Terdege magazine - 11 juli 2023

En het geschiedde nu als hij geëindigd had tot Saul te spreken, dat de ziel van Jonathan verbonden werd aan de ziel van David. En Jonathan beminde hem als zijn ziel.

1 Samuël 18:1

Vriendschap

Goliath is verslagen Voor koning Saul reden genoeg om zich toch eens te verdiepen in wie David nu eigenlijk is. Maar bij dat kennismakingsgesprek is er ook een toehoorder: de kroonprins Jonathan

In het luisteren naar dit gesprek gebeurt er iets met Jonathan. Er komt in zijn hart diepe sympathie voor David. Liefde in een heel sterke vorm. Jonathan raakt met hart en ziel aan David „verbonden” In Genesis 44:30 zegt Juda dat de ziel van Benjamin aan de ziel van zijn vader „gebonden is” Met zo’n intense band van onverbrekelijke liefde wordt Jonathan nu aan David verbonden.

Let er eens op wanneer die liefde voor David bij Jonathan ontstaat, namelijk op het moment dat het gesprek tussen Saul en David „geëindigd” wordt. De liefde van Jonathan richting David ontstaat dus naar aanleiding van dat gesprek tussen David en Saul

We kunnen daarbij denken aan alles wat die dag tussen Saul en David besproken is. Het voorgaande hoofdstuk noemt het nodige van die gesprekken Jonathan heeft op deze dag gehoord hoe David heeft gezegd dat de Heere hem uit de hand van Goliath zou verlossen. Jonathan heeft gehoord hoe David leeft in geloofsvertrouwen op de Heere Wanneer dát gesprek ten einde is, dán wordt de ziel van Jonathan met de ziel van David „verbonden”. Alsof Jonathan zeggen wil: Iemand die zo goed van de Heere spreekt, wat zou ik hem graag tot mijn vrienden rekenen Welke vriendschappen zijn belangrijk voor u? Vrienden met wie je hard kunt lachen, maar bij wie je beter niet kunt beginnen over de zaken van de eeuwigheid? Vriendinnen met wie je over alles kunt praten, behalve over Christus, Zijn werk en het dienen van Hem? Of kent u ook vriendschappen als die van Jonathan: zielsverbondenheid met de ander omdat er samen gesproken mag worden over de Heere en Zijn dienst? Hoe kostbaar is een vriend van wie je zeggen mag: hij wees mij de weg naar het kruis van Christus Dat is vriendschap met de glans van de eeuwigheid!

tekst: DS. A.D. FOKKEMA, KERKWERVE

Naar Baarn

Het is met stip op één de vraag die we de afgelopen maanden het vaakst kregen. „Waarom is de Terdege Zomerfair dit jaar niet in Barneveld?” En telkens legden we dan uit dat we door de steeds strengere eisen van de terreineigenaar voortaan alleen nog maar de Koewei achter Kasteel De Schaffelaar zouden mogen gebruiken. En zowel standhouders als bezoekers vinden de laantjes met kramen juist zo leuk. Zeker bij warm weer is het daar in de schaduw heerlijk toeven

Aan schaduwrijke lanen, paden en een moestuin vol fruitbomen bij Kasteel Groeneveld in ieder geval geen gebrek. Aan activiteiten en gezelligheid ook niet! Bij deze Terdege treft u een fairgids aan, waarin u kunt zien dat het programma op de Zomerfair weer vol zit met de leukste dingen, zoals presentaties, demonstraties, workshops: echt voor elk wat wils. Van een Uckepuckloopfietsenrace voor de kleinsten tot een demonstratie met roofvogels voor het hele gezin.

Een nieuwe locatie brengt extra werk met zich mee, maar geeft ook veel voorpret. Het hele team van Terdege en de collega’s die de Terdege Zomerfair organiseren, hebben ontzettend veel zin in het evenement. Tot ziens D.V. volgende week in Baarn!

Aan schaduwrijke lanen, paden en een moestuin vol fruitbomen

bij Kasteel Groeneveld geen gebrek

Binnenkijken bij Anne Verdoes: „Ik ben geen groot fan van schoonmaken. Als ik het dan een keer goed aanpak, zet ik alle accessoires op tafel om ze af te stoffen. Dan zet ik ze daarna maar meteen ergens anders neer. ”

„Kom met Uw rust als koele dauw, totdat de spanning wijkt”

(John Greenleaf Whittier)

Inhoud

BEZINNING

04 MEDITATIE

32 BIJBELSTUDIE

Gevouwen handen

34 GEROEPEN ALS VREUGDEBODE

Evangelist Jan Boer: „Elke christen heeft de taak mensen

bekend te maken met het Woord van God”

41 OGENBLIK

Lijden om Christus’ wil

44 VERGEVING VOOR DE ERGSTE VIJAND

Het leven van Corrie ten Boom

68 JOUW VRAGEN

Moeite met de prediking

MENSEN

14 VAPEN: AAN DE ORDE VAN DE DAG

E-sigaret maakt inhaleren nicotine eenvoudiger

24 WOONBEGELEIDER BIJ HET LEGER DES HEILS

Tim Groenendijk: „Ik wil iemand laten weten dat hij of zij ertoe doet”

50 PSYCHOLOGIE

Verdriet bij ouders die hun kind zien afhaken

52 HET GEHEIM VAN HORMONEN

„Ze beïnvloeden je leven meer dan je zou denken”

64 VERLOSSEN EN VERWARMEN

Marieke Verloop is verloskundige én teamleider bij een bedrijf voor duurzame energie

76 MEDIAOPVOEDING

Hoe ben je als ouder een identificatiefiguur online?

90 HUISJE AAN DE KUST

Anne Verdoes: „Ik was gewoon helemaal klaar met wit”

106 FAMILIEBEDRIJF

ONTSPANNING

10 CONTACT

31 VERVOLGVERHAAL JENTHE

42 ONDER ONS

56 OP JACHT

Schuwe appelvink

58 SERVIEZEN: WEDGWOOD

63 TERDEGE ZORGCONGRES

70 VERHAAL ELS FLORIJN

74 KENNIS VAN ZAKEN

83 SPELLETJES

84 CULINAIR

Pizza of pannenkoek?

88 FLOORS MOESTUIN

98 DIY

Bloemenarmbandje

102 PUZZELS

Contact!

HOUDT VAN POST

Wecken

Wecken is hip. De oogst uit de moestuin conserveren in glazen potten, zodat je er in de winter nog van kunt genieten. Weck jij zelf? En wil je daarover iets vertellen in Terdege? Mail je reactie (max. 300 woorden) naar info@terdege.nl.

TROUWE ABONNEES

Terdege zet vijf trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement.

A.U. Dorst uit Oosterland

L.G. Hollemans uit Poortugaal

G. Kleijer uit Voorthuizen

A.C. Lakerveld uit Stolwijk

F. Verweij uit Nw. Lekkerland

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug.

Zij krijgen een cadeau toegestuurd In de vorige Terdege is het kader met trouwe abonnees weggevallen Er zijn echter wel vijf pakketjes opgestuurd

Zorgcongres

D.V donderdag 16 november organiseert

Terdege samen met Thijs Aarten en Hessel Loosman HET Zorgcongres. Thema: “Grenzeloze zorg: is het (n)ooit genoeg?” Vol=vol!

Meer info: zie pag. 63 of terdege.nl/hetzorgcongres.

Monieke (4) is met mama bij de apotheek op de begane grond van een appartementencomplex. Ze kent het verhaal uit de kinderbijbel over de torenbouw van Babel Monieke kijkt omhoog, blijft stilstaan en zegt dan: „Oh mama, dat mag toch niet van de Heere ” „Wat niet?” vraagt mama „Hier wonen echt heel veel mensen bij elkaar ” Familie Bronkhorst

SPECIALE FAIRAANBIEDING

5 maanden Terdege + keukenschort voor 45,-

10x Terdege (o.a. het jubileumnummer en het winternummer)

10x kindermagazine Kits

Geinig keukenschort t.w.v. 14,95

Het Terdege jubileumspel t.w.v. 10,95 (ontvangen abonnees in november cadeau)

ALLEEN TIJDENS FAIR € 45,-

Facebook & Instagram

Binnenkort schrijven we over Sneek. We vroegen: wat is uw favoriete plek in Friesland?

COBYKOOISTRA: Dokkum, met oude pandjes en grachten. Gezellig met terrasjes en verrassende wandelroutes

KARINHUIZ: Echtenerbrug Bij de brug aan het water boten kijken.

MARGJE1991: Oudemirdum, dicht bij bossen en water Het hart van Gaasterland, ik ben er geboren en getogen.

BERTHINE82: Workum, een prachtig stadje

SANDRA_BROUWERVANDUIJN: Balk. We zijn er al dertien keer met vakantie geweest. We zijn vooral veel op het water te vinden.

NOORDZIJBRON: Kollum! Een watersportdorp met veel winkels en een mooie kringloop Dicht bij diverse kerken.

JOHANNES_BAKKER_:

Ik woon zelf in Driezum, een prachtig dorpje ten zuiden van Dokkum. Met natuur en historie

GERALD.VERWEIJ: Grou. Klein, alles bij de hand en aan het water.

VERHEIJMAAIKESMELT: Camping De Verborgen Hoek, daar heb ik mijn man leren kennen.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Dit wapen lijkt echt...

Ik kijk mijn collega aan, hij ziet direct aan mijn gezicht dat het foute boel is We zetten de verdachte tegen de muur, houden hem in bedwang en vragen de collega’s die hem aanhielden om ons te helpen. De verdachte zelf begrijpt wel dat het voor ons ernst is Ik haal bij zijn broeksband een hard voorwerp weg Het lijkt op het eerste gezicht duidelijk op een vuurwapen, maar het voelt lichter aan. We dragen zelf bij sommige diensten een vuurwapen en staan regelmatig op de schietbaan, daarom voel je gauw wat echt of nep is En toch leven we in een tijd dat je het nooit met zekerheid kunt zeggen. Dit wapen lijkt op het eerste gezicht echt. Ik moet gelijk denken aan een verward ogende verdachte die ook liep te zwaaien met een wapen in een winkel, waardoor de winkelmedewerkers grote angsten uitstonden. Toegesnelde collega’s hielden de man onder schot Gelukkig is er dankzij goed reageren en praten niet geschoten, het liep goed af Later bleek dat het ging om een speelgoedpistool, niet van het echt te onderscheiden. Stel je voor dat er echt was geschoten Van een afstand is niet te zien of het gaat om echt wapen of een nepwapen. Ook al leren we in de opleiding om een waarschuwingsschot te lossen, zo’n gebeurtenis had zomaar een andere wending kunnen krijgen En als je dan denkt aan de impact voor de slachtoffers, de collega of omstanders…

MET SMAAKJE VOLGEND JAAR IN DE BAN

Verslingerd

Ze zijn op de markt gebrach roken af te helpen. Maar neem je een kijkje bij een willekeurige middelbare school, dan lijken e-sigaretten juist jongeren aan te zetten tot nicotinegebruik. Vapen is er aan de orde van de dag. ”Meestal op een bepaald punt, net buiten de hekken van de school.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: GETTY IMAGES

Nog eventjes Over pakweg een halfjaar zijn voor vapers alle smaakjes behalve de tabaksmaak verboden. Driestarleerling Roos (zie kader) weet het Maar erg druk maken zij en haar vriendinnen zich daar niet over. „We vinden wel manieren om aan vapes met een lekker smaakje te komen ”

Vapes zijn elektronische sigaretten, ook wel e-sigaretten genoemd. Het zijn dunne staafjes die een beetje op pennen lijken, of op markeerstiften. Aan de staa

allerlei smaken. Je zet z en inhaleert dan een da nicotine Er komt geen

e-sigaretten werken zo Het gebruiken van een ook niet roken, maar va dampen. De vape kwam voor het uit in 2004, in China, als hulpmiddel voor rokers om te stoppen met roken In eerste instantie was e-sigaret nog helemaal niet zo spannend voor jongeren Dat werd hij pas toen er allerlei flitsende modellen uitkwamen in de meest uiteenlopende kleuren. Ook leuk voor tieners: de ampullen kregen steeds extravagantere smaken. Fruitsmaken als aardbei en framboos, maar ook smaken met namen als ice dragon, blue alien, pink fat gum, lazy latte afternoon, limonade en red candy. Grote overeenkomst: ze maken allemaal het inhaleren van nicotine een stuk eenvoudiger dan de traditionele sigaret

VERDIENMODEL

Ze staan met hun fiets op de stoep voor hun middelbare school in Apeldoorn, Willeke en Michiel Met een goudkleurige en groene vape in hun handen Ze willen best iets vertellen over hun e-sigaret, mits ze niet met hun echte naam genoemd worden „Het is gewoon lekker”, zegt Willeke, terwijl ze laat zien hoe je inhaleert. Ze drukt op een knopje dat bovenaan de vape zit, en inhaleert. Een dikke dampwolk ontsnapt aan haar mond en wordt snel ijler in de buitenlucht. „Deze heeft de

smaak framboos ”

Of ze zich druk maken om de nicotine en de andere stoffen die erin zitten? „Nee”, zegt Willeke, „het is gezonder dan een sigaret ”

Michiel: „Ik stink ook niet naar rook nadat ik hem heb gebruikt. En ik kan er zo weer mee stoppen Denk ik ”

Hoewel niemand ooit beweerd heeft dat vapes worden gemaakt met het oog op jongeren, lijkt dat wel zo te zijn, zegt arts-epidemioloog r Croes van het Trimbos stituut voor gezondheidsen verslavingszorg „Geloof je dat al die snoepsmaakjes bedoeld zijn om n verstokte roker te laten en? Natuurlijk niet Dit is p jongeren. Vapes zijn de van de tabaksindustrie.” open decennium bleken en vapes ontdekt te hebn kwart van de middelbare en e-sigaret gebruikt, van n de 16 en 18 jaar was dat toen bijna de helft, bleek uit onderzoek van het Trimbos Instituut

In 2020 maakte het Trimbos Instituut in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid een factsheet over de e-sigaret Vooral de genoemde toename van het aantal vapende jongeren was zorgwekkend, vond het ministerie Voor de overheid reden om met een verbod op de smaakjes te komen, dat ingaat per 1 januari 2024.

Croes vindt de smaakjesstop een goede stap Al ziet ze liever een algeheel verbod op esigaretten. Want vapes bevatten „een extra verslavende vorm van nicotine die mild is in de keel en daarom gemakkelijker door nietrokers kan worden ingeademd.” Voor de tabaksindustrie zijn jongeren volgens haar „een verdienmodel voor het leven ”

Ze heeft niet de illusie dat het smaakjesverbod het einde van het vapegebruik onder jongeren zal worden „De tabaksindustrie vindt vast weer een achterdeur in de wetgeving: geurtjes in plaats van smaakjes bijvoorbeeld. Daarmee zijn vapes nog steeds aantrekkelijk voor jongeren.”

SCHADELIJK

Niet alleen Nederland worstelt met het probleem dat vapen heet. Ook onze buren aan de andere kant van de Noordzee krabben zich al geruime tijd achter de oren in de zoektocht naar wat wijsheid is. Een antwoord hebben ze nog niet Dit jaar verdeelde de Britse overheid nog gratis een miljoen e-sigaretten onder rokers, in een poging het roken te verminderen Professionals en ouders slaan alarm. „Als je potentieel schadelijke, vluchtige stoffen inademt, ontstaat er kans op een ontstekingsreactie”, zegt de Britse kinderarts Mike McKean in de Britse krant The Guardian. De precieze schade is nog onbekend, omdat vapes nog maar zo kort op de markt zijn Hij is bang dat pas jaren later zal blijken dat sommige vapestoffen kankerverwekkend zijn.

Ook het Trimbos Instituut denkt dat er behalve nicotine nog andere schadelijke stoffen ingeademd worden, zoals propyleenglycol en sporen van giftige en kankerverwekkende stoffen. Nieuwe studies wijzen uit dat gebruik van een e-sigaret zou kunnen leiden tot schade aan de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel.

Illegale vapes zijn nog schadelijker. Mocht een verbod op smaakjes ertoe leiden dat er zelf smaakampullen in elkaar geknutseld worden, dan is er pas echt reden tot zorg. De BBC ontdekte dat in een partij in beslag genomen illegale vapes op een school in het midden van Engeland grote hoeveelheden metalen zaten, waaronder te veel lood, tien keer zo veel nikkel dan toegestaan is en hoge niveaus van het giftige formaldehyde. Andere experts nuanceren de zorgelijke berichten Vapen zou 95 procent veiliger zijn dan roken, zegt Public Health England, dat er onderzoek naar deed. Ook de Belgische Hoge Gezondheidsraad en het Nederlandse RIVM spreken van een „minder schadelijk” alternatief voor roken, vanwege de afwezigheid van teer en koolmonoxide En er is geen sluitend bewijs dat dampen kanker veroorzaakt, aldus Cancer Research UK. Al haasten al deze partijen zich om erbij te zeggen dat vapen beslist niet risicovrij is.

„IK PROB SPEELS GAAN”

Gerrald B docent go Hoornbee

Kampen:

„Het valt onze sch zijn die me lopen, zo als de me veel fruitsma dat spree

aan De b steeds he zijn er hier nog best veel leerlingen die roken, vind ik

Ik zie leerlingen ook weleens met vapes in school lopen Die mogen ze niet in het pand gebruiken, en dat doen ze over het algemeen ook niet.

Het Hoornbeeck in Kampen is actief bezig met een rookvrij schoolplein We zijn nu zover dat leerlingen die roken, weten dat dit alleen op één plek mag Dat gebeurt ook Het liefst zouden we natuurlijk helemaal geen rokende leerlingen hebben, maar zover is het nog niet

Ik heb de school nog niet over specifieke regels rond vapen gehoord Dit is voor ons nog een vrij nieuwe ontwikkeling

Wat mij betreft valt vapen onder dezelfde noemer als roken, maar dat is nog niet officieel zo benoemd

Soms halen leerlingen hun vape in de klas tevoorschijn Zo van: kijk eens wat ik heb En ik heb ook weleens meiden gehad die er dan een trekje uit namen, om uit te dagen Dan lach ik erom en zeg ik: Ben je gek geworden, weg met dat ding. Ik probeer er een beetje op een speelse manier mee om te gaan Ze weten best dat het niet mag. Afpakken doe ik niet. Misschien dat het stiekem wel vaker gebeurt achter in de klas Dat weet ik niet. Je ruikt vapes niet zo goed als sigaretten En er komt ook geen rook vrij Meer een soort damp, die gelijk weer weg is ”

FEITEN EN CIJFERS

Een e-sigaret of vape mag in Nederland officieel alleen verkocht worden aan klanten van 18 jaar en ouder. In de praktijk blijkt dit verbod gemakkelijk te omzeilen en is er rondom scholen een florerende handel gaande in vapes.

Per 2024 mogen e-sigaretten met allerlei exotische smaakjes niet meer verkocht worden. Alleen de smaak ”tabak” blijft bestaan.

Nederland neemt daarmee een maatregel die in veel andere landen nog niet geldt. Vrijwel overal is de e-sigaret vrij verkrijgbaar voor volwassenen, wat illegale import uit andere landen volgend jaar mogelijk maakt

Er zijn een aantal landen waarin wel streng opgetreden wordt tegen gebruikers van e-sigaretten,

waaronder Thailand, Brazilië, Turkije en Urugay Daar worden vapers beboet of zelfs gevangengezet.

Recente cijfers over vapegebruik onder jongeren zijn er niet. In 2018 had zo’n 7,5 procent van de volwassenen weleens een e-sigaret gebruikt, tegenover ruim een kwart van de middelbare scholieren en bijna de helft van de mbo- en hbo-studenten Bezwaren van artsen en instanties tegen de e-sigaret concentreert zich op twee zaken: jongeren zouden daardoor sneller grijpen naar de gewone sigaret en er zitten, naast nicotine, stoffen in e-sigaretten die sowieso niet gezond zijn Die stoffen zijn bijvoorbeeld propyleenglycol, waarmee namaakrook gemaakt wordt. En glycerol, dat ook in zeep en schoonmaakmiddelen zit

OPSTAPJE

Waar wel bewijs voor is: jongeren gaan sneller gewone sigaretten roken vanwege de vape. Onderzoek van onder meer Maastricht University en het RIVM onder 2800 jongeren wijst uit dat jongeren die al eens een e-sigaret hadden gebruikt, makkelijker met traditionele sigaretten gaan experimenteren, en andersom. Onderzoek van vergelijkingssite Independer lijkt dat te onderstrepen Wat blijkt: In 2021 rookte 1 op de 40 jongeren dagelijks een sigaret of shag. Dat is een toename van bijna 40 procent ten opzichte van 2019 Vooral meisjes zijn meer gaan roken En dat is vooral de schuld van de vapes, denken experts als zoals Arjan de Boer van Gezondheidsfondsen voor Rookvrij en Leon van den Toorn van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose. De Boer: „Een vape is vaak een opstapje naar tabak ” Van den Toorn: „Jongeren denken dat vapen weinig kwaad kan, maar wij denken dat je er makkelijker door verslaafd kan raken aan echte sigaretten ”

aar werkemerkt dat eds meer heen valngen van e doen, et lekker end werkt ons deoken, maar e toiletten as ” n van het Guido de t lede ogen en, maar l de afge„Terwijl een beetje betwijfelt gaat doen.

„Als het illegaal wordt, zien jongeren er juist kansen in om geld te verdienen Net als bij vuurwerk.”

„Het is vaak een opstapje naar tabak”

WIE: ROOS (15)

„Ik zit op het Driestar College. Hier wordt heel veel gevapet. In sommige wc’s of klaslokalen ruikt het er erg naar. Het is een wat zoete lucht, afkomstig van de smaakjes die in de ampullen zit Vapes worden bij mij op school ook vaak verkocht.

Zelf ben ik één keer tussenpersoon geweest voor het handelen in vapes

Waarom een tussenpersoon nodig is? Vapes mogen we niet in de winkel kopen, omdat we nog te jong zijn. En als een tabakswinkel die wel aan ons wil verkopen, kunnen onze ouders op onze bankrekening zien dat we daar wat gekocht hebben

Daarom gebruiken veel jongeren een tussenpersoon.

Ik ben tussenpersoon geworden omdat ik vrienden had die vapes nodig hadden. Die vrienden kunnen het natuurlijk ook zelf regelen, maar daar waren ze te lui voor. En omdat ik iemand kende die in vapes handelde, mocht ik tussenpersoon worden voor diegene en mijn vrienden

Op school zijn er heel veel leerlingen die vapen

Meestal op een bepaald punt net buiten de hekken van de school. Daar wordt ook gewoon gerookt en gehandeld in vapes. En ik vermoed dat er soms ook drugs gebruikt wordt

Zelf vape ik trouwens niet. Ik daan, maar mijn vriendinnen v Ik ben nu alleen nog steeds t een goede vriendin van mij, n andere vrienden.

Of vapen vooral iets voor me per se. Ik zie er ook genoeg j lopen. En het is ook niet zo d bovenbouwers een vape heb Dat begint al in de onderbou

DE NAAM EN LEEFTIJD VAN ROOS ZIJN OP HAAR VERZOEK GEFINGEERD.

„In sommige wc’s en lokalen ruikt het naar vapes”

”VOORAL OP HET STATIONSPLEIN WORDT GEVAPET”

M.A. van der Meijden, directeur van het Wartburg College locatie Guido de Brès in Rotterdam:

„We zien dat steeds meer leerlingen vapen, al is het nog steeds een kleine groep jongeren. Vapen is bij ons met name onder meisjes populair. Jongens steken eerder een sigaretje op Voor e-sigaretten gelden dezelfde regels als voor roken: het mag niet in of om de school. Betrappen we een leerling, dan nemen we de vape af Maar ze krijgen hem wel aan het einde van de dag terug, omdat sommige vapes behoorlijk wat waarde hebben

Bij ons mogen ze van het plein af in de pauze. Voor onze school ligt het stationsplein. Daar wordt met name gerookt en gevapet, maar we handhaven er niet

Ik denk dat onze leerlingen vapen als een alternatief zien voor roken. Het lijkt minder slecht Groepsprocessen spelen natuurlijk

ook mee Op die leeftijd is roken of vapen stoer. Het kan je binnen een groep een bepaalde status geven.

We hebben één leerling betrapt op het handelen in e-sigaretten. We namen diens voorraad in beslag en nodigden de ouders uit op school voor een gesprek

Ik ben niet gelukkig met de toenemende populariteit van elektronische sigaretten. De hele samenleving niet, denk ik Al kaarten we het vapen niet specifiek aan in de klas. Dat valt voor ons onder het bredere onderwerp verslavingen Ook het alcoholgebruik onder onze reformatorische jongeren wordt dan benoemd. Daar maken we ons nog meer zorgen om.

Of ik verwacht dat er straks minder gevapet wordt, als er geen smaakjes meer verkocht mogen worden? Via minder officiële kanalen komen die smaakjes dan vast nog steeds bij onze jongeren terecht. Ik ben voor verbieden, maar dan moet het dus wel breder aangepakt worden dan alleen in ons land ”

SNUS OOK STEEDS POPULAIRDER

Niet alleen vapen wordt veel gedaan onder jongeren. Ook het gebruik van snus is in opkomst Het snussen komt uit Zweden en houdt in dat je een zakje met tabak onder de bovenlip stopt

Nicotine komt dan via de bloedvaatjes in je lip en mond in je bloed. Er zijn ook zakjes zonder tabak, maar wel met nicotine. Deze laatste variant wordt het meest onder jongeren gebruikt

Snus maakt jongeren verslaafd aan nicotine en kan voor enorm veel schade aan gebit en tandvlees zorgen Ook is de snus met tabak erin kankerverwekkend.

