Eindejaarsbijlage 2012

Wie zou het soms niet willen? Op de drempel van het nieuwe jaar even over de afrastering kijken. Met de rug naar de vluchtelingenkampen, naar de oorlogen, naar de wereldwijde wanorde die soms lukraak op de pagina’s van de krant lijkt gesmeten, in koude, zakelijke letters, in kleine stukjes op pagina zoveel, linksonderin. Is er een beetje licht in zicht?

De blik van deze Syrische jongen, een vluchteling in Turkije, is vol oudjaar. Er lopen rebellen in rond en om zich heen schietende regeringssoldaten. Er liggen neergeschoten burgers in. Ach, wat weten wij er ook van? Onze blik registreerde slechts de kale feiten op papier. Feiten om moe van te worden, om over te slaan.

Vluchtelingen zijn we allemaal.

Het einde van het jaar grijpt ons nog even in de kraag en draait onze hoofden om naar het geluk en ongeluk van 2012. Het doet ons op de tenen staan om over de afrastering van ons beperkte gezichtsveld te kijken.

De vorig jaar overleden Willem Barnard dichtte diepe woorden voor aan de horizon: Gods goedheid is te groot voor het geluk alleen; zij gaat in alle nood, door heel het leven heen. Dat is de beschutting voor vluchtelingen die hongeren en dorsten naar gerechtigheid.

eindejaarsbijlage vrijdag 28 december 2012 42e jaargang nr. 227

2

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

meditatie De laatste ure „Kinderkens, het is de laatste ure” 1 Johannes 2:18a tekst ds. A. Schreuder, Rijssen

Bruggen bouwen is niet alleen in de politiek maar ook op het kerkelijk erf hard nodig. Foto: de Uyllanderbrug in Amsterdam, die IJburg gaat verbinden met het snelwegknooppunt Diemen. beeld ANP

hoofdredactioneel

Bruggen bouwen blijft lastig tekst W. B. Kranendonk

Paus Benedictus XVI is, ondanks zijn hoge leeftijd, deze maand begonnen met twitteren. Zijn account draagt de naam ”pontifex”, een oude Romeinse aanduiding voor het hoogste priestercollege. In later eeuwen werd de naam pontifex gebruikt voor de hoogste roomse priester, dus de paus.

Letterlijk betekent pontifex ”bruggenbouwer”. Het valt te betwijfelen of de paus die naam met recht kan en mag dragen. Maar kunnen protestanten hem wel claimen? Ook dat valt te betwijfelen.

B

ruggen bouwen. Dat wil het kabinetRutte II. De leiders van VVD en PvdA lanceerden dit motto bij de presentatie van het regeerakkoord. En dat leek aan

te slaan.

In de diep verdeelde samenleving die kreunt onder de toenemende polarisatie is het overbruggen van kloven en tegenstellingen een must. Dat voelt iedereen wel aan. Wil onze samenleving toekomst hebben, dan zal men er eenparig de schouders onder moeten zetten. Alleen in gezamenlijkheid valt resultaat te verwachten.

Bruggen bouwen is in ons land ook hard nodig op het kerkelijk erf. Want ook daar is de verdeeldheid groot. En ze lijkt niet minder te worden.

De tegenstellingen tussen kerken die zich –in ieder geval in formele zin– baseren op dezelfde grondslag zouden er niet mogen zijn. Dat onderschrijft ook iedereen binnen de gereformeerde gezindte wel. Er is ook bijna geen kansel waarop niet zondag aan zondag wordt gebeden of „bijeengebracht mag worden wat bijeen hoort.” Maar, om het eens ouderwets te zeggen, wordt ook beleefd wat er beleden en gebeden wordt?

Verdeeldheid is het kwalijk verderf dat sinds de zondeval in deze wereld alles aantast. Feitelijk is verdeeldheid veroorzaken hét werk van satan.

Dat kwaad heeft alle eeuwen ook de kerk geteisterd. Niet voor niets bidt de Heere Jezus Zelf of al Zijn kinderen één mogen zijn.

Nu wordt er nogal eens verondersteld, en ook wel in preken gezegd, dat moeilijke omstandigheden gelovigen naar elkaar toe kunnen drijven.

Op kleine schaal gebeurt dat soms ook wel. Er zijn voorbeelden van ziekte- en sterfgevallen die mensen weer bij elkaar brachten en waarbij kerkmuren of theologische verschillen wegvielen.

De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat institutioneel de gescheidenheid lustrum na lustrum kan houden, vaak ook als de omringende omstandigheden moeilijk zijn. Christenen uit Rusland vertelden na 1990 dat ook tijdens de hevige vervolgingen die kerken onder het communisme

troffen, de verdeeldheid en de verdachtmakingen gewoon doorgingen.

Enigszins vergelijkbaar is de situatie van kerken en christenen in ons land aan het begin van de 21e eeuw. De achterliggende twaalf jaar, en zeker ook dit jaar, is wel duidelijk geworden dat het aanwakkeren van de seculiere wind bepaald niet leidt tot het bijeenbrengen van christenen. Er wordt ach en wee geroepen over de opmars van de secularisatie, over het beleid van een paars kabinet en over de dreigende marginalisering van christenen. En die somberheid heeft zeker grond.

Maar...

Het lijkt er niet op dat al die ontwikkelingen orthodoxe christenen uit de loopgraven drijven.

Eerder is het tegendeel waar. Mensen die elkaar op bijna alle punten (zouden moeten) begrijpen en aanvoelen, nemen elkaar met toenemende felheid de maat. Met name dat laatste valt op.

Mensen reageren tegenwoordig vrij primair. Dat is ongetwijfeld mede het gevolg van het moderne communicatieklimaat waarin onmiddellijk een reactie sturen eerder regel dan uitzondering is.

De polarisatie is de laatste jaren toegenomen en de toonzetting harder geworden.

De vraag is natuurlijk gewettigd of men dan zomaar over alles heen moet stappen. Of men maar moet doen alsof verschillen onbelangrijk zijn.

Dat zeker niet. Maar er is wel onderscheid.

De puritein Jeremiah Burroughs (1600-1646) leefde in een tijd dat de kerk van de Reformatie in zijn land ernstig verdeeld was. Presbyterianen, independenten, baptisten en congregationalisten

bestookten elkaar voortdurend. Terwijl er grote politieke gevaren dreigden voor de kerk.

Omdat Burroughs zag hoezeer de verdeeldheid onder de christenen feitelijk de grootste bedreiging was voor de kerk in zijn land schreef hij het boek ”Irenicum”. Daarin riep hij zijn reformatorische tijdgenoten ertoe op elkaar te verdragen en bij te staan. De boodschap van zijn boek was: een godsdienstig verschil is niet per definitie een verschil in godsdienst.

Burroughs vroeg zijn tijdgenoten zichzelf te onderzoeken of de verschillen van opvatting werkelijk de kern van de christelijke leer raakten.

Daarbij wees hij op de gevaarvolle tijdsomstandigheden waarin eendracht het allerbelangrijkst was.

Die les zouden orthodoxe christenen in Nederland nog eens ter harte moeten nemen. Juist nu zij elkaar hard nodig hebben, moet er de bereidheid zijn om elkaar te vinden en kleinere verschillen opzij te zetten.

Daarnaast zou men zich eens de vraag moeten stellen of de verschilpunten ook tegenover de seculiere medemens zo zijn uit te leggen dat deze ze ook begrijpt. Dat blijkt vaak een hele toer te zijn. En wie in deze moderne, seculiere tijd zichzelf niet kan legitimeren tegenover de buiten­ wereld, heeft een ernstig probleem.

De paus is geen pontifex. In de politiek is het ook nog niet gelukt, zei PvdA-leider Samsom nog maar twee weken geleden. Maar orthodoxe christenen zouden ook nog heel goed een cursus bruggen bouwen kunnen gebruiken.

Johannes schrijft zijn brief aan gemeenten die bedreigd worden door allerlei dwalingen. De aanspraak ”kinderkens” is typerend voor de apostel Johannes.

Het is een tere, liefdevolle en ook veelzeggende aanspraak.

Als Johannes spreekt over kinderkens bedoelt hij niet kinderen in natuurlijke zin, maar hen die opnieuw geboren zijn.

En die nieuwe geboorte openbaart zich in een nieuw leven. Dit nieuwe leven, dit eenvoudige kinderleven, tekent Johannes in deze brief op vele manieren. Hij wil hen met deze brief waarschuwen voor de dwalingen en ertoe oproepen om te volharden tot een leven naar Gods geboden.

Onze tekst is een indringende boodschap. Een boodschap die ook toepasbaar is op onze tijd. Johannes wil met de woorden ”de laatste ure” ons ervan doordringen dat het een tijd is van vele verleidingen. Hij spreekt van de antichrist in enkelvoud en in meervoud.

De dwaalleer komt vaak met mooie woorden en neemt een aanlokkelijke vorm aan. Hij verschijnt in vele gedaanten, maar het gemeenschappelijke is dat de noodzaak van wedergeboorte en bekering, de verzoening met God door Christus en het toekomende oordeel steeds worden afgezwakt en er valse hoop wordt gegeven.

De laatste ure, een indringende boodschap, ook voor onze dagen.

Het is ook een waarschuwende boodschap. Johannes schrijft deze woorden nadat hij in vers 15-17 gewaarschuwd heeft om de wereld niet lief te hebben.

Hij tekent wat de begeerlijkheden van de wereld zijn: de begeerlijkheid des vleses, de begeerlijkheid der ogen en de grootsheid des levens.

