Terdege mei by Erdee Media Groep

brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Tips voor de moestuin

* 24 mei 2022 * NR. 18 * € 5,75 Dienen in een uithoek: ds. M. Krooneman: “Voor Groningse begrippen zijn we groot”

en verder...

HECHTE GEZINNEN: ELKAAR ELKE DAG ZIEN GETROUWD? BLIJF BOUWEN AAN GOEDE BASIS DERDE GENERATIE IN OUDE BOERENWONING

* * *

En dat zij hun hoop op God zouden stellen, en Gods daden niet vergeten, maar Zijn geboden bewaren.

beeld: UNSPLASH

Psalm 78:7

terdege *

24 MEI 2022

Bijbels hopen In Psalm 78 gaat het over het ter sprake brengen van God, van generatie op generatie. Opdat ook de kinderen de Heere leren kennen! Vers 7 van Psalm 78 trekt dan drie lijnen. De eerste is: „En dat zij hun hoop op God zouden stellen.” Geloofsopvoeding richt zich er biddend op dat kinderen en jongeren hun hoop op God gaan stellen. Dat ze alles van hun leven in vertrouwen bij de Heere brengen, hopend op Hem. Bijbels hopen is gegronde verwachting. In het dagelijkse spraakgebruik is hopen onzeker. Wie echter, door de Heilige Geest, op de Heere hoopt, bouwt zijn levenshuis op Christus de Rots. Het verzoeningswerk van de Heere Jezus is de reden dat onze hoop op God gegronde hoop is. Het geloof in Christus komt nooit bedrogen uit. Het is van levensbelang dat volgende generaties dit van ons horen en daar ook uit gaan leven. De tweede is: „Gods daden niet vergeten.” Belangrijk om, in onze gevoelscultuur, te onderstrepen: Geloof in God kan niet gebaseerd zijn op gevoel of op wat mij uitkomt. Geloof in de Heere moet zich richten op Zijn daden, die ons in de Bijbel worden verteld, bovenal Zijn grote daad van bevrijding in Christus. Daarom dít doorgeven: Wij moeten gehoorzaam bouwen op wat God zegt in de Bijbel. En dan zien: het verleden én het heden zijn vol van Gods werk. In het geloof: wat Hij begonnen is, maakt Hij af. De derde is: „Maar Zijn geboden bewaren.” Nog een doorwerking van het vertellen over de Heere: dat wij en onze kinderen Zijn geboden houden. Dit kan overigens slechts in de weg van het vorige. Psalm 78 stelt de hoop op de Heere voorop. Dat leert ons om in de geloofsopvoeding allereerst de nadruk op de zoekende liefde van de Heere Jezus te leggen. Die liefde is het zó waard om in alle seizoenen van het leven op te hopen! Waar de Heilige Geest hoop op God geboren laat worden, werkt de Geest ook verder. Zodat Gods geboden een hartenzaak worden, bij jong en oud. Dat geeft aan God de eer en aan ons leven richting en doel.

tekst: DS. J.K.M. GERLING, PUTTEN

terdege *

24 MEI 2022

terdege *

24 MEI 2022

VOORWOORD

Pyjamabakje Op woensdagmorgen een pyjamabakje doen. Die term kende ik nog niet. Ook in ons vak leer je steeds bij. Het zat zo. We deden een oproepje voor hechte families. Dat leverde veel leuke reacties op. Waaronder die van Gisette van der Meij uit Katwijk aan Zee. Ze beschreef hoe haar familie (ze heeft acht zussen en twee broers) elkaar vaak ontmoet. Toen ik het verhaal van mijn naamgenoot las, sprak dat me aan. Zelf heb ik ook wortels in Katwijk aan Zee, en bovendien kom ik eveneens uit een gezin van elf kinderen, zij het dan in een precies omgekeerde samenstelling, namelijk acht broers en twee zussen. Terug naar het pyjamabakje. De zussen van Gisette drinken, samen met de kinderen die nog niet naar school gaan, elke woensdagmorgen een bakje koffie met elkaar. De kinderen zijn dan meestal nog in hun nachtkleding. Vandaar een pyjamabakje. Ook de andere gezinnen die aan het woord komen, zien elkaar vaak. Tot wel zes keer per dag. En ze zou-

Ook de andere gezinnen die aan het woord komen, zien elkaar vaak. Tot wel zes keer per dag. En ze zouden niet aan verhuizen moeten denken

den niet aan verhuizen moeten denken. Laat ik dan ook uit een gezin van elf kinderen komen, verhuizen was bij ons wél aan de orde. Dus een pyjamabakje op woensdagmorgen zit er met familieleden tot op ruim 3000 kilometer afstand niet in. Gelukkig is er nog de familieapp.

gisette@terdege.nl

terdege *

24 MEI 2022

De HEERE zal een Hoog Vertrek zijn voor den verdrukte (Psalm 9:10)

COLUMNS 23 59 63 75 95 109

Arien Gerjanne Chris Stoffer Uit de pastorie Johan Neline

VOLG ONS OP FACEBOOK, INSTAGRAM OF KIJK OP WWW.TERDEGE.NL VOOR LEUKE DIY

Inhoud BEZINNING 02 MEDITATIE 34 BIJBELSTUDIE

Hemelvaart 37 OGENBLIK 38 DIENEN IN EEN UITHOEK

Ds. M. Krooneman werd geroepen naar het Groningse Noordhorn 81 JOUW VRAGEN

Moment van bekering

MENSEN 12 EEN GOED HUWELIJK

„Liefde krijgt diepgang door dalen heen en zorgt zo voor een steeds hechtere band met elkaar” 26 BARENDRECHTS FAMILIEBEDRIJF

Arjan Kraaijeveld, GKB-groep: „We moeten nu bepalen hoe we de toekomst in gaan met de vierde generatie” 50 WONEN

Saksische boerderij in Terwolde 60 PSYCHOLOGIE

Is er iets te doen tegen eenzaamheid?

ONTSPANNING 08 45 46 48 59

CONTACT VERVOLGVERHAAL JENTHE TERDEGE ZOMERFAIR ONDER ONS OP JACHT

Snelle stootvogel 72 KENNIS VAN ZAKEN 78 CULINAIR

Pannenkoeken uit Bretagne 92 DIY

Gedroogde grassen 101 PUZZELS

64 GEZONDHEID 83 HECHTE GEZINNEN

„We zien elkaar de hele week door” 96 VORSTEN

Queen Elizabeth 106 JONG EN ONDERNEMEND

! t c nta

POST N A T V HOUD

Podcast Onlangs was majoor Mark Brouwer onze gasthoofdredacteur. In de tweede podcast van Terdege praten we verder met hem. In de 21 jaar die hij inmiddels voor defensie werkt, heeft hij over de hele wereld gezworven. Waar voelt hij zich het meest thuis? Waarom koos hij voor een baan als marinier? Is hij weleens bang? De podcast is te beluisteren op Spotify.

TROUWE ABONNEES Terdege zet drie trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement. A. Aarnoudse uit Rilland R. Beekman uit Emst S.H. Cornelisse uit Maarn Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten? Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl. Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug. 8

terdege

2 22

CONTACT

Een

kaartje voor

ANIKA MOLENAAR is op 12 mei 43 jaar geworden. Zij is meervoudig verstandelijk gehandicapt. Etty Hillesumlaan 7, 1277 CN Huizen.

Een

stelling voor jou

OP INSTAGRAM HEBBEN JULLIE GEANTWOORD OP ONZE STELLINGEN EN DIT ZIJN DE UITKOMSTEN.

Opa of oma in huis 47%

Verzorgingshuis 53%

Fotoshoot met gezin 53%

Familliedag met nichtjes en neefjes 47%

KLeine familie 30%

Grote familie 70%

Elke week bij moeder of zus op de koffie 50 %

B&B

Wij willen Terdege en gastvrouw Nienke hartelijk bedanken voor het fantastische verblijf in B&B de WoerdT – de prijs die Jelle won met de woordzoeker uit het kerstnummer. We hebben ervan genoten! Jelle en Anette Nijsse

Vrijheid 50%

Kinderpraat Onze kleindochter gaat voor het eerst mee naar de kerk. Als de dominee de kansel op gaat, zegt ze: „Oh mama, die meneer klimt zomaar op de kast!” Nelly van Gaalen

EEN ZOMER LANG GENIETEN VAN terdege 6 MAANDEN

terdege VOOR

39,00

Terdege viert volgend jaar haar 40e verjaardag! Om alvast in de stemming te komen hebben we een feestelijke aanbieding voor jou. Lees ons magazine een half jaar lang elke twee weken voor slechts 39,00.

terdege.nl/aanbieding

055-5390300

* of

scan de code

CONTACT

Facebook & Instagram

Instagrammer ANTROPOLOOG IN STAPHORST

Over een paar weken is het Vaderdag. We vroegen alvast: wat waardeert u in vaders? CARLINEVANDERJAGT: Dat ze je aanvullen in iets wat je zelf niet of minder hebt. Daarnaast de zorgzaamheid voor het gezin. HILDEMOREE: De trots en liefde die ze uitstralen naar (klein)kinderen. VROLIJKHAAKMEISJE: De humor. De grapjes en plagerijtjes. MARTINA_GUIJT: Naast het harde werken er thuis voor iedereen zijn. COMPLEETANDERS: Het samen zorgen voor ons zorgintensieve kind.

Instaprofiel: jcw.de.bruijn .

INEKEVANDENBOSCHIE: Ze halen gekkigheid met je uit, maar als je ze nodig hebt dan zijn ze er ook echt voor je. CORIANNECOSTERUS: Mijn vader is mijn voorbeeld. Het zorgzame en de liefde die hij me geeft. Hij staat altijd klaar! ROSANNE_.S: Geduld en leiderschap. MRIEKEDS: Verantwoordelijkheidsgevoel voor het hele gezin en de liefde die daardoor zichtbaar is.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Wie: Johan de Bruijn

„Mijn Staphorster boerderij is kleurrijk aan de buitenkant, maar ook vanbinnen. In mijn tuin heb ik ook graag veel kleur om me heen. Daar word ik vrolijk van. Je ziet terug in mijn foto’s dat ik geniet van kleuren. Ik hoop dat anderen daar ook plezier aan beleven. Tijdens mijn studie antropologie in Amsterdam leerde ik dat je veel kunt opsteken als je je focust op een klein gebied. Je richt je op de vierkante centimeter, en dat vergroot je uit. Dan laat je het plaatje spreken. Ik probeer het klein te houden door vooral mijn directe omgeving te fotograferen. Hopelijk kan ik anderen inspireren om ook goed om zich heen te kijken. In mijn volgers herken ik mensen uit het dorp, maar er zitten ook wildvreemden bij die mijn foto’s blijkbaar interessant genoeg vinden. Met sommigen van hen zijn leuke chatcontacten ontstaan. Zwitsers die zich voor volkskunst interesseren, tuinliefhebbers uit bijvoorbeeld Engeland en museummensen. Dat sociale van Instagram vind ik heel verrassend.”

terdege *

24 MEI 2022

”LIEFDE KRIJGT DIEPGANG DOOR DALEN HEEN EN ZORGT ZO VOOR EEN STEEDS HECHTERE BAND MET ELKAAR”

terdege *

24 MEI 2022

VERKERINGSTIJD IS CRUCIALE PERIODE OM ELKAAR TE LEREN KENNEN

Blijven bouwen aan een goede basis Een huwelijk duurt -als het goed is- je verdere leven lang. Psycholoog Maartje Timmerman-van Kooten en haar vader, dr. R. van Kooten, gaan in gesprek over hoe je aan een goede relatie kunt werken; in welke fase die zich ook bevindt. Want of je nu krap een jaar verkering hebt of al dertig jaar getrouwd bent: het wordt beter als je er je best voor doet. tekst: MARIJA VELDHOEN beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

24 MEI 2022

et huwelijk is een aangelegen onderwerp voor R. van Kooten, emeritus predikant binnen de Hersteld Hervormde Kerk en gedurende vijftien jaar docent ethiek aan de VU Amsterdam. Hij schreef diverse boeken over het huwelijk, waaronder een boek over voorbereiding op het huwelijk, en jarenlang gaf hij samen met zijn vrouw huwelijkscatechese. Zijn motivatie komt voort uit een diep besef hoe mooi het huwelijk is zoals God het bedoeld heeft. En door het contrast met de praktijk, waarin hij veel ongelukkige huwelijken zag. In haar werk komt zijn dochter Maartje Timmerman, die werkzaam is bij Brouwer Psychologen, allebei die aspecten ook volop tegen. „Wij leven in een consumptiemaatschappij, die zegt: Je moet me geven wat ik nodig heb en als ik dat niet krijg of ik als ik geen liefde voel, dan houdt het op. Dat gedachtegoed sluipt ook steeds meer de christelijke gezindte binnen en leidt tot irrealistische verwachtingen waarin je altijd teleurgesteld gaat worden. Maar in een goed huwelijk dien en vorm je elkaar. Liefde is een keuze én een werkwoord dat door dalen heen juist diepgang krijgt en voor een steeds hechtere band met elkaar zorgt.”

EMOTIONELE BINDING Beiden zien de verkeringstijd als cruciaal om elkaar echt te leren kennen. Timmerman: „Het is een periode waarin verliefdheid centraal staat en de aantrekkingskracht er volop is. Tegelijk groeit het verlangen naar emotionele binding. Vragen en twijfels horen er helemaal bij: is hij of zij het wel echt voor me? Als het goed is leidt dat tot elkaar beter leren kennen, waarin die onzekerheid langzaam afneemt en plaatsmaakt voor een steeds inniger band. Die vormt uiteindelijk de basis voor een langdurige relatie. Daar moet deze periode op gebaseerd zijn, in plaats van op lichamelijkheid. Ga echt met elkaar in gesprek over de diepere en kwetsbare dingen. Hoe zie jij een christelijk huwelijk? Hoe denk jij over kinderen opvoeden? Uit wat voor thuissituatie kom je? Welke waarden vind je belangrijk? Het is ook goed om te weten hoe de ander tegen seksualiteit aankijkt en tegen porno en wat iemands ervaring daarmee is. Soms gaat iemand met een verslaving het huwelijk in. Wij zien daar in de praktijk de destructieve gevolgen van.” Ds. R. van Kooten: „Professor Van Vlastuin zei altijd: „Eerst bekering, dan verkering.” De essentie is dat het dienen van de Heere voor allebei belangrijk moet zijn. Dan komt daar ook het gesprek over. Dat kan

terdege *

24 MEI 2022

op zichzelf wel moeilijk zijn. Iemand die thuis nooit heeft leren praten, moet dat ineens doen in zijn verkeringsperiode. Het is onderdeel van de hele geestelijke eenwording. Als je samen geestelijk niet een bent, krijg je zeker narigheid als er kinderen komen. Dan komt het verschil des te meer openbaar.”

NIET GELUKKIGER En dan ben je getrouwd. Wanneer er kinderen komen, worden de meeste stellen daar, in tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, niet gelukkiger van. Timmerman: „In de literatuur zien we dat er na het eerste kind een enorme daling is in tevredenheid. Voor veel stellen geldt dat het een pittige fase is. Er moet meer afstemming komen over taken en er is vaak slaapgebrek... Wat je ziet is dat stellen met een veilige binding in de basis deze fase goed doorkomen. Zij zijn beter in staat om perioden waarin een partner emotioneel minder beschikbaar is te accepteren en erop te vertrouwen dat het weer goed komt. Ze blijken zich daar ook actiever voor in te zetten en vragen daarbij ook vaker en sneller om een hulp.” Behalve pittig is deze periode ook prachtig. Timmerman, getrouwd en moeder van drie kinderen: „Ik heb het samen kinderen krijgen als heel bijzonder ervaren. In een goed huwelijk is dat een bindende factor: niemand houdt zo veel van je kinderen als jij en je man. Het is ook heel bijzonder om de ontwikkeling van kinderen van zo dichtbij mee te maken, ze daarin te stimuleren en de onderlinge verschillen te zien.” Van Kooten: „Het is schitterend om kinderen te krijgen. Je ziet jezelf en je vrouw in hen. Je krijgt ook steeds meer om voor te bidden. En dat gaat door, je leven lang.”

EMOTIES ERKENNEN Het kan zomaar gebeuren dat je je zorgen maakt over het huwelijk van vrienden. Of je afvraagt of je buren in de kerk nog wel gelukkig zijn samen. Is het goed om als christenen alert te zijn op de huwelijken van anderen? Van Kooten: „Er moet wel een basis van vertrouwen zijn. Je kunt dingen opmerken en zeggen: „Joh, mag ik wat vragen?” Je bent nooit een controleur. Het is belangrijk om altijd de grenzen van een ander te respecteren. Als er problemen zijn en er wordt met bitterheid over de ander gesproken, dan is die weg niet samen met de Heere gegaan. Als je in de problemen zit,

HUWELIJK

moet je niet bidden of de Heere de ander wil veranderen. Zonde van je tijd. Je gebed moet zijn: „Wilt U geven wat ik nodig heb om een christelijke man/ vrouw te zijn?” En zoek hulp. Maak jezelf daarbij kwetsbaar.” Timmerman: „Dat is gelijk ook het lastige in de praktijk. Het gaat om het wederzijds dienen, waarbij je de ander op de eerste plek zet en kijkt naar wat je zelf anders kunt doen om de relatie te herstellen, in plaats van naar wat de ander eerst moet doen.” Van Kooten: „Vanuit de verscheidenheid moet je de ander willen begrijpen. Mijn vrouw riep eens uit: „Je hebt wat ratio betreft altijd gelijk, maar je gaat over mijn emotie heen.” Dat opende mijn ogen voor het belang ook de emoties te erkennen. Als man moet je de dingen niet alleen rationeel analyseren, maar ook het emotionele van je vrouw willen begrijpen.”

NIEUWE FASE Als de kinderen uit huis gaan, breekt voor echtparen ook een nieuwe fase aan. Timmerman: „Hoewel er tussen stellen onderling grote verschillen zijn. Sommigen kregen nooit kinderen. Sommigen worden opa en oma als ze een jaar of 45 zijn, anderen als ze met pensioen gaan.” Sommige echtparen vinden samen weer snel hun draai, anderen vinden dat lastiger. Timmerman: „Als echtparen allebei hun eigen leven leidden, zien we een toename van scheidingen in deze fase van de pensionering. Het wegvallen van werk maakt dan zichtbaar dat een stel eigenlijk heel weinig emotionele binding meer met elkaar heeft. Maar echtparen die een goede relatie hebben, kunnen aan de nieuwe situatie een prima wending geven en zich beter richten op de mooie dingen en de mogelijkheden die de nieuwe fase biedt. Ze zijn ook beter in het vragen van steun van de partner en staan op hun beurt ook

meer open voor de behoeften van de ander.” Van Kooten wijst erop dat er ook grote verschillen tussen de situaties van echtparen kunnen zijn. Sommigen zijn getekend door zware verliezen of tobben met gezondheidsproblemen. Persoonlijk zegt hij: „Ik zie deze periode als een vreugde, je betrokkenheid gaat verder. Betrokkenheid op je kleinkinderen. Dat je ze allemaal waardeert. Dat je het mag meemaken leidt tot verwondering. Ik heb pas mijn achterkleinzoon gedoopt met het slot van Genesis 50, waar Jozef zijn achterkleinkinderen zegent. God gaat door met Zijn werk. Je gaat heel anders aankijken tegen de volgende geslachten.”

WERKPROCES Niet alleen in de verkeringstijd, maar in alle fases van een relatie is het belangrijk om elkaar te zoeken in liefde. Dat kan heel lastig zijn als stellen niet gewend zijn om aan hun relatie te werken. Timmerman: „Patronen zijn vaak diep ingesleten. Maar als je zo’n weg met God gaat en je afvraagt: wat kan ík doen, zonder naar de ander te kijken, dan ben ik ervan overtuigd dat je ook in een latere fase nog dichter bij elkaar kunt komen. Een huwelijk is een voortdurend proces waarin je steeds meer aan elkaar hecht en één wordt. Het is een werkproces. Zet je er actief voor in, neem de tijd samen. Tijd is een voorwaarde om samen in contact te blijven. Het is ook belangrijk om in elke fase realistische verwachtingen te hebben. Elke fase brengt mogelijkheden en beperkingen met zich mee. Zo heb je als je kinderen klein zijn vaak lange avonden, terwijl dat ver te zoeken is als je kinderen ouder zijn en het echt zoeken is om als echtpaar tijd voor elkaar te vinden. Richt je op de mogelijkheden, creëer die en accepteer de beperkingen, die ook weer voorbijgaan. Dat voorkomt een hoop frustratie.”

terdege *

24 MEI 2022

HUWELIJK

“Ons huwelijk is een thuis” Eef-Jan (45) en Marleen (39) Boon. Eef-Jan is architect, Marleen managementassistente. Ze zijn 20 jaar getrouwd, hebben 5 kinderen in de leeftijd van 1 tot 19 jaar en 1 kleinkind. WANNEER SPRONG DE VONK OVER?

EEF-JAN: „In de zomer gingen we vaak met een grote vriendengroep zwemmen in de Reeuwijkse Plassen. Daar was zij ook ineens bij. Ik wist dat zij verliefd op me was en dacht: dit is wel echt een gave meid, met een heel gave uitstraling. Toen ik haar naar huis bracht, zei zij: „Ik zou weleens naar het Rijks willen.” Daarna waren we hoteldebotel verliefd. Na twee weken kwam de afgrond, want toen stond zij op de stoep met een brief. We moesten er maar mee ophouden.” MARLEEN: „Mensen om me heen twijfelden, omdat ik nog zo jong was.” EEF-JAN: „Toen heb ik een brief teruggeschreven: laten we gewoon vrienden zijn. Ik had zoiets van: het hoeft nu toch nog niet te stoppen? Het feest begint net.” MARLEEN: „We hebben elkaar een jaar weinig gezien, maar stapels brieven geschreven.” WAT VINDEN JULLIE LEUK AAN ELKAAR?

EEF-JAN: „Marleen is heel gevoelig, empathisch en diepgelovig. Dat heb ik vanaf dag één gevoeld. Voor jou moet wat je gelooft en de manier waarop je leeft, dicht bij elkaar blijven.” MARLEEN: „Hij is toegewijd en lichtelijk chaotisch. Wat hij doet is altijd intrinsiek. Denken en doen is bij hem een eenheid. Een vakman die graag zelf maakt wat hij bedenkt.” EEF-JAN: „Jij kunt ook goed cadeautjes geven aan de kinderen. Kom je in een keer met zó’n Legodoos thuis. Je hebt er altijd nog een pedagogische onderbouwing bij ook.” KUNNEN JULLIE JE NOG EEN GRAPPIGE ANEKDOTE HERINNEREN?

EEF-JAN: „Wij zijn ooit een keer op vakantie gegaan...” Marleen begint al te lachen. EEF-JAN: „De tent lag op de vliering en de tentstokken in de kelder. We hadden alles perféct inge-

laden. We reden over de Pont de Normandie, over het hoogste punt. Ineens zei ik: „We hebben de tentstokken niet bij ons.” We zijn gelijk omgekeerd. ’s Avonds kreeg ik een sms’je van vrienden: hoe is jullie relatie op dit moment?” MARLEEN: „Maar we hebben er echt geen ruzie over gehad. We zijn op zo’n moment oplossingsgericht.” EEF-JAN: „We zijn zo druk met de kinderen en de hele santenkraam, we hebben helemaal geen tijd om ruzie te maken.” HEBBEN JULLIE MOEILIJKE DINGEN MEEGEMAAKT?

