Terdege 27 sept 2022

”Ik heb echt weleens momenten gehad dat ik nog net niet zat te huilen”

stadsboerderij

Compleet in wonen

Wonen met God

Wonen doen we in een huis, misschien alleen of met anderen in gezinsverband. De een woont in een groot huis, een ander moet het met wat minder doen

In de Bijbel wordt het wonen gebruikt als een beeld voor de omgang van God met mensen. In Openbaring 21:3 lezen we de belofte dat God zal wonen bij de mensen en zij zullen Zijn volk zijn

De apostel Johannes krijgt op Patmos deze woorden in een visioen te horen God zal bij mensen wonen op de nieuwe aarde Op de oude aarde was dat ook al zo: God woonde bij Adam en Eva. Het paradijs, dat was de plaats waar God en mens samen in één huis woonden. Daar leefde de mens in die heerlijke nabijheid van de Schepper

Maar daar is een breuk gekomen. Door ongehoorzaamheid zijn Adam en Eva het huis uitgezet en kunnen ze niet meer wonen met God En zo is de ellende begonnen.

En toch: God Zelf wil daar weer naar terug. Hij wil weer wonen bij mensen En daarom: het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond

Na het sterven van Jezus scheurt het voorhangsel van de tempel middendoor en wordt duidelijk: nu is de toegang weer vrij Zo is het weer mogelijk dat mensen die in zichzelf zo onheilig zijn, weer naderen tot de heilige God om eenmaal weer in alle rijkdom te wonen bij hun Heere. En vandaag? Of je nu alleen woont of met anderen samen, verlang je ernaar om samen met God te wonen? Ik weet niet hoe het huis van u eruitziet, of het groot is of klein Maar woont u er samen met God? Wordt de Heere gediend in uw huis? Ik weet niet hoeveel kamers uw huis heeft, maar is er een binnenkamer; een plekje waar u (misschien wel) dagelijks stil bent met de Heere God en zit aan Zijn voeten? Dan hebt u een gezegende woning, hier op aarde al. En dan kunt u erop vertrouwen dat de Zoon van God een woning heeft klaargemaakt daarboven (Joh 14:2-3), opdat we eenmaal altoos (eeuwig) bij Hem zullen wonen

tekst: DS. A. BLOEMENDAL, BARNEVELD

Heet water

Soms kom je op zaterdagavond 22:52 uur voor vervelende verrassingen te staan.

Onze cv-ketel was een ouwetje. Dus hoe dichterbij de verbouwing van ons huis vorig jaar kwam, hoe zenuwachtiger ik werd: zou hij de eindstreep halen? Begin december hing een nieuw bakbeest op de overloop. Ik wreef nog net niet in mijn handen: dat was goed gegaan. Tot een maand of vijf terug Die bewuste zaterdagavond.

Ineens klonk boven een harde klap. „Kom gauw”, riep mijn altijd rustig blijvende man. Uit onze cv-ketel bleek heet water te stromen. Ik griste handdoeken mee, kieperde een grote bak leeg om daarin het water op te vangen. Ondertussen belde m’n man de loodgieter. „Sluit de hoofdkraan maar af,” was het advies.

Lang verhaal kort: waarschijnlijk was er in de fabriek een afsluitrubbertje dubbelgevouwen tijdens het monteren. Het had het een poosje volgehouden, maar toen was de druk toch te groot geworden.

Gelukkig snort de ketel inmiddels alweer maanden als een zonnetje en blijkt vernieuwing wel degelijk verbetering te zijn.

Ook in Terdege voerden we wat veranderingen door. Zo kregen de columns een nieuw jasje. Veel leesplezier!

Onze cvketel was een ouwetje. Dus hoe dichterbij onze verbouwing vorig jaar kwam, hoe zenuwachtiger ik werd: zou hij de eindstreep halen?

PS Het is weer tijd voor Terdege Live. Kijk op pag. 57.

MOOI EN DUURZAAM R ...

De Bovenkerk doet zijn naam eer aan. Hier gaat alles de hoogte in. Wie op dit moment het gebedshuis binnenwandelt, ziet ook iets anders hoog oprijzen: bouwsteigers. Waar het geld vandaan moet komen voor de restauratie? Dat is nog een grote vraag.

Werpt al uw bekommernis op Hem, want Hij zorgt voor u (1 Petrus 5:7)

Inhoud

BEZINNING

04 MEDITATIE

38 BIJBELSTUDIE Beeld van God

41 OGENBLIK

34 WACHTWOORD VAN GODS KERK

Ds S Maljaars: De Twaalf Artikelen verwoorden heel

helder het werk van de drie-enige God

119 JOUW VRAGEN

Radicaal

ONTSPANNING

MENSEN

14 MOLUKSE GEMEENSCHAP

„Je hebt een gespleten identiteit, dat gevoel blijf je je leven lang meedragen”

31 TENTENMAAKSTER LAURA

Laura was wel de laatste die verwachtte dat ze ooit in Centraal-Azië zou gaan wonen

50 BOVENKERK KAMPEN

Herstellen van gewelven kost miljoenen

61 DOL OP DIEREN

Een halve kinderboerderij bij huis

74 WONEN

Rijssense boerderij

82 GEZONDHEID

Steeds meer jongeren ontdekken de (e-)sigaret

87 PSYCHOLOGIE

104 ”ZERO WASTE” LEVEN

Je afvalberg kleiner maken: hobby voor fanatiekelingen?

132 KONINKLIJK HUIS

142 FAMILIEBEDRIJF

10 CONTACT

49 VERVOLGVERHAAL JENTHE

57 TERDEGE LIVE

58 ONDER ONS

70 KENNIS VAN ZAKEN

90 TOERISME De Graanbuurt

97 WOORDZOEKER, DEEL 3

100 CULINAIR

Groentemix

116 KRINGLOOPSCHAT NIEUW!

128 DIY

Haarklem

137 PUZZELS

Contact!

HOUDT VAN POST

Een kaartje voor

MEVR. SHAMKOVA hoopt 10 oktober 60 jaar te worden. Zij is vanwege de oorlog in Oekraïne naar Nederland gekomen, samen met haar man. Bovenweg 63, 8085 SG Doornspijk.

MEVR. BREGMAN-DE

HEER (72) is geopereerd aan een hersentumor Nu kan ze niet meer in haar huis in Stolwijk wonen Winterdijk 8-40, 2801 SJ Gouda.

TROUWE ABONNEES

Terdege zet drie trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement

L. Bolier uit Elspeet

H. den Dunnen uit HardinxveldGiessendam

E. Vlastuin uit Lunteren

Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug.

Reizen

De afgelopen weken organiseerde Terdege twee reizen. Een kerkhistorische onder leiding van ds. M. van Kooten naar Duitsland. En een Terdege

Vriendinnenreis naar het Belgische Leuven.

Dit of dat?

Facebook & Instagram

Binnenkort in Terdege aandacht voor trends in boekenland. We vroegen: welk boek gaf u nieuwe inzichten?

CLAYBYMATTHE: Ann Voskamp Haar kijk op gebrokenheid heeft me geholpen in mijn eigen gebrokenheid

THIRS.G: ”De jongen, de mol, de vos en het paard” van Charlie Mackesy

KOESE.LEANDRA: ”Samen voor Zijn aangezicht” van ds Vergunst.

DANIELLEHEERENS: ”De radicale uitbanning van haast”.

GERDIEN_HEEMSKERK:

Voor mij was dat ”De Duiventil” Eindelijk zag ik in dat boeken lezen leuk was

EMMAHARTVELDD:

”Een zeker man had een vijgenboom”

ANIETJE.B: ”Opvoeden doe je niet alleen”

NICOLE_GELUK: ”Een vrouw naar Gods hart” van Elisabeth George.

JOANN.DE.KRUIJF:

”De Godvruchtige avondmaalganger” van Petrus Immens

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

WIJKAGENT IN NEDER-BETUWE Instagrammer

Instaprofiel: wijkagent opheusden dodewaard

Wie: Gerrit Langerak

„Het doel van de Nationale Politie is om ook digitaal in verbinding te staan met bewoners van wijken en dorpen Dat werkt, maar ik vind het persoonlijk contact ook erg belangrijk De richtlijnen voor het gebruik van sociale media worden steeds aangepast, waar nodig We leren wat wel en wat beter niet geplaatst kan worden Privacy is een belangrijk thema. We blurren veel, zoals kentekens en gezichten. In mijn dorpen, Opheusden en Dodewaard, kent iedereen elkaar en blijft men graag op de hoogte Mensen uit de dorpen hebben goed contact met mij. Maar ik krijg ook andere reacties, ik vermoed vooral uit andere geledingen van de maatschappij Die reacties zijn soms grievend en beledigend Vloeken accepteer ik niet op mijn account. Wat de actualiteit raakt, levert de meeste aandacht op Ook berichten met een persoonlijke noot of een pakkende foto doen het goed, zoals de poepende olifant, geplaatst op 30 november 2021. Mijn indruk is dat het lezen van een bericht begint bij de foto ”

”BIJ ONS THUIS WERD ER NOOIT OVER HET IDEAAL VAN EEN VRIJE MOLUKSE REPUBLIEK GEPRAAT, TERWIJL MIJN VADER TOCH BIJ HET KNIL HAD GEWERKT”

Nog altijd vreemden in Nederland

Ruim zeventig jaar geleden kwamen 3500 Molukse soldaten uit het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger met hun gezinnen naar Nederland. Naar ze meenden voor even. Het werd blijvend. Hoe vergaat het de Molukse gemeenschap nu?

”HET GOEDE UIT ONZE TRADITIE PROBEER IK VAST TE HOUDEN”

VOOR VRIJE ZUID-MOLUKKEN

Op 27 december 1949 droeg Nederland de soevereiniteit van Nederlands-Indië, met uitzondering van Nieuw-Guinea, over aan de Republik Indonesia Serikat (RIS), de Verenigde Staten van Indonesië De Zuid-Molukken vormden een provincie van de deelstaat Oost-Indonesië, zoals afgesproken op de Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie van 1949 Opheffing van de deelstaat door president Soekarno leidde tot het proclameren van de Republik Maluku Selatan (RMS), de Republiek van de Zuid-Molukken, op 25 april 1950 Initiatiefnemers waren voormalig minister van Justitie Chris Soumokil en ir Johannes Alvarez Manusama Het Indonesische leger sloeg de vrijheidsstrijd met geweld neer. Ongeveer 3500 Zuid-Molukkers, meest voormalige KNIL-militairen, werden daarop met hun gezinnen naar Nederland gehaald Voor een beperkte tijd, was de bedoeling Ze werden ondergebracht in barakkenkampen, waaronder de voormalige concentratiekampen Westerbork en Vught. Soumokil stierf op 12 april 1966 door executie op bevel van generaal Soeharto, de opvolger van Soekarno De in Nederland wonende ir Manusama werd de nieuwe president in ballingschap van de RMS

Frustratie over de houding van de Nederlandse overheid ten opzichte van de Molukse gemeenschap in Nederland leidde bij de tweede generatie tot radicalisering Die kwam in de jaren 70 van de 20e eeuw tot een uitbarsting in de vorm van gijzelingsacties, die wekenlang het nieuws beheersten. In de achterliggende decennia normaliseerden de verhoudingen, maar het verlangen naar een vrij Ambon blijf onderhuids voortleven binnen de Molukse gemeenschap in Nederland

Haaks op de Dalwagenseweg, de belangrijkste verkeersader van Opheusden, ligt Jabbok Je moet het weten, anders rijd je zo aan het voetpad voorbij. Voor de Zuid-Molukkers in het dorp klopt juist daar het hart van hun gemeenschap Aan Jabbok ligt Pniël, het gebedshuis van de Geredja Indjili Maluku, de Moluks Evangelische Kerk. Ook voor hen die er zelden meer komen, is het een vertrouwd baken

In 1962 verrees er een eenvoudig kerkje, bekostigd door de Dienst Domeinen. Dertig jaar later werd met overheidssubsidie een fraaie nieuwe kerk met oosterse uitstraling gebouwd. In de kerkzaal ontbreekt een orgel. De zang wordt begeleid door een muziekgroep die de soeling bespeelt Elders in Indonesië gebruiken ze de traditionele fluit voor dansmuziek, op de Molukken ook voor kerkmuziek. De gemeente wordt gediend door predikante May de Fretes-Suameleine Samen met drie collega’s draagt ze zorg voor de zestien gemeenten van de classis oost van de Moluks Evangelische Kerk in Nederland Op zondagen zonder predikant gaat er een ouderling voor.

WERKKAMP

Stanley Akerina geboren Haulussy (60), in het dagelijks leven systeembeheerder, is ouderling en scriba van de Molukse gemeente van Opheusden Hij kwam ter wereld in barakkenkamp Beugelen in Staphorst, dat in de jaren dertig van de 20e eeuw werd gebouwd in het kader van de werkverschaffing. Het kamp bood onderdak aan te werk gestelde Nederlanders, Chinezen die er wegen aanlegden, Joden die vandaar werden gedeporteerd naar een vernietigingskamp en jonge Hollandse mannen vanwege de Duitse Arbeitseinsatz.

Na de oorlog deed Beugelen dienst als interneringskamp voor NSB’ers en opvangkamp voor Molukse ex-militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en hun gezinnen Ze arriveerden in 1951 met de gedachte binnen afzienbare tijd terug te keren naar een vrije Molukse republiek, die al wel was uitgeroepen maar nog realiteit moest worden

De vader van Akerina kwam naar Nederland als verstekeling In Indonesië zag hij geen toekomst Stanley groeide op bij de ouders van zijn moeder, dochter van een KNIL-militair. „In de familie Akerina is het traditie dat een gehuwde man zijn eerste kind afstaat aan zijn schoonouders Door te trouwen heeft zijn vrouw de ouderlijke familie verlaten en een andere achternaam gekregen. Haar plek moet worden ingenomen door haar eerstge-

borene, om te voorkomen dat de familienaam uitsterft. Mijn vader had zó’n moeite met die traditie, dat opa na de geboorte van mijn oudere broer over zijn hart streek. Met de kanttekening: „De tweede is wél voor mij.” Dat was ik. Zes maanden na mijn geboorte ben ik overgedragen aan de familie Akerina, vandaar dat ik de achternaam van mijn moeder draag. Toen ik bij mijn grootouders kwam, waren hun eigen kinderen al getrouwd ”

MOLUKSE WIJK

Zijn ouders verhuisden naar kamp IJsseloord in Capelle aan den IJssel. Zelf trok hij in 1964 met zijn grootouders naar de Molukse wijk van Opheusden. Daar waren voor de ontheemde rijksgenoten 39 woningen gebouwd: aan de Fazantstraat, de Lijsterbesstraat en de Molukkenstraat. Later kwamen er aan de Molukkenstraat nog acht bij Gezinnen uit de kampen Lingebrug (Opheusden), Overbroek (Ochten), De Haar (Randwijk), Oude Molen (Well) en Vught vonden er een vaste bestemming Stanley belandde met zijn grootouders in een woning aan de Molukkenstraat. Met zijn biologische ouders, drie broers en een zus hield hij intensief contact „Ze kwamen elke week wel een keer naar Opheusden; iedere vakantie zat ik in Capelle aan den IJssel. De verhoudingen zijn goed gebleven.”

De Molukse gemeenschap in Opheusden groeide in de loop der jaren uit tot zo’n vierhonderd zielen, van wie een deel een woning buiten de eigen wijk vond Omgekeerd heeft de Molukse wijk nu enkele niet-Molukse bewoners. De jonge generatie trok in toenemende mate het dorp uit. „Er is hier naar hun smaak te weinig te beleven”, verklaart Akerina „Alleen als we een muzikaal feest organiseren, komen ze terug. Dan zie je hoe groot de gemeenschap zou zijn als iedereen hier was blijven wonen ”

MONUMENT

Ter gelegenheid van zestig jaar Molukkers in Nederland verrees in 2013 aan de Fazantstraat een monument van kunstenaar Lincy Bakker. Een metalen sokkel met daarop een scheepskist en een koffer, de uitrusting waarmee de Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen naar Nederland kwamen „Tot mijn zestiende jaar zat ook mijn kleding in zo’n kist en koffer”, zegt Stanley „We zouden immers teruggaan. Daar was ook ik destijds van overtuigd. Tot we gingen beseffen: dat gaan wij niet meemaken Vooral voor mijn opa en oma was dat ingrijpend.”

De Molukse ouderling ontmoet elk kwartaal vertegenwoordigers van de andere kerkelijke gemeenten

MOLUKSE GEMEENSCHAP

in Opheusden, tijdens het overleg van het Diaconaal platform. „Het contact is plezierig, maar na zeventig jaar zijn we ten diepste nog steeds vreemden voor elkaar, hoewel onze kerkelijke traditie en liturgie vrijwel dezelfde zijn. We blijven min of meer langs elkaar heen leven, al ben ik me wel echt een Opheusdenaar gaan voelen.”

DOUCHE

Dolf Masela (76), oud-werknemer van Woningvereniging Nijmegen, bracht zijn jeugd door in de kampen Lunetten bij Vught, Overbroek bij Ochten en Lingebrug bij Opheusden. Als 17-jarige verhuisde hij naar de Molukse wijk van Opheusden, samen met zijn ouders en broer Elie Hun zus was achtergebleven in Indonesië „De lagere KNILmilitairen mochten behalve hun vrouw maximaal twee kinderen meenemen naar de kazerne”, licht Elie (74) toe „Onze zus groeide daarom op bij haar grootouders en bleef daar toen wij naar Nederland reisden Mama miste haar ontzettend Niet dat ze erover sprak, we merkten het Over het verleden hadden mijn ouders het vrijwel nooit.”

Met de verhuizing naar een woning in de Molukse wijk kwam Dolf voor zijn gevoel in een paleis terecht. „In het kamp hadden we als gezin één vertrek van 5 bij 5 meter. Daar gebeurde alles. Ineens kregen we eigen slaapkamers, een mooie keuken, een douche… We misten wel de gezelligheid van het kamp. Daar woonden we met z’n allen min of meer onder hetzelfde dak ”

Hij trad in het huwelijk met Christien, ook een Molukse. „Dat was destijds vanzelfsprekend. Je trouwde met iemand van je eigen volk ” De inrichting van hun huis aan de Reigerstraat, pal tegenover het kolossale kerkgebouw van de plaatselijke gereformeerde gemeente, is die van een doorsnee Nederlandse woning. Alleen wat beeldjes herinneren aan Ambon. „We zijn in de loop der jaren verwesterd”, bekent Dolf, „maar het goede en mooie uit onze traditie, zoals het bespelen van de soeling, probeer ik vast te houden.”

WIJKRAAD

Kenmerkend voor de Molukse cultuur is volgens Stanley Akerina het gemeenschapsdenken, de gastvrijheid en het saamhorigheidsgevoel Aan zijn jeugd bewaart hij goede herinneringen. Met leeftijdsgenoten uit de Molukse wijk ging hij doordeweeks naar de gereformeerde school van het dorp „Andere Molukse ouders kozen voor de hervormde school, vraag me niet waarom. Wij zagen geen verschil ” Op school speelde hij ook met Neder-

landse kinderen, na schooltijd vrijwel uitsluitend met kinderen uit de wijk. „Je kon bij iedereen zo binnenlopen ”

De opvoedingsstijl van zijn opa was gespeend van sentiment. „Ik moest goed luisteren en doen wat er werd gevraagd Dat paste bij de Molukse cultuur en bij het militaire klimaat in het KNIL.” Binnen de wijk lag het gezag bij de wijkraad, een gezelschap van oudere Molukse mannen „Die raad was zowel voor de overheid als voor de gemeenschap het aanspreekpunt.”

Zijn grootouders kampten dag aan dag met gevoelens van heimwee en desillusie. „Een Molukker heeft het principe: belofte maakt schuld. We spreken af wat we doen en we doen wat we afspreken

De meeste pijn is veroorzaakt door de houding van de Nederlandse overheid, die gedane beloften niet nakwam Wij moesten met lede ogen aanzien hoe onze grootouders daardoor vanbinnen kapotgingen.”

KRITISCH

Het maakte Akerina blijvend kritisch ten opzichte van de Nederlandse regering. „Die heeft ons gewoon voor de gek gehouden Ik begrijp dat de overheid weinig kon doen voor het realiseren van een Molukse republiek, maar je mag op z’n minst verwachten dat er in het geschiedenisonderwijs aandacht wordt besteed aan de Molukse kwestie. De meeste Nederlanders hebben geen idee waarom we hier zijn Zolang dat niet verandert, zit ik niet te wachten op excuses van Rutte.”

Bij zijn kinderen verdunde het ideaal van een vrije Molukse republiek „Ze snappen het verhaal, maar het raakt hen minder.” Ook de binding met de Molukse kerk nam bij de jonge generatie sterk af. De gemiddelde leeftijd van de kerkgangers in de Molukse gemeente van Opheusden stijgt jaar na jaar, vacatures in de kerkenraad blijven onvervuld, catechisatie wordt al een tijd niet meer gegeven „Omdat we geen catechisanten hebben Mijn voorspelling is dat onze kerk over twintig jaar niet meer bestaat Het heeft weinig zin om de realiteit te ontkennen ”

WRANG

Van zijn eigen drie kinderen gaat er niet een meer naar de kerk. „Ja, dat is wrang”, erkent de Molukse weduwnaar, „maar ik wil ze niet dwingen Tot op zekere hoogte hebben we de ontwikkeling aan onszelf te wijten. Er wordt nog steeds in twee talen gepreekt: het Nederlands en het Maleis. Van het Maleis maken de jongeren niets meer Ik heb

Stanley Akerina

„Een Molukker heeft het principe: belofte maakte schuld”

Elie Masela

Dolf Masela

daar al zó veel discussies over gehad. Wat is nou belangrijker: onze taal of de boodschap van God? Daar komt geen bevredigend antwoord op, maar de ouderen willen vasthouden aan het Maleis.” Mocht de kerk daadwerkelijk de deuren sluiten, dan weet de Molukse ouderling niet waar hij naartoe moet. De traditionele kerken in Nederland zijn hem te statisch, de evangelische kerken te extatisch „Wij gaan rustig zitten, richten ons op God en luisteren naar de prediking. Zingen doe ik uit volle borst, maar ik ga niet met de handen omhoog staan of spingen Dat past niet bij ons ”

scholen in het westen van Nederland. Het heeft me wel moeite gekost om hier mijn positie te bepalen. Je hebt een gespleten identiteit, dat gevoel blijf je je leven lang meedragen.”

MORALISTISCH

Het afscheid van Opheusden, als 25-jarige, ervoer hij niet als ingrijpend. „Ik besefte iets moois achter te laten, maar kreeg er wat voor terug: de verruiming van mijn horizon. Dat vind ik een kostbaar goed. Het geeft een bredere blik op het leven.”

Toch blijft de Molukse wijk in Opheusden trekken „Vooral de kerk”, bekent hij emotioneel. „Dat blijft een aparte plek. Van jongs af ben je vertrouwd geraakt met de verhalen van de Bijbel Die hebben veel indruk op me gemaakt Papa en mama waren ontzettend religieus, vooral mama. Die zat vaak in de Bijbel te lezen Dat beeld raak je niet kwijt ”

Terwijl de geestelijke betekenis van de Molukse kerk slonk, nam de maatschappelijke betekenis toe Sinds de Molukse wijkraad is opgeheven, beschouwt de burgerlijke gemeente Neder-Betuwe de kerk als aanspreekpunt van de gemeenschap. „Dat hebben we maar geaccepteerd”, glimlacht de scriba. „De berichten die voor onze mensen bestemd zijn, sturen we door.”

GESPLETEN IDENTITEIT

De oude Molukse gebruiken blijven het langst in stand „Mijn dochter weet dat haar eerste kind voor mij zal zijn”, illustreert Akerina. „Dat respecteert ze. Het kind hoeft niet fysiek bij mij te komen wonen, maar gaat wel mijn naam dragen ” Dolf Masela reisde in 2016 met een zoon en dochter naar de Molukse Tanimbar-eilanden, waar zijn wieg stond Het voelde als thuiskomen, tegelijk ervoer hij de afstand. „Ik zou er niet meer kunnen wonen. We zijn te veel gewend geraakt aan de luxe van Nederland Tot op zekere hoogte voel ik me hier ook opgenomen, al is dit niet het land waar ik hoor.”

Zijn broer Elie, gepensioneerd natuurkundedocent, overwoog na zijn studie aan de Technische Hogeschool in Eindhoven serieus om terug te keren naar zijn geboorteland. Een rondreis langs Indonesische onderwijsinstellingen bracht hem van dat voornemen af. „De afstand tussen het beeld dat ik had en de realiteit was voor mij onoverbrugbaar Tot mijn pensionering heb ik lesgegeven aan

Zelf gaat hij al jaren niet meer naar de kerk Nederlandse gemeenten trekken hem niet, de Molukse kerken zijn hem te moralistisch. „Gij zult dit en gij zult dat en als je het niet doet, krijg je straf ” Broer Dolf, diaken in de Moluks Evangelische Kerk van Opheusden, knikt. „Dat was een zwak punt van onze kerk, maar er is intussen wel wat veranderd. Mede door de invloed vanuit de Nederlandse samenleving.”

VERSPLINTEREN

Die invloed heeft ook schaduwkanten. Stanley Akerina ziet de Molukse gemeenschap door het voortwoekerende individualisme meer en meer versplinteren. „We zijn niet meer de hechte gemeenschap van vroeger In mijn jeugd stonden alle achterdeuren in de Molukse wijk open. Nu doet iedereen de deur op slot. Ook ik. Een Molukse bruiloft met duizend genodigden was vijftig jaar geleden geen uitzondering. De hele wijk was er dagenlang druk mee. Nu geven ook Molukse paren, áls ze al trouwen, een feest in besloten kring Hetzelfde geldt voor het feest na de doop van een kind of belijdenis doen door jongeren.”

Een verbindend element blijft de onafhankelijkheidsviering op 25 april, de dag waarop in 1950 de Republiek der Zuid-Molukken (Republik Maluku Selatan) werd geproclameerd Eerst herdachten de Zuid-Molukkers in Nederland deze gebeurtenis jaarlijks in de Haagse Houtrusthallen, later werden die ingeruild voor theater Orpheus in Apeldoorn. Dit jaar was de herdenking voor het eerst in de RAI in Amsterdam. Op 24 april houdt de Molukse kerk van Opheusden ’s avonds een dienst waarin de gesneuvelden worden herdacht

“Wat is belangrijker: onze taal of de boodschap van God?”

MOLUKSE GEMEENSCHAP

Dolf Masela ging maar één keer naar de grootse bijeenkomst op 25 april „Ik vind het meer een gezellig evenement dan een herdenkingsdag Daarvoor reis ik niet naar Den Haag of Amsterdam.”

Stanley Akerina is wel een trouw bezoeker „Al was het alleen maar ter nagedachtenis van mijn opa en oma.” Het hijsen van de Molukse vlag roept bij jong en oud steevast tranen op „Die is voor ons heel belangrijk. Wij doen mee aan de Nederlandse dodenherdenking, maar met onze eigen vlag Die hangt ook op 5 mei halfstok, omdat wij nog steeds niet vrij zijn.”

Een Nederlandse vlag heeft hij niet. Uit principe „Mijn opa heeft de Nederlandse vlag met zijn leven verdedigd Hij is door de Jappen zwaar gemarteld, omdat hij weigerde die te vernietigen. Ook in Nederland bleef hij deze vlag hoogachten, omdat hij er trouw aan had beloofd tot de dood Op een Koninginnedag dwong hij me met de Nederlandse vlag naar het gemeentehuis te lopen. Ik wilde niet, maar het moest Zó trouw waren deze mensen.”

De vader van Dolf en Elie Masela was minder loyaal, zowel aan de Nederlandse overheid als aan het Molukse ideaal. „Dat leefde het sterkst in de gezinnen van Molukkers die in het KNIL en later in de Molukse gemeenschap de hogere posities hadden”, verklaart Elie. „Mijn vader dacht realistisch. Hij voorzag dat we hier zouden blijven en stimuleerde ons bij het leren en zoeken naar werk.”

WARM GEVOEL

Efraïm Papilaja (36), ambulant begeleider en kwaliteitsmedewerker bij Zorg in Balans, trok van Opheusden naar Nijmegen In zijn vrije tijd is hij nog geregeld in zijn geboortedorp te vinden, vanwege zijn vrijetijdsbaan als voetbaltrainer en sportcoach bij Sportvereniging DFS (Door Fusie Sterk), ontstaan door het samengaan van Voetbalvereniging Opheusden en Sparta ’57. Hij groeide er op in een woning buiten de Molukse wijk „Er was een zeker onderscheid tussen de mensen die in de wijk woonden en de groep die daarbuiten een huis had gevonden Mijn oma woonde wel in de Molukse wijk Als we bij haar op bezoek kwamen, hoorden we wat er speelde.” Net als de meeste andere Molukse kinderen van zijn generatie ging hij naar de in 1969 gestichte openbare Jan Ligthartschool. Sinds 1980 werkte daar de Molukse juf Els Hoetmer-Sapuletej. Ze zou er meer dan veertig jaar blijven Tijdens haar

afscheid in 2021 ontving ze uit handen van wethouder Marien Klein de Neder-Betuwe Speld, als blijk van waardering voor haar inzet om de Molukse taal, cultuur en geschiedenis door te geven aan generaties leerlingen. Bijbelonderwijs kreeg de Molukse jeugd van Opheusden in Pniël. „Hoewel hij kerkelijk niet meer praktiserend is, bezorgen de herinneringen Papilaja nog altijd een warm gevoel „De kerk is onlosmakelijk verbonden aan mijn kindertijd. Ik ging mee naar belijdenisdiensten, doopfeesten en bruiloften Je werd er geconfronteerd met je eigen cultuur, je geschiedenis, je mensen ”

TABOE

Op de middelbare school werd hij zich nog sterker bewust van zijn Molukse identiteit. Met zijn ouders, grootouders en andere familieleden reisde hij elk jaar op 25 april naar de Houtrusthallen om het uitroepen van de Republik Maluku Selatan te herdenken „Je ervoer dan sterk de onderlinge band ”

Zijn vader, maatschappelijk werker van professie, verrichtte opbouwwerk onder de Zuid-Molukkers in de regio „Het ideaal van een eigen vrije staat had in ons gezin een duidelijke plaats, maar mijn vader was van mening dat de strijd daarvoor in Indonesië moest worden gevoerd Niet in Nederland. De gijzelingsactie in de basisschool van Bovensmilde wees hij af.”

