Terdege magazine - 23 mei 2023

Psalm 90:12

Leer ons alzo onze dagen tellen, dat wij een wijs hart bekomen.

Gods weg

Psalm 90 is het gebed van Mozes, de man Gods. Hij is opgezonden tot de levende God, toen de Israëlieten het verzondigd hadden door hun ongeloof Ze waren uitgeleid uit het diensthuis van Egypte In dat land waren ze terechtgekomen nadat Jozef als slaaf was verkocht. Wij zouden denken: het ziet er donker voor hem uit Ver van het ouderlijk huis, door zijn broers gehaat en door zijn lieve vader betreurd. Maar zie eens hoe wonderlijk Israëls God handelt. Toen en nu. Want door het uitleggen van enkele dromen in de gevangenis, komt Jozef aan Farao’s hof om ook daar een droom uit te leggen. Met het gevolg dat hij niet teruggaat naar de gevangenis, maar in Gods onbegrijpelijke voorzienigheid na Farao in Egypte de tweede plaats gaat innemen. Wie had dat ooit kunnen denken? Wat is hier duidelijk wat er staat in Jesaja 55:8-9: „Want Mijn gedachten zijn niet ulieder gedachten, en uw wegen zijn niet Mijn wegen, spreekt de Heere. Want gelijk de hemelen hoger zijn dan de aarde, alzo zijn Mijn wegen hoger dan uw wegen, en Mijn gedachten dan ulieder gedachten ”

Wanneer Mozes aan de ingang van het Beloofde Land gekomen is, wordt het land hem wel getoond door de Heere. Hij mag het zien. Maar, het ingaan wordt hem niet toegestaan Dat heeft zijn oorzaak in het slaan tegen de rots in plaats van spreken tegen de rots (Num. 20). Dat komt hem duur te staan als leidsman van Israël Het kost hem de ingang in het Beloofde Land. Het wordt weleens gezegd: de Heere rekent hier af met Zijn volk. Geliefde lezer, wat gaat het toch nauw uit voor allen die hier van dood worden levend gemaakt Is u dat al geschonken? Of gaat u nog voor eigen rekening, dat is onbekeerd, door dit leven? O, de Heere roepe u een Goddelijk halt toe Neem daartoe de middelen der genade ernstig waar Omdat God een God is die middellijk werkt. Dat is ook duidelijk zichtbaar in het leven der Bijbelheiligen.

tekst: DS. G.M. DE LEEUW, NOBLEFORD (CANADA)

Genade

„Het is donker in mijn leven geweest, maar ik ben geen treurig persoon geworden.” Deze woorden komen uit het indrukwekkende interview dat collega Huib met Annet Kik-Post had, zie pag. 30

Tijdens een van onze live-uitzendingen ontmoette ik Annet. Ze vertelde daar over de bijzondere band die ze heeft met haar opa, M. Dankers. Ze wekte inderdaad allerminst een treurige indruk. Wel proefde je dat haar jeugd niet gemakkelijk is geweest.

Net voordat Annet naar de lagere school zou gaan, verhuisden haar ouders naar Haïti, om daar als verpleegkundigen voor de stichting Woord en Daad te werken. De omstandigheden op het eiland maakten haar vroeg wijs. „Ik maakte dingen mee die zelfs voor de meeste volwassenen in Nederland ondenkbaar zijn.”

Op 16 oktober 1989 veranderde alles. De vader van Annet maakte haar ‘s morgens wakker met het bericht dat haar moeder was verongelukt.

Meer slagen en rampen volgden. Dat maakt dat veel verhalen over rouwverwerking Annet te gepolijst zijn. „Je komt niet zo gemakkelijk tot overgave aan God. Het is genade als slagen je niet bitter maken.”

„Ik maakte dingen mee die zelfs voor de meeste volwassenen in Nederland ondenkbaar zijn”

Schermen zijn aanwezig, in alle hoeken en gaten van ons leven. Onderzoek laat zien dat het mediagebruik van reformatorische christenen nauwelijks verschilt van dat van niet-christenen. Hoe ziet ons mediapaspoort eruit? Welke keuzes maken we online?

Gy stort uit den hoge stromen op het droge, laving aan wie dorst (Isaäc da Costa)

Inhoud

BEZINNING

02 MEDITATIE

38 BIJBELSTUDIE

Gelijkenissen

40 VAN STAD NAAR DORP

Ds. J.M.J. Kieviet over Goddelijke leiding en menselijke factoren in het beroepingswerk

45 OGENBLIK

Luthers

59 JOUW VRAGEN

Redeneren

ONTSPANNING

MENSEN

12 MEDIAGEBRUIK

Wat drijft ons om steeds weer onze smartphone te pakken, of wat houdt ons er juist van weg?

28 BOEKEN

Liefde op het Twentse platteland

30 ANNET KIK-POST

„Ik was me al jong bewust van mijn sterfelijkheid Toch maakte dat me niet somber”

48 PSYCHOLOGIE

Emoties herkennen

50 AI BIJ DEFENSIE

Strijdkrachten wereldwijd investeren in kunstmatige

intelligentie

60 HISTORIE

70 WAARDIG AFSCHEID

Caroliene van den Bosse verzorgt overledenen. „Je moet jezelf de ruimte geven om iets heftigs te verwerken”

94 KONINGSHUIS

102 FAMILIEBEDRIJF

Contact!

HOUDT VAN POST

ANIKA MOLENAAR vierde 12 mei haar 44e verjaardag Anika is meervoudig verstandelijk gehandicapt. Kaarten zijn voor haar altijd een feest Etty Hillesumlaan 7, 1277 CN Huizen.

TROUWE ABONNEES

Terdege zet vijf trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement.

E.J. Zwaan uit Hilversum

T. van Steenbergen uit Lunteren

B.P. Nieuwenhuijse uit Yerseke

A. Molenaar uit Barendrecht

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug.

G. Klop uit Westmaas

Zij krijgen een cadeau toegestuurd

Regelmatig krijgen wij mailtjes:

„Wanneer is er weer een Terdege vriendinnenreis?” Op vrijdag 15 en zaterdag 16 september is het

D.V. zover. Ga mee naar Maastricht en Valkenburg! Voor het programma en verdere informatie: zie pag. 89.

GA ER LEKKER VOOR ZITTEN

5 MAANDEN terdege voor 39,00

Elke twee weken TERDEGE op de mat. Daar ga je meteen voor zitten. De mooiste artikelen en interviews staan voor u op stapel. Mis ze niet!

Lees nu 5 MAANDEN Terdege VOOR SLECHTS 39,00. Het abonnement stopt automatisch.

TERDEGE.NL/5MAAND * 055-5390498 * OF SCAN DE CODE

Facebook & Instagram

We zochten inspiratie voor Vaderdag en vroegen: wat vindt u een leuk cadeau voor vaders?

LIEUWKJE.KOOISTRA:

Haha, dat weet ik dus ook nooit

THUISBIJMAR: Samen iets doen, bijvoorbeeld naar een museum of concert. Of een etentje

BETTIENIJVELD: Een lasapparaat, zodat hij meubeltjes met staal kan maken.

MARTINA_GUIJT: Een koffiecursus.

ILSEDBR: Mijn vader wacht ieder jaar op z’n versgebrande nootjes en chocola, of iets voor de auto

SANDORJAN78: Een boek natuurlijk

FLORIANNESMITSMAN: Momentje weg, met elk kind apart Iets wat het kind graag wil doen met papa.

LEONARDHAK_:

Slagersbon, technisch Lego, miniatuurbouwset : )

LEGEMAATONTWERPERS:

Eigen creaties van de kinderen Het gaat niet alleen om cadeaus.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

LOOKALIKES VOOR IN HUIS

Instaprofiel: lookalinterior

Wie: Denise Versteeg

„Veel mensen denken dat mijn account gerund wordt door meerdere personen, maar ik doe het vooralsnog alleen Lookalinterior groeit hard en binnenkort lanceer ik ook een website. Het begon als hobby, tijdens het wachten op ons nieuwbouwhuis Ik scrolde veel op Instagram en Pinterest Daar kwam ik onwijs gave items tegen, waar helaas vaak een flink prijskaartje aan hing. Steeds vaker kwam ik lookalikes tegen Ik besloot deze te gaan delen en dit bleek aan te slaan! Ondertussen is het een tweede baan Ik heb vrijwel alles zelf moeten uitdokteren en leer nog steeds bij. Ik ben dagelijks actief op stories, deel lookalikes en krijg tientallen tot honderden dm’s per dag Ik hoop mensen te kunnen inspireren en te helpen bij het inrichten van een stijlvol én betaalbaar huis Het is echt mogelijk om een huis te creeren dat bij jouw persoonlijkheid past, zonder de hoofdprijs te betalen. Ik heb heel veel lieve en betrokken volgers. Ze voelen zich welkom om mij een berichtje te sturen Dat mag ook echt altijd! Ik vind het allemaal superleuk ”

Zes mensen delen in de komende numme van Terdege hun visie op mediagebruik. Ze vertellen over de invloeden die ze van de online wereld meekrijgen en gaan in gesprek over de keuzes die ze maken. In dit nummer van Terdege deel 1.

ZES MEDIAGEBRUIKERS OVER HUN VISIE, KEUZES EN AFWEGINGEN

Dit is

wat we doenonline

Schermen zijn aanwezig, in alle hoeken en gaten van ons leven. Onderzoek laat zien dat het mediagebruik van reformatorische christenen nauwelijks verschilt van dat van niet-christenen. Hoe ziet ons mediapaspoort eruit? Welke keuzes maken we online? Wat drijft ons om steeds weer onze smartphone te pakken, of wat houdt ons er juist van weg?

tekst: HENRIEKE HOOGENDIJK-VAN DAM beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Wie: Sophie van Pagee (15) uit Hardinxveld-Giessendam. Druk met het examenjaar van het voortgezet onderwijs.

„Sociale media zijn voor mij de plek om inspiratie op te doen. En om gezellig contact te houden met mijn vrienden natuurlijk Ik zit veel op Insta en WhatsApp voor mijn sociale contacten en op Pinterest en Adobe Lightroom om creatief bezig te zijn Op Pinterest pin ik creatieve ideeën die ik wil uitproberen en met Adobe probeer ik nieuwe fotobewerkingen uit bij mijn foto’s

De meeste van mijn vriendinnen en klasgenoten hebben veel meer socialemediaapps op hun mobiel dan ik. Zelf heb ik geen TikTok, Snapchat of BeReal Ik vind het onnuttige tijdsbesteding en mijn ouders staan er ook niet achter. Snapps en reals bestaan echt alleen uit foto’s en op TikTok gaat het puur om filmpjes. Natuurlijk is het leuk, maar je kunt ook dingen tegenkomen die je helemaal niet wilt zien. Voor mij is Insta genoeg, omdat ik daar meekrijg wat anderen doen. Ik vind er ook inspiratie en kan er zelf dingen posten. Ik ben wel blij dat ik Insta heb, want anders zou ik contacten met anderen missen

Op Instagram en ook wel op YouTube volg ik mensen die met interessante projecten bezig zijn Elily bijvoorbeeld, die in vlogs deelt hoe ze een kledingbedrijfje opstart

Ik ben ook weleens model geweest in een vlog van haar, na een oproep via Insta Er zijn ook meiden die kleding maken of shoppen en dan leuke combinaties laten zien Weekvlogs vind ik ook leuk om te kijken Iets heel anders wat ik volg op Insta is het account Vrouwvangeloof. Zij deelt iedere dag een Bijbeltekst en andere bezinning

Ik vind het belangrijk dat ook online zichtbaar is dat je christen bent. Je volgers moeten wel zien dat je anders bent

Zelf post ik soms een Bijbeltekst, met Pasen of op andere christelijke feestdagen Ook deel ik weleens een tekst of een christelijke boodschap van anderen op mijn storyline. Soms krijg ik dan reacties, maar de meesten reageren er eigenlijk niet op Als christen is het belangrijk dat je niet verslaafd raakt aan je smartphone Media zelf zijn wel verslavend, dus je moet goed opletten dat je daar niet in meegaat. Als je steeds maar online bent, kom je ook veel dingen tegen die je niet moet zien Foto’s met seksuele opmerkingen of filmpjes met vloeken bijvoorbeeld. Mijn tip is daarom om vooral ook een hobby te hebben naast je telefoon. Zelf ga ik bakken, iets met vriendinnen doen of de natuur in om foto’s te maken

Thuis praten we veel over media. Ik moet mijn telefoon een tijd voordat ik ga slapen wegleggen, zodat ik rustig kan afsluiten

En mijn ouders vragen vaak wat ik online doe. Dat vertel ik hun dan ook. Het is niet goed om geheimen te hebben over wat je doet op internet. Als ik op Insta iets geks zie langskomen, dan zeg ik dat, want dan kunnen mijn ouders met me meedenken Bij berichtjes waarmee je opgelicht kunt worden of bij pestopmerkingen die ik zie, bijvoorbeeld Gelukkig is dat bijna nooit aan de orde, maar je moet blijven opletten wat je op sociale media doet. Iedereen die online is, krijgt wel invloeden mee van wat hij leest en ziet Dat merk ik al bij een nieuwsbericht. Als ik op Insta een uitleg lees, of als iemand zijn verhaal erbij deelt, dan komt het veel meer binnen en ga ik er een mening over vormen. Mediagebruik kan eigenlijk steeds positief of negatief zijn Het is niet goed als je door Insta steeds meer wilt kopen door kortingscodes of omdat je geïnfluenced wordt Maar als je er leuke dingen van je vrienden ziet en er creatieve inspiratie opdoet, dan is dat wel positief ”

Wie: Janneke Loosman (19) uit Urk. Student leraar voortgezet onderwijs met als vakgebied godsdienst.

„In de wereld van sociale media ben ik bewust bijna niet meer aanwezig Anderhalf jaar geleden kocht ik de nieuwste iPhone met een grote databundel. Altijd was ik bereikbaar, altijd kon ik online zijn Ik had Instagram, Snapchat en andere apps. Maar het ging me enorm tegenstaan. In januari dit jaar heb ik mijn smartphone weggedaan Ik kocht een Nokia om te bellen en te sms’en. Mijn laptop gebruik ik voor schoolwerk, e-mails en voor YouTube, om muziek te luisteren Het is niet zo dat ik internet als een verkeerde wereld zie. Ik weet dat het veel gemak oplevert Maar ik heb er ook enorm veel stress door ervaren. Je bent steeds aan het proberen om bij te blijven online. Als ik alles weer bijgelezen had, voelde het zelfs alsof ik een taak had uitgevoerd. Maar wat heb je eigenlijk gedaan? En een paar seconden later zijn er alweer nieuwe berichten. Het stopt nooit. Je hebt geen rust, je moet blijven reageren op elkaar. Ik kreeg ook moeite met de wereld van sociale media. Daar wordt steeds gezegd: „Wees jezelf!” Maar hoe kun je jezelf zijn als je constant beïnvloed wordt door iedereen op Insta? De socialemediawereld is een schijnwereld. Je zoekt er naar contact, maar iedereen stuurt vooral berichten naar de hele wereld Daar is niets persoonlijks aan. Wat online belangrijk is, doet er in het echte leven veel minder toe Je krijgt een vertekend beeld van het leven.

Als ik nadenk over het mediagebruik van een christen, dan denk ik aan het Bijbelboek Prediker. Daar blijkt dat alles van hier en nu ijdelheid is. Een goed leven is een leven waarin we God eerbiedig liefhebben. We horen Hem in alles te dienen. Natuurlijk mogen we dingen onderzoeken en gezelligheid hebben met elkaar Maar

als je ontdekt dat je smartphone niet goed is voor je geloofsleven, vraagt dat een absolute keuze Waarom zou je zo veel kostbare tijd besteden aan het volgen van anderen?

Natuurlijk loop ik tegen dingen aan, zonder smartphone De keuze vraagt best veel van je. Sociaal moet je meer energie steken in het op de hoogte blijven van elkaars leven Ik bel nu meer met vrienden

De meesten pakken mijn keuze positief op. Ik heb niet het gevoel dat ik eenzaam word De groepsapps mis ik wel Die zijn gezellig en gemakkelijk, als je wilt afspreken bijvoorbeeld. Ook kan ik niet meer appen met mijn vriend Maar in plaats daarvan bellen we nu elke avond. Waar een wil is, is een weg, merk ik. Bankzaken doe ik op de laptop, betalen kan nog met mijn pinpas. Overal waar ik inlogde met een QR-code, heb ik weer een wachtwoord ingesteld En nog steeds staan er borden en wegwijzers langs de weg. Als je niet met je mobiel bezig bent, valt dat pas op Ik vind het positief dat ik weer vaker moet nadenken over dingen. Ik was zo gewend om meteen online te gaan met een vraag Maar daarmee laat je jouw denken overnemen door de techniek Als docent in opleiding merk ik de enorme impact van de smartphone in de klas Ik moet wel heel goed mijn lessen in elkaar zetten, willen de leerlingen erbij blijven. Voor het lezen van een stukje uit de Bijbel kunnen ze bijna geen concentratie meer opbrengen. Alles op hun telefoon is flitsend, nieuw en super afwisselend. Als docent kan ik daar niet tegenop Het maakt me er alleen maar zekerder van dat het leven zonder smartphone aan te raden is Ik denk niet dat het past om te leven voor apps en mediagesprekken die zo tijdelijk zijn. Natuurlijk ben je niet beter dan anderen, zonder telefoon Ik heb ook alles gezien en gedaan online. Maar als ik denk over het doel van ons leven, dan heeft dat gevolgen voor mijn mediagebruik ”

Wie: Grethina den Ouden (37) uit Sliedrecht. Getrouwd, moeder van vijf kinderen van 16 tot 2 jaar en verzorgende IG in een verpleeghuis.

„Mediagebruik is voor mij een zoektocht, iedere dag opnieuw. Hoe kan ik met sociale media omgaan op zo’n manier dat ik God ervoor bid en dank? Ik check dagelijks het plaatselijke en het algemene nieuws. Ook gebruik ik WhatsApp, e-mail en Instagram

We hebben een abonnement op New Faith Network voor films met een christelijke achtergrond Vrijdagavond is ons filmavondje als gezin

Eerlijk gezegd heb ik media eerder vooral als negatief gezien Ik merkte dat sociale media zo’n enorme aantrekkingskracht hadden op mij en de kinderen, dat ik ze wilde weghouden uit ons gezin. Dat gaf veel frustratie en bleek niet de goede benadering. Voor ons was het niet haalbaar om te leven zonder. We willen niet dat onze kinderen anders zijn dan de anderen in hun klas. Toen ging de knop om. Wel begonnen te beseffen dat onze begeleiding in het mediagebruik heel erg nodig is

We proberen duidelijk mee te geven wat positief mediagebruik is. Denk aan de mooie contacten met familie en vrienden verder weg. Of het meezingen met liederen en psalmen via YouTube. Er is ook veel geloofstoerusting te vinden online, zoals het project ”ABC van het geloof”.

Online moet je continu keuzes maken. Waar klik ik op, wat doe ik wel en niet? Op Insta bijvoorbeeld stuit je op algemene berichten als je de updates van je vrienden gezien hebt Blijf je dan doorgaan of stop je, omdat je gezien hebt wat je wilde zien? Dat is een belangrijke vraag als je bedenkt dat de duivel je met allerlei tijdverdrijf probeert weg te houden bij God

We zijn steeds in gesprek met de kinderen over hun mediagebruik. Als volwassene filter je steeds wat je ziet: is het waar, is

het nuttig, is het goed wat ik zie? Kinderen willen vooral hetzelfde doen als hun leeftijdsgenoten Daarom moet jij als opvoeder de nuchtere blik toevoegen. Rond Snapchat bijvoorbeeld merkten we dat de oudsten veel tijd per dag gingen besteden aan het versturen van snapps Maar dat heeft helemaal geen doel in zich. Daarom hebben we een tijdslimiet op de app gezet Je wordt weleens moe van al die media Zeker als er weer narigheid is verstuurd in de groepsapp van school. Dan merk je hoe de duivel altijd maar aan onze kinderen blijft trekken.

Overigens is dat echt niet alleen bij de kinderen Zelf had ik pas via Instagram een serie ontdekt die ook op New Faith Network te zien is. Het was een verhaal over vergeving en over hoe God je leven soms anders leidt dan je het zelf had gedacht. Het leek me mooi om dat samen met mijn dochter te kijken Vooraf keek ik alvast wat afleveringen, maar ik werd enorm meegenomen in het verhaal. Ik kon niet meer stoppen, en dat terwijl het een serie van wel negen seizoenen was. Toen zei mijn zoon: „Mam, je moet meer tijd besteden aan de Heere dan aan films ” Dat zette mij stil Als mijn zoon aan mij de opvoeding terug gaat geven, dan klopt het niet. Mijn ontspanning was geen voorbeeld meer Ik heb echt weer ervaren dat dit mijn zwakke kant is Daarom ben ik direct gestopt met kijken. Ik moet nog vaak denken aan een zondagsschoolvertelling waarbij de juf een kruik liet zien. Rechtop kan de kruik vol met water. Maar hoe schever hij staat, hoe minder erin kan Op z’n kop kan hij geen water bevatten. Zo is het ook met ons hart. Is ons hart gericht op God, dan kan het vervuld worden met Zijn Geest en overgoten worden met Zijn liefde. Hoe meer we ons richten op de wereld, hoe minder ruimte er is voor Gods doel met ons leven Andersom geldt het ook. Hoe meer we gevuld zijn met Hem, hoe minder we de wereld nodig hebben Dat is een les voor elke dag ”

Wie: Johanna Boogert (39) uit Driebruggen. Getrouwd, moeder van vijf in de leeftijd van 12 tot 3 jaar en oncologieverpleegkundige.

„Een gezellige omgeving om even te ontspannen, dat zijn sociale media voor mij. Op mijn smartphone gebruik ik Facebook en Instagram Met vlagen post ik reels of highlights op Instagram, maar vaker volg ik anderen. Op onze laptop bekijk ik series of films We hebben een account op New Faith Network, een christelijke streamingsdienst, en nu ook op Netflix, om daar Israëlische series te bekijken We hopen later dit jaar voor twee jaar uitgezonden te worden naar Israël vanuit stichting CAMA.

Het sociale aspect van media vind ik het mooist: dat je er personen ontmoet met wie je jarenlang geen contact hebt gehad. Dat je bijvoorbeeld ontdekt dat je vroegere klasgenoot is geëmigreerd. Dan zit je ineens te chatten met iemand in Zweden. Het grappige is dat zulke contacten voelen alsof je weer eens koffiedrinkt met een oude vriendin. Chatten is voor mij vooral de nieuwe vorm van het vroegere bellen met elkaar.