EEF-JAN: „Het hartinfarct van Marleen was een dramatisch kantelpunt. Er is echt een voor en een na het infarct. Ik vond het heel intens. Het was op vakantie en ineens draait alles om. De volgende dag zit je in het ziekenhuis bij je vrouw, die vier stents in het hart heeft.” MARLEEN: „Dat onze dochter Rozemarijne er is, is een wonder. De artsen adviseerden om geen kinderen meer te krijgen, maar ik had daar op den duur geen vrede mee. We hebben dit bij God neergelegd. Toen ik spontaan zwanger was, klopte het gewoon. Het feit dat er nieuw leven in me was, nadat ik door het infarct veel met de dood bezig was, zorgde ervoor dat ik weer vertrouwen kreeg in mijn lichaam. God is een God van (nieuw) leven.” HOE ZOUDEN JULLIE ZELF JE HUWELIJK OMSCHRIJVEN?

MARLEEN: „Het mooiste vind ik het besef dat je samen voor God leeft. Dat is de basis. Ons huwelijk is een thuis. Ook zonder woorden. We zijn dankbaar dat we zo veel rijkdom hebben gekregen, zo veel lieve kinderen. En dat we nog steeds bij elkaar zijn.” EEF-JAN: „Ik denk ook met de woorden thuis en samen. Het ontvouwt zich op een heel vanzelfsprekende manier. We runnen gewoon deze tent.”

terdege *

24 MEI 2022

HUWELIJK

”Ons huwelijk in één woord? Gezegend!” Gerrit (64) en Olga (62) van de Leede, 42 jaar getrouwd, 6 kinderen, 19 kleinkinderen. Gerrit is conciërge op het Driestar College, waar Olga als vrijwilligster in de mediatheek werkt. Ze zijn kostersechtpaar van de christelijke gereformeerde kerk in Alphen aan de Rijn. WANNEER SPRONG DE VONK OVER?

Ze beginnen te lachen. OLGA: „In de kerk. Maar jij zag me helemaal niet staan.” GERRIT: „Nee, nog niet. Maar toen ging ik naar de jeugdvereniging.” OLGA: „Toen Gerrit op een jv-avond naar mij stond te kijken, vroeg ik: „Heb ik soms wat van je aan?” Toen was zijn interesse gewekt.” GERRIT, WAT VIND JIJ LEUK AAN OLGA?

„Alles. Sowieso haar innerlijk, je moet ook achter de ogen leren kijken.” Hij kijkt Olga aan. „Je bent gewoon helemaal leuk, de manier waarop je met mij en de kinders omgaat. Je hart zit op de goede plek. En je bent uiterlijk ook aantrekkelijk. Je bent lief, maar ook pittig.” OLGA, WAT VIND JIJ LEUK AAN GERRIT?

Gerrit grijnst. „Ja, zeg het maar gewoon.” OLGA: „Jij bent ook lief. Je kunt dingen goed relativeren. Ik voel me gewoon op mijn gemak bij jou. Ik hoef niet bang te zijn dat je boos wordt, of dat ik iets verkeerd doe. Je houdt altijd rekening met me, je zorgt goed voor me. In je verkeringstijd denk je er niet over na, maar als je zo veel jaar verder bent, zie je hoe je met elkaar bent verweven. Wij zijn nog steeds gek op elkaar.” KUNNEN JULLIE JE NOG EEN GRAPPIGE ANEKDOTE HERINNEREN?

OLGA: „Toen we nog verkering hadden, moest ik naar een cursus. Gerrit werkte bij een bouwbedrijf en stond de toren op te knappen van de rooms-katholieke kerk. Hij zei: „Als ik jou naar het station

zie lopen, laat ik de klok slaan.” Dat heeft hij ook gedaan.” GERRIT: „Tijdens een uitje van de Driestar zaten we naast elkaar in een huifkar. Op een gegeven moment zei een collega: „Ga jij niet wat te close met dat juffie om?” Ik zei: „Het is mijn vrouw.” Maar hij wilde het niet geloven.” HOE GINGEN JULLIE MET MOEILIJKE DINGEN OM?

OLGA: „Toen ik 47 was, kreeg ik een hartinfarct.” GERRIT: „Er wordt wel aan je levensboom geschud. En tweeënhalf jaar geleden moest Olga een openhartoperatie ondergaan. Op de dag van de operatie had ik het niet breed.” OLGA: „Ik was heel rustig. Vlak voor de operatie hadden we nog bediening van het heilig avondmaal. De preek ging over de tekst waar ik in het verleden door bemoedigd ben: „Hij die in u een goed werk begonnen is ...” Hij was nabij.” GERRIT: „We kunnen onze moeite en zorgen bij de Heere kwijt.” OLGA: „Onze trouwtekst was: „Maar aangaande mij en mijn huis, wij zullen den Heere dienen.” Dat is een rode draad die door heel ons huwelijk loopt.” HOE ZOUDEN JULLIE ZELF JE HUWELIJK OMSCHRIJVEN?

GERRIT: „Gezegend.” OLGA: „Dat is het juiste woord.” GERRIT: „We hebben een goed huwelijk. Maar we leven in een gebroken wereld en dat kom je ook in je huwelijk tegen.” OLGA: „Je blijft toch twee verschillende mensen. Als er dingen zijn … altijd blijven praten!”

HUWELIJK

”Wij kunnen nog samen in een garagebox wonen” Johan de Leeuw (19) en Jolinde Hooglander (19). Jolinde studeert diergeneeskunde, Johan is landelijk bestuurslid van de SGP-jongeren en studeert internationale betrekkingen. Ze hebben 3,5 jaar een relatie. WANNEER SPRONG DE VONK OVER?

JOLINDE: „We waren allebei op hetzelfde Daniëlkamp. Ik vond Johan als eerste leuk en probeerde elke keer in hetzelfde groepje te zitten. Op een avond hebben we heel lang gepraat.” JOHAN: „Na dat lange gesprek begon ik op haar te letten.” JOLINDE: „Je probeerde naast mij te zitten in de bus, toen was het ineens omgedraaid.” JOHAN: „Onze eerste date ging niet door.” JOLINDE: „Alsjeblieft, gooi dat verhaal niet de wereld in.” JOHAN: „Heel het kamp had salmonella doordat Jolinde de messen niet goed had schoongemaakt.” JOLINDE: „De eerste date was spannend, maar het voelde gelijk goed. Ook buiten de kampsfeer.” WAT VINDEN JULLIE LEUK AAN ELKAAR?

JOHAN: „Je hebt altijd energie en plannen. Je bent een vrolijke vlinder. Altijd sociaal.” JOLINDE: „Ik kan op een bepaalde manier tegen Johan opkijken, dat ik hem heel erg respecteer. Tegelijk kunnen we echt op hetzelfde level communiceren.” JOHAN: „Ja, je bent echt mijn sparringpartner. Jij stuurt me best weleens bij, bijvoorbeeld als ik met iets lastigs zit bij de SGP-jongeren.” JOLINDE: „Ik kan op jou terugvallen als ik geen leuke dag heb.” JOHAN: „We gaan nooit met ruzie slapen. Het kan best weleens knetteren, maar dan is het er ook uit.” HOE GAAN JULLIE MET MOEILIJKE DINGEN OM?

JOHAN: „Ik vond het heel vormend toen mijn oma overleed. Dat heeft onze relatie verdiept. We zijn echt naar elkaar toe gegroeid.”

JOLINDE: „Ik vond het ook lastig hoe ik je kon steunen. Ik kende je oma goed en ik vond het bijzonder om je zo kwetsbaar te zien.” HIER LACHEN WE NOG VAAK OM…

JOLINDE: „Pas deed Johan stunts met de fiets terwijl ik achterop zat. Ik werd nijdig, wat hij alleen maar grappig vond. Toen viel ik er bij een hobbel af. Ik was echt zo boos!” JOHAN: „En toen kreeg ik van mijn moeder ook nog op mijn dak. Mijn moeder zegt vaak tegen Jolinde: „We hebben geprobeerd hem op te voeden.”” HOE ZIEN ANDEREN JULLIE?

JOLINDE: „Ze zien ons volgens mij als een leuk stel. Niet te klef. We kunnen ook goed zonder elkaar. Ze zijn aan jou geen vriend en aan mij geen vriendin verloren. Dus het werd niet irritant.” JOHAN: „We hebben er bewust voor gekozen om niet elk weekend bij elkaar te zijn.” JOLINDE: „Zo heb je nog veel tijd voor je vrienden. En deels ook zodat je niet al te snel naar elkaar toe groeit als je vijf jaar verkering hebt.” WAAR KIJKEN JULLIE NAAR UIT?

JOHAN: „Samen huisje, boompje, beestje opbouwen.” JOLINDE: „Laat dat beestje nog maar even weg.” JOHAN: „En we hebben ook nog geen geld voor een tuin. Dus dat wordt huisje.” JOLINDE: „Over ongeveer twee jaar willen we trouwen. Als we een huis kunnen vinden.” JOHAN: „Wij kunnen nog samen in een garagebox wonen. Wij zijn op een level gekomen dat we samen verder willen. We hebben niet zo veel eisen.”

terdege *

24 MEI 2022

Weekend/ vakantiekracht Barneveld Ede Goes/Middelburg Gouda Ridderkerk Rijswijk Roosendaal Rotterdam Zuidplein Veenendaal Zwijndrecht

Verkoopmedewerk(st)er

terdege *

24 MEI 2022

COLUMN

UITWAAIEN Even lekker uitwaaien op het strand. Het schijnt te kunnen. Maar hoe doe je dat dan? M’n hoofd zit vol en m’n hart is onrustig. Tijd voor een strandwandeling, bedenk ik bij mezelf als ik op een avond langs de Hollandse waterrand kar. Resoluut besluit ik dat ik even alles ga loslaten en één ga zijn met de gure elementen. Ik parkeer m’n auto en realiseer me dat ik me nog steeds bevind in een realiteit vol kleine beslommeringen. Ik moet dokken voor de paar vierkante meter asfalt onder mijn bolide, maar m’n parkeerapp dwingt een update af. Dus ga ik naar een paal met een blauw bord erboven, moet vooraf bedenken hoe lang ik mag ontspannen en daarna weer terug naar de auto om ’t bonnetje achter de ruit te leggen. De volgende uitdaging: hoe kom ik op het strand? Ik zie een hoop duinen en weggetjes daardoorheen, maar strand, dat zie ik niet. Richting een voorbijsnellende fietser in het donker brul ik boven de wind uit: „Hoe kom ik op het strand?” Een gebaar naar de zwarte duinen, en dan is de tweewielrijder alweer weggewaaid. Ik ga op goed geluk en zie al snel de zandstrook. Daarachter bulderende golven. Het zilte water, altijd in beroering, zou de geest van een mens moeten kalmeren. Een fabeltje, lijkt mij. Ik denk slechts: als levenloos water al zo onstuimig is, hoe moet mijn geest dan ontspannen als een kalm spiegelend oppervlak? Een paar stappen in het zand, m’n fraaie schoeisel is straks definitief geruïneerd door zout. Dat wil ik niet, dus neem ik afstand van de zee en kies ik voor het mulle zand. Daar sjok ik dan. Een scherpe wind prikt door m’n zomerjas. Zand schuurt tussen m’n tenen. Wie heeft bedacht dat dit rustgevend zou zijn? Daar staat een strandtent, gehuld in een warmgele gloed. Ik stap naar het windstille binnen en kies een tafel uit. Een glimlachende meneer brengt me een verkwikkend gerstensapje. Woeste windvlagen slaan aan stukken tegen de glazen wand van deze strandtent. Dit glas weerstaat orkanen en ik nip aan m’n glaasje. Laat die storm maar woeden, ik zit warm en gezellig binnen. En zo brengt de zee me langzaamaan dan toch tot rust. Nu snel naar huis, want de parkeertijd zit er bijna op.

ARIEN VAN GINKEL JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD

terdege *

24 MEI 2022

”De betrokkenheid op elkaar is bij ons bedrijf groot.”

NET EEN GROTE SCHOOLKLAS ARJAN KRAAIJEVELD: “WE PROBEREN VOOR IEDEREEN DE JUISTE PLEK TE VINDEN”

Roep je binnen de GKB-groep de naam Kraaijeveld, dan zijn er zo vijftig mensen die zich aangesproken voelen. Het bedrijf in Barendrecht begon met twee broers, maar is inmiddels een uit de kluiten gewassen familiebedrijf. “We willen niet meer verder groeien, maar we hebben wat moeite met nee zeggen.” tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

24 MEI 2022

”Als er een woonwijk moet komen, regelen wij alles.”

ijf Kraaijevelds bij elkaar vormen hooguit een gezin. Maar zet er meer dan 40 bij elkaar en je hebt de GKB Groep in Barendrecht. De onderneming waarmee de broers Jan en Pieter-Arie Kraaijeveld ruim 75 jaar geleden begonnen, is enorm gegroeid. Inmiddels staat de derde generatie aan het roer, en komt de vierde het bedrijf binnenstromen. Henk-Jan (28), grinnikend: „Er waren hier pas nogal wat collega’s ziek. Dat moet een kraaienvirus geweest zijn.” Henk-Jan, zijn oom Arjan (55, directeur) en opa Henk (75, ouddirecteur) vertellen hoe het allemaal begon. Over Henks vader PieterArie, die samen met zijn broer Jan eind jaren 40 in de grienden riet en biezen sneden en rijshout kapten voor hun inkomen. Henk en een groot deel van zijn broers en neven kwamen bij het opgroeien ook in de zaak werken. Het werk in de grienden werd verleden tijd toen het Haringvliet in 1970 werd afgesloten. De Kraaijvelds werden aannemers, onderhielden rijkswegen, maaiden overheidsplantsoenen en zorgden voor de beplanting. En zo groeide het bedrijf verder uit, tot de huidige onderneming met 200 man personeel en verschillende bedrijfstakken. Een kwestie van ondernemersgeest? „Die groei is nooit de opzet geweest”, zegt Henk. Arjan: „We willen eigenlijk niet meer verder groeien.” Henk-Jan: „Maar we kunnen

FAMILIEBEDRIJF

„Familie is iets kwetsbaars. Je moet daar voorzichtig mee omgaan, altijd. Het is geven en nemen”

geen nee zeggen tegen opdrachten.” Arjan: „We willen opdrachten blijven krijgen die aan de top van onze bedrijfstak staan. Zoals het drijvende eiland in de Rotterdamse Rijnhaven waar we verantwoordelijk voor waren, dat is top. Een uitkijktoren is ook mooi. Of de grote speeltuin die we aan het maken zijn bij outletcentrum Roosendaal. Ook hebben we een stuk damwand en een waterwerk gezet.” WAT DOET GKB GROEP PRECIES? Arjan: „We werken heel breed. Zo hebben we een afdeling staalwerk, we schoffelen, rooien bomen, leggen parken aan en begraafplaatsen, viaducten en bruggen, we doen wegenbouw en leggen steigers en vlonders.” Henk-Jan: „Als er op een kaal stukje grond een woonwijk moet komen, regelen wij alles. Er komt geen ander. Want we zijn ook een bouwafdeling gestart. Onze laatste panden hebben we ook zelf gebouwd.” Arjan: „We zijn sterk in die diversiteit. Als we bij je binnenkomen, gaan we nooit meer weg, zeggen we vaak. Als onze klanten aan ons gewend zijn, blijven ze ons vaak vragen. We kregen pas een opdracht van een klant uit de regio Delfland toegewezen. De aannemer in de wachtkamer, de beste verliezer zeg maar, zei: Haal ons er dan maar tussenuit. Want als zij dit gaan maken, komt het wel goed. Zo’n compliment is leuk, dat voelt goed.”

IS HET INGEWIKKELD, EEN GROOT FAMILIEBEDRIJF RUNNEN? Arjan: „Dat wel. Je kunt ons bedrijf vergelijken met een schoolklas. Sommigen halen altijd negens, anderen viertjes of vijfjes. Maar je probeert ze allemaal een plek te geven. Zo was er een jongen uit de kerk wiens ouders een werkplek voor hem zochten. Maar het werken binnen het bedrijf ging maar niet. Zijn eigen auto glom altijd zo, viel ons toen op. Wat bleek: autowassen was zijn lust en zijn leven. Dus wast hij nu onze auto’s. Elke vrijdag komt hij binnen: Mag ik de sleutel? Maar je moet hem geen drie opdrachten door elkaar geven, dat gaat niet.” SPEELT ER IETS IN HET BEDRIJF, DAN HEEFT DAT METEEN ZIJN WEERSLAG OP DE FAMILIE. Arjan: „Daar hebben we niet zo veel zorgen over. Wat we nu vooral moeilijk vinden, is het bepalen hoe we de toekomst in gaan met de vierde generatie. We hebben te maken met maatschappelijke ontwikkelingen die eerder niet speelden, zoals vrouwen die gaan werken. Mijn vrouw heeft nooit gewerkt buitenshuis. Als ik dan een vergadering ’s avonds had, was dat niet zo leuk voor mijn gezin, maar ook niet direct een probleem.” Henk-Jan: „Maar mijn vrouw werkt ook. En die zegt: Leuk dat jij een baan hebt, maar ik heb ook tijd nodig voor mijn werk.” Henk, een beetje verontwaardigd:

„Een vrouw die niet buitenshuis werkt, heeft ook een baan hoor. Er wordt heel makkelijk gedaan over de taak van een vrouw in het gezin. Maar je moet die vrouwen eens veertien dagen wegsturen en dan als man zelf alles in huis gaan runnen. Dan weet je hoeveel ze doen.” Arjan: „Kijkend naar alles wat er nu verandert, moeten we zorgen dat het bedrijf toekomstbestendig blijft. Dat Henk-Jan bijvoorbeeld zowel met zijn vrouw op één lijn kan zitten, als hier kan werken. Dat is spannend, om alle neuzen dezelfde kant op te houden en rekening te houden met iedereen.” WAAROM IS DAT MOEILIJK? Arjan: „Het zijn nieuwe vraagstukken. Sommige mensen zeggen: Wat tob je, het gaat bij jullie toch al 75 jaar goed.” Henk: „Maar familie is iets kwetsbaars. Je moet daar voorzichtig mee omgaan, altijd. Het is geven en nemen.” Henk-Jan: „Voor je het weet voelt iemand zich benadeeld en brengt diegene dat thuis op een negatieve manier over. Dat vindt zijn weg dan weer naar derden en wordt op een verjaardag van een familielid uitgebreid herkauwd.” Henk: „Dat gebeurt ook weleens.” Arjan: „Ome Maart en mijn vader konden heel goed met elkaar overweg, maar thuis zei mijn vader ook weleens iets negatiefs over hem en ontstond er zomaar een verkeerd beeld.”

terdege *

24 MEI 2022

”Goede mensen krijgen is een uitdaging voor de toekomst.”

Henk: „Dat is het ingewikkelde aan een familiebedrijf.” WAT ZIJN DE VOORDELEN VAN EEN FAMILIEBEDRIJF? Henk-Jan: „Arco is mijn achterneef, maar hij is bijna meer dan een broer voor me. We zien elkaar elke dag, terwijl ik mijn broer soms een tijdje niet zie. En ik bespreek met hem dingen die ik met mijn zussen weer niet bespreek. Daarnaast kunnen we binnen dit bedrijf best eens op elkaar foeteren, maar als het erop aan komt, staan we voor elkaar. Ik kan het oneens zijn met Arjan, maar als iemand van buitenaf hem probeert zwart te maken, neem je het voor elkaar op. Ik hoef er geen seconde over na te denken of ik op een verjaardag over mijn baas zou klagen, dat doe ik gewoon niet.” Arjan, lachend: „Dat mag gerust hoor. Thuis aan tafel klagen ze zat over me.” Henk: „Die familieband voel ik hier altijd.” Arjan: „Pas gingen we met het hele bedrijf uit eten. Dan komt bijna iedereen.” Henk: „Daarbij zijn we als familie redelijk direct en open. Als ik vind dat hij iets fout zou doen, zou ik dat zeggen.” Arjan: „De tweede generatie, die officieel met pensioen is, blijft ook gewoon betrokken. Ome Maart en ome Teus doen af en toe nog een klusje. Ome Piet, ome Henk, ome Joop en ome Ais zien we nog iedere dag.” Henk, lachend: „Ik zit in de poort. 30

FAMILIEBEDRIJF

„Ik hoef er geen seconde over na te denken of ik op een verjaardag over mijn baas zou klagen, dat doe ik gewoon niet”

Ik werk niet zo veel meer. Ik ben al 75, hè. Ik houd me bezig met machineontwikkeling. Ik zit dan in een hoekje, niemand bemoeit zich met me, en soms komt er toch nog weleens wat uit.” Arjan: „Ze komen vaak hier een bakje doen. En als er een nieuwe trekker is gekocht en voor de deur staat, komen ze allemaal kijken.” IS ER VEEL VERANDERD IN DE LOOP DER TIJD? Arjan: „Vooral het kantoorwerk. Mijn vader begreep ook niet wat we op kantoor hele dagen aan het doen zijn. In zijn tijd typte je een offerte en verstuurde je een factuur en dat was het wel. Tegenwoordig is alles veel omslachtiger geworden. Zocht je vroeger vooral personeel dat de opdrachten kon uitvoeren, tegenwoordig heb je ook planners nodig, schrijvers, tekenaars.” Henk-Jan: „Je schrikt als je ziet wat het percentage overhead is ten opzichte van de jongens die de opdrachten uitvoeren. Het papierwerk is enorm. Als je een boom plant, moet je bijna net zo veel papierwerk invullen als zo’n boom aan papier zou opleveren.” Arjan: „Vergunningen, klikmeldingen: de regelgeving is uitgebreid. Het werk is een stuk complexer geworden.” HOEVEEL FAMILIE WERKT ER IN HET BEDRIJF? „Van de 200 personeelsleden zijn er 70 directe familie. Er werken hier vijftig mensen die Kraaijeveld heten,

en een stuk of twintig die net zo goed familie zijn, maar een andere achternaam hebben. De betrokkenheid op elkaar is groot, al merk je dat het anders wordt nu ons bedrijf de afgelopen decennia zo groot is geworden. Toch proberen we die vast te houden.” Henk-Jan: „Ik ben nu ons huis aan het verbouwen. Dan komen een heleboel collega’s langs om te kijken. En om even ongezouten hun mening te geven. Of dat leuk is?” Lachend: „Soms wel.” WAT MAAKT JULLIE UNIEK? Arjan: „Er is niet veel hiërarchie. De top en de werkvloer zijn wat meer gelijk aan elkaar dan bij veel andere bedrijven.” Henk-Jan: „De lijntjes zijn hier kort.” Arjan: „We leggen de verantwoordelijkheid laag neer. Je mag behoorlijk zelfstandig opereren. Als je dan een keer een foutje maakt, is dat maar zo. Zo is de sfeer in het hele bedrijf. Het gaat onderling erg goed.” Henk-Jan: „Arjan is de directeur, maar ik heb er geen enkele moeite mee om hem iets te vragen. Ook om kwart voor zes heeft hij nog een luisterend oor, en morgenochtend is hij de eerste die we iets kunnen vragen.” Arjan: „De deur zit eigenlijk nooit dicht. Dat moet gewoon niet. Er is hier geen afstand. Al moet ik zeggen dat het voor jonkies misschien anders voelt.” Henk: „Daarnaast gaat zo’n 80

procent van de werknemers naar de kerk. Dat maakt dat ze misschien nog meer dan bij andere bedrijven aanspreekbaar zijn op hun werk.” Arjan: „Het verantwoordelijkheidsgevoel bij de mensen die hier werken ligt hoog.” ZIJN JULLIE TROTS OP DIT FAMILIEBEDRIJF? Henk: „Wat is trots? We zijn niet zo bijdehand.” Arjan: „Het is gekregen goed. Of blij een beter woord is? Ik weet het niet. Het is nooit onze ambitie geweest om zo groot te worden.” Henk-Jan: „Het zit niet in onze aard om met elkaar trots te zijn.” Arjan: „Zo van: kijk eens hoe goed we het doen. Dat past ons niet. We beseffen dat het morgen ook anders kan zijn. Bovendien maakt groot zijn een onderneming complexer en lastiger bestuurbaar. Maar doordat we graag nieuwe dingen proberen, is de groei ons een beetje overkomen.” WAT IS JULLIE GROOTSTE UITDAGING VOOR DE TOEKOMST? Arjan: „Goede mensen krijgen. We zijn samen met het Hoornbeeck College een eigen bedrijfsschool gestart. Een mbo-opleiding waarmee jongeren getraind worden om bij ons te komen werken. Op dit moment zitten er dertien leerlingen op en we zijn nu aan het werven voor na de zomer.” Henk-Jan: „Maar het is voor mijn gevoel nog nooit zo lastig geweest om een klasje vol te krijgen als dit jaar.”

terdege *

24 MEI 2022

OPEN DAG - 11 JUNI

Bij GKB haal je altijd het beste uit jezelf.