Het was een gevoelig onderwerp in de familie „Max Papilaja, een neef van mijn vader, was de leider van de treinkaping bij De Punt in 1977. Bij de bestorming van de trein door mariniers kwam hij om het leven. Als kind voelde ik aan dat dit onderwerp taboe was. Mijn vader had moeite met die kaping, maar de afloop schokte ook hem In onze ogen was Max Papilaja een held, omdat hij zijn leven gaf voor de Molukse strijd.”

VERDRIET

De acties van destijds verklaart de Molukse zorgmedewerker uit de pijn die de tweede generatie Molukkers bij hun ouders zag „De mensen van de eerste generatie verlangden ernaar om terug te keren naar de Molukken, maar ze werden genegeerd door de Nederlandse overheid Dat zette bij hun kinderen kwaad bloed.”

Ook zijn eigen grootouders hadden heimwee naar hun geboortegrond „Bij mijn ouders was dat al minder. Zij leden vooral onder het verdriet van hun ouders. Ik voelde dat als ik meeging naar de RMS-viering en de Molukse vlag werd gehesen

Efraïm Papilaja met vriendin en kinderen

„Wie ben ik, en wat is mijn positie hier?”

„We zijn een trots volk, dat hecht aan zijn afkomst”

Fallon

Masela

Parrell Masela

Rick Masela

Dan vloeiden bij alle oudere Molukse mensen tranen en kwamen ze ook bij mezelf, tegelijk met gevoelens van onmacht en woede ”

Elie Masela ervoer het net zo. „Wij zijn thuis in een andere sfeer opgegroeid dan die Molukse jongeren in Drenthe Daardoor kwamen de gijzelingsacties voor ons onverwachts, maar ik snap dat het zover kon komen. Het doet iets met je als je ouders zo lijden en de overheid geen enkele betrokkenheid toont. Iets voor je ouders betekenen, staat hoog aangeschreven onder Molukkers. Ook de leiding van onze republiek in ballingschap is achteraf bezien tekortgeschoten. Die stelde zich te hiërarchisch op en gaf onvoldoende sturing. Te weinig werd beseft dat niet wij, maar de mensen op de Molukken moesten bepalen wat ze wilden ”

ONDERZOEK

Fallon Masela (40), geboren Manusiwa, verhuisde als 5-jarig meisje met haar moeder, twee zussen en een broer naar het Brabantse Cuijk, vanwege de scheiding van haar ouders „In Cuijk woonde familie van ons. We betrokken een huis in een multiculturele wijk; een speciale Molukse wijk was er volgens mij niet meer ”

In de parochiekerk ontmoette ze Molukkers die net als de familie van haar moeder roomskatholiek waren Een Molukse stichting organiseerde voor de Molukse gemeenschap in het dorp allerlei culturele activiteiten. Het ideaal van een vrije Molukse republiek had daarin een bescheiden plaats. „Bij ons thuis werd er nooit over gepraat, terwijl mijn vader toch bij het KNIL had gewerkt ”

Over de Molukse gijzelingsacties hoorde ze pas als jongvolwassene. „Omdat mijn moeder er niet over praatte, ging ik zelf op onderzoek uit Eerst schrok ik van het geweld dat was gebruikt. Toen ik zicht kreeg op de achtergrond, kreeg ik er meer begrip voor Waarom heb ik dit niet eerder geweten, vroeg ik me af Ook voor Nederlandse leeftijdsgenoten was het een onbekende geschiedenis Ik ben er nooit op aangesproken ”

TROTS VOLK

Echtgenoot Rick (38) woonde tot zijn huwelijk met Fallon, elf jaar geleden, in Opheusden

Terugblikkend constateert de inwoner van Lent dat er in normen en stijl van opvoeden grote overeenkomsten waren tussen de Molukse en de calvinistische gemeenschap in het Betuwse dorp. Het opvallendste verschil kwam rond de maaltijden openbaar „Dan werd je geacht naar huis te

gaan. Bij ons konden vriendjes zo mee-eten, er was altijd genoeg.”

Hoewel ze volkomen geïntegreerd lijkt in de Nederlandse samenleving, blijft Fallon, pedagogisch medewerker op een kinderdagverblijf, zich in de eerste plaats een Molukse voelen „We zijn een trots volk, dat hecht aan zijn afkomst”, zegt Rick, commercieel manager bij it-bedrijf Betabit. „Familiebanden zijn daardoor voor ons heel belangrijk. Neven en nichten beschouwen we als een broer en zus. Familieleden die ik door een bezoek aan Watidal op de Tanimbar-eilanden voor het eerst zag, voelden meteen als eigen.”

Als het gezin uit Lent naar de kerk gaat, is het in de Molukse kerk van Opheusden of de roomskatholieke kerk van Cuijk De kerkgang wordt dan gecombineerd met familiebezoek. „Geloven is voor ons niet verbonden aan een bepaald kerkverband Wat we onze zoon Pharrell willen meegeven, is het geloof in God, als een basis voor het leven. Het is aan hem om dat op zijn manier in te vullen en toe te passen Zo hebben wij het ook meegekregen van ónze ouders.”

VERTROUWD

Bij Efraïm Papilaja, een goede vriend van Rick Masela, blijft diep vanbinnen het gevoel van vervreemding leven „Wie ben ik, en wat is mijn positie hier? Nu ik met mijn Nederlandse vriendin en onze kinderen in Nijmegen woon, gaat veel van wat er in de Molukse wijk van Opheusden gebeurt langs me heen. Terwijl ik het bewaren van de Molukse cultuur belangrijk vind, participeer ik nauwelijks in de gemeenschap Ik ben vooral in de Nederlandse samenleving bezig. Maar mocht ik in de problemen komen, dan weet ik dat ik altijd welkom ben in Opheusden en daar erkenning zal vinden.”

Fallon Masela sprak onlangs met haar zus af om samen met hun moeder een aantal typisch Molukse gerechten te gaan maken „Om van haar te leren hoe ze dat doet, zodat wij het weer kunnen overdragen aan een volgende generatie Koken en gezamenlijk eten zijn in onze cultuur heel belangrijk.”

Rick werd recent verrast door een opmerking van hun 10-jarige zoon „Hij vroeg: „Waarom gaan wij niet naar de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst; ik ben toch een Molukker?”

Die vraag laat zien hoezeer hij op zoek is naar zijn identiteit. Ik heb hem gezegd dat het ons voornemen is om daar volgend jaar bij te zijn. Het Molukse bloed laat zich niet verloochenen ”

In het huis Mijns Vaders zijn vele woningen;

JOHANNES 14 : 2a

Peuterpuber

Hij smijt de druiven meters ver door de kamer Hij gilt zo hard dat men drie huizenblokken verderop overweegt hulpverleners te bellen. Door de strengste toespraken laat hij zich nog niet gezeggen. Mijn kleine kind is ontspoord. Tweeënhalf jaar lang meende ik te weten dat ik in ieder geval niet slechter presteerde dan de gemiddeld opvoeder.

Arien van Ginkel is (pleeg)vader van vier kinderen, waaronder een tweeling, en werkzaam als mediastrateeg

Ik verschoonde luiers, zong ”Ik ga slapen, ik ben moe” en nam zoonlief een middag mee naar de kinderboerderij, zodat moeders de handen vrij had En natuurlijk toonde ik me de rust, redelijkheid en consequentheid zelve als meneer boos, bang, blij of verdrietig was Die enkele keer dat ik z’n hoofd vol slagroom spoot, hem mayonaise bij z’n friet gaf en hem leerde verkondigen dat „alle mensen poepen”, laat ik voor het gemak even buiten beschouwing Ik was dus best tevreden met mezelf En met mijn kind, dat werd getypeerd als rustig, sociaal, avontuurlijk en intelligent Ik had het goed gedaan, vond ik zelf Maar toen kreeg die kleine koter van de ene op de andere dag concurrentie van een kakelvers zusje en broertje. Niet langer kon hij ’s ochtends met papa en mama knuffelen Want papa en mama hadden al een kleine knuffel Mama ontbeet ineens op bed Papa ging niet naar z’n werk, maar ook niet naar de speeltuin. En het alleenrecht op luidkeelse klaagzangen was zoonlief ook verloren

En van de een op de andere dag hadden wij een ander kind We leerden hem zachtjes de baby’s aaien. Maar dat verveelde snel. „Baby nu hard aaien?” vroeg hij dan „Nee, dat is geen goed idee”, leerden we hem, maar hij scheen het niet te begrijpen De vrouw en ik toonden ons dagenlang begripvol, totdat de kraamverzorgster zei dat het ook weleens afgelopen mocht zijn. Ons voormalig succesprojectje schopte al gillend twintig minuten lang tegen een dichte deur Ons ouderhart bloedde, maar ’t was voor z’n eigen bestwil, zeiden we Na twintig minuten kwam ons welopgevoede zoontje uit de kamer zetten. Nu knuffelt hij enkel nog zachtjes met de koters En als papa en mama hem te weinig aandacht geven, vraagt hij het inmiddels netjes: „Baby’s nu weg?” „Nee, vandaag niet ” „Morgen dan?”

Ons voormalig succesprojectje schopte al gillend twintig minuten tegen de dichte deur.

Werken waar liefde woont

Cedrah maakt het verschil door een thuis te bieden voor ouderen, vanuit de Bijbelse opdracht om naar elkaar om te zien. Maak jij ook het verschil voor de ander? Kom dan bij ons werken!

Bekijk alle vacatures:

cedrah.nl/werkenbij

Een nietavonturier ver van huis

LAURA, TENTENMAAKSTER IN CENTRAAL-AZIË

Laura omschrijft zichzelf als een niet-avonturier, maar vertrok wel alleen naar Centraal-Azië. Nu werkt ze als tentenmaker in een land waar mensen altijd voor afspraken gaan, je ”een kennis” nodig hebt om dingen gedaan te krijgen en haar buurvrouwen zich steeds meer zorgen beginnen te maken, omdat ze nog geen man heeft. Haar drijfveer? ”De liefde van Christus. Om mensen die Hem niet kennen, Hem te laten ontmoeten.”

tekst: MARIJA VELDHOEN

EVANGELISATIE

Nee, Laura (36) is niet haar echte naam En om veiligheidsredenen kan ze ook niet vertellen in welk land in Centraal-Azië ze precies werkt Evangelisatie is er verboden en te veel openheid zou haar werk in gevaar kunnen brengen. Daarom werkt ze er als tentenmaker en heeft ze er dus een beroep, terwijl ze daarnaast het Evangelie doorgeeft. Voor haar geldt letterlijk de bekende uitspraak: deel het Evangelie, desnoods met woorden

Ze moet lachen om de vraag waar ze zich het meest thuis voelt, in Nederland of Verweggistan. „Dit is een beetje alsof je me vraagt: „Wie van je kinderen vind je het liefst?” Onmogelijk om te kiezen! Het resultaat van wonen in een andere cultuur, is voor mij dat ik twee plekken thuis noem Ik houd van allebei Tegelijkertijd ben ik nergens meer ongecompliceerd thuis.”

Het duurt even voordat Laura Verweggistan thuis kan noemen Het land heeft een rijke, oude cultuur, die sterk beïnvloed is door de islam. Vooral op het platteland drukken tradities een stevig stempel op het dagelijkse leven Om in te burgeren en de taal te leren, woont ze de eerste jaren bij een gastgezin. Inmiddels heeft Laura haar eigen flatje, dat ze omschrijft als een typisch Sovjetgebouw. „Voor de ingang ervan staat een krakkemikkig houten bankje, waar mijn buurvrouwen ’s morgens na hun huishoudelijk werk en ’s avonds voor het eten zitten. Het is een goede plek om gewoon even tijd met hen door te brengen Ik vind het zelf fijn om echte gesprekken te hebben, maar in deze cultuur gaat het vooral om samenzijn. In het begin verveelde ik me dan ook enorm tijdens de avonden in mijn gastgezin: er gebeurde niets ”

”IK HEB WEL EEN KENNIS”

Maar nu, een paar jaar verder, geniet Laura er volop van dat de cultuur sterk op relaties gericht is Zelfs al staat er iets belangrijks op de planning, als iemand een beroep op je doet, gaat dat voor „Daar kan ik nog veel van leren! Het zorgt er ook voor dat het hebben van een kennis vaak veel beter werkt als er iets gedaan moet worden Van verhuizen tot bankzaken regelen: als je iemand kent die jou kan helpen, gebeurt er iets. Zonder een kennis is het lastig om iets gedaan te krijgen of om überhaupt te weten wat de procedure voor iets is. De waarheid is natuurlijk: er is geen procedure, maar er zijn mensen!

Toen ik een covid-19-vaccinatie nodig had, belde een projectcollega die verpleegkundige is met een van zijn kennissen in het lokale ziekenhuis. Een halfuurtje later zaten ze op ons te wachten en lag de prik klaar. In Nederland werd me gevraagd of ik een bewijs van de prikafspraak kon laten zien om mijn buitenlandse vaccinatie te kunnen registreren. Ik heb die mevrouw heel verbaasd aangekeken! Een afspraak? Op papier?”

DRIJFVEER

Laura zelf was wel de laatste persoon die verwacht had dat ze ooit in Centraal-Azië zou gaan wonen. „Ik vond mijzelf de meest ongeschikte kandidaat. Ik ben nooit een reiziger of avonturier geweest, en ik was bang voor de risico’s van werken in een gesloten land ”

Toch kan ze zich nog levendig herinneren dat ze op de basisschool tevergeefs een documentatieboekje over de zending in de bakken zocht Ook weet ze nog dat ze als klein kind al het verlangen had om mensen die het minder hebben te helpen. „Mijn weg naar Verweggistan was een geleidelijk proces, dat begon in het laatste jaar van mijn studie. In die periode werd ik diep geraakt door een preek over de grote menigte uit alle naties, stammen, volken en talen en door het besef dat er nog steeds volken zijn die onbereikt zijn.

In Nederland staan in elke stad of dorp toch al gauw een paar kerken. Maar wat als je leeft in een land waar kleine gemeenten veelal ondergronds zijn, en je nog nooit ook maar een káns hebt gehad om een Bijbel te lezen of een christen te ontmoeten?”

Laura leerde dat als God roept, Hij ook zorgt Tot haar eigen verbazing ontdekte ze dat ze zich goed kon aanpassen aan een andere cultuur. „Toen ben ik voor langere, onbepaalde tijd vertrokken Met als drijfveer: liefde voor mensen die nog nooit een kans hadden gehad om het goede nieuws te horen ”

THEE MET SUIKER VOOR DE BABY

Die liefde krijgt heel praktisch vorm in haar werk voor een ontwikkelingsorganisatie „Momenteel runnen we een gezondheidsproject, waarbij we zowel gewone mensen als gezondheidswerkers in dorpen trainen In de regio waar ik werk, is nog relatief veel moeder- en kindersterfte rondom de zwangerschap. Het project doe ik samen met een collega die arts is De dokter gaat over de inhoud,

ik heb een rol in de ondersteunende taken ”

In dat dagelijkse werk probeert Laura de liefde van Christus te laten zien. „Het geeft mij voldoening om echt te luisteren naar het verhaal van bijvoorbeeld een jonge getrouwde vrouw die zichzelf het sloofje van de familie weet, naar wie nooit iemand luistert Het is goed om voor haar te bidden Het geeft ook voldoening om te zien hoe cruciaal het verschil kan zijn dat het gezondheidsproject maakt in de levens van mensen Wat heerlijk is het als een man in het gezin verantwoordelijkheid neemt om te zorgen voor zijn zwangere vrouw. Wat een verschil maakt het als een jonge moeder geleerd heeft hoe haar lichaam genoeg melk kan

buurvrouw: „Ik heb geen idee, mijn zoon regelt dat altijd.” Het duurde even voordat ik iemand had gevonden!”

produceren voor haar baby Nu stopt ze niet met borstvoeding omdat ze denkt dat ze niet genoeg melk heeft, maar ze zet die paar moeilijke dagen door en geeft haar kleine baby geen thee met suiker in plaats van moedermelk. Mijn Verweggistaanse projectcollega’s maken mij dagelijks mee „Laura, jij bent altijd blij”, merkte een collega eens op. „Ik denk niet dat je daarin gelijk hebt”, lachte ik, „maar als je die indruk hebt, denk ik dat dit komt door de hoop en de vrede die God mij geeft.””

TIJD OM TE BAREN

Laura is single en dat wekt de verbazing van de mensen om haar heen. „De categorie single vrouw bestaat eigenlijk niet in Verweggistan en daar loop ik in allerlei praktische dingen tegenaan. Bijvoorbeeld toen mijn wasmachine kapot was en ik een klusjesman nodig had om daarnaar te komen kijken Een klusjesman regelen is een mannending in deze cultuur. Mijn eerste stap was om mijn Verweggistaanse gastgezin te bellen en om hulp te vragen Maar de vader van het gezin was er niet en zijn vrouw zei: „Hij regelt altijd de klusjesmannen. Ik heb geen telefoonnummers van hen ” De volgende die ik probeerde, was mijn

Terwijl leeftijdsgenoten in Nederland vaak getrouwd zijn en kinderen hebben, ziet het leven van Laura er heel anders uit. „Niet alleen mijn vriendinnen in Nederland hebben gezinnen, ook mijn buurvrouwen, en zo’n beetje iedere andere vrouw in Verweggistan! Het is met afstand het onderwerp waarover ik het meeste praat Vooral de laatste jaren Ik denk dat de mensen om me heen zich zorgen beginnen te maken. „Hoe oud ben je? 36? Het wordt echt tijd Neem gewoon een man, het maakt niet uit of hij ouder is Je moet nu kinderen baren!” Het krijgen van kinderen heeft hier een religieuze betekenis. Het is de roeping van de vrouw Een zwangere Verweggistaanse collega vertelde me dat al je zonden vergeven worden als je een kind baart. Een ander liet me weten dat de gebeden van je kinderen - met name van een zoon - jou als moeder naar de hemel helpen. Het doet me vaak denken aan die tekst uit Timotheüs, waar staat dat vrouwen zalig worden in het baren van kinderen. Dat neemt de lokale islam hier dus erg letterlijk. Het geeft een kloof aan die er tussen ons bestaat Ik heb geen kinderen nodig voor mijn behoud, want het beloofde Kind is al gekomen!

Toch is het een prachtige roeping om voor een gezin te zorgen, en ik kan daar ook best naar verlangen. Al was het alleen maar omdat het mijn positie in de Verweggistaanse maatschappij gemakkelijker zou maken Maar ook wel omdat het soms eenzaam kan zijn. Toch heb ik er vrede mee dat God van mij vraagt om mijn tijd en liefde juist aan anderen te geven, voor Zijn Koninkrijk ”

DE KERK ALS FAMILIE

Ook al heeft ze geen eigen gezin, de christenen met wie ze samenkomt zijn als familie voor haar. „Men komt niet samen zonder een maaltijd of tenminste een kopje thee en zonder te delen hoe het gaat. Dit varieert van familieproblemen tot je baan tot je geestelijke vragen Er wordt direct met en voor elkaar gebeden

Gemeente-zijn is meer praktisch samenleven dan wat ik van huis uit heb meegekregen met begrippen als liturgie, diaconie of verenigingsleven De kerk is hier veel minder een instituut en veel meer een familie. En is dat niet ten diepste wat een gemeente is?”

„De categorie single vrouw bestaat hier eigenlijk niet”

Roescher is Lager in prijs dan waar ook!

prijzen van vroeger!

Weg

Door onze unieke Prijs-VastGarantie kunt u zonder tussentijdse prijsverhogingen de levering van uw aanschaf tot wel 12 maanden uitstellen. Alwéér een reden om snel

Deze 60x120 tegel is erg in trek en heeft een zeer scherpe prijs In de kleuren Graphito, Cement en Light grey

Wég met inflatie! Elders 56,p/m2

35,-

Trendline PVC: 8 nieuwe kleuren

Wég met inflatie! Elders 69,95

49,95 p/m2

Voor intensief gebruik! Geen loopgeluiden meer! Onze vloereninkopers legden de hand op de allernieuwste generatie PVC vloeren!

Topkwaliteit Visgraat PVC

Wég met inflatie! Elders 99 95

69,95 p/m2

Keuken incl. 7 apparaten van Deze topkeuken, van Duitse kwaliteit is ineens wel heel bereikbaar! Voorzien van wereldtop apparatuur met de allerlaatste technologische ontwikkelingen, robuuste kwaliteit scharnieren en laden met 20 jaar garantie! Elders betaalt u voor deze complete keuken minimaal 22.650,- Onder andere inclusief luxe kookplaat met geïntegreerde afzuiging, tiptoets magnetron en RVS kokend waterkraan. Bezoek onze showroom en profiteer!

*

gebruik en vloerverwarming

Stoere beton/steenlook tegel

Wég met inflatie! Elders 99,95

49,50 p/m2

Wég met inflatie!Stuntprijs!

875,-

*

voelbare structuur/reliëf

• ook verlijmd buiten toepasbaar

• voor woonvloer, bad-

De redactie selecteert de leukste producten - voor een lege kliko

Uit de fles

Voor verse melk van de boer. Zelfgemaakte ranja mag ook! Glazen melkfles, 500 ml. € 2,25; Dille & Kamille

In ’t bakkie

Zeephouder van The Bamboovement Voor je ”ouderwetse” stuk zeep € 6,99; wastefree.nl

Bijenwasdoek

ZERO WASTE

Borsteltje van bamboe

Tandenborstel Humble Brush met handvat van volledig afbreekbare ecologische bamboe € 3,95; Eenvoudig Leven Shop

Zakken vullen

Laat de bakker je brood erin verpakken, ”again and again”. Broodzak Bag again maat S, biokatoen. € 4,95; Eenvoudig Leven Shop

Bijenwasdoek. Hierin verpak je kaas, of je boterhammen voor op het werk. € 9,95; Dille & Kamille

Marseillezeep 300 gr. Multi-inzetbaar: als allesreiniger, (kleding) wasmiddel en voor lichaamsverzorging. € 4,95; Dille & Kamille

Onze schuttingen zijn een sieraad en verrijking van uw tuin Natuurvriendelijk Plaatsing in één dag. In elke vorm en hoogte Voor heel lang tuinplezier Gunstige prijs-kwaliteitverhouding

Familiebedrijf Van Aalsburg bestaat sinds 1964 en plaatst meer dan 500 schuttingen per jaar Bel voor een afspraak en laat u adviseren op onze bedrijfslocatie (4 ha.) in Hellouw, West Betuwe. Lees ook de reviews!

Andere producten van wilgenhout:

✔ moestuinbakken

✔ containerbakken

✔ speeltunnels

✔ zitbankjes

✔ tuin- en speelhuisjes

✔ wilgenhutten (iglo’s)

✔ hout- en geluidswallen

✔ (levende) wilgentenentunnels Wij

Paalgraaf 11 | 4174 LC Hellouw | 0418-581229 info@vanaalsburgbv.nl | www.vanaalsburgbv.nl

Paalgraaf 11 | 4174 LC Hellouw | 0418-581229 info@vanaalsburgbv nl | www vanaalsburgbv nl

Voor alle volhouders

Onze school heeft een techniekafdeling. Ik kom er zelden, maar die dag moest ik er zijn. Ik had een overleg met een collega aldaar. Alles op die afdeling lijkt een beetje anders. Mannelijker. Robuuster. De trappen lijken net iets meer van beton. De geur is wat houterig, de geluiden klinken zwaar Ik voelde me net koningin Máxima op de heftruck. Totaal misplaatst.

Gerjanne, moeder van vijf, en 14 jaar docente Nederlands op het VMBO, heeft vier hobby’s: schrijven, lezen, lezen en lezen

De juffrouw op hoge hakken tussen de houtkrullen Zoiets Niet dat ik ooit hoge hakken draag overigens, maar om even het beeld te schetsen En toen, door een glazen wand, zag ik ze bezig De jongens Opgerolde mouwen, gebogen ruggen en werkschoenen met stalen neuzen En in een flits voelde ik het Dit is het goud van de samenleving Deze jonge mannen Deze grote monden en kleine harten en gouden handen Dan zeggen we dat het knap is als je je vwo-opleiding ”easydepeasy” afrondt Dan zeggen we dat het knap is als je met twee vingers in de neus je gymnasiumdiploma behaalt En dat is ook knap Maar weet je wat net zo knap is? Uren blokken en potloodkauwen om je kaderdiploma te halen. Je ontzettend schamen voor je stotteren en toch die presentatie voor de klas houden Worstelen met je handicap en toch met je kin omhoog de klas in rijden in je rolstoel Niet kunnen lezen, maar met je handen hout bewerken op een manier die ik kunst durf te noemen Tobben met je dyslexie en toch een 10 halen voor je boekverslag Opkomen voor die jongen in de klas die zo gepest wordt. Vragen om bijles als je door de bomen het bos niet meer ziet. Dat noem ik knap En misschien ben jij zo iemand Misschien voel je je dom Onbelangrijk Jij kunt immers niet goed leren? Jij kunt je immers niet goed concentreren? En misschien denk je dat niemand jouw ploeteren ziet. Maar dat is niet zo. We zien het. We zagen het Over jou praten we in de lerarenkamer Over jou praten we op een ouderavond Met bewondering Respect Waardering En daarom bazuin ik het nu speciaal voor jou uit in Terdege. Deze column is voor alle knokkers, doorzetters en ploeteraars Voor alle bijters, volhouders en vechters Voor alle grote monden, kleine harten en handen aan het bed Voor alle opgerolde mouwen, gebogen ruggen en stalen neuzen. Deze is voor jullie. Applaus.

Weet je wat ook knap is? Uren blokken en potloodkauwen om je kaderdiploma te halen

Beeld van God (9)

Lezen: Genesis 2:18-25

God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld Gods schiep Hij hem: man en vrouw schiep Hij hen. Man en vrouw zijn afzonderlijk en samen beeld van God. Wat betekent de uitdrukking beeld van God?

Twee keer verhaalt Genesis de schepping van de mens: in Genesis 1:26-31 en in Genesis 2:7-25. In Genesis 1 vormt de schepping van de mens –man en vrouw– de climax van Gods schepping. Stap voor stap werkt God toe naar dit moment. Zevenmaal staat in Genesis 1-2 het woord ”goed” God constateert aan het eind van de zesde dag voor de zesde keer dat alles goed is, zéér goed zelfs (Gen. 1:31). Tussen de vijfde en de zesde keer dat God constateert dat alles goed is, merkt de HEERE God eenmaal op dat het niet goed is. „Het is niet goed dat de mens alleen zij; Ik zal hem een hulpe maken, die als tegen hem over zij ” (Gen 2:18) De HEERE constateert dit wanneer Hij alle dieren van het veld en alle vogels tot Adam heeft gebracht om te zien hoe Adam deze dieren noemt. (Gen 2:19) God geeft Adam dus een positie onder Hem. Adam is koning onder God. Deze dieren moeten hem gehoorzamen, dus ook de slang Wanneer alle dieren aan Adam zijn voorbijgegaan, „vond hij geen hulpe, die als tegen

hem over ware ” (Gen 2:20) Wie vond geen hulp tegenover de mens? God of Adam? Wellicht vindt u dit een vreemd vraag. Adam vond geen hulp voor zichzelf! Hij blijft verweesd achter. Een gevoel van eenzaamheid bekruipt hem. God krijgt medelijden met Adam en formeert Eva U baseert uw uitleg op de woorden hij (Adam) vindt geen hulp Deze uitleg negeert echter een belangrijke vraag: schrijven we ”hij” met een kleine letter of met een hoofdletter? Het Hebreeuws kent het onderscheid tussen grote en kleine letters namelijk niet. Je kunt dus óók lezen: „Maar voor de mens vond Hij (God) geen hulpe die als tegenover hem ware (Adam) ” Deze lezing past goed binnen het zinsverband. God heeft alle dieren gemaakt, bracht hen tot Adam, ziet toe hoe Adam hen noemt, maar voor de mens vindt God geen hulp tegenover hem. In dat geval is dus niet Adam de aanleiding voor de schepping van Eva. Gods wil om goed te doen, is de enige reden waarom de HEERE God man en vrouw schiep

Maakt het verschil of God óf Adam constateert dat voor de mens geen hulp als tegenover hem is?

Beeld van God (10)

Lezen: Johannes 5:1-9

God wil dat de mens niet alleen blijft. Hij vindt dat niet goed. De aanleiding voor de schepping van de vrouw ligt dus niet in een eenzaam gevoel van de man. God constateert dat het niet goed is, daarom schept Hij de vrouw.

