als ik een beetje doorwerk, ben ik rond tien uur al klaar met mijn schoolwerk. Dan moet ik nog wel mijn huishoudelijke taken doen. En in de vakanties gaan wij gewoon door. Dat mijn klasgenootjes m’n zusjes zijn, vind ik niet erg. Dat is meestal wel gezellig. En ik kan toch wel met andere kinderen spelen, in de buurt bijvoorbeeld. Een jongen vroeg waar ik eigenlijk op school zit. ”Dat bestaat niet”, zei hij, toen ik over het thuisonderwijs vertelde. Ik heb het uitgelegd, maar hij vond het wel een beetje vreemd. En dat vindt hij nog steeds, geloof ik. Zelf mis ik alleen de gymlessen. Voordat corona uitbrak, kreeg we gym met andere thuisonderwijskinderen.”

„Qua inhoud valt het me mee, je hoeft de kinderen telkens maar één stap voor te blijven”

cien, maar ben gelukkig relatief veel thuis. Dan probeer ik de kinderen zo veel mogelijk te betrekken bij alles wat ik doe.”

Arianne: „Ik vind dat Jaap een belangrijke rol speelt bij de karaktervorming van de kinderen en ook bij dingen zoals taakbesef. Leren is meer dan rekenen en taal. Hij probeert er één keer per week met de kinderen op uit te gaan.”

Jaap: „Het is voor Arianne ook goed dat ik dan even met hen bezig ben.”

Arianne: „De vrijheid die je hebt, is een groot voordeel van thuisonderwijs. Maar de extra verantwoordelijkheid legt wel een druk op je.”

ZIJN JULLIE VAN PLAN HET THUISONDERWIJS TOT DE BASISSCHOOLLEEFTIJD TE BEPERKEN?

Jaap: „Toen we begonnen, was dat inderdaad de bedoeling, omdat de eerste twaalf levensjaren van een kind het meest bepalend zijn. Nu overwegen we toch door te zetten. De overheid bemoeit zich steeds meer met reformatorische scholen en het contrast tussen het onderwijs en onze levenshouding wordt steeds groter.

Hoe ik dat weet? We lezen de krant. En ik heb elf broers en zussen, dan hoor je ook weleens wat...

Soms zegt een van hen als we over school praten: Daar hebben jullie tenminste geen last van.”

HOE ZIJN DE REACTIES OP JULLIE KEUZE VERDER?

Jaap „Over het algemeen positief. Natuurlijk hadden mensen zeker in het begin ook wel bedenkingen. Dat vind ik begrijpelijk. Onbekend maakt onbemind. Inmiddels is er tamelijk veel waardering voor, zeker nu veel ouders hun kinderen

gedwongen zelf les geven vanwege corona. Ze zien daardoor wat dat concreet betekent.”

HEBBEN JULLIE CONTACT MET ANDERE THUISONDERWIJSGEZINNEN?

Jaap: „Ja. Toen we begonnen, kenden we helemaal geen mensen die dit deden. Nul komma nul. Later bleek er een paar dorpen verderop een gezin te wonen.”

Arianne: „Inmiddels kennen we er meer. We zijn aangesloten bij een christelijke vereniging en hebben soms een uitwisseling van kinderen. Daarnaast proberen twee keer per jaar naar een kampeerweekend te gaan van andere christelijke thuisonderwijsgezinnen. De kinderen zien ernaar uit de anderen daar te ontmoeten. Lydia zit in een schrijfclubje met kinderen die thuisonderwijs krijgen. Samen met hen schrijft ze soms een krantenartikel, een verhaal of een betoog. Het is fijn af en toe bij te praten met andere thuisonderwijzers. Misschien is het voor de dagelijkse gang van zaken niet eens zo belangrijk, maar alleen al het feit dat je even niets hoeft uit te leggen en ervaringen kunt delen, is prettig. We draaien daarom ook mee in een regionale intervisiegroep met vijf andere gezinnen van de thuisonderwijsvereniging. Heel waardevol om samen te delen, advies in te winnen en elkaar op te scherpen.”

JULLIE

WERKEN TIJDENS

SCHOOLVAKANTIES DOOR. WAAROM?

Arianne: „Het thuisonderwijs geeft bij ons structuur en ritme aan de dag. Waarom zou je het je kinderen –en ons– aandoen om dat drie of zes weken los te laten en vervolgens weer een paar weken nodig hebben om het erin te krijgen? Ze

doen het niet echt met tegenzin, ze zijn voor de ochtendkoffie klaar en er zijn weinig vriendjes die het op prijs stellen als er op een vakantiedag voor halftien al wordt aangebeld. Het scheelt dat bij ons alleen de hoofdvakken het label ”schoolwerk” hebben. ’s Middags gaan ze vaak spelen en is het wel iets vrijer dan andere weken.”