Snussen is in Nederland nog lang niet zo populair als vapen. Maar het is wel bezig met een

opmars, blijkt uit diverse onderzoeken. Zo’n 10 procent tot een kwart van de schoolgaande jongeren heeft weleens geëxperimenteerd met snus, laten cijfers van de NOS zien. Snus met tabak is al langere tijd verboden in Nederland, ook voor volwassenen. Zweden is het enige land binnen de Europese Unie waar dat verbod niet geldt Sinds 2021 is het ook verboden om in Nederland snus met nicotine te kopen of verkopen, tenzij er minder dan 0,035 milligram nicotine in een zakje zit Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport onderzoekt of er in de toekomst een totaalverbod kan komen op alle vormen van nicotinehoudende zakjes

Doch gij, o mijn ziel!

zwijg Gode; want van Hem is mijn verwachting.

Hij is immers mijn Rotssteen en mijn Heil, mijn Hoog Vertrek;

ik zal niet wankelen. - Psalm 62 vers 6 en 7 -

Sussen

M’n dochter is gevallen. Met kinderstoel en al Haar broer rent geschrokken weg en verstopt zijn beschaamde hoofd onder een kussen. Ik zal maar eens in de benen komen.

De vitale functies van mevrouw blijken meer dan in orde De longen hebben zuurstof en de stembanden zijn nog intact Traanbuiskanaaltjes functioneren ook Ik pak haar voorzichtig op, druk haar tegen me aan en maak sussende geluidjes als „o, o, o”, „ach, meissie” en „tututu” Ik stop een flinke dosis compassie in m’n stem, omdat taal voor het kleine ding nog een te complex fenomeen is Het aantal decibellen waarmee ze m’n linkeroor martelt, neemt rap af Zodra de nasnikfase intreedt, bekommer ik me over het andere slachtoffer; de aanstichter van dit kinderleed

Arien van Ginkel is (pleeg)vader van vier kinderen, onder wie een tweeling, en werkzaam als mediastrateeg

De oudste voelt zich duidelijk schuldig en weet zich geen houding te geven Eerst maar eens de basisinformatie verschaffen. „Tirze is gevallen, omdat jij haar kinderstoel duwde Ze is geschrokken en heeft veel pijn ” Geen reactie

Dit had-ie ook al wel begrepen „Geef haar maar een kusje, daar knapt ze vast van op”, opper ik. Zoonlief schudt nu z’n hoofd. Ik baal, want ik vond het een zwaar pedagogische gedachte van mezelf Ik geef hem de kans zijn schuld te erkennen en tegelijkertijd bied ik hem een concreet handelingsperspectief om zich met haar te verzoenen. Maar nu zegt-ie nee. Wat moet ik dan? Ik doe voor hoe je een kusje geeft Meneer schudt alleen van nee Ik til hem op en plant zijn lippen tegen het hoofd van z’n zusje Hij hoeft alleen nog maar te smakken Maar meneer houdt z’n kaken stijf op elkaar. Wat nu?

Plots rent hij weg Naar de speelgoedkast Hij komt terug met een grote Nijntje en geeft die aan z’n slachtoffer Dat leeft op, kraait van plezier Klaarblijkelijk is dit haar favoriete speelgoed van het moment. Dan rent de dader alweer weg, nu naar z’n kamer Hij komt terug met z’n playmobielambulance, waar niemand anders mee mag spelen Zijn kostbaarste bezit Maar Tirze mag ’m even op schoot hebben. Hij zet zelfs de sirene voor haar aan. Soms redt een kind zich prima zelf.

Ik baal, want ik vond dit een zwaar pedagogische gedachte van mezelf

“Ik wil iemand laten weten dat hij of zij ertoe doet.”

TIM GROENENDIJK: “IK VIND HET MOOI OM STABILITEIT TE KUNNEN GEVEN”

VRIEND VAN VERSLAAFDEN

Verslaving, stoornissen, psychiatrische problematiek. Als woonbegeleider bij het Leger des Heils heeft Tim Groenendijk (24) meer voorbij zien komen dan menig leeftijdsgenoot. Maar hij houdt zich prima staande.

”Dit werk past bij me. Ik maak graag dingen mee en wil wat voor de medemens betekenen.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

”Soms waren er wel vijf incidenten op een avond, maar ik ben niet snel bang en vond het wel een uitdaging om op die groep te staan.”

Een zaterdagvond, zeven jaar geleden De zeventienjarige

Tim is net vertrokken naar zijn avonddienst op een beschermde woonvoorziening van het Leger des Heils. Daar werkt hij onder bewoners die vrijwel allemaal kampen met een mix van verslavings- en psychische problematiek. Een combinatie die begeleiders geregeld voor uitdagingen stelt, ontdekt hij al snel

Tim is nog maar net binnen als twee bewoners slaags raken met elkaar. Eén kans heeft hij om de boel te sussen, weet hij inmiddels uit ervaring

Met gezag probeert hij de twee uit elkaar te halen en naar hun kamers te sturen Helaas niet met het beoogde effect. Voor zijn veiligheid zoekt hij het kantoor op en belt 112. „Met Tim van het Leger des Heils, willen jullie even komen om in te grijpen?”

Hij is net van de middelbare school als hij als woonbegeleider op de domusgroep begint. Vrij jong, ja, erkent hij. Met een scheef lachje, een vers gerold sjekkie in zijn mond „In de eerste drie jaar van de havo studeerde ik eigenlijk nauwelijks. In de vierde moest ik opeens wel gaan leren Dat was ik helemaal niet gewend en ik had er ook niet veel zin in. Ik stond aan het eind van het jaar voor acht vakken onvoldoende en werd daarom van het Wartburg College gestuurd met de woorden: „Tim, het is hier klaar voor jou ””

Hij overweegt economie te gaan doen op het mbo Maar daar ligt zijn hart niet „En hele dagen naar school gaan zag ik ook niet zitten. Ik moest vooral lekker aan het werk.”

Een kennis van hem werkt dan bij het Leger des Heils en vertelt allerlei verhalen die Tim enthousiast maken. Dus begint hij daar met een werkenlerentraject. Het eerste jaar wordt hij meteen in het diepe gegooid. „Vooral mijn ouders moesten wennen aan wat ik deed en waren in het begin blij als ik weer veilig thuis was.”

Met wat voor bewoners hij er zoal te maken kreeg? „Ik werkte op een groep van dertig man. De bewoners hadden allemaal een lange geschiedenis van dakloosheid en hulpverlening. Sommigen kampten met psychische problemen, zoals psychoses. Anderen hadden een verleden in de criminaliteit. Cliënten worstelden soms met waanideeën en geloofden in complottheorieën En er woonden mensen die kampten met manische depressiviteit. Zo kwam er eens iemand naar me toe die zei: „Tim, ik wil zelfmoord plegen, kun je me helpen?”

Deze complexe samenstelling maakt dat begeleiders als Tim best wat voor de kiezen kunnen krijgen. Toch herinnert hij zich die begintijd niet als een extreem moeilijke periode „Het scheelt denk ik dat ik uit een groot gezin kom. Ik heb thuis een brede blik op de wereld meegekregen en een nuchtere inslag. Ik leerde me snel staande houden, al was het natuurlijk best eens lastig om te beslissen hoe je in een bepaalde situatie moet handelen. Maar ik ben niet snel bang en vond het wel een uitdaging om op die groep te staan.”

Als hij in zijn geheugen gaat graven, schieten hem ineens weer tal van gebeurtenissen te binnen. Zoals de ‘grap’ van de bewoners om vuurwerk richting elkaar af te steken: lawinepijlen die bij ontploffing een enorme dreun geven. „Dan riep een cliënt de naam van de bewoner die in de kamer tegenover hem woonde Die opende zijn deur, waarop er meteen een lawinepijl naar binnen kwam vliegen ”

Hoe hij daar de controle over hield?

„Ik ben heel direct en duidelijk. Ik probeerde eerst een situatie te deescaleren door iemand aan te spreken, te waarschuwen. Als dat niet mogelijk was en de sfeer verslechterde dan moest ik 112 bellen.”

Hij ontdekt dat het werk hem ligt.

„Ik zag dat eerste jaar veel ellende, maar dat gaf me juist energie om ermee door te gaan. Iedereen kan in de goot terecht komen. De bewoners zijn mensen zoals jij en ik, maar hebben vaak te maken gehad met een opeenstapeling van problemen. Een moeilijke jeugd bijvoorbeeld, waarbij hun familie niet naar hen omkeek en ze het allemaal zelf maar moesten uitzoeken. Ook is er vaak sprake van misbruik, echtscheiding en gebrek aan vrienden en familie.”

is hij verplaatst naar een andere woongroep in Rotterdam „Ik praatte niet veel over de pittige aspecten van het vak. Ik wilde vooral niet klagen Bij het Leger des Heils vonden ze dat ik daarom beter op een andere groep kon werken.”

Hij zit nu op een groep voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Bewoners van deze afdeling hebben vaak een persoonlijkheidsstoornis, zoals borderline, of te maken met hechtingsproblematiek

De bewoners stortten hun hart soms bij hem uit. Zoals die man die opgroeide met een alcoholistische vader Door het voorbeeld wat hij van huis uit meekreeg raakte hij zelf ook al op jong door alcohol in de problemen Hij werd dakloos, heeft vervolgens jaren op straat gezworven, raakte verslaafd aan harddrugs en viel telkens terug in de criminaliteit Dat was zo’n twintig jaar zijn bestaan. Totdat hij bij het Leger des Heils terecht kwam Tim: „Dan probeer ik te luisteren en naast hem te staan, niet boven hem. En ik wil hem hoop geven. Laten weten dat zijn leven niet voorbij is, ondanks alle ellende en verdriet. Dat we hem stap voor stap willen begeleiden naar een stabiele situatie Ook al heb je daarbij soms een heel lange adem nodig. Want het gaat vaak niet meteen beter Maar niet alleen willen we iemand een tweede kans geven, ook een derde, een vierde en een honderdste als het moet ”

GEWOON TIM

Inmiddels is hij in rustiger vaarwater terechtgekomen. Na het eerste jaar op de beschermde woonvorm

of ADHD

De heftigheid van de groep is afgenomen, „maar het zijn nog steeds geen doorsnee-Hollanders”, grijnst hij.

Op deze groep werkt hij nu al zo’n zes jaar Hij is woonbegeleider, regelt achter de schermen van alles om de groepsprocessen vloeiend te laten verlopen en begeleidt drie of vier bewoners persoonlijk. Veel bewoners kennen de meest basale sociale regels niet Ze vloeken en schelden, ruimen niet op en hebben het niet aangeleerd om met mes en vork te eten Om hen klaar te stomen voor een zo zelfstandig mogelijk leven in de maatschappij, helpt Tim hen bij het aanleren van nieuwe gewoonten „Ik begeleidde eens een deelnemer wiens kamer ik twee jaar lang elke drie weken schoonmaakte Vuilniszakken vol troep haalde ik er telkens weer vandaan. Beschimmelde etensresten lagen onder zijn kussen en de maden kropen soms door zijn bed. Doordat wij het goede voorbeeld gaven en gewoon doorgingen, is er bij hem uiteindelijk een knop omgegaan. Hij begon te snappen waarom

Hun agressie is niet te beheersen, samen met zijn collega verschanst Tim zich in het kantoor en belt 112

“Ik heb moeten leren accepteren dat zij zelf hun keuzes maken en dat ik dat niet voor hen kan doen.”

dat belangrijk was. Nu zie ik hem elke week zijn kamer netjes dweilen en zijn rommel zelf opruimen, hoe leuk is dat?”

Daarnaast regelt hij de financiële kant van hun leven, zoals het aanvragen van bewindvoering. En samen met een bewoner zoekt hij een passende baan „Eigenlijk begeleid ik ze overal bij waar ze hulp nodig hebben. Of ze nu verslaafd zijn of schulden hebben, agressief zijn of lichamelijke problemen hebben. Soms is een cliënt bang voor de tandarts of de dokter. Ook daar helpen we bij Zo was er iemand met open wonden aan zijn voeten, „zwarte gaten”, omschrijft Tim, die de bewoner zelf met luchtverfrisser inspoot tegen de stank Het duurde even voordat de man ervan overtuigd raakte dat een doktersbezoek misschien een betere optie was ” Ook in de wandelgangen probeert hij bewoners aan te sporen hun beste beentje voor te zetten „Hé, heb je al gedoucht?”, vraag ik dan als ik voorbijloop. Het is voor sommigen al mooi als ze zich één keer per week afspoelen.”

De leeftijden op de groep variëren. De een is net volwassen, de ander al tegen de zestig. Maar in de loop der jaren zijn ze Tim gaan zien als een van hen „Ik ben gewoon Tim ”

Of zijn jonge leeftijd hem weleens in de weg heeft gezeten? „Het is soms lastig om bewoners van je eigen leeftijd aan te spreken Je moet goed afstand houden, maar ook nabijheid bewaren Er voor hen zijn, maar niet te close met hen worden, ook niet als het leuk klikt. Dat kan een uitdaging zijn.”

CURRY

Dat de groep een stuk rustiger is dan die waar hij eerst werkte, betekent niet automatisch dat het werk makkelijker is „Wat doe ik bijvoorbeeld als de keuken ondergespoten wordt met curry, om ons uit te dagen?”

Hij heeft al snel geleerd het gedrag los te koppelen van de persoon „Agressie

is vaak hun manier om ergens mee om te gaan. Zo hebben ze dat als kind al geleerd De meeste bewoners zitten in een ellendige situatie zonder perspectief, waarin ze niet veel meer te verliezen hebben Ze raken hooguit hun plek bij het Leger des Heils kwijt. Dat betekent natuurlijk niet dat wij dan alles maar moeten accepteren, maar het verklaart wel veel.”

Eens had Tim een cliënt die op een bepaald moment ontzettend boos was. „Een jongen van mijn leeftijd. Hij schold, tierde, vloekte; een wilde gozer Vijf minuten later barstte hij in huilen uit en gaf me een knuffel Achter zijn agressie school veel verdriet en radeloosheid ”

JUSTITIE

Alle bewoners in het opvanghuis in Rotterdam hebben een lange geschiedenis van problemen. Dakloosheid, misbruik, verslaving, eenzaamheid, financiële moeilijkheden. Sommigen hebben vastgezeten en zijn door justitie doorverwezen naar het Leger des Heils. „Hier kunnen ze onder toezicht de draad weer proberen op te pakken ”

Moet hij nooit eens slikken als hij in een dossier ziet wie er op zijn groep geplaatst gaat worden? „Niet voor mezelf. Soms wel voor de bewoners of voor collega’s. Ik weet wat de gevolgen voor onze groep zijn als je iemand erbij krijgt die verbaal heel agressief is of veel seksueel getinte opmerkingen maakt Dat bepaalt de dynamiek van de groep, want de bewoners zijn vaak erg beïnvloedbaar ”

Met de drie of vier bewoners voor wie Tim specifiek verantwoordelijk is, bouwt hij een band op. Dat is ook nodig „We proberen bewoners zo min mogelijk te laten wisselen van persoonlijk begeleider. Deze mensen zijn al zo vaak in hun leven in de steek gelaten. Alleen daarom is het al goed om te werken aan een stabiele relatie ”

Gemiddeld blijven zijn bewoners zo’n vier jaar bij het Leger des Heils. Al wil dat nog wel eens wisselen „We hebben nu ook iemand die er al twaalf jaar woont. Die wil niet meer weg Maar de meesten blijven niet hangen. Vaak stromen ze door naar een eigen woning, want dat is het doel waarom ze bij ons zitten We proberen samen met hen zo veel mogelijk problemen op te lossen, zodat ze met ambulante begeleiding verder kunnen ”

Dat werkt niet altijd. „Zo’n 30 procent krijgt een terugval. Lukt het niet om een eigen leven op te bouwen, dan wonen ze soms hun leven lang bij het Leger des Heils. Of op straat, of in detentie Veel andere alternatieven zijn er niet.”

Of hem dat soms aangrijpt, het lot van de mensen die niet geholpen lijken te kunnen worden? „Ik vind het vooral triest dat het voor deze mensen onmogelijk lijkt om de verwaarlozing of mishandeling die ze in hun jeugd hebben ondervonden achter zich te laten en zelf iets nieuws op te bouwen. Een niet-stabiele thuissituatie, waar een kind maar weinig aan kan doen, heeft gevolgen voor de rest van zijn leven ”

MAATJE

Zelf komt hij uit een heel andere wereld. Een veilig, reformatorisch gezin waar hij alle nodige basisvaardigheden opdeed. Als hij op zondag met zijn ouders, broers en zussen terugkomt van een kerkdienst en door moet naar zijn avonddienst bij het Leger des Heils, is die overgang weleens wennen „Dan sta ik meteen weer in de wereld.”

Het werk heeft hem laten inzien hoe triest het leven kan zijn „Hier in Rotterdam zitten met Kerst sommige bewoners aan de drugs of alcohol om hun eenzaamheid te verjagen. Dan ben ik zelf dankbaar voor de vrienden en familie om me heen Dat had ook heel anders kun-

nen zijn.”

Hij is de afgelopen jaren ook nuchterder geworden als het gaat om de begeleiding van zijn cliënten. „Ik heb moeten leren accepteren dat zij zelf hun keuzes maken en dat ik dat niet voor hen kan doen. Zo is er een man die mij echt ziet als zijn maatje, zijn vriend Hij is verslaafd Hoe graag ik ook wil dat hij zonder alcohol leert functioneren, dat zit er gewoon niet in Maar hij haalt wel steun uit wat ik tegen hem zeg Dan schrijf ik bijvoorbeeld op een briefje iets als: „Weet dat ik altijd aan je denk ” Of: „Kom naar me toe als je het moeilijk hebt, ik zal je helpen.” Hij heeft lang op straat gezworven, vaak harddrugs gebruikt, veel vastgezeten. Wat hij nodig heeft, is wat stabiliteit en liefde. Deze zinnetjes van mij hangt hij op aan de wand van zijn kamer. Ik kan dan misschien niet de keuze voor hem maken om te stoppen met alcoholgebruik, maar heb wel veel invloed op hem. En daardoor ook een grote verantwoordelijkheid als het gaat om het goede voorbeeld geven, adviseren en helpen.”

Het werk dat hij doet, is Tim op het lijf geschreven. Toch heeft hij nog andere toekomstplannen. „Toen ik zeventien was, zei ik: „Ooit word ik directeur van het Leger des Heils ” Ik houd namelijk van aansturen, leiding geven en visie doorvoeren in mijn werk Uiteindelijk wil ik het management in. Daarom studeer ik nog.”

En wie weet, belandt hij nog eens in het buitenland. „Het lijkt me een uitdaging om als crisismanager naar plaatsten in de wereld gaan waar nood is en daar de situatie aansturen om die te verbeteren.”

Tot die tijd stort hij zich met hart en ziel op zijn huidige baan. „Ik vind het mooi om iets te kunnen betekenen voor mijn medemens Iemand te laten weten dat hij of zij ertoe doet en waarde heeft, een stukje liefde geven ”

De redactie selecteert de leukste producten, te koop op de Terdege Zomerfair.

PAST IN ELKE TAS

Bijzonder

Bij d

Echt een plaatje, deze bijzondere vaas van Countryfield Hij is gemaakt van metaal/nikkel en is net als de andere producten op deze pagina te koop in de webshop van Terdege én op de Zomerfair Kom in Kasteel Groeneveld langs bij de Terdege Shop.

MUURBLOEM

Deze posters vrolijken elke muur op. Speciaal gemaakt voor Terdege. Moeilijk kiezen? Hang er een paar bij elkaar.

Formaat: A5. € 2,95 per stuk.

www.terdege.nl/shop

Dit leuke schort is nieuw in de webshop Keukenprinsessen opgelet: als je dit schort draagt, brandt er nooit iets aan;-) € 14,95

De nieuwe agenda van Terdege is uit Mooi en praktisch En hij past in elke tas! € 11,95.

Koffie!

Koffiekop met schoteltje van Countryfield in een mooie pasteltint. Fijn om zo de dag te beginnen met een bakje koffie. In crème of roze. € 9,95 per stuk.

Jenthe

Jenthe (45) is met haar man Maarten (48) en hun kinderen Jos (18), Laura (16), Lindy (13) en Heidy (12) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderij.

De schemering valt, terwijl ik bij het open raam op de overloop sta te strijken Telkens gaat mijn blik naar buiten, want in het bos achter het huis struint –net als de afgelopen avonden rond dit tijdstip– kalmpjes een reebok Het late licht doet zijn roodbruine vacht glanzen Heel anders weer dan de grijze wol waarmee de reeën ’s winters aangekleed zijn, en niet minder mooi Het gewei siert als een kroon de kop met de grote ogen Ik voel me rijk met mijn privé-wildkansel, maar als ik een laatste rok op de strijkplank heb gelegd en opkijk, blijkt het dier ineens verdwenen Jammer Kennelijk is er een of ander onraad, want beneden hoor ik nu geblaf van Bas en Beer Ik besteed er geen aandacht aan Dit is de drukste tijd van het jaar Het wasgoed moet opgeruimd en al is het bijna bedtijd, er wacht nog veel meer werk Zomerjurkjes en korte broeken verdwijnen op de planken en nog steeds houdt het geblaf beneden niet op Met de knop van een kledingkast nog in mijn hand blijf ik opeens staan. Ik hoor geloei! De honden gaan weliswaar onverminderd tekeer, maar ik weet het zeker: er loeien koeien rond het huis! Haastig loop ik naar het balkon aan de voorkant. Tot mijn verbazing ontwaar ik in het donker een kudde koeien op het erf Geen wonder dat de honden aanslaan „Wat doen júllie hier?!” roep ik uit. Meteen klinkt een schaterend antwoord op vanuit de groep: „Lachen, hè mam?”

Nu pas zie ik het silhouetje dat midden tussen de dieren staat. „Lindy! Sinds wanneer hebben we koeien?”

Haar handen gaan omhoog „Ik kwam dus bij de gasten vandaan”, zegt ze, „en dacht dat er iemand met een volle vuilniszak uit het bos kwam lopen, want ik zag iets groots en ronds op me afkomen En daarna ” Ze hikt van het lachen „ daarna dacht ik: huh? D’r lopen nog

veel meer mensen met vuilniszakken! Hóé dan?! Maar toen ze dichterbij kwamen, bleek het dit stelletje te zijn!” Haar gezichtsuitdrukking kan ik door de duisternis niet zien, maar haar hele houding bewijst dat ze zich prima op haar gemak voelt in de kudde „’t Is echt een heel gezinnetje, hè?” roept ze tevreden naar boven Gezinnetje? Ik tel er in de gauwigheid bijna twintig! Wat doen we met al die dieren? Straks stampt het hele stel de moestuin binnen.

Na enig aarzelen lijkt de kudde gelukkig rechtsomkeert te willen maken, het geblaf vanuit het huis bevalt de dames waarschijnlijk niet. Beneden hoor ik een raam opengaan Ik buig me over de balustrade en zie het natte hoofd van Maarten naar buiten steken, fris onder de douche vandaan. „Lindy! Waarom loop je hier in vredesnaam met een koppel koeien rond?”

„Ze komen uit het bos, pap, maar ze gaan alweer terug, hoor.” Inderdaad verdwijnt koe na koe in de duisternis onder de bomen Maarten en Lindy springen in de auto, om bij de boerderijen aan de andere kant van het bos te vragen of iemand misschien iets mist. Ze hoeven niet ver te gaan Langs de landweg tuft een kleine trekker

Op Maartens vraag of de boer die daarop zit, een kudde kwijt is, knikt de man blij verrast

Niet veel later klap ik op de overloop de strijkplank in Vanuit het bos klinkt een lokkende roep „De boer heeft ze gevonden”, stelt Lindy vast, terwijl ze uit het raam hangt en in het donker staart En onze moestuin is gered, bedenk ik dankbaar Maar de reebok zal zich vanavond wel niet meer laten zien

Volgende keer: Klein beestje, grote gevolgen

De onrechtvaardige rechter (7)

Lezen: Lukas 18:1-8

Jezus vertelt de gelijkenis van de onrechtvaardige rechter. In deze gelijkenis vergelijkt Hij: de onrechtvaardige rechter met Zijn Vader, de weduwe met een bidder en de aanklacht van de weduwe met het gebed.

In de voorgaande Bijbelstudies hebben we gelet op Jezus’ vergelijkingen tussen de onrechtvaardige rechter en Zijn Vader en tussen de weduwe en een bidder We letten nu op Zijn vergelijking tussen de aanklacht van de weduwe en het gebed. Wat haar aanklacht precies behelst, blijft onduidelijk Helder is wel dat zij in haar recht staat Desondanks stelt de rechter haar niet op grond van het recht in haar gelijk. Deze onrechtvaardige man behandelt uiteindelijk haar zaak om van haar af te zijn Hij is bang dat het uit de hand loopt en dat zij hem nog eens wat aandoet.

Tegenover haar aanklacht staat het gebed Wat is bidden? Bidden is bloemen plukken, zo merkt een puritein ergens op. De bloemen zijn de beloften van het Evangelie die groeien en bloeien in de tuin van Gods Woord Een bidder plukten de bloemen van Gods beloften, bindt die samen en legt ze als een boeket neer voor Gods aangezicht Bidden is bloemen plukken Met lege handen dwalen door het heilige Evangelie en

de bloemen plukken die een arme zondaar mag neerleggen bij God. En wat bloeien er niet tal van verschillende soorten bloemen in de Schrift.