Mijn grootste valkuil is dat ik mijn smartphone te gemakkelijk pak, zoals een snoepje. Even kijken of er nog nieuws is, als je wat ontspanning wilt. De grote macht van media is dat die je vervolgens vasthouden en dat je daar zelf aan toegeeft. Ik heb lang niet altijd door hoe lang ik al online ben Ik kom gemiddeld denk ik op een halfuur sociale media per dag, maar dat kan zomaar korter of langer zijn. Ik zie ook positieve kanten van mediagebruik Het haalt me van mijn eigen eilandje af. Het maakt me betrokken op de bredere wereld, en het leert mij in welke wereld onze kinderen opgroeien Ik kan ook genieten van iets grappigs dat online langskomt, van humor die je zo met elkaar deelt Op andere momenten word ik juist

geraakt door een uitspraak van iemand, die me aan het denken zet. Doordat ik veel christelijke personen en thema’s volg, krijg ik ook veel christelijke dingen te zien online. Reels van korte christelijke filmpjes bijvoorbeeld Dat is dan weer het positieve van de algoritmen achter Instagram.

Het blijft een moeilijk vraagstuk hoe je als christen je vrije tijd op een goede manier besteedt. Maakt het verschil of je vogels kijkt, een kleurplaat kleurt of online het nieuws van je vrienden leest? Dat is een vraag die iedereen voor zichzelf moet beantwoorden. En daar moet je ook steeds opnieuw over nadenken Soms scherpt Ernst, mijn man, mij daarin op. Dan ziet hij wie ik volg en zegt hij: „Zij vraagt tijd van jou Maar wil jij echt jouw kostbare tijd aan haar geven?” Dat helpt mij weer om er op de juiste manier naar te kijken. Goed mediagebruik is evenwichtig mediagebruik, maar die route is wel heel smal. Je vliegt gemakkelijk links of rechts uit de bocht

Ik probeer sociale media zo min mogelijk te gebruiken op de momenten dat de kinderen erbij zijn Zo probeer ik het goede voorbeeld te geven Als ik bij hen ben, wil ik er voor hen zijn. En wat simpelweg ook helpt: ik heb het dan te druk om rustig online te zijn De tijd met elkaar willen we met elkaar houden. Het mediagebruik van onze kinderen is ook beperkt, doordat we Google Family Link hebben ingesteld De kinderen hebben sinds kort wel een eigen iPad om daarop Hebreeuws te leren, met Duolingo

Het thema media blijft ingewikkeld in de opvoeding. Voor nuttig gebruik zijn media mooi En doordat media tegenwoordig onderdeel van je leven zijn, gebruik je die ook in je vrije tijd. Maar om bezig zijn op sociale media nou goede tijdsbesteding te noemen, dat gaat mij te ver. Lekker buiten zijn of iets met elkaar doen blijft veel beter ”

Wie: Henk Huisbrink (60) uit Genemuiden. Getrouwd en vader van vier geadopteerde kinderen. Mede-eigenaar van een bedrijf en ouderling in de Hersteld Hervormde Kerk.

„Media zijn voor mij aanvullend gereedschap Ik houd mezelf op de hoogte van het nieuws via de apps van RD en NOS en ik gebruik sociale media als hulpmiddel. WhatsApp is gemakkelijk om te overleggen en om elkaar op de hoogte te houden Andere socialemedia-apps gebruik ik niet. Je zou kunnen zeggen dat mijn mediagebruik informerend en communicerend is Eerst wilde ik helemaal niets van media weten Dat was omdat ik zo de trekkende werking ervan ervoer Ik merkte hoe nieuwsgierig we zijn, met de nadruk op dat ”gierig”. We willen steeds meer zien, meer online zijn, meer entertainment ontvangen. Ik merkte en merk dat bij mezelf ook. Mijn nieuwsgierigheid naar hoe het met de oorlog in Oekraïne staat, is er steeds weer. Natuurlijk mag ik mezelf op de hoogte houden. Maar ik moet me er ook van bewust zijn hoe media aansluiten op onze behoefte om bezig te zijn met het hier en nu. Met onze begeerte om los te zijn van God

Toch is mijn conclusie niet die van mediamijding. We zijn wel in de wereld. We moeten en mogen weten wat er speelt Maar bewuste mediakeuzes zijun nodig. Ik denk hierbij aan Kolossenzen 3. „Indien gij dan met Christus opgewekt zijt, zo zoekt de dingen die boven zijn ( ) niet die op de aarde zijn.” Daarna volgt een opsomming van de aardse dingen In die opsomming lees ik alles dat terug te vinden is op sociale media, op YouTube en op streamingsdiensten als Netflix.

Goed mediagebruik gaat in plaats daarvan over bezinning en over thema’s die ertoe doen. Ik denk aan de mooie dingen die ds.

Steven van Middelkoop online zet, waarin

hij oud goud opdiept en bevindingen deelt. Dan mogen media ook weleens tot zegen zijn.

Ik probeer mijn kinderen en catechisanten steeds mee te geven dat ze blijven lezen Je kunt jezelf niet bekeren, maar je kunt wel kiezen waarmee je jouw vrije tijd vult. Als je veel leest, wordt het lezen van de Bijbel en de kanttekeningen ook gemakkelijker Tegelijk zie ik van dichtbij wat een worsteling het is als je kind geen lezer is en als het geen andere hobby heeft De iPad is dan een gemakkelijke tijdsvuller. Ik ben er weleens fors tegenin gegaan, maar ook daarin ligt de oplossing niet In alle gebrek probeer ik daarom soms te vertellen over de rijkdom die er ligt in het leven met de Heere Als God daar opening voor geeft, dan mag je iets meegeven van het hemelse geluk dat aards geluk leeg maakt. Dat perspectief kan ik niet openen als ik in het verbieden blijf hangen. Als ik blijf vertellen hoe verschrikkelijk bepaald mediagebruik is De blik moet omhoog Hier beneden is het niet. Ook niet hier beneden op je schermpje. Het ware leven, lieven, loven, is maar waar men Jezus ziet Weet je wat Jodocus van Lodenstein nog meer schreef in dat lied? „Wat men hoort of ziet op aard’, is ons kost’lijk hart niet waard ” Als God je hart genadig een andere richting geeft, dan is het beperken van je mediagebruik echt niet moeilijk meer. Dan gaat de behoefte aan leeg, aards vermaak letterlijk over. Dat mag ook mijn ervaring zijn. Overigens betekent dit niet dat het altijd alleen maar goed gaat online Van natuurfilmpjes kan ik enorm genieten. Dat mag ook, want daarin zie je Gods schepping Maar ook hierin moet ik met mate bezig zijn. Elke dag is er opnieuw genade nodig. Als er soms die momenten zijn dat de wet van de Heere daadwerkelijk een lust is, dan denk ik: laat mij maar op dit plekje blijven. Dan hoef ik niets anders meer ”

Wie: Anneke Rozendaal (70) uit Reeuwijk. Moeder van 8 kinderen, oma van 22 kleinkinderen en 3 pleegkleinkinderen.

„Een hulpmiddel dat ik ook zou kunnen missen, dat zijn sociale media voor mij. Ik gebruik mijn smartphone om online informatie op te zoeken. Als we op de tuin zijn bijvoorbeeld, om te weten of een bepaalde plant een zuurminnende plant is of niet Verder luisteren we online naar preken of een podcastserie, zoals een tijd geleden de Puriteinenpodcast Daarnaast gebruik ik vooral WhatsApp We hebben een groepsapp met de kinderen, een zussenspraak met mijn familie –we waren met acht meiden thuis– en een app met de schoonfamilie. Het is leuk en fijn om zo gemakkelijk met elkaar mee te leven. Een voordeel van WhatsApp vind ik ook dat je gemakkelijk groepjes van hulp rondom iemand kunt organiseren.

Van mijn kinderen hoor ik dat ze zich gehandicapt voelen zonder hun smartphone. Daar heb ik geen last van. Het grootste deel van mijn leven heb ik geen mobiele telefoon gehad, dus ik laat hem nog rustig thuis liggen als ik weg ga. Daarom heb ik ook geen bankierenapp geïnstalleerd Ik zou te vaak zonder betaalmiddel zitten. Helemaal zonder smartphone zou aan de andere kant weer even wennen zijn Ik zou onze encyclopedie weer tevoorschijn moeten halen. Onderweg even op internet kunnen is soms heel gemakkelijk

Om mij heen zijn er wel die meer media gebruiken dan ik. Aan het begin vroegen anderen of ik ook op Facebook kwam

Maar ik ben er niet aan begonnen Ik dacht: Dat gaat me te veel tijd kosten. Als ik er niet mee begin, hoef ik ook niets af te bouwen Misschien is de ene mens ook wat nieuwsgieriger aangelegd dan de ander. Ikzelf heb genoeg aan de sociale contacten met vrienden en familie via de

telefoon en via WhatsApp. Van jongs af aan heb ik behoefte gehad aan stiltes in mijn leven. Wij wandelen graag in stille natuur. Ook op onze volkstuin koesteren we de stilte Maar je moet er wel oor voor hebben Pas was er een kleinzoon mee naar de tuin om er zijn maatschappelijke stage te lopen Hij zat zo mooi de aardappelen in de grond te stoppen. Ik was blij voor hem dat hij zo heerlijk buiten bezig was. Maar toen zag ik dat hij oortjes in had Hij luisterde muziek en hoorde heel de vogeltjes niet. Toen had ik toch wel iets van medelijden met hem Met andere jongeren ook, trouwens Juist in de puberteit komt er zo veel op hen af en zouden ze ook op bepaalde momenten tot rust moeten komen Maar de media zijn altijd om hen heen. Hoe kun je daarin nog sturen als opvoeder? Hoe kun je gezinsregels handhaven als het scherm altijd om aandacht vraagt? De invloed van ouders is verminderd. Ik zie dat als een immens probleem in de opvoeding Jongeren hebben geen stiltes meer in hun leven. Ze kunnen de rijkdom van stilte daardoor ook niet meer ervaren Wil je dingen verinnerlijken en nadenken over iets, dan heb je stilte nodig. Ook om de Bijbel te lezen en te bidden Stilte is belangrijk voor een christen Het is iets wat je het best aan het begin van de dag al kunt opzoeken. Dan ben je nog fris. Zoek eerst Gods aangezicht voordat je met iemand anders spreekt, wordt wel gezegd. En zo is het ook.

Mijn man is gepensioneerd, dus wij proberen ’s morgens de wat grotere werken te lezen. Mijn man leest graag voor en ik luister graag, want ik ben een beetje dyslectisch. We lezen nu iedere ochtend een preek uit ”De kruistriomf van Vorst Messias”, van Abraham Hellenbroek Dat zijn rijke, leerzame preken. Dan krijgt stille tijd veel meer aantrekkingskracht dan mediatijd ”

Maar dien den HEERE verwachten, zullen de kracht vernieuwen; zij zullen opvaren met vleugelen, gelijk de arenden; zij zullen lopen, en niet moede worden; zij zullen wandelen, en niet mat worden.

Jesaja 40:31

Geweldenaar

Manmoedig en koelbloedig. Zo typeer ik mezelf graag. Ik kan het jaren volhouden. Ik deins nergens voor terug. Toilet ontstoppen. Check. Ruzie maken met een aannemer. Check. Een muizenguillotine plaatsen. Check. Ik ga geen uitdaging uit de weg. Ik ben het toonbeeld van de onverschrokken man die zichzelf opoffert om vrouw en kinderen een geriefelijk leven te bezorgen.

Ik vang spinnen met mijn blote handen om ze vervolgens buiten uit te zetten Als zoonlief toekijkt, tenminste. Anders wil ’t ook nog wel eens zo zijn dat de spin onze ontmoeting niet kan navertellen Maar op een dinsdagavond –ik herinner het me als de dag van gisteren– wordt er onverwachts een deuk geslagen in mijn eigenhandig opgebouwde grootheidswaanzin. Een deuk met een grote D.

Arien van Ginkel is (pleeg)vader van vier kinderen, onder wie een tweeling, en werkzaam als mediastrateeg

Onder het genot van een jubelend koor en met de cruisecontrol op 120, zoef ik over een onverlichte snelweg Het is een lange dag geweest, tijd om te relaxen Maar dan zie ik in mijn ooghoek iets bewegen Dichtbij Zo dichtbij, dat ik het in mijn ooglid voel kriebelen Het is een geweldenaar die niet te vergelijken is met iets anders dat ik ken Ik kan het gevaarte niet identificeren Het ziet er vervaarlijk uit Het is niet alleen groot, maar heeft ook zes klauwen. De middelste poten zijn zo lang als mijn pink. Met een uithaal kan hij het puntje van mijn neus vernietigen Het dier bevindt zich op nog geen tien centimeter afstand van dit edele reukzintuig En, nog erger, het beweegt. Naar mij toe.

Ik sidder Ik ben alleen met dit buitenaardse wezen Verstijfd van angst rij ik net een tankstation voorbij De volgende parkeerplaats ligt minstens vijftien kilometer verderop. Dat is nog twaalf minuten rijden. Wat nu?

Ieder plan dat in mij opkomt, kent grote risico’s Gevaar één is dat ik in aanraking kom met een vangrail Het tweede is dreigender Het monster zou kunnen vallen Op mijn schoot. Of precies in mijn nek.

Ik leun daarom naar de bijrijdersstoel Één oog op de weg, één oog op mijn belager Twaalf minuten lang Het ongeïdentificeerde gevaar tijgert tot mijn opluchting langzaam naar achteren. Als ik eindelijk op de parkeerplaats halthoud, kan ik ’m nergens meer vinden

Het monster zou kunnen vallen, op mijn schoot, of precies in mijn nek

Opeens voelde ze zich uitgeput. Ze was doornat en ijskoud. Het liefst wilde ze op de bank ploffen om er niet meer vanaf te komen, maar ze wist dat ze eerst moest gaan douchen. Als het water het tenminste deed.

Ze liep terug naar haar koffer, die ze in het halletje had laten staan.

Plotseling werd er op de voordeur gebonsd. Ze slaakte een kreet van schrik en haar hart stond even stil.

Wat was dat? Wie of wat stond er in die stromende regen op de deur te bonzen?

Al was ze niet bepaald bang aangelegd, toch wilde ze bijna toegeven aan de neiging om zich in de kleine badkamer te verstoppen. Toen hoorde ze

een stem. ”Abel hier, zou je even open willen doen?”

Ze stond doodstil. Abel? Wie was Abel? Ze kende geen Abel. Wat moest hij van haar?

Zijn stem klonk beschaafd, maar wie zei dat het geen ontvoerder was? Of een stroper. Die zaten toch in de bossen? Die vingen konijnen in strikken en misschien ook wel alleenstaande vrouwen die in afgelegen vakantiehuisjes zaten.

Er werd nog een keer geklopt en opnieuw klonk de stem: ”Doe eens open.” Zou ze het doen? Ze schuifelde naar de voordeur en legde haar hand op de deurkruk.

Liefde op het Twentse platteland

Ze is gek op christelijke feelgoodromans. Toen bij Leanne Pots het idee rijpte om zelf een boek te gaan schrijven, was het dan ook geen vraag wat voor soort boek dat moest worden

WAAROM WILDE JE AUTEUR WORDEN?

„Ik heb altijd veel gelezen Christelijke feelgoodromans vind ik een fijn genre om mee te ontspannen De verhalen zijn vaak heel toegankelijk en herkenbaar. Er zit romantiek in, maar ook diepgang. Een jaar of tien geleden ontdekte ik dat ik schrijven leuk vond en ontstond de droom om ooit een boek te schrijven In het feelgoodgenre, om als schrijver anderen de ontspanning te bieden die ik erin vind.”

WAAR HAAL JE JE INSPIRATIE VANDAAN?

„Het meeste verzin ik achter mijn bureau op zolder. Op sommige dingen na. Zoals het gegeven dat hoofdpersoon Nora niet dol is op dieren. Dat heb ik ook En dat het boek zich in Twente afspeelt Daar woon ik ook, met mijn gezin.”

HOE WORDT JE ROMAN ONTVANGEN?

„De Instagramrecensies zijn heel positief, een cadeautje om te lezen. Ik krijg veel berichtjes van onbekenden die zeggen uit te zien naar deel 2.”

WAAR GAAT DAT OVER?

„Over een bijpersonage uit deel 1. Nora en Abel hebben in dit deel een bijrol Maar de setting is hetzelfde: het Twentse platteland Want daar ligt mijn hart Ik wil graag in mijn boeken laten zien hoe mooi Twente is ”

HET IS JE DEBUUT HOE BEVIEL HET SCHRIJVEN?

„In 2021 nam ik me voor serieus met mijn droom aan de slag te gaan Ik bedacht een plot, personages, ontwikkelingen en het verleden van de hoofdpersonen. Daarna ben ik redelijk gestaag gaan schrijven. Sommige weken ging het lekker, andere weken lag het stil Ik schreef alleen als ik zin had en vooral als de kinderen op bed lagen. Ik had er veel plezier in. Ik word blij van het bezig zijn met woorden en het maken van mooie zinnen. Toen ik ongeveer 30 000 woorden had, heb ik me bij uitgeverij Kok Boekencentrum gemeld. Ik had meegedaan met een schrijfwedstrijd van deze uitgeverij en was in de prijzen gevallen. Ze waren daar enthousiast en vroegen of ik manuscript wilde afmaken Dat was een goede stimulans ”

Over Leanne

Leanne Pots (30) is getrouwd en heeft drie kinderen van 6, 3 en 2 Ze werkt drie dagen in de week bij de politie en schrijft als hobby Eerder was ze ook columniste bij Terdege ”Ik red me wel” is haar debuut De feelgoodroman gaat over stadse Nora en de jonge boer Abel De twee voelen zich tot elkaar aangetrokken, ook al heeft Nora niets met het platteland en kan Abel zich geen leven indenken zonder de boerderij

Maar hun verleden lijkt een relatie in de weg te staan En kunnen ze sowieso wel samen een bestaan opbouwen als ze niet zeker weten welke rol het geloof in God in hun leven inneemt? ”Ik red me wel”

is deel 1 in een serie die zich afspeelt op het Twentse platteland. Het boek ligt sinds april in de boekhandels.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: LEANNE POTS EN ISTOCK

LEANNE POTS

GERIJPT DOOR VERLIEZEN

Het verongelukken van haar moeder, op Haïti, zette een blijvend stempel op Annet Kik-Post. De herinnering aan alle verlieservaringen die ermee verbonden zijn, doet nog steeds tranen vloeien. Van verdriet én verwondering. ”Mijn leven had heel anders kunnen lopen.”

tekst: HUIB DE VRIES beeld: CEES VAN DER WAL

”VERHALEN OVER ROUW ZIJN ME VAAK TE GEPOLIJST”

Mijn vroege jeugd ligt in Den Helder. Net voordat ik daar naar school zou gaan, zijn we naar Haïti verhuisd. Mijn ouders, destijds allebei verpleegkundige, werkten er zes jaar voor Woord en Daad. In plaats van naar een school in Den Helder ging ik naar een Amerikaanse evangelische school voor kinderen van expats, in Port-au-Prince. Er woonden toen veel Amerikanen op Haïti Amerika probeerde het land aan zich te binden, omdat Rusland Cuba als bondgenoot had De start was een beetje heftig Ik sprak de taal niet en brak op een van de eerste schooldagen mijn arm Toch voelde ik me niet onbegrepen. Ik kon aardig duidelijk maken wat ik wilde zeggen en met de school had ik het niet beter kunnen treffen. De sfeer was er heel warm. Ook als gezin hadden we een fijn leven Nu ik er vanuit het perspectief van volwassene naar kijk, weet ik niet of ik er zelf voor zou kiezen met kleine kinderen. Het was een rauwe wereld. Je groeide op tussen armoede, verdriet en gevaar ”

VROEG WIJS

„Ik weet nog dat er een coup was en wagens met soldaten door de stad reden. We stonden er op ons balkon naar te kijken, toen ze begonnen te schieten. Mijn vader sleepte ons razendsnel naar binnen Buren die gewond waren geraakt, kwamen naar ons toe Mijn vader en moeder verleenden eerste hulp, verzorgden wonden en probeerden diepe sneden te hechten. ’s Avonds gingen ze naar het ziekenhuis in de stad, om daar bij te springen Ik heb het goed verwerkt, maar niet elk kind kan deze dreiging aan.

Ja, waarom kon ik het wel aan? Ik denk omdat ik in de basis een gevoel van veiligheid ervaarde: thuis, op school en in de internationale gemeente die we op zondag bezochten We wisten ons gedragen. Als kinderen kregen we mee dat de Heere voor ons wilde zorgen en zóú zorgen Door de omstandigheden was ik vroeg wijs. Je maakte op Haiti dingen mee die zelfs voor de meeste volwassenen in Nederland ondenkbaar zijn. Zo dronk een kindje van onze ”bonne”, het dienstmeisje, op een dag per ongeluk kerosine. We waren er allemaal bij toen het werd begraven. Op een zaterdagmiddag verdronk er in ons bijzijn een jongen in het zwembad. Mijn vader heeft nog geprobeerd hem te reanimeren, maar het mocht niet baten. Zulke indrukken zetten een blijvend stempel Ik was me al jong bewust van mijn sterfelijkheid. Toch maakte dat me niet somber. Op school werden we aangemoedigd ons hart aan de Heere te geven. Als kind was ik al met de geestelijke dingen bezig Zo nu en dan kwamen opa en oma Dankers bij ons op vakantie; soms wel een maand, om de kou in Nederland te ontvluchten Ik zie me nog op een krukje zitten, terwijl opa me een psalm uit de berijming van 1773 leerde Die psalmen moest ik ook kennen, vond hij, om niet helemaal los te raken van mijn ”roots” Ik vond het prima Voor opa had ik toen al een zwak.”