Waar komen die begeerten vandaan?

Uit de wereld, dat is onze verdorven natuur, zegt de kanttekening. We moeten de wereld maar dicht bij huis, in ons eigen hart zoeken!

Wat neemt de zonde in onze dagen hand over hand toe. Gelukkig als we het nog opmerken en de gevaren van de zuigkracht van de wereld onder ogen zien. Dubbel gelukkig als de Heere ons de ogen ervoor opent want, schrijft Johannes, „de wereld gaat voorbij en haar begeerlijkheid.”

Johannes laat hier een ernstige waarschuwing horen. Zo laten we ook nu diezelfde waarschuwing horen. Het is nog genadetijd. De oproep tot bekering klinkt nog. Het is de laatste ure, o zondaar, haast en spoed u dan om uws levens wil.

Onze tekst is ook een bemoedigende boodschap. Voor wie? Voor de kinderkens. Dat zijn Gods kinderen die zo moe van de zonde, zichzelf en het inwonend verderf zijn, maar die ook hebben leren uitzien naar de volkomen verlossing door Christus. Zij zijn, als het goed is, een pelgrimsvolk geworden. Te midden van alle strijd hebben ze hun verwachting en hoop op God leren stellen. Dat is die levende hoop, die de Heere in hun hart heeft gewerkt.

Vaak zijn ze bang dat het een ijdele hoop is. Maar wat is het een wonder als de Heere hen door een geloofsoog op Christus doet zien. Dan worden ze wel eens blij en verheugd dat Hij instaat voor Zijn eigen werk en de tijd niet lang meer zal duren dat hun geloof zal overgaan in aanschouwen.

De laatste ure: het is voor ons allen een indringende boodschap. Maar is het voor u een waarschuwende boodschap of mag het een bemoedigende boodschap zijn?

colofon Directie ir. B. Visser Hoofdredactie W. B. Kranendonk

column Oud en nieuw tekst Hylke

„Waarom is deze avond anders dan alle andere avonden?” vraagt de jongste in een joods gezin op seideravond. Waarschijnlijk voelt zo’n kind wat ik voelde op oudejaarsavond, de wonderlijkste avond van het jaar. Met vader en de oudere broers en zussen trok ik naar ons schuurtjeskerkje. Moeder bleef met het jongste zusje thuis. Op het krakende orgelbordes speelde de organist met de tremulant op de hoogste stand Psalm 89. „Gelijk het gras is ons kortstondig leven.” De twee zwarte kolenkachels deden hun uiterste best om het houten gebouw warm te krijgen. Als het vroor, moesten ze alle zeilen bijzetten om de vorming van ijsbloemen op de ramen te voorkomen.

Weer thuis aten we oliebollen, appelflappen en het jaarlijkse saucijzenbroodje. Daarna moest ik nog even naar bed. Midden in de nacht werd ik er weer uit gehaald. Verdwaasd zat ik op vaders knie

Eindredactie Dick Tromp Beeldredactie Jeanette Zeeman

en ontdekte dat ’s avonds laat ook nog uit de Bijbel werd gelezen.

Op oudejaarsavond altijd het gebed van Mozes, de man Gods. Als vader was uitgelezen, bleef het doodstil. Tot de klok twaalf sloeg en vanaf de rivier het melancholische geloei van scheepshoornen klonk. Dan omhelsden vader en moeder elkaar. Besmuikt keken we toe, tot wij aan de beurt waren. Daarna ging je de broers en zussen langs. Allemaal een zoen en de beste wensen. We waren niet zo zoenerig, maar in de eerste minuten van het nieuwe jaar ontkwam je er niet aan.

Achter het raam knetterde vuurwerk. Kleurige bloemen sprongen in de lucht uiteen. Iemand die bekeerd was, stak geen vuurwerk af, maar het was wel mooi. Was het ook zonde als je ernaar keek? Echt verbieden deed vader het in ieder geval niet. Achter ons slaapkamerraam stonden we te kijken tot het voorbij was.

Inmiddels ben ik de vijftig gepasseerd. Niet alleen het jaar is oud, ook mijn lichaam wordt oud, de wereld wordt oud, de geschiedenis

wordt oud. Om me heen neemt de duisternis toe, zeker in Europa, het Avondland. Als ik naar mijn kleinkinderen kijk, priemt soms de zorg. Dan bid ik met de Emmaüsgangers: „Blijf met ons, want het is bij de avond en de dag is gedaald.” Met hun Metgezel is er ook voor het nieuwe geslacht toekomst. Zelfs als het aardedonker wordt en je bij het opmaken van de balans aan het eind van het jaar niets dan schuld overhoudt. „Al het heden wordt verleden, schoon ’t ons toegerekend blijft”, zingt een oudejaarslied. Het eerste is waar. Voor iemand die in Jezus geborgen is, het tweede gelukkig niet. Een rechtvaardig God laat de schuld niet twee keer betalen. Die wetenschap geeft op oudejaarsavond meer dan weemoed over wat ging en zorg over wat komt. Bij het verglijden van de laatste minuten is er vooral verwondering. Het oude is voorbijgegaan, ziet, het is alles nieuw geworden. En aan de kim licht al het morgenrood van de nieuwe dag, die geen avond meer zal hebben.

Vormgeving Thijs van Daalen Tekst voorpagina Mark Wallet Foto voorpagina EPA Foto achterpagina Henk Visscher rd.nl/nieuwsoverzichten voor een uitgebreid nieuwsoverzicht per maand

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

3

januari

Zandzakken in de ondergelopen polder in het Lauwersmeergebied, op de grens van Friesland en Groningen. Hoogwater zorgt in januari voor veel overlast. In Groningen worden enkele dorpen geëvacueerd vanwege een dreigende dijkdoorbraak. beeld ANP

Het cruiseschip Costa Concordia met 4229 opvarenden loopt op 13 januari voor de kust van het Italiaanse eilandje Giglio op een rots en kapseist. Er vallen 32 doden, van wie er 2 nog altijd niet zijn gevonden. Kapitein Schettino wordt gearresteerd op verdenking van dood door schuld, omdat hij het schip te dicht bij de kust heeft laten varen. Het Nederlandse bedrijf Smit Internationale pompt de brandstof uit het schip en stelt een bergingsplan op. Een ander bedrijf doet echter de berging. beeld EPA

Het geweld tegen christenen in Nigeria gaat in 2012 onverminderd door. Op 26 januari komen twintig bezoekers van de rooms-katholieke Sint-Therasakerk in Madalla om bij een aanslag van de islamitische militanten van Boko Haram. beeld EPA

Boven Tromso, in het noorden van Noorwegen, is in januari het noorderlicht –of aurora borealis– te bewonderen. Het poollicht hangt samen met uitbarstingen (plasmawolken) op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal worden ingeslingerd. Het aardmagnetisch veld zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de Noord- en de Zuidpool met verhoogde snelheid de atmosfeer binnendringt. beeld EPA

Dansen in het schuim voor het hoofdkantoor van Philips. Schoonmakers uit het hele land komen bijeen voor een zogeheten mars van respect bij de Amstelborgh in Amsterdam. Het wil niet vlotten met de cao-onderhandelingen. De vakbond wil dat schoonmakers bij ziekte vanaf dag één doorbetaald krijgen. Schoonmakers zijn daarnaast, aldus hun vakbond, de dupe van een prijzenoorlog in de branche. Na een staking van in totaal 105 dagen wordt er in maart een akkoord bereikt. beeld ANP

februari

In Oekraïne probeert een dakloze man zich op te warmen met een kop thee en een warme maaltijd. De temperaturen dalen er begin februari tot rond de min 30. Hoewel Oekraïeners wel gewend zijn aan strenge winters, vallen deze temperaturen ook voor hen niet mee. Vooral dak- en thuislozen zijn het slachtoffer van de koudegolf. Ondanks inspanningen van liefdadigheidsorganisaties vallen er tientallen doden door de kou. beeld EPA

De Russische premier Vladimir Poetin spreekt op 23 februari op een campagne­ bijeenkomst in het Loezjnikistadion in Moskou. Poetin doet een gooi naar het presidentschap en weet de verkiezingen te winnen. Daarmee is de Rus weer terug op zijn oude plaats, want van 2000 tot 2008 was hij ook al president van Rusland. Zijn premierschap wordt dan ook algemeen als een constitutionele manoeuvre gezien om in het Kremlin te blijven. beeld EPA

De 17-jarige scholier Thomas Lane opent op 27 februari het vuur op Chardon High School in het Amerikaanse Chardon (Ohio). Twee leerlingen overlijden, een derde scholier raakt zwaargewond en zal nog lange tijd moeten revalideren. Twee anderen lopen minder ernstige verwondingen op. De politie slaagt erin Lane te arresteren. Hij verklaart in de rechtszaal dat hij zijn slachtoffers niet kende, maar getuigen zeggen dat hij op zijn minst een van de scholieren doelbewust heeft uitgekozen. beeld EPA

Duizenden Afghanen gaan op 21 februari in Bagram de straat op om te protesteren tegen het „verbranden van de Koran” door Amerikaanse NAVO-soldaten. Het protest verspreidt zich snel. beeld EPA

Winterlandschap in de buurt van Schokland, in de Noordoostpolder. Sneeuwval ontregelt op 3 februari het verkeer. Op het hoogtepunt van de spits staat er 831 kilometer file. beeld RD, Henk Visscher

Wij wensen u een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2013 zijn we u graag van dienst!