Ik wijs willekeurig op een aantal bloemen Er groeien bloemen voor mensen die niet weten hoe ze moeten bidden. Denk aan de vraag die Jezus’ discipelen aan hun Meester stelden: „Heere leer ons bidden ” Deze bloem mag geplukt worden en met gevouwen handen voor Gods aangezicht worden neergelegd. Nog een bloem: „Eer zij roepen, zo zal Ik antwoorden” (Jes 65:24)

Of: „Klopt, en u zal opgedaan worden. Zoekt, en gij zult vinden (Matt. 7:7).” Of deze: „En roept Mij aan in den dag der benauwdheid; Ik zal er u uithelpen, en gij zult Mij eren (Ps 51:15) ” Of wat denkt u van deze bloem: „O Heere, neem mijn redenen ter ore; versta mijn overdenking (Ps 5:2) ” En deze dan: „Doe uw mond wijd open, en Ik zal hem vervullen (Ps. 81:11b).” Wat een heerlijke bloemen! En wat veel! Je zou er bijna in verdwalen! Zeg, krijgt u ook zo’n zin om te bidden?

Stelling: Bidden is de bloemen van Gods beloften plukken en die met gevouwen handen als een boeket neerleggen bij de Heere.

De onrechtvaardige rechter (8)

Lezen: Psalm 43

Bidden is bloemen plukken. Gods onvoorwaardelijke beloften zijn voor u beschikbaar. U mag die beloften terugleggen bij de Heere. Bidden is namelijk God verheerlijken door Zijn Woord te eerbiedigen. Bidden belijdt Gods betrouwbaarheid.

Jezus’ oproep tot aanhoudend gebed heeft geen open einde. Zo kun je de vraag waarmee Hij deze gelijkenis afsluit op het eerste gezicht wel lezen. In de Statenvertaling staat: „Doch de Zoon des mensen, als Hij komt, zal Hij ook geloof vinden op de aarde (8)?” Jezus’ vraag lijkt te suggereren dat de kerk op de jongste dag op sterven na dood is Alsof het voor de Zaligmaker nog maar de vraag is of er dan nog geloof is op de aarde. Regelmatig wordt in onze tijd naar deze vraag verwezen als klaagt over de ingezonkenheid van de kerk in Nederland. Eerlijk gezegd vind ik dit van hoogmoed getuigen. Nederland is niet de wereld, en de Nederlandse kerkverbanden zijn maar een klein onderdeel van de wereldwijde kerk. Op dit moment groeit de kerk in de werelddelen Azië en Afrika hard. Ik vermoed dat we aan de vooravond staan van een grote geestelijke opleving in het Midden-Oosten. Uit Zuid-Amerika hoor ik via contacten van een snelgroeiende honger naar verantwoorde gereformeerde lectuur Zo pessimistisch over Gods

Bidt u regelmatig om Jezus’ wederkomst, omdat u steeds

meer heimwee naar Hem krijgt?

Kerk ben ik niet Nee, ik heb hoop Gefundeerde hoop! En wat zal er nog onder het Joodse volk gebeuren? Voor Gods oogappel zijn er nog heerlijke beloften

Jezus vraagt zich niet af of Hij bij Zijn wederkomst nog geloof aantreft. Letterlijk zegt Hij: „Zal Ik nog dát geloof vinden op de aarde?”

Welk geloof? Het geloof van de weduwe die aanhoudend bidt: „Doe mij recht!” De Zaligmaker vraagt zich dus niet af of er wel of geen geloof zal zijn Er zal geloof zijn! Maar wat zal het peil van dat geloof zijn? Is het een gezond geloof dat gekenmerkt wordt door een vurig verlangen naar Christus? Of is het ingezonken, mat, flauw en flets, omdat de liefde van de bruid tot de Bruidegom is verkoeld? Kijkt de bruid reikhalzend uit naar de bruiloft van het Lam? Bidt u dagelijks om Jezus’ wederkomst? Verlangt u intens naar het moment dat u alles mag achterlaten, inclusief uw oude bestaan, om u volledig over te geven aan het beminnen van de drieenige God? Bent u Christus’ bruid?

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht en docent aan het HHS te Amsterdam

HOREN EN GEHOORZAMEN

GEROEPEN TOT VERKONDIGING EN ONDERWIJS, DEEL 5

BODE VAN

VREUGDE

Langs een weg die hij zelf niet zocht, werd Jan Boer evangelist in Hoorn. In zijn denken over de roeping tot dit werk weet hij zich aangesproken door de drie kenmerken die John Newton aanreikt. Verlangen, de benodigde gaven en Gods voorzienige leiding.

tekst: HUIB DE VRIES beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

„Het leven bij teksten die je raken vind ik voor mij persoonlijk wandelen op drijfzand”

Vrijwilligers zijn nog druk bezig in het pand van Het Lichtbaken in Hoorn. Vanaf nu zal het niet alleen dienstdoen als plaats van ontmoeting rond het Woord, maar ook als woning van Jan Boer (59) en echtgenote Jannie. Sinds 1 januari 2023 is Boer fulltime aan de post verbonden als evangelist

Tot 2016 was hij onderwijzer, eerst in Yerseke en Kruiningen, daarna in ’s-Gravenpolder, vervolgens in Oldebroek Met veel vreugde. „Ik ben begonnen omdat ik het mooi werk vond. Later ging ik het als een voorrecht ervaren Het is bijzonder om met kinderen te werken en hun dagelijks uit de Bijbel te kunnen vertellen.”

Een bijzondere roeping wil hij het niet noemen „Elk mens is geroepen om op de plek waar hij is geplaatst de Heere te dienen en voor Zijn aangezicht te leven. Dat vraagt om een geloofskeus Als er persoonlijk geloof komt, ontstaat vanzelf de vraag: „Wat wilt U, Heere, dat ik met mijn leven doe?” Zo ging het ook bij mij Ik ben er beducht voor om het ene beroep boven het andere te plaatsen. Ook achter de kassa of als hulp in de huishouding kun je als christen van betekenis zijn en aan je roeping beantwoorden. Denk aan het slavinnetje van Naäman Omgekeerd kun je elke zondag op een kansel staan en niet aan je roeping voldoen.”

MOSLIM

Door problemen in zijn laatste werkkring raakte de hersteld hervormde onderwijzer werkloos. Hij besloot weer te gaan studeren: voor godsdienstleraar, aan Hogeschool Viaa in Zwolle „Niet om carrière te maken of er veel geld mee te verdienen, maar in de hoop met dat diploma iets voor Gods Koninkrijk te kunnen betekenen ”

Daarnaast meldde hij zich bij VluchtelingenWerk Nederland aan als vrijwilliger.

„Zorg voor de kwetsbaren heb ik van thuis meegekregen Ik werd coach van vluchtelingen die een status hadden gekregen. Er moet van alles en nog wat voor die mensen worden geregeld De combinatie van studie en het werken met vluchtelingen vond ik heel boeiend. Zo kwam ik in contact met een serieuze moslim met wie ik een bij-

zondere band kreeg.”

Op tal van punten was er herkenning „De grote kloof kwam openbaar wanneer we het over de Heere Jezus kregen. Dan constateerden we dat we geestelijk haaks op elkaar stonden. Dan vonden we allebei een emotionele ervaring. Ik zei hem dat ik voor hem bad of ook hij Jezus mocht leren kennen als Verlosser. Waarop hij me liet weten dat hij bad of ik zou gaan zien dat de islam de ware religie is ”

GEDETINEERDEN

Tijdens de studie kwam Boer tot de ontdekking dat pastoraal werk meer bij hem aansluit dan lesgeven op een middelbare school „Lange dagen optrekken met pubers kost heel veel energie, zeker tegenwoordig. Meer energie dan ik op mijn leeftijd nog heb Het catechiseren aan jongeren van die leeftijd vond ik ook heel intensief, maar wel mooi om te doen, omdat het om een tijdsduur gaat die te overzien is en het in een andere setting plaatsvindt.”

Na afronding van de lerarenopleiding ging hij daarom door met de studie godsdienstpastoraal werk. Ook die hoopt hij binnen afzienbare tijd af te kunnen sluiten. Dankzij een vriend raakte hij betrokken bij het werk in de Belgische gevangenissen van Merksplas en Hoogstraten. „Af en toe ging ik daar voor in de zondagse dienst Tot dan had ik nooit een gevangenis vanbinnen gezin. Net als vluchtelingen zijn gedetineerden gewone mensen, die aandacht en een luisterend oor nodig hebben. Het raakte me dat we als protestants team regelmatig te horen kregen: „Dankjewel voor deze dienst, we hebben het onderwijs uit de Bijbel hard nodig.” Ik had niet verwacht dat in de gevangenis te horen ”

SOLLICITATIE

In het kader van zijn stage hield hij in verzorgingshuis De Boskamp in Epe geregeld de weeksluiting. Voor een totaal ander publiek: zo’n twintig hoogbejaarde mensen, van wie sommigen dementerend „Na afloop dronk ik er nog koffie en had ik gesprekken met die mensen. Er was echt een klik Tijdens de studie heb ik verschil-

Hebt u hart voor Hoorn?

Maak kennis! www predikhetwoord nl

Bid

Bouw mee!

We willen alle inwoners van Hoorn bereiken en zijn druk aan het verbouwen om onze activiteiten te kunnen uitbreiden

Uw giften zijn welkom op rekeningnummer

NL44 RABO 0367 0874 21 ten name van Stichting Predik het Woord (ANBI)

Genniiet v vaan n d de r ruusstt, , d de ruimte e en n d de e o ommgevinng g

Verjaardag? Bied een cadeaubon aan van hotel Inkelshoes!

Reserveer nu voor het nieuwe seizoen.

Epen, Zuid-Limburg | 043-4551742 | www.inkelshoes.nl

Wij

Naast onze openingstijden bent u o eventueel ’s avonds op afspr

lende keren gesolliciteerd. Mijn gebed was steeds: „Heere, wilt U mij op een bepaalde manier voor Uw koninkrijk gebruiken?” Op welke plaats dan ook.”

In het najaar van 2022 viel zijn oog op een advertentie van stichting Predik het Woord, voor de post van een fulltime-evangelist in Hoorn. „Ik heb een brief geschreven, ben uitgenodigd en de gesprekken hebben tot een benoeming geleid. Vanaf het begin was er wederzijds vertrouwen en verbondenheid De manier waarop Jannie en onze kinderen met de benoeming omgaan, ervaar ik als een bevestiging dat ik hier moet zijn We doen het samen Mensen die aan de deur komen, vangt Jannie op Op zondag verwelkomt ze de kerkgangers. Tijdens de koffiemorgens fungeert ze als gastvrouw Onze zoons verzorgen het streamen van de diensten voor ons YouTubekanaal. Een van hen is werkzaam in de IT. Ze waren direct beschikbaar voor dit werk, waar ik weinig verstand van heb. Ook de ontvangst door de gemeente was voor mij een bevestiging van de roeping Ze zien mijn komst als een verhoring van hun gebeden. Dat verwondert me en maakt me klein.”

VREUGDEBODE

De overgang van orthodox Oldebroek naar het sterk geseculariseerde Hoorn ervoer Boer niet als schokkend. „Misschien omdat ik in mijn jeugdjaren in Breda heb gewoond Ten diepste zijn mensen overal hetzelfde. Een verschil is dat je in een omgeving met weinig christenen nog sterker op elkaar betrokken bent Zo was dat in Breda en zo is het ook hier. Heel prettig was dat ik nog vier maanden kon optrekken met mijn voorganger, Albert van Bragt Hij heeft hier veel werk verricht. Tijdens die vier maanden leerde ik de verschillende aspecten kennen, en de achtergrond ervan Dat was een mooie binnenkomer ”

De kern van zijn werk is voor Boer: als een vreugdebode het goede nieuws van Jezus Christus verspreiden „Een groot deel van de 75.000 inwoners van Hoorn heeft nog nooit het Evangelie gehoord. Het is mooi dat er mensen zijn die zich volledig kunnen wijden aan dit werk. Tegelijk moeten we ervoor oppassen dat evangelisten in dienst

van een kerkverband of een stichting niet als schaamlap fungeren. Om daarmee het gebrek aan eigen bewogenheid met de wereld te verhullen. Elke christen, in de Biblebelt en daarbuiten, heeft ook persoonlijk de taak mensen bekend te maken met

het Woord van God Dat spreekt me bijzonder aan bij Het Lichtbaken. De kerkgangers spreken met buren en bekenden heel open over hun geloof Een jonge gemeente zoals deze heeft de steun nodig van gevestigde gemeenten elders in het land, maar omgekeerd kunnen die veel van Het Lichtbaken leren. Dat wordt misschien wel te weinig gezien.”

DRIJFZAND

In zijn denken over roeping weet de evangelist uit Hoorn zich sterk aangesproken door de Engelse prediker John Newton. „Die noemt in zijn boek ”Cardiphonia” drie kenmerken van roeping In zijn eigen woorden: een ernstige en vurige begeerte om in Zijn dienst gebruikt te worden, enige vereiste bekwaamheid en het kennelijk bestuur van Gods voorzienigheid. Daarmee blijf je dicht bij de Bijbel en kan elke christen zich toetsen Zijn deze zaken er in míjn leven?”

De drie aspecten kunnen vergezeld gaan met een krachtige bevestiging vanuit Gods Woord, erkent Boer. „Maar dat is voor mij geen noodzaak. Ik kan bij het wakker worden met kracht een tekst krijgen die me bemoedigt, waarna bijna meteen de twijfel al komt. Is het geen tekst die zomaar in mijn gedachten kwam? Heeft de Heere daarmee werkelijk iets bijzonders te zeggen? Het leven bij teksten die je raken vind ik voor mij persoonlijk wandelen op drijfzand Ik leef liever bij het geheel van Gods Woord en het dagelijkse gebed om en vertrouwen op Zijn hulp en leiding.”

„De ontvangst door de gemeente was een bevestiging”

ERVAAR DE FIJNE TEXTUUR VAN BAMBOE, ZIJDE EN ALPACAWOL

ONTWORPEN VOOR EEN ERGONOMISCHE LIGHOU

GEMAAKT VAN 100% NATUURLIJKE MATERIALEN

VOLLEDIG MAATWERK;

9 MATRAS-VARIANTEN ALTIJD EEN DIE PAST BIJ JOUW LICHAAM AATWERK; WIJ STELLEN ELKE LAT AF OP JOUW LICHAAM

VOORKOMT RUGEN NEKKLACHTEN DOOR EEN GOEDE SLAAPHOUDING LIGHOUDING

Slapen op een bed dat speciaal voor jou is gemaakt, dat is pas uitgerust wakker worden!

BRUSSELSE BRANDSTAPEL

Er gaat in politiek Den Haag geen dag voorbij of Brussel komt voorbij Voorbij? Men moet er ernstig rekening mee houden. Met vele andere landen vormen we immers een Europese Unie, terwijl het Europese parlement vergadert in de Belgische hoofdstad Ik placht weleens te zeggen: „Niet de Bijbel maar Babel oftewel Brussel heeft het voor het zeggen in ons land.” Dat Brusselse afspraken schuren met de belangen van ons eigen land is bekend. Mogelijk verwacht u nu een opsomming daarvan plus uit protest een oproep tot verbranding van allerlei dossiers op de markt van Brussel Dat is echter niet mijn bedoeling. Ik wil uw aandacht vragen voor een verbranding die op 1 juli vijfhonderd jaar geleden plaatsvond op de Grote Markt te Brussel. Het ging daarbij niet om verbranding van dossiers of zelfs poppen die parlementariers moeten voorstellen. Er vond een terechtstelling plaats van twee mannen die ondanks doodsbedreiging vasthielden aan Gods Woord: Hendrik Voes en Johannes van Essen, beiden monnik in het Augstijnerklooster te Antwerpen. De ”nije leer” zoals die door de Augustijner monnik Maarten Luther werd verbreid, kwam ook binnen de poorten van dat klooster. Het beïnvloedde meerdere kloosterlingen Dit leidde tot een arrestatiebevel vanwege de roomse inquisitie. Verschillende monniken bezweken onder het vooruitzicht van een marteldood. Hoewel Voes en van Essen maar liefst 61 beschuldigingen ten laste

werden gelegd die ze dienden te herroepen, bleven zij door Gods genade staande. Ze hielden vol dat de Bijbel boven pauselijke decreten staat. Ze bleven weigeren de paus als stadhouder van Christus te erkennen Bovenal hielden ze vast aan de volkomen verzoening door de kruisdood van de Zaligmaker waarvan de mis een miskenning is Daarop werden de mannen op het schavot geplaatst. Terwijl ze klaargemaakt werden om de vuurdood te ondergaan, waren biechtvaders nog druk in de weer om Voes en van Essen tot herroepen te krijgen Zij beleden echter te geloven in een algemene christelijke kerk en voegden daar onverschrokken aan toe: „Maar uw kerk geloven wij niet ” Toen het vuur werd aangestoken, merkten ze op dat het leek alsof er rozen tussen hun voeten werden gestrooid. Toen de vlammen hun lichamen aantastten, zeiden ze de geloofsbelijdenis op en zongen

samen het ”Te Deum Laudamus”. Na hun sterven vertelde men dat de martelaren herroepen hadden De beul zelf bevestigde echter dat ze trouw bleven aan hun beginsel tot in de dood Men zegt dat Luther in tranen was toen hij hiervan hoorde en zei: „Ik meende dat ik de eerste zou zijn die om het heilig Evangelie gedood zou worden, maar ik ben het niet waard geweest!” Wat we zeker weten, is dat hij er een lied op maakte. Tevens schreef hij een brief waarin hij ons land gelukwenste met deze gebeurtenis „Lof en dank zij aan God, de Vader van alle barmhartigheid, die in deze tijd zijn wonderbaar licht weer heeft ontstoken. Wij wandelden in het donker, dwaalden in de nacht van onze zonden Wij dienden de antichrist. Maar nu „wordt het gekir van de tortelduif weer gehoord en bloeien de bloemen in ons land ” (Hooglied 2). Wij delen in deze vreugde samen met u, sterker nog: door u! Want niet alleen hebt u het voorrecht gehad reeds vroeg het Evangelie van Christus te leren kennen, u bent nu ook door God uitverkoren geweest om als eerste om Christus’ wil te mogen lijden, ja, te mogen sterven voor Hem Zo hebt u deze blijde tijding met uw eigen bloed bekrachtigd. Als twee edele sieraden van Christus zijn Hendrik en Johannes in Brussel gestorven!” Wat zouden we goed af zijn als deze vlammende gebeurtenis een aanstekelijke uitwerking kreeg, beginnend in Brussel...

Ds M. van Kooten, Elspeet

Onder

ons

1.

Jannite van Beek en Esther van Helden-van Garderen zijn al 40 jaar vriendinnen. Ze hebben in al die jaren veel lief en leed gedeeld We hopen dat ze nog veel goede en gezellige jaren mogen krijgen!

2.

Lieve (o)pa en (o)ma Van Lent, gefeliciteerd met jullie 40-jarig huwelijksjubileum op 22 juni. Wij wensen jullie de zegen van God toe en nog vele jaren met ons samen. Liefs van jullie (klein) kinderen Albertine Agneslaan 28, 6713 MR Ede

3.

Corné en Sandra Pronk-Slagboom, hartelijk gefeliciteerd met jullie 25-jarig huwelijk en Gods zegen toegewenst in alles!

Liefs van ons

4.

Op 22 juni waren onze lieve (o)pa en (o)ma Mulder-Van de Steeg 40 jaar getrouwd! Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst voor het toekomende. Liefs kinderen en kleinkinderen Boekweitweg 8, 8075 CP Elspeet

5.

Op 10 juli waren onze lieve ouders en onze opa en oma Van der Hoeven-van Vulpen 50 jaar getrouwd. We wensen hun van harte Gods zegen en nog veel goede jaren toe! B.W. van der Hoeven, Wulverhorst 106, 3417 TN Montfoort

6.

Op 23 juni waren onze lieve opa en oma Romijn 30 jaar getrouwd Van harte gefeliciteerd! Liefs van Julia en Gerben

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en een korte tekst

inzenden: Onder Ons

Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl

Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

7.

O(pa) en o(ma) Westerbroek-Lokhorst, van harte gefeliciteerd met jullie 60-jarig huwelijk! Veel liefs van de kinderen, klein- en achterkleinkinderen

Staverdenseweg 47a, 8075 AP Elspeet

8.

Op 4 juli werd onze (schoon) vader, opa en overgrootvader Jaap Slingerland 81 jaar Vier generaties Jaap Slingerland op de foto De achtste generatie Jaap Slingerland zit bij u op schoot. Groot dat u dit mee mag maken Namens alle kinderen, klein- en achterkleinkinderen willen wij u van harte feliciteren en Gods zegen toewensen in alles!

Vergeven bij de bitterste haat

Vrouwen

DEEL 2

Een Haarlems horlogewinkeltje van een stokoude klokkenmaker en z’n twee ongetrouwde dochters vormt het voorportaal van een concentratiekamp vol onzegbaar leed, dood en verderf. Over wonderlijke wendingen in het leven van Corrie ten Boom.

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: UNSPLASH, WIKIPEDIA, OORLOGSBRONNEN

In een warm nest komt ze ter wereld, in een harmonieus gezin groeit ze op Het verhaal dat later bekend zal worden als ”Het treinkaartje van Corrie ten Boom” is veelzeggend: „Vader ging op de rand van het smalle bed zitten. „Corrie”, begon hij zacht. „als jij en ik naar Amsterdam gaan, wanneer geef ik je dan je kaartje?” Ik snikte nog wat na en dacht hierover na. „Natuurlijk vlak voordat we in de trein stappen.” „Precies. En onze wijze Vader in de hemel weet ook wanneer wij iets nodig hebben Loop Hem niet vooruit, Corrie. Als de tijd komt dat iemand van ons moet sterven, zul je in je hart de kracht vinden die je nodig hebt

precies op tijd ”

VOL VERTROUWEN

Niet zonder zorgen, ziekte en armoede, wel vol vertrouwen, geloof, hoop en liefde zijn de jonge jaren van Corrie ten Boom in het oude huis aan de Barteljorisstraat, de Béjé Behalve haar ouders en zijzelf wonen hier ook nog eens drie tantes, twee zussen en een broer plus –voor korte of langere tijd– elf pleegkinderen „Vader was net zo onzakelijk als zijn vader”, schrijft Corrie later. „Hij kon dagen bezig zijn met een moeilijke reparatie en dan vergeten de rekening te sturen.” En over haar moeder: „Het drong nooit tot ons, kinderen, door dat we zelf arm waren; ”de armen”, dat waren de mensen waar je mandjes naartoe bracht. Moeder kookte altijd voedzame soep en pap voor eenzame oude mannen en bleke jonge moeders – op die dagen dat ze zelf sterk genoeg was om voor het fornuis te staan.” Keerpunt lijkt het jaar 1937 te zijn. Dankbaar viert de familie het honderdjarig bestaan van de horlogewinkel. Corrie is inmiddels vijfenveertig; zus Betsie zeven jaar ouder. Samen met hun bejaarde vader leiden ze een rustig en dienend leven, maar –zal Corrie later schrijven– „hoe konden wij, terwijl we daar zaten –twee ongetrouwde vrouwen van middelbare leeftijd en een oude man– weten dat wij avonturen zouden gaan beleven waar we nooit van gedroomd hadden? Avontuur en angst, verschrikkelijke en heerlijke dingen stonden voor de deur en we wisten het niet. (...) Hoe had ik kunnen vermoeden dat deze man met zijn witte haar, die door alle kinderen van Haarlem Opa genoemd werd, (...) door vreemde handen begraven zou worden in een graf zonder naam? En Betsie (...) – hoe

zou ik me kunnen voorstellen dat deze vrouw die voor mij het liefste was op aarde, naakt in een kamer vol mannen zou staan?”

Ze hebben geen idee. Maar een schaduw valt er toch al, op deze dag Want te midden van alle feestvreugde met bezoek, bloemen en taart, stapt broer Willem binnen: „Iedereen keek naar de man die naast Willem stond Het was een Jood van voor in de dertig met de typisch breedgerande hoed en lange zwarte jas. Maar niemand kon de ogen van zijn gezicht afhouden Het was verbrand Voor zijn rechteroor bungelde een grijze pijpekrul als van een heel oude man. De rest van zijn baard was weg, en had plaatsgemaakt voor één rauwe, gapende wond ( ) Uit Duitsland gevlucht, vertelde Willem.”