Man en vrouw danken hun bestaan aan God Hij schiep hen beiden. De reden is dat Hij tegenover de man een hulpe wilde plaatsen die als tegenover hem zou zijn Met deze woorden legt God Zélf uit wat er niet goed is. Hij vindt het niet goed dat de mens alleen is (negatief). Om die reden formeert Hij een hulpe als tegenover hem (positief) Let u even op! Er staat niet dat God het niet goed vindt dat de man alleen zij. Er staat: de mens. God vindt het niet goed dat de mens alleen zij (Gen 2:18) Hij vindt geen hulpe voor de man, maar voor de mens. (Gen. 2:20) God wil de mens niet alleen laten. De mens Luther beschouwt Genesis 2:18-20 als een pleitgrond voor een vrijgezel Op grond van deze woorden mag een single God bidden om man of vrouw. Maar niet alleen zij. Elk eenzaam mens mag God bidden om iemand als hulp tegenover hem of haar. Eenzaamheid is een gevolg van de zonde. Het is namelijk niet goed dat de mens alleen zij Ik heb de ander

nodig en de ander heeft mij nodig Waarom vindt God alleen zijn niet goed? Omdat het alleen zijn van de mens niet beantwoordt aan het beeld van God God is één en drie Personen: Vader, Zoon en Heilige Geest; de mens is één en twee personen: man en vrouw. De mens als het beeld van God weerspiegelt dus ook dat God bestaat uit meerdere Personen De Drie-eenheid weerspiegelt zich in de twee-eenheid. Zeker, er is verschil, maar de overeenkomsten zijn meer dan de verschillen Eén God – één mens; drie Personen – twee personen; Vader, Zoon en Heilige Geest – man en vrouw; God heerst over de gehele schepping – de mens over een deel van de dierenwereld; God onderhoudt de ganse schepping – de mens moet de hof van Eden bebouwen en bewaren. De mens als het beeld van God lijkt op God, maar valt niet één op één samen met God. God blijft God, de gans Andere. Alles dankt de mens aan God, Die zijn leven afgestemd heeft op zijn God

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht en docent aan het HHS te Amsterdam

Wanneer de Heere zegt dat het niet goed is wanneer ik alleen ben, mag ik Zijn Woord terugleggen bij Hem, met de bede of Hij mijn eenzaamheid wil doorbreken.

HET NIEUWE NAJAAR

Ontdek in ons bruidshuis in welke jurk jij als bruid werkelijk gaat stralen! Kies als aanstaande bruidegom een kostuum uit onze schitterende collectie trouwpakken of laat een maatpak aanmeten op onze tailormade afdeling.

We adviseren je natuurlijk persoonlijk en dat is het prettigst op afspraak Kijk op bruidscollectie.nl

1971

Bergambacht (Bruid & Bruidegom) Hoofdstraat 105 0182-358129

Veenendaal (Bruidegom) Verlaat 2 0318-526159 bruidscollectie.nl

De nieuwe najaarscollectie is binnen! Ook komend seizoen zijn er weer veel nieuwe trends, kleuren en materialen te ontdekken In onze winkels is er volop keuze, tijd voor een bezoek aan Speksnijder Mode! U bent van harte welkom!

Wilt u liever op afspraak winkelen? Boek gerust één van onze Personal Shoppers via speksnijder.nl/ personalshopping

u liever op Boek gerust één van onze Een groot

Een groot gedeelte van onze collectie is ook online te bekijken én te bestellen via onze webshop op speksnijder.nl

te te onze

Bergambacht Hoofdstraat 105 0182-358110 | Veenendaal Verlaat 2 0318-526159 | speksnijder.nl

GEZEGENDE MEISJESCATECHISATIE

Het winterwerk in de kerkelijke gemeenten is weer van start gegaan. Daartoe behoort ook de catechese. Er zijn maar weinig predikanten die het geven van catechisatie de voorkeur geven boven andere ambtelijke werkzaamheden En er zijn niet veel catechisanten die uit eigen beweging de catechisaties volgen of de lessen voorbereiden, ondanks allerlei veranderingen van catechesemethoden door de jaren heen. Misschien wel het meest de laatste decennia Pakkende benamingen zijn gegeven aan de methoden om aan het stoffige imago te ontkomen Een kleine greep uit het aanbod: ”Follow Me”, ”Geloof.nu”, ”Just read it”, ”Leer mij”, ”Reflector” en nog is het einde niet Wat voordeel heeft dit alles gegeven? Meer diepgang? Meer kennis? Met name doorleefde kennis? Een catecheet kan weleens verzuchten: „Wat voordeel heeft al mij gecatechiseer onder de zon?”

Dat zal ongetwijfeld twee eeuwen geleden ds. Resler in OudBeijerland ook weleens verzucht hebben Hij gaf aldaar catechisatie aan de meisjes, terwijl zijn plaatselijke collega de jongens onderrichte in de weg der zaligheid. Zo ging dat destijds, jongens en meisjes gescheiden. Hoewel hij het vragenboekje van Hellenbroek op eenvoudiger en korter wijze had heruitgegeven, bleek de vrucht op zijn catechesearbeid niet bijster groot. Het waren zeven magere jaren. Totdat het achtste jaar aanbrak In dat wintersei-

zoen behandelde hij het gebed en maakte toen een opwekking mee onder de meisjes. B. Hooghwerff heeft in zijn boek ”Uw dochters zullen profeteren” dit alles uitvoerig beschreven en citeert uitgebreid ds Resler dienaangaande: „Ik heb uit uw eigen mond gehoord, welke de gevoelens, de aandoeningen uwer harten waren De ene hoorde ik uitroepen: „Ik ben een grote zondares!” Een ander: „Ik zie mijn rampzalige staat ” Een derde: „Wat moet ik doen om zalig te worden?” Hier zuchtte een over haar zonden, daar kermde een ander over haar zielsgevaar Ginds riep een derde tot de Heere Jezus (…) Ik heb meegemaakt hoe een schare van jongedochters op hun knieën lag te bidden en te kermen.” Resler legde echt niet haastig de handen op, zoals uit zijn nagelaten geschriftjes bleek. Hij wist ook dat er bloesem kon zijn zonder vrucht, maar het was toch niet te ontkennen dat er

grote dingen gebeurden. Welke predikant of catecheet zou daar niet naar uitzien?

Op deze gebeurtenis kwam kritiek In plaats van blijdschap over het feit dat de Heere nog werkte in een ”geesteloze tijd”, kwamen er verdachtmakingen. Hooghwerff heeft na intensief speurwerk van verschillende meisjes kunnen traceren dat voor hen gold dat „Gods trouw rust op het late nageslacht.” Uitvoerig wordt dit in het tweede deel van het genoemde boek beschreven Sommige nazaten zijn terechtgekomen in afgescheiden gemeenten en enkelen van hen dienden de gemeenten als ambtsdrager. Ook zijn er verschillende zoons en kleinzoons van de catechisanten die bij de hervormde kerk bleven, ook toen er een andere wind van leer waaide in het midden van de 19e eeuw Hooghwerff schrijft: „Onder hen zijn er geweest die zich met hart en ziel hebben ingezet voor de bevordering van een Schriftuurlijk-bevindelijke prediking in de gemeente.” Het boek van Hooghwerff is voor alle catecheten een must Ook voor de (groot)ouders van de catechisanten. We hoeven ons niet in duizend bochten te dringen om de catechisaties aantrekkelijk te maken. Na zeven jaren ogenschijnlijk vergeefs gearbeid te hebben, kwam er een geestelijke opwekking. Niet door kracht of door geweld, maar door de Geest geschiedde het Dat is na twee eeuwen niet veranderd.

“DIE ONTVANGEN IS VAN DE HEILIGE GEEST, GEBOREN UIT DE MAAGD MARIA”

BELIJDEN MET DE KERK DER EEUWEN, DEEL 3

MIDDELAAR VANAF HET BEGIN

Het overdenken van de heilige ontvangenis van Jezus geeft ds. S. Maljaars troost en moed. Troost voor zichzelf, moed in de verkondiging. ”Er is een Goddelijke Middelaar, Die mens wilde worden voor mensen die in zonden ontvangen en geboren zijn.”

tekst: HUIB DE VRIES beeld: CEES VAN DER WAL

De apostolische geloofsbelijdenis is voor ds S Maljaars een wezenlijk onderdeel van de eredienst. Ook in huwelijksdiensten laat hij die altijd lezen.

„In verbondenheid met de kerk van alle eeuwen belijden we daarmee het algemeen en ongetwijfeld christelijk geloof. Naar de wereld om ons heen verwoorden de Twaalf Artikelen heel helder het werk van de drieenige God. Tegelijk is het een zeer persoonlijke belijdenis Ik geloof ”

Over de praktische betekenis van het Apostolicum hoorde de predikant van de gereformeerde gemeente te ’s-Gravenpolder een treffend voorbeeld van een gemeentelid

„Deze vrouw werkt in het Midden-Oosten in een omgeving die wordt gedomineerd door de islam Als ze langs een moskee loopt en de indringende oproep tot het gebed voor Allah hoort, voelt ze de geestelijke macht heel dichtbij en zegt ze voor zichzelf de apostolische geloofsbelijdenis op. „Dat wapent mij in de strijd”, vertelde ze. Ik vond dat mooi Daarvoor zijn de Twaalf Artikelen bedoeld in de dagelijkse praktijk van het leven. Ze vormen het wachtwoord van Gods kerk, wereldwijd ”

DAT HEBT U ALTIJD ZO GEZIEN?

„Ik ben opgegroeid en geworteld in de Gereformeerde Gemeenten. Tijdens mijn studie aan pabo De Driestar kwam ik ook in aanraking met andere kerkverbanden Sinds een aantal jaren ben ik als zendingsdeputaat nauw bij het zendingswerk vanuit onze gemeenten betrokken Zo leer je zien dat de Heere overal Zijn volk heeft Inmiddels heb ik verschillende bezoeken gebracht aan de zendingsvelden in Albanië en Ecuador

In cultureel opzicht zijn er grote verschillen, maar als het gaat over de doorleving van de kern van het christelijk geloof zoals verwoord in het Apostolicum, voel je verbondenheid. Het werk van Gods Geest in zondaarsharten verbindt.

Omdat in de Zeeuwse gereformeerde gemeenten elk jaar de hele Heidelbergse

Catechismus wordt behandeld, komt de apostolische geloofsbelijdenis jaarlijks in de prediking langs bij de behandeling van de zondagen 8 tot en met 22. Elke keer weer

word ik geraakt door de rijke verklaring die de catechismus van de Twaalf Artikelen geeft, ook voor het geestelijk leven.”

HOE ZIET U DE ONTVANGENIS VAN JEZUS DOOR DE HEILIGE GEEST?

„De Bijbel spreekt daar heel sober over. „De Heilige Geest zal over u komen en de kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen”, sprak de engel Gabriël tot Maria. Zo werd ze zwanger, zonder toedoen van een man. Om het met onze catechismus te zeggen:

„De eeuwige Zoon van God, Die waarachtig en eeuwig God is en blijft, heeft de ware menselijke natuur uit het vlees en bloed van de maagd Maria door de werking van de Heilige Geest aangenomen.” Het blijft een mysterie dat we niet kunnen doorgronden ”

LIGT ER EEN PARALLEL TUSSEN HET BROEDEN VAN DE GEEST OP DE WATEREN BIJ DE SCHEPPING?

„Dat denk ik wel, ja Calvijn wijst er in zijn uitleg bij Genesis 1 op dat de Geest van God werkzaam was op de wateren om zo Zijn levenskracht uit te oefenen Zo is de Heilige Geest ook over Maria gekomen. Je kunt de lijn nog verder doortrekken, naar het werk van de Geest in het herscheppen van zondaren. Zijn arbeid is altijd levenwekkend en vruchtbaarmakend. Ook na de wedergeboorte hebben Gods kinderen die werking nodig. Alle geloofsoefeningen zijn daaraan te danken.

De ontvangenis van Jezus bepaalt ons erbij dat Hij een Middelaar is Die begint bij het begin. Wij zijn in zonden ontvangen en in ongerechtigheid geboren We doén niet alleen zonden, de wórtel deugt niet. Door Zijn heilige ontvangenis en geboorte bedekt

„Hij bleef wie Hij was en werd wat Hij niet was”

de Middelaar ook mijn erfzonde voor Gods aangezicht ”

HOE WEZENLIJK IS DE MAAGDELIJKE GEBOORTE VOOR HET CHRISTELIJK GELOOF?

„Daar staat of valt de zaligheid mee. Je vindt dat duidelijk verwoord in de geloofsbelijdenis van Nicea. Daarin wordt de geboorte van Jezus beleden met de woorden: „Die om ons mensen en om onze zaligheid is nedergekomen uit de hemel en vlees geworden door de Heilige Geest uit de maagd Maria.” Hij moest volkomen én zondeloos mens worden om mensen zalig te kunnen maken

Deze belijdenis tekent zowel de ernst van onze situatie als de ruimte die er is in Christus Er is een Goddelijke Middelaar, Die mens wilde worden voor mensen die in zonden ontvangen en geboren zijn. Daardoor kunnen ook kleine kinderen, die nog geen weet hebben van deze dingen, worden ingelijfd in Christus. Zelfs voor hun geboorte Met Zijn onschuld en volkomen heiligheid wil de Middelaar hun zonden bedekken. Zelf heb ik daar bij het sterven van een klein kind in de gemeente eens een heel diepe indruk van gehad.”

HOE ZIET U DE WOORDEN ” OM ONS MENSEN” IN DE BELIJDENIS VAN NICEA?

„Christus kwam in deze verloren wereld om ménsen zalig te maken Wat ligt daar een ruimte in. Zou het dan voor ons niet kunnen, bij God vandaan?”

HOE VERHOUDT DE GEBOORTE VAN JEZUS

UIT MARIA ZICH TOT ZIJN GEBOORTE UIT DE VADER?

„Als Zoon van God is Hij van eeuwigheid gegenereerd door de Vader, als Zoon van de mens is Hij in de tijd uit Maria geboren. Jesaja omvat beide in zijn bekende profetie: „Want een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven.” Hij bleef wie Hij was en werd wat Hij niet was Smijtegelt begint zijn preek over zondag 14 van de Heidelbergse

Catechismus met de woorden: „Dat moet een wonderlijk Kind zijn ” Kind en Vader tegelijk. In de tijd geboren en tegelijk van eeuwigheid. Als een Zoon gegeven en tege-

lijk de sterke God. De kleinste en de grootste Naar Zijn goddelijke natuur God boven al, te prijzen tot in eeuwigheid; naar Zijn menselijke natuur een worm en geen man. De overeenkomst tussen de geboorte van de Zoon uit de Vader en Zijn geboorte uit Maria is, dat er geen mensenhand aan te pas kwam Het is een goddelijk werk Een aangrijpende gedachte vind ik altijd dat de geboorte de poort is tot het leven, maar na Genesis 3 ook de poort tot de dood Direct na onze komst op deze wereld beginnen we al te sterven. Zo was dat ook voor de Middelaar, maar op deze wijze baande Hij de weg naar het leven door de poort van Zijn dood.”

WAT BETEKENT HET VOOR DE PRAKTIJK VAN HET GELOOFSLEVEN DAT JEZUS VOLKOMEN GOD BLEEF EN TEGELIJK VOLKOMEN MENS

WERD?

„Alleen zo kon Hij Zijn hand op twee partijen leggen om die te verzoenen: God en mens Om deze reden zal ik nooit over Jezus spreken als de God-mens. Daarmee vermeng je Zijn godheid en mensheid, de dwaling van Eutyches, die door het concilie van Chalcedon is veroordeeld.

Jezus bleef volkomen God en werd volkomen mens Hij is Zijn broederen in alles gelijk geworden, uitgenomen de zonde. Daarom kan Hij een medelijdende Hogepriester zijn Hij is nabij de ziel die tot Hem zucht en troost het hart dat schreiend tot Hem vlucht. Alle moeiten en zorgen van het menselijk leven heeft Hij ondervonden: honger en dorst, vermoeidheid en pijn, angst en verdriet. Er is geen benauwdheid waarin Hij niet geweest is Hij werd vlees van ons vlees en been van ons gebeente, opdat wij vlees van Zijn vlees en been van Zijn gebeente zouden kunnen worden. Belangrijk is dat we in de prediking en in ons denken zowel aan de Godheid van Christus als aan Zijn mensheid het volle gewicht geven.”

GEBEURT DAT VOLDOENDE IN REFORMATORISCHE KRING?

„Er is een gevaar dat we eenzijdig op de Godheid van Jezus letten. Hij wordt dan

op grote afstand geplaatst en min of meer onbereikbaar gemaakt Het leidt tot een verhullend spreken over Jezus. Aan de andere kant zie ik een eenzijdig benadrukken van Zijn mensheid opkomen Jezus is onze grote Vriend en ons voorbeeld; we moeten Hem volgen. Daarmee verdwijnt de noodzaak van Jezus’ werk als Middelaar uit beeld Onze schuld moet worden verzoend. Alleen in die weg komt er een Bijbelse navolging van Christus.”

WELKE PLAATS VERDIENT MARIA BINNEN

HET BELIJDEN VAN DE KERK?

„Ze is de moeder van de Heere Jezus; niet minder en niet meer. Zo spreekt de Bijbel over haar. We weten wat de Mariacultus in de Rooms-Katholieke Kerk heeft aangericht. Door bezoeken aan de Filippijnen heb ik er van nabij iets van gezien. Ik hoor nog het geschal uit die geluidsboxen in Manilla: „Gezegend bent u, Maria, gezegend bent u onder de vrouwen.”

We hebben geen behoefte aan een protestantse Mariaverering. Ze was als moeder van Gods Zoon onmiskenbaar bevoorrecht. Tegelijk was en bleef ook zij een zondige vrouw, die meer dan eens door Jezus werd bestraft. Zelf spreekt ze over Hem als haar Zaligmaker Ze zou de verering van haar persoon nooit hebben gewild Na de hemelvaart van Jezus zit ze met de 120 in de opperzaal, als een zuster onder die andere zusters en broeders Jezus heeft gezegd: „Want zo wie de wil Mijns Vaders doet, Die in de hemelen is, dezelve is Mijn broeder en zuster en moeder ” De vrouw die vol enthousiasme uitroept: „Zalig is de buik die U gedragen heeft, en de borsten die Gij hebt gezogen” krijgt te horen: „Zalig zijn degenen die het Woord Gods horen en hetzelve bewaren.” Ook Maria had dat nodig, niet minder dan ieder ander

De Nederlandse Geloofsbelijdenis stelt terecht dat we de heiligen onteren door hen te vereren „Doende hetgeen zij nooit gedaan of begeerd hebben.” We hebben een volkomen, een gewillige en een medelijdende Zaligmaker Naast Hem hebben we geen ander nodig ”

“Ik had niet gedacht dat ik zoveel voldoening uit dit werk zou halen”

Leonard - begeleider C in opleiding

Leonard Dekker (38) werkte als timmerman op de grote bouw in Amsterdam, maar bemant sinds september 2020 het VIC Workhome: één van de meest intensieve afdelingen binnen Adullam.

“Ik was niet gericht op zoek, maar ervaarde wel dat mijn werk materialistisch was en individueel. Toen viel mijn oog op het verhaal van een timmerman die koos voor Adullam Samenzóo. Ik las over hoe hij met de deelnemers omging en dacht: “Wat leuk!”

“Het geeft mij met name veel voldoening wanneer cliënten zoveel mogelijk aan het dagelijks leven kunnen deelnemen. Zo zijn er bewoners die steeds meer aan kunnen. Nu kunnen ze samen met begeleiders buiten het terrein werken of op de koffie bij hun ouders, wat eerst niet kon. Je moet stevig en zelfverzekerd in je schoenen staan voor deze intensieve bewoners Ze voelen haarfijn aan of je bang bent of niet. Juist door altijd de rust te bewaren en niet voor ze weg te lopen, lukt het me vaak om hen weer tot kalmte te brengen.”

Sta jij stevig in je schoenen en wil je meer weten over de mogelijkheden bij het VIC-Workhome?

Bekijk onze vacatures op adullamzorg.nl/werken of bel eens met Ada via 06 37 18 40 23.

Jenthe

Jenthe (44) is met haar man Maarten (47) en hun kinderen Jos (17), Laura (15), Lindy (12) en Heidy (11) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderij.

Er gaat natuurlijk niks boven onze bergen, maar soms wil je de zee ook weleens zien Bovendien is het na de drukke zomer goed en gezond om even met elkaar in een totaal andere wereld te verkeren. En dat kan in Karinthië, want Italië en Slovenië liggen hier om de hoek en in Kroatië ben je ook zo Zelfs de zee is dus dichtbij.

Onze eigen vakantiestek thuis lijkt helaas nog steeds meer geld op te slurpen dan op te leveren, maar gelukkig blijkt er toch een betaalbaar plekje te vinden en zo boeken we een eenvoudig appartement aan de Adriatische Zee Geen luxe, wel een adembenemend uitzicht op het helderblauwe water, de baai en enkele eilanden

Met dat vooruitzicht ontvang ik de laatste gasten Tijdens de koffie onder de oude boom bekruipt me echter een onheilspellend gevoel Mijn stem klinkt plotseling vreemd schor, merk ik, en een paar keer overvalt een hoestbui me

Als ik na afloop wat dingen opruim, breekt het zweet me uit Daarna krijg ik het zo koud dat ik sta te klappertanden totdat ik totaal verkrampt raak Toch moet de laatste was nog naar binnen, de stofzuiger door de gang, de vaat van het koffiedrinken weggewerkt Trillend en met het zweet op de rug klaar ik de klussen Als een van de gasten nog even de wasruimte binnenloopt voor een praatje, merk ik dat ik alle mogelijke moeite moet doen om me op het gesprek te concentreren.

Zodra ze weg is, verschans ik me in een toilet Ik zak op het wc-deksel en leg mijn hoofd tegen de koele tegels ernaast. Wat is er aan de hand? Was het toch te veel in de afgelopen jaren, het werk, de hindernissen, de tegenvallende kosten, de zorgen rond corona ?

Het wonen en werken hier geeft zo veel vreugde en voldoening Zou de prijs daarvoor te hoog kunnen zijn?

Het suist in mijn oren, voor mijn ogen wordt het zwart Met moeite bereik ik –gelukkig zonder gasten te zien–een tijdje later ons eigen huis Ook daar wacht nog werk, maar verder dan de bank in de Stube kom ik niet meer De zee die zo dichtbij leek, is opeens onbereikbaar ver weg

Heidy brengt me Hollundersaft; Laura kookt eten, Hansjörg belooft in de gaten te houden of alles rond de appartementen er netjes bij ligt en Jos zegt na anderhalve dag: „Zou u niet eens een test doen ?”

Op dat idee was ik nog niet gekomen Beheerste en bedreigde corona ruim een halfjaar geleden ons bestaan hier nog volop, nu is het al maanden geen onderwerp van gesprek meer De gasten hoor ik er niet over, we kennen niemand die het heeft, hoe zou ik aan dat virus moeten komen?

Maar de twee helderrode streepjes die even later tot mijn grote verbazing op de test verschijnen, laten aan duidelijkheid niets te wensen over Ik vertrek naar boven, terwijl de rest van het gezin het bedrijf gaat runnen. Dagenlange koorts, keelpijn, spierpijn, hoofdpijn en maagpijn doen me vrezen dat we de zee wel kunnen vergeten, maar –verrassing!– niemand anders hier in huis blijkt besmet te zijn en als acht dagen later de vakantie aanbreekt, ben ik zover opgeknapt dat ik toch mee kan Hansjörg, die voor gasten en dieren zorgt, zwaait ons uit. Die avond zien we vanaf ons stille terras de zon roodgloeiend in de zee zakken Vlakbij Toch!

Volgende keer: Duizend dode poezen

Hoog in de Bovenkerk

Wat vanaf de grond nauwelijks zichtbaar was, bleek bij inspectie op grote hoogte een schrikbarend probleem. In de gewelven van de Bovenkerk in Kampen zijn grote scheuren ontstaan. Herstel is duur.

tekst: ANNEMIEKE FIERET beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Frederik Heldoorn, Heldoorn Restauraties & Gevelwerken

Jan Roest, directielid Van Hoogevest Architecten

Jan Quintus Zwart, manager Bovenkerk Kampen

Henk Fijnenberg, toezichthouder namens Van Hoogevest Architecten

De Bovenkerk doet zijn naam eer aan. Hier gaat alles de hoogte in. Wie vanaf de overkant van de IJssel naar de stad kijkt, ziet het bedehuis met zijn hoge middenschip oprijzen te midden van de overige bebouwing Eeuwenlang werden kerkgangers hier gemaand het oog omhoog, het hart naar boven te heffen. En nog altijd laat men er met psalmen en liederen ’s Heeren lof ten hemel rijzen.

Wie op dit moment het gebedshuis binnenwandelt, ziet ook iets anders hoog oprijzen: bouwsteigers. Er staan er heel wat opgesteld. Er bovenop, vlak onder de gewelven, is de werkplek van Frederik Heldoorn Hij restaureert monumenten en heeft veel ervaring met het herstellen van gewelven. Het project in de Bovenkerk is voor hem een unieke en uitdagende ervaring, vertelt hij

HOOG IN DE GEWELVEN

In de consistorie doet een viertal mannen, onder wie Heldoorn, uit de doeken waarom er aan de gewelven gewerkt moet worden. Jan Roest is directielid bij Van Hoogevest Architecten, Henk Fijnenberg is opzichter tijdens de werkzaamheden en Jan Quintus Zwart is manager van de Bovenkerk

De eerste donkere wolk werd zo’n drie jaar geleden zichtbaar. „Jan Quintus Zwart ontdekte in de kerk schilfers, afkomstig van de gewelfribben”, vertelt Roest. „Na een inspectie bleek dat er scheurvorming was in de gewelven ” De omvang van het probleem werd pas echt duidelijk toen inspecteurs de situatie van dichtbij opnamen vanuit een hoogwerker „De schrik sloeg hen om het hart. De scheuren waren veel groter dan gedacht.” Er was zelfs gevaar voor instorting van de gewelven

Inmiddels is de kerk veiliggesteld, zoals dat heet. Wie erin loopt, hoeft niet bang te zijn om iets op zijn hoofd te krijgen Ook voor het orgel zijn beschermende maatregelen genomen.

De schade is ontstaan doordat de bodem in Kampen inklinkt, zegt Roest „Een houten gewelf beweegt mee, maar in een stenen gewelf krijg je dan scheuren.”

Ook het luiden van de klokken heeft invloed op de scheurvorming, aldus de mannen. Niet voor niets is er al enige tijd een luidverbod. „Er waren een keer dakdekkers bezig op de

Frederik Heldoorn heeft veel ervaring met het herstellen van gewelven

kerk, toen de klokken gingen luiden”, vertelt Fijnenberg Ze zagen in het dak wel 2,5 centimeter grote kieren ontstaan Het verhaal gaat zelfs dat een van hen z’n hand in zo’n spleet stak. Toen stopte het luiden en zijn hand zat er nog in ” Luid gelach „Die man zit nu nog op het dak ”

HOGE KOSTEN

Inmiddels is Heldoorn met een van

de gewelven aan de slag gegaan Als proef, om in kaart te brengen wat er moet gebeuren om alle schade duurzaam te herstellen Daar hangt wel een prijskaartje aan Het herstel van de gewelven –een arbeidsintensieve klus– kost zo’n 2 miljoen euro, weet Fijnenberg En dan hebben we het nog niet eens over de muren, waar volgens de mannen ook scheuren in zitten Waar het geld

vandaan moet komen? Dat is nog een grote vraag Het werk is inmiddels stilgelegd. Pas wanneer het geld er is, kan Heldoorn verder Intussen blijft hij genieten van zijn vak. „Dat is voor mij meer dan een baan, het is liefde voor monumenten Als ik een stadje bezoek, loop ik altijd bóven de winkelpuien te kijken.” De blik naar boven, daar is nog altijd veel moois te zien

DOWNLOAD GRATIS

Leest u ook graag uw favoriete tijdschrift online? Dat kan met Digibron Actueel! In deze gratis app staan de digitale versies van De Waarheidsvriend, De Wekker, RDMagazine, Terdege en Zicht Bent u abonnee op deze uitgaven? Download dan nu de app en maak gebruik van het gemak van Digibron Actueel Scan om de app te downloaden

Kits live om 19.00 uur!

DONDERDAG 6 OKTOBER - 20.00 UUR

HOOGTEPUNTEN PROGRAMMA:

WISSELING VAN DE WACHT! MET AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE Paul-Jan Dekker

KIJKEN WE TERUG OP VELE SPANNENDE COLUMNS DIE HIJ VOOR TERDEGE SCHREEF.

MET NIEUWE COLUMNIST Fenneke Aalbers KIJKEN WE MEE NAAR HET BOERENLEVEN.

Johan Melse ZIT MAAR LIEFST 45 JAAR IN HET ONDERWIJS (ZIE INTERVIEW IN TERDEGE VAN 30 AUGUSTUS).

Harm Hoeve VERZORGT HET MUZIKALE PROGRAMMA DEZE AVOND.

OOK NU HEBBEN WE WEER EEN LEUKE quiz! LEES DEZE TERDEGE GOED DOOR EN DOE MEE! ER ZIJN WEER MOOIE PRIJZEN TE WINNEN.