Bij de jaarwisseling zeggen wij u hartelijk dank voor de goede samenwerking.

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar.

Directie en medewerkers DSN Postbus 644, 3300 AP Dordrecht, www.dsndesign.nl Design & Office Kamerlingh Onnesweg 44 3316 GL Dordrecht Tel. (078) 617 33 33 Fax(078) 617 94 77

Systems & Supplies Pieter Zeemanweg 71-73 3316 GZ Dordrecht Tel. (078) 651 17 77 Fax (078) 618 64 65

Fietsen op hoog niveau

-kerkbanken -kansels -doopfont Timmerbedrijf Van Manen B.V. -lezenaars Puurveenseweg 47 | Kootwijkerbroek -liturgieborden t (0342) 44 29 60 -collectezakken www.timmerbedrijfvanmanen.nl

samen bouwen we aan een succesvol

2013

â—? â—?

â—?

www.grafzerken.com

Wij danken al onze relaties voor het in ons gestelde vertrouwen en wensen u een voorspoedig 2013!

Dorpsstraat 227

-

Harskamp

-

APK - reparatie onderhoud - aircoservice storingsdiagnose

tel. 0318 - 45 38 00

-

www.autoverheul.nl

Levering door heel Nederland Scherpe prijzen en persoonlijke aandacht Eigen showroom in het midden van het land

AMW Grafzerken wenst alle lezers van het RD een voorspoedig 2013!

bouwbedrijf - timmerfabriek - kelderbouw

Dorpsplein 14 • 4363 AC Aagtekerke 0118-581306 • www.leojoossetweewielers.nl

Vestiging Lunteren:

Vestiging Molenaarsgraaf:

Scharrenburgersteeg 10 6741 LT Lunteren

Polderweg Oost 10A 2973 NA Molenaarsgraaf

whardeman.nl

gewoon goed geregeld

ste De gezelligg in p cam bij de heuvelrug Fam. Donselaar De Heygraeff 15 3931 MK Woudenberg T 033 - 286 14 24 F 033 - 286 44 19

�Ook in 2013 heten wij u weer van harte welkom op onze camping!�

KKA Drachten

Wij zijn dankbaar dat wij als stichtingen terug kunnen zien op een goed 2012.

KKA Twente (Hengelo)

www.campingboerenerf.nl

Wij wensen iedereen Wij wensen iedereen gezegende kerstdagen en een eenvoorspoedig voorspoedig 2013 2009

Wij wensen u een ijzersterk 2013!

Sportlaan 301 3364 DK Sliedrecht Nijverheidsstraat 46 + 48 3374 XE Hardinxveld-Giessendam

Gezegende dagen

www.schreeuwomleven.nl www.erishulp.nl www.brinktv.com

(2 Kronieken 16:9)

www.zittenenliggen.nl Wij wensen u een voorspoedig 2013

KKA Gouda KKA Arnhem

Wij danken onze klanten hartelijk voor het in ons gestelde vertrouwen in het achterliggende jaar.

In 2012 mochten onze stichtingen voor 661 kerken en instellingen de salarisadministratie verzorgen, voor 419 kerken en instellingen mochten wij de ďŹ nanciĂŤle administratie op orde houden en voor 461 kerken en instellingen het beheer en incidentele opdrachten betreffende onroerende goederen uitvoeren.

Namens het bestuur, de directie en de 53 medewerk(st)ers, Ir. A. Mosterd, voorzitter bestuur van KKA, KKG en KKG adviseurs H. Wobben, algemeen directeur van KKA, KKG en KKG adviseurs

www.kkgkka.nl • T (033) 467 10 12

Buffetkast 180x50x218 â‚Ź 1.079,Kijk voor meer landelijke meubels en woonaccessoires op www.zittenenliggen.nl Ruitersweg 37a 1211KT Hilversum tel. 035 624 43 52 ING 9079 (ANBI aftrekbaar)

Naast het Bleuland ziekenhuis

het afgelopen jaar en wensen u een voorspoedig 2013

Zorg voor elkaar in Amsterdam Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een zieke medemens. binnen het hospice van stichting Kuria bij mensen thuis door buddyzorg door het aanbod van palliatieve dagbehandeling voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis door training en scholing aan professionele zorgverleners

Wij wensen u een voorspoedig 2013

van Limburg Stirumstraat 1-3 2805 BD Gouda

Wij danken u voor het vertrouwen in

➼ ➼ ➼ ➼ ➼

KKA Barneveld Salarisbureau

KKA Middelburg

Nieuwerkerk www.hansestaalbouw.nl

Gebed voor het leven

Hoofdkantoor KKA Hoofdkantoor KKG

Botnische Golf 17 3446 CN Woerden

Tel. 0348 - 41 33 63 www.vanderwoudeautos.nl

www.wagtho.nl

Hoofdweg 167 - ederveen TeL. 0318 57 12 37

Kool boeken voordeeldagen Van 22 december tot 5 januari

25% korting op alle boeken uit het Antiquariaat

Bij bezoek ontvangt u nog eens 5% extra kassakorting Zie ook op www.koolboeken.nl, 0318 - 57 42 90

Hoofdweg 202 Ederveen Wij wensen u een voorspoedig 2013

het werk van stichting kuria is mede afhankelijk van UW financiĂŤle steun!

Dank voor uw bijdrage en gebed in het afgelopen jaar!

Wij wensen u een gezegend 2013 toe!

Rekeningnummer 44.59.65.495 of giro 8377 t.n.v. stichting kuria te Amsterdam

eiken en eiken bestek Willem de Zwijgerlaan 1, Waddinxveen. Tel. 0182 - 61 59 33 Internet: www.houtex.nl E-mail: info@houtex.nl

Bezorgers gefeliciteerd! n der Ve Fam. Va uit g n e D Haa

lden

rheij Fam. Ve uit recht e p Pa nd

Fam. V is s e r uit Zeven huizen

Fam. V errips uit Leerb roek

n n Loene Fam. Va uit m Hilversu

25 Fam. Va n Gelde r uit Meerker k

len n Winke Fam. Va uit g Den Haa

Fam. Ve rgunst uit Leiderd orp gen n Gronin Fam. Va uit Tonge Nieuwe

Fam. Va n

Itterson uit Zoeterw oude

n Koeve Fam. Va it u Elspeet

ringe

Fam. Va n Huuks loot uit Blesken sgraaf

Bezorgen, houdt je in beweging komt i n de bus !

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun 12,5 jarig jubileum.

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

7

maart

SGP-Tweede Kamerlid Van der Staaij schudt de hand van een van de initiatiefnemers van het burgerinitiatief Voltooid Leven. De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) wil dat mensen zelf kunnen beslissen wanneer ze willen sterven. Op 8 maart vindt hierover in de Tweede Kamer een debat plaats. beeld ANP

Joden rouwen bij de Ozar Hatorahschool in het Franse Toulouse. De 23-jarige Mohamed Merah schiet daar op 19 maart vier mensen dood –onder wie een vader en zijn twee dochters– nadat hij eerder die maand ook al drie militairen heeft gedood. Het voorval leidt niet alleen tot grote opschudding in de Joodse gemeenschap in Frankrijk, maar houdt ook de gemoederen in Israël danig bezig. Israëlische politici roepen Franse Joden ertoe op het land te verlaten en naar Israël te emigreren. beeld EPA

In een drukkerij van Wegener in het Brabantse Best rolt op 29 maart de laatste editie van gratis krant De Pers van de persen. Het dagblad, met een oplage van 300.000 stuks, werd in 2007 opgericht door investeerder Marcel Boekhoorn en werd hoofd­ zakelijk verspreid via distributiepunten in het openbaar vervoer. In 2009 ging Wegener De Pers uitgeven. Het is niet gelukt de krant winstgevend te maken. Wel zijn er plannen voor een digitale doorstart van het dagblad. beeld ANP

Een brandweerauto is bezig met het nablussen van een grote heidebrand die op 1 april ongeveer 100 hectare natuur verwoest bij de buurtschap Radio Kootwijk, gemeente Apeldoorn. Korpsen uit de wijde omgeving bestrijden het vuur. Gelijktijdig woedt er een natuurbrand bij Harskamp. Enkele dagen eerder zijn er diverse heidebrandjes bij Assel, op ongeveer 2 kilometer van Radio Kootwijk. beeld ANP

In de Sint-Peterkerk in het Belgische Leuven neemt een jongen afscheid van 2 van de in totaal 22 kinderen die omkwamen bij een busongeluk in een tunnel bij het Zwitserse Sierre. Bij het ongeluk op 13 maart lieten ook zes volwassenen het leven.

De kinderen waren afkomstig van twee scholen in Lommel en Heverlee en waren op de weg terug van een skivakantie toen het drama zich voltrok. beeld EPA

april

Een rond voorwerp met uitsteeksels dat in de Westersingel in Leeuwarden ligt, wordt op 1 april aangezien voor een zeemijn. De Explosieven Opruimingsdienst ruimt het voorwerp. Uit voorzorg wordt er een hotel gereserveerd voor het geval er mensen moeten worden geëvacueerd.