Er volgen meer voorboden: Een Duitse leerjongen die er niet bij wil zitten als vader Ten Boom de werkdag opent met het lezen uit de Bijbel, want: dat is het „Joodse Lügenbuch” Een Duitse stem over de radio, die niet spreekt, maar krijst

En dan barst in mei 1940 inderdaad de bom. Mét een levensgevaarlijke granaatscherf op Corries hoofdkussen, juist als ze in een van die eerste oorlogsnachten uit bed is gegaan. Mét de bonkaarten. Mét de gele sterren. De arrestaties van Joden Een net dat zich sluit

Tot twee keer toe ziet Corrie in gedachten het beeld van een boerenwagen op het marktplein van Haarlem, waarop zijzelf zit met vader, Betsie en anderen. Ze worden meegenomen. Wat het visioen te zeggen heeft, weet ze niet, ze vindt het angstaanjagend Betsie ziet het anders Nadat Corrie het beeld voor haar geschetst heeft, antwoordt haar zus zacht: „Als God ons van te voren laat zien dat er slechte tijden komen, dan is het voor mij voldoende dat Hij ervan afweet. Daarom laat Hij ons soms dingen zien, weet je, om ons te zeggen dat dit alles ook in Zijn hand is ”

Steeds vaker kloppen opgejaagde Joodse mensen radeloos aan bij de Béjé Ze blijven In Corries slaapkamer wordt een geheime ruimte gebouwd Er komt een zoemer in huis, die onderduikers bij gevaar moet waarschuwen. Ze houden vluchtoefeningen met elkaar

Ook broer Willem en zus Nollie, die allang uit huis zijn en hun eigen gezinnen hebben, werken in het verzet De Béjé raakt overvol Samen met de onderduikers maken ze er het beste van: „Al waren de avonden gezellig, overdag werd de

spanning steeds groter Anderhalf jaar leefden we nu dit dubbelleven. Naar buiten waren we nog steeds het gezin van een klokkenmaker op leeftijd, die met zijn ongetrouwde dochters boven zijn kleine zaak woonde. Maar in werkelijkheid was de Béjé het centrum van illegaal werk, dat zich uitstrekte tot in de verste hoeken van Nederland. Vroeg of laat zouden we vastlopen.” De Ten Booms weten wat ze doen.

„Die avond hebben vader, Betsie en ik gebeden, lang nadat de anderen naar bed waren gegaan. We wisten dat wij, al werd het risico met de dag groter, niet meer terug konden Dit was het uur van de boze, we konden het niet ontlopen ” Als de overval eenmaal een feit is en de familie gevangenzit, krijgt de vierentachtigjarige vader Ten Boom nog een kans Hij mag gaan, mits hij zijn woord geeft dat hij geen moeilijkheden meer zal veroorzaken.

„Als ik naar huis ga”, zei hij kalm en duidelijk, „dan zal ik morgen mijn deur weer openzetten voor ieder die in nood verkeert en om hulp vraagt ” Tien dagen daarna overlijdt hij

LEESTIP

De citaten in dit artikel komen uit het boek ”De schuilplaats”. Enkele andere titels van of over Corrie ten Boom: ”Gevangene en toch...” ”Zwerfster voor God”; ”In het huis van mijn Vader”; ”De stille jaren van Corrie ten Boom”.

Wanneer Corrie lange tijd later het nieuws van zijn sterven verneemt, krast ze –ondanks diepe verslagenheid– de volgende woorden in de muur van haar cel: ”9 maart 1944 – Vader Vrij” Na maanden van eenzame opsluiting in het ”Oranjehotel” in Scheveningen belandt Corrie in kamp Vught Tijdens het transport vindt ze Betsie terug. Beiden huilen van blijdschap, de achterliggende periode is voor hen de eerste scheiding geweest in drieënvijftig jaar

SCHULDIG

Betsie woont in een andere werkelijkheid Dat is al gebleken op de dag van de overal Toen een Gestapo-agent Betsie voor zich uitduwde en Corrie verschrikt riep: „O Betsie! Heeft hij je pijn gedaan?” depte haar zus het bloed van haar mond en antwoordde: „Ja, het spijt me zo voor hem ” Nu ze in Vught zijn, vraagt Corrie zich regelmatig af welke weg Betsie bewandelt, terwijl zijzelf naast haar „voortsukkelt.” Als Corrie een grijs uniform en een militaire pet ziet, ziet Betsie een gewond mens

ACHT UITSPRAKEN VAN CORRIE TEN BOOM

Als je problemen te klein zijn om ervoor te bidden, zijn ze ook te klein om je er zorgen over te maken.

Er is geen put zo diep, of Gods genade is nog dieper.

Het is niet zozeer wat er gebeurt, maar hoe wij daarop reageren, wat belangrijk is.

Er is maar één groep mensen die niet tot Jezus kan komen, en dat zijn zij die denken dat ze te goed zijn om te komen.

Vrees klopte aan de deur. Geloof deed open. Er was niemand.

Eenzame opsluiting heeft mij geleerd dat je nooit in je eentje rijk kunt zijn.

Wees niet bang om een onbekende toekomst te leggen in de handen van een bekende God.

Als het ergste gebeurt in het leven van een kind van God – en dat gebeurt–blijft het beste over, en het allerbeste moet nog komen.

Corrie krijgt het daar nog moeilijker mee als ze erachterkomen dat ene Jan Vogel hen verraden heeft. Met heel haar hart haat ze de man, maar Betsie bidt voor hem. „Weer kreeg ik het gevoel dat deze zuster van mij ( ) tot een andere wereld behoorde. Maakte ze me op haar vriendelijke manier niet duidelijk dat ik zelf net zo schuldig was als Jan Vogel? Stonden hij en ik niet samen tegenover een alwetend God als veroordeelden wegens dezelfde zonde van moord? Want in mijn hart en met mijn tong had ik hem vermoord ”

In een goederenwagon worden de zussen van het verschrikkelijk Vught naar het gruwelijke Ravensbrück gebracht De omstandigheden onderweg zijn onvoorstelbaar Wat hen te wachten staat, is al even onbeschrijflijk. En toch:

„Waarom de anderen moesten lijden, konden wij niet begrijpen Maar wat ons betreft, onze Bijbel was (...) de hulp en hoop voor een steeds groter wordend aantal vrouwen. (...) Hoe duisterder het om ons heen werd, des te helderder, zuiverder, heerlijker brandde het vuur van het Woord van God.” Onmenselijk zwaar werk, ondraaglijke

mishandelingen zijn aan de orde van de dag. Onder de vele gevangenen die verzwakt raken, is ook Betsie. Ze belandt in de ziekenbarak. Tussen talloze lijken vindt Corrie haar levend terug. Nog een korte tijd brengen de zussen samen door te midden van alle verschrikkingen. Dan sterft Betsie.

Corrie wordt vrijgelaten Op nieuwjaarsdag 1944 komt ze het station van Berlijn binnen Had Betsie het niet gezegd: in het nieuwe jaar zouden ze beiden vrij zijn

Na de oorlog reist Corrie tot haar tachtigste de wereld rond om te spreken over wat ze heeft ervaren en schrijft ze het ene boek na het andere Haar laatste levensjaren brengt ze zwijgend door. Als gevolg van een hersenbloeding kan ze niet meer spreken. Op haar eenennegentigste verjaardag sterft ze Vijf jaar later gaat het huis in Haarlem open voor publiek en nog steeds kunnen bezoeker zich daar laten rondleiden. Zo klinkt ook in de Barteljorisstraat nog altijd haar boodschap dat het mogelijk is te hopen in de zwartste nacht, te vergeven bij de bitterste haat.

We wisten dat wij, al werd het risico met de dag groter, niet meer terug konden. Dit was het uur van de boze

Corrie ten Boom 1892 – 1983

Mooie gesprekken

Onlangs kreeg ik binnen een tijdbestek van enkele dagen meerdere malen de vraag of het er in Den Haag achter de schermen net zo fel aan toe gaat als tijdens debatten. Het was in de week na het debat over het burgerinitiatief ”abortus is geen misdaad” Een debat waarin ik door sommige collega’s stevig ben geïnterrumpeerd.

Chris Stoffer is elke dag in de hofstad te vinden Hij is Tweede Kamerlid voor de SGP, vader van drie dochters en woont in Elspeet.

Mijn eerste reflectie was dat het toch best meevalt met de felheid tijdens debatten Tegelijkertijd realiseer ik me dat mijn waarneming van het totaal aan debatten wellicht wat breder is dan dat wat de gemiddelde landgenoot meekrijgt In het nieuws komen veelal de debatten die in de plenaire zaal met de blauwe stoelen gehouden worden De meeste debatten vinden echter plaats in een van de vele zalen elders in het Kamergebouw En vooral die zijn heel inhoudelijk en voor de doorsnee Nederlander waarschijnlijk ook heel saai Terugkomend op de vraag of het er achter de schermen net zo aan toe gaat als tijdens de opvallendste debatten: gelukkig niet! Mijn ervaring met collega’s is best positief Als Kamerleden hebben we inhoudelijk wellicht (grote) verschillen, maar als mens kunnen we elkaar vaak wel waarderen En we hebben gemeen dat we vaak ver van huis zijn, lange dagen maken en ons daardoor soms wat eenzaam voelen. Een paar voorbeelden Afgelopen voorjaar was ik in Rotterdam met Henk Nijboer (PvdA) en Steven van Weyenberg (D66) Bij een studentenvereniging voerden we een debat over de fiscaliteit in Nederland. Dat we het niet met elkaar eens waren en ook niet werden, zal duidelijk zijn Na afloop bood Van Weyenberg me een lift aan naar Den Haag, omdat ik met de trein was Onderweg ontstond een mooi gesprek over vele zaken die ons bezighouden. Pas liep ik een stukje op met Jesse Klaver (GroenLinks) en Sylvana Simons (BIJ1), toen ik struikelde over een opstapje Gelukkig zonder grote gevolgen, maar de oprechte bezorgdheid van de twee was hartverwarmend. En zojuist, toen ik naar mijn werkplek ging, kwam Nilufer Gundogan de lift binnen Met haar was de confrontatie tijdens het genoemde debat het felst Maar in de lift hadden we een genoeglijk gesprekje

Met Nilufer Gundogan was de confrontatie tijdens het debat het felst

Verdriet om verloren zoon

Mijn jongste zoon van 18 jaar raakt steeds verder weg van een Bijbelse levenswandel. Hij woont nog thuis, maar weigert mee naar de kerk te gaan. Wat deden we verkeerd en wat kunnen we doen?

In toenemende mate spreek ik ouders die met pijn in hun hart worstelen met de kerkverlating van hun zoon of dochter. Een kind met liefde verwacht, onder het hart gedragen en aan het hart gedrukt Een baby ten doop gehouden. Een opgroeiende peuter geleerd om eerbiedig mee te bidden: „Schoon mijn zonden vele zijn Maak om Jezus’ wil mij rein.” Een kleuter voor het eerst meegenomen naar de kerk. Een schoolkind dat u met een glimlach de eerste psalmversjes luidkeels met horten en stoten mee hoorde zingen. Een tiener die u trouw z’n catechisatievragen overhoorde. En dan de omslag Een puber die aarzelend zijn eerste stappen zet op het spoor van de zonde en met vrienden drinkt en feest. Een jongen die steeds meer kritische vragen stelt, de catechisatie verzuimt, onderuitgezakt in de kerk zit, elke zondagmorgen uit bed gesleept moet worden om op tijd in de kerk te zijn en daar verder slaapt En dan komt het moment dat deze zo geliefde, moeilijk bereikbare jongen of deze eigenzinnige dochter niet meer op zaterdagavond laat, maar

op zondagmorgen vroeg thuiskomt. Om die dag lang op bed te blijven liggen Ouders kunnen praten, schelden, smeken, dreigen, beloven. Het helpt allemaal niets. Samen opgaan naar Gods huis is voorbij

ROUW

Voorbij Wat een verdriet bij ouders die hun kind zien afhaken, grenzen verleggen, Gods woord negeren, de kerk verlaten. Kinderen, die niet bestand zijn tegen de groepsdruk van leeftijdsgenoten en hun geweten sussen. Jongens en meiden die in het verborgen of openbaar de zonde indrinken en zich laten meevoeren in een waas van niemandsland. Die door drank, seks en genot alle opkomende levensvragen en levensangsten verstikken Die zich meten met en aanpassen aan anderen en zichzelf niets voelen. Die op sommige momenten de wanhoop nabij zijn, maar twijfels over hun zondig leven snel weer het zwijgen opleggen. Die zich wikkelen in een kleed van onverschilligheid, het bestaan van God wegredeneren tot ze zelf geloven dat ze niet

Ada de Jong, gz-psychologe voor scholen, jeugd en gezin bij KOC Diensten (www.koc.nu).

meer geloven. Ouders die hun kind verliezen aan de wereld. Wat een gevoelige tegenstelling met ouders die zien hoe hun zoon of dochter zich door openbare belijdenis verbindt aan Gods woord en de kerkelijke gemeente.

In een tijd waarin jonge mensen openbare belijdenis doen, rouwt het vader- en moederhart van de zoon of dochter die de kerkdeur achter zich dicht sloeg Een verlies dat levend is en pijnlijk gevoeld wordt bij kerkgang, belijdenisdiensten, doopdiensten en huwelijksbevestigingen. Mijn kind had hier ook kunnen staan Het is rouwdragen in stilte

Wat deden we verkeerd, is een vraag die het hart van vele ouders kwelt Wat deed u goed bij uw andere kinderen die netjes in het godsdienstige paadje lopen? Wat deed u beter bij dat kind dat Gods genade deelachtig werd? Doen ouders het inderdaad beter, die zien dat hun kinderen zich aan Gods woord verbinden?

Het is desondanks ook een begrijpelijke vraag. Het is niet per se verkeerd als ouders zichzelf onderzoeken of er redenen liggen waardoor dit kind Gods woord de rug toekeerde. Te veel oppervlakkigheid, te veel vrijheid, te veel weelde, te veel strengheid, te veel afwezigheid, te veel wereldsgezindheid waren misschien ingredienten die het kind een duw in de rug gaven en verder stuwden op het verkeerde spoor. Mogelijk waren er te weinig woorden en te weinig voorbeelden om dit kind jaloers te maken op een leven in tere Godsvreze.

Behalve dat maakte uw kind misschien openbaar of verborgen heftige gebeurtenissen mee Denk aan seksueel misbruik, pesten, uitsluiting, een ongeluk. Dit soort ervaringen versterken nogal eens een gevoel van verlatenheid van God en mensen en leiden niet zelden tot het zoeken van troost in verslaving en afleiding in de wereld. Een ervaren kilte in de kerk kan de geloofwaar-

digheid in kerkendienst verder tenietdoen.

HOOP

Is het dan hopeloos? Wat te doen? De gelijkenis van de verloren zoon omvat een geestelijke diepte Wij zijn allen verloren zonen en dochters en dienen terug te keren met belijdenis van schuld en een smeekbede om ontferming. Onze kinderen dragen ons beeld Het is een voorrecht als we met onze kinderen uitwendig de weg van Gods geboden lopen en als we die weg blijven bewandelen Het is echter een eeuwig wonder als we door God gevonden worden en als een vijand met Hem worden verzoend. In Gods vrije ontferming ligt de enige hoop Voor Hem is niemand onbereikbaar De gelijkenis van de verloren zoon bevat uitwendig ook een les voor ouders. Blijf niet alleen op de uitkijk staan met uitgestrekte armen naar uw kind: Ik draag je mee in m’n hart en in m’n gebeden en je bent welkom in m’n armen. Maar sta op wacht met de ogen omhoog: Heere, ontferm U over mijn kind. Het is gedoopt in de Naam van een Drieenig God. U alleen bent in staat om mijn kind terug te brengen in Uw Vaderhart en in de algemene christelijke kerk als de geestelijke moeder.

KERK ALS MOEDER

Hoeveel warmte biedt de kerkelijke gemeente aan onze jongeren in de branding van deze tijd? Is de kerk inderdaad de moeder die vertroetelt (Jes. 66:12 plus kanttekening)? Merkt de afhaker hier iets van? Wie zijn we voor deze kinderen en hun ouders als ambtsdragers en gemeenteleden? Zoeken we hen op? Hoe geven we het ambt aller gelovigen in dit opzicht invulling? Een berichtje, een kaartje een telefoontje is een klein gebaar, maar wie weet met grootse uitwerking. Zou het niet blijven haken als zo’n jongere op al die kaarten leest: We missen je en bidden voor je?

„ENDORFINE MAAK JE BIJ JEZELF VRIJ DOOR TE BEWEGEN”

Het geheim

van

–gierende–hormonen

Gierende hormonen. Iedereen heeft er weleens last van. Maar hoe weet je of hormonen de oorzaak zijn van bijvoorbeeld agressief rijgedrag of huilbuien na een bevalling? Professor Max Nieuwdorp, internist-endocrinoloog in het Amsterdam UMC, schreef er een boek over.

tekst: FIJA NIJENHUIS

Hormonen zijn ongrijpbaar, we hebben er niet echt een beeld bij, zegt Max Nieuwdorp, die precies daarom het boek ”Wij zijn onze hormonen” schreef. Hij noemt hormonen „bestuurders van het lichaam”: bij de werking van de meeste lichaamsfuncties spelen de lichaamseigen stofjes namelijk een belangrijke rol „Ze beïnvloeden je leven meer dan je zou denken”, stelt Nieuwdorp.

ER BESTAAN EEN HELEBOEL

VERSCHILLENDE HORMONEN. KUNT U DE BELANGRIJKSTE NOEMEN?

„Bovenaan staan oestrogeen en testosteron, de hormonen die bepalen of je vrouw of man bent. Andere belangrijke zijn schildklierhormonen en stresshormonen ”

VROUWEN LIJKEN MEER LAST HEBBEN

VAN HUN HORMONEN DAN MANNEN IS DAT TERECHT?

„Vrouwelijke hormonen schommelen meer dan de mannelijke De eisprong en menstruatie merken veel vrouwen in hun hele lichaam. Dit zijn echt schokken, die een paar keer per maand optreden De overgang kun je zien als een hormonale crash, als het oestrogeen ineens flink afneemt. Bij mannen gaat de afname van testosteron, zo ongeveer vanaf het vijfenveertigste levensjaar, veel geleidelijker.

KLOPT HET DAT DE EEN MEER LAST HEEFT

VAN HORMONEN DAN DE ANDER?

„Ja, hormonen hebben op ieder mens een ander effect De een is gevoeliger voor hormoonschommelingen dan de ander. Hoe dat komt, weten we nog niet. Er is nog heel veel onbekend over de invloed van hormonen op ons lichaam. Los hiervan: we hebben nog altijd onze eigen verantwoordelijkheid. Het is niet zo dat je alles maar kunt afschuiven op je hormonen.”

HORMONEN METEN IS NIET GEMAKKELIJK,

BEGRIJP IK. TERWIJL HET WEL HANDIG ZOU

ZIJN ALS JE BIJVOORBEELD KON METEN

HOEVEEL STRESSHORMONEN JE IN JE

LICHAAM HEBT...

„Hormonen meten heeft inderdaad weinig nut Een bloedwaardemeting is altijd een momentopname en hormonen veranderen mee met het dag- en nachtritme en zelfs met de seizoenen Als je niet goed slaapt, veranderen ze al. Hormonen zijn dynamisch en dan heeft een meting niet veel zin.’’

BEHALVE ALS JE

ZWANGER BENT

„Bijvoorbeeld

Maar dan wordt er op de aanwezigheid van een hormoon getest, dat is iets anders Ook hormoonziekten kunnen in het bloed aangetoond worden, zoals schildklieraandoeningen en een auto-immuunziekte als diabetes type 1.”

ER ZIJN OOK ‘POSITIEVE’ HORMONEN, ZOALS ENDORFINE, OOK WEL

GELUKSHORMOON GENOEMD KUN JE DAT HORMOON BIJ JEZELF OPWEKKEN?

„Jazeker. Endorfine maak je bij jezelf vrij door te bewegen. En oxytocine, ook wel het knuffelhormoon genoemd, neemt toe als je op positieve manieren wordt geprikkeld. Denk aan contact met je dierbaren of aan fysieke aanraking ”

DIT KLINKT ALSOF HET NIET ZO

INGEWIKKELD IS OM JEZELF PRETTIG TE VOELEN.

„Zo eenvoudig is het helaas niet. Daarom heb ik mijn boek geschreven, om men-

FEITEN OVER HORMONEN

PMS

Maandelijkse hormoonschommelingen zorgen in de vorm van PMS (premenstrueel syndroom) bij 80 procent van alle vrouwen voor buikpijn, vocht vasthouden, misselijkheid, hoofdpijn, neerslachtigheid en andere klachten.

ZWANGERSCHAP

Hormoonschommelingen zijn vooral merkbaar tijdens de zwangerschap. Maandenlang zijn de oestrogeen- en progesteronspiegels op natuurlijke wijze heel hoog. Ze zorgen voor de doorbloeding van het bekken, voor de groei van het baarmoederslijmvlies, de borsten en de placenta om de foetus van voedingsstoffen te voorzien. Pijlsnel na de bevalling dalen de hormoonspiegels weer. Dat leidt bij bijna alle moeders in het kraambed tussen de tweede en de tiende dag tot -enige- neerslachtigheid.

BEVALLING

Vrouwelijke hormonen zorgen voor een verlaagd pijngevoel tijdens de zwangerschap en de bevalling. Patienten met chronische pijn hebben dan ook opvallend vaak minder last van hun klachten als ze zwanger zijn. De reden hiervoor kan zijn dat ze geen maandelijkse oestrogeendip hebben zoals normaal in hun menstruatiecyclus. Tijdens de bevalling, waarbij het lichaam flink veel stress er-

vaart, zijn natuurlijke pijnstillers dus zeer welkom. Gelukkig maak je als moeder tijdens de bevalling endorfines aan, die zorgen voor tijdelijke extra pijnstilling.

OUDERDOM

Na een leven vol hormonale en andere fysieke verschillen gaan mannen en vrouwen in de laatste levensfase steeds meer op elkaar lijken - wat sommige echtparen benadrukken door identieke regenjassen en kapsels te gaan dragen. De hormonale omschakeling zien we terug in de manier waarop het oudere lichaam verandert. Het verouderingsproces zorgt bij veel mensen tot haarverlies: bij de man neemt de beharing op benen en borst, armen en hoofd af, terwijl een veranderde hormonale balans bij de oudere vrouw juist kan leiden tot haargroei. Deze door testosteron aangevoerde lichaamsbeharing zie je vooral op de typisch mannelijke lichaamsdelen: de kin en de bovenlip. Dit wordt ook wel ‘hirsutisme’ genoemd. Ook al blijft het testosterongehalte bij oudere vrouwen lager dan dat van hun mannelijke leeftijdgenoten, vergeleken met jongere vrouwen hebben ze beduidend meer last van haargroei in het gezicht en van kaalheid.

BRON: WIJ ZIJN ONZE HORMONEN, MAX NIEUWDORP, UITGEVERIJ DE BEZIGE BIJ

sen inzicht te geven in hoe hormonen werken Positieve hormonen bij jezelf opwekken, klinkt als een ”quick fix”, dat doe je wel even. Maar je moet jezelf ook vaak tot dingen zetten Zelf ben ik drie jaar bezig geweest met de beslissing om elke dag naar mijn werk te gaan fietsen: zeven kilometer heen en zeven kilometer terug. Een patroon veranderen is echt niet zo gemakkelijk, terwijl ik weet dat endorfines je niet alleen gelukkiger maken, maar ook rustiger. En je hartslag verlaagt erdoor. Genoeg voordelen dus Ik wist dat allemaal en toch duurde het lang voordat ik zover was om daadwerkelijk op de fiets te stappen.”

EN IS UW HUMEUR BETER NU U MEER IN BEWEGING BENT?

„Het is flink verbeterd, ik merk een groot verschil. Dus ja, je kunt endorfines bij jezelf opwekken Toch wil ik nog een kanttekening plaatsen: ieder lichaam reageert anders Ook hierbij geldt dus dat de een gevoeliger is voor het effect van hormonen dan de ander ”

NATUURLIJKE MIDDELTJES ZOUDEN BEPAALDE HORMONEN KUNNEN AANVULLEN. ZILVERKAARS ZOU BIJVOORBEELD HELPEN BIJ OVERGANGSKLACHTEN EN SINT-JANSKRUID BIJ SOMBERHEID WAT VINDT U DAARVAN?

„Sowieso is het belangrijk dat je het aan je huisarts of specialist vertelt als je iets dergelijks wilt gaan gebruiken

Want of je er nu iets van merkt of niet, deze middelen hebben wel degelijk een effect op je lichaam Ze kunnen de werking van gewone medicatie versterken en soms zelfs complicaties veroorzaken Het is belangrijk dat je arts daar

rekening mee kan houden. Zo is van sint-janskruid bekend dat dit niet goed samengaat met antidepressiva

In de tweede plaats zou ik voorzichtig zijn met natuurlijke preparaten Je weet niet precies hoeveel er van een bepaalde stof in het middel zit. De concentratie is vaak lastig in te schatten Daarbij weet je zelf niet in hoeverre je eigen hormonen verantwoordelijk zijn voor hoe je je voelt.”

IETS ANDERS: U SCHRIJFT DAT ER

WELLICHT EEN VERBAND IS TUSSEN BEELDSCHERMGEBRUIK

EN HET FEIT DAT

VOLWASSENEN VAN NU MINDER LANG ZIJN DAN HUN OUDERS. „Er lijkt een relatie te zijn tussen slecht slapen en een verstoorde afgifte van groeihormonen. Als een jongere om één uur gaat slapen en om zes uur wakker wordt, heeft dat effect op de productie van groeihormonen. Jongeren maken tegenwoordig kortere nachten vanwege beeldschermgebruik, zo wordt gedacht. Dus dat zou verband kunnen houden met het feit dat de huidige generatie volwassenen kleiner is dan de ouders Tegen mijn eigen pubers zeg ik dan ook: om acht uur ligt de telefoon op de bank en hij gaat niet mee naar boven ”

Op zomerse dagen is het ook voor bosvogels dorstig weer. Bij een beschut en veilig plasje landt deze prachtige, maar o zo schuwe appelvink. Met zijn krachtige snavel splijt hij gemakkelijk noten en pitten in tweeën, maar nu is het tijd voor een snelle slok. Twee tellen en hup, terug naar de boomtoppen.