GKB nodigt je uit

Ontwikkeling vinden we heel belangrijk. Heb jij interesse om bij ons te komen werken? Kom eens langs op onze open dag!

GKB in Barendrecht is een familiebedrijf sinds 1946. Wij werken aan duurzame oplossingen voor een groene en gezonde buitenruimte. Wij nodigen je uit voor een open sollicitatie of kijk eens bij onze vacatures, er zit allicht wat voor je bij.

”Bij GKB heb ik geleerd om stappen te zetten” Of je nou graag met machines werkt, op kantoor of liever de hele dag buiten in het groen, bij GKB zorgen we ervoor dat jij op de juiste plek terechtkomt. Wil jij weten wat voor werkzaamheden wij allemaal doen? Kijk op gkbgroep.nl/specialismen.

ARNOUT BURGGRA AF VOORMAN BOUWINFRA

Heb jij interesse in werken bij ons hechte familiebedrijf? Kom dan eens sfeer proeven. Op D.V. 11 juni stellen wij de hele dag onze deuren open. Voor doeners, voor denkers en voor aanpakkers. Meld je aan via gkbgroep.nl/opendag.

week 1

Hemelvaart (1) Lezen: Lukas 24:36-53

”Gij voer ten hemel op vol eer... opdat zelfs het wederhorig kroost altijd bij U zou wonen.” Zo bezingt psalm 68:10 (berijmd) de betekenis van hemelvaart. We staan stil bij de betekenis van ”opvaren”.

Jezus verlaat met Zijn discipelen Jeruzalem

staren de discipelen hun Meester na. Wat gaat er

(Luk. 24:50-52). Onderweg deelt Hij de laatste

in hen om? Ongetwijfeld komen allerlei herin-

bevelen uit. Ze moeten naar de stad terugkeren

neringen van de afgelopen jaren bij hen boven.

om daar biddend de komst van de Heilige Geest

Maar de majesteit van dit indrukkwekkende

in te wachten. De uitstorting van de Geest is het

moment verstilt hen. De opvarende Jezus heft

startsein om het Evangelie vanuit Jeruzalem aan

hun hoofden op naar Boven, naar Hem. Vanaf

Jood en heiden te verkondigen. Vanuit de stad

nu leven ze niet meer vanuit het verleden, maar

van David loopt het gezelschap naar Bethanië,

vanuit de toekomst. Die toekomst ligt in hun

een gehucht in de schaduw van de koningsstad.

Hoofd verankerd. Daarom geldt vanaf nu: „’t

De plek Bethanië roept veel herinneringen op,

Oog omhoog, het hart naar boven, hier beneden

bijvoorbeeld aan Jezus’ hartsvrienden: Lazarus,

is het niet! ’t Ware leven, lieven, loven is maar,

Martha en Maria. In de nabijheid van dit plaatsje

waar men Jezus ziet.” De opgestane Levens-

vaart Jezus voor de ogen van Zijn discipelen op.

vorst vaart op vol eer. De dood ligt verslagen

Zonder een woord te zeggen spreidt de Heiland

en begraven in Jezus’ graf. Met Zijn verworven

Zijn handen uit. Hij zegent Zijn apostelen en

gaven treedt Sions Vorst en Koning de hemel

door hen Zijn gemeente wereldwijd. Dit gebaar

binnen. Zittend op Gods troon deelt Hij Zijn

tekent Jezus’ werk in de hemel; Hij is daar om

gaven uit, dat wat Hij met Zijn leven, lijden en

Zijn Kerk te zegenen. Op aarde heeft Christus

sterven voor Zijn Kerk verworven heeft. Wie Zijn

Zijn Middelaarswerk volbracht. Nu zet Hij Zijn

gaven ontvangt, zingt mee in het koor dat steeds

priesterlijke arbeid in de hemel voort. Op aarde

verder uitdijt. „Gij voer ten hemel op vol eer...

was Hij Gods Lam, de Man van smarten. In de

opdat zelfs het wederhorig kroost altijd bij U zou

hemel is Jezus Heere én Hogepriester. Zwijgend

wonen!” Maar, wie zijn die ”wederhorigen”?

Lezen: artikel 26 uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis.

week 2

Hemelvaart (2) Lezen: Handelingen 1:1-11

In de directe omgeving van Bethanië wordt Jezus voor de ogen van de discipelen opgenomen. Hij neemt plaats aan Gods rechterhand om gaven aan wederhorigen uit te delen. Wederhorig betekent: ongehoorzaam. Wie zijn die wederhorigen?

Stil staren Jezus’ discipelen omhoog. Met hun

slavinnetje Petrus als een Galileeër door zijn

ogen volgen ze hun Meester. Steeds verder en

dialect (Matt. 26:73). Denk ook aan de eerste

verder verwijdert Hij zich van hen. Uiteinde-

reacties toen Christus de Pinkstergeest op Zijn

lijk ontneemt een wolk het zicht op Hem. Op

volgelingen uitgoot. Ze worden direct wegge-

hetzelfde moment klinkt naast hen een stem.

zet als beschonken Galileeërs (Hand. 2:7 en 13).

Twee engelen staan naast hen en een van de

Kortom, een Galileeër bezit een slechte reputa-

twee spreekt hen aan met „Galilese mannen”

tie. Toch valt de aanspraak met Galilese mannen

(Hand. 1:11). Die aanspraak klinkt vertrouwd én

ook op. Een engel spreekt hen zo aan en door

is opvallend. Vertrouwd omdat dit feitelijk klopt.

deze engel God zelf. Niet alleen in Jeruzalem

Inderdaad, de discipelen zijn Galileeërs. Mensen

staan Jezus’ volgelingen bekend als Galileeërs,

afkomstig uit het hoge noorden. Op dat soort

ook in de hemel! En Boven wordt anders over

mensen kijkt men in Jeruzalem neer. Galilea

Galileeërs gedacht en gesproken dan beneden.

is het land van de heidenen. Deze streek ligt

Op het moment dat de discipelen door een engel

verzonken in diepe geestelijke duisternis. Dat

worden aangesproken, neemt Jezus plaats aan

is geen algemene mening, maar een Bijbels feit

Gods rechterhand. Nu vertegenwoordigt een

(Matt. 4:12-17 en Jes. 8:23-9:1). In Jezus’ dagen

Galileeër in de hemel Galileeërs op aarde. Wie

bijvoorbeeld staat Nazareth, een van de dorpjes

hen vervolgt, vervolgt Jezus. Wie hen verwerpt,

in Galilea, bekend als een plaats waarvan je niet

verwerpt Jezus. Maar ook: Hij is een van hen. Hij

veel goeds hoeft te verwachten (Joh. 1:47). In

heeft hun leven geleefd. Met die doorleefde ken-

Jeruzalem kijkt men neer op Galileeërs. Ze vielen

nis bedient Hij hen vanuit Zijn heiligdom. Hij

ook op, sowieso door hun dialect. In de nacht

deelt gaven uit aan wederhorigen (lees: Galilee-

van Jezus’ verraad en verhoor identificeerde een

ers) en maakt hen zó tot Zijn discipelen.

Stelling: De aanspraak met ”Galilese mannen” is een geuzennaam in het Koninkrijk der hemelen.

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht en docent aan het HHS te Amsterdam

‘Het is mooi om bij mensen wat verlichting te brengen’ – Nel van Helden

Ambassadeur van het leven

Iemand om een potje Rummikub mee te spelen, die helpt bij de maaltijd of die op bezoek wil bij een oudere met dementie. Dit soort hulpvragen komen bij contactpersoon Nel van Helden (72) binnen. Zij zoekt er geschikte vrijwilligers voor. ‘Het is waardevol werk dat mij mooie contacten oplevert!’ Nel had behoefte aan contacten toen ze 23 jaar geleden verhuisde naar de Bommelerwaard, een voor haar onbekende omgeving. Daarom meldde ze zich aan als NPV-vrijwilliger. ‘Ik bezocht een oudere vrouw en op de ﬁets maakte ze mij wegwijs in de streek’, glimlacht Nel. Inmiddels is Nel contactpersoon. ‘Er is een coördinator voor de Bommelerwaard en de dorpen die daarbij horen, hebben hun eigen contactpersoon. Ik ben dat voor Aalst’, legt Nel uit. ‘Hulpvragen komen bij mij

binnen, zoals een luisterend oor, meegaan naar het ziekenhuis of bij iemand kofﬁedrinken. Ik zoek daarvoor een vrijwilliger, rekening houdend met persoonlijke omstandigheden, zoals leeftijd en gezinssituatie. Daarnaast onderhoud ik contacten met de vrijwilligersgroep. Regelmatig vraag ik bij hen na of het goed gaat en of ze nog langer vrijwilliger willen zijn.’ Nel vindt het werk heel verrijkend. ‘Ik leer veel van de mensen die ik ontmoet. Daarnaast ervaar

ik een band met de andere contactpersonen. Het is mooi om bij mensen wat verlichting te brengen, bijvoorbeeld in de zorg voor een geliefde met dementie. Zelf krijg ik zoveel van de Heere God, dat ik vanuit Zijn gebod en dankbaarheid me graag inzet voor mijn naaste’, vertelt ze. ‘Ik vind het vaak verrassend om te horen hoe blij hulpvragers zijn. Zo had een vrouw hulp nodig voor het klaarmaken van haar brood. De familie deed dat elke dag, maar om die te ontlasten, werd de NPV ingeschakeld. De vrouw zag er tegenop om vreemde mensen over de vloer te krijgen. Drie vrijwilligers gingen er om de beurt naar toe. Na zes weken vroeg ik hoe het beviel en ze bleek er enorm van te genieten!’

Bent u enthousiast geworden door deze mooie verhalen? Wilt u ook graag iets voor een ander doen? Een bezoekje brengen, een boodschap doen, samen een

npvzorg.nl

(0318) 54 78 88

spelletje doen, een mantelzorger helpen? Zomaar een paar voorbeelden van vrijwilligerswerk. Doet u mee?!

voor persoonlijk medisch-ethisch advies

r i j w i ll i g e

vo o r nie

Doet u mee?!

kket pa

elkomst W

U kunt zich aanmelden via npvzorg.nl/wordvrijwilliger of de NPV bellen op (0318) 54 78 88.

stem voor het leven

vrijwillige thuishulp voor iedereen

COLUMN

Lieve pubers Soms heb ik mijn dag niet. Dan ben ik moe, of ik pieker. Nu is ”lesgeven” en ”je dag niet hebben” een lastige combi. De kwaliteit van mijn les hangt namelijk vrijwel volledig af van mij als docent. Als ik er halfbakken sta, is mijn les ook halfbakken. Als ik enthousiast de lesstof overbreng, blijkt enthousiasme besmettelijk te zijn. Maar goed. Soms gaat het even niet. Laatst nog. Na mijn uitleg liet ik mij vermoeid zakken op mijn bureaustoel. Ik ga niet langs hun tafeltjes lopen, dacht ik. Ik blijf hier gewoon zitten en kijken en zwijgen. Ik voelde hoe waardeloos mijn les was. Ik liet ze maar wat dobberen en ik keek toe of ze niet verdronken, maar ik hielp ze geen slag verder. ”Ik ben zo ontzettend chagrijnig, jongens”, zei ik, en ik wreef mijn gezicht in mijn handen. Zij grijnsden. ”Gedraag je alsjeblieft voorbeeldig”, waarschuwde ik. ”Voor je het weet heb je bonje met mij vandaag.” Zij grijnsden breder. ”En klik niet steeds zo met je pen, Jesper.” Ik keek Jesper geërgerd aan, hij wiebelde even schuldbewust met zijn pen tussen zijn vingers. ”En nu weer kijken naar je schrift.” Zo’n 24 hoofden bogen zich over hun schrift, uit een soort respect voor mijn chagrijn. Toen het einde van de les naderde, groeide mijn schuldgevoel. Iets in mij zwichtte. ”Vanmiddag belt de kinderarts voor de uitslag van ons dochtertje Fieke. Ik moet er steeds aan denken”, zei ik opeens over de hoofden heen. Even zag ik Fiekes gezichtje voor me, de iets afwijkende gelaatstrekken van ons zorgenkindje. Het werd nog stiller in het lokaal dan het al was. Niemand grijnsde. Niemand klikte met zijn pen. Eerlijke ogen keken me aan, en ze voelden allemaal dat ik daar niet stond als docent maar als moeder. ”Sorry”, zei ik, en ik wist dat een excuus niet nodig was, maar het was het beste wat ik kon bedenken. Zij knikten, lief, mild, volwassen. We moeten het niet zoeter maken dan het is, trouwens. Want na één minuut hadden ze het alweer over de aankomende toets of een nieuwe game. Maar toen ze wegliepen lachten ze net wat vriendelijker dan normaal. ”Sterkte, mevrouw”, zeiden ze, de een achteloos over de schouder, de ander kalm bij mijn bureau. En ik moest er niet van huilen, maar wel van slikken. Die lieve pubers van me.

GERJANNE, MOEDER VAN VIJF, 14 JAAR DOCENTE NEDERLANDS OP HET VMBO, VINDT NIETS ZO FIJN ALS HET UITLEGGEN VAN WERKWOORDSPELLING, HEEFT VIER HOBBY’S: SCHRIJVEN, LEZEN, LEZEN EN LEZEN.

terdege *

24 MEI 2022

Dienen in een uithoek, deel 1

PASTORAAL

„Voor Groningse begrippen zijn we groot en stabiel”

GEROEPEN NAAR NOORDHORN Van een traditioneel hervormde gemeente op de Veluwe trok Marijn Krooneman met vrouw en kinderen naar Groningen. Om daar als predikant te gaan dienen in Noordhorn en Saaksum. ”De mensen weten heel goed waarom ze hier kerken.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

24 MEI 2022

e kloeke pastorie van hervormd Noordhorn staat pal tegenover het stokoude bedehuis van het Groningse dorp. Nadat de noordelijkste provincie voor de Reformatie was gewonnen, kreeg de kerk in 1610 de eerste eigen predikant. Nu wordt de gemeente gediend door ds. M. Krooneman (27). Zijn royale studeerkamer heeft hij te danken aan een van zijn voorgangers, dr. C.A. Tukker. Die verkaste van Kamerik naar Noordhorn onder voorwaarde dat hij zijn omvangrijke bibliotheek in zijn werkkamer kwijt kon. Naast de toegangsdeur hangt een ingelijst portret van Wilhelmus Themmen, collega en geestverwant van Wilhelmus á Brakel. Noordhorn was zijn eerste gemeente. „Die plaat is van de gemeente en moet hier blijven hangen”, lacht ds. Krooneman. „Ter onderstreping van het behoudende karakter van de gemeente.” Zelf groeide hij op in Doornspijk, in een hervormd gezin. Op de middelbare school ontstond het verlangen om theologie te gaan studeren. „Als eerste in de familie. Zelfs in de verste verten waren er bij ons geen theologen te bekennen. Intussen is dat veranderd. Een neef van me hoopt deze zomer af te studeren, zijn broer is hbo-theoloog. Een achterneef van me is hersteld hervormd predikant in Schiedam.”

LEIDING Het christen-zijn was in Doornspijk vanzelfsprekend. Op zondag waren de straten voor en na de diensten gevuld met kerkgangers. „Als kind wist je niet beter. De meesten in het dorp hadden dezelfde levensovertuiging.” Op het protestantschristelijke Lambert Franckens College in Elburg ontdekte hij dat er meer op de wereld was dan Doornspijk. „Wij waren daar de meest rechtse leerlingen. Wie nog rechtser was, ging naar de Pieter Zandt scholengemeenschap in Kampen.” Het eerste deel van zijn theologische studie volgde ds. Krooneman aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. „De sfeer daar was heel vriendelijk en veilig, zeker in vergelijking met andere theologische universiteiten. Maar ook in Apeldoorn krijg je het een en ander te horen over Schriftkritiek, al zet men er de gereformeerde Schriftbeschouwing tegenover. De naïviteit en onbevangenheid in het lezen van de Bijbel raak je daardoor wat kwijt.” De predikantsmaster deed de hervormd-gereformeerde student aan de PThU in Groningen, waar hij in het najaar van 2018 afstudeerde. Kort ervoor liet de kerkenraad van hervormd Noordhorn40

PASTORAAL

Saaksum hem weten dat deze gemeente hem wilde beroepen. „De contacten waren vanaf het begin heel prettig. Hoewel we niet op een verhuizing naar Groningen zaten te wachten, was de leiding van de Heere hierin voor ons heel duidelijk.”

STABIEL Op 20 januari 2019 werd de kandidaat in Noordhorn bevestigd als predikant, en betrok hij met echtgenote Berdien en hun kinderen David en Eva de nieuwe woning. Een halfjaar geleden werd het gezin uitgebreid door de komst van de kleine Loïs. „Als student kwam ik hier soms al preken. Dan dacht ik onderweg: wat een uithoek. In ’t Harde, waar we na ons trouwen zijn gaan wonen, woonden we op een steenworp afstand van mijn schoonouders en in de nabijheid van mijn ouders. Toch hebben we geen last gehad van heimwee.

„Er is een gedeelde beduchtheid voor liberale tendensen” We zijn hier enorm warm ontvangen. Je ervoer in alles de dankbaarheid vanwege onze komst.” Op papier telt de gemeente 280 leden. „Daarvan zitten er op zondag zo’n honderd in de kerk. In Saaksum vijftien. Daar ligt de gemiddelde leeftijd rond de 75 jaar. Toch ben ik hier voor 100 procent beroepen. Dat zegt iets over de gemeente. Aan de Actie Kerkbalans van de PKN doen ze niet mee. Ze zetten gewoon in het kerkblad wat er nodig is, en dan komt het geld er ook. Voor Groningse begrippen zijn we groot en stabiel.”

VARIATIE Door het orthodoxe karakter van hervormd Noordhorn, trekt de gemeente Bijbelgetrouwe christenen uit een wijde regio. „Dat is een situatie die ik in Doornspijk en ’t Harde niet kende. Daar zag je in de kerk alleen mensen uit het eigen dorp, vaak complete families. Hier komt het gros van buitenaf. Het zijn allemaal mensen die bewust voor deze gemeente hebben gekozen.” Ook maatschappelijk is de variatie veel groter. „Ik heb boeren en bouwvakkers onder de leden, maar ook werknemers van het Universitair Medisch Centrum Groningen. De voorzitter van de kerkenraad, net als ik afkomstig uit Doornspijk,

is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen.” Intussen vormen de van huis uit hervormde leden een minderheid. „In de laatste decennia van de vorige eeuw was er een toestroom vanuit de synodaal Gereformeerde Kerken. De laatste tien jaar groeien we vooral door overkomst van mensen uit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. De hervormde cultuur is totaal anders dan de gereformeerde, maar dat geeft gelukkig ook binnen de kerkenraad weinig strubbelingen. Er is een gedeelde beduchtheid voor liberale tendensen. De mensen weten heel goed waarom ze hier kerken. De meesten hebben er ook geen moeite mee om onder andersdenkenden voor hun geloof uit te komen. Zelf ga ik altijd naar de vergaderingen met de PKN-collega’s uit de regio. Juist in zo’n grotendeels vrijzinnige omgeving moet je je stem laten horen.”

ONDERWIJS Door het ontbreken van christelijk voortgezet onderwijs is de theologische kennis beperkt. „Ik ben hier de betekenis van reformatorische scholen gaan zien. Daar wordt een gedegen basis gelegd voor de rest van het leven. Laten we dat koesteren. Ik moet op de kansel en tijdens de catechese meer uitleggen dan in een gemeente binnen de Biblebelt. De daar bekende staande uitdrukkingen zal ik niet gebruiken.” De geïsoleerde kerkelijke situatie geeft een sterk gevoel van verbondenheid met geestverwanten in de regio. „Op Hemelvaartsdag is er in Noordhorn een ontmoetingsdag. Dan zie je mensen uit alle behoudende hervormde gemeenten in de noordelijke provincies. Als voorgangers ontmoeten we elkaar op het door de Gereformeerde Bond georganiseerde predikantenberaad voor predikanten uit de drie noordelijke provincies en bij de preekkring.” Het grootste bezwaar van het leven in Groningen is voor ds. Krooneman het gemis aan gelijkgezinden voor opgroeiende kinderen. „De meeste catechisanten hebben vrienden die op een andere manier in het leven staan. De kerkverlating is daardoor relatief groot. Er zijn predikanten met opgroeiende kinderen die om deze reden hier niet beroepen willen worden. Voor de kerkenraad was dat reden om te zoeken naar een wat oudere predikant of iemand met jonge kinderen. Dan speelt het probleem nog niet. De jeugd van onze gemeente gaat naar de reformatorische basisschool in Groningen of een vrijgemaakte school.”

terdege *

24 MEI 2022

INTIEM GEBEUREN De kern van het gereformeerde belijden ging ds. Krooneman in Groningen nog meer waarderen. „Dat de Heere groot is en wij klein zijn, en dat we het van Zijn genade en verkiezende liefde moeten hebben. Als we dat besef kwijtraken, gaat het met de kerk heel hard naar beneden. Dat zie je overal, maar zeker in Groningen. Nogal wat collega’s uit de werkgemeenschap hebben te maken met het afstoten van gebouwen of zelfs kerksluiting.” Bijzaken ging hij relativeren. „Binnen de Biblebelt kun je aan de kleur van de stropdas van de kerkenraadsleden zien hoe de gemeente inhoudelijk is gelegerd. Dat speelt hier totaal niet. In Noordhorn wordt al tientallen jaren de bundel van 1938 gebruikt, met een gezang erbij. Maar de psalmen worden nog steeds gezongen in de berijming van 1773. Aan liturgische veranderingen heeft bijna niemand behoefte.” De jonge predikant leerde ook in andere aantallen te denken. „Op de Veluwe zouden ze een gemeente als Saaksum waarschijnlijk al hebben opgeheven. Hier houd je de kerkelijke presentie in zo’n dorp zo lang mogelijk stand. Het preken in Saaksum vind ik nog steeds bijzonder. Het is een heel intiem gebeuren.”