AFSCHEID VAN HAÏTI

„Op 16 oktober 1989 veranderde alles Ik was toen tien jaar De volgende morgen maakte mijn vader ons wakker met het bericht dat mijn moeder de vorige dag

was verongelukt. Hij had het pas ’s avonds gehoord. Tijdens een excursie raakte de chauffeur bij wie ze in de jeep zat de macht over het stuur kwijt, waardoor ze in een ravijn stortten Ik wilde het eerst niet geloven. Pas langzaam drong de werkelijkheid tot me door Het was écht zo. Mijn vader vroeg aan mijn zus Jacomijn en mij of we naar school wilden of liever thuis bleven We

kozen voor het eerste. Dat is een goede beslissing geweest. De juf was in tranen, kwam naar me toe en nam me in haar armen. Ik voel het nog steeds. Nadat ze aan de klas had verteld wat er was gebeurd, hebben we samen gebeden. Mijn vader moest heel veel regelen, want hij wilde dat mijn moeder in Nederland zou worden begraven. Wij gingen tot ons vertrek naar school De laatste dag hadden alle kinderen cadeautjes bij zich. Ze hadden ook een boekje voor me gemaakt, voor in het vliegtuig Die wijze van afscheid heeft heel veel voor me betekend.”

BEGRAFENIS

„Wij trokken in bij opa en oma Dankers, voor mij een vertrouwd adres In vakanties ging ik er soms in m’n eentje of samen met Jacomijn logeren Toch had ik het heel zwaar toen ik me ging realiseren dat we niet terug zouden gaan naar Haïti. Ik was niet alleen

„Ik was me al jong bewust van mijn sterfelijkheid”

mijn moeder kwijt, maar ook mijn thuis, mijn klas, mijn basis. Alles! Mijn moeder is in Den Helder begraven. De begrafenis ging in een roes aan me voorbij. Wie de rouwdienst heeft geleid, zou ik niet eens weten. Heel raar, ik herinner me vooral dat ik een hoedje kreeg dat ik heel leuk vond door de roze strik erop. Die werd er door oma af gehaald en vervangen door een donkerblauwe Al het aantrekkelijk was er ineens af Later heeft ze de eerste strik er weer aan genaaid. Door het werk van mijn ouders was er een keur aan dominees bij de begrafenis aanwezig, bestuursleden van Woord en Daad. Zo goed en zo kwaad als het ging probeerde ik het leven voort te zetten. Behalve mijn eigen gevoelens en emoties waren er het verdriet van mijn vader, die zijn vrouw had verloren, en van opa en oma, die een kind hadden verloren. Door die opeenstapeling van verdriet was ik in een paar dagen kind af Ik voelde me heel eenzaam. Rouw is altijd eenzaam, denk ik. Het is een strijd, een worsteling als iemand wordt weggerúkt uit je leven en je geen afscheid hebt kunnen nemen ”

FLEXIBEL

„Er waren best wel mensen naar wie ik toe kon gaan, zoals mijn vader en mijn grootouders, maar dat deed ik niet, om hen niet te belasten Ik had het gevoel dat ik hén tot steun moest zijn, door zo min mogelijk aandacht vragen Nu denk ik: had ik maar een juf gehad zoals die op Haïti. In de achterliggende jaren hebben we meer geleerd hoe belangrijk het is dat kinderen in zulke omstandigheden een veilige plek hebben waar ze

„Ik probeerde me te schikken, maar droomde ’s nachts vaak van het leven op Haïti”

hun verhaal kunnen doen. En dat we hen daartoe moeten aanmoedigen Uit jezelf doe je dat in zo’n situatie niet snel.

Ik ging naar een school in Den Helder Die stond in een rauwe visbuurt; de meeste kinderen kwamen uit gezinnen die nergens aan deden Het onderlinge gedrag was er hard, terwijl ik van een heel liefdevolle evangelische school kwam, waar Gods Woord centraal stond Ik probeerde me te schikken, maar droomde ’s nachts vaak van het leven op Haïti

Na een paar maanden bij opa en oma kon mijn vader een huis in Den Helder krijgen. Hij ging aan het werk als psychiatrisch verpleegkundige. Tante Alien, een nicht van mijn moeder, zegde haar baan op om voor ons te komen zorgen als ‘nanny’. Daar keken we echt naar uit. We kenden haar al door ontmoetingen in vakanties

Het was een frisse, jonge vrouw, die leuke dingen met ons ging doen Zij bracht weer vreugde in ons gezin.

Niet zo lang daarna vertelde mijn vader dat ze zouden gaan trouwen Dat vonden wij prima; voor ons veranderde er niet zo veel. Van Den Helder verhuisden we naar Hendrik-Ido-Ambacht; dat vond ik wel pittig. Weg van opa en oma, maar ik stelde me flexibel op Het was niet anders ”

ACHTBAAN

„Op de Stadhouder Willem III school in Hendrik-Ido-Ambacht heb ik groep 8 afgemaakt Daarvandaan stroomde ik door naar scholengemeenschap Guido de Brès in Rotterdam Het was een soort achtbaan voor me Het een was nog niet achter de rug of het andere diende zich aan.

Bij de dynamiek van een rouwend gezin kwam die van een samengesteld gezin, want er was intussen een broertje geboren. Uit zijn eerste huwelijk heeft mijn vader drie kinderen, van wie ik de oudste ben. Na mij kwamen Jacomijn en Tiemen. Uit het tweede huwelijk zijn ook drie kinderen geboren: Kobus, Maarten en Jeanne. We zijn er best goed doorheen gekomen, maar zo’n proces is niet eenvoudig Zeker als kind kun je je er een beetje verloren in voelen Wat is mijn plek en mijn rol?

Mijn tweede moeder was de stabiele factor. Ze is heel vriendelijk, kalm en evenwichtig, corrigeerde zo nodig mijn vader en had een neutraliserende invloed te midden van alle emoties Ook Kobus zorgde voor samenbinding. Ik deed in mijn vrije tijd niet anders dan met hem knuffelen en spelen.”

INNERLIJKE ONRUST

„Ondanks al dat goede leefde ik met een innerlijke onrust. Door zo’n ingrijpend sterfgeval op jonge leeftijd wordt je leven door elkaar geschud en ontstaan aller-

had gehoord, zoals uitverkiezing en zondekennis. Mijn geloofsleven kwam op de zeef Heb ik op foute gronden gedacht dat God mijn Vader is? Is het heil wel voor mij? Dat is echt een worsteling in mijn leven geworden. Pas toen ik verkering kreeg met Teus, ik was toen zestien jaar, kwam er weer stabiliteit in mijn leven. Al die jaren ervoor leefde ik met het gevoel losgezongen te zijn Bij Teus wist ik me thuis en veilig. Met mijn negentiende jaar zijn we getrouwd Ja, dat heb ik bedisseld Mijn ouders waren opnieuw verhuisd, naar Hasselt. Ik studeerde in Ede, woonde op kamers en verlangde heel sterk naar een eigen plek voor ons samen. Ik had uitgerekend dat het financieel moest kunnen De ouders van Teus werden wel enigszins overvallen door het tempo; mijn vader kon het begrijpen Zijn eerste vrouw stak net zo in elkaar. We zijn begonnen op een flatje aan de Mijnsherenlaan in Rotterdam-Zuid. Dat vroege trouwen was de beste beslissing van ons leven Ik hoorde weer bij iemand Later ging ik beseffen dat het ook heel verkeerd had kunnen

opa het noemde. Mijn oom Jonas uit Den Helder, getrouwd met de zus van mijn moeder, werd ongeneeslijk ziek Regelmatig gingen we bij hem op bezoek. De rouw door zijn overlijden voelden we ook in Rotterdam Ik probeerde tante Margreet te steunen en er voor mijn nichtje Klaartje te zijn. Die kwam vaak bij ons logeren. Ook tante Margreet is jong aan kanker overleden. Wéér een klap ”

VRAGEN OPGELOST

„In mijn huwelijk is er een moment gekomen dat mijn geestelijke vragen werden opgelost Omdat de Heere Zelf het antwoord gaf, vanuit Zijn Woord. Vanaf het begin van onze verkering hebben Teus en ik veel over de geestelijke dingen gesproken. Ook hij tobde met vragen rond de uitverkiezing en de toe-eigening van het heil.

lei vragen. Waarom gebeurt dit? Had de Heere het niet kunnen voorkomen? Was de veiligheid die ik altijd voelde wel terecht? In de gereformeerde gemeente van Hendrik-Ido-Ambacht werd ik geconfronteerd met thema’s waarover ik tot die tijd weinig

uitpakken. Legio huwelijken die zo starten, zijn door de ballast gestrand Het is genade dat dit bij ons niet gebeurde. We hebben elkaar echt uit Gods hand gekregen en waren elkaar tot steun Kort na ons trouwen kwam de volgende ramp op ons pad, zoals

Mijn vader is een radicale figuur, dus tijdens het eerste gesprek dat ze over de verkiezing hadden, vroeg hij aan Teus: „Ben jij bekeerd?” Dat was confronterend, maar ook goed. Samen gingen we de ”Redelijke Godsdienst” van Wilhelmus á Brakel lezen, om te zien hoe onze reuzen over deze dingen hebben gedacht en geschreven Ook met mijn vader kon ik er goed over spreken Beter dan over mijn gevoelens van rouw Die hielden we allemaal zo veel mogelijk voor onszelf Mijn tweede moeder is mijn mama geworden. Zo noem ik haar ook, al is ze vooral een vriendin, met wie ik leuke dingen deel en die ik altijd om raad kan vragen. Over mijn eerste moeder spreken we als Gerdien. Ze is een herinnering geworden, leeft vooral

„Pas toen ik verkering kreeg met Teus, kwam er weer stabiliteit in mijn leven”

Overlijden melden?

06 - 15 45 11 30

Uw laatste wensen zijn ons uitgangspunt

Wij verzorgen alleen begrafenissen

Wij zijn dag en nacht bereikbaar

Bekijk onze tarieven op kvanasselt.nl

Meer informatie of ons gratis ’laatste wensen ’ boekje aanv

Ga naar www.kvanasselt.nl of bel naar 06 - 15 45 11 30. aanvragen?

Wij zijn werkzaam in geheel Midden-Nederland

kvanasselt.nl

Een bijzondere locatie

Een bijzondere dag vraagt om een bijzondere locatie Molen de Zwaluw is die perfecte locatie voor jouw bruiloft. Met elkaar zorgen wij ervoor dat jouw dag een onvergetelijke dag wordt. Omdat wij beschikken over een grote diversiteit aan zalen is geen bruiloft bij ons hetzelfde. Kom je gezellig langs om alvast eens sfeer te proeven?

Molen de Zwaluw, Batterijenweg 19, Kesteren, molendezwaluw.nl

Voor een waardige begrafenis met aandacht voor persoonlijke wensen en een eerlijk tarief

voort in verhalen Ik ben nu al een stuk ouder dan zij was toen ze verongelukte. Dat maakt je perspectief anders Uit wat ik van haar heb gehoord, weet ik dat ik in karakter veel op haar lijk. Dat vind ik fijn ”

VERTROUWEN

„Via Facebook en Instagram heb ik nog steeds contact met mensen bij wie ik op Haïti in de klas zat, blank en zwart Internet heeft veel gevaren, maar ik vond het fantástisch dat ik hen langs deze weg weer vond Een deel woont nu in Amerika Ik ben nooit terug geweest naar Haïti. Er is veel veranderd; ik vrees dat ik maar weinig van mijn jeugd zou terugvinden Misschien speelt er ook een zekere angst mee. Nu bewaar ik mooie herinneringen aan het land, dat laat ik graag zo. De situatie is alleen maar verslechterd. Het is er nog gevaarlijker dan destijds Met opa Dankers heb ik een bijzondere band. Toen hij nog als voorlichtingssecretaris bij de SGP werkte, hing in zijn kamer in het Kerstenhuis al een enorme foto van mij Ik was een leergierig

kind, daar genoot hij van Dat zie ik nu in zijn contacten met onze Cathelijne, die veel op me lijkt. Elke avond belt hij even Drie, vier keer per week heeft hij eerst Cathelijne een poosje aan de lijn. Dan bespreekt hij met haar wat hij in de krant heeft gelezen, of iets taalkundigs, noem maar op. Ik weet dat zijn einde nadert en geniet daarom te meer van elke dag die we samen nog hebben. Iemand zei tegen me: „Jij stort in als hij sterft”, maar dat verwacht ik niet. Ik weet waar hij naartoe reist. Dan mag je iemand in vertrouwen loslaten ”

GEPOLIJST

„Alle verliezen hebben sporen bij me nagelaten, maar ook winst opgeleverd in de vorm van levenswijsheid Door het pijnlijke en eenzame proces van rouwen leer je jezelf en anderen beter kennen Het is donker in mijn leven geweest, maar ik ben geen treurig persoon geworden. Je bent gelukkiger met kleine dingen en kunt begrip opbrengen voor mensen die boos en opstandig zijn door verliezen Ik praat dat niet goed, maar

die boosheid hoort er wel bij Verhalen over rouwverwerking zijn me vaak te gepolijst. Je komt niet zo gemakkelijk tot overgave aan Gods wil. Het is genade als slagen je niet bitter maken. Stel dat ik Teus moet verliezen Dan weet ik niet of ik nog steeds die overgave heb. Ik probeer niet al te bezorgd te zijn, maar niets lijkt me erger dan het verliezen van je man of een kind. Daar denk ik regelmatig aan Hoe zou ik er dan aan toe zijn, ook geestelijk? Je krijgt geen antwoord op die vraag zolang het niet daadwerkelijk gebeurt. Nog vaker denk ik aan mijn eigen dood. Regelmatig zeg ik tegen Teus: „Laten we een rondje doen over de begraafplaats ” Zodat we ook dáár met elkaar zijn geweest en je niet iemand hoeft te begraven op een plek die je volslagen onbekend is. Als ik aan mijn dood denk, tob ik vooral over de pijn die het de kinderen zal doen Die pijn ken ik uit ervaring. Als het om mezelf gaat, hoop ik dat ik me bij mijn sterven in vertrouwen aan God mag overgeven. Als dat zo is, heb ik het alleen aan Hem te danken ”

BIOGRAFIE

Annet Kik-Post (43), dochter van Maarten

Post en de in 1989 verongelukte Gerdien

Post-Dankers, is moeder van drie kinderen in de leeftijd van 5 tot 20 jaar en hoofd hr (personeelszaken) van het Driestar Wartburg College. Echtgenoot Teus Kik doceert godsdienst en geschiedenis aan scholengemeenschap Guido de Brès in Rotterdam, onderdeel van Scholengroep Driestar-Wartburg.

De onrechtvaardige rechter (1)

Lezen: Lukas 18:1-8

De gelijkenis van de onrechtvaardige rechter vormt samen met de gelijkenis van de farizeeër en de tollenaar een tweeluik. Met beide gelijkenissen onderwijst Jezus Zijn discipelen over het gebed. De komende periode staan ze centraal.

Het rechtssysteem in Jezus’ dagen is het decor van de gelijkenis van de onrechtvaardige rechter. De rechterlijke macht van toen kan grofweg opgedeeld worden in drie categorieën Het hoogste rechtscollege is het Sanhedrin. Dit college zetelt in Jeruzalem en behandelt grote zaken die de lagere rechters niet kunnen afhandelen Daarnaast beslist het Sanhedrin over alle zaken die de Joodse godsdienst raken. Binnen het Romeinse rijk geniet het Joodse volk een zekere mate van godsdienstvrijheid Door schade en schande wijzer geworden, onderkennen de Romeinen het bijzondere karakter van deze godsdienst Om het volk niet nog meer tegen zich in het harnas te jagen, laten ze de Joodse godsdienst zo veel mogelijk met rust. Met Romeinse toestemming handelt het Sanhedrin zelfstandig alle godsdienstige zaken af Ook deelt dit hoogste college zelfstandig straffen uit, met uitzondering van de doodstraf. Het uitvoeren van dat zware vonnis kan alleen na toestemming van de Romeinse bezetter Het

Sanhedrin baseert zijn uitspraken op de wetten van Mozes. Zo lang als die uitspraken niet in strijd zijn met het Romeins recht mag daarnaar gehandeld worden De tweede categorie van rechtbanken houdt in de steden zittingen. Bij deze colleges dienen grote zaken, zoals geweld, verkrachting, roverij en andere soorten zware criminaliteit De derde categorie is de rondreizende rechter die in kleine plaatsen regelmatig rechtszittingen houdt. Bij voorkeur vallen die zittingen op een marktdag, de gewone man kan het proces volgen. Zo verhindert het publiek de rechter partijdigheid of omkoping. Zo zien de mensen wat er gebeurt met iemand die de fout ingaat Ze zijn dus gewaarschuwd Dit systeem gaat terug tot in de oudtestamentische periode en kenmerkt zich door transparantie, onpartijdigheid, gerechtigheid en barmhartigheid Dat laatste kenmerk –barmhartigheid– maakt het verschil tussen het Romeins en Joodse recht. Gerechtigheid en barmhartigheid zijn de twee pilaren waarop Mozes’ wet rust

Vraag: praktiseert u de regel dat iemand onschuldig is, totdat zijn schuld bewezen is?

De onrechtvaardige rechter (2)

Lezen: Deuteronomium 16:18-22

Het thema van de gelijkenis van de onrechtvaardige rechter ontleent Jezus aan Zijn tijd. De mensen kennen de rechter van dichtbij. In onze dagen moet je afreizen naar een rechtbank, in Jezus’ dagen staat de rechter op de markt.

In Israël heeft een rechter aanzien Een van de redenen daarvoor is dat de Heere aan Zijn volk rechters heeft gegeven (Deut. 16:18). Zij ontlenen hun gezag dus aan God en God eist van Zijn rechters dat zij het volk richten met gerechtigheid. Zij verdraaien het gericht niet, zijn onpartijdig en onomkoopbaar „Gerechtigheid, gerechtigheid zult gij najagen, opdat gij leeft en erfelijk het land bezit, dat u de Heere uw God geven zal” (Deut. 16:19-20). De veiligheid en leefbaarheid van Israëls samenleving en het blijven wonen in het beloofde land hangen dus mede af van een Bijbelse rechtsspraak. Vaak noemt het Oude Testament de rechters in één adem met de Levieten Onduidelijk blijft of rechters alleen uit de stam van Levi geselecteerd worden. Wel staat vast dat rechters dezelfde status genieten als de Levitische rechters Ook dat zij op dezelfde manier het recht moeten uitoefenen. Kenmerkend voor het Bijbels recht is barmhartigheid Voor een rechter in Israël betekent dit heel concreet dat hij tijdens de

rechtsgang extra oplettend moet zijn om de kwetsbaren in de samenleving te beschermen. Juist hun recht moet hij extra behartigen. Wie die kwetsbaren zijn? De wees, de weduwe en de vreemdeling. Daarom eist de Heere van een rechter dat hij God vreest. Hoe is hij anders in staat om én Gods wet op de juiste wijze uit te leggen én die uitleg op een correcte manier toe te passen? Dat is onmogelijk! Zoals het trouwens onmogelijk is dat een leerkracht of docent Gods Woord kan lezen en aan kinderen of jongeren voorhouden, terwijl hij of zij de Heere niet kent. Dan leidt de blinde de blinden en vallen ze samen in de gracht Nu zie daar! Een weduwe beroept zich op een rechter Wat er concreet aan de hand is, laat Jezus in het midden. Duidelijk is wel dat haar onrecht is aangedaan. Ze klopt dus aan bij het juiste adres Juist voor haar heeft God deze rechter aangesteld. Hij is door hem geroepen om haar belangen te behartigen, haar recht te beschermen en het haar aangedane onrecht te veroordelen

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht en docent aan het HHS te Amsterdam

Stelling: Nederland is gezegend met een gedegen rechtssysteem

HOREN EN GEHOORZAMEN

GEROEPEN TOT VERKONDIGING EN ONDERWIJS, DEEL 2

DE GANG

VAN STAD

NAAR DORP

Van een seculiere havenstad via een kerkelijke regionale stad naar een dorp in het hart van de Bijbelgordel. Dat was het pad waarvan ds. J.M.J. Kieviet wist dat God het had uitgekozen. ”De weg naar Dordt ging gepaard met veel emotie. Het beroep vanuit Renswoude beleefde ik heel anders.”

tekst: HUIB DE VRIES beeld: ANTON DOMMERHOLT

“Je mag een krachtige roeping nooit gebruiken om je gezag ermee te legitimeren”

Het platteland van de Gelderse Vallei verwisselde ds Kieviet (72) weer voor de Randstad. Met echtgenote Nelleke betrok hij kort geleden een appartement in Barendrecht Het echtpaar ervaart het gerieflijke onderkomen als een gift uit Gods goede hand.

Aan het gezin waarin hij opgroeide, denkt de christelijke gereformeerde emeritus predikant met dankbaarheid terug. „Mijn vader was een eenvoudige fabrieksarbeider, maar zeer belezen. Op zaterdagmorgen of zondag gaf hij ons catechisatie met het boekje van Hellenbroek tot en met de Dordtse Leerregels Hij leerde me ook het gotische schrift, zodat ik de werken van oudvaders in de originele druk kon lezen ”

Hoewel vader Kieviet de Christelijke Gereformeerde Kerken liefhad, keek hij graag over grenzen. „Hij las zowel De Wachter Sions als De Waarheidsvriend en wist zich zeer betrokken op ds. I. Kievit van het Gereformeerd Weekblad. Preekte ds. Leen Vroegindeweij in de buurt, dan zaten mijn vader en ik onder diens gehoor.”

ROEPING

Jaap ging in het spoor van zijn vader. Als dertienjarige kocht hij het eerste deel van de kerkgeschiedenis van G P van Itterzon en D Nauta, bij elkaar gespaard van zijn wekelijkse kwartje zakgeld.

„Ik was betrokken op de dingen van de Heere, maar ontwikkelde me daarmee tot een rijke jongeling. Totdat in 1982 ds. P. den Butter in Middelharnis kwam Zijn prediking heeft me door Gods genade krachtig afgebroken. Ik leerde mezelf kennen als een verloren zondaar Zo heeft de Heere me opgeraapt Hij liet me zien wat mij ontbrak en in Zijn lieve Zoon voorhanden was. Dat heeft Hij me ook genadig geschonken ”

In 1988 werd Kieviet, destijds werkzaam op het gemeentehuis van Middelharnis, tot ouderling verkozen „In de week waarin ik moest beslissen, preekte ds Den Butter in een huwelijksdienst over Filippensen 4 vers 19: „Doch mijn God zal naar Zijn rijkdom vervullen al uw nooddruft, in heerlijkheid, door Christus Jezus.” Toen wist ik dat ik mijn verkiezing moest aannemen. In die tijd

groeide ook het verlangen om predikant te worden, maar dat kon naar mijn besef zomaar niet.”