Onder

ons

1.

Lieve (o)pa en (o)ma Biersteker, van harte gefeliciteerd met jullie 40-jarig huwelijk! Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen

2.

Op 4 oktober zijn onze lieve ouders, opa en oma, Anne en Pleunie Petersen-de Jong, DV 50 jaar getrouwd Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst voor de toekomst Liefs van uw (klein)kinderen. Poolster 26, 3371 TS Hardinxveld-Giessendam

3.

Onze lieve kinderen zijn op 9 oktober 12,5 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen voor de toekomst Liefs van jullie ouders.

4.

Lieve ouders, van harte gefeliciteerd met jullie 55-jarig huwelijk op 6 oktober C J Kragten en K T Kragten-Smits We hopen dat er nog vele jaren mogen volgen onder de zegende handen van onze Heere God. Namens jullie dochters Wilma en Corine

5.

Lieve opa en oma Scheele, van harte gefeliciteerd met jullie 40-jarig huwelijk! ~109-2022 We wensen jullie Gods onmisbare zegen toe. Liefs van jullie (klein) kinderen Vijverdwarsstraat 3, 4401 EV Yerseke

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en een korte tekst inzenden: Onder Ons Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

6.

Op 9 september waren onze lieve (o)pa en (o) ma, Steven en Ria van de Craats, 35 jaar getrouwd Wij willen hen van harte feliciteren met dit jubileum. En alle goeds toewensen voor de onbekende toekomst. Evekinkweg 47, 6733 BB Wekerom Liefs van alle (klein)kinderen

7.

Op 2 september mochten Cor en Dicky van Brakel-van den Bergh gedenken dat ze 40 jaar geleden in het huwelijk zijn getreden. Wij willen hen nogmaals feliciteren met dit prachtige jubileum Liefs, kinderen en kleinkinderen.

8.

Op 4 september waren onze lieve ouders en (over) grootouders, Gerrit en Maria van den Berg-de Jongh, 60 jaar getrouwd Wij willen hen van harte feliciteren en hun Gods onmisbare zegen toewensen. Kinderen en (achter) kleinkinderen Lede 140, 3075 HM Rotterdam

Orgels op zolder

Aan de Planetenlaan in Nieuw-Lekkerland bevindt zich het pand van Orgelzolder.nl. Wat begon met een paar orgels op een stukje zolder, is nu uitgegroeid tot Orgelzolder.nl.

Op zo’n 100 vierkante meter showroom staan ongeveer 35 instrumenten speelklaar opgesteld Oprichter Nico Stam vertelt: „Orgels en muziek hebben al van jongs af sterk mijn interesse en ik droomde ervan om in dit vakgebied te mogen werken. In juni 2020 was het zover: het officiële moment dat Orgelzolder nl een bedrijf werd.”

ONZE MISSIE

„Orgelspelen voor iedereen bereikbaar maken, dat is ons doel. Passie voor muziek en instrumenten, dat is wat we hebben Meedenken met klanten, dat is wat we doen. Samen op zoek naar een orgel dat hen het meest aanspreekt Of het nu klein, groot, recent of al wat ouder moet zijn. Iedereen, van beginner tot gevorderde organist, kan bij ons

terecht voor een occasion orgel

We werken met een klein en enthousiast team om de instrumenten weer tot in de puntjes klaar te maken voor een volgende eigenaar. Alle orgels die binnenkomen, gaan eerst de werkplaats in, waar ze grondig worden nagezien en waar eventuele gebreken worden gerepareerd De instrumenten worden van binnen en buiten gereinigd Daarna worden de orgels op de website gepresenteerd ”

ASSORTIMENT

„Ons assortiment bestaat voornamelijk uit klassieke occasion orgels Bezoekers vinden bij ons orgels van Content, Johannus, Viscount en Eminent Van compacte orgels, met of zonder pedaal, tot grote drieklaviers instrumenten en kabinetorgels Bezoekers kunnen op onze

site eenvoudig alle benodigde info over de instrumenten vinden.”

BELEEF DE ORGELZOLDER

„Wilt u een kijkje nemen op de Orgelzolder of bent u op zoek naar een mooi tweedehands instrument, dan bent u van harte welkom Van maandag t/m zaterdag zijn we geopend op afspraak. Op zaterdag 15 oktober is er van 10.00 tot 16.00 uur een open dag. ”

Orgelzolder nl is onderdeel van Stolk Orgels

ORGELZOLDER.NL // PLANETENLAAN 83 2957 SM NIEUW-LEKKERLAND // 0184 - 700 203 // INFO@ORGELZOLDER.NL // ORGELZOLDER.NL

3 x dol op dieren

Sommige mensen zijn zo blij met beesten dat ze er thuis een halve kinderboerderij op na houden. Dat geldt ook voor de families Rozendaal, Sinke en Verloop. Van herten tot ezels en van paarden tot kippen: het is een vrolijke beestenboel.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH; beeld: TINEKE VAN DER EEMS

„We willen eigenlijk minder dieren, maar er komen nog steeds nieuwe bij”

„Er kwamen er van lieverlee steeds meer ”

Jeanine Rozendaal (12) uit Wijk en Aalburg: „We hebben thuis twee paarden, twee honden, een kat en drie kippen. Mijn favoriete dieren zijn de honden Twee keer hadden we een nestje puppy’s. Dan help ik om hen zindelijkheidstraining te geven Ook laten we de puppy’s wennen aan geluiden in en om het huis. Een van de puppy’s is toen gekocht door Hulphond Nederland

Mijn zus Rianne van 18 heeft paarden Zij rijdt veel. Zelf heb ik daar niet zo veel mee Wij kunnen zo veel dieren houden doordat we buitenaf wonen Ik zou graag nog eens een puppy hebben, of een kat, maar mijn ouders vinden dat we genoeg dieren hebben ” Haar moeder, Margareth: „Janine heeft enorm veel geduld met de puppy’s Ze heeft er heel veel mee gedaan Een pup wordt in de eerste acht weken van zijn leven gevormd. Als je dat niet goed doet en je kijkt er niet naar om, krijg je nooit een pup die Hulphond Nederland zou hebben gekocht Ik kom zelf uit een dierenfamilie In het gezin waarin ik opgroeide, waren altijd ganzen, kippen, pauwen, kalkoenen en pony’s Toen ik trouwde, gingen we in een rijtjeshuis wonen Daar hadden we alleen een kat uit het asiel Onze kinderen wilden namelijk altijd de allerzieligste dieren; bijvoorbeeld een kat die blind was en lelijk Dan zeiden ze: het is maar goed dat die kat niet kan zien hoe lelijk hij is Konijnen hebben we toen ook nog gehad

Sinds we naar mijn ouderlijk huis zijn verhuisd, hebben we veel meer beesten Van lieverlee zijn die erbij gekomen Onze kinderen en wijzelf vinden dieren allemaal heel leuk en gezellig Die liefde hebben we overgenomen van onze ouders en gaat blijkbaar van generatie op generatie We kunnen ons geen leven zonder dieren voorstellen ”

“Onze kinderen wilden altijd de allerzieligste dieren.”

Marina van der Aart (25) uit Waarde: „Wij hebben Tinus het muildier, zeven pony’s, een hoop Vlaamse reuzen, negen schaapjes, een kitten en wat kippen Mijn man Freek-Willem en ik zijn vorig jaar getrouwd, maar we wonen nog in mijn ouderlijk huis Op het erf van de boerderij van mijn ouders wordt onze woning gebouwd, maar dat heeft nogal wat voeten in de aarde

Ik vind het wel gezellig om nog thuis te wonen. Freek-Willem is doordeweeks

voor zijn werk in het buitenland Hier heb ik mijn ouders en zusje tenminste

Mijn zusje en ik verzorgen de dieren. We hebben het aantal beesten de laatste

jaren uitgebreid Zo fokt mijn zusje Heidi met paardjes. We hadden dit jaar voor het eerst een eigen veulentje

Mijn man heeft wel even moeten wennen aan al die dieren. Hij komt uit de Randstad en was dat helemaal niet gewend Ik had hem bij onze kennismaking al over onze schapen verteld Toen kwam hij in lammertijd een keer langs om zogenaamd de lammetjes te bekijken Dat was onze eerste date

De dieren zijn een flinke hobby van mijn zus en mij Ik heb onregelmatige diensten in de zorg, maar het voeren gaat gewoon door En in de lammertijd moeten we er ook ’s nachts weleens uit om bij de schapen te gaan kijken Ben ik er een keer niet, dan pakken mijn zusje of ouders die taak op Maar we kunnen niet op vakantie, omdat we de dieren niet zo lang alleen kunnen laten. Ik zou het nog wel leuk vinden om ooit dwerggeitjes te hebben Of een mini-ezeltje. En mijn man zou graag een hond willen Maar daarvoor hebben we nu te weinig tijd En voor de waakzaamheid hoeft het niet: de schapen beginnen ook gelijk te blaten als er iemand komt ”

„We kunnen niet zomaar op vakantie”

”In de lammertijd moeten we er ‘s nachts weleens uit.”

Mia Verloop (47) uit Oud-Vossemeer: „Ik heb toevallig net onze kipjes geteld Dat zijn er 25. En achter lopen er ook nog tien Verder hebben we twintig konijnen, vijf ganzen, twee paarden, drie honden, twee poezen, acht damhertjes en drie kalkoenen De dieren staan niet allemaal in het zicht; de hertjes lopen bijvoorbeeld in een natuurgebied achter ons huis. Dus als er mensen komen, zijn ze heel verbaasd dat we er zo veel hebben

Toen we jaren geleden buitenaf gingen wonen, wilden de kinderen een konijntje Dat mocht wel van ons Vervolgens kwam er nog een konijntje. Onze zoon, die dit jaar is afgestudeerd als dierenarts, hield ook als kind al erg van dieren Daardoor kwamen er steeds meer. Vaak hadden we al beestjes voordat er een hok voor was Soms ging de uitbreiding per ongeluk. Door kipjes die gingen broeden bijvoorbeeld Dit jaar lieten we per ongeluk bij de konijnen onze ram ontsnappen

Die heeft een nachtje bij de vrouwtjes doorgebracht, en nu hebben we twintig jonkies Het grappige is dat mijn man en ik helemaal niet uit een dierenfamilie komen Toch ging het ons heel natuurlijk af om voor onze beesten te zorgen En als we op vakantie gaan, zijn er vrienden die in ons huis willen komen en voor de dieren zorgen Het is wel heel veel werk Mijn man en ik nemen ’s morgens ieder de helft van de dieren voor onze rekening, maar dan zijn we allebei al gauw twintig minuten bezig. Nu denk ik: misschien moeten we wat gaan minderen op dieren Maar nog steeds komen er nieuwe bij. Regelmatig brengen mensen hun dieren hier omdat hun kinderen er niet meer naar omkijken Konijnen bijvoorbeeld. En pas bracht weer iemand kippen We zeggen niet snel nee Want ach, we hebben de ruimte ”

„Voeren duurt al snel veertig minuten”

“Vaak hadden we al beestjes voordat er een hok voor was.”

Mauric (21) is student Gezondheidswetenschappen en Filosofie en werkt naast zijn studie in het onderwijs via Adhocdocent. ”Ik miste een flexibele doordeweekse job en die heeft Adhocdocent mij geboden”.

Mauric vervult twee verschillende functies, namelijk als leswaarnemer op de GSR en als bijlesdocent op het Wartburg College. “De afwisseling spreekt mij aan en maakt het uitdagend!”

Als leswaarnemer staat hij voor grotere groepen. “In de coronaperiode was er veel uitval onder de docenten op de GSR, waardoor ik met een collega bijna altijd een groep van 50 á 60 leerlingen bemanden. Aan het begin was dit best wel even wennen, maar dat is ook hét moment om te laten zien dat je als student van belangrijke waarde bent in het onderwijs.”

Het werk als bijlesdocent is heel andere koek. Op het Wartburg College wordt op woensdagmiddag met meerdere bijlesdocenten van Adhocdocent hulp geboden aan 70 leerlingen. Dit zijn leerlingen die moeite hebben met plannen, gestructureerd werken of een bepaald vak Zij krijgen als het ware hulp op maat “Met maximaal drie leerlingen in een lokaal heb je als bijlesdocent een uur volle aandacht, waardoor je hem of haar persoonlijk kunt ondersteunen. Het geeft mij ontzettend veel voldoening om leerlingen persoonlijk bij te staan en die twinkeling in de ogen te zien wanneer het kwartje valt!”

Mauric ervaart Adhocdocent als een fijne organisatie om voor te werken. “Ik miste een flexibele doordeweekse job en die heeft Adhocdocent mij geboden. Bij het kennismakingsgesprek werd er gekeken naar de openstaande vacatures en naar mijn profiel om zo tot een goede match te komen. Het gesprek en de afwegingen die hierin

werden gemaakt zijn transparant en dat geeft wederzijds vertrouwen.” Mauric vindt dat het contact met de projectcoördinator prettig en soepel verloopt. “Wanneer er geen complicaties zijn op het werk is er ook niets te melden. Dit zorgt ervoor dat ik de projectcoördinator ook periodes niet spreek. Voor mij is dit een teken van vertrouwen. Als je hulp nodig hebt, is dat met één belletje voor elkaar!”

Als Mauric terugkijkt op het afgelopen jaar is hij gegroeid op verschillende terreinen, zowel op sociaal gebied als in het leidinggeven. “Het werken in een nieuwe organisatie met een andere cultuur, geeft een enorme boost aan je sociale vaardigheden en het vermogen om nieuwe verbindingen te maken.”

www.adhocdocent.nl

info@adhocdocent.nl

Tel: 06-11974951

“Het geeft mij voldoening om leerlingen persoonlijk bij te staan!”

Boodschappen doen

Als vrijdagmiddag de werkweek ten einde is, ga ik er nog even op uit om wat ingrediënten voor de sla en augurken te kopen. Ik ben mijn hele leven al verzot op deze zure lekkernij. In de zomer meld ik me geregeld bij de haringkraam. Meestal niet voor vis, maar wel voor een zure bom Bij de supermarkt hebben ze momenteel de lekkerste. Aangezien de voorraad slinkt, is het de hoogste tijd om die aan te vullen.

Hoewel het maar een klein eindje naar de winkel is, pak ik toch de fiets Ik heb er vandaag al een uurtje wandelen op zitten Als ik het winkelwagentje wegzet, regent het een beetje, dus ik besluit een korte pauze te nemen Ondertussen knabbel ik met veel genoegen aan een kaasstengel

Het blijkt maar een klein buitje; ik ga op huis aan De tas met boodschappen is te zwaar om aan het stuur te hangen en krijgt een plaatsje op de bagagedrager Eén hand houdt de tas in toom, de andere heb ik aan het stuur Zo aanvaard ik de terugreis

Het zat B. Rekebeen niet mee, afgelopen voorjaar Hij maakte

een val die grote gevolgen had. Deel 1: boodschappen doen

Vlak bij huis is een zijstraat Uit die zijstraat komt een auto Ziet-ie mij wel of ziet-ie mij niet? Ik weet het niet Ik neem het zekere voor het onzekere en knijp in de rem. Rijd ik te hard of knijp ik te hard? Ik zal het nooit weten Wat ik wel weet, is dat mijn fiets het welletjes vindt Hij gooit me uit het zadel In een split second bereid ik me voor op de landing na een vrije val. De tas met boodschappen gooi ik weg Met een doffe klap komt hij op straat terecht Mijn landing valt niet mee Ergens in de buurt van mijn rechterknie raakt mijn onderbeen de trottoirband. Klapbabber!

Een lichaam met een netto gewicht van één tiende ton en nog een beetje landt hemelsbreed zo’n 80 meter van mijn woonkamer op de keien Daar lig ik! Met een ontstellende zekerheid dringt zich de waarheid aan me op: Dit is niet goed. Dit is helemaal niet goed!

Het heeft er alle schijn van dat ik mijn been gebroken heb en dat het niet zomaar een breuk is. Voor mijn gevoel zwabberde het onderbeen als laatste naar beneden en nu lijkt het nog steeds niet vast te zitten Geschrokken ben ik eigenlijk niet Wel bekruipt me het gevoel dat dit niet-voorziene voorval verstrekkende gevolgen heeft.

In een split second bereid ik me voor op de landing na een vrije val

Wist je dat groene thee vol zit met sporen van slakken, kakkerlakken en vogels? Maar dat is een slechte reden om de thee dan maar te laten staan.

tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

RIJK GEVULDE GROENE THEE

Waar een mens ook komt, hij laat een heel spoor achter Speeksel, haren en dode huidcellen bevatten ook nog eens een unieke DNA-handtekening. Dieren doen ook niet anders Vogels droppen her en der hun uitwerpsels, slakken laten een compleet slijmspoor achter, sprinkhanen een knaagspoor. Bijvoorbeeld op theeblaadjes „We vonden

in een enkel zakje groene thee uit de supermarkt sporen van wel 400 soorten insecten”, aldus Henrik Krehenwinkel van de universiteit van Trier De ecologisch geneticus trof in thee DNA-sporen aan van onder andere spinnen, kakkerlakken, mijten, vliegen, vlinders en bidsprinkhanen. In totaal vonden onderzoekers sporen van 3264 dieren

Krimpende hersenen

Beter slapen

Het bed delen met je man of vrouw levert onverwachte voordelen op Dat volgt uit een Amerikaanse enquête onder meer dan duizend volwassenen in de werkende levensfase Wie het bed deelt met zijn of haar echtgenoot valt sneller in slaap, slaapt langer en begint de dag uitgeruster Deze groep had minder last van depressie, angst en stress dan alleenslapers. Het risico op slaapapneu ging ook omlaag, aldus psychiater Brandon Fuentes van de University of Arizona

Anorexia is allerminst een onschuldige aandoening. De potentieel dodelijke eetstoornis kan leiden tot dramatisch inkrimpen van de hersenen. De hersenen krimpen door tekort aan voedingsstoffen vier keer meer dan tijdens een depressie. Anorexiabehandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie, kunnen de veranderingen in de hersenen omkeren, zo bleek uit hetzelfde onderzoek. ”Dit is een goed teken, want het geeft aan dat deze veranderingen mogelijk niet permanent zijn”, aldus psycholoog Esther Walton van de University of Bath (VK).

Sport in een pil

Voor wie een hekel heeft aan sporten is een oplossing in de maak. Wetenschappers van het Baylor College of Medicine in Houston (VS) onwikkelen een pil met een stofje dat het lichaam aanzet om vet te verbranden, gewoon tijdens het luieren op de bank. Voor hen is de pil eigenlijk niet bedoeld, maar wel voor ouderen of kwetsbare mensen die niet genoeg kunnen bewegen, zegt Jonathan Long, hoogleraar pathologie aan Stanford Medicine in Palo Alto (VS). De pil bevat het aminozuur Lac-Phe. Het is een bijproduct van zware inspanning en veroorzaakt het branderige gevoel in de spieren.

Begin de dag met koffie

Ook altijd een bakje leut nodig om ’s morgens op gang te komen? Dan ben je niet de enige Het drinken van koffie helpt mensen om zich wakkerder en alerter te voelen Van koffie krijgen mensen meer energie Ze hebben minder snel trek, waardoor een afslankkuur ook nog eens sneller helpt. Het aftreksel van koffiebonen bevat ook antioxidanten en andere voedingsstoffen die bijdragen aan een betere concentratie. Verder verbetert koffie het kortetermijngeheugen en voorkomt het drankje cognitieve achteruitgang Bovendien biedt koffie bescherming tegen verstopte kransaders bij het hart. Reden genoeg om de dag te starten met een lekker bakje troost

Succesvolle test hypersonische raket van VS

De Amerikaanse luchtmacht heeft met succes zijn eerste hypersonische raket getest. Er zijn zorgen om het feit dat Rusland en China ook vooruitgang hebben geboekt in het ontwikkelen van hun eigen hypersonische wapens

AGM-183A

Air-launched Rapid Response Weapon (ARRW)

Eerste fase: Raketbooster op vaste brandstof vanaf vliegtuig gelanceerd, versnelt tot meer dan Mach 5 (6 125km/u)

B-52H Stratofortress: Primair lanceerplatform voor ARRW De bommenwerper kan tot vier raketten vervoerentwee onder elke vleugel

Neem een pil!

Tweede fase: Springkop koppelt los en zweeft zonder motor naar doel met snelheden tot Mach 20 (24.696km/u), en geeft een impact die gelijk staat aan een krachtige bom

Bronnen: U S Air Force, Lockheed Martin

Vluchtbaan is veel vlakker en lager dan het hoge boogpad van ballistische raket, waardoor hij moeilijker is te detecteren en te onderscheppen

De Amerikaanse luchtmacht heeft afgelopen juli met succes de eerste hypersonische raket getest. Het wapen haalt een snelheid van bijna 25.000 kilometer per uur.

Service vind ik echt EEN PLUS VAN AVANTI

IN HAAR INTERIEUR MET NATUURLIJKE TINTEN WIL SUZANNE HAGENDOORN GRAAG EEN WARME KLEUR

KEUKEN DIE HIER OP AANSLUIT IN DE SHOWROOM VAN AVANTI KEUKENS ZIEN ZE EEN KEUKEN IN TWEE

LEVENDIGE KLEUREN, DIE SOMS ALS OLIJFGROEN OOGT, DAN WEER ALS GRIJS OF TAUPE, AFHANKELIJK

VAN HET DAGLICHT

Een keuken waar ze direct verliefd op worden – gelukkig allebei, lacht ze

Warm en levendig met een fris wit werkblad Dat wordt hem! Het zal prachtig staan in hun jarendertig woning met karakteristieke sfeer van visgraatvloer, en-suite kamer en paneeldeuren

INTEGRAAL

Over de opstelling denken ze stevig na, samen met de adviseur

Er moet lekker in de keuken gekookt kunnen worden, maar hij moet ook zonder stress van de ouders door de drie kinderen gebruikt kunnen worden En ze willen er gezellig kunnen zitten tijdens het koken, al dan niet met vrienden

NIET STANDAARD

Na veel gepuzzel en door telkens alternatieven te bekijken, komen ze tot goede keuzes, vertelt Suzanne later De kleur van de achterwandkasten wordt Arabica, die van de eilandkasten wordt Umbra

De kleur Umbra laat zich niet helemaal vangen onder één tint Het is soms olijfgroen, maar ook grijzig of zelfs taupe

ONDERDEEL VAN DE RUIMTE

In dit huis geen hoekkeuken maar graag iets met een kookeiland of schiereiland Het moet een keuken zijn die onderdeel is van de ruimte Die niet slechts functioneel is, maar ook als meubel een prominente functie inneemt

Het composiet werkblad Snowy Ibiza, een zachte toon offwhite met marmeraccenten in bruin, beige en wat grijs, vinden ze heel mooi bij de keukenfronten

MEER BALANS

Advies tijdens het ontwerpen van deze keuken heeft meerwaarde Op enig moment ‘staat’ er een hoge kast, is het schiereiland gepositioneerd maar is de keuken nog niet af, vinden ze

De verkoper tekent er een dertig centimeter brede kast naast en een extra bovenkast die aansluit op de twee andere bovenkasten Zo is de keuken echt prachtig! Af en in balans

KEUKENINDELING

Suzanne staat vaak en lang in de keuken, zij maakt alles zelf vanwege de allergieën in het gezin Dat is overigens ook de reden dat Suzanne met twee

ovens tegelijk kookt De stoomoven reserveert ze om glutenvrij in te bakken Werkruimte biedt deze keuken volop, meer dan genoeg, ook bergruimte Van de twee bovenkasten boven het eiland gebruikt ze de onderste planken voor spullen die ze regelmatig nodig heeft

Voor de hogere planken heeft ze een krukje nodig Niet erg, vindt ze De look van de keuken is belangrijk

DESIGN OVERWINT ALLES

Esthetiek geeft ook de doorslag bij de keus voor een kokendwaterkraan Een koperen kraan is prachtig in een keuken met kleur Dus kiezen ze voor een merk dat deze uitvoering in de collectie heeft Ze is er dolblij mee

De Flex inductiekookplaat met afzuiging door middel van plasmafilters kan ze iedereen aanraden “Plasmafilters hoef

je niet schoon te maken en ook niet meer te vervangen ”

Service verkoopt zichzelf Dat is ook zo bij Avanti Keukens waar ze investeren in service “Dat vind ik echt een plus van deze keukenzaak Ze hebben alles in eigen beheer en dat merk je als klant We hebben een servicemelding gedaan over afbladerende lak van grepen en sommige fronten Hier zijn nieuwe grepen en kastdeuren voor geleverd op kosten van Avanti Keukens,” vertelt Suzanne

AVANTI

KEUKENS IN KESTEREN IS ONDERDEEL

VAN DB KEUKENGROEP

DB KeukenGroep bestaat daarnaast uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens in Sint-Annaland, Arma Keukens en Sanitair in Nunspeet, Artic Keukens in Utrecht, Pelma Keukens in Goes, Adee Keukens in Rijssen, Keur Keukens in Haarlem en Anovi Keukens in Berkel en Rodenrijs

”Sommige mensen sparen ervoor”

Tegels met charme

Het begon met een verbouwing. De renovatiewerkzaamheden legden de basis voor een eigen bedrijf. Adriaan en Esther Huizer uit Dirksland verkochten eerst alleen ”Huizer witjes”, maar hebben inmiddels een breed aanbod aan authentieke tegels. Alles is geheel of gedeeltelijk handgemaakt.”

tekst: AD ERMSTRANG beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Adriaan (38) en Esther (40) kopen in 2011 een groter huis in hun woonplaats. Ze hebben te weinig plaats voor het groeiende gezin Automonteur Huizer, die eerder ervaring opdoet bij het repareren van scheepsdieselmotoren en een tijdje in de waterbouw werkzaam is, besluit de verbouwing voor het overgrote deel zelf uit te voeren In hun zoektocht naar tegeltjes met een landelijke uitstraling stuiten Esther en Adriaan op zogenaamde Friese witjes, tegels die in zeven verschillende kleuren wit worden geleverd en al honderden jaren in de noordelijke provincie worden geproduceerd

„De allereerste kennismaking met deze tegeltjes was bij een vriend. We hebben er vervolgens volop gebruik van gemaakt bij de renovatie van ons huis. Ik vond ze direct prachtig”, zegt Esther „Ze kunnen zelfs met de hand worden beschilderd.”

Haar man raakt er eveneens aan verslingerd. Hij besluit in 2014 de tegeltjes bij anderen te gaan plaatsen en zegt zijn baan op De eerste opdrachtgevers melden zich en een eigen tegelbedrijf is een feit. Adriaan rekent, slijpt en lijmt, Esther doet de administratie en helpt de gestaag groeiende stroom klanten.

BIJ DE START WAS JULLIE NAAM HUIZER WITJES, NU IS HET HUIZER AUTHENTIEKE TEGELS WAAROM?

„We willen geen standaard tegelwinkel zijn en ons onderscheiden. De Friese witjes zijn al heel oud, maar vooral geschikt voor wat kleinere ruimtes, zoals een halletje, een schouw of iets dergelijks. Daarom hebben het aanbod uitgebreid met zogenaamde Portugese patroontegels en Marokkaanse

zelliges, kleine geglazuurde tegels. Allemaal producten die met de hand worden gemaakt en afgewerkt of handwerkelementen bevatten Portugese patroontegels worden niet gebakken, maar gedroogd. Zelliges worden met de hand afgeklopt en in verschillende kleurnuances geleverd Ze hebben niet zo’n constante kleur, waardoor er verschillende tinten ontstaan Verder hebben we terrazzo en terracotta. Sinds vorig jaar verkopen en plaatsen we Raw Stones ”

WAT ZIJN DAT?

„Die komen uit Limburg Het gaat om heel grote en ook heel dunne tegels, die vooral geschikt zijn voor vloeren Ze zijn verkrijgbaar in verschillende grijstinten. Ook zijn er kleinere tegels van Raw Stones. Met Raw Stones kunnen heel grote oppervlakten worden bedekt. Adriaan is momenteel bezig met een vloer van ongeveer 100 vierkante meter Dat is alleen niet te doen Hij wordt in zulke gevallen ondersteund door een of meer zzp’ers ”

WAT BETEKENDE EEN EIGEN BEDRIJF VOOR JULLIE?

„Ik heb van het begin af de administratie gedaan, maar adviseer ook klanten. Je groeit erin. We zijn alleen op afspraak geopend, anders is het niet te doen met een gezin met vijf kinderen. Ik werk daarnaast als verloskundige Mijn man houdt vervolgens weer rekening met de tijden waarop ik daarvoor weg ben ”

HET GERENOVEERDE PAND IS INMIDDELS WEER VERLATEN WAAROM?

„We hadden het helemaal naar

onze eigen stijl ingericht, maar het tegelbedrijf is sinds 2014 steeds gegroeid We hadden een showroom van 3 bij 3 meter. Anderhalf jaar geleden konden we ons huidige pand kopen Een woning met een bedrijfspand. Op papier kon het niet, maar het is ons uiteindelijk gegund en toen kon het toch Het is ons door de Heere gegeven; zo zien we het. Hier zijn we begonnen met de Raw Stones en sinds die tijd legt Adriaan zich volledig toe op het tegelzetten. Eerder deed hij ook verbouwingen ”

WEL JAMMER VAN AL DAT WERK IN HET VORIGE HUIS?