Zelf op vakantie gaan is al helemaal niet onmisbaar voor de opvoeding, vinden Jaap en Arianne. Ze beschouwen dat als een luxe. Toch trokken ze afgelopen voorjaar „met een oud campertje” naar Zweden en reisden ze in de nazomer drie weken door de Balkan in de gezinsbus.

„Dat hadden we niet op de planning staan”, vertelt Arianne. „We hadden in de maanden daarvoor een moeilijke tijd doorgemaakt. Deze reis was deels om die periode te verwerken, maar meer nog om als gezin tijd voor elkaar te hebben. Voor mezelf ook om te focussen op maar één ding. Of eigenlijk twee: route en kinderen. Thuisonderwijs geven is bij uitstek multitasken, en dat ging me in die periode even niet zo goed af. We zagen het als een zegen dat we de mogelijkheid hadden om een soort ”helende” reis voor het gezin te maken. Heel waardevol vinden we het ook om op reis de kinderen bij te brengen dat Gods Koninkrijk zo veel groter is dan onze eigen dorpsgemeente – die we overigens echt waarderen. We kozen voor de Balkan, omdat ik in Bulgarije in het verleden m’n afstudeeronderzoek gedaan had en we houden allebei wel van Oost­Europa. De kinderen nu ook.”

Omwille

van de privacy zijn de namen in dit artikel gefingeerd.

WE HOREN ALTIJD DAT CHRISTENEN DE WAARHEID HEBBEN, MAAR ANDEREN ZEGGEN DAT ZIJ DIE HEBBEN. WAT MAAKT HET CHRISTELIJK GELOOF ”HET ECHTE GELOOF” TUSSEN ALLE ANDERE GODSDIENSTEN?

Je kunt antwoorden: „Omdat ik gewoon voel dat dit de waarheid is. Bovendien hebben mijn ouders en familie dit geloof altijd gehad. Zeker omdat het zo veel eeuwen oud is, moet het de waarheid zijn.” Maar dat kan een moslim of boeddhist ook zeggen. We moeten dieper graven. Doorzoek eerst de bron van de waarheid. Vergelijkend onderzoek in de bronnen kan heel verhelderend zijn. Voor ons is de bron waarop wij ons geloof en leven bouwen, de Bijbel. Is dat een geloofwaardig boek? Als christenen aanvaarden wij de Bijbel als het geïnspireerde Woord van God. Maar dat zeggen moslims ook over de Koran.

Dus we moeten nog dieper graven. Wat staaft onze overtuiging dat de Bijbel boven alle andere godsdienstige boeken staat? Ik heb hier niet de ruimte om daar diep op in gaan. Maar denk eens aan de vervulde profetieën in de Bijbel. Wie kan de honderden details over een Persoon voorspellen, meer dan duizend jaar van tevoren? En denk eens aan de wetenschappelijk details die de Bijbel beschrijft, duizenden jaren voor de wetenschap die bevestigde? Hoe is mogelijk dat een jongeman die schapen hoedde in Judea schreef over de vissen die de paden (stromingen) van de zee doorwandelen? (Ps. 8:9) Hoe komt het dat Mozes al wetten kon uitschrijven die hygiënisch volkomen logisch zijn? Vergelijk ook de inhoud van onze Bron met die van andere bronnen. Welk godsbeeld wordt ons voorgehouden? Waar vinden we liefde zoals geopenbaard in Gods onuitsprekelijke gave van Zijn Zoon? Welke ‘god’ heeft ooit zichzelf opgeofferd om zijn vijanden te verlossen van hun schuld? En dan op de manier die het Evangelie laat zien: Hij gaf de schuld en vloek aan Zijn onschuldige Zoon! Wie is heilig, geduldig, gunnend en

rechtvaardig als de God van de hemel? Verder kun je de manier vergelijken waarop wij verlost kunnen worden van alle zonde en ellende. God baande de weg voor ons van de hemel tot de aarde en geen mens kan en hoeft daaraan iets toe te voegen. Het is pure genade voor ons; met de hoogste prijs voor God Zelf. Immers, de dood van Zijn Zoon was de weg waardoor God zondaren kan omhelzen. In Matth. 11:19 sprak de Heere Jezus de woorden: „Doch de wijsheid is gerechtvaardigd geworden van haar kinderen.” Vergelijk eens de vruchten van het ware christelijke geloof in de praktijk met alle andere geloofsovertuigingen. Het christelijke geloof in de praktijk is niets meer en niets minder dan het leven van de Heere Jezus Zelf. Hoe benaderde en behandelde Hij de vrouwen, de kinderen, de armen, de verschillende rassen, de machtigen, de onderdrukten? Waar vinden we moraal zoals in Jezus Christus? Waar Gods Woord wordt uitgedragen en uitgeleefd in de Geest van Jezus Christus, gaan we iets zien wat nooit gevonden wordt bij de aanhangers van enige andere godsdienst of ilosoie. Zie dan hoe mensen elkaar liefhebben. Zie dan hoe de liefde alles doortrekt. Zie dan hoe onrechtvaardigheid en onderdrukking verdwijnen. Wat gebeurt er dan in het huwelijks- en gezinsleven? Wat verandert er dan rond de zakelijke tafel? Wat zal er dan veranderen in de maatschappelijk zorg voor de arme, de zwakke? Wat zal dan de kerkelijke gemeente veranderen, zoals je leest in Handelingen 2 en 4. Kun je nog denken dat de christelijke waarheid is uitgedacht door zondige mensen? Voor mij is het geen vraag (meer). De waarheid bewijst zichzelf in de vruchten die je nooit ergens anders vindt.