De roeping kwam onweerstaanbaar op hem af onder het lezen van een preek van Theodorus van der Groe, als ouderling op de kansel van de christelijke gereformeerde kerk van Middelharnis „Dat was op 30 juli 1989 De preek ging over de boetvaardige tollenaar. Die stof sprak zo krachtig tot me, dat ik de stellige overtuiging kreeg dienaar van het Woord te moeten worden ”

VERWAARDIGING

De emeritus predikant deelt het standpunt van Voetius dat de innerlijke roeping buiten de beoordeling van de kerk valt, maar wel onmisbaar is „Ik heb het als een verwaardiging en tot verwondering ervaren dat ik met zekerheid mocht weten op deze wijze door de Heere Zelf tot deze dienst geroepen te zijn. Voor anderen zal ik er geen norm van maken. Er zijn oudvaders die uit een geslacht van predikanten kwamen Het leek vanzelfsprekend dat de zoon in het spoor van de vader ging. Kennelijk wil de Heere ook zo werken We moeten constateren dat er in de tijd van de Reformatie en daarna vrij nuchter naar werd gekeken. Ik had die sterke roeping blijkbaar nodig ”

Het waarom werd al snel duidelijk. Toen hij zich in 1994 bij het curatorium meldde, met de overtuiging aangenomen te worden, werd hij afgewezen. „Dat is een verstandige beslissing geweest. Ik moest een toontje lager leren zingen Het jaar daarop werd ik wel aangenomen en kon ik aan de studie in Apeldoorn beginnen. Mijn vrouw moest gaan werken, om in het levensonderhoud van ons gezin te voorzien Niet lang daarna is ze depressief geraakt. Toen ik beroepbaar werd gesteld, zat zij nog in De Herberg in Oosterbeek In deze periode kwam mijn roeping wel op de zeef, maar Nelleke en ik hebben er nooit aan getwijfeld dat we deze weg moesten gaan Door alles heen is zij mij al die jaren tot grote steun geweest. Zonder mijn Nelleke had het niet gekund.”

ROTTERDAM

Na afronding van de studie ontving hij

drie beroepen: uit Culemborg, Naarden en Rotterdam-Kralingen Rotterdam werd hem op het hart gebonden. „Daar wil ik niet al te gevoelig over doen. Ik kreeg heel veel brieven en raakte onder de indruk van de nood van die gemeente. Een stadsgemeente die al bijna zes jaar vacant was, met veel jonge mensen. Vanaf het moment dat de broeders van de kerkenraad ons hadden bezocht en wij naar Rotterdam waren geweest, wist ik het. Hier moet ik naartoe ”

In januari 1999 werd hij bevestigd in de Jeruzalemkerk. „Toen ik daar geknield lag en een aantal predikanten me de handen oplegde, vond ik het heel opmerkelijk dat een van hen me Filippensen 4 vers 19 meegaf. De tekst die me eerder duidelijk maakte dat ik ouderling moest worden Ik ervoer het als een bekrachtiging van de roeping door de

ontmoetingen in de Bijbelkringen thuis. Nog belangrijker, er gebeurden rijke dingen op geestelijk gebied. De Heere bevestigde Zijn Woord.”

Het gesprek met de afvaardiging van de Dordtse kerkenraad verliep plezierig. „Na het afscheid hoorde ik die mannen op het trottoir tegen elkaar zeggen: „Wij hebben een dominee.” Waarop ik in de deuropening tegen Nelleke zei: „Echt niet!” Ik bedankte. Terwijl ik wist dat ik erheen moest Dat heb ik geweten. Het heeft me een mager halfjaar opgeleverd.”

Een collega die hem enkele maanden later bezocht, liet hem weten dat hij naar Dordt moest. „Dat was hem kennelijk duidelijk gemaakt, maar ik bleef me verzetten In augustus belde de scriba van Dordt met de mededeling dat ze nog een troostzondag van me tegoed hadden. Een avondmaalszondag in september Ik had maar te gehoorzamen

Heere. Je zou ook kunnen zeggen: de zending. In het hele voorafgaande traject roept Hij je tot deze dienst Bij het ontvangen van het ambt, zendt Hij je ook.”

Op 13 mei 2001 vervulde hij als gastpredikant een middagdienst in de christelijke gereformeerde kerk van Dordrecht-centrum.

„Ik preekte over Ezechiël 9 vers 4 en 5, een aangrijpende stof Het was een bijzondere dienst. Tijdens het preken kwam die gemeente sterk op me af, terwijl ds. Van de Weerd er nog stond Die avond heb ik het de broeders in Rotterdam verteld „Misschien moet je er later nog eens naartoe”, zei een van hen nuchter

DORDRECHT

Februari 2006 kwám er een beroep uit Dordt „Ondertussen was er heel wat gebeurd We voelden ons buitengewoon op onze plek in Rotterdam Door de open mentaliteit van de Rotterdammers en de pastorale contacten in de gemeente, die gestaag groeide. Veel jonge mensen sloten zich aan; we hadden goede

Die zondag hing de hemel laag. De bediening van het avondmaal vond plaats vanuit Psalm 45 ’s Avonds heb ik gepreekt uit Hooglied „Trek mij, en wij zullen U nalopen.” De dag erna heb ik de scriba gebeld, met hangende pootjes Of ik een gesprek met de kerkenraad kon hebben. Toen heb ik eerlijk verteld dat ik een verkeerde beslissing had genomen. De classis bewilligde in een nieuw beroep Biddag 2006 had ik bedankt, in het najaar volgde het tweede beroep, januari 2007 deed ik intrede ”

RENSWOUDE

Goddelijke leiding en menselijke factoren zijn in het beroepingswerk volgens de Barendrechtse predikant wel te onderscheiden, maar niet te scheiden „Er kunnen omstandigheden zijn die het wenselijk maken dat je in een bepaald deel van het land woont. Komt er een beroep uit die streek, dan kan ik me voorstellen dat je het aanneemt Als je met een goed geweten kunt zeggen dat je er Gods hand in ervaart en er geen onzuivere motieven meespelen, wie ben ik dan om voor te schrijven dat er nog een bijzondere bevestiging moet volgen? Je mag een krachtige roeping sowieso nooit gebruiken om je gezag ermee te legitimeren.”

Uit eigen ervaring weet ds. Kieviet hoe ver-

„Ik had blijkbaar die sterke roeping nodig”

schillend het kan gaan „De weg naar Dordt ging gepaard met veel emotie. Het beroep vanuit Renswoude beleefde ik heel anders. Die gemeente was kort daarvoor ontstaan Ds. Den Butter, inmiddels emeritus, had er veel betekend, ik kreeg een beroep. Dat zag ik als Gods weg, zonder schokkende dingen eromheen. Heel kalm heb ik het beroep aangenomen. Toen ik er stond, heeft de Heere bevestigd dat het de juiste beslissing was ” In twee van de drie gemeenten diende hij acht jaar. „Dat vind ik een mooie periode. Houdt de Heere je ergens veel langer, dan zal Hij erin voorzien, maar ik was blij met die wisseling. In acht jaar leer je een gemeente echt kennen, maar er treedt meestal nog geen wederkerige vermoeidheid en irritatie op. Er zijn gevallen waarin je weleens jaloers kunt zijn op het episcopale stelsel, waarin voorgangers door een bisschop worden geplaatst of verplaatst. Die mogelijkheid kennen wij niet, al wordt er achter de schermen soms wel bemiddeld Ik heb dat zelf ook wel gedaan.”

ONTGROEID

Opvallend in de gang van veel bekende oudvaders is, dat ze begonnen in een klein dorp en vervolgens elk beroep naar een grotere plaats aannamen. Tot ze in een bekende

stad waren aangekomen, waar ze de rest van hun leven stonden. Ze lieten ook weinig getuigenissen na over de wijze waarop ze een beroep aannamen of strijd die ermee gepaard ging. „Het kan ons leren niet al te opgeblazen over deze zaken te spreken”, constateert ds Kieviet

De weg van het seculiere Rotterdam via het veel kerkelijker Dordrecht naar het orthodoxe Renswoude ervoer de christelijke gereformeerde predikant niet als een weg van dal naar hoogte. „Het stadspastoraat heb ik als een groot voorrecht ervaren Je krijgt mensen over de vloer die je niet zomaar in een vakje kunt passen. Juist de grensgangers hebben me altijd aangetrokken Ik ging ook meedraaien in de diensten van stichting Ontmoeting. Heel wat keren heb ik voor thuis- en daklozen gepreekt Prachtig!”

Tegenover de kerk in Dordrecht lag destijds een opvanghuis van het Leger des Heils. „Ik zie nog voor me hoe een mannetje met een pet op, slippers aan de voeten en een tasje op de rug naar de avondmaalstafel sjokte. Met dat type mensen heb ik wat gekregen. Ik ben geen vrijbuiter geworden, maar het kriebelt af en toe als alles per se volgens onze strikte normen en vormen moet gaan. Dat ben ik in Rotterdam en Dordt wel wat ontgroeid.”

DUURZAAM LUTHERS

Duurzaam Luthers, zo heet een project dat onlangs van start ging. De Luthersen, die onder de parpaplu van de PKN verkeren, worden steeds ouder en minder in getal Als er niets gebeurt, gaat het luthers gedachtegoed eraan, menen de organisatoren De Lutherse kerk is in ons land nooit erg groot geweest. Verreweg de meeste gemeenten ontstonden aanvankelijk dankzij vluchtelingen afkomstig uit Antwerpen en Oostenrijk, alsmede Duitse en Scandinavische handelaren Het gedachtegoed van Luther was al snel tanende. In 1791 kwam er vanwege de moderne koers een scheuring, waardoor de Hersteld Evangelische Lutherse gemeente ontstond. De betiteling ”hersteld” was echter geen garantie voor rechtzinnigheid. Herman Friedrich Kohlbrugge die tot deze kerk behoorde, verloor zijn recht tot proponeren, juist omdat hij het Luthers erfgoed van de rechtvaardiging van de goddeloze klip en klaar leerde. Op den duur kwam het tussen de gescheiden Luthersen weer goed en in 1952 gingen ze samen verder Echter niet omdat ze met Luther beleden ”Gods woord houdt stand in eeuwigheid en zal geen duimbreed wijken”. De vrijheid van een christenmens die Luther bepleitte, werd op een wereldse wijze geïnterpreteerd. Ik herinner me dat jaren geleden een jongeman uit de Lutherse kerk in Hoorn een dienst bezocht van de Stichting Predik het Woord. Daar hoorde hij voor het eerst wat Luther eigenlijk

leerde In 2004 kwamen de luthersen onder de parpalu van de PKN met behoud van een eigen status. Iets waar overtuigd hervormden op gereformeerde grondslag jaloers op waren. Hen werd dat namelijk onthouden, met een droevige kerkscheuring als gevolg. Die paraplu was er mede om de Luthers kerk in Nederland te helpen overleven Blijkbaar heeft het monsterverbond niet gewerkt. Vandaar de poging om het luthers erfgoed te verduurzamen. Duurzaam Luthers? Luther vond het niet erg wanneer zijn naam vergeten zou worden Hij had geen ambitie om leider te worden van een godsdienstige groepering. Hij wenste Gods woord onder de aandacht te brengen Luther was niet volmaakt. Hij had zijn afwijkingen betreffende avondmaal en hemelvaart Toch vind ik het mooi dat Theodorus van der Groe in dat verband spreekt over de dwalingen van ”onze geloofsbroederen, de

Lutheranen”. We kunnen dogmatisch correct zijn en toch vreemd zijn aan het ”ware leven” Ds E du Marchie van Voorthuysen vertelde eens: „Ik heb eens een man gekend die zocht maar steeds dwalingen bij Luther. En als hij er dan weer één bij Luthers avondmaalsviering gevonden had, had hij daar zo’n plezier van, dan praatte hij daar veel over. Hij leek dan op een klein keffertje, dat tegen een leeuw blafte, zo ergens bij zijn achterpoten. Een leeuw, die dan op zijn best even omkeek naar dat gekef bij zijn achterpoten, alsof hij zeggen wilde: Ga toch naar huis, hondje!” Ik gun uiteraard de Luthersen dat hun kerkgebouwen mogen blijven bestaan, inclusief inventaris. Een gepaste herbestemming gunnen we ze ook, bijvoorbeeld verhuren als preekplek voor degenen die een volop bijbelse prediking begeren In ieder geval zou ik de bezorgde Lutheranen willen attenderen op de website van Hugo van Woerden die met de regelmaat van de klok prachtige citaten van deze man Gods verspreidt en ook verschillende malen een dagboek vanuit Luthers werken samenstelde. Het overdenken daarvan is nog meer waard dan de bewaring van welke Lutherse vindplek in Nederland dan ook. Wie een mail richt aan info@maartenluthercitaten nl kan verzekerd zijn van rijke kost die zelfs duurzamer is dan de zon. Het biedt namelijk perspectief over dood en graf.

Ds M. van Kooten, Elspeet

Welkom

Voor dit jaar nog te boeken!

• Comfortabel kamperen in een luxe ingerichte tipi-tent

• Per tent te boeken

• 1-6 personen per tent

• De mogelijkheid is er ook om met familie of vrienden een groep samen te stellen voor alle 4 de tipi-tenten (privéveld)

Voor meer info en foto’s mailen naar derusthoeveotterlo@gmail.com of bel naar 06-23107952

BETUWE UITJE

Hétadresalshetgaatom hetplannenvanjouwuitje indeBetuwe.Verkende schitterenderegioopeen retroscooter,e-chopper, e-bikeofstep.Vissen, wandelenmetalpaca’s…Bij onskanhetallemaal.

Startbouw Sept.2023

Investeren op de Veluwe

Inclusief grond Duurzame investering

Stenen woning 6-8 pers. Vast/variabel rendement

Eigen gebruik/verhuur

Beleven inde Betuwe!

Wij zijn het a es v uw exlusieve beplanting

Naast onze openingstijden bent u o eventueel ’s avonds op afspr k v

afspraak van harte welkom!

OPENINGSTIJDEN (eind april tot einde seizoen) vrijdag 9 00-18 00 zaterdag 9 00-16.00 uur Of maak een afspraak (ook voor ’s avonds).

T 06-21 41 78 75 - Beemstraat 17 - Nieuwaal - geldersepr

Jenthe

Jenthe (45) is met haar man Maarten (48) en hun kinderen Jos (18), Laura (16), Lindy (13) en Heidy (12) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderij.

Alles is intens hier. De hoogte, de diepte. De warmte, de kou De stilte, de hectiek En tot de hectiek behoren de wisseldagen Vooral die waarop gasten met de beste bedoeling of volkomen argeloos drie uur te vroeg op de stoep staan Én die waarop er vier families tegelijk plaatsmaken voor vier nieuwe gezinnen Zo’n dag is het vandaag.

Terwijl poetsvriendin Melitta vier appartementen schoonmaakt, hang ik de ene na de andere was aan de lijn, zonder dat de stapel in de wasruimte lijkt te slinken Het is warm en de tijd tikt onbarmhartig door Je wilt niet dat de bedden nog onopgemaakt zijn als je al koffie moet inschenken voor de nieuwkomers Haastig grijp ik de strijkbout

En dan gaat mijn telefoon Een onbekende mannenstem zegt in het Nederlands dat hij met z’n gezin vakantie viert op een uurtje afstand van ons, maar dat zijn vrouw tijdens een bergwandeling in het ziekenhuis is beland met een gecompliceerde beenbreuk en een zware hersenschudding. Hij wil dolgraag naar haar toe Alleen, hun kinderen mag hij niet meenemen en hij wil hen ook niet achterlaten op de camping waar ze bivakkeren. Nu heeft hij via via gehoord dat er hier Nederlanders wonen, en hij vraagt zich af „Breng ze maar gauw!” zeg ik De opluchting die vervolgens doorklinkt in de stem aan de andere kant van de lijn is voldoende om met een tevreden gevoel dit telefoongesprek af te ronden

Maar dan sta ik toch twee tellen verdwaasd over mijn

strijkplank heen te staren Er zijn gasten onderweg

Die moeten goed ontvangen worden En er zijn kinderen onderweg. Daar moet ik goed op passen. Hoe veel komen er eigenlijk? En hoe oud zijn ze precies? Op een holletje ga ik naar Melitta Hijgend vraag ik haar

om de ramen voor één keer over te slaan. „We zullen zo moeten babysitten, dus ik vrees dat we beter eerst de allerbelangrijkste dingen kunnen doen ” Verbluft hoort ze mijn korte relaas aan, dan gaan we allebei als een speer aan het werk

Misschien komen er gewoon twee tieners, stel ik mezelf gerust. Die kunnen zelfs een handje helpen. Een uur later rijdt er een Nederlandse Volkswagenbus voor Ik mik een wasknijper terug in het mandje en haast me naar de wagen. De jongeman die uitstapt, ziet er afgepeigerd uit Hij tilt een maxicosi van de passagiersstoel met een baby erin die zich zo te zien flink heeft ondergespuugd. Van de achterbank rolt een peutermeisje en meteen daarna een kopie ervan Ik knipper met mijn ogen, omdat ik dubbel denk te zien „Dit is onze tweeling”, licht hun vader toe, waarna hij een jochie van een jaar of vier uit de auto trekt En dan stapt er ook nog een iets ouder broertje uit Vijf kids onder de zeven jaar!

Nee, koffie wil de man niet, hij moet meteen door, het bezoekuur begint bijna Medelijdend kijk ik de bus na Wat een narigheid voor die mensen, midden in hun vakantie! Je zult je kinderen maar moeten achterlaten bij wildvreemden De tweeling zet een keel op, omdat hun vader wegrijdt Als ik een van beiden optil, voel ik een overvolle luier en komt een niet nader te omschrijven lucht me tegemoet Het kleinste broertje gaat ondertussen aan de wandel Richting het zwembad „Hé”, zeg ik en ik haast me achter hem aan met de ene helft van de tweeling op mijn arm, wat voor de andere helft aanleiding is om nog harder te gaan huilen

Volgende keer: Kinderinvasie II

Emoties als kompas voor jezelf

Mijn omgeving zegt dat ik veel te rationeel in het leven sta. Ik heb zelf het idee dat ik niet bij mijn emoties kan komen. Soms denk ik zelfs dat ik helemaal geen emoties heb. En eerlijk gezegd kunnen mij die emoties ook niet zo boeien. Hebben emoties nut voor ieder mens? Of kun je ook prima met je verstand alleen leven?

Wanneer wij geloven dat de mens naar Gods beeld geschapen is, en wanneer we geloven dat de Heere Jezus de menselijke natuur heeft aangenomen, dan hebben we al spoedig het antwoord gevonden: emoties doen ertoe in het leven van mensen. Lees bijvoorbeeld hoe Adam zich eenzaam voelde, omdat er geen tweede mens was Lees hoe Adam en Eva zich gingen verstoppen vanwege gevoelens van schaamte. Lees hoe de Heere Jezus met innerlijke ontferming bewogen was tijdens Zijn leven op aarde. Lees ook hoe de discipelen uit angst riepen: „Wij vergaan!” Je onthoudt jezelf en je omgeving heel veel wanneer je afgesloten van je emoties door het leven gaat. Meestal is er een reden voor, om je emoties uit te schakelen Het kan zijn dat je van generatie op generatie meegekregen hebt: ”voelen is voor watjes” of ”sterke mensen huilen niet” Je ratio kan allerlei redenen bedenken –hoor hoe hier het woord ”denken” een rol speelt– om maar niet te hoeven voelen.

Emoties zijn er altijd. Ze zijn ingeschapen. Het is belangrijk dat je leert luisteren naar je emoties. Emoties kun je als een kompas voor jezelf gebruiken. Om het leven vol te kunnen houden, heb je rust en ritme nodig En om je met anderen te kunnen verbinden, heb je én je verstand én je emoties nodig. Waarom is rust en ritme nodig? Kijk naar de schepping. Alles heeft zijn bestemde tijd. De jaargetijden, eb en vloed, regen en droogte, dag en nacht, kou en warmte Ze hebben allemaal hun eigen kenmerken. We weten hoe de nacht zich onderscheidt van de dag. Zo is het ook belangrijk dat we onze eigen emoties herkennen Dat helpt ons om goed voor onszelf en voor anderen te zorgen. Als je emoties wilt leren herkennen, ontdek je dat die op heel verschillende manieren tot uiting komen. Globaal gezien zijn er vier kanalen waarlangs emoties van zich laten horen: 1 lichaam, 2 brein, 3 emotioneel gedrag en 4 beelden/ metaforen.

Wilma Trouwborst-Bos is psychosociaal therapeut in haar eigen praktijk.

www.praktijkremonte.nl

Je hoeft er niets voor te doen om bij je emoties te

LICHAAM

Je lichaam wil jou iets vertellen: je krijgt bijvoorbeeld gloeiende wangen (schaamte), je voelt je misselijk worden (walging), je krijgt een zwaar gevoel (angst), je wenkbrauwen gaan omhoog (verbazing), je begint te glimlachen (blij), het voelt alsof je op pantoffeltjes loopt (opgetogen), je keel knijpt dicht (angst). Je kunt jezelf trainen door aandacht te geven aan deze lichamelijke reacties. En door je ervan bewust te worden, raak je langzamerhand meer bekend met de emoties die erbij horen Wees nieuwsgierig naar wat je lichaam jou probeert te vertellen.

BREIN

Je kunt ook aan je gedachten merken dat er een emotie is Je blijft bijvoorbeeld piekeren: stel dat iemand erachter komt, hoe kan ik me er dan uitwerken (schaamte/schuld). Je voelt je in alles tekortgedaan (verdriet) Dit is leuk, ik zou dit wel vaker willen doen (enthousiasme). Het kan zijn dat je de neiging hebt om niet te lang stil te staan bij wat er gebeurt, en je gebruikt je energie om de dingen te bagatelliseren.

GEDRAG

Wanneer het lastig is om contact te maken met je lichaam, en wanneer het je ook niet lukt om te letten op wat er in je brein verandert, is er nog een derde manier waaraan je kunt merken dat je emoties hebt: je gedrag. Stel dat je in de winkel loopt en iemand negeert jou Ter plekke voel je een reactie in je gedrag: je trekt je terug (schaamte), of je reageert geïrriteerd (boos). Of je snauwt ineens tegen de caissière Begin ermee om een paar seconden stil te staan bij de vraag: ”Wat doe ik? Welk gedrag is er zichbaar?” Zo komt het proces van het herkennen van je emoties op gang.