TRADITIE Het zou volgens ds. Krooneman een goede zaak zijn als alle predikanten uit de Biblebelt een poosje stage liepen in het Groninger land. Om de realiteit van de harde secularisatie van nabij te ervaren, te leren het gereformeerde belijden in hedendaags Nederlands te verwoorden en elkaar minder op de vierkante centimeter te bestrijden. „Die luxe hebben we hier niet. Mijn gemeente omvat mensen die elders confessioneel hervormd tot hersteld hervormd zouden zijn. Die bandbreedte ben ik zeer gaan waarderen.” Tegelijk heeft hij nog steeds een gevoel van thuiskomen als hij in een traditionele Veluwse gemeente preekt. „Daar liggen mijn wortels. Ik heb totaal geen behoefte om er laatdunkend over te doen. Ook ik ben –denk ik– behoorlijk traditioneel ingesteld. De traditie, ook die met een kleine letter, heeft een bewarende invloed. Als je hier een paar jaar woont en dient, krijg je wel moeite met een star verabsoluteren ervan. Dan heb ik meer met de mensen uit Noordhorn en Saaksum die niet aan de reformatorische codes voldoen, maar wel weten wat ze geloven en in Wie ze geloven.” 42

Hemelvaartsdag & 2e Pinksterdag geopend van 12:00 tot 18:00

Opening

actie seizoen

10000 decoratie artikelen op voorraad! VOORTHUIZERSTRAAT 131, PUTTEN - (0341) 492 145 - WWW.COUNTRYLIFESTYLE.NL

UITSTEKENDE KLANTBEOORDELING: Trustpilot

9,4

PREMIUM DEALER

pastoraal diaconaal centrum

Toppunt van vakantie

plezier

de Herberg in Oosterbeek

SAMEN MET FAMILIE OF GEZIN EROPUIT!

Als het anders gaat - pleisterplaats

GlampCamp luxe safaritenten

Rust en herstel Verdieping en perspectief Structuur en pastoraat

Volledig ingerichte De Waard tenten Zorgchalet met luxe chalet voor familie/ verzorgers Scan de code en bekijk alle voordeelarrangementen

Voor mensen die te maken hebben met: RUIME KAMPEERPLAATSEN PRIVÉ SANITAIR VERHUUR ACCOMMODATIES SPEELTUINTJES ZWEMBAD (KAN) OVERDEKT RECREATIETEAM

• Uitputting en spanning • Long covid • Eenzaamheid • Verlieservaringen • Geloofs- en levensvragen Liefdevolle aandacht en pastorale begeleiding

IN HET MOOIE VECHTDAL

WWW.DEKLIMBERG.NL • 0523 - 26 19 55 • HARDENBERG

Escudostraat 11 2991 XV Barendrecht 010 438 41 63

www. sla ap we l .nl

www.pdcdeherberg.nl 026 33 42 225

Al meer dan 30 jaar

DÉ SPECIALIST!

AV E K • H OM E COL LE CT IO N • PU LLM AN • T E M PUR • VA NDYCK E .A .

Jenthe

VERVOLGVERHAAL #89

„Wat is dat dan weer voor een muziekie?” vraagt Hansjörg, die fronsend binnenstapt terwijl ik sta te strijken bij de klanken van de ”Matthäus Passion”. „Het lijkt wel alsof ik in de wachtkamer van de tandarts zit!” „Hansjörg!” roep ik uit. „Dit is Bách, man!” Het zegt hem niks, zie ik aan zijn schouderophalen. Hoewel Pasen alweer even voorbij is, pak ik nog steeds deze cd als ik maar even de gelegenheid heb. Ik kan er dit jaar op de een of andere manier geen genoeg van krijgen. Maar Hansjörg bekoort het duidelijk niet. Hoofdschuddend laat hij zich op het bankje bij de kachel zakken. Gewoontegetrouw schurkt hij even met zijn rug tegen de tegels, om zich dan te realiseren dat die in deze tijd van het jaar gewoon koud zijn. Hij trapt er telkens weer in... Zijn rug hier warmen, dat kan pas in het najaar weer. Hansjörgs makker Walter is inmiddels uit het afkickcircuit. Een officiële ”ex-verslaafde”. Hij heeft een eigen appartementje in Bad Eisenkapel en we zien hem niet meer, nu hij een nieuw bestaan opbouwt. Maar Hansjörg is aan de laatste fase van het traject begonnen en ontsnapt maar al te graag even aan de kliniek om een paar weken bij ons te klussen. Het is altijd gezellig als hij er is en we voelen dat hij zich omgekeerd ook bij ons thuis voelt. Maar nu moppert hij dus op mijn muziek. „Ik kwam juist naar boven”, zegt-ie, „omdat die mensen beneden mij –hij doelt op het geweldige gezin dat sinds enkele dagen in het appartement onder dat van hem verblijft– de héle dag hetzelfde nummer zingen!” Verbaasd zet ik m’n strijkijzer neer. „Hetzelfde nummer?” Hij knikt overtuigd. „Ja. En het is nog oeroud ook, dat kan ik wel horen. Volgens mij zelfs nog Latijn!”

Dan schiet ik in de lach. Dat onze psalmen op hele noten wellicht wat eenzijdig en gedateerd klinken in de oren van iemand die ze nooit eerder hoorde, snap ik. Maar dat we ze in het Latijn zouden zingen... Goed, Hansjörg komt dus van de regen in de drup, van het Latijn bij Bach. Wat een narigheid. Als ik hem een kop koffie voorzet, is hij de muzikale armoe echter alweer vergeten. Ik kijk naar zijn verweerde kop met de oorring, naar de tattoe op zijn bovenarm, waarin hij inmiddels alweer vol liefde een katje klemt dat hij van de vloer heeft gevist. Ooit kwam hij aan de kost door in te breken en bracht hij de nachten door in een doos of onder een brug. Nu drinkt hij koffie met een Hollandse en moppert op Bach en op niet-ritmisch gezongen psalmen. Van alle mooie ervaringen die we opdoen dankzij onze emigratie zijn de ontmoetingen met zo veel verschillende, bijzondere mensen toch wel de beste. Dat we nou helemaal vanuit Nederland naar Karinthië moesten komen om deze ruwe bolster met z’n blanke pit te ontmoeten! Ik voel me opeens mijlenver buiten mijn eigen bubbel. En dat voelt fijn. Hansjörg is een voorbeeld voor ons allemaal, daar zijn wij het thuis allang over eens. Niemand van ons heeft zo veel geduld, deelt zo veel van zijn eten met de dieren, is zo behulpzaam en mild. Juist met hem zou ik nou zo graag ook eens iets meer van de inhoud van dat ”tandartsmuziekie” en dat ”Latijnse nummer” delen. Ik zoek naar woorden, maar kan ze niet vinden. Bijna zou ik iets voor hem willen zingen. Maar laat ik hem dat nú maar even niet aandoen.

Volgende keer: Gekke ”Grillabend” terdege *

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (42) is met haar man Maarten (45) en hun kinderen Jos (15), Laura (13), Lindy (10) en Heidy (9) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderij.

24 MEI 2022

Houd de komende nummers van Terdege in de gaten, want er komt steeds iets meer in beeld! 46

terdege *

24 MEI 2022

TERDEGE COUNTRY COTTAGE Welkom in de Terdege Country Cottage, de grote tent midden op de fair. Dé plek om te onthaasten, te ontmoeten en inspiratie op te doen. Bij het podium is het goed toeven; de hele dag is hier een mooi programma. Elke morgen klinkt er live muziek van jonge talenten, zoals harpiste Noralie van Gurp en ’s middags is er een moment van samenzang. Ook bekende gezichten van Terdege beklimmen het podium: ds. M. van Kooten, Arien van Ginkel, Teunie Luijk en veel andere columnisten en bloggers.

LIVE BIJ TERDEGE LIVE Op drie avonden wordt Terdege Live uitgezonden vanaf de Zomerfair. Presentatoren Gisette en Riekelt gaan in gesprek met diverse gasten. Woensdagavond interviewen ze onder meer SGP-burgemeester Jan Luteijn (Barneveld). Donderdagavond komt oud-commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp en vrijdagavond staan twee SGP-vrouwen in de spotlights: Janie de Jong en Eline Nieuwland. Janie heeft jarenlang gewerkt als secretaresse van de SGP-Kamerleden, maar besloot pas om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Eline is gemeenteraadslid in Dordrecht. Op de fair heb je de kans om de uitzendingen live mee te maken en in gesprek te gaan met de presentatoren. Welkom!

terdege *

24 MEI 2022

r e d n O ns o

3 1

Op 25 mei hopen onze lieve ouders, opa en oma, Gerrit en Grietje Schouten-de Bruin, D.V. 50 jaar getrouwd te zijn. Wij willen hen van harte feliciteren en hun Gods onmisbare zegen toewensen. Namens jullie (klein)kinderen en achterkleinkind. Aardhuisweg 23, 3888 ME, Uddel.

Op 27 mei zijn Wim en Anja van der Linden-Knulst D.V. 40 jaar getrouwd. Wij willen hen hiermee van harte feliciteren en hun Gods onmisbare zegen toewensen. Liefs van de Knulstjes. Beatrixhof 9, 3341 XK Hendrik-Ido-Ambacht.

D.V. 28 mei hoopt Ruben Kom, Westdijk 15, 3244 BM Nieuwe Tonge, 25 jaar te worden. Ruben is meervoudig gehandicapt en woont thuis bij zijn ouders. Overdag bezoekt hij een dagbestedingscentrum. Ruben werkt graag in de tuin, houdt van wandelen en zwemmen.

Onze lieve (o)pa en (o)ma hopen D.V. 30 mei 25 jaar getrouwd te zijn. Wij willen hen hiermee van harte feliciteren en wensen hun Gods nabijheid toe voor de toekomst. Johan en Ingrid van de Graaf, Van Eesterensingel 4, 2951 CK Alblasserdam.

terdege *

24 MEI 2022

Voor ‘Onder ons‘ kunt u een foto en een korte tekst inzenden: Onder Ons Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

Onlangs was Terdege in Salem. Daar maakte fotograaf Tineke van der Eems een mooie foto van mevrouw Maljaars. Liza en Monique Bij de Vaate lieten een mok maken met de foto erop.

D.V. 28 mei hoopt onze

geliefde (schoon-)moeder, oma en omi, mevrouw P. Hazenoot-Kuijt, 92 jaar te worden. We zijn dankbaar dat zij nog in ons midden is. We willen haar ook langs deze weg van harte feliciteren met haar verjaardag en Gods zegen toewensen in de avond van haar leven. Boulevard 31, 2225 AC Katwijk.

13 mei waren Rutger en Anneke van Zetten- van Dam 12,5 jaar getrouwd. Lieve papa en mama, van harte gefeliciteerd! We hopen dat jullie nog lang voor ons mogen zorgen. We wensen jullie Gods onmisbare zegen toe. Liefs: Hannah, Rhodé & Myrthe, Hidde en Nina.

Op 21 april waren onze lieve (groot)ouders, Jo en Anna Buijk, 55 jaar getrouwd. Wij willen u feliciteren met dit jubileum en Gods onmisbare zegen toewensen. Liefs van jullie (klein- en achterklein) kinderen. Maasstraat 81, 3371 SK Hardinxveld-Giessendam.

terdege *

24 MEI 2022

terdege *

24 MEI 2022

DERDE GENERATIE IN EEN OUDE BOERENWONING

„Net een museum” De voorkant van hun woning is nog volledig in oude staat, de achterkant is binnen verbouwd. Jan (65) en Ria (60) van den Bosch uit Terwolde zijn de derde generatie die in het monumentale boerderijtje ’t Hoendernest wonen, dat inmiddels van alle gemakken is voorzien. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

24 MEI 2022

De ou d e wo on k a m er i s ni e t v e ra n d erd .

In g ed a c h t en h o or t J a n no g de g e l ui d en v a n t oe n.

BINNENKIJKER

ij weet nog hoe het vroeger was, toen hij als jochie bij zijn ouders en grootouders in de Saksische boerderij uit 1736 woonde. „Dit was onze woonkamer”, wijst Jan van den Bosch, met zijn handen de ruimte van zo’n 4 bij 4 meter afbakenend. „In het kamertje hiernaast, van 2 bij 3 meter, woonden mijn grootouders. Mijn zus en ik sliepen in het opkamertje, dat ook toegang gaf tot de kelder. En mijn ouders hadden een bedstee.” Zes mensen in een huis dat krap 22 vierkante meter beslaat; daar kun je nu niet meer mee aankomen. „Maar zestig jaar geleden was het de gewoonte. En mijn grootouders vonden het prima. Die waren heel tevreden; ik heb hen nooit horen klagen.” Lange tijd bleef de situatie in het huisje in Terwolde hetzelfde. „Mijn vader hield niet van vernieuwing. Hij ploegde het land met behulp van een paard, omdat hij geen trekker wilde. Toen hij stierf en onze moeder alleen achterbleef, hebben wij het huis van haar gekocht. Het leek me heel mooi om hier weer te wonen, als derde generatie. Maar we hebben wel gelijk de achterkant opgeknapt, 27 jaar geleden. Dat vond mijn moeder gelukkig prima, al denk ik dat mijn vader het niet gewild zou hebben.” Alleen de oude woonkamer is nu nog hetzelfde. Verder is de boerderij totaal veranderd. „De deel is onze keuken en eetkamer geworden. Ook hebben we hier beneden een badkamer en een slaapkamer gebouwd. En boven sliepen onze kinderen. Dat was voorheen de hooizolder. In oude staat was die onbewoonbaar. Alleen al vanwege het plafond, waar zulke grote kieren in zaten dat het hooi naar beneden kon dwarrelen.” In gedachten hoort hij nog de geluiden van toen. Het lawaai van de

koeien, die in de naastgelegen deel tegen de balken schuurde. En altijd was er angst als er onweer kwam. „Onze boerderij heeft een rieten kap. Het gevaar dat die in brand zou vliegen, was groot. Veel van dit soort boerderijen in de omgeving is afgebrand. We moesten bij onweer daarom allemaal uit bed. Niemand sprak dan. Alleen mijn vader, die ging van de zenuwen juist heel druk praten. „Houd je stil”, zei mijn moeder dan. Die angst neem je over van je ouders.”

VLEES Het houten plafond heeft Jan ossenbloedrood geschilderd. „Mijn ouders hadden een verlaagd plafond gemaakt, voor de warmte. Maar dat heb ik eruitgehaald.” Het dressoir tegen de muur is een erfstuk van Jans moeder, evenals de tafel en de rookstoel van zijn vader. „Ze konden na hun trouwen geen nieuwe meubels betalen, dus hebben ze deze destijds voor 27,50 gulden per stuk bij een opkoper gekocht”, zegt Jan. Ria: „Als onze kinderen ergens wilden zitten, zei mijn schoonmoeder: Ga maar aan de grote tafel zitten.” Jan, tikkend op een kleine tafel die voor het raam van de oude woonkamer staat: „Dat was dit tafeltje. Mooi toch? Wat een andere tijd was dat.” De grote schoorsteen is aan de onderkant niet meer open, maar netjes afgetimmerd. Ria: „Hier werd vroeger open vuur gestookt, maar dat doen we niet meer.” Jan: „Aan de wimme hingen lang geleden worsten te drogen. Mijn moeder vertelde dat het vet dan soms op de grond droop. Iedere keer als ze honger kregen, ging er een worst af. En in de schoorsteen zaten nog van die grote haken, waaraan vlees gerookt werd.” Onder de schoorsteen staat nu een gietijzeren fornuis. Ria wijst naar een klein serviesje boven

terdege *

24 MEI 2022

Op de tegels staat Psalm 133. „Mijn moeder had dit op een plank laten zetten, maar die is vermolmd.”

terdege *

24 MEI 2022

„H e t h u i s h er i n n er t m i j a a n mi j n e i g en j e u gd . D a a r g e ni e t i k n o g e l ke d a g v a n . ”

op de schoorsteenmantel. „Dat dejeuneetje was ook nog van mijn schoonmoeder.” Op de tegeltjes die de schoorsteen versieren, staat Psalm 133: „Waar liefde woont, gebiedt de HEER den zegen.” „Mijn moeder had dat na haar trouwen op een plankje laten zetten, maar dat is aangetast door houtworm. Daarom heeft mijn schoonzus voor ons een tegeltableau gemaakt met dezelfde tekst.” Jan vindt het prachtig dat het huis iets van zijn geschiedenis laat zien. „Het herinnert mij aan mijn eigen jeugd. Daar geniet ik nog elke dag van. Ik zie bijvoorbeeld altijd de notenboom die mijn grootvader begin 1905 heeft geplant.” Ook voor het huis is nog iets van het verleden te zien. Op de plek van het nieuwe bakhuisje stond vroeger een oud bakhuisje, in vergelijkbare stijl. En de waterpomp is nog precies dezelfde als in de tijd van Jans voorouders.

Zelf gebruiken ze nu vooral het nieuwe deel van de woning. Ria: „Alleen ’s zondags zitten we hier, met z’n tweeën. En soms als we bezoek hebben. Mensen vinden het leuk om deze kamer te zien, merken we. „Net een museum”, zeggen ze dan.””

GENERATIES De ambitie om de keuterboerderij voort te zetten, heeft het echtpaar nooit gehad. Jan: „Toen wij er kwamen wonen, waren er al geen koeien meer. Wel verbouw ik als hobby groente en aardappels. Ik vind het mooi om het land te bewerken op de plek waar mijn voorgeslacht dat ook deed.” Het boerderijtje is inmiddels al 117 jaar eigendom van de familie Van den Bosch. Het kwam in 1905 in hun bezit, toen Jans overgrootvader het voor 2500 gulden kocht voor zijn zoon Gerrit-Jan. Jans vader Gerard kocht de boerderij

van Gerrit-Jan. Gerrit-Jan en zijn vrouw bleven in het huis wonen. „Het waren heel sociale, lieve mensen”, herinnert Jan zich. „Mijn oma paste op mij en mijn zus als mijn ouders naar het land waren. We konden altijd bij haar terecht. Net zoals onze jongste dochter met mijn moeder is opgegroeid.” Inmiddels is de boerderij alweer 27 jaar eigendom van Jan en Ria. Of er een vierde generatie staat te trappelen om het huis na hen over te nemen? Jan: „Het probleem is dat huizen tegenwoordig veel geld kosten. Ik weet niet of een van de kinderen dit nog kan kopen. Al hoop ik het wel.” „Één van onze dochters heeft er wel wat mee”, denkt Ria. „Maar eigenlijk wil ik daar helemaal niet aan denken. Ik hoop dat we hier samen oud mogen worden. Al zouden we ook misschien best bij een van de kinderen in kunnen wonen, zoals Jans moeder destijds bij ons deed.”

terdege *

24 MEI 2022

PARTNERCONTENT

SILOAH // DE BOOG 24 ’S-GRAVENPOLDER // WWW.SILOAH.NL/VACATURES // 06-86865612

Gezellig wonen bij De Boog Sinds 2009 heeft Adrie van de Velde (64) in appartement De Boog, een woonlocatie van Siloah in ’s-Gravenpolder. Hij woont er met veel plezier. Het appartement van Adrie is voorzien van een eigen douche, wc en keukenblok met koelkast. Adrie woont in een groep, samen met andere cliënten. Dat geeft soms veel prikkels, maar het is ook erg gezellig. „Adrie heeft het syndroom van Down. Hij eet vaak samen met de andere cliënten met een verstandelijke beperking. Ook drinken ze samen koffie, vieren ze verjaardagen, zingen ze samen en houden ze elke week een weeksluiting”, vertelt Adries zus Josien Versluis-van de Velde (67). „Ook neemt hij deel aan activiteiten, zoals wandelen, picknicken of een ijsje halen. Eén avond per week doet de groep aan gymnastiek. Adrie doet dan fanatiek mee. Hij heeft een goede band met het per-

soneel van De Boog. „De zorg is er goed, dat hebben we juist ook tijdens de coronapandemie ervaren”, aldus Josien. Omdat Adrie en de andere bewoners ’s ochtends op verschillende tijdstippen naar het werk moeten, eten ze ’s morgens niet samen. Adrie gaat naar de ouderendagopvang De Rotssteen in ’s-Gravenpolder. Josien: „Hij vindt het er heel fijn. Op vrijdag bakt hij met de andere ouderen af en toe een taart, die ze dan op zondag lekker oppeuzelen.” Josien doet mantelzorg voor haar broer. „Om de twee weken komt Adrie een weekend bij ons thuis, van zaterdag tot maandag. Soms nemen we een dag vrij om te gaan winkelen. Sinds twee jaar gaan mijn man en ik elk jaar een week met

Adrie op vakantie. Op vakantie gaan in een groep wordt hem wat teveel. Adrie en ik hebben een goede band met elkaar. Hij belt me vaak en als we ziek zijn of zorgen hebben, leeft hij met ons mee. Voor Moederdag gaf hij me een bos bloemen, als bedankje voor de goede zorgen. Nadat Adrie naar de kerk is geweest of thuis naar de dienst heeft geluisterd, komt hij weleens met vragen. Ik probeer het allemaal zo duidelijk mogelijk uit te leggen, woord voor woord en met de Bijbel erbij. Op die manier hebben wij ook een geestelijke band.”

COLUMN

MENIERE EN MOLIERE

ls pastor heb je regelmatig te maken met zieken en met mensen die fysieke of psychische klachten hebben. Recent vernam ik van iemand dat hij last had van voortdurende oorsuizingen als gevolg van het coronavirus. Hoewel dit een zeldzaamheid blijkt te zijn, kan het dus wel. Luther leed ook aan oorsuizingen, net als schilder Vincent van Gogh en componist Ludwig von Beethoven. Ik wist dat er een Franse naam is voor deze kwaal waarvan de beginletter een m is en de uitgang ière. Al zoekend kwam ik uit bij de ziekte van Molière –naar ik meende– maar het bleek de ziekte van Ménière te zijn. De Franse arts Prosper Ménière heeft deze oorkwaal in 1861 voor het eerst duidelijk in kaart gebracht. Een van de symptomen van de aandoening is oorsuizen, dat ook wel tinnitus genoemd wordt. Dit woord is afgeleid van het Latijnse tinnire, dat rinkelen betekent. Jaren geleden bereidde ik me voor op een preek over Elia, over zijn gebed om regen na drieënhalf jaar droogte. Ik liet mijn gedachten gaan over de woorden die hij tot Achab sprak: „Want daar is een geruis als van een overvloedige regen.” Sprak hij uit het geloof of hoorde hij metterdaad die ruising? Toen ik over die laatste optie nadacht, kwam mij die kwaal voor de geest waarbij mensen echt ruis in hun oren hebben. Ik had de klok weleens horen luiden, maar wist niet waar de klepel hing. Dat moet ”de ziekte van Molière” zijn, dacht

ik. Bij nader onderzoek bleek het de ziekte van Ménière te zijn. De kwaal van Luther dus. Hij schreef erover: „Niemand gelooft me als ik vertel hoeveel ik te lijden heb van de duizeligheid, het rinkelen en het suizen in mijn oren. Ik kan nog geen uur ononderbroken lezen of helder nadenken, want meteen is het suizen aanwezig, waardoor ik mijn concentratie langzaam maar zeker verlies.” Luther zag het niet als een medisch probleem, maar als een direct werk van de duivel, die „mij in zijn rijk niet uit kan staan.” Ook wijlen ds. F. Mallan leed aan deze kwaal, waardoor hij gedwongen was met emeritaat te gaan. Hij werd bijzonder getroost door een destijds recent verschenen boek met brieven van Luther –vertaald door ds. P. den Ouden– waarin hij over die kwaal schreef. Ondertussen kwam ik erachter dat er ook een ziekte is die aan de naam Molière is verbonden.