Verwachtingsmanagement

Twee dagen voor de operatie wenst de traumachirurg het been nog even goed in ogenschouw te nemen. Waarschijnlijk heeft deze dokter de cursus verwachtingsmanagement gevolgd. Bij verwachtingsmanagement doe je een poging de kloof te dichten tussen wat de patiënt verwacht en wat jij als dokter kunt leveren. De grootte van de kloof bepaalt uiteindelijk hoe tevreden de patiënt is.

Het zat B. Rekebeen niet mee, afgelopen voorjaar. Hij maakte een val die grote gevolgen had Deel 19

”Gemengde gevoelens”

Hoe groter de kloof, hoe groter de teleurstelling van de patiënt Hoe kleiner de kloof, hoe groter de tevredenheid van de patiënt Met een ernstige blik schouwt de geneesheer het been, wat beteuterd bekijkt hij de restanten van de blaarkoppen Vervolgens houdt hij met donkere stem een oratie: „Als dokter ben ik qua breuken wel het een en ander gewend De breuk van u valt in de categorie buitengewoon ” Dat is één „U moet bedenken: zo mooi als het was, kan ik het niet meer maken ” Dat is twee „Daarnaast is er altijd kans op complicaties Nu u bijvoorbeeld van die blaren hebt, wil ik daar eigenlijk niet in snijden. Want ja, als dat gaat ontsteken…” Dat is drie. „U bent niet meer zo jong De kans dat u eerder last van slijtage van het kniegewricht krijgt, is op den duur niet helemaal uit te sluiten.” Dat is vier.

Vakkundig stelt deze dokter mijn verwachtingsniveau naar beneden bij Als ik al verwachtingen had van de operatie en haar gevolgen, dan is bij dezen de kloof aardig gedicht. Nu de dokter ook nog over de blaren begint, vrees ik dat hij zal zeggen: „Voorlopig opereer ik u nog even niet ” Gelukkig besluit hij zijn rede met: „Ik zie u woensdag op de ok ” Zijn boodschap is helder. De dokter geeft alvast een disclaimer vanwege het feit dat ik misschien wel langer of voorgoed last zal ondervinden van dit letsel Ik houd er vanaf nu ernstig rekening mee dat ik blijvende gevolgen overhoud aan mijn val Met gemengde gevoelens hoor ik zijn verhaal aan.

Een dokter mag kundig zijn, ook voor zijn werk geldt dat het door de Heere gezegend moet worden Daar zal ik de komende dagen des te meer om bidden ”Bij de dag leven”, is een raad die ik andere mensen nogal eens meegeef. Nu hou ik hem mezelf maar voor

Als ik al verwachtingen van de operatie had, dan is de kloof bij dezen aardig gedicht

od had niet en oog voor de elite

Sympathiek

chic

Pink omhoog! Uit Wedgwood drinken, is vanouds een chique aangelegenheid. Decennialang dekte men met dit serviesgoed de tafels van koningen, keizers, tsaren en sultans. Inmiddels is het Engelse merk er niet meer alleen voor ”the rich and famous”.

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: WEDGWOOD, ISTOCK, APPLEBYANTIQUES.NET, MERCIDEHRADUN.COM

* Charles Darwin (1809-1882) was een kleinzoon van Josiah Wedgwood (1730-1795).

* Josiah Wedgwood ontwierp het embleem van de Britse anti-slavernijbeweging.

* Er bestaat zelfs Wedgewood voor kinderen: met Peter Rabbit erop.

En zo zou de allereerste Lord Wedgwood het misschien ook wel graag gewild hebben Hij had niet alleen oog voor de elite. Als je in de geschiedenis van het befaamde servies duikt en al spoedig op de naam van de oprichter stuit, gaat het opvallend genoeg beslist niet alleen over aardewerk en porselein Behalve ”vader van de Engelse pottenbakkers” was Josiah Wedgwood (1730-1795) namelijk ook fervent voorstander van afschaffing van de slavernij. Zo ontwierp hij in 1787 speciaal voor de Britse anti-slavernibeweging het embleem: een afbeelding van een knielende, gebonden slaaf, met daarbij de tekst: ”Am I not a man and a brother?”

Ook voor zijn personeel schijnt deze Lord Wedgwood goed geweest te zijn Hij liet zelfs een dorp bouwen om te zorgen voor geschikte onderkomens voor zijn mensen Etruria heette het, net als de fabriek en net als een van de vele serviezen.

KONINGSHUIS

Behalve sociaal moet Wedgewood ook een uitzonderlijk getalenteerd zakenman zijn geweest Ruim twee eeuwen na zijn overlijden wordt zijn ongekende handelsinstinct nog altijd geroemd, net als zijn artistieke gave,

zijn wetenschappelijke kennis en zijn visie in allerlei opzichten

Wedgwoods aanpak was revolutionair in de wereld van het aardewerk en porselein. Altijd was hij bezig met nieuwe technieken, nieuwe machines en nieuwe serviescollecties. Dat de oudste collectie, Queens Plain, is ontstaan, omdat het (in 1776) speciaal voor het Engelse koningshuis geproduceerd, is ook veelzeggend. Wedgwood was niet de eerste de beste. Talloze collecties volgden, zoals Windsor, Conway, Jasper Conran White, Jasper Conran en Vera Wang Jardin. Er kwam een kerstservies en zelfs een servies voor kinderen, met Peter Rabbit en andere figuren van de beroemde Engelse tekenares Beatrix Potter erop. In Nederland is het meer dan een eeuw oude Edme inmiddels al jaren het bekendste

NIET TUTTIG

Arjenne Kok (1975) uit Ridderkerk begon in 1994 met het sparen van Wedgwood Edme Plain Van dagelijks Wegwoodgebruik is in huize Kok sprake sinds 20 september 1996, de trouwdag van Arjenne en haar man „Wedgwood Edme Plain vonden wij mooi, omdat het roomkleurig is, niet wit, wat je toen veel zag. Het heeft een warme, klassieke uitstraling,

zonder dat het tuttig wordt. Dit komt waarschijnlijk doordat het aardewerk is en geen porselein In die tijd was het nog gewoon dat je een servies voor doordeweeks en een servies voor de zondag had, maar wij wilden één servies, dat we elke dag zouden gaan gebruiken. Wedgwood Edme Plain bestond al heel lang, het zou er niet snel uitgaan en je kon alles los kopen. Daarom was de keus snel gemaakt. Een vierkante taartschaal met het kerstdecor hebben we ook.”

Als ze opnieuw moest beginnen, zou ze waarschijnlijk weer voor dit servies kiezen, denkt Arjenne. „Wedgwood Edme Plain is tijdloos, al geloof ik overigens niet dat het in elk interieur past. Het is niet strak en de kleur heeft iets klassieks. Ik vind het wel chic, maar dan meer boerenchic Het is ook duurder dan een gemiddeld servies bij een willekeurige huishoudwinkel Ga je naar een speciaalzaak voor serviezen, dan zit het denk ik wel in het midden.”

Een deel van het servies kreeg ze cadeau voor verjaardagen, maar zelf schafte ze ook het nodige aan. „Bij een servieswinkel in Rotterdam kon je zeggen welke en hoeveel borden je in totaal wilde kopen en dan lag er elke maand eentje voor je klaar.” De leukste aankoop deed ze tijdens

Koop de nieuwe agenda in onze shop!

terdeg terdege 2024 A G E N D

A

Verloren tijd wordt nooit teruggevond - Benjamin Franklin -

.

Met prachtige beelden, prach elden, notitieruimte not e & mooie quotes!

Wist je dat Terdege ook op de zomerfair allerlei leuks verkoopt? We hebben een eigen lijn met wenskaarten, mooie posters en natuurlijk kun je in de Terdege Shop terecht voor de nieuwe agenda 2024.

een kampeervakantie in Drenthe. „Een servieswinkel in Hoogeveen ging sluiten. Op alles kreeg je 20 procent korting. Wij hadden nog dekschalen, serveerschalen, een sauskom en een theepot nodig. Dat scheelde best veel geld.”

MEDAILLONS

Valt de Nederlander blijkbaar vooral op het eenvoudige Wedgwood, er zijn wel degelijk ook kleurrijke, druk bedrukte collecties, met bonte bloemen, dieren of mensenfiguren Heel herkenbaar is de lijn Jasperware, die Josiah in 1772 al ontwikkelde, maar nog steeds wereldberoemd is Dit doorgaans lichtblauwe aardewerk valt op, omdat het niet geglazuurd is en voorzien van witte reliëfdecors In de begintijd deed deze techniek het vooral goed met portretten erop. Je kon er medaillons, ringen en reukflesjes van laten maken, maar ook vazen en andere grotere objecten

Het wordt nog steeds gefabriceerd, al is het nieuwe aanbod tegenwoordig beperkt Tweedehands kun je het ook nog krijgen. Dat laatste geldt eveneens voor diverse collecties die inmiddels uit de productie zijn, zoals Briar Rose (1969-1998) en Carlton (1995-2005). Speciale websites bieden delen aan van serviezen die niet meer gemaakt worden, zodat zelfs die categorie van Wedgwood bewaard en bekend blijft. Toch is de geschiedenis van dit beroemde servies niet louter een succesverhaal. Begin 2009 meldden kranten dat het bedrijf met zware verliezen kampte Het was in 1987 gefuseerd met een Iers bedrijf en heette sindsdien Waterford Wedgwood Hogere productiekosten, een zwakke dollar, tanende belangstelling voor het product bedreigden het bedrijf, totdat het Amerikaanse opkoopfonds KPS Capital Partners eraan te pas kwam. In 2015 werd Waterford Wedgwood verkocht aan Fiskars, de Finse fabrikant van messen en scharen. Een van de bekendste en meest succesvolste serviesgoedfabrieken was gered

De oudste collectie is Queens Plain. Dit servies werd in 1776

voor het eerst geproduceerd.

Voor de koninklijke familie.

Meest verkochte Wedgwood in Nederland is Edme (1908).

Heel herkenbaar is Jasperware, dat Josiah in 1772 al ontwikkelde, maar nog steeds wereldberoemd is.

ConsoloNL organiseert

ORGELCONCERTEN ORGE

Aanvang:20.00uur

BOVENKERK,

15,

12

BOVENKERK,

05.08

19.08 Leo Ravensbergen

02.09 Harm Hoeve, Arjan & Edith Post (trompet), Johan Bredewout (piano) en Wibrand van Norel (slagwerk)

GROTE KERK, HASSELT - zaterdagavond 15.07

05.08

12.08

19.08

22.08

26.08

03.08

Noteer

ZORGCONGRES

D.V. 16

NOVEMBER 2023

Terdege in samenwerking met Thijs Aarten en Hessel Loosman van HET-zorgcongres

save the date

D.V. 16 NOVEMBER organiseert HET Zorgcongres samen met Terdege een ZORGCONGRES.

D.V. 16 NOVEMBER organiseert HET Zorgcongres samen met Terdege een ZORGCONGRES.

THEMA

Grenzeloze zorg is het (n)ooit genoeg? SPREKERS

MMT arts Hans van Schuppen, intensivist Corstiaan den Uil, beleidsadviseur Rineke Heij en Hanneke ter Beek, coach voor zorgprofessionals.

MEER INFORMATIE EN INSCHRIJVEN

terdege.nl/hetzorgcongres. Prijs: €130,- (inclusief lunch).

ACCREDITATIE

VNVN (6 punten) / VS (5 punten) / NAPA (6 punten) / NVBMH (6 punten) zijn reeds toegekend

Serie

hoofd en handen

DEEL 2

Marieke helptverlossen én verwarmen

De ene dag buigt ze zich als verloskundige over een zwangere vrouw, de andere dag is ze teamleider bij een bedrijf voor duurzame energie en zorgt ze dat haar

klanten er warmpjes bij zitten. Twee uitersten, maar bij

Marieke Verloop (27) uit Oud-Vossemeer komen ze samen.

”Ik krijg van allebei de banen energie.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Verloskundige wilde ze worden. Als kind al. En ze wist ook bij welke praktijk: die in de buurt, een middelgrote praktijk met aardige verloskundigen. Dat was de toekomst die ze voor ogen had en het carrièrepad dat ze vervolgens uitstippelde.

Wat Marieke niet had voorzien, was dat ze verknocht zou raken aan het bedrijf waar ze al sinds haar elfde een bijbaantje had: een leverancier van duurzame warmte in Voorburg. Ze kwam daar terecht toen haar vader er algemeen directeur werd en zijn dochters inschakelde voor allerlei kleine klusjes. Opruimen, facturen ordenen en in mappen stoppen

Ook toen ze eenmaal klaar was met de middelbare school en verloskunde ging studeren, hield ze haar vaste bijbaan. Maar zodra ze haar diploma had, zou ze er stoppen, dacht ze

Dat liep anders. Ze solliciteerde bij haar favoriete verloskundigenpraktijk, eindigde bij de laatste twee, maar werd toch niet aangenomen. Er waren andere vacatures waarop ze kon reageren, maar dat deed ze niet. „Het had niet meteen haast, omdat ik toch al bij het energiebedrijf werkte Dus ik besloot rustig aan te doen met solliciteren.”

ZEVEN DAGEN WERKEN

Er gaan maanden voorbij waarin

Marieke fulltime bij het energiebedrijf werkt Ze start bij de klantenservice, verhuist naar de backoffice, die verantwoordelijk is voor facturen, compensaties en betalingsregelingen, en wordt als changemanager ingezet voor de ontwikkeling van een IT-systeem waar de organisatie mee werkt.. En dan belt de verloskundigen-

praktijk. Er gaat iemand met zwangerschapsverlof. Of zij tijdelijk haar plek wil vullen?

Marieke grijpt de kans met beide handen aan. Ze wordt fulltime verloskundige En ze blijft fulltime op kantoor werken. „Jeugdige overmoed”, lacht ze. Want na twee jaar beseft ze dat het ook wel iets minder kan. „Ik had nauwelijks meer tijd voor een sociaal leven Ik werkte zes, soms zelfs zeven dagen en ook vaak ’s nachts. Dat sloeg nergens op.”

STILZITTEN

Nog steeds is ze druk, maar niet meer zo erg als voorheen Ze werkt nu 24 uur op kantoor en drie tot vier dagen als verloskundige. Dat laatste niet meer als invaller, maar voor vast „Stilzitten is niets voor mij”, zegt ze. „Dat heb ik van mijn vader, denk ik. Die kan dat ook niet ” Hoewel haar droom om verloskundige te worden in de praktijk in haar buurt is uitgekomen, heeft ze geen afscheid genomen van het energiebedrijf. Sterker nog: een paar maanden geleden werd ze er teamleider van de afdeling beheer en onderhoud. Ze heeft negen mensen onder zich Haar ploeg is ervoor verantwoordelijk dat de installaties goed blijven draaien en dat storingen opgelost worden „Ik moet ervoor zorgen de processen gestructureerd verlopen en dat problemen met de juiste prioriteit opgepakt worden Daarnaast ben ik bezig verbeterprojecten op te zetten en te begeleiden. Daar volg ik momenteel ook een training voor.”

Hoe ze alle ballen in de lucht houdt? Een kwestie van goed plannen, zegt ze. Daarnaast kan ze ook gewoon veel aan. Zittend in

een kantoortje van het energiebedrijf: „Ik heb nu net een nachtdienst als verloskundige achter de rug. Ik heb maar een paar uur geslapen. Maar het gaat best. En als ik echt moe ben, ga ik na mijn werk gewoon eerst even een paar uurtjes slapen. Dan kan ik er weer tegenaan Alleen als ik soms de hele nacht mijn bed niet heb gezien en ik de volgende dag weer naar kantoor moet, is het weleens pittig Maar er is altijd wel een moment om even bij te slapen, het moet natuurlijk wel verantwoord blijven Zeker als verloskundige moet je altijd alert zijn.”

Werkt ze drie vaste dagen op kantoor en drie vaste dagen als verloskundige, om het eenvoudiger te maken? Nee, grinnikt ze. „Het loopt allemaal door elkaar heen. En het wisselt ook elke week weer, afhankelijk van mijn diensten als verloskundige Want die zijn leidend.”

Toch botsen haar werkzaamheden eigenlijk nooit, zegt ze, terwijl ze er zelf licht verwonderd over lijkt. „Ik heb weleens dat ik tijdens mijn werk in de praktijk gebeld wordt door kantoor omdat daar iets niet goed gaat. Maar beide werkgevers weten van mijn duobaan en dat een bevalling of spoedsituatie in de verloskundigenpraktijk prioriteit heeft. Het is soms schipperen en puzzelen, maar het komt altijd goed.”

HOOFD LEEGMAKEN

Het hebben van twee heel uiteenlopende werkgevers vindt ze vooral een pluspunt „Verloskunde is een prachtig vak, maar het kan ook heel pittig en verdrietig zijn Na een zware dienst is het mooi als ik de volgende dag naar kantoor kan gaan. Leven en dood

liggen bij verloskunde dicht bij elkaar. Op kantoor kan ik dan even mijn hoofd leegmaken Want daar kan een klant eens boos worden, maar dat is vergeleken met het werk als verloskundige toch relatief.”

De drukte die beide banen haar opleveren, kan ze goed nuanceren „Als ik een vierentwintiguursdienst als verloskundige heb, ben ik natuurlijk lang niet al die uren in touw Er zitten diensten bij waarin er geen bevallingen zijn. Verder scheelt het ook dat ik nog geen gezin heb Ik kan zelf mijn tijd indelen, er is niemand die thuis op me zit te wachten.”

Bij de verloskundigenpraktijk geniet ze van het werken met haar jonge collega’s en het contact met de moeders in spe Werkt ze in Voorburg, dan zit ze midden in de kantoortuin om zo goed mogelijk de signalen van haar collega’s op te kunnen vangen.

Of ze in de toekomst een keuze tussen een van beide gaat maken?

„Ik ben gehecht geraakt aan het energiebedrijf Ik ben er op mijn

27e inmiddels een oudgediende. Toen mijn vader er een jaar of vier geleden stopte als directeur, heb ik overwogen ook te vertrekken Maar het werk is nog te leuk.”

Voorlopig houdt ze daarom beide banen aan „Ik ga zelden met tegenzin naar mijn werk. Zolang ik geen keus hoef te maken en de vrijheid heb om dit te doen, denk ik dat het niet verkeerd is om je op meerdere gebieden te ontwikkelen Want hier op kantoor leer ik weer heel andere dingen dan als verloskundige. Maar ik weet diep in mijn hart dat áls ik ooit de keuze moet maken, ik voor verloskunde kies. Dat is mijn passie.”

Niet niks wat je schrijft. Je bent nog jong, volop in ontwikkeling, en toch gebruik je in de brief die je schrijft over de zondagse prediking, best wel grote woorden. Ik zou je vooral willen aanraden hier met je predikant zelf over te spreken. Je dominee zal je graag ontvangen Niet als je hem komt vertellen hoe jij denkt dat hij moet preken. Dat krijgt hij waarschijnlijk vaak genoeg te horen Wel als je hem vraagt of je hem mag vertellen wat de prediking met je doet en welke vragen die bij je oproept. In alle bescheidenheid. Eigenlijk zou ik het hierbij willen laten Maar misschien mag ik er nog een enkele opmerking aan toevoegen.

1 Laten we de prediking van het Woord op zondag zien als boodschap van de Allerhoogste. Een preek is niet een discussiestuk, maar woord van God (1 Thess 2:13) Als God Zelf het woord neemt, geeft het voor de hoorder geen pas om cijfers te geven voor voordracht, opbouw en inhoud van de preek Laten we onze predikanten doordeweeks opdragen in het gebed Laten we zondags vroeg opstaan om de Heere in eerbied voor te leggen wat de dichter van Psalm 85 zegt: „Ik zal horen wat God, de Heere, zal spreken ”

2. Ga met honger naar de kerk. Vraag de Heere erom. Mijn opa zei ooit tegen me: „Honger maakt rauwe bonen zoet ” Zo is het Ontvang het Woord zoals de gemeente van Berea dat van Paulus ontving: met alle toegenegenheid (Hand. 1711:) Zij luisterden met een ontvankelijk hart Tegelijk toetste Berea het Woord aan het Woord. Dat mogen wij ook doen. Legt de dominee de

woorden van het Bijbelgedeelte uit. Wat staat er? Wat betekenen de woorden? Klopt zijn uitleg? Is ze naar de zin en de mening van de Heilige Geest? Kostbaar als het Woord open mag gaan. Rijke genade als het kracht in je hart doet.

3 Als het goed is, beluister je in de prediking twee stemmen: de stem van de wet en de stem van het Evangelie. Beide vormen de gouden draad door heel de Bijbel heen Beide zijn onmisbaar. Prediking van de wet is nodig, prediking van het Evangelie is nodig.

Ik moet vaak denken aan een uitspraak van Theodorus Beza, reformator in Genève. Hij schrijft dat de kerk in duisternis terechtkomt als het onderscheid tussen wet en Evangelie vervaagt Een groot voorrecht is het daarom als je dominee de wet preekt: als hij je in liefde je zonden aanwijst, je schuldig stelt en voor de rechterstoel van de Heere daagt Als hij als het ware zijn vinger uitsteekt en je je… doodvonnis uitreikt. Preekt je dominee met het oog op je behoud, dan zal hij het daar niet bij laten Hij zal ook het Evangelie aan je willen verkondigen. In al zijn ruimte. Dat er genade is voor de grootste der zondaren Hij zal je wijzen op Christus, het Lam van God, en Zijn uitgebreide armen aan het Kruis, een teken van het feit dat Hij zondaren nodigt Zonder onderscheid

4. Woon zelf in het Woord. Lees er dagelijks uit en lees goede boeken. Onze vaders uit voorgaande eeuwen hebben er vele nagelaten Laat ze niet onaangeroerd. De Heere wil er Zijn zegen aan verbinden. Echt!

Welke tekst?

Pastorale zorg strekt zich uit van de wieg tot het graf Bij dit laatste hoort het leiden van een rouwdienst Meestal mediteer ik daarbij over een Bijbeltekst die boven de rouwbrief is geplaatst Zo’n tekst is immers niet zomaar gekozen Doorgaans heeft die speciale betekenis voor de overledene gehad Soms weet ik echt niet welke tekst ik moet nemen Dan mag ik de Heere aanroepen om licht Er was een oude man die kort voordat hij de laatste adem uitblies voor het eerst vrijmoedig sprak over Christus’ bloed dat reinigt van alle zonden (1 Joh 1:7) De familie mocht geloven dat vader dit op zichzelf had mogen toepassen Ik bracht het bij de Heere met de vraag of Hij hierover licht wilde geven. Persoonlijk kreeg ik toen rust bij de woorden: „En het geschiedde dat de bedelaar stierf” (Luk 16:22a)

Dat werd de tekst voor de rouwdienst

Een andere keer betrof het de rouwdienst van onze veertienjarige dochter Rhodé Ik wilde deze dienst zelf leiden, omdat dit het laatste was wat ik voor haar kon doen Bovendien zouden veel jonge mensen –nagenoeg alle leerlingen van het toenmalige Driestar College– meeluisteren De aarde van hun harten was losgemaakt... Het zaad van Gods Woord moest nú gestrooid worden. Welnu, de verantwoordelijkheid hiervoor wilde ik zelf dragen Maar ik had geen tekst Steeds als ik mijn vrouw een tekst voorlas, was het antwoord: „Nee, deze is het niet ” Ook deze nood bracht ik bij de Heere. En Hij gaf antwoord. Na enkele dagen kwam een vriendin van ons langs Ze vertelde meteen bij binnenkomen hoe zij persoonlijk troost had mogen krijgen uit Jesaja „Als een dien zijn moeder troost, alzo zal Ik u troosten; ja, gij zult te Jeruzalem getroost worden” (Jes 66:13) Mijn vrouw en ik keken elkaar aan en wisten het: dit is de tekst! Dezelfde dag kwam een andere vriendin en gaf een boekje ”Woorden van wijsheid voor moeders” van onze geliefde oud-predikant ds A Schot Dit moeten jullie eens lezen, zei ze Precies bij het hoofdstuk dat ging over Jesaja 66 vers 13 lag de bladwijzer. Een dag later belde een ons onbekende man op Hij zei tegen degene die de telefoon opnam: De familie moet Jesaja 66 lezen Drie bevestigingen En zo mocht ik met Gods hulp over deze tekst mediteren Later hoorde ik van meerdere jonge mensen dat in die dienst hun leven was veranderd Zo vertelde tijdens een van de huisbezoeken een jonge vrouw hoe voor haar in die dienst de Zaligmaker werd geopenbaard Enkele weken geleden drukte een andere jonge vrouw mij na een kerkdienst een kaart in de hand. Ze schreef hoe de betreffende rouwdienst voor haar tot persoonlijke zegen was geweest Het Woord mocht in een toebereide aarde vallen en ik verheug mij erop dat de Heere Jezus eens nóg meer zal laten zien van het ”waarom” en het ”dáárom”.

Dordrecht, Ds W.A. Zondag

Later hoorde ik van meerdere jonge mensen dat in die dienst hun leven was veranderd

Buurvrouw Tine

tekst: ELS FLORIJN beeld: GETTY IMAGES

De dominee opende de Bijbel en las de tekst voor.

„Wees mij genadig, o God! naar Uw goedertierenheid; delg mijn overtreding uit, naar de grootheid Uwer barmhartigheden.”