Ds. A. Vergunst, Carterton, Nieuw-Zeeland

Bananenbrood

Dit bananenbrood is een lekker, verantwoord en voedzaam tussendoortje. En je hebt het zo gemaakt!

tekst: ANNA YILMAZ beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Maak kennis met Anna tijdens onze Terdege Live, zie pag. 69.

Ingrediënten

* 5 dadels (pitloos) * 3 rijpe bananen * 3 eieren * 3 tl bakpoeder * snufje zout * 100 g volkoren tarwemeel * 50 g havermoutmeel * 1 tot 2 tl kaneel * 2 el amandelschaafsel * cakevorm 21 cm * kom * kwast

Bereiding

* Verwarm de oven voor op 180 graden.

* Wel de dadels even in warm water zodat ze zacht worden.

* Prak twee bananen ijn met een vork.

* Snijd de dadels ijn en meng ze in een kom samen met de geprakte bananen en de eieren.

* Voeg volkoren tarwemeel, havermeel, zout, bakpoeder en kaneel toe en meng alles goed door elkaar. Dit kan gewoon met een vork of een garde.

* Vet de cakevorm in en schenk het mengsel hierin.

* Strooi het amandelschaafsel eroverheen.

* Snijd de laatste banaan horizontaal doormidden en leg deze boven op de cake.

* Zet het cakeblik ongeveer 55 minuten in de oven.

* Controleer met een satéprikker of het bananenbrood gaar is. Als er geen beslag meer aan de prikker zit, is het goed.

* Even laten afkoelen en genieten maar!

Goed voornemen

Veel mensen zijn het jaar begonnen met goede voornemens. Een van die goede voornemens is vaak: gezonder en bewuster bezig zijn met eten.

Bananenbrood is een verantwoord en lekker tussendoortje. We laten de suiker achterwege en in plaats daarvan gebruiken we rijpe bananen en dadels. De bloem wordt vervangen door volkoren tarwemeel en havermeel. Dit is veel voedzamer en geeft langer een vol gevoel. En wat ook fijn is, het is supermakkelijk om te maken!

Hoe kun je bananenbrood bewaren? In de koelkast blijft het, als je het luchtdicht verpakt, een dag of drie goed. Plakjes invriezen kan natuurlijk ook. Wikkel ze in vershoudfolie en vries ze per portie in.

ANNA YILMAZ

EEN OP DE ZEVEN CHRISTENEN WORDT VERVOLGD

De afgelopen twintig jaar voerde Noord-Korea de Ranglijst Christenvervolging aan. Maar sinds de taliban de macht in Afghanistan overnamen, is dát de gevaarlijkste plek ter wereld voor christenen. Niet alleen in Afghanistan en in Noord-Korea, maar overal ter wereld neemt extreme geloofsvervolging toe. Met uw gebed en inanciële hulp staan zij er niet alleen voor.

OPENDOORS.NL/RANGLIJST

NIEUW

Elektrische laadpaal

Uitbreiding aantal GlampCamp’s

Compleet ingerichte De Waard tenten

Paul-Jan

BELEVENISSEN VAN EEN AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE

Al eeuwenlang zijn er mensen die last hebben van psychische problemen. Maar de laatste jaren hebben we hier vaker mee te maken. Door de druk en veranderingen in onze maatschappij nemen deze problemen en de intensiteit ervan toe.

Het is in de nachtelijke uren als onze piepers voor een A2-urgentie afgaan. We gaan een patiënt ophalen bij de huisartsenpost (hap). Het blijkt om een vrouw van begin 30 te gaan die naar een psychiatrische instelling gebracht moet worden. Op het scherm lezen we dat de jonge vrouw vanwege lichte snijwonden aan de armen bij de hap is geholpen. Deze verwondingen heeft ze zelf veroorzaakt. Nadat ze door de huisarts zijn behandeld, is de crisisdienst van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) ingeschakeld. Zij achten de kans op herhaling groot en daarom is een verplichte opname geregeld. Niet iedere patiënt reageert hier enthousiast op. Voor ons als ambulancemedewerkers is het altijd een uitdaging om de patiënt rustig mee te krijgen.