„Zeker, maar dat is niet anders Hier was alles nog relatief nieuw en netjes, zodat we niet hebben gerenoveerd We hebben in ons achterhoofd plannen om weer te zoeken naar de stijl die bij ons past Maar dat duurt wellicht nog wel even. Er hangt ook een prijskaartje aan. Bovendien is het te druk in het bedrijf ”

WIE HEBBEN BELANGSTELLING VOOR AUTHENTIEKE TEGELS EN WAAROM?

„De klanten komen overal vandaan, van Terneuzen tot Amsterdam. Ze wonen in oude én in nieuwe huizen. Als een klant erg ver weg woont, vragen we of hij zelf een tegelzetter wil zoeken, anders wordt het voor ons te duur vanwege de reistijd Het zijn mensen die echt vallen voor handgemaakte tegeltjes. Voor de charme ervan en de landelijke uitstraling Als ze bij ons komen, is het besluit al genomen en gaat het nog om de keuze voor de soort en kleur. Ze zien het bij anderen Zelliges zijn echt in trek, daarover lezen

Een sfeervolle woonwinkel in Middelharnis met meubels, verlichting, accessoires en groendecoratie, in een landelijke, stoere en industriële stijl. In de winkel vindt u verschillende bankstellen, fauteuils, salontafels maar ook een mooie collectie kasten en eettafels van onder andere Aura Peeperkorn en Urban sofa. Ook is bij ons een ruim assortiment te vinden in verlichting, prachtige hanglampen, wandverlichting maar ook staande lampen. Daarnaast hebben we een groot aanbod in accessoires, kussens, plaids en lampenkappen. Aandacht en persoonlijke advies staat bij de Ouwe Stempel hoog in het vaandel.

INTERIEURADVIES

Om u thuis te voelen in uw woning is het belangrijk om uw eigen sfeer te creëren Trends zullen er altijd zijn, maar het is de kunst om er een persoonlijke draai aan te geven.

De landelijke en stoere sfeer is een gezellige stijl. Belangrijk is dat er harmonie is tussen de kleuren en materialen en er rust en balans is in het interieur We kijken en denken graag met u mee! Een groot raam inrichten of nieuwe decoratie in huis? We laden de bus vol met moois en komen het laten zien bij u in huis. Soms is het herplaatsen van enkele meubels en/of het eventueel opknappen van bestaand meubilair al een hele verandering.

We geven daar eerlijk advies in! We hopen u persoonlijk te ontmoeten in onze winkel

Met inspirerende groet, Hennie van den Hoek en het team van de Ouwe Stempel

ze veel in woonbladen. Het zijn niet alleen rijkere mensen die dit aanschaffen, sommigen sparen er echt voor.”

ZIJN JULLIE TEGELS ERG DUUR?

„Natuurlijk moeten belangstellenden wel rekening houden met wat duurdere tegels. Ze zijn niet vergelijkbaar met standaardtegels We melden de prijzen op onze site, zodat niemand voor grote verrassingen komt te staan ”

INFLATIE, ECONOMISCHE TERUGSLAG OF ANDERE CRISES WAT MERKEN JULLIE DAARVAN?

„Tot op heden weinig tot niets. Toen de oorlog in de Oekraïne uitbrak, leek iedereen even de adem in te houden, maar nu zitten we alweer vol tot het eind van het jaar ”

HOE KIJKEN JULLIE NAAR DE NABIJE TOEKOMST?

„We hebben genoeg werk en de showroom staat vol. Misschien mikken we op iets meer handel en iets minder zelf zetten, maar andere plannen zijn er niet. Deze stijl is onze passie Als we onze boterham verdienen, is het goed ”

EN ALS WOONTRENDS VERANDEREN?

„Friese witjes zijn er sinds 1700, Marokkaanse zelliges zijn eveneens heel oud en cementtegels vind je ook in huizen van honderd jaar geleden. Mocht het toch een heel andere kant op gaan, dan kunnen we altijd zien of we kunnen meebewegen.” Lachend: „Ik kan altijd als verloskundige aan de gang blijven. Kinderen zullen er geboren blijven worden.”

”Witjes zijn er sinds 1700”

Spuitwerk van Keukens en Meubels

Is uw keuken of meubel aan vervanging toe? Uitgekeken op de kleur, maar wilt u niet te veel geld kwijt zijn aan een compleet nieuwe keuken of meubel? Dan is interieurspuiten de oplossing voor u!

Both Interieurspuiterij • Donkervoortlaan 14 • 3261 NE Oud-Beijerland

+31(0)6 10 24 26 80 • info@bothinterieurspuiterij.nl

www.bothinterieurspuiterij.nl

De twee peddels van rouw

Wat is rouwen? Als ik die vraag krijg, leg ik iets uit over het verdriet dat ik vanbinnen voel. Het lijden dat ik gezien heb. De gebrokenheid. De radeloosheid. En na een hoop woorden denk ik steeds: maar ik kan het helemaal niet goed uitleggen. Het zit vanbinnen Ik kan kokhalzend boven de wasbak hangen als ik ineens getriggerd word door iets wat traumatische beelden naar boven brengt.

Maar niemand ziet het Niemand voelt het met me mee Ik kan gillend tegen een deur schoppen om vervolgens als een hoopje ellende tegen de muur ineen te zakken. Maar niemand voelt de paniek die ik op dat moment voel. Rouwen is zo veel meer dan huilen, stoppen met huilen en doorgaan met het leven Verliezen van leven brengt trauma, schuldgevoelens, boosheid, mentale en fysieke problemen. Het is als een storm op zee. Tussen de golven door naar adem happen en hopen dat het genoeg lucht is om de volgende golf door te komen In alles is de balans zoek In alles is samen, alleen geworden En terwijl dit alles speelt, moeten er ook nog gewoon wassen gedraaid worden, containers aan de straat gezet, moet het onkruid tussen de tegels vandaan worden gehaald en moeten er gedroogde abrikoosjes voor onze zoon gekocht worden Er zijn dagen dat dit takenpakket teveel gevraagd is, omdat mijn hele zijn bezig is ”met het hoofd boven water houden” en ”niet verdrinken in de wanhoop”

Mathilde Beverloo (26), moeder van Benjamin (1), verloor haar man Sebastian (31) en hun zoontje Jona (2).

Ook op die dagen kan me zomaar gevraagd worden hoe het met me gaat, bijvoorbeeld als ik dus gedroogde abrikozen ga kopen in de supermarkt Het is soms moeilijk te antwoorden Voor een ander is het antwoord op die vraag slechts een kijkje in mijn leven. Voor mij is het mijn leven. Ik kan het niet weer achter me laten als ik de supermarkt uit loop, ik kan geen afstand nemen en niet doorgaan met mijn leven zoals het was De weken vullen zich met dagen die wel gaan en dagen die gewoonweg niet gaan. Met alle zaken die geregeld moeten worden na overlijden –wat soms een meerjarenplan lijkt–, maar ook met dingen als sport, huishouden, afspraakjes en ochtenden in de speeltuin, om het maar even ingewikkeld te maken. Op sommige momenten moet ik dóórleven, omdat het leven dat vraagt. Op andere momenten moet ik de geleden verliezen doorléven, omdat het leven me daar bij stilzet En dat vind ik soms best heel ingewikkeld De ene dag kan ik de ene voet niet voor de andere krijgen en de andere dag sta ik frivool de ramen te zemen Doorléven en dóórleven Dat noemen ze ook wel de twee peddels van rouw Je hebt ze allebei nodig om vooruit te komen En dat is dan misschien gelijk wel het antwoord op de vraag waarmee ik begon.

Verslaafd

aan de (e-)sigaret

”Na de vakantie stop ik met roken”, zei de 19-jarige zoon van Miriam afgelopen juni. ”Hij voelde wel aan dat het niet goed voor hem was.” Inmiddels is de vakantie voorbij en Miriams zoon rookt nog steeds. Hij is niet de enige. Volgens longarts Wanda de Kanter ontdekken steeds meer jongeren de (elektronische) sigaret.

tekst: FIJA NIJENHUIS beeld: GETTY IMAGES

”JONGEREN ZIJN IN DE CORONATIJD VEEL MEER GAAN ROKEN”

Vol goede moed was de zoon van Miriam –ze noemt zijn naam liever niet– toen hij het besluit nam zijn sigaretten in de ban te doen. „Ik was zo blij dat te horen”, vertelt ze. „Het is gewoon niet goed voor je gezondheid en het kost ook nog eens heel veel geld.” Helaas werd de stoppoging geen succes. In de praktijk viel het flink tegen om een jarenlange gewoonte te doorbreken, merkte Miriam. „Onze zoon en oudste dochter van 24 zijn allebei met roken begonnen op de middelbare school Vraag ik waarom ze het doen, dan is het antwoord: voor de gezelligheid.”

STOPTOBER

Alle ontmoedigingsmaatregelen ten spijt steekt nog altijd ruim 20 procent van de Nederlanders geregeld een sigaret op Daarom wordt oktober ook wel Stoptober genoemd In deze jaarlijkse, landelijke campagnemaand is er op allerlei manieren aandacht voor het belang van stoppen Want roken is „veruit de belangrijkste leefstijlfactor waardoor mensen ziek worden of overlijden”, zegt het RIVM. Roken is slechter voor je gezondheid dan ongezond eten of te weinig bewegen. Doe je de sigaretten voorgoed weg, dan stapelen de voordelen zich snel op. Om er een paar te noemen: je voelt je fitter, loopt veel minder kans op longkanker en hart- en vaatziekten én je gaat er beter uitzien, doordat de doorbloeding van je huid verbetert

JONGE ROKERS

De campagnemaand Stoptober is ook gericht op jonge rokers, vertelt longarts Wanda de Kanter, en dat is in haar ogen echt nodig. „Er zijn gezinnen waar sigaretten geen gespreksonderwerp zijn omdat niemand rookt, maar dat geldt lang niet overal. Ik hoor van alle kanten dat jongeren in de afgelopen coronatijd veel meer zijn gaan roken. Ook onder studenten wordt het weer gewoner.”

Volgens Trimbos, de organisatie die onderzoek doet naar onder andere rookgedrag, zijn stress en verveling in de afgelopen uitzonderlijke jaren belangrijke redenen voor die toename De Kanter ziet nog een oorzaak: de opkomst van de elektronische sigaret. „Veel jongeren zijn gaan vapen, of dampen, of hoe je het ook noemt. Dat is niet alleen in Nederland het geval, het is een wereldwijde trend. Op sociale media is er een explosie aan reclame voor vapen. Volwassenen

zien dat meestal niet en dat is het enge, want intussen krijgen hun kinderen voortdurend de boodschap dat er niets mis is met vapen ” Voor de duidelijkheid: of je nu een gewone sigaret rookt of een e-sigaret, beide bevatten de verslavende stof nicotine Het brein went hieraan en kan op een gegeven moment niet meer zonder. Als er al iets positief is aan de elektronische variant, dan is het dat die minder giftige stoffen bevat dan de ‘gewone’ sigaret.

KWETSBAAR

„Tabaksproducenten zeggen dat elektronische sigaretten mensen helpen om met roken te stoppen”, vertelt De Kanter „Maar dat geldt voor een heel kleine groep volwassenen. De reden dat er zo veel reclame te zien is op sociale media zoals TikTok, is dat de producenten juist de jongeren verslaafd willen maken ”

Dat klinkt extreem, maar het is echt zo, zegt de longarts, die zich sinds vijftien jaar met hart en ziel inzet om mensen van het roken af te krijgen. „Allerlei onderzoeken tonen aan dat hoe jonger je begint, hoe moeilijker het is te stoppen Het jonge brein is heel kwetsbaar Daarom richt de tabaksindustrie zich zo nadrukkelijk op de jeugd en worden er steeds nieuwe producten verzonnen die ongevaarlijk lijken, maar het niet zijn. Denk bijvoorbeeld aan de elektronische sigaretten met smaakjes. Ook daar zit nicotine in ” Ze voegt eraan toe: „Nicotine is niet alleen verslavend, maar kan bij jongeren ook tot aandachtstoornissen en concentratieproblemen leiden ”

PRATEN, PRATEN

Miriams kinderen hebben weleens een e-sigaret gerookt, onder het motto ”zullen we dat eens proberen”. Ze bleven uiteindelijk trouw aan de gewone sigaret, zegt Miriam „Ik kan praten, praten, praten, maar vooral onze oudste dochter piekert er niet over om te stoppen. Ze rookt nu al bijna tien jaar Ze heeft een vriend die ook rookt, dat helpt natuurlijk niet mee ” Miriam en haar man hebben in hun jongere jaren een keertje een sigaret uitgeprobeerd, maar daar is het bij gebleven „Pas kreeg mijn dochter een hoge verkeersboete. Ze wil binnenkort gaan trouwen en dat kost natuurlijk veel geld, dus ik heb haar aangeboden die boete te betalen als ze zou stoppen met roken. Ze dácht er niet eens over.”

GEZONDHEID GESPREK

Een beloning in het vooruitzicht stellen is een manier om jongeren van de sigaretten af te krijgen, weet longarts De Kanter. Maar meestal is er meer nodig. Haar belangrijkste advies voor ouders: ga het gesprek met je kind aan en zorg dat je zelf goed bent voorbereid. Informeer jezelf dus eerst over de effecten van roken „Het is belangrijk je zoon of dochter niet te dwingen tot een gesprek”, vervolgt ze. „Vraag bijvoorbeeld: vind je het goed om het eens over je rookgedrag te hebben? Is het antwoord nee, dan zeg je: oké, dan kom ik er later op terug. Een goede timing is ongelooflijk belangrijk Op een gegeven moment komt er wel toestemming Want een kind weet best dat het logisch is dat ouders een mening over het roken hebben ”

Is er ruimte voor een gesprek, vraag dan waarom je kind rookt, vervolgt De Kanter. „Je kunt allerlei antwoorden krijgen: ik heb stress op school, ik zie op tegen het examen, ik ben bang voor sommige klasgenoten, iedereen in de klas rookt, enzovoort. Geef geen oordeel over die antwoorden, luister alleen Vervolgens kun je vertellen wat jijzelf over roken hebt ontdekt: Weet je, ik heb gelezen dat hoe jonger je bent als je begint met roken, hoe moeilijker het is ervan af te komen. En op

de lange termijn is roken niet goed voor je gezondheid. Kan ik je helpen bij het stoppen of zullen we een keer naar de huisarts gaan voor advies? Laat als ouders zien dat je het belangrijk vindt om je kind te helpen van deze verslaving –want dat is het ook op jonge leeftijd al– af te komen.”

BOOS EN VERDRIETIG

Dat stoppen moeilijk is, weet De Kanter uit eigen ervaring. Ze rookte zelf tot haar 47e, nu veertien jaar geleden „Ik stak vaak ’s avonds laat een sigaret op, als niemand het zag. Tot mijn dochter me een keer betrapte. Ze was enorm boos en verdrietig Roken stond voor haar gelijk aan dood willen Haar reactie raakte me zo erg dat ik wist: ik moet nú stoppen. Ik ben me toen gaan verdiepen in de gevolgen van roken ” Het was vooral in het begin niet makkelijk om de rustige uurtjes ’s avonds laat sigaretloos door te komen, vertelt ze „Ik was ook best weleens jaloers als iemand een sigaret opstak. Het hielp dat ik in die tijd een boek schreef over stoppen met roken. Dat was een prima stok achter de deur om vol te houden ”

PEPERDUUR

De Kanter begrijpt dus hoeveel wilskracht je moet hebben om écht te stoppen. Daarom

STOPTOBER

Als deze Terdege verschijnt, staat de jaarlijkse campagnemaand Stoptober op punt van beginnen Doe je mee aan deze actiemaand door je online in te schrijven, dan stel je jezelf ten doel om samen met een heleboel anderen 28 dagen lang niet te roken Waarom 28 dagen? Uit onderzoek blijkt dat die periode net lang genoeg is om te ervaren wat de positieve effecten zijn van stoppen met roken De meeste ontwenningsverschijnselen heb je dan achter de rug. Dus: lukt het je om 28 dagen niet te roken, dan is de kans groter dat je stoppoging ook op de langere termijn een succes is De gratis app Stoptober is een handig hulpmiddel Elke dag ontvang je berichtjes die je helpen vol te houden. Ook op de website vind je veel informatie en tips, bijvoorbeeld over wat je kunt doen op een moment dat je hunkert naar een sigaret Volgens de organisatie van Stoptober, waaronder KWF Kankerbestrijding, het Longfonds en de Hartstichting, doen er jaarlijks 50 000 mee aan de actiemaand.

WWW.STOPTOBER.NL

pleit ze ook voor maatregelen die roken zo onaantrekkelijk mogelijk moeten maken. Want het allerbeste is natuurlijk dat jongeren de eerste sigaret nooit opsteken.

De longarts staat niet alleen in haar overtuiging: allerlei instanties die zich met gezondheid bezighouden, inclusief de overheid, bedenken manieren om roken nog meer te ontmoedigen Landelijk wordt aan twee maatregelen gewerkt: sigaretten –en alle varianten daarop waar nicotine in zit– moeten peperduur worden én er moeten nog minder plekken komen waar je ze kunt kopen. Het tij is gunstig, maar snel gaat allemaal niet, vindt de longarts „Wat de prijs betreft: staatssecretaris Van Ooijen wil dat in 2040 een pakje 40 euro kost. Vanaf nu moet de prijs dus elk jaar omhoog om in 2040 op dat bedrag uit te komen En vanaf 2024 kun je geen sigaretten meer kopen bij supermarkten. Online mag je vanaf volgend jaar al geen sigaretten meer aanschaffen ” Miriams jongste dochter van 15 jaar heeft de eerste sigaret nog niet opgestoken en is dat ook niet van plan. „Ze staat gelukkig stevig in haar schoenen Ze snapt heel goed dat roken niet goed voor je is en ziet bovendien van dichtbij hoe moeilijk het is om te stoppen Hopelijk heeft ze aan dat voorbeeld genoeg.”

HULP BIJ HET STOPPEN MET ROKEN

Stoppen met roken? Een paar tips voor zowel jongeren als volwassenen:

• Maak een plan Stop dus niet zomaar, maar zet eerst de redenen op een rij waaróm je wilt stoppen

• Ga voor jezelf na op welke momenten je graag rookt en bedenk wat je in plaats daarvan gaat doen (traplopen, een sinaasappel eten, een wandelingetje maken)

• Niet handig: op elk moment dat je normaal gesproken zou roken, iets lekkers gaan eten Wél handig: op voormalige rookmomenten gaan bewegen. Dat leidt af en is goed voor je gewicht.

• Vertel je omgeving dat je gaat stoppen

• Stop radicaal, dan heb je de grootste kans op succes. Afbouwen helpt niet als je wilt stoppen met roken

• Beloon jezelf met het geld dat je uitspaart Doe er iets leuks van of trakteer jezelf ergens op.

• Heb je een terugval? Geef de moed niet op, ga na in welke situatie dit gebeurde en probeer te bedenken op welke manier je een volgende keer kunt reageren

• Lukt stoppen niet in je eentje, zoek dan hulp

• Meer tips staan op jellinek nl

Handige websites als je wilt stoppen met roken en daarbij hulp zoekt:

• Op Ikstopnu nl vind je onder meer een kaart van Nederland met adressen van erkende begeleiders, coaches en instanties die professionele hulp bieden bij het stoppen met roken Tip: de meeste professionele hulp wordt volledig vergoed vanuit het basispakket.

• Ikstopnu nl heeft een aparte website voor jongvolwassenen: jongvolwassenen ikstopnu nl. Hier staat een aantal stoppen-met-rokenprogramma’s speciaal voor jongeren Ook vind je er uitgebreide informatie over roken, bijvoorbeeld over hoe tabaksfabrikanten sigaretten nog verslavender maken

”VEEL JONGEREN ZIJN GAAN VAPEN, OF DAMPEN”

”TABAKSPRODUCENTEN WILLEN JUIST JONGEREN VERSLAAFD MAKEN”

“Gewaardeerd worden door je collega’s is natuurlijk goud waard.”

Betrokkenheid

“Vanuit mijn collega’s en de directie is er een grote betrokkenheid met de dingen die ik doe Het managementteam vindt het belangrijk om regelmatig bij te praten over ontwikkelingen in de organisatie. En dat wordt ook uitgesproken Het is goed om te horen dat sommige projecten anders zouden zijn gelopen als ik er niet bij was geweest,” zegt Robert Penning, Financial controller bij Goudwisselkantoor Goudwisselkantoor is een sterke speler in de wereld van goud en zilver. Wij kopen en verkopen deze edelmetalen in elke vorm, zoals munten en ringen. Vanuit ons hoofdkantoor ondersteunen ruim 120 collega’s de ruim 100 locaties. En natuurlijk kan er ook online zaken worden gedaan Ondanks de groei is de organisatie hecht en persoonlijk.

Familiebedrijf

Goudwisselkantoor is een familiebedrijf met een kenmerkende bedrijfscultuur.

“De sfeer is prettig, collega’s helpen elkaar. Tegelijkertijd zijn we allemaal steeds

Goudwisselkantoor zoekt

Goudwisselkantoor zoekt Goudadviseurs voor verschillende locaties in Nederland. Bovendien zijn er talloze vacatures voor bijvoorbeeld diverse marketeers en HR specialisten op het hoofdkantoor in Klaaswaal.

Kijk voor meer informatie op werkenbijgoudwisselkantoor.nl

bezig met kwaliteitsverhoging. Al sinds de oprichting 35 jaar geleden is het devies: het kan altijd beter Die kracht om te perfectioneren zit in de genen van de hele organisatie. Het is dan ook nooit saai. Door steeds nieuwe inzichten. En andere ideeën. Zo zijn we nu hard bezig met verbeteringen aan onze IT-systemen. Dat levert allerlei nieuwe uitdagingen op.”

Snelle groei

Goudwisselkantoor maakt een snelle groei door in verschillende landen. De organisatie is marktleider in Nederland en België en wil over 5 jaar de grootste in 6 landen zijn.

“Onze groei heeft als gevolg dat je ook

groeit als professional. Je wordt geconfronteerd met nieuwe technologie bijvoorbeeld en je verdiept je erin Maar je kunt hier ook naar hartenlust werken aan je persoonlijke groei. Er zijn allerlei trainingen en opleidingen die je kunt volgen, bijvoorbeeld om je leiderschap te ontwikkelen ”

Uitdagingen

Naarmate Goudwisselkantoor groeit, worden ook de uitdagingen groter.

“We zijn een internationale multichannel-onderneming en dat maakt de zaak vrij complex Neem de locaties Daar kopen we veelal van particulieren. En we verpanden. Daarnaast wisselen we valuta. We verkopen

ook goud en munten als belegging. Die verkoop loopt ook via onze locaties en via de webshop Het is ingewikkeld bijvoorbeeld qua wet- en regelgeving, denk aan fiscaliteit en BTW. Ook is het een hele klus om alle datastromen zo in te richten dat we op basis daarvan de juiste beslissingen kunnen nemen. We zijn goed bezig. Al verwelkomen we natuurlijk graag talentvolle professionals die ons helpen met de verdere groei ”

Robert Penning, financial controller, Goudwisselkantoor

Een kring van mensen om ons heen

Met hoeveel mensen kun je nu eigenlijk echt goed contact onderhouden? En wat doen we met vage digitale kennissen? Is het zinvol om in hen veel tijd te investeren?

Mensen zijn sociaal. We kunnen niet leven zonder anderen Onze oerangst is dan ook van kinds af aan dat we in de steek gelaten zullen worden. Een baby uit die angst door te huilen als papa of mama niet in de buurt is Eenzaamheid is voor schoolgaande kinderen tot en met ouderen in een zorgcentrum een ramp. Dus willen wij familiebanden goed houden en vrienden maken. Dat is goed voor anderen en goed voor onszelf. We hoeven ons dan niet eenzaam te voelen, zelfs al wonen we alleen Hoeveel goede contacten (met familie, vrienden, collega’s) kunnen wij eigenlijk aan? Gaat u maar tellen in uw eigen leven Hoeveel echte vrienden hebt u? Hoeveel familieleden met wie u het goed hebt? De Israëlische denker Harari zegt dat we hoogstens 30 goede relaties aankunnen en 150 minder intensieve relaties. Die laatste groep noemen we dan onze kennissen. Daar vallen de meesten van onze collega’s, familieleden, buren en medegemeenteleden uit de kerk onder Je kent hen. Je hebt af en toe met hen te maken.

Dan babbel je gezellig of functioneel. Maar je deelt maar een klein deel van je leven met kennissen Met vrienden en hechte familieleden deel je veel meer. Je leeft intensief met elkaar mee (al is ook dat wel wisselend) en je onderneemt samen dingen

Buiten die 150 mensen zijn er nog ruim 7 miljard anderen. Met hen kunnen wij ons verbonden weten, maar we delen weinig met elkaar

Dan speelt geloof soms een rol. Of vaderlandsliefde. Ik bid voor vervolgde medechristenen. Ik geef geld voor dak- en thuislozen Ik maak een enthousiast praatje met een Nederlander die ik in het buitenland tegenkom. Die mensen komen echter niet echt mijn leven binnen

HET VERSCHUIFT

Wij kunnen serieus betrokken zijn op ongeveer dertig mensen. Dat is niet altijd dezelfde groep. Het schuift. Ons leven gaat door en telkens zakken mensen af naar buiten de intieme kring

Die worden dan ”een vriendin van vroeger”. Of we zeggen: „Met die neef heb ik vroeger veel

Nico van der Voet (1958) woont in Veenendaal, is gehuwd, heeft vier kinderen en een kleinkind. Hij studeerde theologie in Utrecht en is docent hbo theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij ook als studentenpastor werkt.

Hoe komen we de dubbelzware winterdoor?

Armoede, bittere kou en oorlog. Het zijn donkere wolken die zich samenpakken boven landen als Oekraïne en Moldavië.

Gas is er niet. Hout voor de kachel is niet te betalen en de voedselprijzen stijgen. Veel kinderen en gezinnen

Helpt en bidt u mee?

www.komoverenhelp.nl/winter

wacht een moeilijke tijd. Daarom luiden we de noodklok!

Via onze lokale partnerorganisaties helpen wij deze mensen in kwetsbare omstandigheden in de komende wintermaanden.

Lees het indrukwekkende verhaal van Sasha en Pasha uit Oekraïne

opgetrokken.” Er komen immers telkens nieuwe mensen bij In de studietijd maak je nieuwe vrienden. Als je trouwt, krijg je er een schoonfamilie bij. Aan ons is de keus hoeveel leden van de schoonfamilie tot de ”inner circle” worden toegelaten. Dit verschilt per persoon. De één laat voor nieuwe goede contacten in de schoonfamilie vrienden min of meer los De ander doet dat niet. Die investeert minder in de schoonfamilie en blijft dat juist wel doen in de vriendengroep. We kunnen er ten slotte maar ongeveer dertig hebben

Dat verschuiven gaat levenslang door en als mensen ouder worden en een gezin krijgen, zie je dat dat eigen gezin, de kinderen en kleinkinderen, steeds meer plekken van de eerste dertig gaat innemen. Totdat hoogbejaarde mensen alleen nog maar goed contact met gezinsleden hebben en een enkele nicht. Let op: mensen zonder eigen gezin moeten het dus, als ze oud worden, hebben van vrienden en familieleden van hun eigen generatie. Dat wordt toch moeilijker vanwege toenemende beperkingen van de ouderdom Ook praktisch wordt het lastiger, doordat veel mensen met wie je het goed zou kunnen hebben toch niet in de buurt wonen. Dan dreigt vereenzaming Wat zijn die mensen dan blij als ze goed contact hebben met een predikant, huishoudelijke hulp of buurman. Terwijl dat ‘maar’ mensen zijn uit de kring van 150 kennissen.

JE KUNT NIET IEDEREEN BIJHOUDEN

Digitale contacten leveren wereldwijd veel vage kennissen op. Die contacten kun je niet bijhouden

behalve oppervlakkig Tot de binnenste kring dringen de digitale kennissen meestal niet door. Daarom is het eigenlijk dom als mensen

zo veel tijd stoppen in die digitale oppervlakkigheid Ouders zien weleens met lede ogen aan hoe hun kinderen soms de wereld overgaan om een vakantievriend of digitale kennis op te zoeken. Ze zeggen dan: „Je kunt niet iedereen bijhouden.” Die wijsheid deel ik en vul ik aan. Besteed liever tijd aan de eerste dertig echt goede contacten in de familie- en vriendenkring Die heb je nodig in het leven. En die hebben jou nodig! Dat je niet in iedereen kunt investeren zoals bij goede vrienden, merk je bij het ouder worden Je krijgt een nieuwe collega Dat is toch zo’n leuke persoon! Toch houd je het maar bij gewoon collegiaal contact Je kunt zelfs nog denken: ”Dat zou een goede vriend(in) voor me geweest kunnen zijn” en tegelijkertijd toch geen extra inspanning verrichten om die vriendschap op te bouwen Je leven en je agenda zijn vol genoeg Er zijn ook mensen die zich juist wél op die nieuwe collega storten. Consequentie is dat er dan een ander uit de kring van dertig zal moeten afvallen. Ook enthousiastelingen kunnen niet elk contact bijhouden.

VERHUIZEN

Als je verhuist wordt er even hevig geschoven in de rij van 30 goede contacten en 150 kennissen. Dat kan tranen opleveren. In onze tijd is het wel weer gemakkelijker dan vroeger dankzij de sociale media en de goede reismogelijkheden Dus mensen in de oude woonomgeving verdwijnen wat langzamer uit de aandacht, op enkele heel goede vrienden of familieleden na En in de nieuwe omgeving moet je toch weer openstaan voor nieuwe kennissen en zo mogelijk nieuwe vrienden Kinderen hebben het daar vooral moeilijk mee en tegelijkertijd passen ze zich soms ook weer sneller aan dan ouderen.