Buurvrouw Tine en oom Edwin waren lid van een andere kerk dan wij Ik kende deze dominee niet Hij was nog niet zo lang in ons dorp

De oude dominee van het ”kleine kerkje” had ik weleens gehoord Toen Irene geboren was en mijn mama met een bleek gezicht en rode wangen in bed lag, kwam buurvrouw Tine Johan en mij ’s ochtends vroeg

DEEL 2

halen Het was dankdag Ik was acht jaar, Johan was vier.

Ze legde haar hand op mijn schouder. „Komen jullie een dagje met mij mee, lieverds? Je mama heeft rust nodig Jullie mogen met mij mee naar de kerk, en dan bakken we daarna samen pannenkoeken ”

„Dankjewel, Tine”, zei mama, en ik herinner me hoe opgelucht en dankbaar ze keek.

Ik was nog nooit in het kleine kerkje geweest. We zaten aan de zijkant De muren en het plafond waren betimmerd met planken. Het orgel stond voor in de kerk, en er hing een groen gordijntje voor.

De dominee was oud, krom en grijs Het licht boven de preekstoel maakte van zijn haren een glinsterende kroon Hij had een langzame, zware stem. De ouderling die het Bijbelgedeelte voorlas,

was nog jong. Hij las uit Habakuk, over een vijgenboom die niet bloeien zou, over geen beesten meer in de kooien en geen runderen in de stallen, en over dat de profeet toch dankte en blij was. De dominee preekte lang en gebruikte moeilijke woorden Buurvrouw Tine zat tussen ons in Johan leunde tegen haar aan met zijn duim in zijn mond. Zijn ogen vielen telkens dicht. Buurvrouw Tine nam hem op schoot Hij kroop tegen haar aan en viel in slaap. Ze streelde even zachtjes zijn wang en glimlachte naar me, sloeg toen haar arm om me heen Ik leunde tegen haar aan De stem van de dominee, de lampen in de kerk, de geur die ik rook toen ik tegen buurvrouw Tine aan leunde maakten me rustig Ze rook naar sunlightzeep en nog iets, een geur die ik niet thuis kon brengen maar die ik prettig vond. De geur werd sterker toen ze haar zakdoek uit haar tasje haalde Ik ving een glimp op van een klein glazen flesje met een goudkleurige dop en een groenig etiket.

Buurvrouw Tine gaf me een pepermunt waar ik lang op kon zuigen. De dominee preekte over hoe wij dat zouden vinden, als er geen dieren meer in de stallen waren Ik kon me niet voorstellen dat papa ook blij zou zijn als de koeien uit de stal verdwenen en de schapen uit het weitje. Buurvrouw Tine zeker ook niet, want ik zag dat ze huilde tijdens de preek. Ze probeerde de tranen weg te vegen, maar dat ging niet zo goed, want haar ene arm had ze om Johan heen en de andere om mij.

Ze nam ons na de dienst mee naar huis Daar mochten we aan de grote keukentafel kleuren. Ze had een kleurboek en potloden voor ons klaargelegd Johan was huilerig doordat hij net wakker was Ze gaf ons een beetje limonade en mopperde niet eens op hem, ze

ging alleen maar naast hem zitten en streek over zijn haren.

De keuken was groot en ouderwets Er stond een massief zwart fornuis, er hingen bloemetjesgordijnen voor de kleine ramen en aan de muur hingen, aan een koperen haakje in de vorm van een hondenkop, een blauwgeblokte theedoek en handdoek. Over de keukentafel lag een met roosjes geborduurd tafellaken Het was er veel schoner dan bij ons thuis De kraan en de wasbak glommen, het fornuis spiegelde.

(Toen ik dat een paar weken later zonder goed na te denken tegen mama zei, keek ze kwaad en ze zei: „Logisch, buurvrouw Tine heeft ook geen kinderen, kinderen maken rommel en vuil en laten overal vieze vingers achter ” En daarna zei ze geërgerd, terwijl ze met boze gebaren het tafelzeil afveegde: „Het blijft toch ook maar een vreemd mens hoor, je krijgt er nou ook nooit eens hoogte van.”)

Ik keek naar buurvrouw Tine, terwijl ze pannenkoekenbeslag maakte Ze droeg een helderwit, geborduurd schort. Ze was klein en tenger, ik was al bijna even lang als zij Haar haren waren grijs en een beetje krullend. Ze droeg haar haren opgestoken,

maar er zaten in haar nek altijd een paar losgeschoten krulletjes. Ze had een klein, rond brilletje op en keek een beetje scheel, zodat je telkens het gevoel kreeg dat je naar haar verkeerde oog aan het kijken was. Ze had een grote neus en een terugwijkende kin Ze was niet mooi, maar door hoe ze je een beetje scheel over de rand van haar brilletje aankeek, zag ze er altijd vriendelijk uit. Het leek alsof ze voelde dat ik naar haar keek, want ze draaide zich naar me toe en lachte. Haar hoektanden stonden een beetje scheef, en als ze naar je lachte, moest je wel teruglachen

Ik legde de potloden neer en liet me van de keukenstoel glijden.

„Pas op”, zei ze, „verbrand je niet, doe maar een stapje naar achteren ” Ze zette een zware, zwarte pan op het fornuis en schepte er een lepeltje goudgele roomboter in „Waarom huilde u in de kerk, buurvrouw Tine?” vroeg ik zachtjes.

De boter spetterde, en even dacht ik dat ze me niet had gehoord, maar toen liet ze de pollepel in het beslag rusten en ik zag dat ze

nadacht. „Omdat…” zei ze, en ze maakte haar zin niet meteen af, maar haalde eerst de pollepel uit de kom omhoog en goot toen langzaam en met aandacht het beslag in de bruinende boter.

„Omdat ik een groot zondaar ben, Hilde”, zei ze, „daarom, kind Omdat ik een groot zondaar ben.”

Ze wilde nog meer zeggen, dat zag ik, maar opnieuw begonnen er tranen langs haar gezicht te glijden, haar brilletje besloeg, ze snufte en ze veegde met haar schort over haar wangen. Ik begreep dat het wel heel erg moest zijn met buurvrouw Tine en daarom ging ik weer op de keukenstoel zitten en keek hoe ze de pannenkoeken met een snelle beweging in de lucht gooide en weer opving in de pan

We aten de pannenkoeken met zo veel stroop als we lustten en daarna las buurvrouw Tine voor uit een Bijbel met platen Johan wilde het verhaal van Simson en de leeuw horen. Daarna gingen we verstoppertje doen en buurvrouw Tine deed gewoon mee

Aan het einde van de middag bakte ze krentenbolletjes. Ik mocht meehelpen bolletjes van het deeg te maken en we aten ze warm, met roomboter en een dikke plak kaas Na het avondeten bracht ze Johan en mij thuis.

„Wat heb je toch lieve kinderen”, zei ze tegen mama, „en Hilde heeft me zo goed geholpen.”

De dominee begon aan zijn meditatie. Ik dacht na over de tekst die hij had gekozen, en moest eraan denken dat buurvrouw Tine gezegd had dat ze een groot zondaar was. Had deze dominee daarom deze tekst gekozen? De woorden die hij zei over het gedeelte uit de Bijbel, verwaaiden in de ijzige wind over het kerkhof. Ik kon het niet verstaan, af en toe een flard van een zin, een half woord Mijn tanden klapperden, zo koud had ik het. Mama gaf me een duw en keek me streng aan. Ik zag dat oom Edwin zijn sjaal om zijn nek wikkelde Blijkbaar vond hij de wind te ijzig om nog aan etiquette te doen.

Ik kon het graf niet zien vanaf de plek waar we stonden Hoe zouden ze dat gegraven hebben in de hardbevroren grond? vroeg ik me af Ik keek omhoog naar de grauwe lucht. Er kan wel sneeuw komen, had papa gezegd Toen keek ik opzij, naar mama Ze staarde naar de grond Haar mond was strak. Was dat omdat ze nooit zo veel opgehad had met buurvrouw Tine? Pasgeleden had ze nog gezegd dat er zulke vreemde verhalen over buurvrouw Tine verteld werden, maar toen ik wilde weten wat voor verhalen dat dan waren, had ze geen antwoord gegeven Ik keek nog een keer omhoog, wiebelde met mijn tenen in de hoop dat mijn voeten daardoor warmer zouden worden Toen keek ik achter me en ik zag hem staan. Hij stond bij een heg die een aantal graven van elkaar scheidde en hij keek recht voor zich uit, alsof hij niet echt aanwezig was.

We noemden hem Simon Zuip. Die bijnaam had hij niet alleen te danken aan de kroeg die hij runde, maar ook aan zijn dooraderde rode wangen en paarsige neus, die erop wezen dat hij bepaald niet vies was van datgene wat hij verkocht In die kroeg gebeurden volgens papa bijzonder bedenkelijke dingen, en toen ik een keer vroeg wát dan,

mompelde hij: „Vrouwen en zo.” En hij zei: „Laat ik nooit merken dat je daar ooit naar binnen gaat. Het is geen plek waar mensen zoals wij horen Het is een plek van zonde en wetteloosheid.” Ik wist niet wat wetteloosheid was, maar ik kon me wel voorstellen dat het heel erg was, als het in één zin met het woord zonde werd genoemd. Maar dat was nog niet het ergste, wat Simon Zuip aanging Hij was in de oorlog, dat was algemeen bekend, nogal bevriend geweest met NSB’ers en daarom werd hij nu nog, twintig jaar na de oorlog, met de nek aangekeken, uitgescholden en nagejouwd Ik deed er soms ook aan mee „Vuile landverrader!” riepen we. En: „Gore NSB’er!”

Dat zijn kroeg toch goed liep, was vooral te danken aan het feit dat het de enige in de wijde omtrek was. En er werd gezegd dat bepaalde louche zaakjes tijdens de oorlog hem behoorlijk wat geld hadden opgeleverd, dus dat hij, zoals ik de bakkersvrouw ooit had horen zeggen „zijn schaapjes al op het droge had.”

De komst van Simon Zuip op de begrafenis van buurvrouw Tine bevestigde wat ik al wist.

IN

HET VOLGENDE NUMMER VAN TERDEGE DEEL 3.

Vegetariërs kunnen gerust een stukje vlees van het Amerikaanse bedrijf Believer Meats nemen. Er wordt geen dier meer voor geslacht.

BART VAN DEN DIKKENBERG

HYDROGEL STOPT BLOEDING

In Oekraïne kunnen ze een nieuwe Amerikaanse vinding goed gebruiken Onderzoekers van het Terasaki Institute in Los Angeles ontwikkelden een injecteerbare hydrogel, die in no time ernstige bloedingen stopt. Ze mengden een bloedstollingsmiddel met temperatuurgevoelige hydrogel

Wanneer de hydrogel met een wond in contact komt, wordt

deze door de lichaamswarmte

een vaste stof

De methode blijkt zeer succesvol om ernstige bloedingen te stoppen

Tussen 2001 en 2011 stierf

87,3 procent van de gewonde soldaten voordat ze konden worden behandeld Steriele hydrogel zou in deze gevallen

een oplossing kunnen zijn om de sterfte te beperken

Vlees uit de fabriek

De grootste fabriek voor kweekvlees ter wereld is in aanbouw in de VS Het Israëlische bedrijf Believer Meats wil er jaarlijks 10.000 ton aan hamburgers gaan produceren, zonder dat er ook maar één rund voor wordt geslacht In Israël draait al een fabriek die kipfilets kweekt voor 1,70 dollar per stuk Het bedrijf oogst cellen van levende dieren, en laat die groeien in roestvrijstalen kweekvaten. Daarbij ontstaan weefsels, die vervolgens eetbare stukken vlees opleveren Volgens directeur Nicole JohnsonHoffman is dit de manier om vlees betaalbaar te houden

Ballen gooien op planeten

Stel, het zou mogelijk zijn om een tennisbal te gooien op een andere planeet; hoe ver zou die komen? Op de maan zou iemand die bal over de 55 meter hoge toren van Pisa kunnen gooien. En op Saturnus? Astronoom James O’Donoghue maakte een video, waarin hij laat zien hoe ver een bal vliegt op elk van de zeven planeten, inclusief Pluto en de maan (zoektermen: Interplanetary throw ball). De astronoom rekende met de zwaartekracht, de massa en de dichtheid van de planeet. Omdat gasreus Saturnus weliswaar zwaar is, maar een kleine dichtheid heeft, gebeurt er niets opmerkelijks. Maar op ijsbal Pluto wel. De zwaartekracht is er zo zwak dat de bal zestien keer verder vliegt dan op aarde. O’Donoghue vraagt zich af hoe lang het er duurt voordat iemand die struikelt op de grond ligt.

Een toren van Pisa die niet scheef staat, dat kan natuurlijk niet

Toren van Pisa weer rechtop?

De toren van Pisa staat al 850 jaar langzaam om te vallen De fundering deugt niet Op de een of andere manier heeft de toren vier aardbevingen doorstaan Maar echt omvallen lijkt hij toch niet te doen Dat heeft vooral te maken met de inspanningen van ingenieurs die al sinds de bouw in 1174 proberen de toren rechtop te houden. De laatste 21 jaar is de toren door stabilisatiewerkzaamheden ongeveer 40 centimeter teruggezet in het lood „In aanmerking genomen dat het een 850 jaar oude patiënt is met een overhelling van ongeveer 5 meter en een verzakking van meer dan 3 meter, is de gezondheidstoestand van de toren uitstekend”, zei een woordvoerder van organisatie Opera Primaziale Pisana. Helemaal rechtzetten is niet de bedoeling. Zeg nu zelf: een toren van Pisa die niet scheef staat, dat kan niet

Venetiaanse vloedkering dreigt zee af te snijden

Na eeuwen van overstromingen gebruikt Venetië MOSE - een systeem van zeeweringen van $5 miljard - meer dan verwacht nu de stad geconfronteerd wordt met de realiteit van de klimaatverandering en de stijgende zeespiegel

MOSE - 78 vloedkeringen geplaatst bij de toegangen tot de lagune

Venetië

Holle barrières in zeebodem, omlaag om boten door te laten, omhoog gezet om stad te beschermen tegen hoogwater van 3 m

Vloedkering

Samengeperste lucht vrijgelaten in sluisdeur om water uit te drijvenbarrière drijft

LAGUNE ZEE

Vloedkering gevuld met water zakt in verzonken nis Funderingen in vaste gesteente Bedieningsgalerij

SNELHEID WAARMEE DE STAD ZINKT

Combinatie van inklinken van tektonische platen gedurende duizenden jaren en het onttrekken van grondwater voor industriële behoeftenin de 20e eeuw, veroorzaakte het zinken van de stad

RELATIEF ZEENIVEAU

1953-73: 5mm

De wereldwijde zeespiegel stijgt, maar de stijging bij Venetië is groter dan die van de nabijgelegen stad Triëst

1992-2002: 0,8mm ±0,7

2003-10: 1,0mm ±0,7

2008-20: 1,7mm ±0,5

Keringen, ontworpen voor gebruik van vijf keer per jaar bij getijden van meer dan 1 meter, zijn in twee jaar tijd bijna 50 keer gebruikt

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) ziet klimaatverandering steeds dramatischer worden. Grote delen van het noordelijk halfrond waren in 2022 uitzonderlijk heet en droog.

Bronnen: MOSE Venezia, European Geosciences Union

Zes mensen delen in een serie artikelen hun visie op mediagebruik. Ze vertellen over de invloeden die ze in de onlinewereld meekrijgen en gaan in gesprek over de keuzes die ze maken. Dit keer deel 4 als slot.

HOE BEGELEID JE KINDEREN EN JONGEREN ONLINE?

Opvoeden in een ongrijpbare wereld

Vandaag de dag is het net zo belangrijk als kinderen wegwijs maken in het verkeer: jongeren mediaopvoeding geven. Is dat meer dan het instellen van schermtijd?

En hoe ben je als ouder een identificatiefiguur online? Zeven stellingen over mediaopvoeding, drie mediagebruikers reageren.

tekst: HENRIEKE HOOGENDIJK-VAN DAM beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Wie zijn aan het woord?

IN DE EERSTE AFLEVERING VAN DEZE SERIE STELDEN ZES MEDIAGEBRUIKERS ZICH VOOR. DRIE VAN HEN REAGEREN IN DIT SLOTARTIKEL OP ZEVEN STELLINGEN. WIE ZIJN ZIJ OOK ALWEER?

ANNEKE ROZENDAAL (71) uit Reeuwijk. Getrouwd en moeder van 8 kinderen. Oma van 22 kleinkinderen en 3 pleegkleinkinderen. Gebruikt media om te communiceren, om iets op te zoeken en voor podcasts en preken. Maakt zich zorgen over het ontbreken van stilte in deze gejaagde tijd.

JOHANNA BOOGERT-SIMON (39) uit Driebruggen. Getrouwd en moeder van vijf in de leeftijd van 12 tot 3 jaar. Is oncologieverpleegkundige en gebruikt (sociale) media actief als gezellige omgeving en om te ontspannen. Reflecteert kritisch op het eigen mediagebruik, juist omdat de Bijbel richtingwijzer is voor alles in het leven.

GRETHINA DEN OUDEN-DEN OUDEN (37) uit Sliedrecht. Getrouwd en moeder van vijf kinderen van 16 tot 3 jaar. Werkt een avond per week als verzorgende IG. Probeert positief mediagebruik voor te leven en afgebakend mediagebruik in haar gezin te begeleiden door steeds te wijzen op Gods bedoeling met ons leven.

Gerthina den Ouden - den Ouden

Johanna Boogert - Simon

Anneke Rozendaal

1 OPVOEDEN IS MOEILIJKER GEWORDEN SINDS DE KOMST VAN MEDIA EN SMARTPHONES.

Anneke Rozendaal: „We hebben in ons gezin heel bewust de overgang naar een wereld met internet meegemaakt. Tussen ons vierde en vijfde kind ligt als het ware een scheidslijn De vijfde heeft voor het eerst een mobiel in huis gehaald. Met de oudste vier deden we veel spelletjes, maar bij de jongeren was er ook andere tijdsbesteding die trok Natuurlijk was dat nog niet meteen een luxe smartphone, maar ze hadden wel al meer een eigen wereldje door hun mobiel Het was allemaal niet meer zo duidelijk waar ze mee bezig waren.”

Grethina den Ouden: „Ik ervaar vooral dat het opvoeden in deze tijd moeilijker is doordat we geen praktijkvoorbeeld hebben van de mediaopvoeding. We kunnen niets nadoen van onze eigen ouders en we kennen de smartphone niet vanuit onze eigen jeugd. Dan moet je veel apps toch via de kinderen leren kennen.”

Johanna Boogert: „Ik weet niet zo goed of het de opvoeding echt moeilijker maakt dan vroeger. Als je vroeger bijvoorbeeld met armoede te maken had, was dat ook niet gemakkelijk Maar ik denk wel dat mediagebruik een heel ongrijpbaar thema is in de opvoeding.”

Anneke Rozendaal: „Het heeft zo veel veranderd in ons dagelijks leven. Neem de verjaardagen. Wij herinneren die vooral als avonden waarop je met elkaar in discussie ging Oud en jong praatte met elkaar en de kinderen genoten er ook van om alleen maar te luisteren. Nu wordt iedereen zelfs op verjaardagen afgeleid door appjes en telefoontjes, waardoor er meer onrust is ”

2 MEDIAOPVOEDING BESTAAT UIT VEEL MEER

DAN HET REGELEN VAN DE SCHERMTIJD VAN JE KINDEREN.

Anneke Rozendaal: „Ja, dat denk ik zeker. Toerusting is ook een heel belangrijk punt Neem als voorbeeld de genderdiscussies van nu. Dan is het belangrijk dat je jongeren leert hoe ze de uitspraken kunnen wegen die ze online lezen of horen ”

Johanna Boogert: „Wij hebben Family Link ingesteld voor onze kinderen en daarmee ligt het helemaal vast hoeveel schermtijd de kinderen hebben en wat ze dan wel en niet kunnen doen. Ik merk wel dat het voeren van het gesprek over

mediagebruik daardoor gemakkelijk versloft

Onbewust heb ik denk ik het gevoel dat ik de mediaopvoeding wel gewaarborgd heb met Family Link Maar zo werkt het natuurlijk niet Nu ik erover nadenk, praat ik denk ik te snel veroordelend over media en voer ik te weinig het opbouwende gesprek Terwijl juist dat zo belangrijk is ”

Grethina den Ouden: „Ik moet daarbij aan de zoutpot denken. De dominee gebruikte dit voorbeeld eens in een preek over geloofsopvoeding. Met een zoutpot strooi je steeds een klein beetje Zo stort je ook niet in een keer een lange preek uit over de kinderen, maar je blijft vertellen en met hen in gesprek gaan Door dit voorbeeld leerde ik dat ik niet alleen moet reageren als er iets is voorgevallen op internet. Ik ga nu ook gewoon zomaar eens naast hen zitten „Wat ben je aan het doen? Mag ik eens meekijken?” Die oprechte interesse hebben ze zo nodig.”

Johanna Boogert: „Ja, precies dat En ik denk ook dat je ze soms terug moet halen naar het hier en nu. Dat je zegt: „Oké, nu stopt de mediawereld even ” Of: „Nu gaan we eens even zonder filter op de foto. Want dan kunnen we weer even zien hoe we echt zijn.” Ik wil dat onze kinderen zich ervan bewust zijn dat er vaak dingen gladgetrokken of mooi gemaakt worden op sociale media

We zijn er erg vatbaar voor om te denken dat het gras bij de ander groener is Ik denk dan: kijk nou, die moeder heeft het allemaal onder controle Alle haren keurig gekamd, een plaatje. Maar wat je niet weet, is hoeveel de kinderen misschien wel gegild hebben voordat die knot zo netjes zat We mogen elkaar wel wat meer realiteit meegeven.”

3 DE ONLINEOMGEVING IS EEN MOOIE PLEK OM TE ONTPRIKKELEN VOOR EEN KIND.

Johanna Boogert: „Dat vind ik altijd een beetje dubbel Als ze online gaan, dan zijn ze even ontspannen, dan worden ze rustig en relaxt. Maar er komt altijd weer het moment dat ze eraf moeten. Bij ons gaat dat automatisch, omdat de tijd van Family Link dan op is. Maar dat komt vaak op een ongelegen moment. „Mama, geef me extra tijd!” roepen ze dan „Ik ben nog nooit zo ver geweest in dit spel!” Het handige is dat ik die extra tijd niet kan geven. Family Link staat op het account van mijn man en die is overdag aan het werk Dus ze moeten het er echt mee doen Maar je merkt daarna wel heel veel onrust en frustratie. Uit-

eindelijk zijn ze rustiger zonder tablet, vind ik Het lijkt alsof ze online ontprikkelen, maar dat doen ze veel beter als ze buiten zijn of met elkaar spelen ”

Grethina den Ouden: „Wij hebben al wat oudere kinderen en als die uit school komen, vallen ze neer op de bank met hun telefoon Dan denk ik: relax maar even hoor, je hebt hard gefietst en een lange schooldag gehad. Dan is media wel even ontprikkeling Doordat wij afgebakende schermtijd hebben, kan ik het overgeven. Op een gegeven moment is hun tijd toch op. We hebben gekozen voor schermtijd per dag via Family Link

Dat dwingt hen om na te denken over hoe ze de tijd verdelen over de dag. Aan het begin gaan ze daar zeker op vrije dagen nog weleens de fout mee in Dan is hun tijd in de ochtend al op Maar dat is juist leerzaam. Ze merken hierdoor dat de tijd heel hard gaat als je online bent. Ze zijn nog te jong om hun mediatijd zelf te beheersen, maar met deze instellingen oefenen ze er wel mee.”

4 VANAF DE LEEFTIJD VAN TWAALF JAAR

HEBBEN KINDEREN PRIVACY NODIG, OOK IN DE ONLINEWERELD.

Grethina den Ouden: „Nee, hier ben ik het niet mee eens. Juist in de onlinewereld hebben ze jouw bescherming zo nodig. Een twaalfjarige is echt nog kind Je gooit ze in het diepe, met die smartphone. Als je zegt: „Ik kijk niet mee met wat je ziet of doet of wie je online ontmoet, dan laat je kinderen echt te vroeg los ” Per kind verschilt het erg hoe ze omgaan met wat ze online tegenkomen, maar elk kind heeft begeleiding nodig Je kent je kind het beste als ouder en zodra je ziet dat het zich anders gedraagt dan anders, dan weet je dat er iets is. De een trekt zich alles aan wat er online te lezen of te zien is De ander doet dingen na van anderen op sociale media. Zo heeft elk kind zijn eigen uitdaging waarin je bijstuurt.”

Anneke Rozendaal: „Ik las juist vandaag nog dat iemands hersenen pas tussen het twintigste en het vijfentwintigste levensjaar volgroeid zijn Kinderen kunnen dus nog niet zo goed verstandige keuzes maken online. Je kunt het niet maken om ze zomaar een telefoon te geven zonder begeleiding Natuurlijk hebben kinderen hun privacy nodig bij het ouder worden. Maar op de telefoon nog heel lang niet, omdat daar zo’n

grote wereld opengaat ”

Grethina den Ouden: „Wij hebben de regel dat de telefoon altijd beneden moet blijven. De kinderen gebruiken hun mediatijd in de woonkamer

Daardoor krijg ik ook veel mee van wat ze online doen. Ze hebben daar niet zo’n moeite mee en ik let er ook echt op dat ik er niet bovenop zit Het gaat er ons om dat er een stukje natuurlijke controle is beneden. Boven heb ik geen zicht meer op wat ze doen. Beneden zullen ze iets minder snel geneigd zijn om verkeerde dingen te doen online, denk ik. En de kinderen delen ook gemakkelijker iets met me merk ik, omdat ik letterlijk dichter bij hen ben Zo is er toch wat meer bescherming, terwijl ze wel in de onlinewereld zijn.”