Als we binnenkomen, zit onze patiënt wat voor zich uit te staren. „Ik ga niet met jullie mee”, zegt ze monotoon. „Daar zie ik totaal het nut niet van in...” Nadat wij hebben uitgelegd dat er geen keus is maar dat ze voor eigen bestwil mee moet, loopt ze onder zachte dwang mee. Na een korte overdracht van de collega’s van de crisisdienst rijden

we richting de psychiatrische instelling. Om de stilte te doorbreken en ook wel nieuwsgierig vraag ik naar haar achtergrond. Al snel begint ze te praten over haar verleden. Door de druk van thuis is ze op school aan het vwo begonnen. Dit lukte niet en uiteindelijk is ze, mede door de scheiding van haar ouders, zonder diploma van school gegaan. Wat ze hierna vertelt is zo bizar dat ik van de ene verbazing in de andere val. „Na verschillende baantjes te hebben gehad, kwam ik mijn partner tegen. Al snel kregen we een kind. Maar ondertussen raakte ik er steeds meer van overtuigd dat ik in een verkeerd lichaam ben geboren. Dus na verloop van tijd zijn er meerdere operaties uitgevoerd. Helaas is dat niet vlekkeloos verlopen. Nu heb ik constant buikpijn en regelmatig infecties aan de urinewegen. Door alle ziekmeldingen is mijn contract op het werk niet verlengd en zit ik nu thuis. Hierdoor ben ik gaan twijfelen of ik wel op de goede weg ben. Ondanks mijn twijfels is mijn partner nu ook in het proces beland om transgender te worden. Hier ben ik het niet mee eens, maar omdat niemand luistert ben ik mijzelf gaan snijden. Vandaar de verwondingen aan mijn arm”, zo beeindigt ze snikkend haar verhaal.

Ik durf intussen niet meer niet naar het geslacht van hun kind te vragen. In de overdracht lees ik dat het kind inmiddels uit huis is geplaatst.

Paul-Jan Dekker verzorgt op deze plek een wisselcolumn. Volgende keer politieagent Johan Dubbeldam.

Gewoon met je telefoon

Het leukste moment om een foto te maken, is meestal het meest onverwachte moment. Ik zit praktisch nooit klaar om precies het leuke moment te fotograferen, dus zorg ervoor dat je je telefoon in de buurt hebt en weet hoe je snel naar de camera moet navigeren. Misschien overbodig, maar bij de meeste telefoons kun je vanuit de lockstand al meteen de camera openen, door van beneden links (of rechts) naar boven te swipen. En hoppa! Binnen een paar seconden sta jij klaar om de foto te maken.

Compositie (vanuit welke hoek je de foto maakt en hoe de onderwerpen in de foto zijn verdeeld) is heel belangrijk. Het maakt of breekt je foto. Twee belangrijke tips:

• Zorg dat je op ooghoogte bent. Zak iets door je knieën als je kindje of het onderwerp zich lager dan jij bevindt.

• De regel van derden. Verdeel je foto in drie gelijkmatige vakken horizontaal en drie gelijkmatige vlakken verticaal. Zo ontstaan er vier snijpunten. De vuistregel van fotograferen is dat als je onderwerp zich op een van deze vier

snijpunten bevindt, je foto direct een stuk interessanter is om naar te kijken. Probeer het maar eens uit. Overigens ben ik niet altijd van mening dat het onderwerp op een derde moet staan, wil de foto interessant zijn. Symmetrie kan juist ook enorm sprekend zijn. Ga daarom gewoon op zoek naar wat jij mooi vindt in een foto, draai om het onderwerp heen, maak verschillende foto’s vanuit verschillende hoeken en bekijk de resultaten eens rustig. Welke foto spreekt jou het meeste aan?

Als ik mijn foto’s laat zien, krijg ik vaak de vraag met welke camera ik fotografeer. Want “er rollen zulke mooie plaatjes uit – die camera moet ik ook!” Het geheim van fotograferen is alleen niet welke (dure!) spiegelreflexcamera je gebruikt. Met een goed oog voor detail, een stukje creativiteit, en het meest nog door het zien van mooie en juist de eenvoudige, kleine dingetjes, maak je de mooiste foto’s. Uiteraard zit er ook een technisch verhaal achter, maar laat het moment het belangrijkst zijn. Ik geef je tips hoe je juist met je telefoon de mooiste foto’s kunt maken. Al deze foto’s zijn met mijn telefoon gemaakt (Samsung s21 Ultra).

Misschien wist je het al, misschien ook niet, maar op veel telefoons kun je tegenwoordig in de portretfunctie fotograferen. Met deze functie kun je een scherptediepte-effect creëren. Hierbij blijft het onderwerp scherp en wordt de achtergrond wazig, waardoor het onderwerp dus heel mooi uit de foto springt en alle aandacht meteen daarnaar uitgaat. Met deze functie lijken je foto’s ook nog eens meteen veel professioneler.