Uiteindelijk blijkt het te gaan om een grap. beeld ANP

Een oud-medewerker van kinderdagverblijf Hofnarretje in Amsterdam, Robert M., wordt in mei veroordeeld tot cel en tbs wegens seksueel misbruik van tientallen kinderen. Directeur Albert Drent van Hofnarretje legt begin april zijn taken neer. Hij ligt onder vuur om zijn manier van leidinggeven. beeld ANP

Het middenwesten van de Verenigde Staten wordt op 14 april getroffen door een reeks tornado’s. Tientallen windhozen razen over de staten Oklohamo, Kansas en Nebraska. In de stad Woodward in het noordwesten van Oklahoma vallen zeker vijf doden. De waarschuwingssirenes gingen niet af, waardoor de inwoners volkomen verrast werden. Foto: een verwoeste woonwagen in een woonwagenkamp in Wichita, Kansas. beeld EPA

De Noorse massamoordenaar Anders Breivik (r.) arriveert op 16 april met een vuistgroet in de rechtszaal van Oslo. Het saluut behoort tot de rituelen van de aan Breiviks brein ontsproten Orde van de Arme Ridders van Christus en de Tempel van Salomo. Opmerkelijk is dat de vuistgroet van origine juist door linkse bewegingen is gebruikt, zoals de bolsjewieken in het Sovjetleger en bij de Spaanse antifascisten uit de jaren dertig. beeld EPA

In Amsterdam botsen op 21 april twee treinen op elkaar. Een dag na het ongeval overlijdt een 68-jarige inzittende van een van de treinen. Er raken 117 mensen gewond, van wie 42 ernstig. Het ongeval gebeurt als een van de machinisten door rood rijdt. De botsing doet de discussie over veiligheidssystemen op het spoor oplaaien. beeld ANP

Wij wensen u een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2013 zijn we u graag van dienst!

Prot. Chr. Zorgorganisatie

Verzorging, Verpleging, Begeleiding of Huishoudelijke Verzorging aan huis nodig?

Bel dan met Wittenbergzorg: 0418-594900 Wij helpen u graag!

www.wittenbergzorg.nl

ORGELBUSREIS ZWITSERLAND 2O13

Tussen D.V. Hemelvaart en Pinksteren is de 8-daagse orgelreis naar de allermooiste orgels in o.a. SION, LUZERN, ZÜRICH, MURI, ENGELBERG, SINT URBAN, ARLESHEIM, huisorgel A. Alain. 10 orgeldemonstraties en -concerten door organist Gijsbert Lekkerkerker (Harmelen).

Reissom € 1.095,- p.p. op basis van een 2-pers. kamer met ½ pension incl. alle concerten rondleidingen. Hotel aan het Vierwoudstedenmeer met prachtig uitzicht! Vraag de folder aan. Tel. 0348 - 44 47 80 (de reis gaat door!) Website www.orgelreizen.nl. Doe de reis nu het nog kan! ORGELIMPROVISATIECURSUS BOVENKERK KAMPEN D.V. ma.18 t/m vr. 22 febr. voor amateurs, 5 avonden les, koraal met 10 variaties in alle kerken goed te gebruiken. Info: 0348 - 44 47 80, www.gijsbertlekkerkerker.nl. O.l.v. G. Lekkerkerker, B.T. Laan 127, 3481 BR Harmelen. Ook voor privé orgel-/improvisatielessen Herv.

Kerken: Harmelen - Veen - Puttershoek om de 14 dagen.

Vergader - & Congrescentrum

• • • • •

Vergadering Congres Cursus of training Catering Recepties & partijen

Wij wensen onze gasten een gezegend & voorspoedig 2013

Wij wensen u een gezegend nieuwjaar Voor al uw tuinmachines

NIEUWBOUWPROJECTEN

Groot-Ammers

Type A: Type B: Type C: Type D:

Klassieke vrijstaande woning Notariswoning Twee-onder-één-kapwoning Hoekwoning, 5,4 of 6,0 meter breed Type E: Tussenwoning, 4,8, 5,4 of 6,0 meter breed

Allen hartelijk bedankt voor het in ons gestelde vertrouwen in 2012 Slagerij/Worstmakerij Jaap van Prooijen Talmastraat 10 3371 VG Hardinxveld Giessendam Tel. 0184 61 21 96 Fax 0184 67 93 89 info@slagerijvanprooijen.nl www.slagerijvanprooijen.nl

www.slagenvangraafland.nl www.woneninwerkendam.nl

Wij wensen u een voorspoedig 2013

Drainagebedrijf

SCALDIS Drainagebedrijf Scaldis maakt onderdeel uit van de H4Agroep.

Wijdanken danken uu voor voor het getoonde Wij vertrouwen vertrouwenin in het het afgelopen afgelopen jaar jaar en wensen u een voorspoedig 2012. wensen u een 2013.

Drainage?

Voor informatie: tel. 06-22600597

Begrafenisverzorging Tollenaar Wij verzorgen alleen begrafenissen, met orde en eerbied.

Van der Graaf ’s

In de Werkense Polder in Werkendam nog diverse woningen te koop!

www.h4a.nl

Monsterweg 47, 4454 AA Borssele Tel 0113-352207, fax 0113-352616

AU TO B E D R I J F

Wij Wijwensen wensen uu goedevoorspoedig kerstdagen en een een voorspoedig 2013 2009 Van Markenstraat 19 - 2941 BX Lekkerkerk Tel. 0180 - 66 17 22

Wij wensen al onze relaties, vrienden en bekenden een voorspoedig 2013

John Tollenaar Voltastraat 21, 4532 LG Terneuzen 0115 - 61 25 54 of 06 - 18 14 80 08 De laatstewensenbrochure ”Bevel aan uw huis” is op aanvraag gratis verkrijgbaar.

Garage van der Wind Nicolaasweg 42 3581 VJ UTRECHT 030 - 251 61 64 www.vanderwind.nl

www.bvtollenaar.nl info@bvtollenaar.nl

• Verkoop van alle merken nieuwe en gebruikte auto’s • Occasions met Bovaggarantie en Nationale Autopas • Verkoop nieuwe en gebruikte brommobielen

sinds 1975

Wij bedanken u voor het in ons gestelde vertrouwen en wensen u:

• Verhuur garageboxen • Onderhoud/reparatie • APK-keuringen

EEN GELUKKIG NIEUWJAAR!

Amarenske en Gerjan danken u voor uw vertrouwen en de fijne contacten.

• Schadeherstel • Accesoires

Techno Service ’s-Gravenpolder BV Postbus 53 / 4430 AB ’s-Gravenpolder Tel. +31 (0)113 312020 Fax +31 (0)113 312763 info@tsg.nl / www.tsg.nl

Wij wensen u een gezond en voorspoedig 2013.

www.brommobielutrecht.nl 030- 251 26 38

www.letzeburg.nl

Fam. Van der Wind

Wij wensen u Gods zegen in het nieuwe jaar.

Geldermalsen

Wij wensen u een voorspoedig 2013

Tel. 0345 - 58 50 50 www.wimvanbreda.nl

Klaprooshof 15, 3991 GP Houten T: 030 - 635 10 01 info@solidjob.nl - www.solidjob.nl

SolidJob Personeelsvoorziening dankt al haar relaties voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wenst ze een voorspoedig 2013.

VCU gecertificeerd

NEN 4400-1

Lid NBBU

Ruwielsekade 1 3628 EJ Kockengen, tel. 0346 - 24 15 52

, onze klanten l a n e s n e w Wij en bekenden n e d n e ri v , familie edig 2013 een voorspo

Wenst U een verdraaid goed 2013!

Bezoek op afspraak: Burg. de Bruïnelaan 9 3331 AB Zwijndrecht

Bereikbaar: ma t/m za tot 22.00 uur +31(0)786128728 / +31(0)6487593 92 info@bakeliet.nl

organisatiebouwers

www.terlingerhoeve.nl Recreëren in het Zuid-Limburgse heuvelland voor een betaalbare prijs.

…bedankt al haar relaties voor de samenwerking in 2012 en wenst u een voorspoedig 2013.

www.ispida.nl

machines voor wegberm- en slootonderhoud

Houten - Montfoort - Woudenberg

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

Tweede Kamervoorzitter Verbeet neemt op 19 september afscheid, waarbij ze een lintje krijgt opgespeld door premier Rutte. beeld ANP

Oud-partijleider Cohen (r.) staat op 17 maart samen met de nieuwe partijleider Samsom van de PvdA op het podium tijdens een bijzonder congres van de PvdA in De Doelen in Rotterdam. beeld ANP

Het kabinet-Rutte II komt op 15 oktober voor het eerst bijeen in de Trêveszaal. beeld ANP

De vijf verrassingen van 2012 tekst Addy de Jong

In meerderlei opzicht was het achterliggende politieke jaar er een vol verrassingen. De vijf voornaamste op een rij.

W

ie had dat kunnen denken? Een kabinet dat amper uit de startblokken is, en dán al bijna gevloerd wordt door intern oproer?

Toch was de zorgpremierevolte niet de eerste politieke verrassing van 2012. Er waren er al minimaal vier aan voorafgegaan.

De eerste verrassing was de val van het kabinet-Rutte I. We zouden het bijna vergeten, maar begin april 2012 ging iedereen er nog van uit dat VVD, CDA en PVV het best eens zouden worden over de extra bezuinigingen die nodig waren gebleken. En naarmate de weken vorderden die de onderhandelaars Rutte en Blok, Verhagen en Buma, Wilders en

Agema in het Catshuis doorbrachten, leek slagen van de onderhandelingen nog haast de enige optie. Dit zestal kon het toch niet maken om na zes of zeven weken van intensief praten de boel alsnog te laten klappen? Toch wel!

Op zaterdag 21 april gooide Wilders de handdoek in de ring en was het voor Rutte en de zijnen einde oefening.