BEELDEN

Wanneer het je niet lukt om te ontdekken wat je lichaam jou vertelt, wat je brein denkt of welk gedrag je vertoont, is er nog een vierde manier om te ontdekken welke emoties jij hebt. Het kan zijn dat je sterk in beelden of metaforen denkt Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je wel door de grond kunt zakken (schaamte). Of dat je een gat in de lucht wilt springen (blij)

RUST EN RITME

Wees mild voor jezelf als je onderzoek naar je emoties doet. Wanneer er in het verleden redenen zijn geweest waarom het voor jou veiliger voelde om je af te sluiten voor je emoties, dan heb je veiligheid nodig om nu je emoties toe te laten. Zet jezelf niet onder druk, veroordeel jezelf niet Nodig jezelf uit om te onderzoeken wat er nog meer is dan alleen je brein

Je hebt rust nodig om dit bij jezelf op te merken. Je hebt ook ritme nodig Dat wil zeggen dat je er met een zekere regelmaat bewust bij stilstaat. Wees er alert op dat je dit niet alleen doet. Zoek een goede vriend of vriendin op. Stel jezelf stapje voor stapje open Je zult ontdekken dat je er niets voor hoeft te doen om bij je emoties te komen. Ze komen vanzelf. Het is alleen belangrijk dat je ze gaat herkennen En de volgende stap is dat je ze gaat erkennen. Zo kun je ze gaan accepteren en uiteindelijk waarderen. Het kan je helpen om de emoties te onderscheiden in zeven categorieën: blij, bang, boos, bedroefd, nieuwsgierig, schaamte, walging. Iedereen heeft in dit leven te worstelen met emoties. De Heere roept ons op om al onze bekommernissen op Hem te werpen. We mogen het heel concreet benoemen, dat we boos zijn, dat we blij zijn over wat we meemaken. Zo kunnen we al onze begeerten met bidden en smeken bekendmaken bij God, zonder al te bezorgd te zijn over wat ons overkomt

Gemak dient de militair, maar slecht ontworpen, gehackt of misbruikt vormt AI snel een risico.

KRIJGSMACHT EXPERIMENTEERT MET

ARTIFICIAL INTELIGENCE

Robothond Spot hoeft nooit te plassen

Op veel terreinen wordt ”artificial intelligence” (AI) toegepast, ook bij defensie. Maar is het verantwoord om (oorlog)machines met kunstmatige intelligentie te laten denken en handelen als mensen? Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim: ”Bij de toepassing van AI blijven wij als gebruikers zelf verantwoordelijk. Stap voor stap wil ik AI toepassen en evalueren.”

tekst: RIEKELT PASTERKAMP beeld: MEDIACENTRUM DEFENSIE

Bij kunstmatige intelligentie (”artificial intelligence” of AI) worden menselijke vaardigheden nagebootst door een machine. Een AI-systeem ontvangt data, bijvoorbeeld via een camera of microfoon, en kan daar zelf op reageren. Sommige AI-technologieën bestaan al meer dan zestig jaar AI is dus niet nieuw, maar speelt de laatste jaren een steeds grotere rol in het dagelijks leven Denk bijvoorbeeld aan de chatrobot die helpt bij de klantenservice, of grappige fotofilters die werken op basis van gezichtsherkenning. Andere voorbeelden van AI zijn zoekmachines, autocorrectie en zelfrijdende auto’s. Hoewel AI ons leven op tal van vlakken een stuk gemakkelijker maakt, zien experts ook risico’s. Want ons complete denkvermogen uit handen geven aan een computer, dát lijkt (nog) niet zo slim. En die wereld vol zelfrijdende auto’s, gerund door robots? „Zie ik ook niet gebeuren”, zegt Jeroen van der Vlugt in de Defensiekrant Hij houdt zich binnen Defensie bezig met IT, data en cybersecurity.

ALARM

Het kan overigens goed fout gaan met AI Neem de toeslagenaffaire Hier ging het ‘slimme’ algoritme van de Belastingdienst faliekant de mist in, waardoor onschuldige mensen onterecht bestempeld werden als fraudeur.

Strijdkrachten wereldwijd investeren in AI-technologie.

Militairen kunnen AI toepassen in wapensystemen, logistieke processen en data-analyse In de praktijk zou AI bijvoorbeeld door het leger kunnen worden gebruikt om alarm te slaan als er iets verandert in inlichtingenbeelden, om vliegroutes te optimaliseren of om vriend/ vijand van onpartijdig te onderscheiden.

Binnen de Nederlandse krijgsmacht wordt volop geëxperimenteerd met AI. Neem de robothond Spot die voor de Koninklijke Marechaussee een prima speur- en verkenningsmaatje blijkt te zijn. Spot wordt niet moe, hoeft nooit te plassen en aan een blokje om in de stromende regen heeft hij geen behoefte Maar eenmaal goed ‘afgericht’ doet hij wél precies wat zijn baasje wil. Zo’n aangestuurde viervoeter is wel een gekke gewaarwording. Met vijf camera’s, 360 graden zicht en infrarood laser heeft Spot binnen no time in de gaten wat er om hem heen gebeurt. Een persoon of object wordt behendig ontweken en door middel van een paar kniebuigingen en draaitjes om zijn as registreert hij zelfs beweging in de meest geniepige hoekjes.

De Koninklijke Landmacht heeft een eenheid in huis die ”Robot en Autonome Systemen (RAS)” mag proberen. Op en rond een kazerne in Oirschot wordt er getest met onbemande grondvoertuigen voor bijvoorbeeld het transport van zware materialen Zo kan de onbemande Mission

Master Cargo met gemak 600 kilo aan personeel en materieel meenemen Makkelijk op missie of in moeilijk begaanbare gebieden.

OP HOL

Gemak dient hier de mens, of beter gezegd: de militair Maar slecht ontworpen, misbruikt of gehackt vormt AI snel een veiligheidsrisico Een algoritme is in sommige gevallen relatief simpel te saboteren, met alle gevolgen van dien Nu is een op hol geslagen robotstofzuiger niet direct ieders nachtmerrie, maar autonome (wapen)systemen die hun eigen gang gaan, dat is toch andere koek. „Aan de voorkant moet alles dichtgetimmerd zijn, met name op het gebied van privacy en veiligheid”, zegt Van der Vlugt van Defensie. „Daar is nog geen sluitende oplossing voor gevonden.”

Dat AI de wereld bezighoudt, bleek wel toen half februari in het World Forum in Den Haag door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Ministerie van Defensie een congres over AI werd georganiseerd. Ongeveer tweeduizend deelnemers van over de hele wereld, van overheden, het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld, de academische wereld en denktanks, kwamen hier samen Uitkomst van twee dagen met elkaar praten: verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie moet hoger op de politieke agenda Een opdracht voor overheden over de hele wereld.

KOPLOPER

Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim onderschrijft de uitkomst van het internationale congres.

„Defensie ziet de mogelijkheden van AI en zal er steeds meer gebruik van maken. AI gaat niet alleen over de inzet van wapensystemen Met AI kunnen we bijvoorbeeld de steeds groter wordende hoeveelheid informatie voor onze bedrijfsvoering ook veel beter verwerken. Ook bij de toepassing van AI blijven wij als gebruikers zelf verantwoordelijk Stap voor stap wil ik AI toepassen en evalueren.” Er is wel haast geboden, aldus Eichelsheim „Tien jaar geleden was de Europese Unie koploper in onderzoek naar Artificial Intelligence Maar inmiddels is China ons voorbijgestreefd.”

Dat China de EU voorbij is gestreefd, komt volgens de hoogste militair van Nederland door een nationale aanpak van China. Daar worden naast de traditionele defensie-industrie ook bedrijven als Alibaba en Huawei, én de academische gemeenschap ingezet voor de ontwikkeling van de Chinese krijgsmacht.

DREIGING

De Russische invasie van Oekraïne was een ”wake-up call” voor het Westen Maar het is zeker niet het enige type dreiging dat zich opdringt. Steeds vaker blijkt er sprake van een hybride machtsstrijd Desinformatie beïnvloedt dagelijks onze democratieën. En toenemende cyberaanvallen zijn continu een bedreiging voor vitale infra-

structuur en processen ”

Eichelsheim spreekt de vrees uit dat Europa zich moet voorbereiden op beperkingen in de aanvoerlijnen. Maar er is meer aan de hand, zoals langs de randen van Europa Denk aan instabiliteit en extremisme, gevoed door de effecten van klimaatverandering en ontoereikend overheidsbeleid. „En binnen ons koninkrijk zorgen georganiseerde criminele organisaties voor ondermijning van de rechtstaat en extremer geweld op straat ”

Volgens de generaal is het dan ook belangrijk in deze nieuwe realiteit verantwoordelijkheid te nemen „Nederland en Europa moeten sterker worden om onze vrijheid, veiligheid en welvaart nu en in de toekomst te kunnen beschermen.”

Reformatorische vereniging voor ouders bij wie tijdens de zwangerschap of kort na de geboorte kind(eren) zijn overleden www.indeknopgebroken.nl

Bashiru Mpando (11 jaar) droomt ervan om dokter te worden Helpt u mee zijn droom waar te maken? Timotheos biedt goed kwalitatief onderwijs in Malawi Zo kan Bashiru zijn diploma halen, krijgt hij voeding en brengen we hem in aanraking met het Evangelie

Meer informatie en doneren: www timotheos nl/help-mee of scan de QR- code hiernaast

Dat een zwangerschap niet altijd rozengeur en maneschijn is, weten de meeste mensen wel. Maagzuur, striae, aambeien, oedeem – het hoort er vaak in bepaalde mate wel bij. Vervelend, maar te beredeneren waardoor het ontstaat én straks weer weg is. Maar er zijn van die klachten die eigenlijk niemand begrijpt, die geen bijwerking zijn van een positieve verandering in je lichaam

Henrieke de Wit is verloskundige en moeder van drie. Blogt op terdege.nl over het wel en wee rond bevallen.

Die klachten zijn gewoon onverklaarbaar en daarmee des te hinderlijker Jeuk bijvoorbeeld Denk met mij de komende tweehonderd woorden eens mee over jeuk Jeuk is vreselijk, alleen de gedachte al Linda zag ik tijdens haar zwangerschap regelmatig op het spreekuur Vanaf een week of dertig kwam ze al krabbend de kamer inlopen Ze had jeuk, overal Armen, benen, buik, rug, borsten Door middel van bloedonderzoek sloten we uit dat het om zwangerschapscholestase ging, de vorm van jeuk die het gevolg is van een verminderde afvoer van galzuren, waardoor deze ophopen in de lever en het bloed, en klachten veroorzaken. Linda hoorde bij de ongelukkige twintig procent zwangere vrouwen met jeuk Niet verklaarbaar, heel vervelend Rond een week of zevenendertig was ze het zat „Ik ben op”, zuchtte ze, „’s nachts is de jeuk het allerergst, ik slaap amper twee tot drie uur Onder de douche word ik gek en daarna is het helemaal verschrikkelijk ” Alle tips kende ze inmiddels wel, ventilerende kleding, huid vet houden, niet te warm douchen, ijscompressen, nagels kort en proberen niet te krabben „Maar dat laatste”, schamperde ze, „mensen die dat zeggen hebben echt geen idee ” „Wat wil je”, vroeg ik, aftastend hoeveel draagkracht er nog was „Niks, denk ik”, zei ze, „een nacht goed slapen, dat zou al zo fijn zijn. En even klagen, gewoon zeggen hoe het met me is, hoe het echt gaat, hoe ik me eronder voel Het is maar jeuk, hè ” Toen lachte ze toch ook weer een beetje „Oké”, zei ik, „dan ben je aan het goede adres, klaag maar even lekker. En voor dat slapen kunnen we wel wat regelen, als je lichaam even moet bijtanken en je geest veerkracht nodig heeft voor de laatste etappe ” Daar ging ze over nadenken, maar voor nu hoefde dat nog niet. „Bedankt”, zei ze, al krabbend, „voor het luisteren, dat verlicht.” „Tot volgende week”, antwoordde ik, „voor klagen, vragen enne niet krabben ”

’ s Nachts is het het ergst, onder de douche word ik gek, daarna is het verschrikkelijk

Onder

ons

1.

Onze lieve opa en oma

Van Weelden zijn 30 mei D.V. 50 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen gewenst! Liefs van de kinderen en kleinkinderen Bongerd 22, 3925 JT Scherpenzeel

2.

Op 31 mei zijn onze (o)pa en (o)ma 40 jaar getrouwd We zijn dankbaar dat we dit mogen vieren Wij wensen jullie nog vele goede jaren toe en Gods zegen! Liefs, kinderen en kleinkinderen

3.

Kraamverzorgster Dineke Vermeer kraamde pas bij de derde generatie: Onlangs zorgde ze voor Myrthe en Jan Geert van Niftrik na de geboorte van zoontje Levi In 1975 kraamde ze bij grootmoeder Doornebal-van Leeuwen en in 2007 bij moeder Van de Pol-Doornebal

4.

Op 3 mei waren onze lieve (o)pa en (o)ma Bax 40 jaar getrouwd. Nog van harte gefeliciteerd! We zijn God dankbaar voor al Zijn zegeningen. We wensen jullie nog veel goede en gezegende jaren samen! Veel liefs van jullie kinderen en kleinkinderen Mussentiend 4, 4264 RS Veen

5.

Op 11 mei waren onze lieve papa en mama 12,5 jaar getrouwd. We willen hen hiermee feliciteren en wij wensen jullie Gods zegen toe. We zijn dankbaar dat we dit samen mogen vieren Liefs Hanne, Bart, Lisa en Joas van Ravenhorst. Smitshoek 27, 6732 CG Harskamp

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en een korte tekst inzenden: Onder Ons Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl

Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

6.

Op 18 mei waren onze geliefde ouders en grootouders, Jan en Maria Beens-Jumelet, 50 jaar getrouwd Wij willen jullie van harte feliciteren en Gods zegen en nabijheid toewensen Liefs, jullie kinderen en kleinkinderen.

7.

Op 12 mei waren Teun en Marja Luimes-Grinwis 12,5 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd Al het nodige en Gods onmisbare zegen gewenst. Bredeweg 10, 3253 EB Ouddorp

8.

Op 21 mei waren onze geliefde ouders en (over) grootouders, Teunis Put en Jacoba Put-Hooijmeijer, 60 jaar getrouwd Wij willen hen van harte feliciteren. Onze wens is dat ze nog een poosje voor elkaar en voor ons gespaard mogen blijven Oranjestraat 66, 2983 HT Ridderkerk

Persoonlijk

Ervaring (+20 jaar)

Complete levering

Groot assortiment

HELP JIJ ONS OM

KIND TE ZIJN?

KOM IN ACTIE!

Maak het leven en de ontwikkeling van een kind met een beperking Jemima mogelijk.

van een een in

GOD WAS TOCH ALTIJD ALMACHTIG? WAAROM HEEFT

HIJ DAN LATEN GEBEUREN DAT ER ENGELEN VIELEN?

EN HIJ HAD TOCH OOK KUNNEN VOORKOMEN DAT ADAM

EN EVA VAN DE ”VERBODEN BOOM” ATEN? HOE MEER

IK OVER DIT SOORT DINGEN NADENK, HOE MEER MIJN GELOOF LIJKT TE VERANDEREN IN ONGELOOF. OMDAT VEEL DINGEN GEWOON NIET TE BEVATTEN ZIJN.

Ds. A.T. Vergunst, Carterton (Nieuw-Zeeland)

Veel in de Bijbel stijgt boven onze denkwereld uit Het is geen wetenschappelijk boek, maar een Goddelijke openbaring van geheimenissen waarvan we anders nooit iets zouden weten De Bijbel geeft ons inzicht in een aantal dingen waarvan God wil dat wij die weten. Er zal nog wel oneindig veel meer bij God zijn dat Hij ons niet liet weten, omdat we dat niet nodig hebben op onze levensreis. Ik word er dus niet verlegen van als ik bepaalde dingen over God niet kan beantwoorden vanuit de Bijbel, want de Bijbel is maar een heel kort boek over een oneindige God. Thomas van Aquino schreef: „Datgene dat we van God kennen, is niets ten opzichte van wat Hij is.” Als we echt alles over God wisten, dan zou Hij allang geen God meer zijn. Hij is oneindig en onvatbaar voor ons kleine verstand Natuurlijk kon God de val voorkomen als dat Zijn wil was geweest. Als Hij dat niet kon, dan is Hij niet almachtig! Natuurlijk kon Hij voorkomen dat Zijn hoogste engel in opstand kwam en een groot aantal volgelingen kreeg in de hemelse opstand. Dat Hij dat niet deed, zal een goddelijk doel gehad hebben Niet alleen is Hij almachtig, maar ook oneindig wijs. Dus er moet een goede reden geweest zijn waarom God de zonde toeliet, Hij heeft nooit iets ongerijmds gedaan in Zijn schepping De grondwaarheid dat God liefde, wijs, heilig, rechtvaardig, soeverein en genadig is, moet rust geven in de vragen die wij niet kunnen beantwoorden Vertrouw erop dat Hij weet wat Hij deed en doet en zal doen, zonder alles te begrijpen. Dat doen we overigens heel gemakkelijk met aardse dingen en daar liggen we nooit wakker van. Ik gebruik mijn toetsenbord om dit te schrijven, maar begrijp nog steeds niet hoe die lettertjes op het scherm komen

Ik stuur geld van Nieuw-Zeeland naar Amerika door een paar keer over mijn telefoon te vegen. Ik ga videobellen met mijn kinderen aan het andere eind van de wereld en binnen twee seconden kunnen we elkaar zien! Dat komt door menselijke uitvindingen die degenen die wat meer kennis en wijsheid dan ik hebben, wel begrijpen Als dat onder mensen al zo werkt, mag dan God ook Zijn wijsheid en kennis hebben die ons verstand ver te boven gaat? Laat dat je geloof niet aan het wankelen brengen, maar laat het je tot aanbidding brengen, omdat God zo oneindig groot is. Er is in het geloof echt plaats voor redeneren Logica is niet iets duivels, maar kan heel helder en verfrissend zijn. Alleen, als we in ons redeneren gaan reden-eren, dan gaat het verkeerd Dan stellen we ons denken boven Gods openbaringen Dat is als het binnengaan van een doolhof, waarin je ineens in een diepe kuil kunt duikelen Moet je niet doen! Blijf binnen de grenzen van de openbaringen die God in Zijn Woord aan ons gegeven heeft. Dat is genoeg om door dit leven tot het eeuwige leven te gaan

Tot slot: geloof en wetenschap zijn geen vijanden. Om het Woord te geloven, hoeven we echt geen intellectuelle zelfmoord te plegen Er zijn veel zaken in de wetenschap die ons geloof in de Bijbelse openbaring juist kunnen versterken. De Bijbel spreekt over het oordeel van een wereldwijde vloed Wetenschappelijk onderzoek kan verrassend feiten naar boven brengen die zo’n wereldwijde gebeurtenis bevestigen Wetenschap kan daarom tot op zekere hoogte ons geloof in de Schrift versterken, maar niet werken. Daar hebben we de Heilige Geest voor nodig

„Maak het kort”

Twee weken voor het einde van de Dordtse Synode maakten de predikanten -of in ieder geval een aantal van hen- een uitstapje naar Den Haag. Het was maandag 13 mei 1619. Op de agenda stond geen ontspannen strandwandeling, maar de onthoofding van de Hollandse raadpensionaris, Johan van Oldenbarnevelt. De voorgangers zaten eersterangs. Voor Van Oldenbarnevelt vergaten de regenten echter een bidstoel klaar te zetten voor z’n laatste gebed

tekst: SANDOR VAN LEEUWEN beeld: WIKIPEDIA

Het Rijksmuseum bewaart twee wandelstokken van Van Oldenbarnevelt en het zwaard van de beul.

De beul of scherprechter was een Duitser: Hans Pruijm.

”Ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot, en zo zal ik sterven”, waren de laatste woorden van Van Oldenbarnevelt.

Van Oldenbarnevelt wordt op 14 september 1547 in Amersfoort geboren. Waar precies, is onduidelijk: mogelijk aan de Kortegracht, maar het kan ook in een van de beroemde Amersfoortse muurhuizen of in een boerderijtje tussen de stad en Soest geweest zijn. Zijn vader, die ”Gerritje Simpel” wordt genoemd, gaat zich nogal eens te buiten aan drank en vechtpartijen. Ergens rond 1568 slaat hij iemand dood en moet hij vluchten Niettemin doorloopt zoon Johan de Latijnse school. Daarna gaat hij in Den Haag werken.

In 1566 vertrekt hij naar Leuven om te studeren

Via Frankrijk, Duitsland en Italië keert hij in 1570 terug naar Den Haag, waar hij ”advocaat voor ’t Hoff van Hollant” wordt Later belandt hij in Delft, waar ook prins Willem van Oranje verblijft Rotterdam vraagt hem in 1576 ”pensionaris” te worden: vertegenwoordiger van de stad in de vergaderingen van de Staten van Holland In 1586 wordt Van Oldenbarnevelt landsadvocaat van Holland. In die functie weet hij voor elkaar te krijgen

dat de zoon van Willem van Oranje, standhouder prins Maurits, wordt benoemd tot kapitein-generaal van het Hollandse leger – en later ook van het leger van andere gewesten

CONFRONTATIE

De samenwerking met Maurits verloopt meestal prima: Van Oldenbarnevelt zorgt voor het geld, Maurits voor het gevecht. Maar de historicus Van Deursen schrijft kritisch dat Van Oldenbarnevelt wel liever geld dan soldatenlevens spaarde; hij was soms te zuinig in de ogen van de prins.

Tijdens het Twaalfjarig Bestand gaat het mis: Maurits, die tegen vrede met Spanje is, laat dat merken door niet bij de bruiloft van een zoon van Van Oldenbarnevelt te komen opdagen En nog duidelijker blijkt het verschil tussen de twee als prins Maurits in 1617 naar een kerkdienst in de Kloosterkerk gaat en langs het huis van Van Oldenbarnevelt rijdt Daarmee kiest de prins partij in een ingewikkelde theologische discussie die al tijden speelt in de Republiek: de strijd tussen

remonstranten of arminianen en contra-remonstranten of gomaristen.

Deze godsdienstige discussie is begonnen als een conflict op de Leidse universiteit tussen twee professoren, Arminius en Gomarus. Volgens de eerste verkiest God mensen vanwege hun geloof, waarvan Hij tevoren weet Maar Gomarus meende dat God alleen uit genade verkiest en niet om iets in de mens. De groeiende discussie werd uiteindelijk een volkstwist, die de rust in de Republiek bedreigde.