Tot slot nog wat handige tips voor het fotograferen:

• Maak voordat je de foto maakt snel de camera schoon. Zeker bij telefoons kan je camera snel vies worden. Er kan een kruimeltje op zitten of een vingerafdruk en het is natuurlijk jammer als dat je foto minder mooi maakt.

• Sta stevig, zorg dat je telefoon zo min mogelijk beweegt tijdens het maken van de foto en je geen bewogen foto als resultaat krijgt.

• Een telefoon is vaak net iets trager met het maken van de foto dan bijvoorbeeld een spiegelrelexcamera. Wacht dus na het maken van de foto heel even voor je je telefoon wegdraait.

• In situaties waar minder licht is, zal je telefoon meer moeite hebben met het maken van een goede, scherpe foto dan wanneer er genoeg licht is.

• En verder, heel veel oefenen! :)

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke & Jenneke van der Jagt

SPELREGELS

1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

A-9 BIJBELSE PUZZEL (2 PT)

Zoek de juiste namen van de Heere Jezus op in de volgende Bijbelhoofdstukken:

Mattheüs 2 / Lukas 1 / Johannes 11 / Handelingen 3 / Romeinen 15 / 1 Korinthe 5 / 1 Timotheüs 2 / 1 Petrus 2 / 1 Johannes 2 / Openbaring 1 en 22. Vul ze in op de stippeltjes. De eerste letters vormen nog een Naam. Zoek die Naam op in Hebreeën.

een … geworden is der besnijdenis de … uit de doden wij hebben een … bij de Vader tot de Herder en … uwer zielen Ik ben de … en het Leven tot een … voor allen uit u zal de … voortkomen de … uit de hoogte ons … is voor ons geslacht de … en de Laatste

hebt de Heilige en … verloochend

Inzenden: de Naam uit Hebreeën en de vindplaats.

C-9 LETTERGREEPWEGSTREPER (2 PT)

Zoek voor de volgende woorden een ander woord en streep daarvan de lettergrepen weg

Inzenden: de zin die gemaakt kan worden van de overgebleven vijf lettergrepen.

1. eerlijk (2), 2. ontfermend (3), 3. mild (3), 4. religieus (3), 5. gul (2), 6. gelukkig (3), 7. grapjas (2), 8. verzorgen (2), 9. eed (3), 10. vergeving (3), 11. houden van (3), 12. bemoedigen (2)

B-9 OVERLAPPER/DOORLOPER (2PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

Horizontaal: 1. deel van een breuk – schurk – rag – bont (6-6-3-3), 2. dager – vleesgerecht – kerk (56-6), 3. Italiaan – zijrivier van de Donau – edelsteen – mak (6-4-5-3), 4. vlak – wettig – gesteente – plan (5-6-3-4) 5. stortvloed – dus – rustoord – geestdrift (6-4-4-4), 6. rivier in Utrecht – zeden – muziekinstrument – leger (3-6-4-5), 7. rustig – maan – promovendus – grondsoort (7-5-3-3).

Verticaal: 1. spel – instantie – telwoord (6-6-5), 2. zeuren – voetpunt – cowboyfeest (7-5-5), 3. storm – hechtapparaat – rommel (6-6-5), 4. onderzeeer – muziekinstrument – rivier in België (5-8-4), 5. zangstuk – steen – overtijd – mode (4-5-4-5), 6. ooit – drank – paard (7-6-4), 7. graspol – verdieping –eindproef – ontkenning (4-5-6-3).

Inzenden: de 2 zinnetjes die ontstaan op de uitstekende hokjes.

D-9 SLANGDOORLOPER (2 PT)

1. uitwisseling, 2. vriend van Job, 3. plaats in Drenthe, 4. muziekgroep, 5. stad in Israël, 6. gondelstad, 7. smaldeel, 8. deel van de weg, 9. agenda, 10. Japans karretje, 11. absent, 12. kwaliteit, 13. ook niet, 14. alarmbel.

E-9 VIERKANTJES (1 PT)

Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1. lied, 2. plaats in Noord-Holland, 3. manie, 4. vlek, 5. extra, 6. verbond, 7. zuidvrucht, 8. verzameling zeilboten, 9. niet, 10. bewijs, 11. boom, 12. weerloos.

Inzenden: de zin die ontstaat op de hokjes 1/m 14 en het woord dat gemaakt kan worden van de hokjes met een sterretje.

Inzenden: de woorden die ontstaan op 1-6-1111-12-4-2 8-5-3-2-7-9.

PUZZELS

Oplossingen

A-6 Zon der gerechtigheid. Maleachi 4:2.