Eigenlijk helemaal geen ziekte, en toch voelt men zich ziek. Erg genoeg. Hypochondrie heet dat, met een duur woord. Een psychisch iets wat we niet mogen wegzetten als ”aanstelleritis”. Zoiets deed de Franse toneelschrijver en acteur Molière. Zijn eigenlijke naam was Jean Baptiste Poquelin. Diverse komedies schreef hij, waarbij adel, geestelijkheid en medici op de korrel werden genomen. Zo maakte hij ook een toneelstuk getiteld ”Le malade imaginaire” (de ingebeelde ziekte). Molière speelde er zelf ook in. Hij had zichzelf de rol van een hypochonder toebedeeld, genaamd Argal. Tijdens de vierde opvoering, op 17 februari 1673, werd hij onwel. Hij stierf diezelfde avond, op 51-jarige leeftijd. Een waarschuwing op z’n minst dat we niet overal de spot mee mogen drijven. In de Bijbel wordt gesproken over kwalen die niet medisch te behandelen zijn. Dat zijn de zondekwalen die Jesaja onder woorden brengt als: „Het ganse hoofd is krank, en het ganse hart is mat. Van de voetzool af tot het hoofd toe is er niets geheel aan hetzelve, maar wonden en striemen en etterbuilen die niet uitgedrukt noch verbonden worden.” Niemand zij Menière gegund of datgene waar Molière de spot mee dreef. Wel de diagnose die Jesaja stelde. Die gezond zijn hebben immers de Medicijnmeester niet van node, maar die ziek zijn. Van Hem geldt: „Hij heeft onze krankheden op Zich genomen.”

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

24 MEI 2022

Eenzaamheid is als honger en dorst Eenzaamheid is toegenomen in coronatijd. Door corona werd het moeilijker voor jonge en oude mensen om contacten te onderhouden of nieuwe contacten te leggen. Gelukkig is er, ook door corona, meer aandacht gekomen voor deze problematiek.

et aparte is dat bijna niemand aan de bel durft te trekken met de mededeling ”ik ben eenzaam”, of ”ik voel me eenzaam”. Mensen lijken zich daarvoor te schamen. Een student zegt misschien wel: „Mijn studie loopt niet zo lekker”, maar hij vertelt er niet bij dat hij avond aan avond alleen op zijn kamer zit en zich daarover ongelukkig voelt. Schaamte voor gevoelens van eenzaamheid en er niet eerlijk over durven zijn, is nergens voor nodig. Bij onze basisbehoeften horen eten, drinken én verbinding ervaren met andere mensen. Zonder eten en drinken en contact met medemensen overleven we niet. Zoals we ons niet hoeven te schamen voor honger of dorst, hoeven we dat ook niet te doen voor eenzaamheid.

eenzaamheid bedoelen. We zijn ten diepste namelijk altijd eenzaam, want we kunnen alleen ons eigen leven leiden. Als we ziek zijn en we ontvangen alle zorg en liefde die we nodig hebben, zijn we nog eenzaam. Wij alleen moeten het ziek-zijn doormaken. Als een jongere niet weet wat voor opleiding hij wil gaan doen, kan hij veertig adviezen krijgen, maar hij moet echt zelf de knoop doorhakken. Dat geeft dat basale gevoel van eenzaamheid. Vooral jongeren vinden dat een eng gevoel. Ze staan op de hoge duikplank van het bijna volwassen leven en moeten zelf de sprong wagen. Ouderen ervaren deze eenzaamheid het sterkst als ze de dood zien naderen. Ik wijs dan altijd op God. Niemand kan in onze huid kruipen, maar God kent ons door en door, altijd. Lees Psalm 139 maar. In geloof zijn we dan toch niet eenzaam.

ALTIJD EENZAAM Is er iets te doen tegen eenzaamheid, zoals je ook iets kunt doen aan honger en dorst? Ja en nee. Het ligt er maar aan wat we met

BETEKENISVOLLE VERBINDING Er is ook eenzaamheid op gevoelsniveau. Die knaagt terwijl anderen het niet opmerken. U

Zoals we ons niet hoeven te schamen voor honger of

terdege *

24 MEI 2022

Nico van der Voet (1958) woont in Veenendaal, is gehuwd, heeft vier kinderen en een kleinkind. Hij studeerde theologie in Utrecht en is docent hbo theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij ook als studentenpastor werkt.

PSYCHOLOGIE

hebt een gezin, maar eigenlijk hebt u geen goed contact met uw man, vrouw of kinderen. U hebt ogenschijnkijk genoeg gezelligheid thuis en op andere plekken, u bent misschien wel actief in het vrijwilligerswerk en toch bent u eenzaam. U mist een betekenisvolle verbinding met anderen. U hebt met niemand een vertrouwelijk van-hart-tothart-contact. Misschien hebt u er altijd van gedroomd om een échte vriendin te krijgen. Of de partner met wie u alles kunt delen. Maar zo is het niet gegaan. Is hier iets aan te doen? Ja, maar niet eentwee-drie. Wat is namelijk de oorzaak? Die kan met anderen maar ook met uzelf te maken hebben. Misschien hebt u geen contact op hartsniveau omdat u ten diepste zelf niet in uw hart durft te laten kijken. Maar het kan ook komen doordat uw man niet fijngevoelig is, hoe vaak u ook in uw hart laat kijken. Dat vergt enig onderzoek. Tip: praat er eens over met iemand die wijsheid heeft op dat gebied, bijvoorbeeld een therapeut.

WEINIG CONTACTEN Alledaagser is de voor iedereen waarneembare eenzaamheid. Mensen hebben weinig contacten of helemaal géén. De familie is klein of woont ver weg. De buren zijn allemaal druk met het eigen gezin of de eigen werkzaamheden. Iemand is alleenstaand (geworden) en heeft geen kringetje om zich heen. Als iemand dan ook nog ziek wordt, wie kijkt er dan naar die eenzame persoon om? Als je niet eenzaam bent, begrijp je niet dat het alle dagen alleen zijn voor sommigen een loden last kan zijn. Als kerken, burgerlijke gemeentes of scholen iets doen voor eenzame mensen, gaat het altijd over deze sociale eenzaamheid. Dan worden er activiteiten

op poten gezet voor (mogelijk) eenzame mensen of die mensen worden opgezocht. Aan anderen wordt gevraagd om contacten te leggen met eenzamen. Heel goed! Maar het zijn maar kleine handreikingen. Koffiedrinken na kerktijd geeft dan drie kwartier contact (ook niet altijd!) voor iemand die eenzaam is en dan is het weer wachten tot volgende week. Maar het goede nieuws is dat iemand hier zelf het meeste aan kan doen. Zeker als mensen nog gezond zijn, hebben ze de mogelijkheden om naar activiteiten toe te gaan, andere mensen op te zoeken, vrijwilliger te worden. Ze kunnen de buren met wie ze geen contact hebben ook bij zichzelf op de koffie vragen. Als familie ver weg woont, kunnen ze nog wel regelmatig opbellen, digitaal contact hebben of de trein pakken om hen op te zoeken. Het domste wat eenzame mensen kunnen doen is: afwachten tot anderen het probleem oplossen. Het is in principe eenvoudig. Als je honger hebt, moet je eerst boodschappen doen en dan kun je eten. Als je eenzaam bent, zoek dan mensen op en probeer je met hen te verbinden. Dat levert teleurstellingen op, maar af en toe ook succes. Helaas is niet iedereen sociaal vaardig en dapper genoeg om zelf mensen om zich heen te ‘verzamelen’. Daar blijft een taak liggen voor de christelijke gemeente. Denk dan niet alleen aan een jaarlijks huisbezoek van een ambtsdrager. Probeer eenzame mensen bij de gemeente te betrekken en leef ook spontaan met hen mee. Soms is het mogelijk om vanuit de gemeente (tijdelijk) een mantelzorggroepje om iemand heen te vormen. Het zou wel heel pijnlijk zijn als in een christelijke gemeente een man 38 jaar ziek is en dan moet zeggen „Ik heb niemand…” (Joh. 5).

dorst, hoeven dat ook niet te doen voor eenzaamheid.

terdege *

24 MEI 2022

Wij nemen de tijd voor je

Word jij onze nieuwe collega? Wij zijn op zoek naar een pedagogisch medewerkster voor 2 tot 4 dagdelen per week op onze reformatorische peuterspeelzalen in Barneveld en Scherpenzeel.

Bruidshuis Dokter - de Graaf Oudestraat 62 - Kampen - 038-3332227 www.bruidshuisdokterdegraaf.nl

Nieuwsgierig geworden? kijk voor meer informatie op kipkakel.nl/vacature

De stem van christelijke ouders in Den Haag Bent u al lid? Juist nu is het nodig ons geluid te versterken! Gerdien Lassche | Beleidsmedewerker

Reformatorische Oudervereniging Ridderkerk | 0180 - 44 26 20 www.rovereniging.nl

ROV

Reformatorische Oudervereniging

Doneer en/of word lid! Zie www.rovereniging.nl of scan de QR-code

ROV

Reformatorische Oudervereniging

COLUMN

GROETEN UIT

DEN HAAG Veiligheid is een belangrijke, kostbare en veelomvattende zaak. Verkeersveiligheid, sociale veiligheid, een sterk leger en zo kun je aan nog veel meer onderwerpen denken. Voor de SGP is defensie al vele jaren een belangrijk thema. Ook in vredestijd heeft de partij aandacht gevraagd voor een sterk leger en voorstellen gedaan om defensie van voldoende middelen te voorzien. Om onze landsgrenzen te kunnen verdedigen, om internationaal bij te dragen aan vrede en gerechtigheid, maar ook om bij binnenlandse rampen ondersteuning te kunnen bieden. In deze tijd van oorlog op Europees grondgebied zijn er ineens veel meer partijen die defensie een warm hart lijken toe te dragen. Echter, als je op het moment dat de oorlogsdreiging er is pas bereid bent om te gaan investeren, dan ben je gewoon te laat. Om die reden hebben we als SGP een wetsvoorstel in de maak om wettelijk vast te leggen dat we minstens 2 procent van ons nationaal inkomen aan veiligheid gaan besteden. Defensiewoordvoerder zijn, betekent ook dat je soms op bijzondere plaatsen komt. Zo was ik onlangs op de kazerne in Stroe, vlak bij huis. Ik was er vaak langsgereden, maar er nog nooit geweest. Aanleiding voor het bezoek was het Kooy-symposium, een congres van defensie en ingenieurs. Het was ‘smullen’, die dag! In kort bestek kwamen de uitdagingen voor defensie langs, maar ook de mogelijke oplossingen die bijvoorbeeld nanotechnologie en quantumtechnologie ons bieden. Van een heel andere orde waren de Invictus Games in Den Haag, een evenement waar veteranen die fysiek of psychisch gewond zijn geraakt diverse sporten beoefenen. De Britse royals Harry en Meghan heb ik niet gezien; wel onze premier en collega’s Raymond Knops en Derk Boswijk. En ook de Militaire Willems-Ordedragers Marco Kroon en Roy de Ruiter. Maar wat me het meest raakte, waren de veteranen in rolstoelen die ledematen moesten missen. Het beeld van een jonge Amerikaan die beide benen en een arm mist, zal me altijd bijblijven. Hij heeft zijn gezonde lichaam ergens in deze wereld gegeven voor de vrede en veiligheid van zijn medemens. Deze veteranen verdienen ons grootste respect en medeleven. Dat veiligheid een kostbare zaak is, dat wist ik. Hoe hoog die prijs soms is, daar werd ik op die bijeenkomst in het Haagse Zuiderpark opnieuw stevig bij bepaald. CHRIS STOFFER TWEEDE KAMERLID VOOR DE SGP

Altijd op zoek naar een wc in de buurt

Als je de reclames mag geloven, is ongewild urineverlies een probleem dat makkelijk is op te vangen. Gebruik incontinentiemateriaal en het is opgelost. ”Ik vind dat vooral heel sneu”, zegt bekkenfysiotherapeut Leanne Schepers. ”Want er valt echt wel iets tegen urineverlies te doen.” tekst: FIJA NIJENHUIS beeld: MARTHE ROUKENS

GEZONDHEID

er ongeluk een druppeltje, scheut of zelfs hele plas verliezen: het overkomt vrouwen en mannen van alle leeftijden. Erover praten doen we niet veel. Maar wie er last van heeft, weet hoe vervelend het is en hoe onzeker je ervan kunt worden. „Urineverlies komt vaak voor tijdens de zwangerschap”, zegt Leanne Schepers. „Vaak wordt gezegd: het hoort erbij, het is normaal. Maar het hoeft niet normaal te zijn, want er zijn echt wel dingen die we kunnen doen om de klachten te verminderen of zelfs te laten verdwijnen.” „De klachten kunnen heel beperkend zijn”, weet ook haar collega Britt Struijk, die bijna klaar is met de opleiding tot bekkenfysiotherapeut. „Het komt voor dat iemand de deur niet meer uit durft, uit angst urine te verliezen. Je raakt dan aan huis gekluisterd en je sociale leven lijdt daaronder. Wat ik ook hoor, is dat mensen als ze een restaurant binnenkomen direct kijken waar de wc is. Want ze moeten daar dichtbij zitten, voor het geval dat. Het plassen overheerst dan zo erg, dat –zoals wij het in de zorg noemen– de kwaliteit van leven erdoor vermindert. Als het probleem je echt beperkt en je er veel last van hebt, ga dan naar een huisarts of naar een bekkenfysiotherapeut. Blijf er niet mee rondlopen.”

ZWANGERSCHAP Hoe komt het nu precies dat zwanger zijn leidt tot urineverlies? „Vanaf dag één dat je zwanger bent, verandert je hormoonhuishouding”, legt Schepers uit. „Spieren, pezen en banden in het hele lichaam, ook in en rond het bekken, worden weker. Het lichaam levert in op kracht en stabiliteit. De bekkenbodem is onder andere belangrijk om het plassen onder controle te houden. Op het moment dat de bekkenbodem wat minder sterk wordt, kan die ook minder snel aanspannen als het nodig is. Tegelijkertijd groeit de baby, dus er komt meer druk op een minder sterke bekkenbodem. Op ”buikdrukverhogende” momenten bestaat dan

dus de kans dat je je plas niet kunt ophouden.” Voorbeelden van die momenten zijn niezen, hoesten, springen en iets zwaars tillen. Op internet zijn allerlei oefeningen te vinden die goed zijn voor de bekkenbodem. Maar Struijk adviseert niet zomaar zelf aan het trainen te gaan. „Het is slim om eerst te laten onderzoeken wat er bij jou aan de hand is. Urineverlies kan namelijk veroorzaakt worden door een onderactieve, ofwel zwakkere bekkenbodem, maar ook door het tegenovergestelde: een overactieve bekkenbodem. Een combinatie van een onderactieve en een gespannen bekkenbodem komt ook voor. In elke situatie zijn er andere oefeningen nodig.”

LEANNE SCHEPERS: ”URINEVERLIES ÍS NIET IETS WAT ER GEWOON BIJ HOORT”

STRESS Struijk legt uit wat een overactieve bekkenbodem is, een probleem dat op elk moment in iemands leven kan ontstaan – dus niet alleen tijdens de zwangerschap: „Stel, je hebt langdurig veel stress omdat er van alles in het leven speelt. Je kunt daardoor letterlijk gespannen raken: allerlei spieren worden aangespannen, waaronder de bekkenbodemspieren. Dit gebeurt vaak onbewust. Als dat spannen te lang aanhoudt, kun je last van een overactieve bekkenbodem krijgen. Er kan dan ongewild urineverlies ontstaan. Een voorbeeld: als je niest, wil je dat je bekkenbodem aanspant. Maar als die al aangespannen is, kan die niet verder aanspannen en ontstaat er juist ontspanning. En dan is het mogelijk dat je wat urine verliest.”

terdege *

24 MEI 2022

Bij bekkenfysiotherapie leer je je bekkenbodemspieren zo te gebruiken dat ze op het juiste moment aan- en ontspannen. Struijk vertelt hoe dat in z’n werk gaat. „Tijdens het eerste gesprek brengen we iemands situatie in kaart. Dat doen we door heel veel vragen te stellen, en niet alleen over het urineverlies. De bekkenbodem is een gebied waar veel dingen samenkomen, zoals plassen, ontlasten en seksualiteit.” Na een –bij voorkeur inwendig– onderzoek wordt er een plan gemaakt. „Dat is afhankelijk van wat er aan de hand is. De een moet krachtoefeningen gaan doen, de ander moet zich juist meer ontspannen. Het zijn oefeningen die je ook thuis kunt doen.” Zwangeren komen meestal wekelijks bij de bekkenfysiotherapeut. „We geven dan veel informatie en adviezen en controleren of de oefeningen thuis goedgaan. Daarna kan er meestal wat langere tijd tussen de afspraken zitten, bijvoorbeeld om de twee of drie weken. Het is afhankelijk van hoe het gaat.” Schepers is best te spreken over de discipline die zwangeren opbrengen om thuis

terdege *

24 MEI 2022

oefeningen te doen. „De meesten doen dat goed. Ze merken al snel dat ze er baat bij hebben: ze verliezen minder druppeltjes of hebben minder lage rugpijn. Dit motiveert om de oefeningen vol te houden. Want als je ermee stopt, kunnen de klachten weer verergeren.” De fysiotherapeuten behandelen ook vrouwen die na de bevalling last houden van urineverlies. Struijk: „Als iemand tijdens de zwangerschap lage rugklachten heeft, dan zijn die na de bevalling vaak bijna meteen weg, of anders na een paar dagen. Het urineverlies kan nog wel een tijdje voortduren in de eerste week of weken na de bevalling. Dat komt omdat de bekkenbodem uitgeput is vanwege de topsportprestatie die met zowel de zwangerschap als de bevalling is geleverd. Er is in ieder geval een goede week nodig om een slag te slaan in het herstel. We adviseren altijd om de eerste vier, vijf dagen na de bevalling geen trappen te lopen. Je bekken en bekkenbodem kunnen dat niet goed aan. Neem dus goed rust tot dag vijf.”

terdege *

24 MEI 2022

GEZONDHEID LINDA (34) Linda was nog geen 20 toen ze last kreeg van urineverlies. Na allerlei onderzoeken bleek ze endometriose te hebben. OVERGANG Ook tijdens de overgang kan urineverlies optreden. Schepers behandelt deze vrouwen op ongeveer dezelfde manier als zwangeren. „Ik zie ook vrouwen in de overgang die naast urineverlies een zwaar gevoel in de onderbuik hebben, ze spreken dan vaak van een zwaar balgevoel onderin. Soms voelt het alsof er iets uit de vagina komt. Er kan dan sprake zijn van verzakking.” Dit houdt in dat blaas, darmen of baarmoeder niet meer goed op hun plaats zitten. Daar kunnen allerlei oorzaken voor zijn, zoals een onderactieve bekkenbodem. „Soms helpt fysiotherapie, soms is er meer nodig”, zegt Schepers. „Er kan bijvoorbeeld een ring –pessarium– in de vagina worden geplaatst, waardoor de organen beter op hun plek blijven en klachten zoals urineverlies verminderen of verdwijnen. Tot slot: kun je zelf iets doen om je bekkenbodem sterk te houden? Struijk: „Zorg voor een actieve leefstijl. Want je hebt beweging nodig om je spieren, ook die in je bekkenbodem, sterk te houden.”

„Ik was met mijn moeder in een winkel toen ik ineens voelde dat mijn onderbroek nat was. Ik was helemaal verbouwereerd: wat ís dit, wat gebeurt er? Eerst dacht ik nog dat ik misschien ongesteld geworden was, maar dat kon eigenlijk niet. „We moeten even naar huis”, zei ik tegen mijn moeder en ik vertelde wat er aan de hand was. „Als je maar niet het probleem van oma krijgt”, zei ze. De moeder van mijn moeder had dus ook last van urineverlies. Maar bij haar begon het op latere leeftijd. Ik ben niet direct naar de huisarts gegaan. Je schaamt je ervoor. Hoe kan het nu dat ik niet aanvoel dat ik moet plassen? Toen het twee weken later nog een keer gebeurde heb ik een afspraak gemaakt. Volgens de huisarts kon een te gespannen bekkenbodem de oorzaak zijn. Ik kreeg oefeningen mee. Maar ik bleef last houden. De huisarts adviseerde bekkenfysiotherapie en dat heb ik twee jaar lang gedaan. Het urineverlies is daardoor iets minder geworden, maar het is helaas nog steeds niet helemaal weg. Een jaar nadat ik was getrouwd, leek het erop dat ik niet natuurlijk zwanger werd. Mijn man en ik zijn toen in de medische molen terechtgekomen. Omdat ik ook zware en langdurige menstruaties had, kreeg ik uiteindelijk een kijkoperatie. Daaruit bleek dat ik endometriose had: er zit dan buiten je baarmoeder weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies. Er zijn vier stadia bij endometriose en ik zit in 4, dat is de ernstigste vorm. Ook ontstaan er voortdurend verklevingen in mijn bekken. Waarschijnlijk heeft het urineverlies met deze problemen te maken. Endometriose is een chronische ziekte waarmee je moet leren leven. Ik ben helaas niet zwanger geworden. Er zijn wel dingen die je kunt doen om de klachten te verminderen: anticonceptie gebruiken en in het uiterste geval kun je kiezen voor een baarmoederverwijdering. Mijn man en ik hebben na lang nadenken besloten om voor verwijdering te kiezen. Ik sta nu op de wachtlijst. In de eerste jaren dat ik last had van urineverlies, heeft het me erg beperkt. Ik durfde op een gegeven moment niet meer een dagje uit te gaan met vriendinnen. Mijn moeder waarschuwde me dat ik als ik zo ging doen, ik geïsoleerd kon raken. „Straks word je nog mensenschuw en kom je helemaal geen deur meer uit”, zei ze. Ik had vooral last van het schaamtegevoel. Ik heb toen gesprekken gehad met een psycholoog om mijn probleem te plekje te geven en te leren omgaan met de schaamtegevoelens. Gelukkig ben ik niet geïsoleerd geraakt.”

terdege *

24 MEI 2022

MARITH (31) Na de geboorte van haar eerste kindje kreeg Marith last van urineverlies. Ze heeft er negen jaar mee doorgelopen. Een inwendig continentiebandje bracht uitkomst. „Hoesten, niezen, bukken; er hoefde maar een beetje druk op mijn buik te staan of ik verloor wat druppeltjes. Het begon na de eerste zwangerschap en werd steeds erger. Toen ons vierde kindje geboren was, kon ik de trap niet meer op en af zonder urine te verliezen. Na mijn eerste bevalling ben ik naar een bekkenfysiotherapeut gegaan. Ik kreeg een papier met oefeningen mee en daar bleef het bij. Het resultaat was nihil, hoewel ik mijn best deed op de oefeningen. Goede begeleiding van de fysio is belangrijk, weet ik inmiddels. De hele periode van zwangerschappen zaten in al mijn tassen standaard schoon ondergoed en inlegkruisjes. Zo gauw ik iets voelde, ging ik naar de wc, mezelf verschonen. Tijdens het sporten gebruikte ik incontinentiemateriaal, maar dat voelde zo onprettig. Ik heb al die jaren dan ook nauwelijks gesport. Je bent voortdurend aan het nadenken. Een familie-uitje waarbij we gaan kanoën? Dan ben ik dus niet vlak bij een wc. Hoe gaan we dat doen? Niezen deed ik met de benen stevig gekruist, zittend op stoel. Dat hielp eerst wel, maar toen ik steeds meer urine ging verliezen werkte dat niet meer. Het was zo ongemakkelijk. Na ons vierde kindje ben ik opnieuw naar een bekkenfysiotherapeut gegaan, een die goed bekendstaat. Zij onderzocht me en vertelde heel eerlijk: ik begin wel met de therapie bij jou, maar kan niet beloven dat het gaat helpen. Mijn spieren waren heel slap. Ik ben heel vaak bij haar geweest, een paar maanden lang wel elke week. Ik volgde een strak schema met oefeningen en filmpjes. Elke keer als ik bij haar kwam vroeg ze of ik verschil merkte. Nee, helaas. Op een bepaald moment zei ze: we kunnen langer doorgaan, maar als je nog altijd geen verbetering merkt, gaat die niet meer komen. Toen kwam ik bij de gynaecoloog terecht. Zij stelde direct voor een bandje te plaatsen. Dat was een jaar geleden. Zo’n ingreep is best wel een dingetje, je mag de twee weken erna helemaal niets doen. Maar als ik zie hoe ik ervan opgeknapt ben… Jonge vrouwen die met hetzelfde probleem zitten, raad ik aan om zo snel mogelijk naar een bekkenfysiotherapeut te gaan die je goed begeleidt. Blijf er niet te lang mee rondlopen. Ik denk dat hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans is dat je spieren kunnen herstellen door oefeningen. Achteraf wens ik dat ik het eerder goed had aangepakt.”

terdege *

24 MEI 2022

Drie soorten urineverlies

• Urineverlies bij inspanning (ook wel stressincontinentie genoemd): dit gebeurt als je moet lachen, niezen, hoesten, bukken, rennen, traplopen, springen of iets zwaar tilt. Er staat dan ineens zo veel druk op buik en blaas dat de bekkenbodem niet voldoende of niet snel genoeg kan aanspannen en je wat druppeltjes, een scheut of zelfs een hele plas verliest. • Urineverlies bij aandrang: je voelt ineens sterke aandrang om te plassen en kunt de plas niet ophouden tot je op het toilet zit. • Urineverlies met kenmerken van beide.