De tweede verrassing was de opkomst en terugval van de SP. In de peilingen welteverstaan. Wie kan zich achteraf nog voorstellen dat de SP half augustus bij Maurice de Hond op 37 zetels stond, 6 méér dan de VVD in diezelfde peiling in de wacht sleepte? En dat alle media tot eind augustus ervan uitgingen dat de Kamerverkiezingen een felle tweestrijd tussen Rutte en Roemer zouden worden? Wie kan zich nu nog voorstellen dat alle serieuze opiniebladen in die weken schreven over de geschiktheid of ongeschiktheid van Emile Roemer als premier; Roemer de man die rechtstreeks op het Torentje leek af te stevenen? Eind augustus kwam de omslag.

De SP begon in alle peilingen aan haar

vrije val. Plotseling ‘ontdekte’ de kiezer dat de vrolijke en authentieke Roemer misschien toch iets te weinig in huis had om minister-president te worden. De SP verloor elke dag bosjes kiezers. En als de campagne nog íéts langer had geduurd, had de partij bij de werkelijke verkiezingen op 12 september zelfs feitelijk verlies geleden. Nu hield de SP de nullijn

tes VVD, naar de kroon steekt. Samsom presteerde het. Stond hij op 19 augustus bij De Hond nog op een schamele 15 zetels, een kleine vier weken later eindigde de PvdA op de verkiezingsdag op 38 werkelijke, glanzende Kamerzetels. Nee, de grootste was de partij niet geworden.

Maar wel een winst van acht zetels. En wie vanuit de peilingen redeneerde zag

Oei, wat zou die formatie moeilijk gaan worden, somberden pers en politicologen in het voorjaar en bleef de teller steken op 15. Wat een anticlimax.

De derde verrassing was de spectaculaire comeback van de PvdA onder leiding van Diederik Samsom. Het is in Nederlandse verkiezingscampagnes zelden vertoond: dat iemand zich van een zo lage positie omhoog knokt tot hij zelfs de grote favoriet, in dit geval Rut-

nog iets veel verrassenders: in amper een maand tijd een winst van 23. Ongekend!

De vierde verrassing was het scenario dat ná de verkiezingen ontstond, en dat volkomen contrasteerde met wat analisten in het voorjaar nog verwachten: 12 september 2012 leverde géén versplinterd politiek landschap op, géén uit-

waaiering naar de flanken, maar –voor wie het zo zien wilde– herstel van het politieke midden. Oei, wat zou die formatie moeilijk gaan worden, somberden journalisten en politicologen kort na de breuk in het Catshuis. De kiezers zouden opnieuw hun toevlucht nemen tot de radicale flanken, te weten PVV en SP. De stembusgang zou een bont palet opleveren van talloze partijtjes van tussen de vijftien en de dertig zetels. Hoe moest een informateur daar ooit chocola van maken? Ja beslist, het zou een moeizame, tobberige en langdurige formatie worden. Maar ziedaar de verrassing: het werd een van de overzichtelijkste formaties ooit. VVD en PvdA staken met kop en schouders boven de rest uit, en waren tot elkaar veroordeeld. Na een flitsformatie, waarin de toverspreuk ”uitruilen” continu werd uitgesproken, stond op 5 november, na een openbare (!) beëdiging, een kersverse ministersploeg op het bordes van Huis ten Bosch.

Het kabinet-Rutte II was geboren.

De vijfde verrassing was dat dit zo snel, krachtig en doelgericht geformeerde

kabinet desondanks al in de eerste week in grote problemen kwam. Leuk hoor, zo’n systeem van uitruilen van thema’s en dossiers. Maar had VVD-leider Rutte niet al te gemakkelijk gevoelige onderwerpen, zoals het inkomensafhankelijk maken van de zorgpremies, aan de PvdA geschonken? In de VVD-achterban ontstond over die zorgpremies, die bepaalde inkomensgroepen keihard zouden treffen, een ware opstand. Een opstand die dagelijks werd aangewakkerd door ophitsende chocoladeletters in De Telegraaf, het dagblad dat tot voor kort zo op de hand van de VVD was maar nu onbekommerd sprak over ”Marx Rutte”.

Het eind van dit liedje was even verrassend als het begin: de PvdA schoot de VVD te hulp, de inkomensafhankelijke zorgpremie ging van de baan, en de VVD zakte in een paar weken tijd 17 zetels in de peilingen. Volgens Maurice de Hond nooit eerder vertoond.

Ook het jaar 2013 zal in politiek opzicht best spannend worden. Maar of het zó veel verrassingen zal bevatten als 2012? Dat lijkt haast niet mogelijk.

PvdA-staatssecretaris Verdaas van Economische Zaken kondigt op 6 december zijn vertrek aan. Verdaas treedt af nadat hij in opspraak is geraakt door zijn declaratiegedrag als gedeputeerde. beeld ANP

GroenLinksleider Sap staat op 14 september de pers te woord na haar gesprek met verkenner Kamp. Nog geen maand later, op 5 oktober, treedt ze af als partijleider en verlaat ze de Tweede Kamer. beeld ANP

Premier Rutte (rechtsachter) omarmt op 28 maart PVV-leider Wilders terwijl ze kijken naar VVD-fractievoorzitter Blok (r.), CDA-kamerlid Haersma Buma (l.) en CDA-minister Verhagen in de tuin van het Catshuis. beeld ANP

9

Wij wensen u een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2013 zijn we u graag van dienst!

Wij wensen onze klanten een voorspoedig 2013

Sstaatook alvatori

volgendjaar weervooru klaar!

www.salvatoristrijen.nl

Wenst Wenst fijne feestdagen Wenstuuu Ueen fijne voorspoedig feestdagen Wenst fijne feestdagen eneen een gezegend gezegend 2006 en 2013 en een gezegend 2007 en een gezegend 2011

MARNIXSTRAAT 18, 3351 GN PAPENDRECHT, TEL. (078) 615 19 57 ’S AVONDS (078) 691 59 40 MAANDAG GESLOTEN VRIJDAG KOOPAVOND

Baan & Van Horssen Goudenregenstraat 22 2681 GH Monster

WWW.AVERA-STUCADOORS.NL

Stalent BV is een onderneming, die zich met name richt op staalprojecten binnen de woningbouw, utiliteitsbouw en infratechniek. Bij het ontwerpen, produceren en monteren van staalconstructies, trappen, hekwerken, luifels enz. kunnen wij u van dienst zijn.

wenst cliënten, vrienden wenst cliënten, vrienden en en familie gezegende kerstdagen familie een voorspoedig 2013

tel. 0174 - 243403 fax. 0174 - 248771 www. baanvanhorssen.nl

en een voorspoedig 2009

vertrouwen or het gestelde Wij danken u vo n dienst. va g aa gr weer en zijn u in 2013 m het Stalent-tea

S ALEN van ontwerp tot realisatie

van ontwerp

en productie

Wij wensen u allen een gezegend 2013

tot realisatie

Stalent B.V. Nijverheidsweg 50 2821 AZ Stolwijk

Autobedrijf Oosterland Van de Abeelestraat 6 4307 BN Oosterland Tel. 0111 64 22 00 Fax 0111 64 19 51

T +31 (0) 182 - 343 444 F +31 (0) 182 - 341 610 E cb@stalentstaal.nl I www.stalentstaal.nl

ijzersterk in meedenken

Ons specialisme? Advies bij u thuis!

Wij wensen al onze zendingsvrienden Gods zegen toe in het nieuwe jaar

Familie Van Driel

www.dewelblok.nl

Vakantie in Zeeland?

Team 't BOEKENHOEKJE

Nieuwe Groeneweg 2 4307 RT Oosterland Tel. 0111 - 48 25 23 / 06 - 21 50 04 72

Bezoek op afspraak Havenkade 33 • Ridderkerk T 0180 - 76 42 06

...............

Wij wensen familie, vrienden en bekenden een voorspoedig 2013

www.roukenskeukens.nl

Een voorspoedig 2013!

Kom naar de Infodag en de Open School van het Willem van Oranje College Kijk op: www.wijzijnwillem.nl

Een huis kopen of verkopen in 2013?

Graag staan wij voor u klaar.

Wijk en Aalburg

Activiteitenmiddag | 9 januari 2013 van 13.30 - 16.00 uur Open school | 12 januari 2013 van 10.00 - 12.30 uur Perzikstraat 7, 4261 KC Wijk en Aalburg

Waalwijk Infodag | 23 januari 2013 13.30 uur groep 8 19.30 uur ouders + leerlingen De Gaard 4, 5146 AW Waalwijk

Van Maanen Vastgoed Makelaardij en Taxaties 0418 - 59 14 64

www.vanmaanenvastgoed.nl Wij wensen u een gezegend

2009 2013

WILLEM VAN ORANJE COLLEGE

PROTESTANTS-CHRISTELIJKE SCHOLENGEMEENSCHAP VOOR VMBO HAVO ATHENEUM GYMNASIUM

toe!

Bedankt voor uw steun aan de GBS

Ps. 55:23a

Werp uw zorg op den Heere, en Hij zal u onderhouden.

Bijbels in Statenvertaling

Hierbij willen wij al onze begunstigers hartelijk dank zeggen voor hun steun in het afgelopen jaar.

Mede hierdoor werden wij in staat gesteld om vele Bijbels in nauwgezette vertalingen te verspreiden in diverse landen.

Ook onze vrijwilligers willen wij bedanken voor het vele werk dat zij voor de GBS hebben verricht.