B-6 Horizontaal: 1. erwt, 5. gedoe, 10. les, 14. kiel, 15. aleer, 16. aalt, 17. eg, 18. mailing, 20. ia, 21. rad, 23. ar, 24. sr, 25. kaf, 26. einde, 29. staar, 31. kanbies, 33. mispunt, 36. al, 37. er, 38. keg, 39. sier, 40. sela, 43. zat, 44. once, 45. tras, 46. air, 47. as, 49. he, 50. etalage, 52. entstof, 55. radar, 56. boete, 57. ets, 59. em., 60. nr., 61. lof, 64. NH, 65. miserie, 69. zo, 70. iets, 73. salie, 74. krot, 76. geep, 77. traam, 78. mono. Verticaal: 1. eker, 2. Riga, 3. we, 4. tl, 5. gaarder, 6. Eli, 7. del, 8. oei, 9. ernstig, 10. fa, 11. la, 12. Elia, 13. staf, 18. manie, 19. gras, 22. den, 25. kruin, 27. IB, 28. es, 29. smet, 30. apso, 31. kaste, 32. alert, 34. Necho, 35. treef, 38. kar, 41. laars, 42. asla, 43. zier, 46. agamist, 47. anoniem, 48. stere, 51. adem, 52. eb, 53. st, 54. tel, 57. enig, 58. thee, 62. ozon, 63. foto, 66. sar, 67. Ela, 68. Ria, 71. te, 72. SP, 74. km, 75. RO. Gezegend kerstfeest.

C-6 Immanuel, God met ons. D-6 1. amok, 2. koord, 3. dupe, 4.

Winnaars

200 punten: A. v. Beek, Apeldoorn (11); J. v. Santen, Lunteren (1). 400 punten: J. Kleijer, Achterberg (7), L. Stam, Sprang-Capelle (2); A. v.d. Wilt-Hazeleger, Elspeet (5). 800 punten: M.C. Arkel-Bragt, Hedel (4). 1600 punten: B. Boogaard, Goes (3). 2000 punten: A.L. v. Wijk-Knops, Dirksland (9). 2400 punten: T. Theunisse, Zwijndrecht (3); C. Verschoor-Groenewegen, Gouda (10). 2800 punten: G. Verkerk-Hoek, Alblasserdam (11); A. Wessels, Doesburg (13); G. Wijnstra-Eisma, Wouterswoude (7).

Eslov, 5. vuur, 6. route, 7. erts, 8. spin, 9. naast, 10. toet, 11. treef, 12. les, 13. serie, 14. erv., 15. vrede, 16. enige, 17. epos, 18. stoer, 19. roet, 20. trouw, 21. wwv, 22. varia, 23. alibi, 24. i-grec, 25. cape, 26. edoch, 27. humor, 28. riet, 29. tosti, 30. Inri, 31. iepen, 32. noen, 33. neg, 34. gong, 35. gal. Adventsverwachting, kerstfeestviering.

E-6 1. herberg, 2. berger, 3. gerre, 4. geer, 5. ree, 6. re, 7. rek, 8. oker, 9. broek, 10. boerka, 11. voerbak.

A-7 God met ons (Matth.1:23).

B-7 Horizontaal: 1. gierig – bonje –rosé, 2. regulier – Europol, 3. ode –uier – iet – goede, 4. Nel – ratio – te – ei – lam, 5. dril – sennen – negge, 6. iep – oir – bonus – noen, 7. gepast – rein – toost, 8. snoer – hangar – arts, 9. pan – ra – enkel – Asa – el, 10. anno – emir – Abner – ga, 11. loo – sla – Eir – usus – eb, 12. knop – bimbam – klink, 13. dito –eraan – season, 14. ieme – dal – do – oma – lei, 15. smalen – sar – manege. Verticaal: 1. grondig – spalk – dis, 2. iedereen – anoniem, 3. egel – ippon – noot – ma, 4. Ruurlo

– aero – spoel, 5. Ilias – Israël –bede, 6. gieter – thema – Iran, 7. berin – branie – mals, 8. Orion –oen – krib – Ada, 9. neet – enige –ara – nor, 10. jute – Nun – album –som, 11. ergens – trans – Kema, 12. rooien – oase – ulaan, 13. Opel –goor – arsis – le, 14. soda – geste –genoeg, 15. element – slab – knie. God de gepaste Leidsman.

C-7 Jaartelling.

D-7 1. droom – moord – diezig, 2. avocado – overhemd, 3. gratis –skibaan – nut, 4. afwas – schurk – kudde, 5. antenne – exces –stuw, 6. niveau – utopie – Ewijk, 7. datum – majoor – reëel, 8. angora – aanname – Eli, 9. gros – slaags – steels, 10. deftig – groots – sneu, 11. rayon – notoir – ratio, 12. absurd – dwaas – sawah, 13. ahorn – noedel – luier, 14. grot – triest – trance, 15. toetje – edict – titel, 16. humeur – rumoer – rits, 17. ijsthee – eigen –nagel. Dag aan dag draag Hij, ook het jaar tweeduizendtweeëntwintig.

E-7 1. landman, 2. edelsmid, 3. ondernemer, 4. loodgieter, 5. organist, 6. internist, 7. bloemist. Oliebol.