5. ER IS UITEINDELIJK GEEN VERSCHIL TUSSEN OP SOCIALE MEDIA ZITTEN OF OP HET BRUGGETJE KLETSEN MET VRIENDEN;TUSSEN

GAMEN OF OFFLINE SPELEN.

Anneke Rozendaal: „Ik heb het idee dat het wel verschil maakt Want als je met elkaar praat of als je samen een spelletje doet, dan gebruik je heel veel lichaamstaal. Die taal kun je niet inzetten online, maar moeten kinderen wel leren Het sociale element van de omgang met elkaar vind ik heel belangrijk. En dat leer je toch alleen faceto-face ”

Johanna Boogert: „Ja, dat is een mooi punt Er is zo snel ruis op de lijn. Dat merk ik zelf ook. Dan begrijp ik iets verkeerd of kom ik heel anders over dan bedoeld Je ziet dan niet meteen dat je miscommunicatie hebt, omdat je elkaar niet aan kunt kijken.”

Grethina: „Het verschil tussen offline en online ligt ook wel vaak in hoe actief iets is, merk ik. Van mediagebruik worden ze een beetje lui. Spelletjes en echte ontmoetingen zijn actiever ”

Anneke Rozendaal: „Ja, iets lichamelijks doen, dat is mooi. En dan het liefst met elkaar. Samen fietsen, zwemmen of wandelen Als de kleinkinderen komen zeg ik altijd: „Breng maar iets mee dat je leuk vindt om te doen, dan gaan we dat met elkaar uitproberen ” En dan blijkt het altijd leuk te zijn. Kinderen kunnen echt nog wel genieten van spelletjes of knutselen, maar je moet het ze wel aanbieden Daarom komt de sjoelbak altijd op tafel als er kleinkinderen meegegeten hebben. Natuurlijk zit er weleens iemand op z’n

smartphone hier Maar door wat anders aan te bieden, missen ze de onlinewereld veel minder, heb ik het idee.”

Grethina den Ouden: „Het is denk ik ook goed dat jongeren iets te doen hebben naast de telefoon. Als ze een bijbaantje hebben en huiswerk, dan wordt de dag vanzelf gevuld en merk je als ouder dat ze fijn bezig zijn. Als dat er niet is, dan wordt vrije tijd algauw saai. Dan is het veel moeilijker om de mediatijd beperkt te houden ”

Johanna Boogert: „Hoe mooi zou het zijn als we in onze gezindte wat vaker de deur openzetten voor elkaar Dat we pubers opvangen bij wie het thuis niet zo lekker loopt en andersom, dat we ons eigen kind naar een jong gezin sturen om wat te helpen Zo’n rol vervullen voor elkaar kan heel bepalend zijn Ik heb zelf ervaren hoe waardevol dat is, toen twee jonge meiden hier elk een periode langskwamen. Dat was prachtig voor hen en ikzelf was er enorm dankbaar voor Dan speelden zij met de kinderen en kon ik eten koken. Nu is dat gestopt, maar ik hoop echt dat onze kinderen ook zo’n tweede gezin vinden Om te helpen en om andere opvoeders om zich heen te hebben.”

6. IK ZOU WILLEN DAT MEDIAMIJDING MEER DE GEWOONTE WAS IN ONZE GEZINDTE.

Anneke Rozendaal: „Het zal heel moeilijk zijn om de neuzen allemaal dezelfde kant op te krijgen hierin. Ik ben bang dat het een utopie is. Maar ik zou gezinnen wel minder prikkels gunnen op een dag.”

Johanna Boogert: „Ja, ik weet ook dat het utopie is, maar ik vind dat christenen toch het voortouw moeten nemen om minder media te gebruiken Ik geloof echt dat de overheid net als het roken het mediagebruik op scholen sterk gaat terugdringen Maar daar gaan nog jaren overheen, want ze moeten er eerst achter komen hoeveel psychische schade media teweeg kunnen brengen bij jongeren Laten de christelijke scholen eens vooroplopen en afspraken maken over minder mediagebruik en meer regulatie door ouders of leraren Er zijn zo veel pedagogisch geschoolde mensen in onze achterban, daar moet toch een goed plan uit kunnen komen!”

Grethina den Ouden: „Het lastige is wel dat kinderen erg naar elkaar blijven kijken. Wat mag jij en wat doe jij online? Als ouders moet

je benadrukken dat jullie als gezin eigen keuzes maken. Ik probeer ook steeds mee te geven dat wij als christenen apart gezet zijn. Je ziet dat de wereldgelijkvormigheid zo aanwezig is in jezelf en in je gezin Daarom herinner ik onze kinderen steeds weer aan hun gedoopte voorhoofd. „Met welk doel post jij dingen? Denk je erover na hoe je jezelf als christen laat zien online? Je bent wel apart gezet in deze wereld.”

7. ER ZIJN OP INTERNET MEER

IDENTIFICATIEFIGUREN NODIG VOOR ONZE

JONGEREN

Anneke Rozendaal: „Ik hoorde pas tijdens een lezing de oproep om vooral ook online zichtbaar te zijn. Als voorbeeldfiguur, maar ook om christelijke toerusting te delen met onze jongeren Ik ben het daarmee eens. Het is belangrijk dat jongeren juist online, waar echt alles langskomt, ook het christelijke geluid vinden ”

Johanna Boogert: „Helemaal mee eens. We moeten bidden om personen die online aanwezig kunnen zijn om jongeren te richten op waar het echt om gaat in het leven. Het gaat dan om jeugdwerkers die vanuit hun hart leidinggeven aan jongeren Veel jongeren volgen personen die allerlei verkeerde dingen posten Juist daarom zouden er heel veel personen online moeten zijn die goede dingen delen ”

Grethina den Ouden: „Je mediagebruik is juist iets waarin je heel duidelijk kunt laten zien dat je anders bent. Door de keuzes die je maakt in wat je wel en niet doet en door wat je post Het voorleven van goed mediagebruik is een belangrijke opvoedingstaak.”

Johanna Boogert: „Ja, dan kan mediagebruik ook tot zegen zijn. Internet is iets moois als je kijkt naar wat je online kunt vinden en delen aan preken en toerustingsmateriaal Maar het vraagt wel veel wijsheid om media goed te gebruiken.”

Anneke Rozendaal: „Daarom zou ik jongeren willen meegeven om steeds weer bezig te zijn met Gods Woord. Soms kan persoonlijk Bijbellezen verflauwen, als je in een drukke tijd zit bijvoorbeeld Dan ga ik altijd maar in Psalm 119 lezen. Die psalm is opgedeeld in allemaal korte stukjes van acht verzen. Juist in die korte stukjes lees je altijd iets wat op God gericht is en iets wat gaat over onze naaste Die opscherping is dagelijks weer nodig.”

Aanvangstijd: 20.00 uur, de zaal is open vanaf 19.30 uur

Prijs: €10,00 (incl. consumptie, kaartverkoop aan de deur)

Locatie: Keplerlaan 2, Ede

Met de toets voor toets opgenomen, authentieke klanken van het Vater-Müller-orgel van de Oude Kerk in Amsterdam en het Hinsz-orgel van de Bovenkerk in Kampen.

Martin Mans & Luc Budding Harm Hoeve & Rineke de Wit

Gert van Hoef

André van Vliet & Maurice van Dijk

Spelletje doen? Spelletje doen?

Leeftijd: vanaf 12 jaar

SPEL: EL GRANDE AANTAL SPELERS: 2-5

Speelduur: 75-90 minuten

Moeilijkheidsgraad: Moeilijk (4 sterren van de 5)

HOE WERKT HET:

In het spel El Grande probeer jij zo veel mogelijk invloed te hebben in de verschillende regio’s Telkens kies je voor twee opties: zet ik meer manschappen in, maar ben ik later aan de beurt deze ronde of zet ik weinig manschappen in, maar ben ik als eerste of tweede aan de beurt? Drie keer tijdens het spel vindt er een puntentelling plaats Kies je ervoor om vanuit de luwte te opereren en niet in het middelpunt te staan? Of ga je er vol in en zijn de schijnwerpers op jouw regio’s gericht, met alle gevolgen van dien? Hoe meer invloed hoe meer punten, maar dat zien je tegenspelers ook Zij zullen proberen jouw invloed te verminderen

WEETJES

De Big Box van El Grande bevat alle uitbreidingen en is een stuk goedkoper dan wanneer je alles los van elkaar moet kopen.

Aanrader: 7,5

Het bordspel El Grande is een van eerste bordspellen die we speelden na Monopoly en Risk. Ik was meteen verkocht. Een tactisch bordspel zonder dobbelstenen en zonder geluksfactor. Elk spel is anders, omdat de opties waaruit je elke ronde kunt kiezen sterk variëren. Het spel is niet het gemakkelijkste qua regels, daarom is de

TIP

Gebruik El Castillo, een holle kasteeltoren om je manschappen in te verstoppen Tijdens het spel komen deze manschappen drie keer vrij. Dan kun je ze inzetten.

leeftijd van twaalf jaar naar mijn mening ook wel terecht. Al zou binnen een gezin waarin vaker bordspellen gespeeld worden een tienjarige ook mee kunnen doen. Wat spelersaantal betreft: ik vind het spel met vier of vijf spelers beter dan met twee of drie. Dit komt doordat je met meer mensen invloed wilt uitoefenen op de regio’s. Dat maakt het een stuk spannender.

Geurt van Lagen selecteert de leukste spelletjes

Pizza of pannenkoek

Een panneza is een beetje een pizza en een beetje een pannenkoek. Boordevol groenten en lekker vullend.

tekst: TEUNIE LUIJK beeld: UNSPLASH, TEUNIE LUIJK

Ingrediënten

Voor 6 - 8 personen:

VOOR HET BESLAG: * 2 eieren * 1,5 cup * lauwe melk * 1,5 cup lauw water * 2 tl zout * 1 pakje droge gist (11 g) * 3,5 cup tarwebloem

VULLING: * 3 courgettes * 1 tl zout * 1 rode paprika * 5 bosuitjes * 1 el oregano * olijfolie * 200 g geraspte kaas

(1 cup is 240 ml)

Bereiding

* Doe de eieren in een kom en roer ze los. Voeg de melk, het water, het zout en de gist toe en roer alles goed door elkaar Voeg ten slotte de bloem toe en roer het met een garde of mixer tot een glad beslag Dek de kom af en zet hem voor circa 30 minuten weg.

* Snijd de courgettes in blokjes Doe ze in een kom en bestrooi ze met het zout Snijd de paprika in stukjes en de bosuitjes in ringetjes

* Als het beslag een halfuur gestaan heeft, giet je de courgetteblokjes af. (Door het zout is er vocht aan de courgettes onttrokken ) Druk het vocht er zo veel mogelijk uit Roer de courgetteblokjes, paprika, bosuitjes en oregano door het beslag

* Verhit een koekenpan (doorsnede 20 cm) en giet er een scheutje olijfolie in Schep beslag in de pan en duw het met een lepel uit tot de hele bodem bedekt is Bestrooi royaal met geraspte kaas

* Bak de panneza op matig vuur tot de onderkant mooi bruin is

* Keer hem om en bak ook de andere kant mooi bruin Let erop dat de panneza helemaal gaar is Leg eventueel een paar minuten een deksel op de koekenpan.

* Houd de panneza’s warm op een bord op een pan kokend water totdat al het beslag op is

Gemakkelijk

TEUNIE LUIJK

De basis voor dit recept kwam ik tegen op internet. Ik zag er meteen wat in en heb het aangepast naar eigen smaak en naar de Nederlandse situatie. De cups heb ik laten staan. Sommige mensen hebben een hekel aan recepten die uitgaan van cups en lepels. Ze gebruiken liever grammen en milliliters. Maar het werken met cups en lepels is zo gemakkelijk! Je hoeft alleen een keer een goed cup-matenset en maatlepelset aan te schaffen. (En je angst voor het onbekende te overwinnen. Grapje!) Het recept levert een soort kruising op tussen een pannenkoek en een pizza. Ik noem zo’n ding een panneza. Panneza’s zijn erg lekker en behoorlijk maagvullend. Natuurlijk kun je variëren met de groenten en kruiden. Er kan ook vlees doorheen, zoals blokjes salami of uitgebakken spekjes.

NIEUWE COLLEGA?

Kom er gezellig bij!

Maak vooraf kennis

Sfeervol restaurant

Een uitje naar Molen de Zwaluw is geschikt voor jong en oud. Kinderen vermaken zich uitstekend in de grote omheinde speeltuin naast het terras, maar ook de bowlingbaan is favoriet bij onze gasten. Culinair genieten doe je in ons à la carte restaurant. Ons personeel legt je graag in de watten!

Molen de Zwaluw, Batterijenweg 19, Kesteren, molendezwaluw.nl

Jeanine

Levi

Boos op de koning?

„Heb jij een hekel aan de koning?” Vragende ogen kijken me aan. Zojuist heb ik aan het groepje kinderen voor me uitgelegd hoe belangrijk het is om voldoende gras te oogsten in het voorjaar en de zomer, en hoe we dit bewaren kunnen voor de winter Ik begrijp de vraag niet goed en reageer bijna verontwaardigd: „Nee! Ik houd van de koning!” Dat heb ik als kind wel geleerd.

Moet ik uitleggen dat ik me soms ontheemd voel in het land dat ik toch zo liefheb?

Fenneke Aalbers, getrouwd met Dick, en moeder van vijf, verandert van burgermeisje naar een beetje boerin.

Mijn vader leerde mij blokfluiten en ik moest beginnen met ”Opent uwe mond” én het Wilhelmus Zodra ik daar de noten van kende en het ritme snapte, was ik geslaagd voor blokfluiten Geen methode uit een boekje, maar het werkte wel Wanneer er iemand van de koninklijke familie jarig was, ging bij ons thuis de vlag uit Een secuur werkje, de vlag mocht de grond niet raken! Elk jaar, met haar verjaardag, stuurden we een kleurplaat of kaart naar de koningin, Trouw kregen we altijd weer een kaartje terug, een kaart met gouden kroontje En mocht er nog iets haperen aan de liefde voor Oranje en het vaderland, dan werd dat door de meester op de basisschool ruimschoots aangevuld Geen lesboek of werkboek ging open. Maar luisterend reisde ik mee naar de Dillenburg, was ik erbij toen de geuzen Den Briel werd innamen, zeilde ik mee naar de Oost en waande ik me een matroos aan boord van de Zeven Provinciën.

Als later op de ochtend een ander groepje kinderen nog eens vraagt of ik boos ben op de koning, gaat me iets dagen De vlag! „Boeren hebben de vlag toch op de kop?” Wat moet ik zeggen? Moet ik uitleggen dat ik wel van de koning houd, maar me teleurgesteld voel in onze regering? Dat die omgekeerde vlag meer een uiting van onzekerheid en een roep om hulp is, dan van boosheid? Dat ik me soms nogal ontheemd voel in een land dat ik toch zo liefheb? Dat ik misschien wel té trots was op ons landje? Dat die omgekeerde vlag pijn doet, maar dat het roodwit-blauw ook niet meer hetzelfde gevoel van trots en liefde geeft als voorheen?

Dat ik, in mijn hart, meer op personen en partijen heb vertrouwd dan op God? Voordat ik een antwoord kan geven, buitelt de volgende vraag er al overheen Want leergierig zijn ze, deze kinderen die nog nooit op de boerderij zijn geweest

Floors moestuin

Het is echt zomer, een periode waar ik ontzettend van geniet Het harde werk van het voorjaar wordt nu beloond, we kunnen gaan oogsten Heerlijk als je die eerste tomaat in je mond stopt De smaken van eigen oogst zijn zo lekker. Niet alleen die van tomaten. De rucola is pittiger en de komkommers zijn intenser van smaak En wat nog leuker is, groente uit eigen tuin is duurzaam. Beter kan toch niet?

VOORDAT JE OP VAKANTIE GAAT

- Regel oppas. Kun je die niet vinden, dan is het verstandig een timer aan te sluiten op de buitenkraan Je kunt hier eenvoudig een druppelslang of een andere watersproeier op aansluiten, zodat de tuin in ieder geval water krijgt op de warme dagen

- Bedek de bodem van planten in potten en in de kas met stro, boomschors of snippers Dit zorgt ervoor dat het water in de grond minder snel verdampt

- Voordat je vertrekt, is het slim om alle oogst eraf te halen Vruchten die al wat groter zijn al helemaal! Als je die twee of drie weken lang laat hangen, is de kans groot dat ze niet goed meer zijn als je terugkomt Ook de plant zelf kan gaan rotten Dat zou jammer zijn en zelfs alle andere oogst kan hierdoor worden aangetast

- Zorg dat al het onkruid verwijderd is Zo gaat de voeding naar de plant die er hoort te groeien

- Vraag de oppas iedere dag vijf minuutjes langs te komen om te oogsten, bloemen te plukken, vooral water te geven en eventueel wat planten te ontdoen van slakken Zijn de dagen heel warm, laat hem of haar dan ’s morgens of ’s avonds komen

TO DO’S JULI

- In deze maand valt er al veel te oogsten Heb je afgelopen september knoflook geplant en dit voorjaar pootuitjes? Probeer er dan nu eentje Is die naar wens, dan kun je ook de andere oogsten.

- Veel planten groeien nu enorm snel Wat denk je van de komkommers? Die hebben echt begeleiding nodig om naar boven te kunnen klimmen Zorg je niet voor een rek, dan raken de vruchten de grond en is de kans groot dat ze gaan rotten.

- Heb je weinig bloemen in de tuin? Ook nu kun je nog bloemen zaaien voor het najaar Viooltjes bijvoorbeeld. Superfleurig. Je kunt ze bovendien eten en bijen en hommels zijn er gek op

- Aardbeienplanten krijgen op het moment veel babyplantjes. Die herken je aan de uitlopers, lange sprieten die ineens uit het plantje steken Hieraan zullen stekken ontstaan Deze stekjes kun je losknippen, in een pot uitplanten en over een paar maanden buiten in de volle grond of in grotere potten uitplanten Hier kun je volgend jaar van oogsten.

- Vergeet niet de planten in potten bij het gieten wat extra voeding te geven Kies voor een biologische, vloeibare plantenvoeding die je naar verhouding mengt met het water in de gieter Planten in de volle grond vinden het momenteel ook fijn wat extra te krijgen. Kies dan voor biologische korrels die door middel van een harkje in de grond werkt

- Heb jij al een regenton in de tuin staan, gekoppeld aan de regenpijp? Zo niet, dan zou ik die zeker aanschaffen Vooral op de momenten dat het hard regent, kun je veel water opvangen En dat is weer prettig voor de droge en warme dagen

FAMILIE VERDOES WOONT HEERLIJK DICHT BIJ HET STRAND

„Helemaal klaar met wit”

Vroeger was ze gek op brocante en kon haar huis niet wit genoeg zijn. Wie nu bij Anne Verdoes en haar gezin over de drempel stapt, kan zich dat haast niet meer voorstellen. Want het is alles kleur wat de klok slaat.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Groot wonen ze niet per se. Maar het is een huisje aan de kust. En wie droomt daar niet van? De familie Verdoes wel, toen ze achttien jaar geleden nog in Rijnsburg woonden.

Hun huidige straat met rijtjeshuizen, in Katwijk aan Zee, is al wat ouder, maar het oogt er gezellig.

Boven de oranje daken, scherp afgetekend tegen de strakblauwe zomerlucht, vliegen meeuwen. Het zonlicht weerkaatst op de witte vleugels Hun niet te missen geschreeuw geeft het al aan: de kust is dichtbij Anne Verdoes heeft gebloemde tuinkussens buiten op het bankje naast de voordeur liggen Het staat uitnodigend „Af en toe haal ik ze binnen, omdat het zo vervelend is als de meeuwen er iets op laten vallen. Maar voor het weer hoeft het niet ”

Ze gaat de hal door, de woonkamer in en zet zich aan de eettafel met visgraatpatroon. Een vrij recent pronkstuk in huize Verdoes, gemaakt door haar broertje. „Hij is orgelbouwer en erg handig. Ik had op sociale media zo’n tafel gezien maar vond ’m te duur om zelf aan te schaffen. Mijn zwager was juist verhuisd en zei dat hij in de kelder nog een stapel visgraatparket had liggen Of ik er wat aan had? Nou, graag.”

Dat zijn de dingen die ze leuk vindt, zegt ze er gezellig kletsend meteen achteraan Het gaat haar niet om dure spullen. Juist de combinatie van oud en nieuw, zelfgemaakt en gekocht houdt het interieur leuk, vindt Anne

BUURTJE

Toen het gezin Verdoes achttien jaar geleden hier kwam wonen, was het vooral het buurtje dat hen trok „Mijn man en ik komen allebei uit Katwijk Hij voetbalde nog altijd hier. Mijn tante, die hierachter woont, tipte ons dat dit huis te koop kwam Dit is een fijne straat Lekker dicht bij het strand, maar ook rustig. Ideaal met een opgroeiend gezin met drie kinderen en een hond.”

Na de verhuizing kwam er een erker aan

de voorkant, Een aantal jaar later lieten ze de bovenverdieping optrekken en een uitbouw aan de achterkant plaatsen. „Ik wilde heel graag een woonkeuken. Dat lukte daarna ” Om zich heen kijkend: „Ik denk dat we nu wel het maximale uit ons huis hebben gehaald.”

Het wit dat ze achttien jaar geleden op de vloer, de muren, de keukenkastjes, de stoelen en tafels had zitten, is verdwenen Stukje bij beetje kwam er steeds meer kleur in huis, vertelt Anne. „Dan zag ik bijvoorbeeld bij de kringloop iets leuks, maar kon ik het niet kopen omdat het in kleur was. Ik was er gewoon helemaal klaar mee dat van mezelf alles wit moest zijn ”

Het eerste kleurige wat in huis kwam, was een groene muur, die inmiddels weer overgeschilderd is. Er volgde een groene, houten kast voor in de woonkamer, die

Annes broertje voor haar bouwde. De muur erachter werd zalmroze, evenals de woonkamerdeur Die kleuren bevielen. Ze ging weer een stapje verder toen ze de muur ertegenover geel verfde Oude meubels raakten langzaamaan versleten en verving ze door kleuriger exemplaren Zo ontdekte ze via Markplaats een mooie stoel van het dure merk Leolux, die ze liet bekleden in roze

Toen de woonkeuken een feit werd, maakte haar broertje de houten keukenkastjes. En de keukenmuur? Die werd weer zalmroze Lachend: „Onze kinderen zeggen weleens dat ze zich ervoor schamen om iemand mee uit school te nemen, met al die kleur in huis. Maar hun vrienden en vriendinnen vinden het vaak juist leuk „Dat is weer eens wat anders dan alles grijs en wit hebben”, zeggen ze dan.”

VINTAGE

Liefde voor oude spullen heeft ze nog steeds Alleen uit die zich nu niet meer in het kopen van witte brocante items. Nee, ze heeft liever een kleurige verzameling oude borden en kopjes. Of een bruin vintage ladekastje.

Niet alle kleuren matchen, maar dat vindt ze juist wel spannend. Zo won ze nog niet zo lang geleden een enorme kamerplant Daar moest een grote bloempot bij komen. Maar die werd niet het groen van haar kast of het zalmroze van de muur Nee, er staat nu een diepblauwe pot pontificaal in de woonkamer. Ze wijst naar het behang achter de eettafel, met strepen in allerlei kleuren „Als je zo’n behangetje neemt, kun je weer meer met andere tinten spelen.” Anne houdt van afwisseling Dingen in huis blijven niet lang dezelfde plek of zelfs dezelfde kleur houden.

„Ik ben geen groot fan van schoonmaken Als ik het dan een keer goed aanpak, zet ik alle accessoires op tafel om ze af te stoffen. Dan zet ik ze daarna maar meteen ergens anders neer. Dat maakt het schoonmaken nog een beetje leuk. En de bank of stoel wisselt ook vaak van plek ” Met een lach: „Als mijn man daarna thuiskomt, zegt hij: „Je had zeker een dag vrij?””

Er komt ook regelmatig wat nieuws in huis. „Als ik iets moois in de kringloop zie, verkoop ik gewoon weer iets van mezelf om plaats te maken Zo kwam ik pas bij de kringloop een IKEA-vaas tegen van Hella Jongerius. Hij kostte 1,50. Helaas stond hij niet mooi hier Toen heb ik hem op Marktplaats voor bijna 200 euro verkocht ”

Soms voelt ze zich schuldig dat ze het zo leuk vindt om met haar interieur bezig te zijn Maar de hobby komt niet uit de lucht vallen. „Ik was als kind altijd al met mijn kamertje in de weer.”

Veel geld is ze er niet echt aan kwijt „Duur is niet nodig. Dan doet het alleen maar zeer als er iets kapotgaat. Neem nu onze bank. Die kostte wel wat En daar heeft de hond een gat in gemaakt. Dat is best akelig. Maar stiekem denk ik dan meteen: o, nu kan ik hem laten bekleden in een andere leuke kleur.” Lachend: „Maar dat heb ik nog niet tegen mijn man gezegd, hoor.”

Sommige items hebben vooral waarde vanwege de herinnering die eraan vastzit. „Als we op vakantie zijn, wil ik graag iets leuks mee naar huis nemen Die grote radijs achter de eettafel komt uit Frankrijk Als ik er nu naar kijk, denk ik terug aan de vakantie die we daar doorbrachten En de gebeeldhouwde armen met handen die ik in de kast heb staan, komen uit een kunstgalerie in het oosten van het land.”