ARTS NAAR DE HUIS OF DE FYSIO? kun je recht„Bij urineverlies fysiotherapeut n streeks naar ee geen verwijzing gaan, daar heb je lt bekkenfysiovoor nodig”, verte ruijk. „Maar ga therapeut Britt St huisarts en krijg je eerst naar de voor fysiotheraje een verwijzing de eerste negen pie, dan worden basisverzekesessies vanuit de n je aanvullend ring vergoed. Be fysiotherapie verzekerd, dan zit pakket. Het ligt standaard in dat ullende veraan de soor t aanv l sessies er dan zekering hoevee . Dus daar moet vergoed worden ” je even op letten.

MANNEN EN KINDEREN

Ook man nen kun nen last hebben van urineverlies”, zegt bekkenfysiotherapeut Britt Struijk. Dat begint meestal op wat oude re leeftijd, vanaf een jaar of 50, 60. Maar het komt ook voor bij man nen die jonger zijn.” Net als vrouwen kun nen ze terecht bij de huisarts en bekkenfysiothera peut. Grotere kinderen die per onge luk soms wat plas verliezen, kunnen ook naar een kinderbekken fysiotherapeut. Het gebeurt nog weleens dat een kind lekker aan het buitenspelen is, voel t dat het moet plassen, maar dat nog even uitstelt want het spelen is zo leuk. En dan is het op een gegeven moment te laat. De bla as van kind is nog niet zo groo t en is dus snel ler vol. Wat ook voorkomt is dat een kind niet voelt dat het moet en plassen, en ineens merkt: mijn onderbroek is nat. Een kinderbekkenfysiotherapeut heeft spec iale oefenin gen en tech nieken voor kinderen.”

Handige apps

• De app Bekkenbodem geeft veel informatie over de bekkenbodem en er staan ook oefeningen op. De app is samengesteld door bekkenbodemfysiotherapeuten. Britt Struijk raadt aan de app niet te gebruiken voordat je hebt laten controleren wat er met je aan de hand is. „Als je weet welke oefeningen goed voor jou zijn, kun je gericht zoeken.” • Huisartsen raden de app URinControl aan, ontwikkeld door artsen van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Er is ook een bijbehorende website: www.urincontrol.online. Zowel vrouwen als mannen vinden hier informatie en oefeningen.

Bandje

Als bekkenfysiotherapie niet (voldoende) helpt, zijn er operaties mogelijk. De bekendste is die waarbij inwendig een zogeheten continentiebandje wordt geplaatst: de Tensionfree Vaginal Tape (TVT).

Bent u op

oek naar een partner

in de reformatorische gezindte? Reformatorische Relatiebemiddeling is een toonaangevend, exclusief bemiddelend, landelijk relatiebureau voor de single, weduwe en weduwnaar. Wij bemiddelen, begeleiden en adviseren onze deelnemers op een persoonlijke en individuele wijze bij hun partnerkeuze.

Izak & Rebekka

Reformatorische Relatiebemiddeling Burgemeestersdijk 5B 7642 LV Wierden

Tel: 06-17329621 Website: www.refo-relatie.nl

Onze bemiddeling mag gezien worden als middel om mogelijk, in biddend opzien, een partner te vinden. We hebben het niet over slagingspercentages. Gods bestuur gaat over alle dingen, ook of het lukken mag om een partner te vinden. Tel.nr: 06 - 1732 9621 E-mail: info@refo-relatie.nl www.refo-relatie.nl andere relatiebemiddelingsbureaus. Als aanvullende dienst bieden we begelei-

doelen aan de slag om de belemmering zo goed als mogelijk te verhelpen.

Onze schuttingen zijn een sieraad en verrijking van uw tuin. Natuurvriendelijk. Plaatsing in één dag. In elke vorm en hoogte. Voor heel lang tuinplezier. Gunstige prijs-kwaliteitverhouding. Familiebedrijf Van Aalsburg bestaat sinds 1964 en plaatst meer dan 500 schuttingen per jaar. Bel voor een afspraak en laat u adviseren op onze bedrijfslocatie (4 ha.) in Hellouw, West Betuwe. Lees ook de reviews!

Andere producten van wilgenhout: ✔

moestuinbakken

✔

containerbakken

✔

speeltunnels

✔

zitbankjes

✔

tuin- en speelhuisjes

✔

wilgenhutten (iglo’s)

✔

houten geluidswallen

✔

(levende) wilgentenentunnels

Wij vlechten alles wat u wilt …

Het RD geeft me inzicht in de christelijke waarden die ik mijn leerlingen mee wil geven. Corstiaan | Directeur basisschool

De een leest graag persoonlijke verhalen, de ander zoekt verdieping bij het nieuws. Maar allemaal hebben we behoefte aan goede, evenwichtige en eerlijke informatie. Aan zicht op het Bijbelse perspectief in ons bestaan. Het RD wil helpen verder te kijken dan jezelf. RD, de krant voor het hele verhaal.

Scan mij

Het RD is er ook voor jou. Ga naar rd.nl/terdege Ontdek het RD 4 weken lang vanaf 4 euro.

NATUUR

Jonge vogels moeten goed op hun hoede zijn, want rovers loeren op verse prooi. Grootste gevaar in het bos is deze snelle stootvogel, die zijn prooi met een harde ‘stoot’ overmeestert. De jonge diertjes overleven de klap dikwijls niet. Haviksogen zien elke beweging en daarom krijg je ze ook niet snel voor de camera.

De beroemdste tekeningen van Charles Darwin staan in een notitieboekje. En laat dat nu gestolen zijn. Inmiddels, na twintig jaar, is het weer terecht.

EVOLUTIE

tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

Dief met berouw

Het is een uniek bezit van Cambridge University Library. De beroemde notitieboekjes van Charles Darwin met de eerste krabbel van de ”levensboom”. Na een fotoshoot twintig jaar geleden waren ze ineens verdwenen. Ook tijdens een zorgvuldige speurtocht kwamen ze niet boven water. Op 9 maar t dit jaar doken ze weer op. De universiteitsbibliotheek concludeert dat ze destijds waren gestolen, en nu zijn teruggebracht.

Egyptenaren waren slimmere piramidebouwers dan we dachten

De Egyptische piramides zijn bijna perfect uitgelijnd. Zonder laserwaterpas, drone, blauwdruk of computers. Hoe deden ze dat? „De bouwers van de Grote Piramide van Gizeh hebben het grote monument op de windstreken uitgelijnd met een nauwkeurigheid van een vijftiende van een graad”, legde de Amerikaanse archeoloog en ingenieur Glen

terdege *

24 MEI 2022

Dash uit in The Journal of Ancient Egyptian Architecture. „Alle drie de piramides vertonen dezelfde afwijking; ze zijn iets tegen de klok in gedraaid, gerekend vanuit de windstreken.” Dash ontdekte dat de Egyptenaren ongeveer 4500 jaar geleden de herfstequinox hebben gebruikt voor hun landmeting. De herfstequinox is het moment dat de

zon loodrecht boven de evenaar staat, waardoor de lengte van dag en nacht vrijwel gelijk zijn. „Op de equinox zal de landmeter ontdekken dat de punt van de schaduw in een rechte lijn loopt en bijna perfect oost-west”, schreef Dash. Het enige wat de Egyptenaren nodig hadden, was een heldere, zonnige dag.

ARCHEOLOGIE

EGYPTENAAR DEED LANDMETING MET DE ZON

KENNIS VAN ZAKEN

Heenvlucht: 8-14 dagen

Doel van het programma is om tegen 2025 mensen terug te brengen naar de maan

10 CubeSats* onderweg uitgezet

Orion-capsule (kan vier man vervoeren)

98,2m

GRAPHIC

Artemis I: Terug naar de Maan

Artemis I is een onbemande vlucht om de rendabiliteit te testen van de van de nieuwe SLS draagraket en Orion capsule voor bemande vluchten. Het is de eerste stap in NASA's veelgeroemde terugkeer naar de maan

Bovenste trap RL10-motor Terugvlucht: 9-19 dagen

Maanbaan: 6-19 dagen

Kerntrap Solid rocket booster

In/uit maanbaan

E2056

E2045

RS-25motor

RS-25 GESCHIEDENIS Betrouwbaar. Opgewaardeerd van Space Shuttle-programma E2045: 12 vluchten (incl. John Glenn) E2056: 4 (incl. Hubble-reparatie)

E2058

E2058: 6 Vluchten naar ISS

E2060

E2060: 3 (incl. laatste Shuttle-vlucht) Bronnen en foto’s: NASA, Aerojet Rocketdyne

*Miniatuur-onderzoekssatelliet

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA wil in juni na lange tijd weer een vlucht uitvoeren naar de maan. Deze onbemande Artemis I-missie zal 26 tot 42 dagen duren.

CHEMIE

Plastic afval is een van de grootste milieuproblemen van vandaag, net zoals de CO2-uitstoot dat is voor de klimaatverandering. Student Paul Savas bedacht een oplossing om beide problemen tegelijk aan te pakken. Hij vermaalde plasticafval tot poeder, mengde dat met kaliumacetaat en verhitte het 45 minuten lang bij 600 graden Celsius. Plastic poeder verandert dan in deeltjes met nanoporiën die CO2 wegvangen. Rice University (VS) maakt de techniek geschikt voor grootschalige toepassing.

Onweerstaanbare ogen

Hondenogen kunnen zo smekend kijken. Onweerstaanbaar. Wolven kunnen dat niet, hoewel honden en wolven nauw aan elkaar verwant zijn. Vanaf het moment dat honden als huisdier werden gehouden, ontwikkelden ze een ander type gezichtsspier dan wolven. Deze zogeheten snellere spiervezels dragen bij aan het vermogen van een hond om effectief met mensen te communiceren. En om te blaffen in plaats van te huilen.

terdege *

24 MEI 2022

BIOLOGIE

Plastic vang t CO2

Geef het woord door Hoeveel Bijbels heeft u in huis? In Azië is er moeilijk aan te komen! Help het Woord verspreiden. PROJECT 2022-9

Bijbel: € 3,50 per stuk

Doneer veilig en eenvoudig via WWW.BONISA.NL of op rekening: NL29RABO 0336 554613

COMFORTABEL WONEN BIJ PIETERSE WONEN & SLAPEN

Vind je droomjurk gewoon op Urk! Dit is lijk werke te h c é he t n. relaxe

Openingstijden: Dinsdag t/m Vrijdag : 9:00 -17:30 Vrijdagavond: Op afspraak (tot 20:00) Zaterdag: 10:00 - 16:00 | ʼs maandags gesloten

Noordelijke Achterweg 58-79a, Wemeldinge Tel. 0113-621296 www.pieterse-wonen.nl

wijk 7-133, 8321 TE Urk info@sorelleilbianco.nl +31682175531 @sorelle.ilbianco www.sorelleilbianco.nl

UIT DE PASTORIE

De wet Het wordt in onze kringen als een goede gewoonte ervaren dat predikanten in de middagdienst niet een tekstgedeelte uit de Bijbel behandelen, maar een stukje uit de Heidelbergse Catechismus. Tussen haakjes: we preken niet de catechismus, maar de Bijbel. We overdenken niet direct een Bijbeltekst, maar we verkondigen de inhoud van enkele ervan, samengebracht in een vraag en een antwoord. In Elspeet was onlangs vraag 92 aan de beurt: „Hoe luidt de wet des Heeren?” Als antwoord volgen de Tien Geboden. Bij het peinzen over deze stof bedacht ik welke dingen in de catechismus niet aan de orde worden gesteld, die wel aan de orde komen in de Bijbeltekst van de wet zelf, of bij de wetgeving. Zoals: - De begeleidende omstandigheden die in Exodus 19 beschreven staan (het beven van de berg, vuur, donder en bliksem); - De voorafspraak (uit het slavenhuis uitgeleid en bevrijd), waaruit blijkt dat Gods ontferming dé reden is voor onze liefdevolle gehoorzaamheid en toewijding); - „Voor Mijn aangezicht...” Want onze afgoden staan tussen ons en Gods vriende-

Pleeg geen langzame zelfmoord door te roken en verdrink niet in het kleine glas van bier of borrel.

lijk aangezicht in en ze verduisteren het vrolijk licht van dat gezicht; - „Een ijverig God...” Die geen rivaal duldt in de huwelijksband tussen Hem en Zijn bruidsvolk Israël; - Het straffen van ”vaders-zonden” aan zonen en kleinzonen, waarbij ”Korachskinderen” die niet in het zondespoor van vader en moeder stappen ongestraft zullen blijven; - De dubbele ontkenning in het derde gebod (niet onschuldig houden). Omdat, al meent u dat het heel zo erg niet is, God het wel heel erg vindt; - De schepping in zes dagen als reden van de weekindeling. In welke bochten theïstische evolutionisten zich ook wringen om de schepping te belijden en toch hulde te kunnen doen aan de theorie van miljoenen jaren; - De belofte van een lang leven voor een gehoorzaam kind. Waarbij God weleens eeuwig meer geeft (op de nieuwe aarde), dan Hij tijdelijk belooft (op de oude aarde). Bij elk van de Tien Geboden gaf ik in die dienst een korte toespitsing: 1. Zoek niet in wantrouwen aan onze God zekerheid buiten Hem; 2. Maak niet een beeld van God, maar wees zelf Zijn beeld; 3. Gebruik de bekendmaking van God eerbiedig; 4. Erken de Heere van de sabbat. Het is immers de Dag des Hééren; 5. Verbitter als ouders je kinderen niet; 6. Pleeg geen langzame zelfmoord door te roken en verdrink niet in het kleine glas van bier, wijn of borrel; 7. Eerst bekering, dan verkering; 8. Stel als rijke je hoop op de levende God en niet op de onbestendigheid van kapitaal of bezit; 9. Sluit demonstratief je oor voor roddel en laster; 10. Begeer slechts één ding van de Heere: Zijn lieflijkheid in Zijn tempel te aanschouwen. Elspeet,

Ds. W. Pieters 75

FLOORS MOESTUIN

Ben je net een moestuin begonnen? Of wil je er een, maar je weet niet hoe te beginnen? Mijn naam is Floor Korte, ook wel bekend van Floorsmoestuin. Ik neem je komend seizoen mee de moestuin in. Mocht je meer inspiratie willen: mijn instagrampagina is @_floorkorte.

Zomaar een moestuin starten kan heel goed. Het is een kwestie van kijken naar de natuur en hierop inspelen. Als je net begint en nog geen ervaring hebt, is dit soms wel lastig. Ook is de kans dan groter dat er dingen niet volgens jouw idee lopen. Dit kan demotiverend werken en dat zou ik jammer vinden. Daarom geef ik hieronder een aantal basisstappen die je kunt volgen. Zo kun je net wat georganiseerder aan de slag, zodat je aan het einde van het seizoen ook daadwerkelijk kunt oogsten. 1. Bedenk eerst wat je graag wilt gaan verbouwen in de moestuin. Wat vind je lekker om te eten? Let op, plant of zaai alleen wat je lekker vindt. Schrijf dit op een lijstje. 2. Zoek een plek in de tuin of op het balkon waar per dag zeker zes uur zon staat. Bekijk hoe de zon draait en houd rekening met grote bomen, die schaduw kunnen bieden. 3. Doe je dit voor het eerst, begin dan klein. Zo’n 8 vierkante meter is meer dan genoeg om te proberen. Meet het stuk op waar je de moestuin wilt starten en maak hier een tekeningetje van. Dit kun je het beste op schaal doen. Zo weet je zeker dat alles uiteindelijk ook past. Bijvoorbeeld: 1 cm is 50 cm in werkelijkheid. 4. Bekijk op deze plek de bodem. Dit is een van de be76

langrijkste onderdelen, want hier moeten de groenten natuurlijk op gaan groeien. Is het puur zand zonder leven en beestjes? Dan moet je de bodem eerst verbeteren. Je mengt door de bovenste laag grond van 30 cm: twee derde tuinaarde en een derde compost. Dit is voor extra voeding voor de plantjes, maar ook om het bodemleven te stimuleren. Voor het gemak kun je ook moestuingrond kiezen als je bijvoorbeeld een klein stukje moestuin wilt starten. 5. Verdeel nu dat wat je graag wilt laten groeien over de moestuin. Zorg ervoor dat je rekening houdt met de plantafstand van de planten als ze volwassen zijn. Deze informatie staat op de achterkant van het zadenzakje. 6. Als je toch de achterkant van de zadenzakjes bekijkt, dan is het handig om meteen op te schrijven wanneer alles gezaaid moet worden. Is dit binnen of buiten en wanneer is het te oogsten? Al deze informatie kun je in een zaai-en-oogstkalender gieten. 7. Het grote voordeel van het uitvoeren van bovenstaande stappen is, dat je één keer wat meer werk hebt, en de rest van het seizoen veel minder hoeft uit te zoeken. Dit levert meer tijd op om lekker te ontspannen in de tuin en de moestuin ook echt te zien als een plek om bij te tanken, geen zorgen te hebben en je hoofd lekker leeg te maken.

COURGETTE UIT FLOORS MOESTUIN Dit moestuinseizoen neem ik jullie mee in het kweken van mijn courgetteplantje. Van zaadje naar oogst. Het is tijd om de courgette te gaan zaaien. Neem een potje met een diameter van circa 9 cm, ook wel een P9-potje. Vul dit met universele, het liefst biologische, potgrond. Je zaait courgettezaden meteen in potgrond, omdat dit gewas veel voeding nodig heeft vanwege de snelle groei, maar ook omdat het gewoon erg groot wordt. Het zaadje steek je met het puntje omhoog 1 cm diep in de grond. Na ongeveer tien dagen zul je het eerste groen boven de grond uit zien piepen. Het zaaien kan binnen gedaan worden, maar mag vanaf half mei ook in potjes buiten. Na 15 mei kan het plantje buiten in de volle grond worden uitgeplant. Kies een plekje met lekker veel zon uit.

TE ZAAIEN IN MEI BLAD- EN STENGELGEWASSEN Zaaien onder of achter glas: andijvie, bladmosterd, eikenbergsla, ijsbergsla, kropsla, krulsla, pluksla, paksoi, rucola, tuinkers en zomerpostelein. Zaaien in volle grond: andijvie, bindsla, bladmosterd, eikenbergsla, selderij, kardoen, kropsla, krulsla, pluksla, prei, rucola, snijbiet, Nieuw-Zeelandse spinazie en zomerpostelein. VRUCHTGEWASSEN Zaaien onder of achter glas: aubergine, augurk, courgette, komkommer en meloen. Zaaien in volle grond: aubergine, augurk, paprika, courgette, peper, komkommer, pompoen, snackpaprika, maïs en tomaat.

KOOLGEWASSEN Zaaien in volle grond: bloemkool, boerenkool, koolrabi, palmkool, rodekool, spruiten, spitskool en broccoli. PEULVRUCHTEN Zaaien in volle grond: pronkboon, sperzieboon, kikkererwten en snijboon. WORTEL- EN KNOLGEWASSEN Zaaien onder of achter glas: knolvenkel en radijs. Zaaien in volle grond: bieten, knolselderij, knolvenkel, knolraap, pastinaak, radijs, schorseneren, ui, winterwortel, witlof, wortelpeterselie en zomerwortel.

Galette Bretonne

Bon appétit! Een heerlijk ontbijt- en lunchgerechtje uit de Franse keuken: de galette Bretonne. tekst & beeld: TEUNIE LUIJK, UNSPLASH

CULINAIR

Glutenvrij TEUNIE LUIJK

Ingrediënten (Voor 4 personen) VOOR DE PANNENKOEKEN: * 100 g boekweitmeel * 1 ei * 1 snuf zout 200 ml melk * * 50 g gesmolten (gezouten) boter VOOR DE VULLING: 4 eieren * * 60 g roomkaas * 1 stronkje witlof handje rucola * * handje walnoten grove zwarte peper honing

Bereiding * * *

* * *

Doe de ingrediënten voor de pannenkoeken in een kom, behalve de gesmolten boter. Klop met een garde alles door elkaar tot een klontvrij beslag. Roer de gesmolten boter erdoor. Zet het beslag een paar uur in de koelkast. Bak van het beslag vier dunne pannenkoeken in een flinke koekenpan met antiaanbaklaag. De pannenkoekjes zijn zo dun als flensjes en hoeven maar 1 minuut aan beide zijden gebakken te worden. Let op met het keren: de pannenkoeken scheuren gemakkelijk. Bak nu in de koekenpan 4 spiegeleieren. (Gebruik eventueel 4 bakringen om ze niet te ver uit te laten lopen.) Besmeer de pannenkoeken royaal met roomkaas. Leg er halve witlofblaadjes op. Strooi er naar eigen smaak wat rucola, walnootstukjes en peper over. Laat er ten slotte een lepeltje honing over lopen. Leg boven op de vulling in het midden een spiegelei. Vouw de rand van de pannenkoek aan vier kanten een stukje naar binnen, zodat een vierkant ontstaat. Eet smakelijk!

Galette Bretonne is een bekend gerechtje uit het Franse Bretagne. Je treft het daar vaak aan op de lunchkaart van restaurants. Het is een beetje te vergelijken met een tosti, met in plaats van brood een dunne boekweitpannenkoek. Zo past dit oude gerecht helemaal in de trend van gezond eten. Het is ook glutenvrij. Traditioneel wordt de galette Bretonne vaak belegd met ham, kaas en ei. Maar natuurlijk kun je zelf je favoriete hartige beleg gebruiken. Ik heb roomkaas gekozen, maar varieer gerust. Het spiegelei in het midden is toch wel karakteristiek voor de galette. Natuurlijk móét er niets, maar zonder dat eitje vind ik het geen echte galette Bretonne. Gebruik je trouwens tarwebloem in plaats van boekweitmeel en een zoete vulling in plaats van een hartige, dan heb je crèpes. Flensjes dus.

terdege *

24 MEI 2022

PARTNERCONTENT

ACHTER: LIANNE DE RIJK - DE ROOY, ANNEMARIE HAAG - DE RIJK, TRUDY KOLE - DE ROOY, ANNELIES KOLE - KAAT; VOOR: MEVROUW DE ROOY.