Zorgverleners

DRANKEN

Wijnhandel, slijterij, notenbar Laan 1, Nunspeet, 0341 - 25 46 47

GE SCHENKEN

Wij wensen u allen ‘s Heeren zegen toe voor het nieuwe jaar.

Ons kantoor is gesloten van donderdag 27 december 2012 tot en met woensdag 2 januari 2013.

Bestuur Gereformeerde Bijbelstichting (GBS) Nijverheidstraat 21, Postbus 168 4140 AD Leerdam | T (0345) 61 01 55 info@gereformeerdebijbelstichting.nl | Giro 1.355.824 t.n.v. penningm. GBS te Leerdam | www.gbs.nl

We wensen al onze (toekomstige) cliënten Gods zegen over het nieuwe jaar Al onze medewerkers hebben zich in 2012 ingezet voor zorgverlening die voor de cliënten een ‘vertrouwd idee’ mag zijn. We zijn dankbaar dat dit tot een mooi resultaat heeft geleid. Het management spreekt haar waardering uit naar haar medewerkers voor hun bijdrage aan dit mooie resultaat.

RST Zorgverleners biedt Kraamzorg, Huishoudelijke hulp en Verpleging & verzorging. Kijk voor meer informatie op www.rstzorg.nl.

De bedrijven: W. ten Ham constructie BV Ede - www.tenham.nl W. ten Ham plaatwerk BV W. ten Ham pluimvee BV bedanken u voor het in ons gestelde vertrouwen van het afgelopen jaar en wensen u een gezegend en gezond 2013 toe.

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

11

mei

Gevangenen van de Estrellagevangenis in Phoenix, in de Amerikaanse staat Arizona, wachten op 23 mei aan elkaar geketend op vertrek naar de werkplaats. De Estrellagevangenis is de enige penitentiaire inrichting in de Verenigde Staten waar vrouwelijke gevangenen aan elkaar geketend worden. De ”geketende rij” werd in de jaren vijftig in het hele land verboden, maar werd in Arizona in 1995 opnieuw ingevoerd.

De vrouwen geven zich overigens vrijwillig op voor een dag werken. beeld EPA

Enkele honderden uitgeprocedeerde asielzoekers bivakkeren in mei twee weken lang in een tentenkamp bij het asielzoekerscentrum in Ter Apel. Ze protesteren tegen het Nederlandse asielbeleid. Op 23 mei ontruimt de politie het tentenkamp op last van de burgemeester van Vlagtwedde, waar Ter Apel onder valt. beeld ANP

De rechter besluit op 4 mei dat burgemeester Aalderink van de gemeente Bronckhorst die avond niet langs het graf met Duitse militairen op de algemene begraafplaats in Vorden mag lopen. Aalderink had het plan om tijdens de dodenherdenking ook stilstaan bij Duitse gevallenen die tegen hun zin in het leger moesten. Hij krijgt daar zowel negatieve als positieve reacties op. beeld ANP

In Limburg, Noord-Brabant en Zeeland wordt op 1 mei de wietpas ingevoerd. Coffeeshops zijn daardoor alleen nog toegankelijk voor mensen die zich laten registreren. Het doel is drugstoeristen te weren. De wietpas wordt op 19 november alweer opgeheven. Foto: een coffeeshop in Maastricht. beeld ANP

De nieuwe Franse president François Hollande (2e van links) kijkt op 15 mei zijn voorganger Nicolas Sarkozy en diens echtgenote Carlo Bruni na bij hun vertrek uit het Elyséepaleis in Parijs. Bij de tweede ronde van de presidentsverkiezingen op 6 mei wees een krappe meerderheid van de Fransen –51,67 procent– de socialistische Hollande aan als nieuw staatshoofd. beeld EPA

juni

De Britse koningin Elizabeth II (m.) kijkt in het bijzijn van onder anderen prins Edward (2e van rechts) en prins Michael van Kent (l.) op 2 juni naar een paardenrace op de paardenrenbaan van Epsom bij Londen. De race is onderdeel van festiviteiten rond het regeringsjubileum van de vorstin. Tijdens het eerste weekend van juni staat Groot-Brittannië bol van de activiteiten ter gelegenheid van het feit dat er zestig jaren zijn verstreken sinds Elizabeth II in 1952 de troon besteeg. beeld EPA

De Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney doet in het kader van zijn verkiezingscampagne op 15 juni Stratham, New Hampshire, aan. Een maand eerder heeft Ron Paul de campagne voor het Republikeinse kandidaatschap gestaakt wegens geldgebrek. Het is dan duidelijk dat Romney het in de strijd om het Amerikaanse Witte Huis vrijwel zeker zal opnemen tegen de zittende president Obama. Eerder vielen Romneys grote uitdagers Gingrich en Santorum al af. beeld EPA

De Egyptische oud-president Hosni Mubarak woont op 2 juni een rechtszitting tegen hem bij vanaf een bed in een kooi. Mubarak en zijn voormalige minister van Binnenlandse Zaken Habib al-Adly krijgen levenslang wegens betrokkenheid bij de moord op vreedzame demonstranten tijdens de revolutie van 2011. Mubarak was president van Egypte van 1981 tot 2011. Vlak na zijn aftreden werd bekend dat het berg­afwaarts ging met Mubaraks gezondheid. beeld EPA

Op een woonboot aan de Oudeschans in Amsterdam doet zich op 28 juni een zware explosie voor als gevolg van een gaslek. Meerdere mensen raken gewond en huizen raken beschadigd. Onder de gewonden is een 15-jarige jongen die door de ontploffing van zijn fiets wordt geblazen. beeld ANP

In Srinagar, in de Indiase provincie Kasjmir, brandt op 25 juni de 245 jaar oude schrijn van sjeik Adbul Qadir Jeelani af. De oorzaak van de brand in het islamitische heiligdom is onduidelijk, maar er ontstaan rellen. Als brandweerlieden het vuur proberen te blussen, worden ze bekogeld door woedende betogers, die de hulpdiensten verwijten dat ze te laat zijn uitgerukt. Later gaan duizenden mensen de straat op en komt het tot hevige confrontaties met de politie. beeld EPA

Wij wensen u een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2013 zijn we u graag van dienst!

Adviesbureau J. Vriesema voor: -

JW Bouwmanagement

ontwerp-uitwerken bouwplannen aanvragen omgevingsvergunning aanbesteden bouwplannen begeleiden bouwprojecten bouwmanagement

Wij danken u voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u een voorspoedig nieuwjaar!

Ook in 2013 zijn wij u weer graag van dienst!

Gespecialiseerd in woningbouw, bedrijfsgebouwen, gezondheidszorg en tankstations.

JW Bouwtoezicht

Zeer concurrerende tarieven, vraag vrijblijvend een offerte aan.

Postadres: JW Groep Postbus 25 3340 AA Hendrik-Ido-Ambacht Bezoekadres: JW Groep Veersedijk 111 3341 LL Hendrik-Ido-Ambacht Telefoon: 078 68 33 800 Email: info@JWgroep.nl

JW Groep WENST AL ONZE RELATIES IN ALLE OPZICHTEN EEN VOORSPOEDIG 2013

Bovenstraat 284A n u een 3077 BL Rotterdam Wij wense 2013 T 010 4823238 ig voorspoed F 010 4820291 info@jvriesema.nl website: WWW.JVRIESEMA.NL

LANDJUWEEL 12 3905 PG VEENENDAAL

TEL. (0318) 55 95 00 WWW.VANHARBERDEN.NL

Ook dit jaar mocht ik weer het vertrouwen van velen genieten.

Daarvoor mijn hartelijke dank.

Tevens wens ik u een gezond Nieuwjaar toe.

D.V. het komende jaar hoop ik u weer van dienst te mogen zijn

“Wensveen, uw Ford-dealer voor de Alblasserwaard” het in ons Wij danken u voor en en wensen gestelde vertrouw 2013 u een voorspoedig Ohmweg 1 - Alblasserdam 078 - 691 39 22 Weteringsingel 139 - H.-I.-Ambacht 078 - 681 47 11 www.wensveen.nl info@wensveen.nl

Hotel Inkelshoês

Wij wensen U allen een gezond en gelukkig 2013 Actief genieten en... tot rust komen, midden in het Limburgse heuvelland.

Marijke de Bruijn

Dam 79 Alblasserdam T (078) 69 909 12

Uw adres voor: • Biologisch brood* • Biologische groenteabonnementen* * vraag voor meer informatie in de winkel.

• Maandag van 13.00 - 17.30 uur • Dinsdag van 9.00 - 12.00 uur • Woensdag t/m vrijdag van 9.00 - 12.00 en 13.00 - 17.30 uur • Zaterdag 9.00 - 12.00 en 13.00 - 17.00 uur * de laatste dinsdag van de maand de gehele dag gesloten

Nu ook luxe vakantiewoningen, vraag de brochure aan of kijk op onze website!

Epen, Zuid-Limburg • 043-4551742 • www.inkelshoes.nl

Slingerland Bouw b.v. is een dynamische bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een team van enthousiaste medewerkers is Slingerland Bouw actief

Oude Zandweg 24a 4361 SK Westkapelle Tel. 0118 - 57 24 27 www.aangeenbrugelectro.nl www.datrepareerikzelfwel.nl

in zowel de utiliteitsbouw als de woningbouw. Onze opdrachtgevers bestaan uit

Wij wensen alle cliënten en relaties een gezond en goed 2013

particulieren, bedrijven, overheidsinstanties en

013 n voorspoedig 2 Wij wensen u eeoerden, tel. 0348 - 46 04 65 2, W Bierbrouwersweg els.nl www.autobedrijfp

projectontwikkelaars.