Van Oldenbarnevelt probeert een oplossing te vinden door een officiële confrontatie tussen Arminius en Gomarus te organiseren, maar die discussie loopt op niets uit. Verder probeert hij in 1614 met een ”Resolutie tot den vrede der kercken” af te dwingen dat arminianen een plaats krijgen in de kerk. Ook dat helpt niet, de spanningen lopen verder op. Als in 1617 Amsterdamse remonstranten een eigen kerkdienst organiseren, trekken grote groepen jongeren naar het huis waar de dienst zal plaatsvinden om de preek te verhinderen.

Eenrechspeciale tbank wordt samen gesteld voor een ”showproces”

DICTATOR

De keuze van prins Maurits vóór de contra-remonstranten is een keuze tegen Van Oldenbarnevelt.

De prins verdenkt de landsadvocaat van steun aan Spanje. De prins schrijft zelfs in een brief „dat zich den Advocaet is maeckende dictator van Hollandt”. Omgekeerd denkt Van Oldenbarnevelt zoiets van Maurits, en niet helemaal ten onrechte.

Want sommige staten, zoals Zeeland en Friesland, willen een Nationale Synode, maar onder meer Holland en Utrecht menen dat een Provinciale Synode beter is. In die discussie grijpt prins Maurits hardhandig in: de legeraanvoerder dwingt het bestuur van onder meer Overijssel en Utrecht de kant van de contraremonstranten én dus voor een Nationale Synode te kiezen De Leidse historicus Groenveld schrijft: „Door middel van een staatsgreep had de strateeg Maurits het gewest Holland geïsoleerd ”

Die meerderheid gebruikt Maurits óók om de Staten-Generaal een geheim besluit te laten nemen dat hem volmacht geeft alles te doen wat nodig is

om de eenheid in het land te bewaren De dag na het geheime besluit laat Maurits Van Oldenbarnevelt arresteren, samen met de jurist Hugo de Groot

ONTHOOFDING

In februari 1619 –de Nationale Synode in Dordrecht is dan al begonnen– wordt Van Oldenbarnevelt verhoord. Niet minder dan 24 rechters, die niet onpartijdig zijn, ondervragen hem De maanden tussen arrestatie en verhoor brengt hij in gevangenschap door. Hij klaagt tegen zijn knecht Jan Francken, de enige die hem mag bezoeken, dat hij „nu omtrent tien weecken in deese miserie heeft geseeten, sonder dat men mij eens gehoort heeft” Die tijd wordt gebruikt om een speciale rechtbank samen te stellen voor een ”showproces”: voorstanders van Van Oldenbarnevelt worden niet uitgekozen

Op zondag 12 mei volgt het vonnis: Van Oldenbarnevelt wordt vrijgesproken van landverraad, maar schuldig bevonden aan hoogverraad. De volgende

dag zal hij de doodstraf krijgen Drie contraremonstrantse predikanten, onder wie Synodelid Antonius Walaeus, begeleiden hem in zijn laatste uren en houden met hem het Heilig Avondmaal Afscheid van zijn familie nemen wil Van Oldernbarnevelt niet. Dat vindt hij te emotioneel.

Als zijn knecht Francken de volgende dag afscheid wil nemen bij het schavot, reageert Van Oldenbarnevelt met een: „Maak het kort, maak het kort”. Dan hakt de beul zijn hoofd eraf plus twee vingers, want Van Oldenbarnevelt heeft zijn handen biddend opgeheven.

Zo’n drieduizend mensen zijn getuige van de onthoofding, onder wie synodeleden, die „vanuit Dordrecht naar Den Haag waren gereisd om de politieke ontknoping van de godsdiensttwist te aanschouwen”, aldus kerkhistoricus Van Lieburg. Ook buitenlandse afgevaardigden, zoals de Geneefse hoogleraar Jean Diodati, zijn getuige Diodati zou later gezegd hebben dat „de Leerregels van de synode de heer advocaat het hoofd hadden afgeschoten”.

Eind mei, begin juni is de geboortepiek van de reekalveren. In hun eerste weken liggen de kalfjes vaak alleen en roerloos in bos of veld, maar moederreegeit houdt ze op afstand scherp in de gaten. Als alles veilig is, komt ze uiterst alert even langs om het kalf te voeden.

Ben je bang voor een agressieve hond?

Grote kans dat zijn baasje er de schuld van is.

tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG beeld: UNSPLASH

over de oceaan

Het zeilende vrachtschip is terug van weggeweest De Franse start-up Airseas voorziet zeeschepen van een gigantische vlieger, de zogeheten Seawing Containerreuzen worden daardoor als een kitesurver vooruit getrokken over de oceanen Een druk op de knop voldoet. Uit een module komt de vlieger te voorschijn Die stijgt uitgevouwen op naar 200 meter en trekt het schip vooruit Een slim navigatiesysteem laat het schip de ideale windrijke route varen Het kan daarmee 20 procent brandstof besparen

WAAROM BIJT EEN HOND?

De belangrijkste reden dat een hond agressief blaft of bijt, is ... zijn baasje Dat blijkt uit onderzoek van de universiteit van São Paulo naar 665 hondenrassen Zo blijkt agressie meestal afwezig wanneer het baasje een vrouw is Teefjes zijn minder agressief dan reuen Kleine honden blijken vaker agressief uit de hoek te komen dan grote honden;

angst speelt daarbij een grote rol Als een eigenaar geregeld met zijn hond speelt of de hond uitlaat en traint, zijn ze minder agressief Opvallend was wel dat honden met korte snuiten 79 procent meer kans hadden om agressief te reageren De onderzoekers konden geen verband ontdekken tussen specifieke hondenrassen en agressie

Tyrannosaurus rex had waarschijnlijk lippen

In films als Jurassic Park wordt Tyrannosaurus rex meestal afgebeeld met enorme, dolkachtige tanden, maar nieuw onderzoek suggereert dat dit beeld waarschijnlijk onjuist is

Hollywood wil je doen geloven geloven dat T rex blootgestelde tanden had

Nieuwe bevindingen: T rex had waarschijnlijk geschubde lippen, die doen denken aan Indonesische Komodovaraan (rechts)

Reconstructie van hoofd T rex met blootgestelde tanden T. rex met vlezigere mond en lippen over de tanden

Bewijsmateriaal: Blootgelegde krokodillentand met ongelijke slijtagepatronen

Fossiele tand van Daspletosaurus, familie van T. rex, is glad en onversleten, wat suggereert dat het dier lippen had

Tyrannosaurus rex had waarschijnlijk een iets minder eng uiterlijk, suggereert nieuw onderzoek. Zijn dolkachtige tanden werden verstopt achter geschubde lippen.

Op het verkeerde been gezet

Foto’s die door kunstmatige intelligentie zijn gemaakt, lijken soms echter dan foto’s van bestaande mensen Zo lukte het iemand om via een nep-LinkedInprofiel met een nepprofielfoto succesvol contact te maken met Amerikaanse overheidsfunctionarissen Deze deepfakes zetten mensen steeds vaker op het verkeerde been Ze worden niet alleen gebruikt in marketing, advertenties en sociale media, maar ook voor kwaadaardige doeleinden, zoals politieke propaganda, spionage en desinformatie. Spionnen maken er routinematig gebruik van „Onderzoek suggereert dat de nepafbeeldingen ons vertrouwen in anderen aantasten”, zegt Manos Tsakiris, hoogleraar psychologie aan de Royal Holloway University of London.

Zwaard was echt oud

Is het echt of een replica? Jarenlang woedt de discussie over een bronzen zwaard dat in 1930 is gevonden in de Donau bij Boedapest Bijna een eeuw stelt het Field Museum in Chicago (VS) het zwaard tentoon. Vorig jaar verklaarde een Hongaarse archeoloog beslist dat het geen replica is, maar een authentiek zwaard uit de bronstijd 3000 jaar geleden Röntgenfoto’s bewezen zijn gelijk

© GRAPHIC NEWS

Afbeeldingen niet op schaal Bronnen: AP, Science Foto’s: Manuel Unda, Science, Creative Commons

Kostbare lessen

De kostbaarste lessen leer je in de moeilijkste tijden. Soms pijnlijk, soms mooi, vaak moeilijk of teleurstellend, maar uiteindelijk waardevol. Dat leven en dood heel dicht bij elkaar kunnen liggen, werd duidelijk toen ik op de dag van Jona’s begrafenis een zwangerschapstest bestelde.

Een dag later bleek dat ik inderdaad in verwachting was en dat ons tweede kindje al acht weken in mijn buik groeide Het paste allemaal totaal niet in mijn hoofd en de zwangerschapshormonen maakten me een nog fragieler persoon dan ik al was Ik kon dan ook geen enkele verkeerde opmerking hebben Nadat we het nieuws van de zwangerschap wereldkundig hadden gemaakt, kwam Sebas een keer verslagen thuis Hij had iemand gesproken die de woorden ”nieuw kindje” en ”beste medicijn tegen verdriet” in één zin had gebruikt Al mijn nekharen gingen overeind staan De persoon in kwestie ontsprong maar net een belerend en hoogstwaarschijnlijk ietwat nijdig telefoontje. Het hield me dagen bezig

Mathilde Beverloo (26), moeder van Benjamin (2), verloor haar man Sebastian (31) en hun zoontje Jona (2).

Dat is nu anders Er is weinig wat volledig verkeerd valt bij me. Misschien is mijn rug gladder en mijn interne stemmetje ”ze bedoelen het goed, laat maar gaan” luider dan eerst In ieder geval ben ik milder geworden, en ergens ben ik blij voor de mensen die dingen zeggen die totaal niet aansluiten bij de gevoelens van verdriet en rouw. Want zij weten niet wat het is En wat een geschenk is dat, om die onbezorgdheid nog te hebben Tegelijk missen zij de lessen Vinden zij dingen nog vanzelfsprekend Lopen ze voorbij aan wat ze mogen koesteren. Denken ze dat geluk zit in dingen waar het niet in zit Want als je op de bodem hebt gezeten, verwonder je je over alles wat aan de oppervlakte is De diepste diepten leerden me lessen die de grootste hoogten me nooit hadden kunnen leren. Mijn dag is al geslaagd als ik wakker word en een gezonde, blije ”nee-mama-wil-niet-uit-bed” zeggende peuter uit bed mag halen Dat betekent niet dat de dagen makkelijk of leuk zijn, maar de lat ligt ook niet meer zo hoog. We hebben een huis, een bed, een boterham en elkaar. Genoeg redenen om iedere dag nog te kunnen zeggen: „Dank U, Heere ”

Als je op de bodem hebt gezeten, verwonder je je over alles wat aan de oppervlakte is

Zorgen voor een waardig afscheid

Een sterfgeval blijft aangrijpend voor overledenenverzorgster Caroliene van den Bosse (37) uit Meliskerke en rouwautochauffeur Marinus van Belzen (58)

uit Middelburg. Zij zorgen er al jaren voor dat elke dode met respect verzorgd en vervoerd kan worden.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: WILLEMIENE SMITS

Een rouwende familie verlaat juist het ruime kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Middelburg-Centrum. De grote zwarte auto waarmee hun dierbare naar het graf is gereden, staat nog op de parkeerplaats.

Caroliene en Marinus, beiden lid van hetzelfde kerkverband, zijn vaak vanaf de eerste uren betrokken bij een overlijden Ze werken al een jaar of 15 los van elkaar als zelfstandigen in de uitvaarbranche. Maar geregeld komen ze elkaar tegen bij het verzorgen en vervoeren van overledenen.

JULLIE HEBBEN GEEN

DOORSNEEBEROEP.

DOEN JULLIE DIT?

WAAROM

Caroliene: „Ik heb na het mbo een paar jaar als verzorgende IG gewerkt Doordat ik in mijn werk veel met stervende mensen te maken kreeg, kwam ik erachter dat ik de zorg voor overledenen mooi vond. Ik was 21 toen ik in dienst kwam in dienst bij een overledenenverzorgster van wie ik veel heb geleerd. Bij de eerste opdracht die ik alleen deed, stond ik met bevende handen bij een overledene. Dat is nu zo’n

vijftien jaar geleden. Gaandeweg ben ik me steeds meer gaan ontwikkelen. Inmiddels werk ik ruim twaalf jaar voor meerdere ondernemers ”

Marinus: „Bij verschillende begrafenisondernemers was er 25 jaar geleden hulp nodig Ze vroegen of ik wilde helpen als drager tijdens begrafenissen. Daarna begon ik als reservechauffeur te rijden op een rouwauto, en vervolgens heb ik enkele jaren geleden zelf een rouwauto aangeschaft Zo rol je van lieverlee in het beroep ”

MOET JE VAAK UITLEGGEN WAT JE DOET?

Caroliene: „Wat Marinus doet, daar hebben veel mensen nog wel een beeld bij Maar aan mij vragen ze vaak wat mijn werk dan precies inhoudt.

Ik luister als ik binnen kom altijd eerst naar het verhaal van de familie over de omstandigheden van overlijden en wie de overledene als persoon was. Daarna gaan we de overledene wassen, kleden en netjes maken Daarbij begeleid ik de familie, ze mogen meehelpen en eigen inbreng hebben waar ze

willen. Ik leg uit wat ik doe en laat ze ook zelf veel bepalen hoe we dingen aanpakken. Het is hun dierbare, hun moment. Een moment dat nooit overgedaan kan worden

JULLIE WERK VALT MOEILIJK TE PLANNEN.

Caroliene: „Dat klopt. We hebben ook allebei een gezin. Het scheelt dat mijn kinderen groter worden en die van Marinus al uit huis zijn ”

Marinus: „Als koster werk ik vooral ’s avonds Dus ik ben overdag redelijk vaak beschikbaar En mijn vrouw springt veel bij in het kosterschap.”

Caroliene: „Ik word vaak ingeschakeld door kleinere begrafenisondernemingen. Die hebben geen eigen verzorgster in dienst en dan vragen ze mij. Soms vul ik gaten op bij grote ondernemingen, als er te weinig personeel beschikbaar is De afgelopen jaren zijn we steeds drukker geworden. Ik ben heel klein begonnen, maar nu heb ik gemiddeld vijf meldingen per week. Dat kan alleen als het thuisfront erachter staat ”

Marinus: „Want als je gebeld wordt, moet je alles laten vallen.

Dan moet mijn vrouw bijvoorbeeld alleen naar een verjaardag toe. Ons werk is echt schakelen.”

Caroliene: „Ik kan het ene moment een overledene verzorgen en daarna naar de verjaardag van mijn broer gaan.”

Marinus: „In het extreemste geval heb ik achter in de kerk een familie zitten die net een begrafenis heeft gehad, terwijl we aan de voorkant van de kerk bezig zijn met de voorbereidingen voor een trouwerij Dat schakelen leer je wel, na verloop van tijd.”

WAT ZIJN MOEILIJKE OPDRACHTEN?

Caroliene: „Als ik een lichaam moet behandelen dat er ernstig aan toe is, bijvoorbeeld door ziekte of een ongeval. Mijn vak is soms een gevecht tegen de natuur Verval is onvermijdelijk, maar ik wil dat uitstellen, zodat er waardig afscheid genomen kan worden Sommige behandelingen zijn vrij specialistisch, zoals ophoping van vocht of gas oplossen. In ons vak worstelen we soms met de vraag is of een overledene nog toonbaar gemaakt kan

worden. Dan word ik soms door andere ondernemingen benaderd om even met hen mee te denken. Als ik het zelf niet meer weet, bel ik een man uit Amsterdam, een specialist. Die geeft me advies.”

HEBBEN JULLIE VEEL AAN ELKAAR?

Caroliene: „Ik overleg regelmatig met Marinus Hij is voor mij echt een baken, want hij denkt in hoofdlijnen, is praktisch en ondersteunt Het is heel fijn om samen bij een overledene te staan Dan overzie ik het allemaal beter. ”Samen weet je meer”, is mijn motto ”

Marinus: „Als je samen bent, kun je elkaar uit een situatie weghalen Even stoppen Mentaal kan de zorg voor een overledene best even zwaar worden. En dat zie je van elkaar soms net even beter dan van jezelf.

Ook als de familie van een overledene veel vragen heeft, kan het fijn zijn om samen te zijn, zodat we de aandacht kunnen verdelen Bijvoorbeeld als de familie achtergrondinformatie over het overlijden willen hebben, maar

wij daar niet over beschikken of het niet aan ons is om die te delen.”

Caroliene: „Ik werk met allerlei mensen, omdat ik veel verschillende opdrachtgevers heb. Maar Marinus en ik komen elkaar al zo lang tegen in dit wereldje, dat we inmiddels samenwerken als een goed geoliede machine.”

RAAKT HET VERDRIET VAN EEN FAMILIE JULLIE?

Caroliene: „Wij staan weleens met een brok in de keel bij het lichaam van een overledene. Want die emoties zitten er, hè, hoe vaak je je werk ook al gedaan hebt Soms zien we een familie breken, dan staan wij ons ook te vermannen.”

Marinus: „Dat mag ook Dat zeggen we ook tegen elkaar. Je mag emotie voelen.”

Caroliene: „Je wordt echt een familie ingezogen. Een familie is op zo’n moment heel puur.”

Marinus: „Ze zeggen bijvoorbeeld: Zal je voorzichtig zijn, alsjeblieft?

Want dit is mijn vrouw, of mijn man En als het om een kind gaat, is de emotie helemaal hoog.”

Caroliene: „Omdat we vaak bij

„Ik was 21 toen ik dit werk ben gaan doen. Bij de eerste opdracht die ik alleen deed, stond ik met bevende handen bij een overledene”

hetzelfde sterfgeval betrokken zijn, kunnen we na ons werk ongefilterd samen praten Veel mag ik vanuit ons beroepsgeheim niet met derden delen. Marinus en ik kunnen die details wel met elkaar delen, en dat is belangrijk in ons vak. Anders houd je het niet vol.”

Marinus: „Ook als we niet aan dezelfde casus gewerkt hebben, kunnen we elkaar altijd bellen. We hebben aan een half woord genoeg: we hoeven iets niet uit te diepen om weer te geven hoe het gaat.”

WEIGEREN JULLIE OOK WEL EENS EEN OPDRACHT?

Caroliene: „Ik weiger een opdracht als het om euthanasie gaat Dat heb ik meerdere keren meegemaakt en ik heb daar heel veel last van. Dat is voor mij echt een persoonlijke grens.

Families zien euthanasie in veel gevallen als een uitkomst omdat iemand erg leed. Zulk lijden is verschrikkelijk, dat begrijp ik wel. Maar ik kan niet beamen dat het euthanasie een uitkomst is. Dan loop ik mezelf en mijn overtuiging voorbij ”

Marinus: „Ik rijd geen crematies. En verder mag iedereen me bellen, maar het gaat erom of ik kan Afgelopen zondag bijvoorbeeld had ik ’s middags een kerkdienst waarin ik koster moest zijn Toen belde een begrafenisondernemer Dan vraag ik de hulpkoster: wil je mijn dienst in de kerk overnemen of liever naar het hospice rijden? Die samenwerking verloopt heel gemakkelijk. Ik vind het ook fijn om dit werk naast mijn baan als koster te doen Het verruimt mijn blikveld. Ik ben graag koster, maar als ik alleen maar in het kerkgebouw loop, dan wordt het erg kerks.”

WAT GEEFT VOLDOENING IN JULLIE WERK?

Marinus: „Ik vind de dienstverle-

ning mooi.”

Caroliene: „Je kunt op een heel teer moment in iemands leven iets voor diegene betekenen. Als er een geliefde is overleden, staan veel familieleden en vrienden met lege handen Wij kunnen iets voor de nabestaanden doen. Ook bij moeilijke situaties, zoals erge ongelukken en drama’s, ben ik blij dat ik iets kan betekenen. Al is het werk dan loeizwaar, hoor.”

Marinus: „Ik vind het ook fijn dat het aansluit bij mijn werk als koster. Dat mensen zich na de begrafenis vrij genoeg voelen om even in de keuken van de kerk een praatje te komen maken, omdat ze me al kennen Komen we bij medechristenen over de vloer, dan hebben we soms maar een half woord nodig. Dat schept een band met de nabestaanden.”

Caroliene: „Voor mij is het mooi om ervoor te zorgen dat overledenen door mijn verzorging een stuk waardigheid terug krijgen. Dat ze bij het afscheid lijken op wie ze altijd waren Als de overledene thuisgebracht wordt, vraag ik ook altijd: kijk goed, neem je tijd Is hij of zij herkenbaar? Zit de scheiding aan de goede kant? Is dit hoe diegene er altijd uitzag? Zo niet, dan wil ik het horen Ik ga pas weg als het goed is Het maakt mij niet uit of ik twee of drie uur over de verzorging doe.”

HOE ZORGEN JULLIE ERVOOR

DAT JE DIT WERK KUNT BLIJVEN VOLHOUDEN?

Caroliene: „Je moet jezelf de ruimte geven om iets heftigs te verwerken. Je mag verdrietig zijn ”

Marinus: „Daarbij is ook het thuisfront belangrijk. Ik heb weleens gehad dat ik ’s nachts aangeslagen thuiskwam. Dan hoef ik mijn vrouw geen details te vertellen, daar belast ik haar liever niet mee, maar ik kan me wel uiten bij haar In de dagen erna kunnen Caroliene en ik elkaar

nog wel eens bellen: Hoe gaat het met jou?”

Caroliene: „Na een drama vroeg mijn familie eens: „Heb jij het lichaam verzorgd?” Ik zei alleen: „Het is te erg om het er over te hebben ” Dat begrepen ze Ik heb het liever over mijn eigen emoties dan over de overledene. Niet alleen mag ik geen ingrijpende details delen, die zijn ook te rauw voor anderen, te teer om over te vertellen.”

Marinus: „De details delen we alleen met elkaar.”

Caroliene: „Want die zijn ballast voor buitenstaanders ”

ZIEN JULLIE WELEENS TEGEN EEN OPDRACHT OP?

Caroliene: „Soms gaan we met lood in onze schoenen op weg.”

Marinus: „Maar je moet ”

Caroliene: „En je wilt ook Om iets te kunnen doen voor de nabestaanden. Ik zeg wel eens tegen de begrafenisondernemer: Spaar me maar niet. Want al is het zwaar, dan kan ik tenminste nog iets doen. Dat is ons uitgangspunt ”

EN KUN JE DAN WEER GELIJK DOOR NAAR DE VOLGENDE OVERLEDENE?