Drie generaties De Rooy in één Salem Mevrouw De Rooy - den Hollander, haar dochters Trudy en Lianne, kleindochter Annemarie én Trudy’s schoondochter Annelies: allemaal wonen of werken ze bij Salem. „Als mijn kinderen of kleinkinderen er zijn, is het net als thuis.” Sinds 5 februari 2019 verblijft de 89-jarige mevrouw De Rooy op Salems afdeling De Olijftak, bedoeld voor mensen die 24 uur per dag intensieve zorg nodig hebben. Samen met haar familie koos ze voor Salem, omdat het „een tehuis is waar we met elkaar leven zoals we thuis gewend waren.” Een prettige bijkomstigheid is dat het eten „erg lekker” is. EIGEN KAMER

Mevrouw De Rooy heeft een eigen kamer, waar ze slaapt en waar ze soms even rustig zit. „Met of zonder familie.” Die familie is nooit ver weg, weet ze. Zo werkt haar 58-jarige dochter Trudy sinds 2013 als woongroepassistent bij Salem. „Ik ben met mijn collega’s verantwoordelijk voor de sfeer en het comfort op de afdeling.

We zingen bij het orgel, doen een spreekwoordenspel en knutselen of bakken. Je krijgt er veel liefde voor terug. Verder verzorg ik het eten en drinken voor bewoners. Ik regel onder meer dat de menulijsten worden ingevuld.” CENTRALE KEUKEN

Die menulijsten –waarop bewoners kunnen aangeven wat ze de hele week willen eten– komen bij Trudy’s schoondochter Annelies (33) in de keuken terecht. Zij maakt de bestellingen klaar. „Ik werk al zeventien jaar in diverse functies binnen Salem. Iedereen is op elke plek hard nodig en zoekt samen met de collega’s het beste voor de bewoners. In al die jaren heb ik heel veel waardevolle en mooie momenten meegemaakt. Soms kleine dingen,

zoals een dankbare glimlach of een bedankje.” Mevrouw De Rooys kleindochter, de 25-jarige Annemarie uit Krimpen aan den IJssel, loopt sinds 2016 binnen Salem rond. „Ik heb er de bbl-opleiding verzorgende IG gevolgd en werk er sinds 2019 als gediplomeerde. Het is dankbaar en soms ook uitdagend werk.” NET ALS THUIS

Hoe dat bevalt, drie generaties De Rooy in één Salem? Moeder De Rooy: „Het mooist is het als al mijn kinderen en kleinkinderen er allemaal zijn: dan is het net als thuis.” SALEM

Vlietlaan 2, Ridderkerk 0180-452152 mail@salem.nl; www.salem.nl

MOET JE, ALS JE EEN KIND VAN GOD BENT, EEN MOMENT IN JE LEVEN KUNNEN AANWIJZEN WAAROP JE TOT BEKERING BENT GEKOMEN? Ds. B.L.P. Tramper, Waarder

Het is van het allergrootste belang: dat er in je leven een moment aanbreekt waarop de Heere je van dood levend maakt. Dat Hij je wederom geboren laat worden, je krachtig tot Zich roept, je wil vernieuwt en je door oprecht geloof verbindt aan de Heere Jezus, de Zaligmaker der wereld. Op zo’n ogenblik tussen je wieg en je graf komt het echt aan. Onze eeuwige bestemming is ermee gemoeid. Blijft je hart je leven lang voor het Woord van God gesloten – je gaat, om eigen schuld, verloren. Neemt het Woord van God je hart wel in – je ontvangt, uit enkel genade, eeuwig leven. Zalig ogenblik. Vrije genade alleen! Doorslaggevend voor jou en mij is het moment waarop de Heilige Geest je tot waar geloof in de Heere Jezus brengt. Vaak, in Zijn gewone weg met zondaren, overtuigt Hij je er eerst van dat je zonder Christus leeft en geen vrede met God hebt. Hij doordringt je ervan wie je in werkelijkheid bent. Hij laat je zien zoals God je ziet: zondig en daarom veroordeeld, niet in staat jezelf uit je nameloze ellende te verlossen. Hij laat je ermee instemmen dat de Heere niets aan je verplicht is en dat je echt op genade bent aangewezen. Tegelijk is er ook de stem van het Evangelie. Het Evangelie wijst zondaren –andere mensen zijn er niet– op Christus Jezus, de zeer gewillige Zaligmaker. Zijn lokroep klinkt. Tot wie? Tot alle hoorders, zonder onderscheid. Christus sluit niemand uit van Zijn uitnodiging om tot Hem te komen dan alleen hen die zichzelf uitsluiten. „Wendt u naar Mij

toe”, roept Hij, „wordt behouden, alle gij einden der aarde! Want Ik ben God, en niemand meer” (Jes. 45:22). Het is de oproep tot geloof („Wendt u naar Mij”, „Zie het Lam”, „Hoor naar Mij”) die de Heilige Geest gebruikt om het geloof in je hart te scheppen. Als dat gebeurt, geeft de Heilige Geest je ogen om te zien. Op Wie? Op Hem Die zondaren roept, Christus Jezus. Dan raak je ervan overtuigd dat Christus niet alleen anderen wenkt, maar –wonder van alle wonderen– ook jou. En dan, als je op Hem het oog mag slaan, geeft de Heilige Geest je ook armen die zich naar de Heiland uitstrekken om Hem te ontvangen. Je begrijpt wel: dit werk van de Heilige Geest gaat niet buiten jezelf om. Het gebeurt niet zonder dat je dat bij jezelf merkt. Integendeel. Je bent erbij. Dat is nu juist zo genaderijk en heerlijk: dat het Evangelie persoonlijk wordt, dat Christus Zich aan je openbaart, dat Hij je van de zoetheid van de genade laat proeven. Tegelijk is het waar: de Heilige Geest laat de roepstem bij de een meer kracht doen dan bij de ander. De een krijgt een helderder blik op Christus dan de ander. Niet iedereen kan meteen even goed duiden wat er met hem en in hem gebeurt. Daarvoor is ook onderwijs nodig. Over wat geloven is, bijvoorbeeld. Ben je onzeker of je zo’n moment van ontmoeting met de Levensvorst kent? Zie niet terug in je leven. Zie niet in je eigen hart. Zie Omhoog, naar de Opgestane. „Zie het Lam Gods, Dat de zonde der wereld wegneemt” (Joh. 1:29).

terdege *

24 MEI 2022

Origineel uit Boles-l-awiec (Duits: Bunzlau)

VERKRIJGBA AR BIJ BOEKENHUIS RIJSSEN E L S E N E R S T R A AT 4 4 , R I J S S E N • 0 5 4 8 5 2 0 3 0 4

IBAN: NL11RABO0360838111

Vacature

CHEF-KOK EN SOUS-CHEF Molen de Zwaluw is een bruiloftlocatie, á la carte en pannenkoeken restaurant in Kesteren. Voor ons keukenteam zijn wij op zoek naar een fulltime chef-kok en een fulltime sous-chef met passie voor het bereiden van mooie gerechten. Samen zijn jullie verantwoordelijk voor het coördineren en organiseren van de werkzaamheden in de keuken. Je gaat aan de slag in een modern uitgerustte keuken met o.a. een VCC en SCC.

INTERESSE? Stuur je sollicitatie + CV naar personeelszaken@molendezwaluw.nl. Neem voor meer informatie contact op met Wim Stam, tel. 06 5264 2536.

Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • molendezwaluw.nl/vacatures

Altijd samen “Onze relatie is denk ik best wel uniek”

De ene familie doet samen een pyjamabakje, vroeg in de ochtend. De andere loopt gerust na een gezamenlijk dagje weg eind de middag wéér bij elkaar naar binnen. De derde heeft de deur non-stop voor elkaar openstaan. Hoe uiteenlopend deze drie ook zijn, ze hebben één ding gemeen: ze zouden niet zonder elkaar willen. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS EN RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

„We zijn close geworden na ons trouwen”

“Geen van ons heeft overwogen buiten Urk te gaan wonen”

WIE: Familie De Boer uit Urk Joanne Post-de Boer (30): „Ik heb vier zussen en een broertje. We wonen allemaal vrij dicht bij elkaar. Mijn moeder en ik zelfs bijna tegenover elkaar, met alleen een singel ertussen. De huizen van de andere gezinsleden zijn aan te lopen of te fietsen. Mijn zussen en ik zijn alle vijf getrouwd met een Urker. Geen van ons heeft ooit overwogen ergens anders te gaan wonen dan op Urk. Ik zie mijn zussen en moeder drie tot vier keer in de week, in de vakanties zelfs vaker. Daarnaast spreken we elkaar elke dag. Via de telefoon of WhatsApp. Vaak doen we ’s middags na schooltijd even een bakje met elkaar. Wie niet moet werken, is er dan bij. De kinderen vinden het leuk om met elkaar te spelen. Ook ’s morgens, onder schooltijd, spreken we graag af. En op zaterdagmiddag komt ook de aanhang mee. Op Urk zijn dit soort hechte families overigens vrij normaal. Mijn moeder kwam ook elke middag bij mijn opoe. Mijn vader is visserman, dus dan ging je ’s middags uit school met de kinderen bij je moeder langs. Opoe had vroeger zelfgebakken koek bij de koffie. Dat proberen we nu ook altijd te maken. Voorheen gingen we vaak op zondagavond na de kerk met de meesten van ons samen brood eten. De vrouwen gingen dan ’s middags naar de kerk, de mannen bleven thuis om op de kinderen te passen en moesten de broodmaaltijd klaarzetten. Maar de club werd steeds groter en ze vonden het niet leuk meer. Daarom zijn we ermee gestopt. Maar als het aan ons, zussen, lag, hadden we dit nog steeds gedaan. De aanhang moppert overigens weleens over hoe vaak we elkaar zien. Als we met elkaar een dagje uit zijn geweest en we komen om drie uur thuis, dan gaan we rustig om vier uur weer een bakje doen met elkaar.

Lees verder op pagina 92 85

“Elke dag ging ik lunchen bij mijn moeder”

„Elke woensdag een bakje koffie in pyjama” WIE: Familie Van der Meij uit Katwijk aan Zee Gisette (21): „Ik heb acht zussen en twee broers. Zes van hen wonen op zichzelf, maar allemaal in Katwijk. Eén zus heeft een tijdje in Ter Aar gewoond, maar is teruggekomen. Ze miste ons. Huizen in Katwijk zijn niet per se goedkoop, maar we hebben er allemaal bewust voor gekozen om hier te blijven wonen.” Alinda (31): „We zien elkaar de hele week door. Op woensdagochtend doen we altijd een pyjamabakje. Dan gaan we ’s morgens vroeg, met de kinderen die nog niet naar school hoeven, een bakje koffie drinken bij een van ons thuis. De kinderen zijn dan meestal nog in hun nachtkleding.” Gisette: „Verder komt iedereen veel in ons ouderlijk huis.” Alinda: „Ik was de eerste die het huis uit ging. Dat was wel even wennen, Het was zo rustig. Elke dag ging ik tussen de middag bij mijn moeder eten. Ook grappig: ik denk dat ik al twintig jaar kinderen eten geef en luiers verschoon. Eerst van mijn broertjes en zusjes, nu van onze vier kinderen. Dat ging bijna naadloos in elkaar over, want mijn jongste zusje is nog maar 12. Sinds ik getrouwd ben, komen mijn zussen veel hier langs. Dan heb ik op maandagochtend net de kinderen op school en een sopje klaargezet, komt zus één langs. Is zij weg, vraagt zus twee om relatieadvies, of komt zus drie vragen wat ze moet doen met wat puistjes op haar kin. Mijn kleinere zusjes passen weer veel op bij ons; de jongste is in het weekend net ons vijfde kind. Ook met onze broers hebben we een heel goede band, ze zorgen voor ons en staan altijd voor ons klaar. De zwagers hebben af en toe een mannenavondje. En ook ons schoonzusje hoort er helemaal bij. Ik zou hier niet graag weg willen, dan zou ik mijn familie ontzettend missen.” Gisette: „We wonen dicht bij elkaar. Ik woon nog bij mijn ouders. Eén zus woont naast ons, een andere zus drie huizen verderop.

Lees verder op pagina 92

terdege *

24 MEI 2022

terdege *

24 MEI 2022

„Er komt hier gerust zes keer per dag familie”

“We gaan ook bijna elk jaar samen op vakantie”

WIE: Familie Van de Weerd, Sprang-Capelle Lizanne (14): „Mijn opa en oma hebben vier kinderen. Wij wonen naast hen. Een andere oom en tante zijn onze overburen. En het derde gezin woont 300 meter verderop. Alleen het vierde stel woont in een andere plaats, in Werkendam. Mijn moeder moest lachen toen ik vroeg hoe vaak we elkaar zien. Meer dan zeven keer per week, sowieso. Eigenlijk zitten we de hele dag bij elkaar. Ik zeg gerust op een zaterdagavond tegen mijn ouders: Ik ga nog even naar de overkant. Of naar opa en oma. Even theedrinken, een spelletje spelen of wat lezen. Dat doen we allemaal zo, over en weer. Het maakt niet uit of er neefjes en nichtjes van mijn leeftijd rondlopen. Ik vind het gewoon gezellig bij mijn familie. Ook bij ons staat de deur altijd open. Er komen hier gerust zes keer op een dag familieleden binnenwandelen. We delen alles met elkaar. We gaan ook samen op vakantie. Dan zitten we in verschillende huisjes, maar wel op hetzelfde park.” Irma (38, moeder van Lizanne): „Dan heb ik bijvoorbeeld gezegd dat we graag op vakantie willen naar Nunspeet. Mijn moeder geeft dan aan ook mee te willen. Een dag later heeft mijn zus geboekt, en weer een dag later hoor ik dat ook een derde familie zich heeft aangesloten. Of het met elkaar zijn nooit te veel wordt? We zijn open en kunnen aangeven wanneer het niet uitkomt. Zo hebben we afgesproken dat we op zondag na het koffiedrinken zo min mogelijk bij elkaar komen om de zondagsrust te bewaren. Al gaan de kinderen heus wel eens met elkaar mee tussen kerktijd. Ook ben ik ziek geweest. Toen was het soms wel wat te veel. Dat heb ik toen ook aangegeven.” Lizanne: „Ik denk dat we niet zo veel privacy hebben als andere gezinnen, met familieleden die elkaar minder vaak bezoeken.

Lees verder op pagina 92

terdege *

24 MEI 2022

Het vervolg van de familie Van der Meij Alinda woont een straat verder. En dan is er nog eentje die twee straten verderop woont. Voor de zus die het verst weg woont, moet ik vijf minuten fietsen. Toch is onze band niet afhankelijk van de afstand. Ik ben een tijdje in het buitenland geweest, en toen hing ik ook gerust een uur aan de telefoon met mijn ouders en broers en zussen.” Alinda: „We komen uit een liefdevol gezin. Het geloof is iets wat ons bindt en waar we allemaal op terug kunnen vallen. Daar zijn we de Heere dankbaar voor, dat dat ons samenbindt. Hiervan kunnen we alleen de Heere de eer geven.” Gisette: „De behoefte om meer op onszelf te zijn, hebben we niet. Ik vind het fijn om veel met mijn broers en zussen te delen. Ze weten hoe ik in elkaar zit en hoeven maar naar me te kijken om te weten hoe ik me voel. Vorige week gingen we met z’n allen een dagje naar Diergaarde Blijdorp. Dan is onze familie net een vriendengroep, maar dan wat groter. Toch zou ik openstaan voor het idee om verder weg te wonen, als het zo loopt.” Alinda, in opperste verbazing: „Ja, jij?” Gisette: „Het zou vreemd zijn. Ik ben er zo aan gewend dat ik altijd familie om me heen heb waarop ik terug kan vallen. Maar onze band zou ook blijven bestaan als ik verder weg woon. Al heb ik er een voorkeur voor om hier te blijven. We leven erg met elkaar mee.” Alinda: „Ik ben een paar maanden geleden bevallen in het ziekenhuis, en er mocht vanwege corona geen familie op bezoek komen. Toch stonden er op een gegeven moment twee zussen in de kamer. Hoe ze erin gekomen zijn, is me een raadsel. Ik zou hier niet weg willen. Er is altijd hulp en gezelligheid van mijn familie. Bovendien: als we buiten Katwijk gaan wonen, zien ze ons hier meteen als buitenlanders. Dat was vroeger al zo. Je hoefde het bijvoorbeeld niet te wagen in Katwijk aan de Rijn te gaan wonen.” Gisette: „Onze band voelt heel vanzelfsprekend, terwijl het dat niet is.” 90

terdege *

24 MEI 2022

Het vervolg van de familie De Boer Daar hebben onze mannen geen zin in. Die zeggen dan: Hebben jullie elkaar nog niet genoeg gesproken? De mannen gaan doordeweeks ook nooit mee als we afspreken. Ook niet als ze een keer een middag vrij zijn. Wel spreken ze soms samen af. Mijn zussen en ik delen veel met elkaar. Zo hebben we het vaak over de opvoeding van onze kinderen, omdat die een beetje dezelfde leeftijd hebben. Ook het geloof is een belangrijk onderwerp voor ons. En de Urker politiek of de toestand in de wereld bespreken we eveneens graag. Ik zou het contact dat wij hebben niet kunnen missen. Onze onderlinge relatie voelt heel vertrouwd. Eigenlijk zijn we pas echt close geworden toen we allemaal getrouwd waren. Vroeger was het thuis ook gezellig hoor, maar toen hadden we ook echt weleens ruzie met elkaar. We zijn verschillend, maar hebben nooit meer ruzie met elkaar. Er kan veel gezegd worden. Ik zou er dan ook niet aan moeten denken om te verhuizen. Mijn man ook niet, overigens. Dan valt er veel weg aan mensen om mij heen en zou ik me eenzaam gaan voelen. Mijn familie is heel belangrijk voor me. Onze moeder zegt altijd: Ik vind het mooi dat jullie alles tegen elkaar kunnen zeggen zonder dat jullie boos op elkaar worden. Onze relatie is denk ik best wel uniek.”

Het vervolg van de familie Van de Weerd Maar dat ervaar ik niet als vervelend.” Irma: „We zijn ook niet expres bij elkaar in de buurt gaan wonen. Toen wij wilden trouwen, ging de buurvrouw van mijn ouders net naar een verpleeghuis. Haar huis kwam dus vrij en werd ons gegund. Ik ben het gewend om even bij mijn moeder binnen te lopen voor koffie. Maar zien we dat het te veel wordt voor de ander, dan zeggen we dat tegen elkaar. Mijn man heeft ook erg aan de situatie moeten wennen, toen we net getrouwd waren. Bij zijn familie wordt er eerst gebeld als je langs wilt komen. Bij ons loopt iedereen gewoon door de achterdeur naar binnen. Maar nu zou hij niet anders meer willen. We hebben zo veel aan elkaar. Als een van ons het even lastig heeft, bijvoorbeeld door ziekte, zorg je met

elkaar dat je het kunt volhouden. Is er bijvoorbeeld een neefje ziek geworden op school en kan mijn zus niet weg van haar werk, dan haal ik hem op. Dat gaat over en weer zo. Stormt het ’s morgens, dan doet mijn zus de fietsen van de kinderen op de fietsendrager en rijdt zij hen naar de Gomarus Scholengemeenschap. En weet je, daar doet mijn schoonzus net zo goed aan mee. Wat dat betreft is er geen onderscheid.”

Hemelvaartsdagg 2e Pinksterdag

GEOPEND van 12:00 tot 18:00

Outdoor kleding

Laarzen VOORTHUIZERSTRAAT 131, PUTTEN - (0341) 492 145 - WWW.COUNTRYLIFESTYLE.NL

UITSTEKENDE KLANTBEOORDELING: Trustpilot

9,4

PREMIUM DEALER

Gedroogde materialen, o.a. ferrule (lijkt op berenklauw), limonium of gipskruid, gedroogd berengras, pampasgras, prachtriet, konijnenstaart (grassoort). * Vazen en windlichten. De hier gebruikte vazen zijn van Ecri en de windlichten van Natural Art José. (Alle gebruikte materialen zijn verkrijgbaar bij De Espeterhoeve, (espeterhoeve.nl) te Barneveld.)

Prachtig gras Gedroogde bloemen en grassen staan heel mooi in een verschillende vazen. Zet de vazen op een groot dienblad van rotan of groepeer ze op een gevlochten kleed. Met schelpen en vetplanten erbij krijg je een zomers geheel. tekst & beeld: TINEKE VAN DER EEMS

DO IT YOURSELF

WERKWIJZE * In de grootste vaas wordt alles bij elkaar gebracht, behalve de konijnenstaart. Zo krijg je één mooi stuk. Vul op met berengras, zodat het speels oogt. * Begin met ferrule, pampasgras en prachtriet. Zet de grassen

gemixt in de vaas en gebruik oneven aantallen. Daarna zet je limonium ertussen (de kleine witte bloempjes). Vul op met berengras. In een iets kleinere vaas mix je een verkleinde versie van wat er in de grootste vaas staat.

De konijnenstaart verdient een aparte vaas: de kleinste. Deze grassoort is zeker prachtig om erbij te doen. Het geeft een rustig beeld als je de konijnenstaart niet combineert met iets anders. Leg er grote schelpen omheen met wat zand.

AANG ENBRUG tro

l ec

De betere merken witgoed mét persoonlĳk advies

Bĳ Aangeenbrug Electro koopt u witgoed van de betere merken. Daarbĳ krĳgt u in onze showroom goed en uitgebreid advies. We nemen de tĳd voor iedere persoonlĳke wens en zorgen dat u zonder zorgen vooruit kunt in uw huishouden. Met ons uitgebreid assortiment hebben we altĳd de kwaliteits-oplossing voor u. Meer weten? Kom langs voor advies op maat. Oude Zandweg 24 | Westkapelle | 0118 - 57 24 27 | aangeenbrugelectro.nl

Al meer dan 25 jaar dé witgoedspecialist van Zeeland

Komt wel goed

COLUMN

Johan BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT „Ik ga kijken of ik nog een boef kan vangen!” roep ik door de werkkamer. Na eerst wat administratie gedaan te hebben, wil ik een surveillanceronde maken. Alle collega’s die nog binnen zijn, zijn druk, dus ik ga alleen. Na een tijdje zie ik twee personenauto’s uit een doodlopend stukje straat rijden. Intuïtief keer ik mijn surveillanceauto en ga erachteraan. De twee voertuigen rijden nog een tijdje achter elkaar en bij de rotonde splitsen ze. Ik besluit achter de achterste auto aan te rijden en geef de collega’s door dat ik „hem even aan de kant zet.” Mooie Golf trouwens, ik denk nog geen drie maanden oud. Inmiddels heb ik via de meldkamer het kenteken al even nagetrokken. Dat houdt in dat we in de systemen kijken of wij de kentekenhouder kennen van strafbare zaken en of hij bevoegd is een voertuig te besturen. Het blijkt een ”oude bekende” te zijn, die dus wel vaker met politie en justitie in aanraking is geweest. Als ik hem aanspreek, blijkt de bestuurder mij ook te kennen – hij noemt m’n naam. Ik merk dat hij erg gespannen is en zie zijn handen trillen. Wat er aan de hand is weet ik nog niet, maar ik begin een praatje. Meneer wil niet mee in het praatje en geeft ontwijkende antwoorden. Van-

uit het verleden weet ik ook dat hij zich beziggehouden heeft met drugshandel. Als ik vraag of hij daar mogelijk mee bezig is, ontkent hij stellig. Inmiddels heb ik er collega’s bij geroepen, want ik wil de bestuurder verder controleren. Ik vraag mijn collega’s de man te fouilleren. In z’n jaszak wordt al snel een busje pepperspray gevonden. „Houd maar aan, we kijken op het bureau wel verder.” Pepperspray is immers verboden. Meneer gaat in de boeien en wordt overgebracht naar bureau. Op het bureau vinden we behalve een hoeveelheid contant geld ook twee mobiele telefoons bij de man. Het vermoeden van drugshandel bestaat nog steeds, maar verdovende middelen vind ik bij de gewone fouillering niet. „Trek je broek maar uit, ik wil in je onderbroek kijken.” Tegensputterend dat ik veel te ver ga, doet de man uiteindelijk wat ik zeg. En jawel, in de onderbroek van meneer vind ik een zak met vermoedelijk cocaïne. We gaan gelijk zijn woning doorzoeken. Ook daar vinden we verdovende middelen. Z’n nieuwe Golf is deze man voorlopig kwijt, die hebben we in beslag genomen. Het onderzoek wordt overgenomen door de recherche.