3000 punten: G.J. Last, Mastenbroek (19); D. v. Luik, Ridderkerk (0). 3200 punten: A. Gouw, Heerjansdam (11); A. v. Steenselen, Barneveld (5). 3400 punten: H. Kappe, Staphorst (0). 4000 punten: H. Zondag-de Ruiter, Geldermalsen (5). 4200 punten: B. Hoogendijk-de Jong, Ouderkerk a/d IJssel (17). 4400 punten: D. Monhemius, Ouderkerk a/d IJssel (2). 4800 punten: M. Boer-Hak, Nieuw-Lekkerland (7); A.J. v. Raai, Woudenberg (12). 5200 punten: R. Kleijbeuker, Nieuwerkerk a/d IJssel (10); N. Meijer-Kievit,

Driebergen (0); H. Veyer-Mulder, Staphorst (16). 5400 punten: C.E. BaanStolk, Emmen (7); S. v. Keulen-Sturm, Vlissingen (8). 5600 punten: R. v. Emous, Putten (9); A. Ippel, Sliedrecht (4); W.A. Nijboer-Bluemink, Hengelo (5) 5800 punten: I. Hage, Stavenisse (0); R. Huls-v.d. Vliert, Nieuwleusen (13); M.P. Los-v.’t Zelfde, Zwijndrecht (13). 6000 punten: J.J. Westdorp, Stavenisse (9).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? (Zie Terdege 6/7 voor de prijzen.)

JONG Ondernem�nd &

IRENE JELIER:

„Tekenen doe ik al sinds ik klein ben en net m’n eigen naam kon schrijven. Het enige verschil is dat ik er nu geld voor krijg. Op de kunstacademie in Breda heb ik –naast wat ik al kon– veel technieken en concepten geleerd. Daarna ben ik meteen voor mezelf gestart.

Het verschilt per klant wat en waarop ik teken, meestal zijn het muurschilderingen voor kinderkamers of een keuken of woonkamer, en soms een winkelraam. Soms illustreer ik een boek, of ik maak unieke geboortekaartjes, met Fientje & Co. Met een vriendin run ik een lijn voor kaarten, planners en posters: ”Zusje van Loes”. En dan geef ik ook nog tekenles aan jonge kinderen.

Het beste advies dat ik kreeg klinkt, samengevat: „Vraag, voordat je iets gaat doen, je af of je er zin in hebt.” Dat is echt zo! Ik heb soms ineens zin om iets te tekenen en even later wordt het een complete serie voor nieuwe geboortekaartjes.

De opdrachten waar je helemaal vrij in bent en waar ik soms ’s avonds laat nog aan zit te werken, die lukken vaak het best en geven de meeste voldoening. En natuurlijk portretten van mijn zoontje Louis. Het leukst ontvangen werk was de ark van Noach die ik op de muur van een kindercrèche mocht tekenen: die kindjes die erbij stonden te kijken, prachtig!

Mijn droomproject is een kinderbijbel, die zou ik echt, echt, echt, echt heel graag willen illustreren. En dan vanuit Jezus’ oogpunt. Om op die manier te vertellen wie Hij is en wat Hij op aarde zag: Zacheüs boven Hem in de boom, het volk naar Hem kijkend op de oever, en de soldaten dobbelend onder Zijn kruis om Zijn kleed. Ik denk dat dat heel mooi kan zijn, en indrukwekkend. Dat je iets kunt laten zien van hoe dicht bij ons de Zaligmaker is gekomen.”

Irene Jelier / Dordrecht / 24 jaar / werkt als

“Ik wil graag nog eens een kinderbijbel maken”

Elkeochtendéchtfitwakkerworden.Dat isvoor veelNederlanderseenonbekendebeleving.Daarom creëerdenw�samenmetfysiotherapeutenhetbeste bedvoorderug.Komhetzelfmaarontdekken.

Alsdedagennatenguurz�n... Dewindhuiltenblaastindenacht. Danwiljeslapenzonderrugp�n.

Fituitbed,elkedag,zonderklacht.

LUXE

Jan en ik zijn van huis uit allebei niet van die luxepaarden. Een nieuwe smartphone koop je alleen als de oude het begeeft. Kleren die nog goed zijn, doe je niet zomaar weg. En op wintersport zijn we allebei nog nooit geweest, dus we vinden de heuvels in de Ardennen ook al best hoog. Zowel voor Jan als voor mij is het dus een hele belevenis als we op een goede dag naar een viersterrenhotel in Noord-Limburg afreizen. Mijn ouders logeren een nachtje in ons huis, dus over de kinderen hoeven we ons niet druk te maken. „Kijk, een trein!” roep ik onderweg nog een keer enthousiast, maar op de achterbank blijft het vreemd stil. Ik heb gelukkig met linke korting kunnen boeken via Social Deal. Toch wat minder decadent. Het arrangement is dan wel weer inclusief ontvangst met Limburgse vlaai. De hotelmedewerker vraagt vriendelijk wat ik erbij gedronken had willen hebben. Bosvruchtenthee lijkt me redelijk gangbaar, maar die zit helaas niet in het assortiment. Gelukkig hebben ze wel „een heerlijke blend van rode vruchten.” Rooibosthee is kennelijk ook te gewoontjes; Jan krijgt „een mix van rooibos, exotische kruiden en