Terug in de tijd

Een keer knipperen met je ogen

en je bent voorbij De Graanbuurt.

in De Graanbuurt

Maar niet op woensdag...

De winkels en horecagelegenheden huizen er in een historisch jasje, de omgeving is schilderachtig. Op pad naar De Graanbuurt in Giessenburg, waar je volgens de website ”landelijk” kunt winkelen.

tekst: MATHILDE BEVERLOO beeld: NELLEKE BOEKEE

De winkels zijn alleen op donderdag, vrijdag en zaterdag open.

Alles waar een vrouwenhart een sprongetje van maakt.

Giessenburg: een klein dorp aan het water, oude huizen en een sierlijk slingerende hoofdweg Het knusse plaatsje telt weinig meer dan een supermarkt en een bakker. Net als ik denk dat ik verkeerd gereden ben, rijd ik De Graanbuurt binnen Eén keer knipperen met je ogen en je bent er ook alweer voorbij. Maar dat je hier landelijk kunt winkelen, dat geloof ik meteen De winkelpret begint al bij het parkeren. Er is weinig zo pret bedervend als een halfuur rondjes rijden door een stadshart

Niet alleen het gebouw, ook de inrichting geeft het gevoel dat je een uitstapje maakt naar de jonge jaren van opa en oma.

waar in geen velden of wegen een onbezette parkeerplek te bekennen is Hier wemelt het echter van de lege plaatsen Maar, begin ik me af te vragen, is het niet iets te stil?

Het had me gesierd als ik vooraf uitgebreid onderzoek gedaan had, want wat blijkt: de winkels in De Graanbuurt zijn alleen op donderdag, vrijdag en zaterdag open. Niet op woensdag dus, de dag waarop ik present ben. Voorzichtig loop ik toch een rondje en ik ontdek een gezellige winkeleigenaresse, die

al wat voorbereidingen treft voor de volgende dag Voor de beleving van De Graanbuurt moet ik toch echt op een dag komen dat de winkels open zijn, adviseert ze. Officieel is haar winkel deze woensdag ook dicht, maar: „Ik zeg altijd: als mijn auto er staat, ben ik er en kun je gewoon binnenkomen.” Een goed voorbeeld van de gastvrijheid die De Graanbuurt siert

Een dag later rijd ik opnieuw de authentieke buurt binnen. Weer is een parkeerplek gauw

gevonden Deze keer neem ik uitgebreid de tijd om rond te kijken. De absolute blikvanger is toch wel het immense pand van de stoomgraanmaalderij, dat gekenmerkt wordt door bijzonder sierhekwerk Het mysterieuze dat het gebouw uitstraalt, maakt al snel plaats voor de gezellige sfeer die er binnen hangt Antiek- en brocanteliefhebbers kunnen hier hun hart ophalen Niet alleen het gebouw laat je teruggaan in de tijd, ook de inrichting geeft het gevoel dat je een uitstapje maakt naar de jonge jaren van opa en oma. De naastgelegen oude dienstwoning is nu het podium voor alles wat te maken heeft

met interieur en styling De eigenaresse van De Sfeerschuur vertelt dat het winkelen hier in de wintermaanden ook een ervaring op zich is, als alle winkeltjes aangekleed zijn met sfeerverlichting

Even verderop, in de graanschuur, bevindt zich KDOO, waar ik een dag eerder ook al even binnenliep Hier vind je kleding, sieraden, schoenen, tassen, woonaccessoires, kortom: alles waar een vrouwenhart een gelukssprongetje van maakt Er schuin tegenover zit een knus winkeltje met oud-Hollandse lekkernijen –ook bonbons– en dito textiel, kaarten en snuisterijen.

Struinen door de grasdrogerij, het retroplein en de kolenbeurs.

Met een doosje zelfgekozen bonbons onder de arm strijk ik even later neer op het terras van lunchroom Lekker. Hier heb je uitzicht op de rivier de Giessen En dat is geen seconde saai: plezierboten, kano’s, sups en laagvliegende eenden, ze komen allemaal voorbij. Op een plattegrond zie ik dat er nog drie gebouwen zijn die bij De Graanbuurt horen: de grasdrogerij, het retroplein en de kolenbeurs. Alleen de al namen geven een heerlijk ‘historisch’ gevoel. De oude panden vertellen een verhaal van vroeger Net als de sfeer, die hier een hoog dagje-uitgehalte heeft, maakt dat het winkelen in De Graanbuurt

Volgende keer niet vergeten binnen

te lopen bij banketbakkerij Banketaria.

bijzonder Dat er ook diverse workshops te volgen zijn, maakt het plaatje compleet. Armbanden of droogbloemencreaties maken doet je bij Buurt34 en kennismaken met de Marokkaanse keuken kan bij De Tagine Wie het bezoekje nog leuker wil maken, kan een rondvaartboot van Rederij Giessenstroom afhuren voor selecte gezelschappen

Als het dagje weg erop zit, spreek ik met mezelf af nog eens terug te komen. Kleine notitie: de volgende keer wil ik niét vergeten binnen te lopen bij banketbakkerij Banketaria, want als ik de verhalen moet geloven mág je die niet missen.

VERVOLGWOORDZOEKER DEEL 3

Streep de 106 woorden uit de berijmde Psalmen 135 t/m 138 weg in het puzzelhok Maak van de negen letters die overblijven nog een woord uit een van de genoemde psalmversjes. Bewaar dit woord. Bij de vierde puzzel staan de inzendopdracht en de te winnen prijzen

AANGESPOORD

ADEM

AMBT

BIJSTAND

BITTERE

BLIKSEM

BLIND

BLOED

BUIGEN

DAG

DANK

DONDER

DOOD

DURE

EEUWIG

EIGENDOM

GEBOD

GEBOREN

GEBUKT

GEEST

GELEIDER

GENADIG

GEVEN

GEWIJD

GEZANG

NEDERIG

OMRINGD

ONEINDIG

ONS

OPPER

PALEIS

PLAS

PLICHT

PSALMEN

REDDING

REGEN

RICHT

RIJST

RODE

ROTSEN

SCHOOT

SLAVERNIJ

SLOEG

SMOREN

STAAT

STERREN

STOF

STROMEN

TEKEN

TERGEN

M N E D N E L O V E N E

E O A G S W I L G E N N I G O U D G

W N C C R IJ S T E K E N P D N N A N

P T H C O T W I N D E N P D E E N A

E A T D V E R U D O N D E R L R K A

P N L W F B L I N D W O N D E R P W

R O F E B O M E Z O M E N D I E N W

A O O R I L O M R I N G D C N T E O

H T T K T S I H E D N I H T K S M E

T E S O T L A K O E N T G K N N L S

R E A R E A K G S G R E E U E A A T

O U L N R N A T S E E G V B G R S IJ

U W P T E D O R T N M R E E N T P N

W I L E A R S I A A T O N G I E N G

A G I R E D E N A D R P E E Z R E E

T S C H O O T D T I E P K O A G G Z

E N H N E R O B E G G E L L N E E A

R O T M O D N E G I E R O S D N R N

D I E R P S R E V S L A V E R N IJ G

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

GEZEGEND

GLANS

GOUD

GRAMSCHAP

GRIEVEND

HAAR

HARP

HEELAL

HEILRIJK

HEIR

HOGER

HOOFD

HOVEN

HUIS

IJDEL

ISRAËL

KNIELEN

LAND

LEGER

LEVENSBRON

LIEDEREN

LIPPEN

LOVEN

MAAN

MEER

MIDDEN

MOED

NACHT

TERNEER

TOCHT

TOEN

TONG

TOON

TRANS

TROUW

VERSPREID

VLEES

VOEDSEL

VOLENDEN

VOLKEN

VORST

VREUGD

WAAN

WATER

WERELDROND

WERK

WIJS

WILGEN

WINDEN

WOESTIJN

WONDER

ZAAD

ZAND

ZILVER

ZINGEN ZOMEN

Groeten uit den Haag

Afgelopen zomer waren we op vakantie in Kroatië. We hebben er een heerlijke tijd gehad. Als de bestemming wat verder weg is, dan breken we de reis door ergens te overnachten. Zo hebben we op de terugreis een drietal nachten in een Oostenrijks pension doorgebracht. Een paar weken afstand nemen van de dagelijkse besognes en werkzaamheden doet een mens goed, merken wij

Tegelijk staat op afstand het denken niet stil Zo ook over zaken die mij bezighouden in de Nederlandse politiek. De steeds hogere energieprijzen. Kunnen gewone gezinnen de komende winter hun rekening(en) nog betalen? De genderideologie Mag een meisje nog gewoon een meisje zijn en een jongen een jongetje? Hebben boeren nog toekomst in ons land? Het politieke klimaat De scherpe lijnen tussen oppositie en coalitie Zo zou ik nog een reeks andere onderwerpen kunnen noemen En al hanteer ik veelal de les die Roelof Bisschop me in het begin van mijn Tweede Kamerlidmaatschap leerde: ”de hele dag werken alsof het van ons afhangt en aan het einde van de dag alle zorgen en successen leggen in de handen van God”; de situatie is momenteel zo scherp dat ik me geregeld afvraag: waar eindigt dit?

Chris Stoffer is elke dag in de Hofstad te vinden Hij is Tweede Kamerlid voor de SGP, woont in Elspeet en is vader van drie dochters

Tijdens onze dagen in Oostenrijk bezochten we de Liechtensteinklamm Een indrukwekkend en prachtig stukje natuur in de bergen Niet alleen de ”klamm” zelf, met de enorme waterval, is prachtig. Ook de trapconstructie om door de kloof te lopen is een kunststukje op zich Aan het begin viel mijn oog op een bordje met daarop in het Duits de tekst van Psalm 93:4: „Doch de Heere in de hoogte is geweldiger dan het bruisen van grote wateren, dan de geweldige baren der zee ” Een bemoediging voor het aankomende parlementaire jaar

De volgende dag bezochten we een plaatselijke kerkdienst vlak bij ons pension

Ons gezin van vijf mensen was een kwart van het totaalaantal bezoekers. We trokken de gemiddelde leeftijd ook fors naar beneden Of dit iedere zondag het geval zou zijn, dat weet ik niet Maar als je er zo naar keek, dan dacht je: over tien jaar is hier niets meer van over. Over perspectief gesproken. Ik begreep dat deze gemeente onlangs het kerkzaaltje nog helemaal gerenoveerd had De preek was kort maar helder Die ging over de gelijkenis van de talenten uit Mattheüs 25. In het nieuwe parlementaire jaar hoop ik die paar talenten die ik gekregen heb niet te begraven, maar in te zetten Voor politiek vanuit een open Bijbel en voor onze bevolking Het bevestigde tevens mijn motto: ”Een lange reis onderbreken is zo slecht nog niet”.

Verrassende groentemix

Het idee voor deze groentemix ontstond door een grote oogst van bietjes en courgettes uit de moestuin.

Een combinatie van groentes die verrassend lekker is!

tekst: TEUNIE LUIJK beeld: GETTY IMAGES

Ingrediënten

Voor vier personen: * 500 g gekookte bietjes * 2 courgettes * 1 ui * 3 el zonnebloemolie * zout en peper naar smaak * 3 augurken * 2 el augurkennat

Bereiding

* Snijd de bietjes in kleine blokjes

* Spoel de courgettes af onder de kraan, verwijder de onder- en bovenkant en snijd de courgettes in blokjes, ongeveer even klein als de bietenblokjes

* Snipper de ui fijn.

* Verwarm 3 el zonnebloemolie en fruit de ui enkele minuten op middelmatig hoog vuur, totdat hij glazig is

* Voeg de courgetteblokjes toe en bak alles al omscheppend gedurende vijf minuten op hoog vuur

* Voeg de bietenblokjes toe en verwarm de groentemix tot hij door en door warm is

* Breng de mix op smaak met zout en peper Snijd de augurken in kleine blokjes

* Schep de augurkblokjes samen met twee eetlepels augurkennat (het zoetzuur uit de pot) door de groentenmix

Overschot

De bekendste groentemix is, denk ik, worteltjes met doperwten. Het is een combinatie die in elk gezin weleens op tafel staat. Natuurlijk zijn er nog veel meer groenten die als combinatie heel lekker zijn. Bijvoorbeeld bietjes met courgette. Ik ontdekte dat toen ik van deze groenten een overschot had uit de moestuin. De combinatie pakte verrassend lekker uit. Inmiddels staat deze groentemix regelmatig bij ons op tafel. Courgettes zijn het hele jaar door verkrijgbaar, evenals bietjes. Heb je geen zin in bietjes koken, dan kun je je toevlucht nemen tot een pakje gekookte bietjes. Zo is dit gerecht snel te maken en ook tamelijk voordelig. Wij eten de groentemix met aardappelen en vlees, maar hij is ook geschikt als lauwwarme maaltijdsalade (met blokjes geitenkaas en wat rucola).

TEUNIE LUIJK

Origineel uit Boles-l-awiec (Duits: Bunzlau)

Maak het leven en de ontwikkelin van een kind met een beperking in Jemima mogelijk.

Netten, garen en banden

Weet u in welk Bijbelvers de drie woorden ”netten”, ”garen” en ”banden” voorkomen? In het somberste Bijbelboek, Prediker. In een van de meest negatieve Bijbelverzen, hoofdstuk 7 vers 26 De schrijver heeft het over een vrouw Hij vertelt ons dat hij iets gevonden heeft wat bitterder is dan de dood, namelijk een vrouw van wie het hart netten en garen is, en van wie de handen banden zijn. Zij is een vangnet, een valstrik De schrijver kan uit ervaring spreken Hij schrijft ook eerlijk hoe het bij hem zover was gekomen dat hij deze bittere ervaring had opgedaan: „De zondaar zal door haar gevangen worden ” Hij dus, toen hij God niet meer gehoorzaamde ! In hetzelfde vers schrijft hij ook: „Wie goed is voor Gods aangezicht, zal aan haar ontkomen/ontsnappen ” Salomo helaas niet dus! Waar het op aankomt, is: goed zijn voor Gods aangezicht Wat houdt dat in? Onze Statenvertalers schrijven: „Niemand kan aan het bedrog van zulke goddeloze vrouwen ontkomen, behalve als God hem bijzonder door Zijn genade en hulp daarvan verlost, zoals Hij Jozef van de oneerbare vrouw van Potifar verlost heeft ” Hoe komt het toch dat vrouwen zo’n verkeerde aantrekkingskracht op mannen kunnen hebben, zó zelfs dat Salomo in dit net viel, in dit garen verstrikt raakte, in deze banden gebonden werd?

Ja, Salomo! Hij kreeg van de profeet Nathan als tweede naam Jedidja, door Jehovah geliefd/bemind. Hij mocht de tempel bouwen en met een ontroerend gebed inwijden Over hem zegt Nehemia eeuwen later: „Salomo was zijn God lief ” En dit vermeldt hij met de bedoeling om hem als waarschuwend voorbeeld te gebruiken: „Heeft niet Salomo, de koning van Israël, daarin gezondigd (namelijk om heidense vrouwen te nemen), hoewel hij zijn God lief was, en God hem tot koning over gans Israël gesteld had? Ook hem deden de vreemde vrouwen zondigen ”

In Prediker 7 vervolgt Salomo: „ een man uit duizend heb ik gevonden; maar een vrouw onder die allen heb ik niet gevonden.” Waren er dan geen godzalige vrouwen? Jawel, maar Salomo zocht verkeerd, zocht met een verkeerd verlangen en op een verkeerde plaats Nee, het gaat niet aan om over Salomo negatief te denken. Het gaat ook niet aan om vrouwen in een negatief daglicht te stellen. Waarom schrijf ik er hier dan over? In de vervolgserie van twaalf preken over de twaalf hoofdstukken van het boek Prediker kwam ik ook bij deze verzen en ik dacht: het is vast niet verkeerd om onze jonge mannen deze waarschuwing mee te geven: zie Salomo met al zijn wijsheid en godzaligheid als een ”schip op het strand = een baken in zee”: vaar niet in zijn kielzog Tot slot: een vrouw die ook zo’n vangnet was, de Samaritaanse Ze had zes mannen in haar netten, garen en banden gevangen. Maar toen Christus haar verloste, zocht zij mannen te vangen in een ander net, het Evangelienet Wat rijk om zó’n vrouw (of man) te ontmoeten, die ons vangt ten Leven!

Elspeet, Ds W Pieters

Ook hem deden de vreemde vrouwen zondigen

GAAN VOOR MINDER AFVAL IN EEN WEGWERPMAATSCHAPPIJ

Wie zijn eigen kliko ziet.

Je persoonlijke afvalberg ver afvalheuveltje of zelfs in een polde als je bewust aan de slag gaat met afval. Is ”zero waste leven” alleen iets voor anderen, of heeft dit ook iets te maken met de kliko in mijn eigen tuintje? Redacteur Annemieke ging op ontdekkingstocht door het landschap van ”zero waste”.

tekst:

anderen in een erlandschap. Het kan, het verminderen van anderen

Netjes je huisvuil scheiden hoort er voor de meeste mensen helemaal bij De shampoofles bij het plastic, reclamefolders in de papiercontainer, statiegeldflessen naar de buurtsuper en wat overblijft is voor de (ondergrondse) afvalcontainer. Prima toch? Het is mooi als je de moeite neemt om je afval goed te scheiden Maar steeds vaker klinkt het geluid dat er meer gedaan kan en moet worden. Niet alleen door supermarkten en fabrikanten; ook huishoudens zouden meer oog moeten krijgen voor afvalvermindering.

Het zijn onder andere zerowasters die met hun ervaringsverhalen het onderwerp in de schijnwerpers zetten Zerowasters zijn mensen die het voor elkaar krijgen om hun eigen afvalbergje kleiner te maken of zelfs tot een minimum te beperken Is hun levenswijze een hobby voor een handjevol fanatiekelingen? Als het aan Zero Waste Nederland ligt, niet. Deze in 2018 opgerichte burgerbeweging wil „met zachte hand” de maatschappij in beweging krijgen, zodat we met z’n allen minder gaan verspillen en minder afval produceren Op haar website en sociale media zijn hiervoor concrete en praktische tips en ideeën te vinden.

Ook campagnes moeten helpen om mensen bewust te maken van de noodzaak om hun (plastic) afval te verminderen. Op 17 september was het World Cleanup Day Afgelopen voorjaar waren de acties ”Mei plasticvrij” en de ”Week Zonder Afval” op poten gezet, onder meer door Milieu Centraal Zero Waste Nederland organiseerde in het kader hiervan ”Zero Waste Wandeltours”. Deelnemers konden onder leiding van een ervaringsdeskundige in hun eigen woonplaats ontdekken bij welke ondernemers je verpakkingsvrij boodschappen kunt doen, hoe je dat aanpakt en tips en ervaringen met elkaar delen Ook verschenen er in de afgelopen jaren diverse boeken over afvalvermindering, zoals ”Het zero waste project” van de zussen Jessie en Nicky Kroon. En natuurlijk is op inmiddels internet een vracht aan tips en ideeën over het onderwerp te vinden.

BERGEN AFVAL

In de afgelopen decennia zijn we in de westerse wereld steeds meer (plastic)afval gaan produceren In de jaren 60 kwamen de supermarkten op, met voorverpakte koek, brood, melk en macaroni. Tegelijk met de melkboer verdween ook de

herbruikbare glazen melkfles en langzamerhand raakten we gewend aan een steeds groter aanbod van gemaksproducten, van uitdeelzakjes met snoep tot wegwerpluiers en wegwerpmaandverband en van pakjes drinken tot weggooistofdoekjes. Naarmate de welvaart steeg, werd ”gemak” meer en meer hét toverwoord. En dat is ook niet zo verwonderlijk; wie kiest er niet voor snel en gemakkelijk wanneer dat kan? We hebben niet voor niets de uitdrukking ”gemak dient de mens” Toch zit er aan alle gemaks- en wegwerpproducten –en aan onze westerse levenswijze als geheel– in ieder geval één keerzijde: de bergen afval die erdoor ontstaan

FIETSEN NAAR DE BOER

Terwijl ik me in het onderwerp zero waste verdiep, hoor en lees ik steeds meer ervaringen van mensen die bewust met hun afval bezig zijn. Langzamerhand vormt zich een beeld van zerowasters die wekelijks over de markt kuieren met een mooi (en natuurlijk zelf meebracht) katoenen zakje voor groenten en fruit, zelf hun brood bakken, naar de boer fietsen voor een jerrycan verse melk, een kropje sla uit de achtertuin halen, heel ”basic” zelf deodorant en schoonmaakmiddel maken en creatief cadeautjes inpakken met oud papier.

Het heeft iets aantrekkelijks, iets romantisch bijna Hoewel het me ook veel tijd lijkt te kosten en niet alle klusjes –denk aan poepluiers wassen, zelf schoonmaakmiddel maken– mij nou zo leuk lijken Misschien komt het doordat zero waste raakt aan een verlangen naar iets wat we zijn kwijtgeraakt. Iets van minder snel, minder kanten-klaar, meer eenvoud en meer moeite ergens voor moeten doen. Dat kost je iets, maar blijkbaar levert het ook iets op. Niet alleen voor het milieu, maar ook voor jezelf en de mensen om je heen

KAN HET ANDERS?

Inmiddels laat de gedachte dat ook ik iets zou kunnen –en misschien wel zou moeten– veranderen aan de hoeveelheid afval die ik produceer, me niet meer los Maar hoe? Groene vingers heb ik niet, van bakken houd ik niet en de markt kost mij te veel tijd. En eerlijk gezegd ben ik wel van ”gemak dient de mens”, ook al voelt dat niet altijd helemaal goed Een wisser met weggooidoekjes voor de vloer, in plastic verpakte voorgesneden groente voor in de macaroni en ga zo maar

door. Tja, met een baan en een gezin –en ook nog wat tijd voor jezelf willen hebben – ben je ook gewoon druk, toch? En dat zal voor velen gelden. Toch denk ik dat ik me er niet zo makkelijk vanaf kan maken Misschien kan het toch anders Ik ga op zoek. Kun je, ook met een gezin, als je weinig tijd hebt en geen zin of energie hebt om van alles zelf te maken, toch minder afval produceren? Hoe pak je dat aan? Wat kost zo’n levensstijl je? En wat levert het op? Is het: minder afval, meer geluk?

Iemand die ervaring met zero waste heeft, is Bertine Blokland (32) uit het Utrechtse Nieuwland. Ze is getrouwd, moeder van drie kinderen en werkt als gastouder Een jaar of twee geleden begon ze met het verminderen van afval „Ik geloof dat we als christenen een voorbeeldfunctie hebben in hoe we omgaan met de natuur en met de spullen die we krijgen Ik vind dat we op dat gebied bewuste en duurzame keuzes moeten maken. We handelen vaak vanuit gemak, maar er zijn genoeg leuke en makkelijke alternatieven om je ecologische voetafdruk kleiner te maken.

Voordat ik begon met afval verminderen, heb ik er wel over na moeten denken of ik er de tijd en energie voor had. En je gezinsleden moeten er ook in mee willen gaan. Als de kinderen zeggen: „Mama, ik heb liever een gewone fles shampoo”, dan sta je al. Je moet zo’n keuze dus echt samen als gezin maken.

Uiteindelijk kozen wij voor deze aanpak: elke keer als er iets in huis op is, komt er iets nieuws voor in de plaats wat duurzaam is. Zo zijn we inmiddels overgegaan op harde zeep, gebruiken we geen vaatwastabletten meer maar wasnoten en geen wegwerpproducten, maar spullen die je kunt wassen en hergebruiken, zoals wasbare rietjes en schuursponsjes Ook ben ik zelf brood gaan bakken en maak ik mijn eigen wasmiddel. „Als je zo stap voor stap dingen verandert, kun je er als gezin rustig aan wennen Je moet niet in één keer overgaan op zo veel mogelijk afvalvrij leven, die stap is te groot, zeker voor kleine kinderen Richting hen probeer ik de veranderingen die we doorvoeren steeds uit te leggen en te onderbouwen.”

Elisah Pals, oprichter van Zero Waste Nederland, tipt in een podcast van Milieu Centraal ook een stap-voor-stap-aanpak: Kijk welk afval in jouw

PRAKTISCHE TIPS

NELLEKE:

• Sommige winkels hebben een sticker op de ruit: ”Neem gerust je eigen verpakking mee”. Wil je weten welke winkels dat zijn, kijk dan voor het overzicht op de website van Zero Waste Nederland.

• Ga naar de markt, en pak geen plastic zak voor je sinaasappels, maar neem ze los mee of in een zelf meegenomen zak. Ook kun je een bijenwasdoek meenemen om je voedsel in te bewaren.

• Soms krijg je korting bij winkels als je eigen verpakking meeneemt.

• Als je vlees gaat kopen, kun je een metalen bakje meenemen en het door de slager daarin laten doen

BERTINE:

• Begin klein, denk niet gelijk dat je álles zero waste moet doen

• Kies één of twee dingen die je zero waste wilt gaan doen. Neem een maand de tijd om eraan te wennen Daarna zit het in je routine en kun je weer iets anders gaan aanpakken

• Ook online zijn er duurzame winkels. Pieter Pot en de Eenvoudig Leven Shop bijvoorbeeld

• Melk kun je eventueel vers kopen bij de boer: sommigen hebben een melktap, daarmee kun je je herbruikbare fles vullen met melk

STAP VOOR STAP

BESPAREN OP HUISHOUDUITGAVEN

Teunie Luijk verkoopt in haar webshop veel artikelen voor die passen bij een zerowastelevensstijl. Teunie: „Ik adviseer altijd om met iets te beginnen wat maar een kleine aanpassing vergt aan je gewoontes Dan kun je het daarna steeds iets verder uitbreiden. Je kunt bijvoorbeeld beginnen om je tanden te poetsen met een bamboe tandenborstel Die kan, als hij versleten is, zo in de groene container. Of ga je haar wassen met een shampoobar Je kunt ook denken aan de bekende katoenen zakjes om je fruit en groenten in mee te nemen na aankoop, aan een katoenen broodzak, een aluinstick als deodorant, zeepvlokken om zelf wasmiddel mee te maken of aan denttabs (tabletjes waarmee je je tanden poetst). Ik merk een gestaag toenemende belangstelling voor zerowasteproducten Vooral sinds we op Instagram filmpjes laten zien met deze artikelen en erover vertellen

WWW.EENVOUDIGLEVENSHOP.NL

In eerste instantie waren het vooral jonge (huis)vrouwen die er van alles over wilden weten en deze spullen gingen aanschaffen Maar tegenwoordig hebben we klanten van alle leeftijden en met diverse achtergronden Je kunt zeker besparen op je huishouduitgaven als je zerowasteproducten gaat gebruiken Sterker nog, veel van deze artikelen kwamen in onze webshop omdát je ermee bespaart Dat ze weinig afval veroorzaken, bleek een mooie bijkomstigheid Een goed voorbeeld is ons wasbare maandverband Dat is één keer een investering, daarna kun je de verbandjes minstens tien jaar gebruiken Zo ben je uiteindelijk voordeliger uit We verzenden ook zo veel mogelijk zero waste De dozen waarin we de spullen versturen, zijn vaak al eerder gebruikt. We doen er dan een sticker op met: ”ik ben een oude doos” Daar kunnen de meeste mensen wel om grinniken ”

afvalbak het grootste volume heeft, en ga dat als eerste verminderen In haar geval waren dat voedselverpakkingen. Als die weg zijn, pak je van het afval dat nog over is opnieuw het grootste volume aan Zo kun je steeds verdergaan Met deze aanpak zie je al snel resultaat in je afvalcontainer en dat is natuurlijk heel leuk en motiverend, is het idee

PERFECT HOEFT NIET

Nelleke van de Zandschulp (24) uit Kampen is ook ervaringsdeskundige. Ze is afgestudeerd als psycholoog, werkt als recruiter bij het Van Lodenstein College en is al jaren bezig met duurzaamheid. Toen ze nog bij haar ouders woonde begon ze al met het verminderen van afval en na haar huwelijk heeft ze deze levensstijl voortgezet Ook zij zou het niet aanraden om in één keer over te gaan op zo veel mogelijk afvalvrij leven, geeft ze aan „Veranderingen kun je het beste in stapjes doorvoeren Denk steeds als iets op is na wat je ervoor in de plaats wilt kopen. Kies je voor een duurzame oplossing, maak je het zelf? Ga je bijvoorbeeld je tandenborstel vervangen door een houten exemplaar? Verwacht niet: morgen doe ik het perfect. Sowieso moet je het niet perfect willen doen ”

Dat ”perfect” niet kan, ervaart ook Bertine. „Op zaterdag ga ik altijd naar de markt. Maar pas had ik doordeweeks een paprika nodig Dan loop ik naar de supermarkt, maar daar zit er plastic om de paprika’s heen. Ik koop ze dan toch maar.” Het moet tenslotte ook leefbaar blijven, zeker met een jong gezin, vindt ze. Daarom maakt ze soms een uitzondering. „Onze kinderen krijgen geen pakjes drinken en voorverpakte koekjes meer mee naar school. Daar hebben ze best aan moeten wennen, want voorverpakt vinden ze veel leuker Maar als ze op schoolreis gaan, geef ik ze gerust een keer wel zo’n verpakt koekje mee ”

NEE ZEGGEN

Nelleke was zich al een tijd bewust van de gevolgen van klimaatverandering toen ze afval ging verminderen „Wat me daarbij op weg hielp, was onder meer het boek ”In 6 weken naar zero waste” van Kate Arnell. Daarin las ik tips als: zeg nee tegen dingen die je niet nodig hebt, en: denk voordat je iets aanneemt: heb ik het echt nodig en waarom? Dat is ook de kern van zero waste: dat je je er bewust van bent hoe je consumeert,

waarom je iets aanschaft of wegdoet. En zo begon ik eerst dingen te weigeren, zoals producten die je ergens gratis bij krijgt. Later besloot ik om niet meer alle groente en fruit in de supermarkt te kopen, maar naar de markt te gaan ” Inmiddels is Nelleke aardig vergroeid met de zerowastelevensstijl. „Ik weet niet beter”, geeft ze aan „En ik vind het ook leuk om mee bezig te zijn.” In haar huis vind je bijvoorbeeld wasbare wattenschijfjes, een ”safety razor” in plaats van weggooischeermesjes en was je de handen met een ”ouderwets” stuk zeep „En we gebruiken een houten afwasborstel waarvan je alleen de kop hoeft te vervangen ”

DE MARKT

Als je net begint met afvalvermindering, moet je er echt wel wat tijd insteken, weet Bertine. „Maar als je eenmaal routine hebt, valt de tijd die je eraan kwijt bent ook wel weer mee ” Hoe zit het met naar de markt gaan dan? Dat kost je toch meer tijd en moeite dan je wekelijkse boodschappen in één keer bestellen of halen bij de supermarkt? Dat klopt, maar Bertine vindt dat geen probleem: „Ik zie de markt als een gezellig uitje, waar wij op zaterdag met z’n allen naartoe gaan.” En wat als je op de plaatselijke marktdag niet thuis bent? Nelleke: „Dan ga ik naar de Turkse supermarkt, waar ook veel nietvoorverpakt is. De markt is echt niet de enige oplossing.”