Johan Dubbeldam verzorgt op deze plek een wisselcolumn. Volgende keer ambulanceverpleegkundige Paul-Jan Dekker. 95

VANAF DAG ÉÉN NEEMT ELIZABETH HAAR TAKEN SERIEUS.

KONINKLIJK HUIS

Een

toegewijde koningin

Ze oogt fragiel, haast breekbaarder dan porselein, maar toch staat de 96-jarige koningin Elizabeth nog altijd haar mannetje. Deze zomer viert ze haar platina regeringsjubileum. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: PPE

terdege *

24 MEI 2022

KONINKLIJK HUIS

oe kan een meisje uit een rijtjeswoning uitgroeien tot een iconisch staatshoofd? Vraag dat maar aan de Britse koningin Elizabeth. Het huis waar ze haar eerste levensjaren doorbrengt, 145 Piccadilly, is weliswaar groot in zijn soort, maar het is zeker geen paleis. In eerste instantie ziet het er dan ook niet naar uit dat Lillibet, zoals ze zichzelf als klein meisje noemt, ooit op de Britse troon zal belanden. Oom Edward staat immers op nummer één in de lijn van troonsopvolging, haar vader staat op de tweede plek. Maar als haar oom na een paar maanden regeren de liefde boven de kroon verkiest, gaat het snel en prijkt Elizabeths naam opeens boven aan het lijstje. De transformatie van prinses naar kroonprinses vindt plaats als Lillibet 10 jaar oud is. Al snel kent ze haar plaats in de maatschappij. Een Amerikaanse gast die haar aanspreek met schat, krijgt van de kleine Elizabeth te horen: „Ik ben geen schat, ik ben een prinses en jij moet buigen.” Verder heeft de prinses ook allesbehalve een gewone jeugd. Zo staan er een gouvernante, chauffeur, kamenier en kindermeisje tot haar beschikking. Nooit hoeft ze een boterham zelf te smeren en doordat ze zeer afgeschermd leeft, krijgt ze ook geen mazelen of waterpokken.

EEN NIEUWE WENDING Als Elizabeth 13 jaar oud is, wordt ze verliefd op een knappe, Griekse prins: Philip. Hoewel er best wat bedenkingen bestaan over zijn afkomst, staat het paar acht jaar later toch samen bij het altaar. Vanwege de slechte gezondheid van haar vader neemt de prinses vanaf 1951 steeds meer koninklijke

verantwoordelijkheden op zich. Een jaar later al, op 6 februari 1952, overlijdt de koning in zijn slaap. Elizabeth is op dat moment in Kenia en hoort het nieuws pas als de rest van de wereld al lang en breed op de hoogte is. Halsoverkop vertrekt het koninklijke vliegtuig naar het Verenigd Koninkrijk, waar een nieuwe taak op haar wacht. Na een periode van rouw vindt op 2 juni 1953 de kroning plaats. Ter voorbereiding bestudeert Elizabeth ieder detail van de drie uur durende dienst. Met de zware kroon wordt zo uitgebreid geoefend dat ze hem zelfs draagt als ze haar kinderen in bad doet. De zware koningsmantel leent zich minder voor uitgebreide repetities, maar een laken met gewichten blijkt een goed alternatief te zijn. De goede voorbereidingen op de kroning blijken een voorbode te zijn. Vanaf dag één neemt Elizabeth haar taken heel serieus. Alle belangrijke documenten, die vervoerd worden in rode koffertjes, spit ze van A tot Z door. Ook maakt ze meer buitenlandse reizen dan welke Britse monarch dan ook. Als de Queen, zoals ze vanaf dan wordt genoemd, na een wekenlange reis haar oudste zoon weer ontmoet, begroet hij haar met een handdruk. Zo vervreemd zijn de twee van elkaar. Het leven van Elizabeth wordt vooral gekenmerkt door toewijding. Zelfs als het er privé of politiek heftig aan toegaat, staat ze zichzelf geen moment van zwakte toe. De dood van prinses Diana, de vele premiers, de feestjes van haar zoon prins Edward; steeds weer verkiest ze het hoofd boven het hart. Dat ze daardoor niet altijd goed wordt begrepen, neemt ze voor lief. Rustig te midden van de woelige

wateren, zou Willem van Oranje zeggen. Toch gaat er wel een mens van vlees en bloed schuil achter dat krasse voorkomen. Slechts zelden hebben we daar iets van te zien gekregen in de afgelopen zeventig jaar, maar een mooie anekdote uit de jaren 70 brengt ons wel dichter bij de ‘echte’ Lillibet. Het zit zo: In 1978 wil de Britse regering graag vliegtuigen verkopen aan Roemenië. Om de deal rond te krijgen wordt dictator Nicolae Ceausescu uitgenodigd op het paleis. Elizabeth heeft daar helemaal geen oren naar, want de afgezette Roemeense koning is nota bene familie van haar. Toch moet ze, want de plicht roept. Tijdens de ontvangst op het Victoria Station is er van afkeer weinig te merken, maar als de Queen op de tweede dag van het bezoek een wandeling door de paleistuin maakt en de Roemeense dictator in de verte spot, twijfelt ze niet en duikt ze diep de bosjes in om niet gezien te worden.

terdege *

24 MEI 2022

A-18 BIJBELSE

INVULPUZZEL (2 PT)

In het Bijbelboek Openbaring staan zeven zaligsprekingen. Zet zeven woorden in de tekstgedeelten. Er blijft een woord over. In welk vers van Jesaja 30 lezen we dit woord ook in een zaligspreking? De in te vullen woorden: doen / geroepen / heilig / horen / sterven / verwachten / waakt / woorden

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke & Jenneke van der Jagt

Openbaring 1

zalig is hij die leest en zijn zij die … de woorden dezer profetie

…

Openbaring 14

zalig zijn de doden die in de Heere …

…

Openbaring 16

zalig is hij die … en zijn klederen bewaart

…

Openbaring 19

zalig zijn zij die … zijn tot het avondmaal van de bruiloft des Lams

…

Openbaring 20

zalig en … is hij die deel heeft in de eerste opstanding

…

Openbaring 22

zalig is hij die de … der profetie van dit boek bewaart

…

Openbaring 22

zalig zijn zij die Zijn geboden …

…

Inzenden: het woord en de vindplaats in Jesaja 30.

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee. 2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee aﬂeveringen tegelijk). 3. Eén inzending per abonnementadres. 4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde. 5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres. 6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart. 7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

E-18 WOORDPUZZEL

(1 PT)

Zoek bij elk woord uit de eerste rij een woord uit de tweede rij, voeg een willekeurige letter toe en maak zo een nieuw woord. snot kalm doel brand auto echt pand klei angst

aar beer eren oom ring roep room wijn zoon

Inzenden: het woord dat gemaakt kan worden van de toegevoegde letters.

terdege *

24 MEI 2022

101

ondersteunt Russische evangelisten

Rusland heeft het Evangelie nodig. Juist nu! In Rusland en de omliggende landen leven miljoenen mensen die onbekend zijn met het Evangelie. Velen zinken weg in afgoderij en dronkenschap. Zij leven uitzichtloos, zonder hoop, zonder God in de wereld.

Jezus gaf aan zijn discipelen de opdracht om het Evangelie te brengen tot aan het uiterste der aarde. Met uw hulp ondersteunt Friedensstimme 120 evangelisten. In Rusland, Centraal-Azië en de Kaukasus. Uw steun maakt Levensgroot verschil!

Helpt en bidt u mee?

Kijk op www.friedensstimme.nl

PUZZELS

B-18 DOORLOPER

(2 PT)

Horizontaal: 1. teken – deken – lijst, 2. vlak – oppervlakte – ongemanierd, 3. namaak – mannelijk dier – Europeaan, 4. reeks – stap – kramp, 5. familielid – logeeradres – plaats in Drenthe, 6. rubber – stomp – boom – slot, 7. meer – compliment – walvis, 8. cilinder – gebruik – berggeit – venijn, 9. vaartuig – vervoersmiddel – daar – afbakening, 10. blokkade – eenheid – aalelger, 11. hetzelfde – ziekte – wenk, 12. steen – aantekening – huilebalk, 13. roem – haaruitval – leiding – hoeveelheid, 14. takje – plaats in Duitsland – vaarwater – achter – file. Verticaal: 1. oordeel – schaaldier – beroep, 2. insecteneter – betaalmiddel – bedrijf, 3. dwarshout – deeggerecht – zuivelproduct – kosten, 4. fles – oploop – rivier in Zwitserland, 5. poel – brood – prozaverhaal – tref, 6. verlichting – rivier in Rusland – heester – meelspijs, 7. zang – romp – binnen, 8. wat – verdieping – altijd, 9. insect – blad – Chinese leer – bevel, 10. veel – vast – ronde – ego, 11. anders – sporenplant – plaats in België, 12. chef – stof – werkschuw – familielid, 13. boom – slotwoord – deel van het gezicht – vlek, 14. nuttig – bereik – rivier in Noord-Holland.

C-18 SLANGDOORLOPER

(2 PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. 1. huidopening, 2. nagras, 3. vervanging *, 4. gif, 5. jakobsladder, 6. naslagwerk, 7. raamwerk, 8. bars, 9. slop, 10. beentje, 11. spijl, 12. volksziekte, 13. kiem, 14. inhoudsmaat, 15. Joodse leider, 16. rivier in Duitsland, 17. norm, 18. ingang, 19. tijdperk, 20. spoorwagen, 21. schoon, 22. streek, 23. twijfel, 24. giraffe, 25. beroep, 26. edelsteen, 27. zonder uitzondering, 28. pepmiddel, 29. smeking.

3 *

6 *

7 8

9 *

10 11

* *

Inzenden: het woord dat ontstaat op de hokjes met een sterretje.

4 5

11 12

15 16

Inzenden: de woorden die ontstaan op de oneven en even cijfers.

O 26

terdege *

24 MEI 2022

103

D-18 KOPPELDOORLOPER

(2 PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. 1. torn – veel – grapje (5-5-5), 2. vies – lekkernij – legplank (6-4-5), 3. zedelijke houding – ent – stuk (5-4-6), 4. snee – kader – gedicht (4-5-6), 5. schilderij – effen – idee (7-3-5), 6. scheiding – oudste – been (6-6-3), 7. binnenkomst – uitgang – kind (7-4-4), 8. kabel – gewas – vod (45-6), 9. begin – aandachtig (7-7), 10. luifel – ziekte – soort stof (5-5-5), 11. heden – zwelling – stel – nikkelijzer (2-64-4), 12. aloë – sar – Ierland – bio (5-4-4-3), 13. orgaan – cijfer – salaris – voordeel (4-5-4-3), 14. muziekinstrument – voerbak – vogel – dierenverblijf(4-4-4-4). 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Oplossingen A-16. Koningin. Mattheus 12:42. B-16. Horizontaal: 1. lastdier, 7. defensie, 13. Arne, 14. opoe, 15. aler, 16. nietje, 17. estate, 18. taps, 19. netvlies, 22. Olst, 23. aalt, 25. gisteren, 27. ambt, 28. over, 29. raar, 30. Nero, 32. maal, 34. desa, 35. durf, 37. raaf, 39. mooi, 40. klad, 42. lichtmis, 43. gene, 45. amen, 48. promotie, 52. best, 54. poreus, 55. moerad, 56. Eder, 57. ergo, 58. deli, 59. lentetijd, 60. maecenas. Verticaal: 1. lantaarn, 2. aria, 3. snepel, 4. tets, 5. iaen, 6. roet, 7. demi, 8. fles, 9. Nato, 10. slalom, 11. iets, 12. eretitel, 20. emir, 21. eter, 24. toonaard, 25. generaal, 26. naamloos, 27. armoedig, 31. Eire, 33. Aser, 34. dakkapel, 36. feestdis, 38. fier, 39. mini, 41. ageren, 44. eieren, 46. mode, 47. nerf, 48. psst, 49. Obed, 50. toom, 51. emoe, 52. bede, 53. Sala. Koningsfeestdag. C-16. Vlagvertoon. D-16. Huis ten Bosch. E-16 1. lover, 2. verjaardag, 3. dagbladpers, 4. persfoto, 5. tolerant, 6. rantsoen.

11 12 13 14

Inzenden: de woorden die ontstaan op de gekleurde hokjes verticaal.

Winnaars 600 punten: A. Muyt, Werkendam (4); C. Seegers, Hoogeveen (2) 1400 punten: W. den Uyl-van Wijngaarden, Bergambacht (9) 2200 punten: F. van Schothorst, Veenendaal (2) 2400 punten: E. van Luttikhuizen, Wekerom (4) 4200 punten: J. de Waardt-de

104

terdege *

24 MEI 2022

Jong, Leidschendam (22); L.J. Walpot-Geense, Tholen (4) 4400 punten: M. de Haan-Zuidam, Zeist (2); 5000 punten: N. Noorland-van Werkhoven (11); M.C de Vries, Kapelle (4) 5600 punten: G. Verboom-Harbers, Harderwijk (4) 5800 punten: L. Vos-van

Hemert, Brakel (12) 6000 punten: E. Stijnen, Waddinxveen (7) Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? Zie voor de prijzen de Terdege van 10 mei, pag. 112. Meer info: www.debanier.nl.

17 - 18 JUNI 2022

Nacht Gebed

van

voor de vervolgde kerk

Nu is de tijd om samen te bidden! Organiseer jij een Nacht van Gebed? Meld je nu aan via opendoors.nl/nacht

DE TUIN IN MET TALEN TOOLS TUINGEREEDSCHAP! Het tuinseizoen is nu in volle gang. Graven, onkruid verwijderen, vegen, harken, snoeien, zagen, aanplanten ofgewoon je tuin onderhouden: Talen Tools heeft eersteklas tuingereedschap voor ieder budget en elke tuin.

Talen Tools artikelen zijn verkrijgbaar bij tuincentra, bouwmarkten en DHZ-zaken.

Aflevering 11

JONG ONDERNEM�ND tekst & beeld: NIEK STAM DAVID, TIMON EN ANNIKA MOURITS: ANNIKA: „Mijn man David is al vijf jaar geleden begonnen met de handel in persluchtgereedschap en de verhuur en reparatie daarvan. Eerst heeft hij zich bij een ander bedrijf het vak eigen gemaakt, en sinds een jaar zijn hij en z’n broer Timon voor zichzelf begonnen. Timon doet de binnendienst: inkoop, planning, voorraad en dergelijke. Zelf doe ik de marketing, sociale media en ook de boekhouding – we hebben ons het meeste zelf aangeleerd. De twee herdershonden horen ook echt bij ons bedrijf: Noby en Tip. Die lopen hier altijd rond en proberen met iedere bezoeker te spelen – al laten ze sommige pakketbezorgers nogal schrikken. Maar de klanten zijn dol op hen, ze horen er helemaal bij!” TIMON: „We verkopen en verhuren zandstraalunits, compressoren, sloop- en hakhamers, straalmiddelen zoals straalzand en nog veel meer. Onze klanten zitten in bijvoorbeeld gevelrenovatie, sloop, infrastructuur of schoonmaak. Die zijn allemaal heel druk, dus er is veel vraag naar onze spullen. Vandaag zijn bijvoorbeeld bijna al onze machines verhuurd, er staan er nog maar twee.” DAVID: „Het beste advies dat we kregen was: blijf dicht bij jezelf. Dat maakt dat je persoonlijke gesprekken krijgt met de klant, waardoor je ook weer een fijne relatie opbouwt. En dat je de klant probeert te helpen zoals je graag zelf geholpen zou willen worden. Zo krijg je mond-tot-mondreclame en dat is altijd het beste. Onze klanten kennen elkaar inmiddels ook, dus het gebeurt regelmatig dat we op vrijdagmiddag de frituurpan aanzetten en er samen met hen een gezellig momentje van maken.” TIMON: „Wat ook wel grappig is: dat mensen aan de telefoon terugkomen op een eerder gesprekje. Waarbij ze dan helemaal niet doorhebben dat ze m’n broer aan de lijn hebben gehad, haha.” DAVID: „We merken dat die persoonlijke benadering mensen naar ons bedrijf trekt. Natuurlijk willen we nog uitbreiden en van MTT een groter merk maken, maar al die leuke klantcontacten zijn ons veel waard. Die willen we zeker niet kwijt.”

106

terdege *

David (27) (l.), Annika (27) en Timon (23) Mourits / Barendrecht / runnen Mourits Tools & Techniques (MTT) / @mourits_tools_techniques

24 MEI 2022

terdege *

24 MEI 2022

107

Het gezelligste gezinsuitje van deze zomer

van 3 t/m 6 augustus

LEUKSTE ZOMERSE UITJE! 10.00-21.00 UUR

Terdege organiseert weer een zomerfair! Voor alle kinderen en ouders, opa’s en oma’s, broers en zussen, vrienden en collega’s, buren en bekenden! Van harte welkom bij dit leukste zomerse uitje!

GEZELLIG SHOPPEN • HEERLIJKE HIGH TEA • MUZIEK • CREATIEVE WORKSHOPS • TERDEGE LIVE • INSPIRERENDE LEZINGEN • DE TERDEGE SHOP • VADER EN ZOON ACTIVITEITEN • SMOOTHIES, KOFFIE, BROODJES EN NOG VEEL MEER LEKKERS • WATERACTIVITEITEN WAAR: LANDGOED DE SCHAFFELAAR IN BARNEVELD • ONDERNEMERS: MAIL INFO@TERDEGEZOMERFAIR.NL OF BEL 055 – 53 90 490 99

terdege *

10 MEI 2022

COLUMN

ERFGOED Het doopformulier is een waardevolle erfenis. Verbazingwekkend hoe het na al die eeuwen sinds het ontstond, nog altijd gebruikt wordt in gemeenten van links tot rechts in het reformatorische spectrum. Je zou vandaag eens zoiets moeten schrijven voor de hele gezindte. Ondoenlijk. Natuurlijk worden er regelmatig lezingen gehouden en boeken uitgegeven die uitleggen hoe je dat formulier nu precies moet lezen, niet zelden gevolgd door een hausse aan ingezonden stukken in de krant. Te midden van die kluwen aan doopvisies en verbondsopvattingen ontdekte ik in mijn studententijd een prachtig boekje, dat mij wist te overtuigen van de waarde van de kinderdoop. En dat voor 5 euro. Nu ik op zoek ben naar een belijdenisgeschenk voor mijn broertje en aanstaande schoonzusje, denk ik ineens weer aan dit boek. De nieuwprijs is flink gestegen, maar op Marktplaats kom je met 5 euro nog een heel eind. En zeg nou zelf, het is toch best leuk (en duurzaam) om in plaats van één nieuwe uitgave twee gebruikte boeken te kopen. Mijn broer is genoeg tweedehands gewend, en zijn vriendin heeft weinig keus met zo’n aanstaande fa-

milie. Dus bestel ik op Marktplaats het boekje over de doop en een Bijbelstudieboek over de Bergrede. Voor de gelegenheid heb ik speciaal op ”als nieuw” gezocht, maar die omschrijving blijkt ook al voor meerderlei uitleg vatbaar. Het Bijbelstudieboek ziet er niet onaardig uit, maar is duidelijk gelezen en ruikt zelfs naar kringloopwinkels. Het boekje over de doop kan weliswaar voor ongelezen doorgaan, maar op het schutblad staat in een beverig handschrift dat het een cadeau is van opa en oma, in april 2005 aangeboden „ter herinnering aan je belijdenis.” Normaal gesproken word ik altijd blij als ik iets moois tweedehands op de kop weet te tikken, maar dit stemt me toch een beetje treurig. Wat nu? Ik kan het natuurlijk zo laten, met de tekst van de wildvreemde opa en oma als waarschuwing voorin, als tastbaar bewijs dat genade geen erfgoed is. Maar nee, nu draaf ik door. Misschien is de vorige eigenaar gewoon radicaal aan het ontspullen. Of blind geworden of zo. Hoe dan ook, ik plak er een mooi nieuw kaartje overheen. En de volgende keer ga ik toch maar weer gewoon naar de boekhandel voor een cadeautje. Wel zo leuk.

NELINE IS GETROUWD EN MOEDER VAN MARTHA (8), ABEL (6), JOLIJN (4), REINOUT (2) EN SIFRA (0)

terdege *

24 MEI 2022

109

Volgende keer 7 JUNI 2022

Niets missen van Terdege? Neem nu een abonnement!

Ontroerend, geweldig mooi, maar soms ook even wennen. Drie jonge vaders vertellen over hun ervaringen met het vaderschap.

In zijn geboorteplaats Veenendaal, het hart van de Biblebelt, zag hij op zondag duizenden mensen naar de kerk gaan. Nu dient ds. G.T. van Appeldoorn de kleine hersteld hervormde gemeente in het Brabantse Kaatsheuvel. Met vreugde.

De familie Van den Berg uit Ridderkerk bezit vier hectare aan kassen voor de teelt van bladgroenten. Maar de energienota is bij veel tuinders nog niet eerder zo hoog geweest. Hoe houden ze hun bedrijf toekomstbestendig?

WILT U DEZE ARTIKELEN NIET MISSEN? NEEM DAN EEN JAARABONNEMENT OP TERDEGE EN BETAAL €9,25 PER MAAND. 110

terdege *

24 MEI 2022

Het leven van Jan-Willem en Willemien Lemstra kent krommingen. Een burn-out dwong Jan-Willem zijn notariskantoor af te stoten. Het kindje dat ze na jaren van kinderloosheid verwachtten, stierf in de moederschoot. Nu zetten ze zich in voor jongvolwassenen.

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredactie: Dr. Ir. SM. de Bruijn, Drs. Henk van den Berge Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel. 055 - 5390333 Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel. 055 - 5390333 Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Jeannette Wilbrink-Donkersteeg, Annemieke van den Berg, Ad Ermstrang, Huib de Vries, Martijn den Hollander Ontwerp & lay-out: Janneke Visser-Paalman Vormgeving: Marthe Roukens Abonneeservice: tel. 055 - 5390300, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee.nl. ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Vellendrukkerij BDU Barneveld Abonnementsprijs: maand incasso € 9,25 De 39e jaargang loopt tot 1 oktober 2022. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum. Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder. Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

Waar in coronatijd veel kerkgangers worstelden met de online-diensten, waren die voor de onkerkelijke Johan Nugteren (35) en zijn vrouw Annemarie (33) juist tot zegen. Afgelopen maart deden ze geloofsbelijdenis.

BEL 055-5390498 OF KIJK OP TERDEGE.NL/TD

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden. Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter, digitale en in gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice Passend Lezen, tel. 070-338 15 00, E-mail: klanten@passendlezen.nl, Postbus 84010, 2508 AA Den Haag.

gaat over vaders

terdege *

24 MEI 2022

111