sinaasappelschilletjes.” Romantisch proeven we even van elkaars thee. Vooral de rooibosmix is verrukkelijk. Als niemand kijkt, schuift Jan zijn gebruikte theezakje vakkundig terug in de verpakking. We hebben een waterkoker op onze kamer zien staan, en hier lusten we vanavond nog wel een bakje van. Hoogtepunt van het uitje is misschien wel het ontbijtbuffet: onbeperkt snaaien. Ik ben wel iets te inhalig: aan het eind van de maaltijd blijf ik met een onaangebroken jammetje zitten. Gelukkig heeft Jan nog ruimte in zijn binnenzak. Leuk souvenirtje voor de kinderen.

Het is tijd om uit te checken. Ineens wil ik snel naar huis. Rij maar een beetje door, zeg ik tegen Jan, die op de snelweg al heel zuinig achter een vrachtwagen wil gaan hangen. Al die haast blijkt nergens voor nodig. Als we thuiskomen, ruikt het genoeglijk naar verse koffie en allesreiniger. Mijn moeder staat te strijken en mijn vader is een ommetje aan het maken met een paar kinderen. Vanuit de garage klinkt het gestamp van de wasmachine, buiten wappert beddengoed aan de lijn. Het is heerlijk thuiskomen zo. Vijf sterren voor onze oppas.

NELINE IS GETROUWD EN MOEDER VAN

MARTHA (8), ABEL (6), JOLIJN (5), REINOUT (3) EN SIFRA (0)

Volgende keer 2

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Door zijn werk als evangelist pendelt Jan Geerts op en neer tussen orthodox-christelijk Veenendaal en seculier Alkmaar. “Ten diepste zijn alle mensen gelijk, met name geestelijk. Alleen de verpakking verschilt.”

Hij begon als automonteur en werd chef van een installatiebedrijfje. Inmiddels staat boerenzoon Henk Willem van Dorp (63) aan het hoofd van een bedrijf met circa tweeduizend personeelsleden.

Als de oudtantes van redacteur Jeannette Wilbrink al keuvelend en koffiedrinkend sokken konden breien tijdens verjaardagsvisites, moet zij het toch ook kunnen leren ... Maar al snel denkt ze: Waar ben ik aan begonnen?

Nieuwe serie: Het leven in de pastorie is intensief en soms eenzaam. Dat maakt het belang van een goed huwelijk voor predikanten des te groter. Wat betekent hun echtgenote voor hen? Ds. A. Geuze: “Ik heb een vrouw die heel veel van me houdt, maar ze adoreert me niet.”

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 - 5390333

Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl

Directie: Ir. C. Heutink

Hoofdredactie: Dr. Ir. SM. de Bruijn, Drs. Henk van den Berge

Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel. 055 - 5390333

Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel. 055 - 5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Jeannette Wilbrink-Donkersteeg, Annemieke van den Berg, Neline Boogert, Ad Ermstrang, Huib de Vries, Martijn den Hollander

Ontwerp & lay-out: Janneke Visser-Paalman

Vormgeving: Marthe Roukens, Jacoline Lohuis-Maat

Abonneeservice: tel. 055 - 5390300, e-mail: administratietd@erdee.nl

Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee.nl.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep)

Druk: Vellendrukkerij BDU Barneveld

Abonnementsprijs: maand incasso € 9,25

De 39e jaargang loopt tot 1 oktober 2022. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder. Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

Vrouwen en techniek gaan vaak niet zo goed samen. Toch zijn ze er wel: vrouwen die dol zijn op timmeren, autotechniek of ICT. Of die hun vrachtwagenrijbewijs halen. gaat over techniek

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter, digitale en in gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice Passend Lezen, tel. 070-338 15 00, E-mail: klanten@passendlezen.nl, Postbus 84010, 2508 AA Den Haag.

Vakantie op ons luxe bungalowpark in Twente

We willen bijna zeggen: Welkom thuis!

Want heel graag zorgen wij dat uw vakantie bij Bungalowpark Hoge Hexel ook écht voelt als een tweede thuis. Midden in het mooie Twentse landschap ligt ons sfeervolle en luxe bungalowpark. Ontdek onze verschillende vakantiewoningen en faciliteiten en kom samen genieten van een heerlijke vakantie in Twente.

Diverse bungalows & landhuizen

Kleinschalig en gemoedelijk park

Overdekt zwembad

Rust en Ruimte

Nabij unieke natuurgebieden

Zondagsrust