Daarnaast heeft Slingerland Bouw

Wij wensen al onze klanten, familie en bekenden een voorspoedig 2013 toe

een specialisatie op kerkenbouw.

Slingerland Bouw b.v.

Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Garagebedrijf Fa. Lokerse & Zn Verkoop - Reparatie, Onderhoud en APK - Tanken - Wassen

Directie en medewerkers van Slingerland Bouw

wensen u een voorspoedig 2013!

Wij wensen klanten, familie en bekenden een voorspoedig 2013

www.slingerlandbouw.nl

Zuidweg13-15, 13-15, Postbus Zuidweg Postbus 52 52 4413ZH ZHKrabbendijke Krabbendijke 4413 Tel.0113 0113- 50 - 50 10* Tel. 2626 10* Fax0113 0113 - 50 Fax - 50 61 61 46 46 www.gebrweststrate.nl

Wij Wijwensen wensen al al onze onze relaties relaties een een voorspoedig voorspoedig 2013 2009

gb oe k ek en ● en Bo vo ek or ● en jo W en voo nge re ro sk ● n a u M uz arte der i e n e ● n Co k- e n m pr pa ct- eek dis c ks ass et te

BOEKEN EN MUZIEK

VAN DER BOOM VOORSTRAAT 41 - SOMMELSDIJK Telefoon 0187 - 48 26 14 - Telefax (0187) 48 45 20 boomboek@filternet.nl

2013

Filialen: De Puijeweg 1 4463 NA Goes Tel. 0113 - 23 01 12 Fax 0113 - 21 57 07 Middelburgsestraat 128 4371 RR Koudekerke Tel. 0118 - 61 12 13 Fax 0118 - 63 41 13

Fleerbosseweg 15-17 4421 RR BIEZELINGE Tel. 0113 - 34 17 80

1953 - 2013 Herinneren Leren Vooruitkijken Het Watersnoodmuseum wenst U een voorspoedig Nieuwjaar!

www.watersnoodmuseum.nl

Bo

●

Bi jb

●

●

Da

els

Een keuze maken is niet moeilijk!

s

Wij wensen klanten, familie, vrienden en bekenden een voorspoedig 2007 2013

Zandweg 8E 4416 NA Kruiningen Tel. 0113 - 38 28 10 Fax 0113 - 38 36 28 E-mail info@lokerse.com www.lokerse.com

Weg van de Buitenlandse Pers 5, Ouwerkerk. Tel 0111-644382

Wij danken u voor het vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen u

een voorspoedig 2013

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

De rechters van het Duitse constitutioneel hof in Karlsruhe wezen bezwaren tegen het noodfonds ESM af. Daarmee kon deze nieuwe, permanente faciliteit in werking treden. beeld EPA

President Mario Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB) trok bij de aanpak van de schuldencrisis het initiatief naar zich toe met een programma om onbeperkt staatsobligaties van probleemlanden op te kopen. beeld EPA

De Grieken gingen twee keer naar de stembus. Uiteindelijk werd er een regering gevormd die ernaar streeft het land binnen de euro te houden. beeld EPA

Draghi speelt hoofdrol in eurocrisis tekst drs. A. A. C. de Rooij

Voor velen binnen de financiële wereld is Mario Draghi de man van het jaar. Onder zijn regie greep de Europese Centrale Bank (ECB) bij de aanpak van de schuldencrisis naar bijzondere maatregelen om de markten te kalmeren.

S

inds 1 november 2011 geeft de 65-jarige Italiaan leiding aan genoemde instelling. Met de daadkracht die hij in de achterliggende periode aan de dag legde, sloeg hij niet eerder door de monetaire autoriteiten in Frankfurt bewandelde paden in. Hij trotseerde de openlijke tegenstand van de machtige Duitse Bundesbank. Hij balanceerde op het randje van het mandaat dat de verdragsbepalingen hem toekennen, volgens

sommigen ging hij er zelfs overheen.

De omstandigheden waren uitzonderlijk. De eurozone kraakte. Op 27 juli verklaarde Draghi in Londen alles wat vereist is te zullen doen om de muntunie te redden. „En geloof me, dat zal genoeg zijn. De euro is onomkeerbaar”, verzekerde hij. De aandelenmarkten schoten omhoog. Begin september kreeg zijn belofte een concrete uitwerking in de aankondiging dat de ECB klaarstond om ongelimiteerd kortlopende staatsobligaties van probleemlanden op te kopen.

Draghi deed eerder ook al van zich spreken met een onorthodoxe benadering. In twee ronden (eind december 2011 en eind februari 2012) kregen de banken in het eurogebied de gelegenheid om liquiditeiten op te nemen bij de ECB voor een termijn van drie jaar en tegen een rente van slechts 1 procent, zo veel als zij maar wilden. Daarmee zette hij de geldkraan wagenwijd open. Er was in totaal een bedrag van ruim 1000 miljard euro gemoeid met deze zogehe-

ten Long Term Refinancing Operation (LTRO). De spanningen binnen het financiële systeem verminderden erdoor.

Maar dat effect bleek niet duurzaam.

Midden in de zomer laaide de eurocrisis weer in alle hevigheid op. Met name Spanje raakte in steeds grotere moeilijkheden, ondanks de toezegging van maximaal 100 miljard euro uit het Europese noodfonds voor de noodlijdende banken

tary Transactions (OMT, rechtstreekse monetaire transacties) draagt, maakte hij investeerders duidelijk dat de ECB tot het uiterste wil gaan. De centrale bank, die als enige instituut onbeperkt het geld kan bijdrukken dat nodig is voor de steunoperaties, bracht zijn enorme vuurkracht in staat van paraatheid. Bij het beoogde opdweilen van obligaties stijgt de vraag naar die waardepapieren.

Topman ECB trotseert Bundesbank en kiest voor gedurfde aanpak in dat land. Op de internationale kapitaalmarkt steeg de rente op tienjaarsleningen van de overheid in Madrid tot dik boven de 7 procent, een op termijn onhoudbare situatie.

Het optreden van Draghi zorgde voor een kentering. Met het historische besluit van 6 september over het interventieprogramma, dat de weinig verhelderende naam Outright Mone-

Daardoor trekt ook de koers ervan aan, terwijl het rendement ofwel de rente daalt.

De beleidsmakers in Frankfurt hebben wel een voorwaarde verbonden aan het gebruik van het instrument. Een land moet eerst een beroep doen op het noodfonds, zodat het strenge eisen opgelegd kan krijgen voor het op orde brengen van zijn economie en overheidsbudget.

Niet iedereen was destijds blij met de benoeming van Draghi. Critici vreesden, met verwijzing naar de traditie van de Zuid-Europeanen, dat hij de monetaire teugels zou laten vieren. Inmiddels heeft zijn gedurfde aanpak geleid tot tweespalt binnen het bestuur van de ECB, tot een botsing met Jens Weidmann, de topman van de Bundesbank.

Die stemde tegen het interventieplan.

Hij vreest dat de ruime geldpolitiek de deur opent naar een oplaaiende inflatie.

Zo’n dreiging, daar gruwen de Duitsers van. Als het onverhoopt misgaat, zou dat de reputatie en de geloofwaardigheid van de ECB volledig onderuithalen. Volgens Weidmann gaat Draghi zijn boekje te buiten. Het kopen van uitstaande staatsschuld houdt in dat de centrale bank, zij het op indirecte wijze, het overheidstekort van het betrokken land financiert, en het Verdrag van Maastricht verbiedt dat.

Het ingrijpen van de ECB betekent niet het einde van de schuldencrisis. Misschien kunnen we achteraf constateren

dat het wel het keerpunt markeerde.

Het verschaft in ieder geval tijd om de noodzakelijke sanering van economieën, begrotingstekorten en staatschulden te realiseren.

Draghi kwam tot nu toe niet daadwerkelijk in actie. Zijn woorden alleen waren tot dusver voldoende om het monster van de financiële markten te temmen. Het vertrouwen in Supermario, zoals de Italiaan soms wordt aangeduid, blijkt goud waard. De lange rentes voor de zuidelijke naties zijn de laatste maanden fors gedaald. De Spaanse regering hoefde vooralsnog geen hulp in te roepen.

Europees commissaris Rehn, in het college van voorzitter Barroso verantwoordelijk voor de euro, concludeerde eerder deze maand in een interview met de Financial Times dat we het dieptepunt in de schuldencrisis voorbij zijn. Daaraan voegde hij een waarschuwing toe: „Het grootste gevaar is nu zelfgenoegzaamheid.” Er blijft immers volop werk aan de winkel.

Spanje moet zwaar bezuinigen en zijn economie drastisch hervormen. Burgers in Madrid demonstreerden regelmatig tegen plannen van de regering. beeld EPA

Op de financiële markten liep de rente op de Spaanse overheidsschuld in de zomer op tot onhoudbare hoogte. beeld EPA

Frankrijk kreeg een nieuwe president, in de persoon van François Hollande (r.). Van een hecht span met bondskanselier Angela Merkel (l.) lijkt vooralsnog geen sprake. beeld EPA

13

Bezorgers gefeliciteerd! oepel Fam. H uit enzeel r e Sch p

erf oogerw Fam. H uit gen Drieber

Fam. K arels uit Nieuw erkerk aan de

Yssel

Fam. L ukass e uit Zeist

s eleman Fam. N uit cht r o D dre

Fam. Nu ij uit Ouddor p

g ouwelin Fam. H uit onge e Oud T

4205 Fam. Ku nst uit Vlaardin gen Fam. Ho vius uit Baarn

25

n n Vulpe Fam. Va uit Houten

oor oogend Fam. H it u n Metere

n

Fam. Min d

erhoud uit Nisse

Bezorgen, houdt je in beweging komt i n de bus !