Waar ze het meest gehecht aan is in haar huis? Dat is verrassend genoeg niet eens een meubelstuk of bijzonder item. „Ik kan niet zonder bloemen Ik heb ze altijd in huis. Vroeger werkte ik in de bloemen. Mijn vader is kweker en mijn broers waren dat ook Van bloemen word ik blij ”

TERDEGE.NL VOOR MEER FOTO’S.

Tips van Anne:

* Leuke Insta-accounts: blydskip.by.froukje is lekker kleurig. En studiojantien heeft heel gave trapbekleding, maar ik heb nog niet naar de prijs durven vragen. Ook leuk: finntage.

* Interieurtips: Als je het gebruik van kleur in huis spannend vindt, begin dan eens met alleen een kleurig kussen op de bank, of een vloerkleed. Zo’n kleed, kussen of lampenkampje kan al best veel doen. En haal een lekker kleurig bloemetje in huis.

* Favoriete winkels: Alle kringloopwinkels in Katwijk, met name De Brug en Dorcas. Ik houd ook erg van kunstgalerietjes, boetiekjes en bloemenwinkels. En ik kijk graag bij Zara Home en H&M Home.

* Mooie merken: Dille en Kamille, Sissy Boy, Rice, HKliving.

Vlechten, knopen, rijgen – keus genoeg wat betreft de technieken

Kralenarmband met bloemen

Dit vrolijke bloemenarmbandje past bij jong en oud. Je maakt het met kralen en pareldraad.

tekst & beeld: UIT BESPROKEN BOEK

* pareldraad van 60 cm lang * kralennaald

* ”seed beads” (rocailles) * slotje

STAP 1: Haal een pareldraad door het slotje en leg er een stevige knoop in

STAP 2: Steek de pareldraad in de kralennaald en begin met de kralen die tussen de bloemen komen; rijg er vijf aan de draad Daarna rijg je voor een bloem acht kralen aan de draad

STAP 3: Haal de naald dan door de eerste bloemenkraal, zodat alle acht bloemenkralen een cirkel vormen

STAP 4: Rijg een kraal aan de draad voor het hartje van de bloem Steek de naald door de kraal die precies boven de kraal ligt waar de draad uitkomt en schuif het hartje in het midden van de bloem Rijg daarna weer vijf ”tussenkralen” aan de draad.

STAP 5: Ga zo verder met tussenkralen en bloemenkralen tot de armband de gewenste lengte heeft Deze armband meet 18 cm Haal het andere eind van de draad door het andere deel van het slotje. Leg er een stevige knoop in en de armband is klaar

In het boek ”Mooie armbandjes om zelf te maken” laat Karin Schaefer zien hoe je originele armbandjes kunt maken met verschillende technieken: vlechten, knopen of rijgen met kralen. Zelfs met strijkkralen kun je een armband maken, door ze aan sieradenelastiek te rijgen. De projecten variëren in moeilijkheidsgraad, van eenvoudig tot uitdagender.

N.A.V.: ”MOOIE ARMBANDJES OM ZELF TE MAKEN”, DOOR KARIN SCHAEFER; UITG. FORTE CREATIEF, AMSTERDAM; € 12,99.

zwart eiken (DLX), licht en donker laminaat.

Viscount Chorum 50 DLX

Klassieke kast, zwart eiken kleur. Met 2 klavieren, 4 stijlen, 38 stemmen en extra orkeststemmen.

Viscount Chorum S80

Strakke rechte kast, licht laminaat kleur Met 3 klavieren, 4 stijlen, 44 stemmen en extra orkeststemmen.

Klassieke kast, zwart eiken kleur. Met 3 klavieren, 4 stijlen, 47 stemmen en extra orkeststemmen.

Al ruim 20 jaar dealer van de orgelmerken Johannus, Content, Viscount en Mixtuur (Hauptwerk) In onze winkel van ruim 500m2, geven wij u graag helder advies bij de keuze van het orgel dat het beste bij u past.

Hoge kast, donker laminaat kleur. Met 2 klavieren, 4 stijlen en 31 stemmen.

Viscount Chorum 90 DLX

Viscount Chorale P31

Vlam in de pan

Het is weekend. Een slimme dame staat lekker uitgebreid te kokkerellen. Natuurlijk hoort daar een wijntje bij. En nog een wijntje, en nog een wijntje. De alcohol slaat in als een bom, de vlam slaat in de pan. Met ovenwanten aan pakt de vrouw de brandende pan en gooit hem naar buiten. De buurman reageert kordaat op alle paniek en belt direct 112.

Als wij aankomen, heeft de brandweer het vuur al weten te doven en zit mevrouw met haar armen onder de kraan bij de buurman De ovenwanten hebben ook vlam gevat, waardoor ze brandwonden heeft opgelopen

Met dubbele tong wauwelt ze dat er niets aan de hand is en dat al die heisa helemaal niet nodig is We willen haar toch even nakijken, omdat ze rook ingeademd heeft en brandwonden aan haar polsen heeft

Ambulancechauffeur

Jan de Vries en politieagent Johan

Dubbeldam

schrijven om de beurt een column.

In eerste instantie weigert de geleerde dame mee te gaan naar het ziekenhuis en als ik enigszins aandring, kijkt ze me doordringend aan Ze begint te vertellen dat ze recht heeft op zelfbeschikking en zelf bepaalt wat ze wel of niet doet.

De Grondwet, de Verenigde Naties en Amnesty International komen allemaal voorbij Daarna krijg ik de volle laag Ik ben een „jongeman” die geen respect heeft, brutaal is en zich niet aan de wet houdt

De brandwonden blijken mee te vallen, maar vanwege de rook moet mevrouw toch mee naar het ziekenhuis voor controle. Ze heeft zelfbeschikkingsrecht, maar gelukkig is ze het er nu mee eens

In het ziekenhuis dragen we haar over en ik wens haar beterschap toe „Nou Jan, je moet nog een hoop leren!” bijt ze me toe. Ik kan mijn lach bijna niet inhouden, maar tegelijk heb ik medelijden met haar

Weken later krijgt onze dienst een mailtje van de patiënt Ze biedt haar excuses aan voor haar gedrag. Met name aan Jan, die naam heeft ze goed onthouden. Na de ontnuchtering heeft ze er kennelijk slecht van geslapen Deze jongeman heeft er geen seconde wakker van gelegen Ik hoop wel dat ze voortaan een wijntje minder drinkt.

Met dubbele tong wauwelt ze dat er niets aan de hand is en al die heisa niet nodig is

SPELREGELS

1. Elke goede oplossing levert punten op Hebt u vragen over puzzelaantal e d , stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk)

3. Eén inzending per abonnementadres

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt)

naar: Miranda van der Hart, Kersenweg 1

A 4416 PT Kruiningen of naar puzzelbox@ kliksafe nl Vermeld de puzzelnummers en uw adres

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart

7 Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden Ze beginnen dan weer met nul punten

D-22 ZIGZAGPUZZEL (2 PT)

1. kundig, 2. ontspanning, 3. luiheid, 4 groente, 5 patroon, 6 map, 7 nagerecht, 8 humor, 9 lekker, 10. houtsoort, 11. uitbarsting, 12 iemand, 13 spottend, 14 tentoonstelling, 15 soort bedrijf, 16, schor.

Inzenden: het woord dat ontstaat op de hokjes met een sterretje

B-22 KRUISWOORDPUZZEL (2 PT)

Horizontaal: 1. gift, 7. vrijaf, 13. kerkgebruik, 14 echt, 15. hengsels, 16. kleur, 17. familie, 18. zoogdier, 19. huidbeschadiging, 22. plaats in Overijssel, 23. begeerte, 25. vliegveld, 27 bars, 28 kleur, 29. koning van Israël, 30. vervoersmiddel, 32. verdrag, 34 telwoord, 35. gebouw, 37. stuk, 39. uitroep, 40. vlak, 42. tuit, 43 orgaan, 45. schaaf, 48. leerlinge, 52. Frans arrondissement, 54 vervoering, 55. werelddeel, 56. beginlijn, 57. gebouw, 58. palmboom, 59. plaats in Zeeland, 60. andere zijde

Verticaal: 1. staatsregeling, 2. Ierland, 3. turen, 4. munt, 5 insecteneter, 6. verloren, 7. gierigaard, 8. wang, 9 ongaarne, 10 onderzetter, 11. vreemde taal, 12. uithangbord, 20. oude Peruaan, 21. heldendicht, 24. linkerd, 25. visgerei, 26. hondenras, 27 smokkelweg, 31. bloedvat, 33. Perzië, 34. toiletartikel, 36. overheersend, 38. plezier, 39. zoogdier, 41. opgeven, 44. mohair, 46. plaats in Zeeland, 47. vleesgerecht, 48. rivier in Italië, 49. plaats in Gelderland, 50. verbond, 51. plaats in Zeeland, 52 Turkse drank, 53. plaats in Limburg.

A-22 BIJBELSE PUZZEL (2 PT)

Vrienden in de Bijbel. Zoek bij de naam uit de eerste rij een naam uit de tweede rij. Achter de naam uit de tweede rij staat een cijfer, dit is de zoveelste letter van het antwoord Bij de juiste oplossing vormen deze letters een woord. Dit woord komt maar één keer in de Bijbel voor

1. Jonathan Daniël (5)

2. Jezus Titus (5)

3. Nathanaël Jónadab (3)

4. Hananja Hira (1)

5. Amnon Bildad (4)

6. Job Achimelech (9)

7. Paulus Elisa (5)

8. Ahuzzat Lazarus (5)

9. Juda Pilatus (1)

10. Elia David (3)

11. Herodus Filippus (4)

Inzenden: het gevonden woord levert 1 punt op, de vindplaats van het woord erbij levert 2 punten op Het is fijn om bij deze zoekopdrachten een concordantie van de Bijbel te gebruiken.

E-22 GEZEGDE (1 PT)

Neem uit de volgende woorden steeds drie opeenvolgende letters en maak zo een gezegde

monopolie, oefening, rotsspleet, brandmerk, worsteling, roomkaas, boerderij, meevallen

Inzenden: de zin die ontstaat op de volgende cijfers

7-13-20-54-18-34-48-4-39-46-47 11-29

1-15-49-36 23-31-58-45-43.

Inzenden: het gezegde

De wonderen des Allerhoogsten

Bij de Landelijke Stichting is een volledig nieuwe heruitgave verschenen van het bekende boek De wonderen des Allerhoogsten van ds. Abraham van de Velde (1614-1677) Het is een heruitgave:

❖ Waarin de tekst zorgvuldig herspeld/hertaald is met de oorspronkelijke tekst uit 1677 als uitgangspunt!

❖ Waarin de vele inhoudelijke fouten die in de loop van de tijd in de tekst geslopen waren, hersteld zijn (meer dan honderd!) Ook zijn de na 1677 weggelaten zinnen en alinea’s weer opgenomen

❖ Waarin de vele, in de tekst voorkomende historische personen en gebeurtenissen in voetnoten zijn toegelicht

❖ Waarin een uitgebreide biografie van de hand van prof. dr. W.J. op ’t Hof opgenomen is, alsmede een persoonsregister

❖ Waarin vele historische platen ter illustratie opgenomen zijn.

Deze prachtige en toegankelijke heruitgave mag in geen gezin ontbreken! Destijds werd dit boek voor jong en oud zeer ter lezing aanbevolen door ds P Zandt, ds W C Lamain, ds F Mallan en vele anderen Stevig ingebonden, harde kaft, 896 pagina’s, prijs: € 25,- (exclusief € 5,porto). Ook zeer geschikt als cadeau bij verjaardag, jubileum, enz.

Raadpleeg voor actuele aanbiedingen onze site www.inhetspoor.nl.

Bestellen: bel 06 - 22 62 61 40 (b.g.g.: 0416 - 693844) of mail naar:

inhetspoor@kliksafe.nl. Of bestel en betaal online via: www.inhetspoor.nl

C-22 HONINGRAAT (2 PT)

Vul rond het cijfer een woord in van zes letters Het woord kan in ieder willekeurig hokje beginnen, maar altijd met de klok mee

1. koolwaterstof, 2. einde, 3. wond, 4. blij, 5. plaats in Noord-Holland, 6. groet, 7. doorn, 8. gebrek, 9 longvlies, 10. huis van een koning, 11. deel van een ei, 12. mijt, 13. soepele, 14. alarm, 15. leefregel, 16. geweldig jager

Oplossingen

A-19 Dat men ons steden te bewonen geven zou Jozua 21:2.

B-19 Horizontaal: 1. po, 4. Aa, 6 dorpeling, 8 kioe, 9. Rijen, 11 rel, 12 mos, 14 sla, 15. per, 16 radijs, 18. dal, 20. wan, 21. gotisch, 23. lui, 25. ijsthee, 27. heldin, 29 elft, 31. sale, 32 voile, 33 aju, 34. meute, 35 feil, 37 blos, 39. mantra, 42 intern, 45. aai, 46. deemoed, 49. Lea, 50. tel, 52. neder, 53 kin, 54 ton, 56 kor, 57. kat, 58. soes, 60. oude, 61 depressie, 62 fa, 63. SP Verticaal:

1. Pool, 2. ore, 3. melodie, 4. air, 5. anijs, 6. dier, 7. geld, 8. krent, 10 naald, 12 mat, 13. sijs, 15. pastoraat, 16 roef, 17 scha, 19 luisteren, 20. wij, 21 geleerd, 22. Helmond, 24. in, 26. helft, 28. leest, 30. tal, 31 sub, 36 iaën, 38 lier, 39. ma, 40. niets, 41. omdolen, 43 elite, 44 na, 47 eek, 48. oer, 51. lood, 53. kade, 55. neef, 57. kuip, 59. Spa, 60. Oss Wilhelminadorp

C-19. Willemstad, Julianadorp

Inzenden: de woorden op regel 1 en 9.

Winnaars

200 punten: Fam. Meuleman, Zwolle (10); 600 punten: M. Heiwegen, Barneveld (6); 800 punten: C. Seegers, Hoogeveen (0); G. Koobs, Rouveen (3); 1200 punten: J. Versluis, Stolwijk (6); 2000 punten: G. v.d. Brink, Harskamp (8); 2400 punten; C. Boonen-Lambregste, Borssele (8); 2600 punten: E.J. Diepeveen, Veenendaal (3); T. Theunisse, Zwijndrecht (2); 2800 punten: J A. Faasse, Dordrecht(0); H. Snel, Puttershoek (0); A A E. v. Zetten, Opheusden (5);

3200 punten: C. v d Berge, Kruiningen (6); 3800 punten: A.J. Louws, Middelburg (3); 4000 punten: W Poppe, Grijpskerke (3); J. Bloemert,

D-19. 1. knap – kapen – paniek, 2. orde – doren – rondte, 3. niet – Stein – insect, 4 iron – norit –notoir, 5 nest – stern – streng, 6 geen – regen –engerd, 7. snel – plens – naspel, 8. Deen – bende – bekend, 9. idee – ieder – einder, 10. echt – recht – echter, 11 plek – pekel – klepel. Koningsdiep, Prinsenbeek.

E-19. 1. massa, 2 Aalst, 3. jubel, 4. euvel, 5. sanel, 6. tafel, 7. uiver, 8 eikel, 9 uniek, 10. snoes

Staphorst (9); 5400 punten: E v d Hoeven-Hamelink, Naaldwijk (16); D Wijnand, Monster (4); J. Zegwaard-v. Veen, Gouda (6); J. v Vulpen, Woudenberg (12); M W Middelkoop-v Driel, Waardenburg (8); 5800 punten: J Koetsier-Spelt, Elspeet (7); 6200 punten: G. Benjamins-Benjamins, Hollandscheveld(6)

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit:

• ”Terdege-agenda 2024”;

• ”Agenda Mattie de Bruine 2024”;

• ”De klacht van een zondares”, door

Catherine Parr;

• ”Brieven van een lieve moeder en oma”, door Mary Winslow;

• ”Vrijheid door het Evangelie”; door Wilhelm Busch;

• ”Een hartelijke nodiging”, door Thomas Boston;

• ”Vergeving!” door Jeroen Kriekaard;

• ”Schuurtjesvolk”, door Huib de Vries;

• ”Kleur het jaar door Kleurplaten bij de christelijke feestdagen”, door Linda Bikker;

• ”De sterkste band”, door Geesje Vogelaar-van Mourik;

• ”Schuilen in de schaduw”, door Nelleke Wander

Meer informatie: www debanier nl

„Niet moeilijk doen en gewoon doorgaan”

tekst & beeld: NIEK STAM

„Ons bedrijf BoerBeter is een agrarische groothandel voor boeren. We verkopen voedingssupplementen, reinigingsmiddelen en benodigdheden voor stal en erf Daarnaast hebben we PestPrevent, voor ongediertebestrijding Hierbij kun je denken aan overlast door ratten of muizen. Of de bestrijding van wespen, vliegen of bloedluizen. We gaan langs de boeren voor advies en zijn ook online actief We zijn in 2015 samen begonnen. Eerst onder de zelfverzonnen naam Agradrie Farmproducts, omdat we met z’n drietjes waren. Later hebben we daar BoerBeter van gemaakt: die naam is positief, bekt lekker en iedereen onthoudt hem. In de begintijd hadden we ook nog een varkensbedrijf, maar dat hebben we geleidelijk afgebouwd. Waar vroeger vierhonderd zeugen stonden, vind je nu schappen met onze producten. Inmiddels werken we in totaal met z’n zessen. Een leuke klus kwam drie jaar geleden. Toen werden we gevraagd voor de bestrijding van vliegen bij een groot varkensbedrijf in Tsjechië Daar mogen we nu elk jaar terugkomen. We gaan wel vaker over de grens, bijvoorbeeld met onze jutezakken. Die verkopen we als speelmateriaal voor varkens in hun hok. Maar op een dag bleken ze die in Congo ook goed te kunnen gebruiken. Vanuit dat land werd een container vol besteld, om er cacaobonen in te stoppen. Tradities hebben we nog niet echt, of het moet het drinken van koffie zijn. We werken hard en dat past goed bij ons motto: ”Niet moeilijk doen en gewoon doorgaan” Een leuk voorval was tijdens de laatste provinciale verkiezingen. Toen deed de BoerBurgerBeweging mee met de slogan ”Iedere dag BBBeter” Daar kregen we nogal eens opmerkingen over vanwege onze naam. Wij vonden dat niet erg: bij BoerBeter is ook iedere dag BBBeter.”

Op de foto, vanaf rechts: Gert van Lagen, neef van: Gert van Lagen, zwager van: Jaap de Koning.

Familie Van Lagen / Kootwijkerbroek / agrarische groothandel en ongediertebestrijding / boerbeter.nl en pestprevent.nl

BETUWE UITJE

Hétadresalshetgaatom hetplannenvanjouwuitje indeBetuwe.Verkende schitterenderegioopeen retroscooter,e-chopper, e-bikeofstep.Vissen,suppen, wandelenmetalpaca’s…Bij onskanhetallemaal.

Meer dan keukens

Meer dan alleen keukens. Bent u op zoek naar meubels voor de garderobe, eetkamer, woonruimte, was- en opbergruimte of badkamer? Ook hiervoor kunt u terecht bij Kookwereld Goes.

Kom langs en neem een kijkje in onze showroom

Kom werken in de kraamzorg op een manier die bij jou past

Beoordeling 9,2

De Vluchtheuvel biedt meer!

Het bieden van professionele, psychosociale hulp bij al jouw levens- en gezinsvragen, dat is onze missie

En altijd vanuit een heldere, christelijke identiteit

W T

stichtingdevluchtheuvel nl

0113 - 213 098

Psychosociale & psychologische hulpverlening

Huwelijk & relaties

Seksuologische hulpverlening

Toerusting & preventie

Gastopvang

Schoolmaatschappelijk werk

Hulp bij gameverslaving

Mediation & coaching

Wil je graag werken als kraamverzorgende bij een organisatie waar je in bijna alle denkbare vormen aan de slag kunt? Van ’s avonds of onder schooltijd werken, tot werken op een vaste dag: als kraamverzorgende bij RST kun je je inzetten op een manier die bij jou past.

Onze verschillende inzetvormen:

• Traditionele inzetvorm

• Werken (op vaste dagen) op rooster

• Doordeweekse vrije dag

• Werken onder schooltijden

• Werken in de avond

• Flexibele inzet

Beleven

Amundsenweg 4 Goes T 0113 - 21 96 50 www.kookwereldgoes.nl

Kookwereld Goes heeft complete keukens tot een enkele kast. Alles wat u nodig heeft om uw smaakvolle creaties te maken vindt u bij ons.

Kookwereld Goes

Meer informatie over alle mogelijkheden vind je op werkenbijrstzorg.nl/ werken-in-de-kraamzorg

Tijd van rust

We wonen in het midden des lands, dus we hebben dit jaar de eer om de spits af te bijten: het is zomervakantie! Ik herinner me nog hoe opgetogen ik als kind was als het weer zover was. Zes lange weken, een zee van tijd waarin je kon doen wat je wilde en waarin niets moest Nou ja, je kamer opruimen misschien, maar dat was nog wel te overzien.

Neline is getrouwd en moeder van Martha (9), Abel (7), Jolijn (6), Reinout (4) en Sifra (1).

Tegenwoordig ervaar ik die zes weken toch een beetje anders Als een predikant de eerste zondag van de vakantie spreekt over „een tijd van rust” die is aangebroken, denk ik: man, u moest eens weten! Een tijd van chaos en drukte komt meer in de buurt Maar dan voel ik me toch een beetje schuldig Wat ben ik voor moeder als ik de kinderen elke dag het liefst een poos van de vloer heb? Over een paar dagen vinden we vast ons ritme wel weer We maken er gewoon wat van met elkaar Als we weer een hittegolf krijgen, zetten we lekker een tentje op in de tuin Een prima manier om plaknachten in oververhitte slaapkamers te ontvluchten, en avontuurlijk bovendien: bij het vallen van de avond hoor je regelmatig in de verte een wolf huilen. Een Avanta-vakantie in je eigen achtertuin!

Blijft staan dat ik het een hele kunst vind om het huishouden op orde te houden als iedereen continu binnen en buiten loopt te rommelen. Om nog maar te zwijgen van de complete volksverhuizing die gecoördineerd moet worden als je een weekje weg wilt Daar komt bij dat je soms hele dagen druk bent met brandjes blussen. Vooral in de laatste weken, als de kinderen weer helemaal toe zijn aan school

Jolijn voelt het haarfijn aan: „Als de kinderen vakantie hebben, is dat eigenlijk werken voor de papa en mama”, filosofeert ze, „en als wij naar school zijn, is dat vakantie voor papa en mama ” Ik vraag me even af of ze nog wel onbezorgd vakantie kan vieren als ze zich zo bewust is van ons erbarmelijke lot als ouders, maar ik kan gerust zijn. „De papa’s en mama’s hebben dus geluk: die hebben veel vaker vakantie dan wij!”

Zo is dat Nog even een paar weken bikkelen, en dan hebben wij weer alle tijd om tot rust te komen.

„De papa’s en mama’s hebben geluk: die hebben veel vaker vakantie dan wij!”

Volgende keer

1 AUGUSTUS

(OVER DRIE WEKEN)

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Als tiener kreeg Esther te horen dat ze waarschijnlijk geen kinderen zou kunnen krijgen. Mede daarom ging ze geneeskunde studeren. Op haar eerste werkdag kwam ze erachter dat ze in verwachting was. “We hebben een God van wonderen.”

Op verzoek van de Christelijke Gereformeerde Kerken die hij dient, verwisselde ds. H.J. Selderhuis de kansel voor de hoogleraarskatheder. ”Ik ben ervan overtuigd dat de Heere meestal middellijk werkt.”

Gevoelens van eenzaamheid en somberheid onder jongeren nemen toe, zo blijkt uit onderzoeken. In het ergste geval zien ze het leven niet meer zitten. Psycholoog Suzanne den Breejen: ”Soms gaan er bij mij direct alarmbellen rinkelen.”

Sneek en de Waterpoort horen bij elkaar als zee en zand. Maar Snits is meer dan een watersportstad. De leukste adresjes op een rij.

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG) EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG

Glazen wassen vindt hij leuk Het wethouderschap ziet hij als een hem gegeven taak. En dus combineert Marco Kleppe uit het Zeeuwse Kapelle beide beroepen. Al ligt zijn hart ook nog bij het onderwijs.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 - 5390333

Fax: 055 - 5419318

E-mail: redactie@terdege nl

Directie: ir C Heutink

Hoofdredactie: dr ir S M de Bruijn

Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel 055 - 5390333

Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel 055 - 5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Martijn den Hollander, Annemieke Fieret-van den Berg, Huib de Vries

Vormgeving: Marthe Kok-Roukens, Jendy Pieterse, Esther Karman-Rap

Communicatie: Erica Schulenburg-Immink, Christa van Essen-Stufken

Abonneeservice: tel 055 - 5390300, e-mail: abonneeservice@erdee nl

Advertenties: Tel 055-5390499

e-mail: advertentie@erdee nl

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep)

Druk: Damen Drukkers bv Werkendam

Abonnementsprijs: maandincasso € 9,60

De 40e jaargang loopt tot 1 oktober 2023

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege

Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder

Meer info: terdege nl; erdeeservice nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter, digitale en in gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice

Passend Lezen, tel 070-338 15 00, E-mail: klanten@passendlezen nl, Postbus 84010 2508 AA Den Haag

gaat over de boerderij