„Als je bewust kiest voor zero waste, heb je het er ook voor over om daar tijd in te steken”, vindt Nelleke. „Maar ik kan me voorstellen dat deze levensstijl wel het nodige van je vraagt als je een gezin hebt”, geeft ze aan „Uiteindelijk moet iedereen zelf kiezen hoever hij of zij hierin wil gaan. Als je naar de markt gaat met je eigen zakjes, is dat al een stap En als je shampoo bars kiest in plaats van een fles shampoo, dan is dat ook al iets.”

„Als je eenmaal routine hebt, valt de tijd die je eraan kwijt bent ook wel mee”

ZELF MAKEN

Of je veel producten zelf wilt gaan maken en bijvoorbeeld je eigen groenten wilt telen, is ook een persoonlijke afweging. Hoewel, als je sommige zerowasteboeken of -blogs leest, lijkt dit er toch wel een beetje bij te horen. Zelf je brood en tussendoortjes bakken, je eigen muesli maken, net als schoonmaakmiddelen en verzorgingsproducten. Je eigen groenten en kruiden kweken, groentenzakjes naaien. En wat je in de voorraadkast hebt staan, zit natuurlijk stylish opgeborgen in een paar mooie voorraadpotten. Het kan nogal onhaalbaar overkomen allemaal. De zussen Jessie en Nicky Kroon, schrijfsters van ”Het zero waste project”, herkennen dat En trekken die hoge lat gelukkig meteen een heel stuk naar beneden „Je hoeft echt niet elke minuut van je vrije tijd te spenderen aan het maken van make-up, het wecken van groenten of het samenstellen van schoonmaakmiddelen.”

Zie zero waste leven gewoon als hobby, raden ze aan. „Word je al moe van de gedachte aan het wecken van producten of het maken van schoonmaakmiddel op basis van sinaasappelschillen? Doe het dan gewoon niet. Kijk in plaats daarvan naar de dingen die je léúk vindt om te maken ( ) Wij maken een aantal dingen zelf, en hanteren eigenlijk altijd twee regels als het om het zelf maken versus kopen gaat. Eén, het moet heel makkelijk zijn en twee, het moet heel snel zijn.” Zelf brood maken doen zij bijvoorbeeld niet, schrijven ze, dat laten ze lekker aan de bakker over

BESPAREN

Niet meer kiezen voor wegwerp of voor plastic verpakkingen, betekent dat je andere producten moet kopen dan je gewend was. Daar hangt geregeld ook een ander prijskaartje aan, denk bijvoorbeeld aan losse thee bij de speciaalzaak. En wie even op de site van de verpakkingsvrije onlinewinkel Pieter Pot rondkijkt, ziet dat de prijzen daar soms ook beduidend hoger liggen dan in de supermarkt. Is zero waste leven duurder? Bertine ervaart dat ze voor sommige producten inderdaad meer moet neertellen, maar dat ze op andere gebieden juist bespaart. „Bijvoorbeeld op wasmiddel. Voor 3 euro koop ik een kilo zeepvlokken bij de Eenvoudig Leven Shop van Teunie Luijk (zie kader). Daar maak ik 20 liter wasmiddel van.” Onder aan de streep is

ze uiteindelijk niet meer geld kwijt aan de boodschappen dan voordat ze met zero waste begon, vertelt ze. Je kunt zelfs bezuinigen op je maandelijkse uitgaven als zero waster, geven Jessie en Nicky Kroon aan in hun boek Volgens hen besparen zero wasters gemiddeld maar liefst 40 procent op hun boodschappen. Nelleke denkt ook dat ze als zerowaster uiteindelijk goedkoper uit is, doordat ze zorgvuldig kiest wat ze aanschaft en wat niet. „Ik koop niet wat ik niet nodig heb en denk er eerst drie keer over na voordat ik wel iets aanschaf Wil ik dit wel echt? denk ik dan ” Ze kiest niet in alle gevallen voor een duurzaam alternatief: „Als een duurzaam product echt veel duurder is, denk ik: sorry, daar doe ik nog even niet aan mee.”

Het is trouwens wel belangrijk dat er meer vraag komt naar herbruikbare en verpakkingsvrije producten, vindt ze. „Want als meer mensen duurzame alternatieven willen kopen, worden die makkelijker beschikbaar en kunnen ze ook goedkoper worden. Het idee van vraag en aanbod, wanneer dingen makkelijker te verkrijgen zijn, scheelt dat moeite en mogelijk ook geld ”

MEER VOLDOENING

Heb je uiteindelijk ”Een leuker leven met minder plastic”, zoals de ondertitel van ”Het zero waste project” luidt? Bertine ervaart in ieder geval wel dat afvalvermindering haar, behalve een minder volle plastickliko, „een goed gevoel” oplevert. En die minder volle kliko, die ziet ze het liefst helemáál leeg, zegt ze lachend „Maar ik weet niet of dat gaat lukken, het moet wel haalbaar blijven.”Nelleke leidde afgelopen zomer Zero

Waste Wandeltours in haar woonplaats Kampen. Sommige deelnemers vertelden haar dat ze eigenlijk een hekel hebben aan boodschappen doen „Maar tijdens de tours ontdekten ze dat het ook heel leuk kan zijn.” Hoe dat komt? „De supermarkt is gericht op gemak. Maar hoe meer gemak er is, hoe minder voldoening je ergens uithaalt Vergelijk het met kamperen Mensen genieten daarvan omdat je op de camping ”slow” en eenvoudig leeft Je moet over kleine dingen nadenken, wat vaak een gevoel van voldoening geeft. Dat gevoel herken ik ook bij het zero waste boodschappen doen.”

Elisah Pals vertelt in de podcast enthousiast wat een leuke ervaring naar de markt gaan voor haar is geworden sinds ze zero waste is gaan leven. Ze

Geeniet v van d de e ruusstt, , d de ruimtte e e en n de o ommgeevving g

Online reserveren mogelijk via www inkelshoes nl Reserveer snel uw vakantie voor najaar 2022

In het mooiste stukje heuvelland

een cadeautip voor verjaardag enz Koop in hotel Inkelshoes een waardebon voor in hotel Inkelshoes te besteden bedrag (vrije keuze)

Epen, Zuid-Limburg | 043-4551742 | www.inkelshoes.nl

ZITTEN WORDT GENIETEN

IBAN: NL11RABO0360838111

Het RD verruimt mijn blik en zorgt ervoor dat ik van alles op de hoogte blijf.

ruimt ervo r at d hoo lijf.

l k Mo der

Nelleke | Moeder gte

De een leest graag persoonlijke verhalen, de ander zoekt verdieping bij het nieuws Maar allemaal hebben we behoefte aan goede, evenwichtige en eerlijke informatie Aan zicht op het Bijbelse perspectief in ons bestaan.

Het RD wil helpen verder te kijken dan jezelf

RD, de krant voor het hele verhaal.

Het RD is er ook voor jou.

Ga naar rd.nl/terdege

Ontdek het RD 4 weken lang vanaf 4 euro

DUURZAAMHEID

gaat er naartoe met haar eigen zakjes en bijvoorbeeld een Tupperwarebakje voor de kaas Met de marktkooplui heeft ze vaak een leuk gesprekje, en zij stoppen haar vaak wat extra’s toe of geven korting Omgekeerd bespaart Elisah hen verpakkingsmateriaal, vertelt ze. De oprichter van Zero Waste Nederland stelde ze zichzelf enkele jaren geleden tot doel om een jaar lang geen nieuwe spullen te kopen. Een avontuur dat haar zo goed beviel, dat ze uiteindelijk járenlang niets nieuws kocht, op de dagelijkse boodschappen en enkele andere artikelen na. Het leverde haar veel op, vertelt Elisah. „Het was fantastisch. Voor mij was het een les in tevreden zijn, in genoeg hebben Als je blij kunt zijn met genoeg, denk ik dat je tevredener leeft. Het gaf me veel rust.”

VOORNEMEN

Nu weer terug naar die kliko in mijn eigen tuintje Ik was altijd een fervent gebruiker van plastic boterhamzakjes Maar pas lag, al een tijdje, alleen de lege verpakking in de keukenla. Nieuwe plastic zakjes kopen voelde niet goed meer, en ik miste ze ook niet Blijkbaar was ik, geïnspireerd door de verhalen van enthousiaste zerowasters, andere manieren gaan kiezen om voedsel mee te nemen en te bewaren Niet dat ik de plastickliko inmiddels al minder vol aan de straat heb kunnen zetten dan voorheen. Maar ik ben me wel bewuster geworden van de hoeveelheid afval die wij als gezin produceren en van het feit dat ik het in de container gooi, niet betekent dat het afval ‘weg’ is

Vooral ben ik meer gaan zien dat het ook anders kan, en dat het vooral heel leuk is om hierover na te denken en mee aan de slag te gaan Het lijkt mij niet gek dat je met minder afval echt een blijer mens kunt zijn. Ik ga het verder ontdekken Hoever ik uiteindelijk ga met afvalbeperking en wat daarin haalbaar is voor mij en mijn gezin, zullen we ook verder uitzoeken en waarschijnlijk zal dat ook met de tijd veranderen Het voornemen om naar de markt te gaan is er in ieder geval.

VOOR DIT ARTIKEL IS OOK GEBRUIKGEMAAKT

VAN: ”HET ZERO WASTE PROJECT. EEN LEUKER LEVEN MET MINDER PLASTIC”, DOOR JESSIE EN NICKY KROON EN VAN DE PODCAST: ”IN GESREK MET - ELISAH PALS” VAN MILIEU CENTRAAL.

De natuur verschiet langzaam van kleur, het najaar is aangebroken. Zwammen in tal van soorten en tinten dienen zich aan. Wonderlijke vormen, spectaculaire kleuren en eindeloze variaties voor wie het zien wil. Een vroege soort, piepklein maar beeldschoon, is het kleverig koraalzwammetje. Altijd op rottend naaldhout.

A Garderbroekerweg 146, Kootwijkerbroek

T 0342 44 1224

www.beddenspecialist.nl/van-veldhuizen

De leukste uitjes en (rommel)markten van Nederland

tekst: ALBERTA PAARDENKOOPER beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

AFLEVERING 1.

De kringloopwinkel. Je houdt ervan of je vindt het verschrikkelijk Persoonlijk ben ik er een groot fan van Drie jaar geleden kwam ik als schippersvrouw met onze dochters naar de wal. Dat betekende dat we compleet opnieuw moesten beginnen wat betreft huisraad en inrichting Als je hier in huis „kringloop!” zou roepen, stort het halve interieur in elkaar. Bij wijze van spreken dan, hè.

In deze rubriek neem ik je mee op ”kringlooptocht”. Ik deel verhalen over de mensen die ik tegenkom en de vondsten die ik doe Ik laat zien wat mijn favoriete kringloopwinkel is. En, wat is nou duur voor de kringloop? Waar zoek ik elke keer weer naar? Als naar de kringloopwinkel gaan net schatzoeken is, dan is elk bezoek een avontuur

Misschien vind je de kringloop maar vies Bah, andermans spullen, speelgoed waar op gekwijld is, een stoel waar ”wie-weet-wie-allemaal” op heeft gezeten. En servies? O nee hoor, je gaat toch niet van een bord uit de kringloop eten? Tweedehands kleding? Hoe krijg je het verzonnen. Wie weet kan ik je de komende tijd toch een beetje nieuwsgierig maken naar de kringloop

Wat maakt ”kringlopen” zo leuk? Is het de vaak wat muffe geur die er hangt, de geur van ”vroeger”? Is het de spanning? Je weet tenslotte maar nooit wat je zult vinden Of juist het duurzame gevoel? Waarom iets nieuw kopen als je het tweedehands ook kunt vinden Of misschien is het wel puur fijn voor je portemonnee Als echte fan heb ik niet zo veel redenen nodig Lekker struinen bij de kringloop, schatzoeken!

Tip

NUMMER 1 Tip NUMMER 2

Wist je dat er een kringloopapp bestaat? In deze app kun je precies zien waar de dichtstbijzijnde kringloopwinkel is Je kunt ook zoeken op plaats, handig als je verschillende van deze winkels bij elkaar in de buurt wilt bezoeken. Naam van de app? Heel origineel: Kringloop app

Neem je oma of oude tante eens mee naar de kringloopwinkel Je ziet ze gewoon genieten Oude tijden herleven, en de verhalen die je dan zult horen, hoor je niet zomaar op de bank Zo simpel kan het zijn om niet alleen mooie herinneringen te horen, maar ze ook te maken

beeld: ALBERTA PAARDENKOOPER

HOE RADICAAL IS OPSTAAN EN IN EEN NIEUW, GODZALIG LEVEN WANDELEN?

Ds. A.T. Vergunst, Carterton, Nieuw-Zeeland

Heel radicaal! Zo radicaal dat de Bijbel je een nieuw schepsel noemt: „Zo dan, indien iemand in Christus is, die is een nieuw schepsel: het oude is voorbijgegaan, zie, het is alles nieuw geworden” (2 Kor. 5:17). Voor velen betekent dit nieuwe, godzalige leven een ingrijpende verandering Wat denk je van het „je vader en moeder verlaten”? Of je vrouw, man, kinderen, broeders en zusters? (Luk. 14:26). Soms betekent het zelfs je vrijheid en je leven opgeven om Christus te volgen Dat is wel radicaal Duizenden christenen gaan nog steeds die weg Zijn wij daartoe bereid?

In Markus 9:43-48 is de Heere Jezus ook heel radicaal over het nieuwe leven Als je hand je ergert (dat betekent: je tot zonde verleidt) dan is het jouw taak die „af te houwen ” Nee, dit hoef je niet letterlijk op te vatten natuurlijk Maar zelfs de geestelijke betekenis van deze eis is radicaal en pijnlijk Moet het voor iedereen zo radicaal? Gelukkig niet Ik hoef mijn familie niet te verlaten, mijn baan niet op te geven, mijn vrienden in het algemeen niet uit mijn leven te weren Wij die mogen opgroeien in een christelijke omgeving, zullen minder het radicaal ervaren dan anderen. En toch... bekering is voor iedereen radicaal, zoals Paulus het beschreef in 1 Thessalonicensen 1:9: „en hoe u tot God bekeerd bent van de afgoden, om den levenden en waarachtige God te dienen ” De grootste afgod zit in onszelf! Daarnaast hebben we allerlei andere afgoden die radicaal de nek omgedraaid moeten worden Zoals de afgoden geldzucht, wereldse muziek en de god van amusement waaraan we uren van ons leven besteden.

Dan is er ook nog de radicale eis om je vijanden lief te hebben. Iemand die je niet kunt uitstaan, die moet je gaan liefhebben? Stel je voor dat zo’n mispunt voor je huis staat met een kapotte auto Over een uur moet hij aanwezig zijn bij een sollicitatiegesprek Jij staat op het punt om lekker op de bank te gaan liggen Wat vraagt de Heere dan van je? Heel radicaal zegt Hij: „Indien dan uwe vijand hongert, zo spijzig hem ” In zo’n situatie zou dat voor jou betekenen: Trek je jas aan, start de auto, rijd je vijand naar de plaats waar hij heen moet en wacht tot hij klaar is Ondertussen zorg je ervoor dat zijn auto gerepareerd wordt, zodat hij weer terug naar huis kan. Misschien kun je hem ook nog even meenemen naar de McDonald’s Ook als je wrok koestert tegen iemand die jou het leven zuur gemaakt heeft, moet je bereid zijn diegene te vergeven Dat lijkt onmogelijk, maar door Gods genade kan het Jozef deed het ook toen hij na jaren zijn broers weer zag. Wat was dat radicaal, toen hij hen huilend om de hals viel Stel je voor dat jij leefde in Jezus’ dagen op aarde Een Romein eiste van jou dat je zijn rugzak voor hem zou dragen Na een mijl was je dan weer vrij Dat was de wet „Nee”, zegt de Heere Jezus, „dat is niet mijn radicale wet Draag die rugzak nog een tweede mijl ”

Hoe kun je zo’n radicaal, godzalig leven hebben? Alleen door het geloof in de radicale weg die Jezus ging voor Zijn zondige volk Hij droeg niet een rugzak voor 2 mijl Hij droeg mijn pak van zonden helemaal tot in de hel Als we dat meer gaan zien, wat zal ons leven dan radicaal veranderen

GUIDO EN HENRIËT

CREËERDEN HUN DROOMWONING

Jaren

klussen aan een Rijssense boerderij

Hun Rijssense stadsboerderij is een plaatje. Zo goed mogelijk hersteld in haar oude grandeur. Dat kostte Guido (35) en Henriët (30) Jansen zeker zes jaar werk. De woning is nu af. Alleen het klussen op het erf gaat nog door.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Guido en Henriët houden allebei van vintagematerialen

De schemering valt over de Rijssense achtertuin aan de Baankamp. Kater Joop schuimt de houtblokken af, die naast de zithoek staan, op zoek naar een sappige muis.

Henriët en Guido genieten van de koele avondlucht na een hete zomerdag. In hun eigen 30 meter diepe achtertuin, waar uitbundig bloeiende roze dahlia’s en rozen in keurige perkjes staan. En een waterput die Guido eigenhandig gerestaureerd heeft

Hij kocht hun huis al in 2014, vertelt Guido. Een relatie met Henriët had hij toen nog niet Al jaren leefde bij hem de droom om een oude Rijssense stadsboerderij in ere te herstellen. „Als tiener tekende ik op papier al dwarsdoorsnedes van boerderijen”, zegt hij.

Als hij in 2012 het pand aan de Baankamp te koop ziet staan, is er een groot praktisch bezwaar: het kost te veel. Twee jaar lang gebeurt er weinig Tot een maandagmorgen in mei 2014. Guido: „Ik zat ’s morgens achter de computer de boel op te starten voor mijn werk, toen ik ineens dacht: hé, zou dat huis aan de Baankamp nog te koop staan? Ik keek op de site en zag dat de prijs flink gezakt was. Toen heb ik om iets over achten ’s morgens aan de telefoon tegen de makelaar gezegd: reserveer hem maar voor mij En zo was ik binnen een uur eigenaar van een huis ”

Achteraf blijkt dat de makelaar juist die morgen, vijf minuten voor Guido’s telefoontje, de prijs significant naar beneden bijgesteld had „Heel bijzonder”, noemt Guido deze samenloop van omstandigheden.

SCHROOTJES

Zodra hij de financiering rond heeft, begint hij met klussen Een heidens karwei. De boerderij was in de jaren 70 voor het laatst opgeknapt. De voormalige deel aan de voorkant

van het huis was een vreemd opgedeelde woonkamer geworden, vertelt Guido. De oude bedstedes waren juist weggehaald om er kamers van te maken Het huis zat vol met kunststof schrootjes en de plafonds waren stuk voor stuk verlaagd; allemaal oplossingen die vijftig jaar geleden in waren, maar dat nu niet meer zijn. Ook de riolering en elektriciteitskabels waren verouderd „Het waren nog loden leidingen en stoffen stroomdraden.” De eerste weken besteedt Guido veel aandacht aan het sloopwerk Wandjes gaan eruit, plafonds, vloeren. In de keuken komt na wat sloopwerk de vorm van een oude schouw tevoorschijn, de oorspronkelijke uit 1905. Hij hoeft het werk gelukkig niet alleen te doen Vrienden en familieleden helpen hem. Vooral zijn vader staat vanaf de eerste week altijd voor hem klaar „Zonder zijn hulp was het niet gelukt.”

De tweede verdieping heeft jarenlang dienstgedaan als graan- en hooizolder. En dat is te merken. Bij het weghalen van het plafond dwarrelen de korrels en strootjes hem om de oren. Guido doet na de sloopfase zijn uiterste best om het huis weer in oude glorie te herstellen. De dichtgemetselde staldeuren vervangt hij. Hij tovert ramen tevoorschijn die verstopt zaten achter muurtjes Hij herstelt een van de oude bestedes op de benedenverdieping met de bedoeling die als slaapplek te gaan gebruiken De Rijssense klusser geniet ervan om op zoek te gaan naar de historische vorm van het pand „We hebben er oude foto’s bijgehaald uit het Rijssens archief om maar zo veel mogelijk informatie over de oude staat te krijgen.”

KEUKEN

Als in 2017 Henriët als vriendin van Guido om de hoek komt kijken, is hij juist toe aan de inrichting van

Over Guido en Henriët:

Motto:: ”Het moet altijd eerst erger worden voordat het beter wordt. Dat hebben we heeeel vaak gezegd tijdens het verbouwen.”

Klusregel: “Zorg voor goed gereedschap. En zet alles na het klussen weer netjes op zijn plaats, zodat je niets kwijtraakt.”

Uitjes: “Sinds onze dochter Anna er is, gaan we vaak naar kinderboerderij Dondertman in Holten. Als we een keer uit eten gaan, dan het liefst bij restaurant De Poppe in Markelo of het Lösse Hoes in Holten. Bij beide altijd heerlijk eten!”

Winkel: “Een woonwinkel met mooie spullen is Van Elles in Rijssen (we houden enorm van het merk HKliving). Ook de kringlopen in Rijssen zijn altijd leuk.”

Bij het weghalen van het plafond dwarrelden de graankorrels en het hooi naar beneden. Een erfenis van vroeger.

De bedstee is niet voor de show gerestaureerd, maar in gebruik als slaapkamer.

Op de eikenhouten constructie is Guido trots Dat is allemaal handwerk

het pand. Henriët vindt het klussen een uitdaging en stort zich op haar vrije dag op allerlei werkzaamheden. Ze koopt het bouwmateriaal in, beitelt losse tegels, plamuurt plafonds, meet gipsplaten af en schroeft die in. En ze heeft vooral heel, heel veel geschuurd en geschilderd Lachend: „Ook als vrouw kun je gelukkig genoeg doen.” Ze kunnen zich eigenlijk maar één moment herinneren waarop ze het helemaal niet met elkaar eens waren, vertelt Henriët lachend. „In de eetkamer waren de deurkozijnen, de schouw en het lijstwerk in een heel vies kleurtje bruin geschilderd, vond ik. Dat matchte voor mijn gevoel niet met de vloer en het plafond. Ik heb tegen Guido gezegd dat hij dat moest veranderen. Vond hij niet leuk ” Guido: „Elke keer als ze erover begon, ging ik zo snel mogelijk over op een ander onderwerp.”

Henriët: „Maar ik heb wel gelijk gekregen, hè? Dat zwarte van nu matcht beter.” Guido knikt gespeeld onwillig „Al is het geen zwart, maar bruinkoolbruin”, zegt hij, om toch nog even zijn gelijk te halen. Het lijstwerk boven de kasten in de eetkamer is inderdaad prachtig. Echt handwerk. „Dit is niet gewoon één laag omlijsting, maar meerdere lagen op elkaar Allemaal met de hand geschuurd en geplakt.”

Guido wijst naar het okergele kraalschroten plafond, naar wat letters die in een hoek zijn gekerfd. „Dat is de naam van de man die dit huis in 1911 geschilderd heeft Die wilde een handtekening achterlaten denk ik.”

Tegen de muur staat een schouw met een kachel eronder Daarachter zijn witte tegeltjes aangebracht met twee afbeeldingen van historische gebouwen in Rijssen Dat zijn Friese

witjes, vertelt hij. „We vonden in Friesland een tegelbakker die nog met de hand tegels maakt Vervolgens hebben we een tegelschilder gevraagd om in sepia twee Rijssense tafereeltjes te maken: de oude toren van de Schildkerk en de Stadspomp. Nu is de schouw het gezellige centrum van onze woonkeuken ”

STROPDAS

Guido geniet ervan dat het werk aan het huis nu af is „Soms vergeet ik hoe bijzonder het is dat ik de woning gerealiseerd heb die ik altijd voor ogen had Totdat anderen komen en vertellen hoe mooi ze het vinden Dan denk ik: o ja, het is gelukt ”

Het meest trots is hij erop dat hij alles zelf heeft kunnen doen, met hulp van zijn vrienden en familie

„De eikenhouten constructie bij de voormalige deel, bijvoorbeeld. Aan dat gebintwerk is geen spijker te pas gekomen, maar hiervoor hebben we de pen-en-gatverbinding gebruikt. Allemaal handwerk dus ”

Toen dat na twee jaar eenmaal af was, hebben ze volgens oude Twentse traditie met tien man de constructie rechtop gezet „Het richten van het gebint heet dat”, vertelt Henriëtte

Of ze het klussen niet zat werden, na verloop van tijd? Guido: „Ik heb echt weleens momenten gehad dat ik nog net niet zat te huilen Vooral in het begin, toen ik alles aan het slopen was en het oude kookhuisje het enige plekje was dat nog schoon was. Dat was een vervelend moment.”

Hij herinnert zich dat juist in die

winter ook twee kerkenraadsleden langskwamen voor huisbezoek. In het kookhuisje dus Lachend: „Ik had net de ouderwetse kolenkachel daar opgestookt en het was er zo’n 27 graden Al snel ging hun zwarte jasje uit en de stropdas iets losser ” Grappig is ook de anekdote over dominee en mevrouw Van Dieren, die op kraamvisite kwamen na de geboorte van hun dochter een jaar geleden. „Ze konden niet geloven dat we een bedstede hebben en die ook echt gebruiken. Dat hadden ze nog nooit gezien. Of Henriët daar even in wilde gaan zitten ” Het is hun droomhuis geworden, concluderen ze allebei.

Guido: „Het is voor zeker 95 procent gelukt te realiseren wat ik voor ogen had. Dat we hier nu mogen wonen, daar ben ik echt heel blij mee ”

Haarklem hoort er helemaal bij

Een haarklem is een ideaal accessoire om altijd in je tas bij je te hebben. Draag je het haar los, maar wordt het toch onpraktisch of te warm, dan maak je in een mum van tijd een leuk kapsel met de haarklem.

tekst: HANNA ROUBOS beeld: TINEKE VAN DER EEMS

TIP: Om je kapsel meer volume te geven, kun je proberen om je haar van tevoren te krullen. Als je dik haar hebt, zoek dan naar een haarklem met veel ruimte tussen de tanden. Als de tanden dicht in elkaar grijpen, komt de veer te veel onder druk te staan wanneer je er een grote hoeveelheid haar mee

Extra stevigheid, leuk effect...

STAP 1. Krul het haar en borstel de krullen voorzichtig los

STAP 2. Neem het bovenste gedeelte van het haar en maak hier met een elastiekje een staartje in Trek bij de laatste slag de staart niet helemaal door het elastiek, zo ontstaat er een knotje

STAP 3. Plaats onder het knotje een leuke haarklem voor extra stevigheid, en voor een leuk effect

STAP 1 Borstel het haar door

STAP 2. Draai al het haar bij elkaar en laat langs het gezicht wat lokken los hangen voor een speels effect.

STAP 3. Draai de streng tot een knot boven op het hoofd en zet het geheel vast met een stevige clip.

vastklemt.

“Cliënten kunnen hun verhaal bij mij kwijt.”

Anneke | 31 jaar | Coördinerend woonbegeleider

Ook benieuwd wat het werk van Anneke en haar collega’s zo leuk maakt? Bekijk de video’s via de QR-code of op werkenmetwaardering.nl/td.

Van Middelburg tot Assen zoeken wij:

Verzorgenden IG

Verpleegkundigen

Ambulant hulpverleners

Hulp in de huishouding

Maak kennis met Anneke

Stroomstootwapen

Vanaf begin dit jaar worden ruim 17.000 politiemensen, werkzaam in de incidentafhandeling, opgeleid in het gebruik van het stroomstootwapen. Onderzoek en praktijk wijzen uit dat dit wapen escalatie voorkomt en zo een goede aanvulling is op de wapenuitrusting die ik bij me draag. Behalve de wapenstok, pepperspray en een vuurwapen hangt er nu ook een stroomstootwapen aan mijn koppel.