Marinus: „We hebben nog nooit gehad dat we niet verder konden Natuurlijk zien we soms tegen een volgende opdracht op, maar we weten toch niet wanneer die komt ”

Caroliene: „En je weet ook nooit wat je kunt verwachten. Bij sommige opdrachten wapen je jezelf al van tevoren, en valt het mee En soms ga je heel onbevangen naar een familie toe, en komt het overlijden door bepaalde details ineens heel dichtbij.”

Marinus: „Je kunt niet leren je te wapenen tegen de dood ”

Caroliene: „Emoties wennen nooit. Echt nooit. Al ontwikkel je wel. Ik zeg weleens: Ik ben blij dat ik de heel heftige casussen niet in mijn

eerste jaar als overledenenverzorgster had. Dan had ik het niet getrokken ”

Marinus: „Een predikant zei pas tegen me: Ik leid al meer dan dertig jaar begrafenissen, maar het blijft lastig.”

Caroliene: „Tegelijkertijd is wat wij doen ook veel routine We doen gewoon ons werk. We steunen de familie zoveel we kunnen, zonder zelf om te kieperen ”

Marinus: „Maar we blijven empathie houden. Een begrafenisondernemer die met pensioen ging, zei eens: Als je niks meer voelt, moet je stoppen.”

SCHRIKT DE DOOD NOG WELEENS AF?

Marinus: „Ja, sommige dingen blijven heftig Een overlijden door een ongeval bijvoorbeeld. Deze opdrachten kan ik me ook nog steeds voor de geest halen ”

Caroliene: „Of lichamen die al in ontbinding zijn.”

Marinus: „Maar ook dan proberen we iemand op een waardige manier te vervoeren en verzorgen, zodat de familie afscheid kan nemen Soms denk ik als ik iemand in zijn kist leg: hier ligt nu regelrecht een lijn naar de wederopstanding Want dit lichaam, ook al zal het gaan vervallen, blijft hier tot de jongste dag.”

Caroliene: „Het leven is zo vergankelijk. We zien dat letterlijk van dichtbij. Niet om vroom te doen, maar ons werk zet dingen in perspectief Veel doet er niet toe ”

Marinus: „Ik heb al veel mensen naar het graf gebracht, en niemand kon iets meenemen de dood in Tegelijkertijd is het zo waardevol als een familie met ons spreekt over een sterven wat uit mocht zien over dood en graf heen. Dan ervaren we wel eens wat er in Prediker staat: “Het is beter te gaan in het klaaghuis dan te gaan in het huis des maaltijds.””

Origineel uit Boles-l-awiec (Duits: Bunzlau)

Treur

Begrafenisonderneming

Iemand verliezen die je lief is, is aangrijpend. Op zulke ingrijpende momenten moet er ook veel worden geregeld. Juist daarin willen wij u terzijde staan. Wij zijn een kleine onderneming, doen ons werk vanuit christelijk oogpunt en verzorgen alleen begrafenissen. Wilsbeschikkingboekjes zijn bij ons gratis verkrijgbaar om uw wensen ten aanzien van uw begrafenis vast te leggen

dag en nacht bereikbaar

Bungalows,

Complicatie of toch niet?

Ik mag naar huis, maar moet alert zijn. Koorts of een rare pijn onder het gips zijn een reden om alarm te slaan. Mogelijk is er dan sprake van een ontsteking Prompt heb ik de volgende dag koorts en pijn onder het gips Na overleg word ik op de spoedeisende hulp verwacht.

De dokter wil mijn been schouwen Een broeder gaat aan de slag met een handcirkelzaag en jast het kunstwerk van de gipsmeesters van gisteren open Er wordt een onderzoek ingesteld, maar de medici die erover gaan, constateren dat er niets aan de hand, of liever gezegd aan het been is Ze verordineren nieuw gips Dat zal een stuk minder comfortabel gips worden dan de verpakking die zojuist verwijderd is

Het blijkt ook nog niet zo gemakkelijk te zijn om het been op de juiste wijze in te pakken, maar na een kwartier zwoegen door een broeder én een zuster lijkt de klus geklaard De broeder is echter niet tevreden over zijn werkstuk en besluit dat het anders moet Resoluut grijpt hij een schaar en verwijdert al knippend de juist aangelegde gipslaag. Hijgend en puffend zijn broeder en zuster nog twintig minuten doende Maar dan heb je ook wat Met een vermoeid gebaar wist broeder zich het zweet van het gezicht en zegt dat we kunnen vertrekken. Geen complicatie dus Ik ben blij dat ik naar huis mag Mijn chauffeur heeft de auto moeten verplaatsen nadat hij mij bij de spoedeisende hulp heeft gelost Nu blijkt dat hij om redenen van zuinigheid de auto zo goed als buiten het ziekenhuisterrein heeft geparkeerd Dat is niet om de hoek Ik heb geen voetsteunen op mijn rolstoel en word geacht om tijdens het rijden mijn benen in het algemeen en mijn gekwetste pootje in het bijzonder, gestrekt te houden. Dat is een uitdaging met een paar kilo gips aan je been

Tot overmaat van ramp komen we verkeerd uit en moeten we al klunend een stuk gras zien te bedwingen. „Vooruit pa, even de tanden op elkaar”, is de boodschap die de chauffeur –zoonlief– me geeft, terwijl hij met een ruk de rolstoel door veld en beemd sleurt De laatste horde die genomen moet worden, is een trottoirband. Het zweet breekt me uit. Ik viel immers op een soortgelijke trottoirband, met desastreuze gevolgen Een halfuurtje later laat ik me thuis vergenoegd op mijn ziekenhuisbed ploffen Een ervaring en een klomp gips rijker

Tot overmaat van ramp komen we verkeerd uit en moeten we klunen over een grasveld

B. Rekebeen maakte een val die grote gevolgen had Deel 17. ”Een nieuwe gipslaag”.

Panna cotta met fruit

Panna cotta is een heerlijk, zijdezacht Italiaans dessert. Met dit recept kun je eindeloos variëren.

tekst: ANNA YILMAZ beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Ingrediënten

VOOR VIER PERSONEN: * 3,5 blaadje gelatine * 500 g slagroom * 60 g suiker * ½ vanillestokje *

6 aardbeien * handje blauwe bessen * 12 frambozen * 8 bramen * takje munt of wat basilicum

Bereiding

* Week de gelatineblaadjes in koud water

* Snijd het vanillestokje open en schraap het merg eruit

* Doe het merg en het stokje samen met de slagroom en suiker in een steelpan en breng aan de kook Blijf met een garde over de bodem roeren

* Haal als de slagroom kookt de pan van het vuur en los de geweekte gelatine erin op

* Giet het roommengsel in vier glazen bakjes en laat het minimaal drie uur opstijven in de koelkast.

* Snijd de aardbeien klein en snijd eventueel de bramen en frambozen door de helft

* Voor wat extra smaak kun je een beetje verse munt of verse basilicum fijnsnijden

* Haal de bakjes uit de koelkast en verdeel het fruit met de munt of basilicum over de panna cotta

In glaasjes

Panna cotta is een heerlijk, zijdezacht

Italiaans dessert. Letterlijk betekent het: gekookte room. Met dit basisrecept kun je naar hartelust variëren. Je kunt panna cotta ook maken met witte chocolade, kokosmelk of yoghurt. Ook de toppings kun je goed afwisselen. Gebruik bijvoorbeeld karamel of chocoladesaus, bosvruchtencompote of ananas.

De kunst bij het maken van een goede panna cotta is het toevoegen van net genoeg gelatine.

Als je verzekerd wilt zijn van succes, giet het warme mengsel dan in glaasjes. Je kunt ervoor kiezen om de warme room in vormpjes te doen, maar het dessert daar later uit krijgen, dat is toch een lastig werkje.

ANNA YILMAZ

Als twee druppels water

Als kerkenraad houden we niet alleen onze gewone vergaderingen, maar ook twee keer per jaar een bezinningsavond De laatste keer bespraken we een hoofdstuk uit het pas hertaalde boek van ds Petrus Immens, ”De godvruchtige avondmaalganger” Daarin gaat het over ”als twee druppels water”

U weet hoeveel twee druppels water op elkaar lijken Je kunt er geen verschil tussen ontdekken. Immens schrijft uitgebreid over het geloof dat wél en het geloof dat níet zalig maakt Over het ware geloof en het tijdgeloof Ze lijken spreken op elkaar Met dit onderwerp hebben we als christenen allemaal te maken, omdat het voor iedereen van belang is om te weten of hij onderweg is op het smalle pad naar de eeuwige vreugde, of op de brede weg naar de plaats van Gods rechtvaardige toorn Voor ambtsdragers geldt dat ze in bijzondere zin hierop dienen te bezinnen, omdat ze ten aanzien van het geestelijke leven leiding dienen te geven In de bespreking van dit belangwekkende onderwerp kwam naar voren wat ook door ds. Immens wordt opgemerkt, dat het niet altijd zo helder ligt, én niet voor de zielen zelf én niet voor de geestelijke herders, wat nu precies schijn is en wat zijn Nu ik deze column schrijf, komt bij mij de gedachte meer dan eens op, dat het niet-zaligmakende tijdgeloof juist daarom wel wordt aangeduid als schijngeloof, omdat het op zoveel punten als twee druppels water lijkt op het wel-zaligmakende geloof. Wie eerlijk menen een gelovige te zijn, hun zonden te hebben beleden, de oproep van Christus („Kom tot Mij, vermoeide en beladene”) te hebben gehoorzaamd en op het zaligmakende werk van de Heere Jezus vertrouwensvol te steunen, die zullen in hun belijdenis en levenswandel in niets van de godvrezende naasten verschillen – al zou er in hen in het geheel geen zaligmakende werking van Gods Geest zijn Wie leest wat over deze ”twee waterdruppels” zoal is geschreven door reformatoren (Calvijn en Luther) en oudvaders (Teellinck, À Brakel, Hellenbroek en Van der Groe), die merkt dat er niet alleen veel aandacht voor was –en naarmate de eeuwen verstrijken, méér aandacht voor kwam– maar die kan ook opmerken dat er nogal wat verschil is in de omschrijving van wat waar geloof is en wat niet Kortom, tijdens de bezinningsavond kwamen ook wij er niet uit Van belang is (1) dat we ons steeds onder de verlichtende onderwijzing van de Heilige Geest stellen, dat Hij ons laat zien wat er van ons geloofsleven, ons christen-zijn, wel en wat niet waar is. En (2) dat we ons niet zozeer vermoeien met de vraag ”Hoe was het gisteren / vorig jaar tussen God en mijn ziel?”, maar ons veel meer bezig houden met de vraag ”Hoe is het vandaag?” Met de bede: „Was het nog nooit waar, Heere? Maakt U het dan nú waar!”

Elspeet, Ds W Pieters

Het ware geloof en het tijdgeloof lijken sprekend op elkaar

De leukste uitjes en (rommel)markten van Nederland

tekst: ALBERTA PAARDENKOOPER beeld: UNSPLASH

AFLEVERING 8

Tijdens vakanties en ook regelmatig tussendoor ben ik vaak een weekje aan boord van ons binnenvaartschip te vinden. Ons tweede thuis. Ook hier is de roef gevuld met kringloopspullen

Eigenlijk bezoek ik de kringloop gewoon omdat ik het leuk vind. Omdat het een sport is om dingen zo goedkoop mogelijk te vinden Maar wat als het niet voor de leuk is? Wat als het pure noodzaak is, omdat de portemonnee geen ruimte biedt voor nieuwe kleding? Voor een nieuw servies, terwijl dat wel nodig is? Voor nieuwe pannen? Dan is de kringloop een uitkomst en geen uitje, lijkt me zo.

Als we tijdens het lossen bij een industrieterrein liggen, raadplegen we Google altijd even Stel je voor dat er een kringloop om de hoek zit. Bij de losplaatsen waar we vaker komen, ken ik ondertussen de weg Maar: nieuwe plekken, nieuwe kansen Een kwartier lopen? Goed te doen. Als het een halfuur blijkt te zijn, laat ik het meestal gaan Dat lopen gaat wel, de heenweg sowieso Maar stel je voor dat je iets leuks ziet. Echt iets heel leuks... Dan is een halfuur sjouwen een heel eind

We zijn onderweg naar een nieuw plekje en Google vertelt me dat het daarvandaan vijf minuten lopen is naar de kringloop Dus jas aan, schoenen aan en gaan Het blijkt een ruime en geordende kringloop te zijn. En dan gebeurt het weer. Mijn twee ikken krijgen ruzie met elkaar Die van: ”Je hebt genoeg

spullen, dat heb je niet nodig, dat past toch helemaal niet bij jou” en die van: ”Ooh, kijk eens wat leuk, dat doet me denken aan oma, dit zullen de meisjes leuk vinden!”

Bij een schattige witte koffiekan met blauwe bloemetjes jubelt een stemmetje in mijn hoofd: „Enig ” „Maar je drinkt altijd Senseo met opgeschuimde

melk”, reageert mijn nuchtere ik. Bij een compleet speelhuisje met poppetjes en toestanden: „Ook niet nodig, ze hebben genoeg ” En bij een spelletje dat we vorig jaar fanatiek en met veel lol op de camping deden fluistert een stemmetje: „Heb je niet genoeg spelletjes? De kast puilt uit.” „Hou je mond”, sis ik in gedachten. Het spelletje gaat mee Als ik terugloop naar ons schip, bedenk ik dat er voortaan nog maar één stemmetje mee mag. Dit is me wat te veel gedoe, hoor. Met de nuchtere ik wordt het erg saai kringlopen Dat wel Maar met de alles-is-leuk-ik wordt het net wat te gortig misschien. Helemaal niet gaan? Nee, dat is geen optie

TIP

1

Zorg dat je de tijd hebt als je naar de kringloop gaat. Met haast erdoorheen gaan is geen goed idee. Ja, alleen om spullen te brengen.

TIP

2

Kijk goed of een artikel niet beschadigd is. Er is niets zo vervelend als thuis ontdekken dat er toch iets kapot is. Kringloopwinkels geven vaak alleen garantie op elektrische, geteste spullen.

Je hebt genoeg en dit past niet eens bij jou, reageert mijn nuchtere ik

Mooi

Maastricht

Een uitje naar Limburgs hoofdstad voelt iedere keer weer een tikje onNederlands aan. De keitjes onder de voeten, de zachte g die je om de oren vliegt, de legendarische pleinen: Maastricht verveelt nooit. De leukste plekken van de stad op een rijtje.

tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: TINEKE VAN DER EEMS

GOED BEGIN

Een goed begin is ’t halve werk Zeker na een lange autorit gaat een stuk taart er wel in. Maar vervang het woord taart in Limburg maar gauw door vlaai En wie vlaai zegt, zegt Bisschopsmolen. In deze oude watermolen uit de twaalfde eeuw maken bakkers verrukkelijke vlaaien. Ook bakken ze heerlijk (spelt)brood De hele dag door. Nu nog kiezen tussen abrikozenvlaai, bosvruchten, kersen of appel met noten. Appel met kersen kan trouwens ook Natuurlijk moet er ook een vlaai mee naar huis.

KWARTIER

Niet missen: het Jekerkwartier En dat heeft niets met tijd te maken, maar alles met buurt. Het Jekerkwartier is een van de 44 buurten die de Limburgse stad telt In dit gedeelte kun je oude stadsmuren, historische kerken en kloos-

ters vinden. Een deel van de buurt staat zelfs bekend als Quartier Latin Altijd al gedacht dat Maastricht erg zuidelijk lag... Tijdens de Terdege Vriendinnendag (zie pag. 89) struinen we in ieder geval door deze wijk

VRIJTHOF

Vroeger flaneerde hier de gegoede burgerij graag, tegenwoordig is het het grootste én bekendste plein van de provinciehoofdstad. Strijk neer op een terrasje en vergeet vooral niet te kijken naar alle oude gebouwen rondom. Ze herinneren inwoners en toeristen aan de tijd dat Maastricht een religieus centrum en een militaire vesting was Onder meer het Spaanse Gouvernement, de Sint Servaaskerk, Sint Janskerk en het Generaalshuis stammen uit deze periode

GEBOEKT

Boeken, boeken en nog eens boeken. Sinds het

najaar van 2006 is de eeuwenoude Dominicanenkerk een boekwinkel Het gebouw werd al ruim twee eeuwen niet meer als kerk gebruikt. De dominicanen kregen in 1261 toestemming om zich in Maastricht te vestigen In 1794 gooiden de Fransen roet in het eten. Zij vielen de stad binnen en bezetten onder meer de Dominicanenkerk. Ze gebruikten het bedehuis als paardenstal In later eeuwen deed het gebouw –nu uitgeroepen tot mooiste boekhandel ter wereld– ook dienst als slangenhuis en fietsenstalling

OOK LEUK OM TE DOEN!

- Wandelen langs de Maas

- De gevelstenenroute in de Wyck lopen.

- Dol op keramiek? De Sphinxpassage (120 meter) is de langste tegeltableaupassage van Nederland.

- Strijk neer (voor een picknick) in het Stadspark.

Vijf leuke feitjes

1. Bedankt, Romeinen! De provinciehoofdstad van Limburg heeft zijn naam gekregen doordat er een stad ontstond bij een doorwaadbare plaats in de rivier de Maas: Mosa Trajectum (doortocht door de Maas).

2. Jaarlijks bezoeken zo’n 3 miljoen toeristen de stad aan de Maas.

3. De oudste brug van Nederland, gebouwd rond 1300, ligt in Maastricht. Drie keer raden hoe hij heet... Juist ja: Oude brug.

4. Maastricht verlaten zonder zoervleis te hebben geproefd? Niet doen! Onder andere het bekende Café Sjiek serveert dit traditionele stoofgerecht. Met friet. En appelmoes.

5 Het middelpunt van Maastricht is van oudsher het bekende Vrijthof. In de vroege middeleeuwen kwamen pelgrims hier bijeen om het graf van Sint Servaas, de ‘beschermheilige’ van de stad, te bezoeken.

MOOI MAASTRICHT

TERDEGE VRIENDINNENREIS

Ga gezellig mee naar Valkenburg aan de Geul en naar bourgondisch Maastricht. Genieten met een zachte en een grote g!

Maak een mooie natuurwandeling langs de Geul bij Valkenburg, verken onder leiding van een gids de gemeentegrot Daal af in de gangen en ontdek waarom de Romeinen hun villa’s en de burchtheren hun kastelen van mergel maakten

Even later maak je –even knipperen tegen het felle licht– een natuurwandeling langs de Geul bij Valkenburg De andere dag is het tijd voor Maastricht Daar struin je met een gids door onder andere het historische Jekerkwartier

TIP: TREK WANDELSCHOENEN AAN. DIT IS EEN SPORTIEF UITJE WAARBIJ VEEL GELOPEN WORDT!

WANNEER:

Data: D V vrijdag en zaterdag 15 en 16 september 2023

Opstapplaatsen: Heinenoord, Meerkerk en Hemmen (Pannenkoekenboerderij Aan de Linge)

TERDEGE-ABONNEEPRIJS:

€ 299,- p p Niet-abonnees betalen

€ 319,- p.p. De abonneeprijs geldt alleen voor inwonende gezinsleden van de abonnee (op wiens naam het abonnement is afgesloten). Incl.: Vervoer per luxe touringcar, bij vertrek

koffie met gebak, 1 overnachting, 1 x driegangendiner op dag een, op dag twee: 1 x driegangenpannenkoekendiner.

PRAKTISCHE INFORMATIE:

Je verblijft in een **** hotel in Aken in een eenpersoonskamer met gescheiden bedden Er zijn enkele eenpersoonskamers beschikbaar (toeslag € 75,-) Meer info, het volledige programma én aanmelden (vóór 14 juli, vol is vol!) via terdege.nl of bel abonneeservice 055 – 53 90 498

Zit de hele dag op z’n plek!

Gevlochten donutknot

De hoge knot is helemaal trendy voor jong en oud. Maar hoe krijg je die nu stevig? Met dit kapsel maak je een leuke gevlochten knot, die de hele dag goed blijft zitten.

tekst: HANNA ROUBOS beeld: TINEKE VAN DER EEMS

* borstel * kam * elastiekjes * haardonut * schuifspeldjes

STAP 1: Maak met een stevig elastiek een hoge staart.

STAP 2: Schuif de haardonut om de staart heen

STAP 3: Verdeel het haar rondom de donut.

STAP 4: Je neemt drie strengen uit de staart en begint met vlechten. Vanaf het midden van de knot voeg je steeds een nieuwe streng bij

Vanuit het midden voeg je steeds een streng bij

STAP 5: Vlecht helemaal rondom de donut, en maakt de vlecht af door een elastiekje aan het uiteinde te binden

STAP 6: Draai het uiteinde van de vlecht om de knot en zet vast met schuifspeldjes Steek rondom in de vlecht speldjes, zodat het een stevige knot wordt Fixeer het kapsel met haarspray

Uitgebreideverlovings- en trouwringen collectie in goud en zilver in combinatie met diamant,kleursteen ofzirkonia

De Rikkoert ringen collectie bestaat uit 330 modellen, waarbij devoordeligste ring gratis is!

BEKIJK DE GEHELE COLLECTIE OP RIKKOERTNL SCHOONHOVEN HAVEN 1–13 LEKKERKERK BURG. ROOSSTR. 22

Onvergetelijke ontmoeting

We willen jongeren en ouders bewust maken van de gevolgen van drugsgebruik en drugshandel. Daarom zijn we voor een campagne op zoek naar ervaringsdeskundigen. In diverse oproepjes vragen we hun om zich aan te melden. Op mijn politie-Instagramaccount reageert een man van rond de 35. Ik noem hem Peter. „Ik ben zo’n ervaringsdeskundige”, zegt hij. „Kan ik eerst met jou praten?”

Politieagent Johan

Op het bureau vertelt Peter dat hij tien jaar verslaafd is geweest aan harddrugs en nu vijf jaar clean is „Elke morgen als ik wakker werd, was het eerst wat ik deed een lijntje coke van m’n nachtkastje afsnuiven Ik denk dat ik per week zo’n 300 tot 400 euro aan cocaïne uitgaf Op een gegeven moment wist ik wel: dit gaat niet langer, maar de drugsverslaving vulde heel mijn leven Ik stond ermee op en ging ermee naar bed Ik heb me toen laten opnemen in een afkickkliniek Wel heb ik later nog een terugval gehad, maar ik ben nu vijf jaar clean”

Dubbeldam en ambulancechauffeur

Jan de Vries schrijven om de beurt een column.

Ik merk dat Peter niet het hele verhaal vertelt en vraag erop door. „Als drugs zo je leven vulde, waarmee vul je nu je leven dan?”