Politieagent Johan

Dubbeldam verzorgt op deze plek een wisselcolumn met ambulanchechauffeur Jan de Vries

Zojuist heb ik mijn examen afgelegd In drie dagen ben ik klaargestoomd om ook dit wapen bij me te dragen De eerste dag kregen we les in hoe het wapen in elkaar zit Ook kwamen technische dingen aan de orde over de hoeveelheid watt en ampère, al moet ik eerlijk zeggen dat die informatie niet echt is blijven hangen De procedure voor het gebruik is er echt ingedrild De hele dag door hoor ik: „functie test” en „controle werking”, waarbij we de werking van het wapen moeten controleren Stel, we komen in een situatie waarbij we een ssw (zoals de politie het stroomstootwapen afkort) moeten gebruiken, dan waarschuwen we eerst Mits de situatie dat toelaat, uiteraard Een van die waarschuwingen is dat je de stroom even laat knetteren. De praktijk wijst uit dat dit vaak voldoende is voor een verdachte om zich over te geven De rode laserpuntjes op het lichaam hebben vaak ook effect. Mocht dit allemaal niet het gewenst resultaat hebben, dan worden de twee pijltjes tegelijk uit het wapen geschoten We richten d op de romp en een been De pijltjes pinnen zich vast in het lichaam en blijven met draad verbonden aan het ssw. De verdachte krijgt vijf seconden lang stroom toegediend en kan dan niets, al zijn spieren verkrampen Dat is voor ons de gelegenheid de verdachte in de boeien te slaan Ja, ik ben blij met deze aanvulling op mijn uitrusting Ik herinner mij een man die een drugsdelier had. Hij was ernstig verward, er was dreiging van geweld Hem fysiek te lijf gaan zou geen zin hebben, hij zou zich doodvechten Pepperspray werkt in zo’n geval niet en een vuurwapen is wel erg zwaar Na uren geduld, hebben we deze man zover gekregen dat ambulancepersoneel hem de benodigde medicijnen kon geven Een stroomstootwapen had hier uitkomst gegeven Of ik het zelf ook heb moeten ondergaan? Gelukkig niet! En ik hoop het ook niet veel te hoeven gebruiken. Mijn mond blijft toch mijn sterkste wapen.

De verdachte kan dan niets meer, al zijn spieren verkrampen

DE KONINKLIJKE HONEURS WAARGENOMEN...

Een

streepdoor de plannen

Het is niet verstandig om met een longontsteking te vliegen. Koning Willem-Alexander moest het werkbezoek aan Californië en Texas dus afzeggen. Een unicum, want aan het hof zetten ze alles op alles om een annulering te voorkomen.

tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld:PPE

Het liefst blijft het Koninklijk Huis natuurlijk ver uit de

graag koning-koopijn. Daarom begon koning Willem-Alexander in 2014 aan een lange reeks werkbezoeken aan Duitsland. Ieder jaar kwamen er een paar deelstaten aan de beurt en in juli 2021 werd het initiatief uiteindelijk tevreden afgesloten met een staatsbezoek. Omdat het voorbereidende werk vaak maanden, zo niet jaren vergt, werd er op dat moment ook al volop nagedacht over de vólgende stap Die bleek te leiden naar de Verenigde Staten, met Californië en Texas als startpunt Naar verluidt zag de koning erg uit naar het bezoek, maar een longontsteking gooide roet in het eten. Op 1 september liet de Rijksvoorlichtingsdienst weten dat het staatshoofd op doktersadvies thuis moest blijven. Was het een staatsbezoek geweest,

dan had de afzegging een dikke streep door alle plannen gezet. Alleen een staatshoofd kan immers een staatsbezoek brengen Gelukkig ging het dit keer om een werkbezoek, waardoor koningin Máxima in haar eentje een groot deel van de koninklijke honneurs kon waarnemen. In vijf dagen tijd bezocht ze meer dan twintig verschillende projecten, van een netwerkdiner in de City Hall tot een bezoek aan The Castro, een wijk die symbool staat voor de opkomst van de homocultuur. Qua inhoud veranderde de afwezigheid van de koning dus weinig aan het programma Er moesten weliswaar wel wat onderdelen verschoven of geschrapt worden, maar de belangrijkste zaken kwamen aan bod.

Dat was ook zo toen de koningin op haar beurt ziek werd tijdens het

staatsbezoek aan China, in oktober 2015. Misschien dat sommigen zich de beelden nog herinneren. Terwijl het kippenvel op haar armen stond en de zweetdruppels op haar voorhoofd, dineerde een koortsige Máxima met president Xi Jinping en zijn vrouw Het was het laatste programmaonderdeel waarbij ze aanwezig kon zijn. De dag erna vloog de koningin naar huis voor een ziekenhuisopname, terwijl de koning in China bleef om het bezoek te voltooien

Ook verdrietige privéomstandigheden hebben weleens gezorgd voor een ander verloop van een koninklijk bezoek. In juni 2018 zou het koningspaar een staatsbezoek aan de Baltische Staten brengen Alles was al in kannen en kruiken toen het nieuws naar buiten kwam dat Inés Zorreguieta, de jongere zus van

buurt van hete vuren

de koningin, was overleden door zelfdoding. Terwijl er in familiekring volop gerouwd werd, vloog de koning enkele dagen later in zijn eentje naar Letland voor het staatsbezoek. De plicht riep, maar in gedachten was de koning vaak in Buenos Aires of Den Haag.

VLIEGTUIG

Voor files hoeft de koning gelukkig niet bang te zijn. Is het verkeer echt een chaos, dan leidt een motorbrigade hem wel door de drukte heen

Bij problemen op het vliegveld is de speelruimte kleiner In 2019 kon het koningspaar niet aanwezig zijn bij de verjaardag van prof. mr. Pieter van Vollenhoven doordat hun vliegtuig technische problemen had Wat zullen ze gebaald hebben. Naar was ook dat het staatsbezoek aan Griekenland voor de tweede keer

moest worden afgezegd De eerste keer gooide corona roet in het eten, de tweede keer kon het bezoek niet doorgaan vanwege de oorlog in Oekraïne. Het is te hopen dat poging drie, die gepland staat voor eind oktober, wel doorgang kan vinden Het gebeurt overigens maar zelden, maar ook een organisatie zegt weleens af. In mei 2013 zou koningin Máxima het Alexander Monro Ziekenhuis in Bilthoven openen. Dit ziekenhuis is gespecialiseerd in de diagnose en behandeling van borstkanker Vlak voor het moment suprême raakte het borstkanker-instituut echter verwikkeld in een discussie over hun positie in het Nederlandse zorglandschap. Die discussie liep zo hoog op, dat de uitnodiging richting de koningin op het allerlaatste moment werd ingetrokken. Vast tot opluchting van de RVD, want het liefst blijft

het Koninklijk Huis natuurlijk ver uit de buurt van hete vuren. Bepaalde hete vuren althans, want toen het staatsbezoek aan Oman in maart 2011 werd afgelast vanwege onlusten in het land, besloot koningin Beatrix tóch te gaan De afzegging zou bij haar gastheer kunnen overkomen als ”partij kiezen” en dat was wel het laatste wat ze wilde Het staatsbezoek werd daarom heel slim afgeschaald tot een kopje thee op het vliegveld en ’s avonds een privédiner Daar kon politiek gezien weinig tegen worden ingebracht. Om het informele karakter te onderstrepen, liet de koningin haar hoeden en diademen thuis. Het zal duidelijk zijn dat niet iedereen blij was met de tactische zet, maar het voorval laat wel zien dat de Oranjes alles op alles zetten om een afspraak door te laten gaan En dat siert hen

Bewoners Salem krijgen grotere, luxere kamers met eigen sanitair

Directeur Leo Bruinsma maakte in de jaren 90 de bouw van Salem mee. Nu hoort hij opnieuw het geluid van hamers en boren. Niet erg, vindt hij: “De nieuwbouw en de renovatie zijn echt nodig.”

Rond 2015 ontstond het idee om het Ridderkerkse verpleeghuis grondig op de schop te nemen. Wat was de aanleiding? Directeur Leo Bruinsma, zittend in zijn kantoor, omringd door bouwtekeningen, vertelt: „Aan de zorg lag het niet. Het zat ’m met name in de inrichting Eind jaren 90 werd een verpleeghuis als een verlengstuk van een ziekenhuis gezien Dat zag je terug in het interieur: lange, rechte gangen en kleine, kale kamers met meerdere personen, die de sanitaire voorzieningen moesten delen ”

En dus ging in 2020 de eerste schop voor de nieuwbouw de grond in Het doel van dit bouwproject: bewoners, hun familieleden en medewerkers een woon- en werkomgeving bieden, waarin ze zich

prettig voelen. „En tegelijk een inhaalslag maken op het gebied van duurzaamheid, door o a warmtepompen en zonnepanelen te installeren”, aldus Leo Bruinsma. Inmiddels is de bouw twee jaar onderweg. Wat is er bereikt? Bruinsma: „Bewoners hebben in 2023 uiteindelijk allemaal een eigen, grote en luxe kamer, met eigen badkamer en pantry.”

GEZELLIGE SFEER

Een ander belangrijk verschil met de oude situatie is volgens Bruinsma de sfeer „Het leek hier op een ziekenhuis met een institutionele uitstraling. De zorg rondom de patiënt stond centraal In het nieuwe Salem gaat het om wónen met zorg. We hadden zes grote afdelingen met elk twintig tot dertig

bewoners op gedeelde kamers en met kleine, gezamenlijke ruimtes. Nu krijgen we negentien woongroepen met elk acht tot twaalf bewoners op eigen kamers en met een grote, gezellige, gezamenlijke woonkamer Dat geeft een heel andere beleving.”

EIGEN SMAAK

Een rondje Salem maakt goed duidelijk wat hij bedoelt: ruime, lichte kamers, een pantry met kookplaat en koelkast, een grote badkamer en overal op de vloer PVC met een moderne houtnerfstructuur, „Ik mocht alles met mijn eigen spulletjes inrichten en heb nu genoeg ruimte om mijn familie op mijn eigen kamer te ontvangen. Ik woon hier heel prettig”, aldus een bewoner

SALEM // VLIETLAAN 2, RIDDERKERK // 0180-452152 // MAIL@SALEM.NL // WWW.SALEM.NL

SPELREGELS

1. Elke goede oplossing levert punten op Hebt u vragen over puzzelaantal e d , stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk)

3. Eén inzending per abonnementadres

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: Miranda van der Hart, Kersenweg 1

A 4416 PT Kruiningen of naar puzzelbox@ kliksafe nl Vermeld de puzzelnummers en uw adres

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart

7 Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden Ze beginnen dan weer met nul punten

Vul de dieren die behoren bij de vragen in de hokjes, de laatste letter van het dier is de eerste van het volgende dier Enkele steunletters zijn gegeven Van de hokjes met een sterretje kun je weer een dier maken

1. Welk dier wordt beschreven in Job 40:10-13?

2 Welk dier had Lazarus de bedelaar als gezelschap?

3 Welk monster komt zowel in zee als in de woestijn voor?

4. Kruipend gedierte; Leviticus 11:30.

5 Welk dier staat in de Bijbel symbool voor Jezus Christus?

6 Welke dieren maakten de Filistijnen van goud ? Noem er één.

7 Wat leeft zelfs in koningspaleizen?

8 Welk dier zal op de granaatappelen van Ninevé overnachten?

9 In welk dier vond Simson wilde honing?

10 Hoe wordt Ismaël genoemd in Genesis 16?

11. Noem één dier van de derde plaag in Egypte.

12 In welk dier veranderde de staf van Mozes?

13 Over deze vogel lezen we in Deuteronomium 14:13

14. Asahel was licht op zijn voeten; als een...?

15 Over welke dieren lezen we in Jesaja 34:7?

16 Dier genoemd in Psalm 58:9

17. Welk dier was zelfs in de bakovens van Egypte?

18 Vogel die in de eenzaamheid van de woestijn woont

Inzenden : het dier dat je kunt maken van de hokjes met een ster

Miranda van der Hart & Jenneke van der Jagt

B-01 KRUISWOORDPUZZEL (2PT) C-01 WEGSTREPER (2PT)

Horizontaal: 1. boerenknecht, 4. bries, 8. inkeping, 10. vrucht, 12. klip, 13. bron, 15. zang, 16. los, 17 pilaar, 19. steen, 21. bolgewas, 22. walvis, 24 deel van de Bijbel, 25 flink, 27. rangtelwoord, 29 oude munt, 31. verharde huid, 32. gravin, 33. gewicht, 34. bar, 36. Engelse titel, 38. telwoord, 41. kleur, 44. uitbouw, 46. plus, 47. spelattribuut, 50. ondersteek, 51. cilinder, 53. sermoen, 54. inzinking, 55. zeedier, 57. Europeaan, 58. rund, 59. plaats in Limburg, 61. Aziaat, 62. stug, 63. insect Verticaal: 1. stand, 2. boerderijgrond, 3. hoewel, 5. binnen, 6. gevangenis, 7. lap, 8. springstof, 9. riviermond, 11. belasting in natura, 13. schapenhaar, 14. vod, 16. stilte, 17. afsluiting, 18. zangster, 20 agendapunt, 22. beroep, 23. knap, 26. bevel, 28. zijvlak van een steen, 30. muzieknoot, 31. Europeaan, 35. gast, 37. koolsoort, 39. arbeid, 40. lekkernij, 42 geweldig, 43. boom, 45. heldendicht, 48. soort scan, 49. grondsoort, 52. leeg, 54. woonplaats, 56. vis, 58 zoen, 60. vogel, 61. overdreven

antilope – apin – big – das – dolfijn – dromedaris – edelhert

– egel – eland – fenneks – fret – gazel – geit – giraffe –haas – hamster – hit – hyena – kaaiman – kameel – kariboe – kat – konijn – lama – leeuw – loeri – mandril – moholi

– oeros – okapi – olifant – os – otter – poema – narwal – rat – ros – ruin – schaap – skunk – steenbok – talpe – teef –varken – veulen – vis – vos – waakhond – wezel – zebra

zeehond

Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers 47-57-2-5134-24-63-46-12-31-52-7

Inzenden: het woord dat overblijft.

E-01 VIERKANTJES (1PT)

Inzenden: het woord dat ontstaat op 9-6-4-8-11-5 -3-2-1

Voor het pure totaalplaatje

Als ervaren schilders weten we dat het kiezen van een verfsoort of kleur niet eenvoudig is. Om u daarbij te helpen, geven we u persoonlijk kleur- en interieuradvies in onze showroom in Haaften

U bent hartelijk welkom om o a Castle Stones en Pure&Original in de meest mooie stijlkamers te zien. Beleef het onder het genot van een kopje koffie en laat u zich verrassen door onze ideeën

www.kleursfeer.nl

D-01 GROEIPUZZEL (2 PT)

Gebruik de letters van de vorige kolom plus een willekeurige letter

1. vrouwelijk dier – gebruik – ven, 2 plant – gebergte in Rusland – alom, 3. vistuig – man – smaakvol, 4 bericht –vrouwenverblijf – dromedaris, 5. windrichting – duw – steun, 6. vroeger – zangstem – gezicht, 7. bloem – vogel – krijtgesteente, 8. stand – hert – Bijbelboek, 9. kier – kwijnen – tuinbouwgewas, 10. insect – vat – geraamte, 11. Italiaans eiland – receptie – walvisproduct, 12. zwart – bende – prolongatie

A-25 Jozef – Mozes – Bezaleël – Jozua – David – Salomo – Sanherib – Daniël – koning van Tyrus – Jezus – Stefanus – Paulus

B-25 Horizontaal: 1 besturen, 3 behoefte, 5 dierkunde, 7 rijkaard, 9 vergif, 10 perron, 12 dendriet, 14. gangmaker, 17. tellen, 19. moker, 20. tegoed, 21 balie, 22 maaltijd, 24 rekel, 26 register, 28 bougie, 29 Rama, 31 stuwen, 33 giebel, 35. reserve, 37. doorgronden, 38. terdege. Verticaal: 1 belangrijk, 2 rendier, 3 bede, 4 tegengif, 6 kundig, 8 aardbol, 9 verdriet, 11 rondgang, 12. denker, 13. schotel, 15. maling, 16. kerker, 18. lentetijd, 19 molière, 22 maalstroom, 23 gegis, 25 Kelten, 26 regie, 27 terra, 28 bouwen, 30 magie, 31. stuwadoor, 32. passer, 34. beletage, 35 reden, 36 veter Scholieren, studenten

C-25 Horizontaal: 1 erato – onwel – lelie, 2 zegel – loper – ramei, 3. ulaan – nadat – talud, 4. enter – Radom – merci, 5 klein – negus – Simon, 6 Seoel – limes – smeeg Verticaal: 1 vroeg –glans – sloep, 2. Atjeh – haper – risee, 3. knoop – patar – regio, 4 oever – ranok – kubus, 5 Pekah – hamer – ritme, 6 libel – lunch – Horeb Vakopleiding, beroepskeuze.

D-25 1 wenend, 2 agente, 3 Spaans, 4 schaal, 5 vosaap, 6 online, 7 genoeg, 8 gappen, 9 oplage, 10. zompig, 11. welnee, 12. stenen, 13. pannen, 14 kanoën, 15 sniper Wetenschap, werkplaats

E-25. overLopen, radEloos, bestEding, regelRecht, lamPlicht, modeLbouw, minImaal, pinCode, brandHaard, smeerTroep

Winnaars

600 punten: J H de Jager-van Holland, Wageningen(1); 800 punten: J. Oosterlee-Floor, Ooltgensplaat(7);

1000 punten: A G van Hell, Amersfoort(0);1200 punten: J Dusseljee, Almere(2); 1400 punten: A.F. Tijssen-de Heer, Opheusden(0); M van de Knaap, Zegveld(7); 1800 punten: W. Dunsbergen, Barneveld(3); 2200 punten: C T Mourik, Leerdam(3); J Hagoort-Spelt, Gouderak(4); 2600 punten: mevr. Arends, Rijssen(6);

3000 punten: M C Zaal-Hijkoop, Schoonrewoerd(6); H B Kieft-Duns-

bergen, Lunteren(5); 3200 punten: H de Graaf-Heys, Zevenhuizen(2); A Hoek-Gravendeel, H.I.-Ambacht(4);

3400 punten: W Stam-Batenburg, Sliedrecht(8); 3600 punten: J H de Jager-Klein Hesselink, Den Haag(0);

4800 punten: J A de Groen, Rijswijk(7); 5200 punten: C P van der Linden, Oud-Beijerland(0); J.G. Bisperink, Haarlo(9); A Ridders, H I -Ambacht(6); 5400 punten: R de Gier-Bruynes, Benschop(14); M.W. Middelkoop-van Driel, Waardenburg(13); 5600 punten: G de Graaff,

H I -Ambacht(6); H W A Vink-Staal, Werkendam(8); M Nieuwenhuijzen, Krabbendijke(55); J. Bakker-van de Broek, Oudemirdum(0); 5800 punten: N Mastenbroek, Barendrecht(12); G. de Gruijter, Moerkapelle(4); M.F. van Houte, Goes(12); 6000 punten: J Lugthart-Huls, Wezep(0); T Sterk, Ablasserdam(7); A.J. Uitbeyerse-Breure, Putten(17); 6200 punten: T Otter-Kars, Abbega(2) Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? Vraag de recente lijst met prijzen aan: redactie@terdege nl

Inzenden: de namen die ontstaan in de gekleurde kolom verticaal.

Kippenveertje

„Ons bedrijf, Eierhandel R van Zetten in Ommeren, bestaat al sinds 1892 We kopen eieren in, verpakken die en leveren ze aan bijvoorbeeld supermarktketens, of aan collega-handelsbedrijven in binnen- en buitenland

De overgrootvader van de huidige eigenaar (Roel van Zetten senior, red.) is hiermee begonnen en na hem zijn telkens weer nieuwe generaties aangehaakt Nu nog steeds, van vakantiewerk tot vast dienstverband

Motto’s van onze familie zijn: ”Als je iets doet, moet je het goed doen” En: ”Samen de schouders eronder”

Of het altijd over werk gaat in onze familie? Voor degenen in vaste dienst vaak wel, dan gaat het tijdens gezamenlijke vakanties, verjaardagen en andere familiebijeenkomsten toch vaak over het bedrijf Dat zit nou eenmaal in ons DNA Maar het hangt van de gelegenheid af: als we bijvoorbeeld als familie een dagje naar de dierentuin gaan, dan zal dat minder snel gebeuren natuurlijk

Onderling geeft het bedrijf ook verbondenheid Bepaalde acties met Pasen of Kerst van een landelijke supermarktketen zijn bijvoorbeeld erg leuk voor ons Daar komt veel handwerk aan te pas: envelopjes met stickers en recepten moet je met de hand op de eierdoosjes bevestigen Dan is er veel mankracht nodig en wordt iedereen opgetrommeld: familieleden, vrienden en kennissen

het is altijd één grote reünie

Andere leuke tradities zijn: op oudejaarsdag honderden

oliebollen bakken voor al het personeel, de nieuwjaarsreceptie en eens in de tien jaar een open dag op een van onze bedrijfslocaties

Grappige voorvallen maken we ook vaak mee. Een consument vond in een van onze eieren twee dooiers bijvoorbeeld Zoiets komt best vaak voor, maar die mevrouw was bang dat het door hormoonvoer kwam. We hebben haar ervan verzekerd dat onze kippen dat niet krijgen Een andere consument trof in een eierdoos een kippenveertje aan. Zij vond het zielig voor die kip, en hoopte dat het dier er geen pijn van had gehad ”

aflevering 1 serie familiebedrijf

Familie Van Zetten / Ommeren / groothandel in eieren / www.zetten.com

V.l.n.r.: Elise Florissen-van Zetten, Joanne van Zetten, Pieternel Françoijsvan Zetten, Roel van Zetten sr., Roel van Zetten jr., Albart van Zetten en Henrico Florissen.

technologie maakt het zorgen gemakkelijker”

Het personeel van Tharah in Barneveld heeft profijt van allerlei technische innovaties. Beter voor de rug, handig tegen werkdruk.

Jenneke Wiesenekker (41) en Willian van de Craats (47), beiden coördinator Mens en Organisatie bij Tharah: „In Tharah wonen cliënten met een wat hoger niveau en een lichte fysieke beperking, maar ook cliënten die vooral begeleiding nodig hebben of meervoudig beperkt zijn. De zorg voor de cliënten kan fysiek zwaar zijn, maar in Tharah valt dat mee Het gebouw van Tharah is nog nieuw en uitgerust met allerlei technische hulpmiddelen Zo is er aan het plafond een rail gemonteerd Wanneer we daar tilbanden aan klikken, kunnen we cliënten gemakkelijk van het bed naar de douche of naar het toilet helpen. Het systeem bespaart ruimte en het voorkomt rugproblemen bij de begeleiders Ook handig zijn

uitklapbare wandjes met daaraan de wastafels Normaal moet je het bed van de cliënt naar de wastafel brengen. Maar door het wandje uit te klappen, komt de wastafel als het ware naast het bed van de cliënt te hangen. Daardoor heb je geen losse waskommen nodig Verder werken wij met een cliëntvolgend systeem Zo hebben wij cameratoezicht om bepaalde cliënten snel optimale zorg te bieden op momenten dat ze daar zelf niet om kunnen vragen. Als er iets gebeurt, krijgen we een signaal via de app VSS op onze telefoon. Dan kunnen we via het systeem met de persoon praten of er zo snel mogelijk naartoe gaan Sommige cliënten hebben een enkelband. Wanneer zij bepaalde bakens passeren, krijgen wij een melding

op onze telefoon. Zo kunnen we de cliënten vrijheid en zelfstandigheid bieden Doordat we op afstand controle hebben, hoeven we alleen in te grijpen op momenten dat het echt nodig is en hoeven de cliënten niet geïsoleerd te worden. Met de app Medimo kunnen we bijhouden welke medicatie al is uitgedeeld en welke medicatie er gedeeld moet worden op welk tijdstip. Op die manier hopen we fouten te voorkomen. Kortom: Tharah biedt een leuke, innovatieve omgeving om te werken!”

„Nieuwe

SIRJON // WWW.SILOAH.NL/VACATURES // 06 - 868 285 03 (JENNEKE) OF 06 - 598 192 68 (WILLIAN)

Onvoltooid werk

Als kind had ik er al een hekel aan als dingen nooit af kwamen. Neem het dorp waar we woonden. Maandenlang was het centrum een bouwput, en als ze daar eindelijk klaar waren, begonnen ze het gemeentehuis te verbouwen. Die werkzaamheden waren nog niet afgerond, of het asfalt van de rondweg was aan vervanging toe.

Neline is getrouwd en moeder van Martha (9), Abel (7), Jolijn (5), Reinout (3) en Sifra (1)

Ik keek zo uit naar het moment dat alles mooi en af zou zijn, maar dat kwam nooit Toen kon ik nog niet bevroeden dat mijn leven twintig jaar later een aaneenschakeling zou zijn van onvoltooide werkzaamheden Een huis waarin geleefd wordt, is ook nooit mooi en af Hetzelfde geldt voor een tuin En dan het huishouden Dat is ook een repeterende breuk, in ieder geval zolang ik er de scepter zwaai Toch barst ik van de goede voornemens nu de kinderen weer naar school zijn Terwijl ik de tafel afruim, mijmer ik alvast over alle kasten die ik vandaag ga uitmesten Maar mijn fantasieën worden al spoedig onderbroken door Sifra, die vanuit de garage luidruchtig mijn aandacht vraagt Wat blijkt? Ze heeft haar fietsstoeltje gevonden, en het is wel duidelijk wat ze wil: een tochtje maken met mama! Ach ja, ik moest eigenlijk ook nodig naar de glasbak Snel check ik of er geen koelkastspullen meer op tafel staan en dan ga ik lege flessen en potten verzamelen Even later fiets ik met een uitgelaten Sifra en drie rammelende dozen glaswerk richting de supermarkt Ik neurie een zelfbedacht liedje over de deugdelijke huisvrouw. Wat ruimt dit heerlijk op! De glasbak staat er vredig bij. Maar als ik de eerste fles erin gooi, stuiven er drie boze wespen naar buiten Met elke volgende worp krijg ik er vijanden bij Ze cirkelen ontstemd om Sifra heen, die zich van geen kwaad bewust is en net enthousiast begonnen is aan ”klap eens in je handjes”. Ik probeer de wespen weg te jagen en intussen van een afstand met wisselend succes nog wat potten in het juiste gat te mikken Eind van het liedje is dat we met een bakfiets nog half vol glaswerk weer huiswaarts keren. Eén ding is wel duidelijk: die deugdelijke huisvrouw is nog werk in uitvoering Maar hé, de tafel voor de lunch is al bijna gedekt Kan ik mooi nog even een halve kast uitmesten voordat de kinderen uit school komen.

Maar als ik de eerste fles erin gooi, stuiven er drie boze wespen naar buiten

Volgende keer

11 OKTOBER 2022

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Het vierde artikel van de Geloofsbelijdenis heeft volgens ds. P.J.T. van den Herik een centrale plaats in het Apostolicum. ”De overdenking van het lijden van Jezus brengt ons ook bij het werk van God de Vader en van God de Heilige Geest.”

Een museum over boeken inrichten is helemaal niet zo gemakkelijk. Want boeken zijn bedoeld voor persoonlijk gebruik: om je erin terug te trekken. Toch is er een Huis van het boek in Nederland.

Robert van ’t Hul van boekhandel De Beukelaar is een uniek soort boekhandelaar. Eentje die er een bijna volledige andere baan op nahoudt. En een die zijn liefde voor boeken pas echt ná het starten van zijn boekenverkoop ontwikkelde.

Er is veel veranderd in de boekenwereld. Tijd om schrijvers, uitgevers, boekverkopers en boekenkenners aan het woord te laten over trends en ontwikkelingen.

Poëzie was niet aan haar besteed. Maar inmiddels denkt Gerjanne van Lagen daar anders over. „Bij poëzie kijk je de taal in het hart. Alles komt samen. De cadans, de uitspraak, het ritme, de klanken, de symboliek en de inhoud.”

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG) EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG

gaat over boek en spel

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 - 5390333

Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege nl

Directie: ir C Heutink

Hoofdredactie: dr ir S M de Bruijn

Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel 055 - 5390333

Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel 055 - 5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Martijn den Hollander, Annemieke Fieret-van den Berg, Huib de Vries

Vormgeving: Marthe Roukens

Abonneeservice: tel 055 - 5390300

e-mail: administratietd@erdee nl

Advertenties: Tel 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee nl

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep)

Druk: Vellendrukkerij BDU Barneveld

Abonnementsprijs: maandincasso € 9,60

De 39e jaargang loopt tot 1 oktober 2022

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór

ingangsdatum

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege

Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder

Meer info: terdege nl; erdeeservice nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter, digitale en in gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice

Passend Lezen tel 070-338 15 00

E-mail: klanten@passendlezen nl, Postbus 84010, 2508 AA Den Haag

Een nieuw begin bij De Bongerd

Wist je dat onze professionals ook op locatie langskomen? Om jou van een passend woonadvies te voorzien of met de mooiste decoratieobjecten de puntjes op de ‘i’ te zetten