„Ehm, ja, eigenlijk is dat God”, hoor ik Peter zeggen met enige schroom. „Dat is ook de reden waarom ik iets voor de campagne wil doen Om jongeren te waarschuwen voor de wereld van drugs ” „Wat mooi”, antwoord ik „Ik ben ook christen ” Door iets van mezelf te laten zien hoop ik hem uit te nodigen om er meer over te vertellen.

In de ogen van Peter zie ik een tinteling „Johan, God heeft mij uit de drugswereld getrokken Hij alleen heeft me eruit gehaald Ik kende God niet Ik ga nu naar de kerk, lees de Bijbel en probeer het goede te doen.” Even is het stil. „Maar”, zegt Peter dan, „de satan laat me niet los Echt, ik heb demonen aan m’n bed gehad En nog steeds strijdt hij om me Bid ook voor mij!”

We krijgen een mooi gesprek. Over duistere machten, de wereld van de satan en die van God Midden in een politiebureau Misschien vertelt hij het niet zo zoals ik gewend ben vanuit mijn achtergrond, maar wat raakt hij de kern. Een ontmoeting die ik niet snel zal vergeten.

„Johan, God heeft me uit de drugswereld getrokken”

God save the King

Toen zijn moeder op 8 september 2022 haar laatste adem uitblies, werd Charles op 73-jarige leeftijd koning van het Verenigd Koninkrijk. De kroning liet acht maanden op zich wachten, maar op 6 mei was het dan zover. In een overvolle Westminster Abbey kreeg koning Charles de loodzware St Edward’s crown opgezet.

tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: PPE EN AFP

Door middel van al het moois werd er verwezen

Aan het Britse hof zijn ze dol op symboliek. Achter bijna ieder kunstwerk, kledingstuk of kandelaar gaat wel een mooi verhaal schuil. Zo ook bij de kroning van koning Charles. Wie het gebeuren via de NOS volgde, zou zomaar kunnen denken dat het een grote, potsierlijke verkleedpartij was Scepters, kronen, mantels: alles kwam in meervoud voorbij Toch doet deze conclusie geen recht aan de werkelijkheid Door middel van al dat moois werd er namelijk steeds verwezen naar een ándere Koning, ofwel de Koning der Koningen Neem de rode kroningstuniek, die Charles bij aan-

ZONDAAR

Het kledingstuk toonde op overtuigende wijze de kwaliteit van het Britse kleermakersvak, maar voor gelovigen had hij een diepere lading. Vlak voor de zalving werd de koning namelijk bewust ontdaan van de tuniek Op het moment dat de olie vloeide, stond Charles letterlijk in zijn (over)hemd voor God. Hiermee liet de nieuwe vorst zien dat hij als zondaar aan de voeten van de Koning der koningen verscheen. Voor Hem telt geen kroon, geen mantel Hij ziet het hart aan Na de zalving kreeg de koning de

regalia stuk voor stuk aangereikt

Bij het zwaard klonk een waarschuwing –gebruik hem voor gerechtigheid, niet voor oordeel–en zo verwees ieder onderdeel van de plechtigheid naar boven. Bij de kroning leek het praktische, het menselijke, de overhand te hebben. De St Edward’s crown, een hoge kroon met paars fluweel, weegt meer dan twee kilo Dat de vorst moeite had met dit gewicht op zijn hoofd, ontging de aartsbisschop niet Zo onopvallend mogelijk vroeg hij aan koning Charles of het goed ging. Een subtiel knikje volgde en dat is maar goed ook Eén verkeerde beweging en de

komst in Westminster Abbey droeg

naar die ándere Koning

balanceeract zou zomaar het einde van de k(r)oning kunnen betekenen.

Koningin Camilla kreeg na de kroning van haar man een kleinere en ook lichtere kroon opgezet. Haar witte japon van Bruce Oldfield was uitgevoerd in witte Paduasoy en was natuurlijk –op z’n Brits

voorzien van allerlei verhalen De R van gouddraad, te zien op de rijkgeborduurde onderrok, staat natuurlijk voor Regina (koningin) De bloemen langs de zoom symboliseren de vier landen van het koninkrijk. En wie goed kijkt, ziet ook nog twee geborduurde honden. Rechts van de R staat

Bluebell, de asielhond van het koningspaar, en links Beth, hun gepensioneerde racehond. Na de zalving en kroning kwam prins William in actie. Terwijl hij voor zijn vader knielde, las hij een mooie belofte voor „Ik, William, Prins van Wales, beloof u mijn loyaliteit. Geloof en waarheid zal ik u betonen, als uw leenman van lijf en leven Zo helpe mij God ”

KUS

Met een kus werd het plechtige moment afgesloten. Eigenlijk hadden enkele heren, onder wie prins Harry, het voorbeeld van prins William moeten volgen, maar deze

traditie liet koning Charles zowel tactisch als praktisch achterwege. Na een laatste ”God save the King” werd de koning vervolgens met een historische koets naar Buckingham Palace gebracht. Het leverde een prachtig schouwspel op, maar qua comfort schortte er wel het een en ander aan. Bij het rijtuig krijg je de misselijkheid er namelijk gratis bij

Gelukkig was daar niets van te merken bij het slot, de balkonscène Terwijl het volk hem toejuichte, keek de koning de koningin opgelucht aan. De mooie, veelbetekenende én zware dag zat erop Alles was goed verlopen.

SPELREGELS

1. Elke goede oplossing levert punten op Hebt u vragen over puzzelaantal e d , stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk)

3. Eén inzending per abonnementadres

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt)

naar: Miranda van der Hart, Kersenweg 1

A 4416 PT Kruiningen of naar puzzelbox@ kliksafe nl Vermeld de puzzelnummers en uw adres

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart

7 Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden Ze beginnen dan weer met nul punten

CORRECTIE: In de tabel van de Bijbelse puzzel van nummer 17 moet het zijn C=20 en D=2. Excuses!

A-18 BIJBELSE PUZZEL (2 PT)

Zoek de juiste woorden op die in de zinnen passen. Ze horen bij Pinksteren U kunt deze geschiedenis vinden in Handelingen

1 in onze eigen taal, in welke wij zijn ?

2 Parthers, en Meders, en

3. de dag van het . . . . . . . . . . . . .

4 het zat op een van hen

5 verhief zijn stem en tot hen

6. en zij . . . . . . . . . zich allen

7 in die dagen van Mijn Geest

8 niet , gelijk gij vermoedt

9. tekenen op de . . . . . beneden

10 mijn woorden tot uw ingaan

11 de grote Gods spreken

12. zij zijn vol . . . . . . wijn

13 daarom is mijn hart en Mijn

14 en werden zeggende

15. welken God . . . . . . . . heeft

16 uw ouden zullen dromen

17 in onze de grote werken

18. een geweldigen . . . . . . . . wind

19 verdeelde als van vuur

20 bloed en en rookdamp

De onderstreepte letters vormen, achter elkaar gezet, de oplossing Petrus spreekt deze woorden uit op het tempelplein

Inzenden: deze woorden en de vindplaats

E-18 VIERKANTJES (1 PT)

Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1 buitenrand, 2. knaagdier, 3. speelgoed, 4. hoeveelheid, 5. figuur, 6. elder, 7 honingbij, 8. galon, 9. grondsoort, 10. dus, 11 rivier in Duitsland, 12. bars

Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers 1-10-5-1-6-3-3-7-12-4

B-18 KRUISWOORDPUZZEL (2 PT)

Horizontaal: 1. stad in Italië, 5. wentelwiek, 9 traag, 11. kledingstuk, 12. zanggalerij, 15. noppenstof, 16. schor, 17. staatsvorm, 20. visgerei, 21. meisjesnaam, 23. muzieknoot, 24. klaar, 25. zacht metaal, 26. plaats in Gelderland, 28. spierziekte, 29. landcode van Zwitserland, 30. netheid, 32. emelt, 34. kruik, 36. bot, 37 onderzetter, 38. uitroep, 40. kameelschaap, 43 spijsbrood, 45. even, 46. gewas, 47. dreumes, 49. betovering, 50. dierengeluid, 51. binnen, 53. waswater, 55. steen, 56. plaats in Israël, 58. vrouwelijk dier, 60. verhaal, 62. sieren, 64. godsdienst, 65. olie, 66. hemellichaam, 67 tegen

Verticaal: 1. schaakstuk, 2. fuiktrechter, 3. zitting, 4. papegaai, 5. klein paard, 6. weglating van klinkers, 7. Russische heerser, 8. onderwerp, 10. ent, 11. dierengeluid, 13. eer, 14. luguber, 15. hooivork, 18. vervelende, 19. venster, 22. discipelen, 25. aan deze schreef Lukas, 27 daar, 29. geluidsdrager, 31. waan, 33. oplettend, 34. vliegend voorwerp, 35. onderwijsinstelling, 39. gelijk, 41. reeds, 42. zoon van Jakob, 43. zonder geluid, 44. leeg, 45. middel, 48. opsluiten, 49. dier, 50. vrucht, 52. zojuist, 54. dichter, 55. dolk, 56. gelei, 57. sporenplant, 59. opschrift boven het kruis, 61. halm, 63. familielid

D-18 PASPUZZEL (2 PT)

Zet de volgende woorden op de juiste plaats in het stramien

3 letters: aar – alt – ark – boe – die – ego –eis – erf – erg – fel – gul – iet – Ira – kin – laf –mes -mot – nop – oer – oog – pas – pro – sim – sok – sta – tip – tol – uur – vol – vrij

4 letters: inkt – nest – norm – smal – stro –ijzer

5 letters: anker – erato – folie – Joden – omega – raper – ratio – ronde – spion – treem –zweet

7 letters: globaal – instant

9 letters: abonneren – braadspit – leerjaren

Inzenden: het woord dat ontstaat op de hokjes met een sterretje

Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers 5-39-51-21-66-23-27-9-37-26-35.

C-18 WEGSTREPER (2 PT)

aagt – aalbes – aardbei – ananas – appel – augurk – banaan – boon – gerst – druif – erwt – kalebas – kers – kiwi – kokosnoot – krent – kurkuma

– kwee – limoen – linze – mandarijn – mango –mispel – moerbei – olijf – paprika – peer – perzik –pisang – pompoen – pruim – radijs – renet – rozijn

yam

vijg

P A A L B E S R E K I W I

P I S A N G E R S T W R E

O E T S A N A N A A N A B

M B E I N O D T N E R K D

P R N IJ Z O R K O S T I R

O E E M V B U M S P G R A

E O R I IJ T I A A E A P A

N M A U G L F N B R A A M

O E D R E A E D E Z U P U

G Z IJ P P E R A L I G F K

N N S P E E R R A K U IJ R

A I E W M A Y IJ K E R L U

M L K N T O O N S O K O K

Inzenden: het woord dat overblijft.

Oplossingen

A-16. Jesaja 33:22

B-16. Horizontaal: 1. lading, 5. rijtuig, 10. ons, 12. las, 13 spek,15 aak, 17 muis, 19 tak, 20 oblie, 22 set, 23 gunstig, 25 Asdod, 27 koala, 29 arm, 30 neg, 32 kra, 33. aga, 34. larie, 36. ent, 38. re, 39. dom, 40. eed, 42. dr , 43 papierrol, 44 na, 46 neb, 47 esp, 48 va, 49 alt, 51 riant, 53 ben, 54 mud, 56 end, 57 por, 58 aaien, 60. kunst, 61. kornuit, 64. jas, 66. naira, 67. fat, 69. oker, 71 Lek, 72 liga, 73 lip, 75 col, 76 laatst, 77 immens Verticaal: 1 list, 2 doek, 3 ink, 4 NS, 6 ijl, 7 tam, 8 usus, 9. gast, 11. halster, 14. passage, 15. ABN, 16. kit, 18 Ierland, 20 oud, 21 eik, 23 gom, 24 gok, 26 dra, 28 are, 30 Namibië, 31 gierend, 33 arena, 34 loper, 35. eerst, 37. traan, 39. Dan, 41. dop, 45. almanak, 48. verslag, 50 tui, 52 anoniem, 53 bon, 55 dek, 57 put, 59 non, 60 Kia, 62 ral, 63 Urk, 64 Joël, 65 sela, 67 file, 68. taks, 70. rit, 72. lom, 74. P.S., 75. cm. Gefeliciteerd, koning

C-16. 1 amfibie, 2 familie, 3 stamper, 4 schamel, 5. toename, 6. minzaam, 7. tsunami, 8. karamel, 9. glamour, 10 mammoet, 11 amandel, 12 vampier, 13 Aramees, 14 digamie, 15 diorama, 16 macadam Feest in Rotterdam.

D-16 1 dooien – natnek – komaf – fez, 2 ergens –skelet – toendra, 3 narede – expert – tongval, 4 orgie –emmer – remover – ram, 5 urgent – trees – start – tule, 6 daas – sjeik – knoop – pardon, 7 eenvoud – dader – rog – gat – t g v , 8 zwaan – notie – Efeze – elite, 9 agio – ogend – dwaas – snater, 10 limoen – nabijheid – draad, 11 mega – azijn – nazaat – teneur, 12 etmaal –lavet – trance – era, 13 nevelig – gazon – nozem – mug, 14 enorm – massa – alkoof – fase, 15 regie – eikel –leest – toorn Den ouden zal men eren / den jongen zal men leren / de wijzen zal men vragen / den zot zal men verdragen

Winnaars

600 punten: C. van Lingen, Ridderkerk (3); G A. de Jong-Honkoop, Stolwijk (0); 1000 punten: A. Hoogendoorn, Damwoude (0); 2200 punten: A P Rothuis, Opheusden (2): 2600 punten: J.H. Visser-Vosman, Rijssen (6); 2800 punten: F. de Jong, Leerbroek (1); 3200 punten: H. van Leeuwen, H.I.-Ambacht(9); 3400 punten: L. Uitbeijerse-Visser, Ouderkerk a/d IJssel(2); 3800 pun-

E-16. winterJas, vliegUren, goedeNacht, roeIspaan, barOnes, moedeRtaal, bestEding, bruiNkool

ten: M A Verhelst-den Deurwaarder, Werkendam (8); 4000 punten: H Troost-van Pijkeren, Voorthuizen (2); 4200 punten: W. Vos, (Oude Rijksweg) Staphorst (4); 4400 punten:

H. Goudriaan-v.d Adel, Papendrecht (9); 4800 punten: J. v d. Heuvel, Werkendam (7); 5200 punten: J. de Fijter-vd Bogaard, Veen (14); 5400 punten: M C. de Vries, Kapelle (6); H M H J van Zeijl-Wisgerhof, Henge-

lo (15); 5600 punten: E. v d. Weide, Doornspijk (3); E. Morren, Barneveld (1); R. Bossenbroek, Nunspeet (1); 5800 punten: J. op den Brouw, Tholen (8); 6000 punten: A. van Gelder-Stip, Barendrecht (7).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? Zie Terdege van 9 mei voor de prijzen Meer informatie: www debanier nl

✔ Geweldige fiets- en wandelroutes en de typische gastvrijheid

✔ Gemoedelijke sfeer

✔ Dé ideale plek voor gezinnen met kinderen én 50 plussers

tekst & beeld: NIEK STAM

Koos Folmer: „Acht jaar geleden zijn mijn compagnon Herwin en ik vanuit niets voor onszelf begonnen in een klein kantoortje, dat inmiddels flink gegroeid is Ons bedrijf importeert energiezuinige producten binnen Europa –warmtepompen, omvormers voor zonnepanelen– en wij zorgen dat die met elkaar kunnen communiceren. Op die manier zorgen we dat alle energie in een woning of gebouw heel fijnmazig op elkaar worden afgestemd. Stel dat er twee dagen koud weer aankomt of de stroomprijs stijgt, dan gaat de warmtepomp versneld lopen – of andersom. Dit systeem van ”slim schakelen” hebben we zelf ontwikkeld en voor zover ik weet zijn we daarmee de enige in het land, daar zijn we best trots op Het werk in de installatiesector doe ik al sinds mijn veertiende, toen ik nog bij mijn ouders op de boerderij in het Zeeuwse Nieuwerkerk woonde De afgelopen jaren zijn mijn drie zoons in het bedrijf gekomen. Zelf hoop ik eind dit jaar een stapje terug te doen, waarbij zij het overnemen. Wel ga ik me nog bezighouden met het opzetten van onze buitenlandse vestigingen.

Werk en privé proberen we goed te scheiden. Het familiegevoel willen we meer in breder perspectief zien: dat je als bedrijf ook bijdraagt aan de wereld om je heen Denk aan projecten zoals die van Woord en Daad of MAF, maar ook binnen de grenzen met lokale initiatieven voor bijvoorbeeld minderbedeelden. We sturen onze klanten dan ook geen kerstpakket, maar een kerstboodschap, waarbij we uitleggen dat we het geld voor zulke extraatjes investeren in anderen die het minder hebben, zodat zij ook mee kunnen profiteren.

Dit is een vaste pijler van ons bedrijf, waar we ook in elke presentatie over vertellen. Dat geeft een positieve sfeer en we krijgen er veel reacties op Met dat familiegevoel probeer je dan ook anderen te inspireren.”

„Weggeven is een vaste pijler van ons bedrijf”

Familie Folmer // Nunspeet // Eplucon

energieconcepten // eplucon.nl.

Op de foto, vanaf rechts: Hanco en Steven Folmer (zoons), Koos Folmer (directeur), Joost Folmer (zoon) en Herwin van Veldhuizen (compagnon).

Op de prachtige locatie Kasteel Groeneveld in Baarn, omringd door frisgroene bomen, beekjes en slingerpaden, geniet je van ”Het vermakelijck landt-leven” . De kasteelzalen vormen een unieke plek voor een programma vol muziek, workshops en lezingen.

Vernieuwd aardrijk

Abel heeft al een paar keer gevraagd of we weer eens naar Loofles gaan, een kleine waterpartij in het bosgebied bij Kootwijk. Het is zo’n 25 minuten fietsen, maar dat hebben de kinderen er graag voor over; wie weet zitten er net zo veel kikkervisjes als vorig jaar! Als de weer-app eindelijk een droge middag aankondigt, is het dus hoog tijd om op pad te gaan.

Neline is getrouwd en moeder van Martha (9), Abel (7), Jolijn (6), Reinout (4) en Sifra (1).

Het eerste kikkervisje is al snel gespot, door Reinout En gevangen, door Martha En geaaid, door Jolijn Abel bestudeert intussen sporen, die hij vergelijkt met de pootafdrukken van wilde dieren in zijn survivalgids Er moet hier een wolf geweest zijn, concludeert hij Als ik om me heen kijk, zie ik minstens drie mensen hun hond uitlaten, maar ach, wie zal het zeggen? Er zitten tenslotte ook genoeg wolven op de Veluwe „Hé jongens, moet je hier kijken!” roept Martha ineens Vlak langs de oever zwemt een kikker voorbij We verbazen ons over de sierlijke bewegingen die hij met zijn achterpoten maakt: dit zou op zwemles een perfecte beenslag zijn. Even later duikt er een grote eendenfamilie op; we tellen dertien kleintjes „Wat veel dieren hebben we al gezien”, verzucht Reinout. „Het lijkt wel alsof we in de dierentuin zijn!”

Om je over de schepping te kunnen verwonderen, hoef je geen dure tickets te kopen of de wereld rond te reizen Als je maar de tijd neemt om te kijken Zo ontdekt een van de jongens diezelfde dag nog een merelnest in de rozenstruik bij onze poort Er liggen drie eitjes in, weet hij even later te vertellen „Ze voelden nog warm!” Ik reageer geschokt, want ik heb gelezen dat een vogel zijn nest in de steek laat als hij ruikt dat er mensen aan gezeten hebben. Maar even later zit vader merel gewoon weer op zijn post Het is blijkbaar een nogal onverstoorbaar type Gelukkig maar, want elke keer dat iemand de poort dichtgooit, schudt het nest op zijn grondvesten. Zelf doe ik vanaf nu wel extra voorzichtig met de poortdeur En telkens als ik langs de rozenstruik kom, gluur ik even tussen de takken door om te zien of alles goed gaat Kijk, nu beginnen de rozen ook al uit te botten. Het boek der natuur is elke morgen nieuw. En je leest het gewoon in je achtertuin

„Het lijkt wel alsof we in de dierentuin zijn”, verzucht Reinout

Volgende keer

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Het kan een zoektocht zijn: wat doe ik wel en niet online? Of: hoe gaan we om met online ontspanning? Wie over mediagebruik nadenkt, stuit op de vraag achter de vraag: hoe besteed je je vrije tijd op een goede manier?

Een nieuwe serie: Hoofd en handen. In deel 1 spreekt Terdege met André van Veldhuizen. Hij werkt al jaren in het onderwijs. Maar sinds enkele maanden is hij wekelijks een dag in een truck met oplegger te vinden.

Vier vaders, vier verhalen. Maar allemaal gaan ze voor hun kroost door het vuur. Arjan Klaassen, advocaat, brandweerman én vader van twaalf: “Alle verjaardagsfeestjes neem ik thuis voor mijn rekening.”

Van Andelst-Zetten vertrok ds. J. Kommerie naar een basis van de Koninklijke Luchtmacht. Het grootste verschil zit in het publiek. “Vanzelfsprekendheden zijn er niet meer.”

Landgoed Vilsteren is een oase Verscholen in een gemengd bos ligt een mysterieus dal met rododendrons. Een schaduwrijk pad voert onder de struiken door Dan een steile trap, die leidt naar een kluizenaarshut. Maar niet alles is hier wat het lijkt.

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG) EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG

gaat over Israël

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 - 5390333

Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege nl

Directie: ir C Heutink

Hoofdredactie: dr ir S M de Bruijn

Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel 055 - 5390333

Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel 055 - 5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Martijn den Hollander, Annemieke Fieret-van den Berg, Huib de Vries

Vormgeving: Marthe Kok-Roukens, Jendy Pieterse, Esther Karman-Rap

Communicatie: Erica Schulenburg-Immink, Christa van Essen-Stufken

Abonneeservice: tel 055 - 5390300,

e-mail: abonneeservice@erdee nl

Advertenties: Tel 055-5390499

e-mail: advertentie@erdee nl

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep)

Druk: Damen Drukkers bv Werkendam

Abonnementsprijs: maandincasso € 9,60

De 40e jaargang loopt tot 1 oktober 2023

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege

Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder

Meer info: terdege nl; erdeeservice nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter, digitale en in gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice Passend Lezen, tel 070-338 15 00,

E-mail: klanten@passendlezen nl, Postbus 84010 2508 AA Den Haag