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun 12,5 jarig jubileum.

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

15

juli

Ravage op een camping in het Noord-Spaanse Capmany. Op de grens van Frankrijk en Spanje woeden in juli hevige bosbranden. Meerdere mensen komen om het leven. beeld Reuters

In het Brabantse Waalre wordt in de nacht van 17 op 18 juli een aanslag gepleegd op het gemeentehuis. Twee auto’s rijden achterwaarts op het monumentale pand in, waarna er brand uitbreekt. Het gemeentehuis gaat grotendeels verloren. Velen wijzen met de beschuldigende vinger naar woonwagenbewoners. Er worden echter geen verdachten opgepakt. beeld ANP

Actiecomité Stop het Slechte Weer houdt op 21 juli in Amsterdam een ludiek bedoelde betoging tegen het regenachtige zomerweer. Op de protestdag schijnt de zon. beeld ANP

Astronaut André Kuipers wordt op 30 augustus op de boulevard van Noordwijk gehuldigd voor zijn verblijf van eind december 2011 tot begin juli 2012 in het internationale ruimtestation ISS. Het was de tweede ruimtereis van de geboren Amsterdammer. beeld ANP

Bob Croy toont een pistool uit de collectie in zijn wapenzaak in Atlanta, Georgia. De discussie over wapenbezit in de Verenigde Staten laait in alle hevigheid weer op nadat bij een schietpartij op 20 juli in een bioscoop in Colorado twaalf mensen worden gedood. De schutter, James Eagan Holmes (24), wordt enkele minuten na het drama buiten de bioscoop gearresteerd. beeld EPA

augustus

Het grootste passagiersvliegtuig ter wereld, de Airbus A380, landt op 1 augustus voor het eerst op Schiphol. Dagelijks gaat het toestel van luchtvaartmaatschappij Emirates heen en weer tussen Amsterdam en Dubai. Er kunnen 517 passagiers mee. Schiphol heeft vooraf taxibanen en viaducten aangepast om het grote en zware toestel te kunnen ontvangen. beeld ANP

Iraanse vrouwen rouwen om het verlies van dierbaren in het dorpje Bajeh Baj. Het noordwesten van Iran wordt op 12 augustus door een krachtige aardbeving getroffen. Zeker 250 mensen komen om het leven en er vallen meer dan 1800 gewonden.

De beving heeft een kracht van 6,4 op de schaal van Richter. Iran ligt op een breukvlak en is in het verleden vaker door verwoestende aardbevingen getroffen waarbij duizenden doden zijn gevallen. beeld EPA

Bij renovatiewerkzaamheden aan flats in de Utrechtse wijk Kanaleneiland komt eind juli asbest vrij. Flatgebouwen worden ontruimd en bewoners krijgen onderdak in hotels. Begin augustus zijn de meesten van hen teruggekeerd. Vanwege de asbestaffaire komt zowel woningcorporatie Mitros als de gemeente Utrecht zwaar onder vuur te liggen. beeld ANP

Twee jaar gevangenisstraf horen twee leden van de Russische rockband Pussy Riot op 17 augustus over zich uitspreken. Het drietal –Maria Alyokhina, Yekaterina Samutsevich en Nadezhda Tolokonnikova– zong eerder dit jaar in een kathedraal in Moskou een nummer waarin kritiek op de Russische premier Poetin wordt geuit.

Algemeen wordt ervan uitgegaan dat het proces tegen de meidenband politiek is gemotiveerd om kritiek op Poetin de mond te snoeren. beeld EPA

Een groep amish verlaat het gerechtshof in Cleveland, in de Amerikaanse staat Ohio.

Een federale rechter buigt zich op 27 augustus over aanklachten tegen zestien leden van de amishgemeenschap. Onder leiding van Samuel Mullet zouden zij zich schuldig hebben gemaakt aan ontvoering, belediging en mishandeling van amish die zich volgens hen niet volledig aan de regels en tradities hielden. Zij vernederden diverse mannen door hun baard af te scheren. beeld EPA

Wij wensen u een Voorspoedig Nieuwjaar, ook in 2013 zijn we u graag van dienst!

Wij wensen u een voorspoedig en gezegend 2013

Wij wensen familie, vrienden, relaties en vakantiegasten een gezegend 2013.

Hartelijk dank voor het in ons gestelde vertrouwen in het afgelopen jaar..

Bert, Nelleke en kinderen Stolker.

BINNENKORT KAVELS TE HUUR VOOR CHALET OF STACARAVAN OP TE REALISEREN UITBREIDING.

Slagerij en medewerkers w ensen u goede en me kers ked rse tdw age enren ee n vo orn spoe wense di g u ee20n09

voorspoedig 2 013

Kwaliteit in vlees Garderenseweg 5, 5, 388 3888LA LAUddel UDDEL www.snertactie.nl Garderenseweg www.slagerijvanrhee.nl

Voor info: www.deverborgenhoek.nl of 0514 - 60 20 65 mob. 06 - 53 39 95 17

Staverdenseweg 41 8075 AN Elspeet Telefoon 0577 - 49 19 09 INFO@SPELTBV.NL

De directie en medewerkers van bungalowpark Lanka wensen u en de uwen een

Wij wensen u een gelukkig, gezond en succesvol nieuwjaar

Gezond & Gezond & Gezegend Gezegend 2013 2010 2007

Een gezegend 2013 gewenst!

Fam. Lehmann Anholt 11, 7963 PZ Ruinen 0528-24 13 21

www.hoordestilte.nl Geachte gast, We mogen met ons hele team terugkijken op een mooi (vakantie)jaar. Op ons bungalowpark hebben we heel veel mensen mogen ontmoeten, bekende en nieuwe gezichten. Fijn dat we zoveel enthousiaste reacties hebben gekregen! Wij kijken met veel plezier uit naar volgend jaar.

Met ons team wensen wij u dan ook alle goeds, gezondheid en bovenal een gezegend 2013 toe!

Wij hopen u, bij leven en welzijn, in het nieuwe jaar weer te mogen begroeten.

Hartelijke groet, Familie Weelink en medewerkers

Hotel Eureka

P.S. voor meer informatie over ons bungalowpark zie

HOTEL UREKA UREKA ★★★

www.bungalowparkhogehexel.nl

Bedankt voor uw vertrouwen in 2012.

Graag verwelkomen we u in 2013.

WWW.HOTEL-EUREKA.NL Fam. Van Gent Kilderseweg 2 | Zeddam | Tel. 30 41 - 56 81 11

Wij wensen al onze familie, kennissen en gasten een voorspoedig 2013

IS Vraag de GRAT n aa er fold voor 2013

Sfeerhuis Baan wenst u een voorspoedig nieuwjaar!

2000 m2 meubelen, kachels en haarden * Deskundig advies * Vakkundige installatie in eigen beheer * Ruim assortiment nieuw & gebruikt

Argonstraat 4, Rijssen Tel. (0548) 52 19 28 www.sfeerhuisbaan.nl

bedankt alle klanten uit 2012 voor hun vertrouwen en wenst hen een Gezond en Gelukkig 2013 www.kevelam.nl Speulderweg 15-2, Garderen, 0577 - 46 19 55

Goedevoorspoedig Kerst en voorspoedig Een 2013 toegewenst 2009 toegewenst

Middelburgseweg 9 4364 TB Grijpskerke Tel. 0118 - 63 89 60

Familie Zomer, Grote Beltenweg 13a, 7794 RA Rheeze-Hardenberg Telefoon 0523 262805, www.oldemeyer.nl

Familie Bos wenst u een voorspoedig 2013 Wij heten u ook in het nieuwe jaar weer van harte welkom!

Wij wensen cliënten, familie en vrienden GEWOON DE GOEDKOOPSTE

een voorspoedig nieuwjaar

Elsenerstraat 14, Rijssen Telefonisch bestellen mogelijk - Tel. 0548 - 51 88 11

www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

Wij wensen u een voorspoedig 2013!

Werkvakanties het hele jaar door Boek nu voor 2013 Diaconale steun

Wij wensen u een voorspoedig 2013

Bestuur en directie van stichting Het Passion wenst u een gezegend

In 2012 mochten wij het uitgebreide ”Hendriksen & Reitsma” orgel opleveren, van de Gereformeerde Gemeente te Terwolde.

2013

Dank voor alle hulp …. wordt nu ook donateur

NWE CroosWijkErsEWEg 66b - 3034 Ps rottErdam tElEfooN 010 413 6910 rijksstraatWEg 35 - 3222 ka HEllEvoEtsluis tElEfooN 0181 337 395

Nieuwbouw - Restauratie Stem- & Onderhoudswerk

Atelier: Gravenstraat 4 7461 TN RIJSSEN Telefoon: 0548 - 52 16 37

en sen U e n e w ij W 13 edig 20 voorspo

Bijbels, ook luxe uitvoering Theologie lees-en kinderboeken In-/verkoop antiquarische boeken CD kerk muziek, klassieke muziek (wens)kaarten... ect.

Bladmuziek Boekenhuis Rijssen/ Uitg. Wieger Smeijers Enterstraat 14a RIJSSEN Tel. 0548 - 52 03 04 info@boekenhuisrijssen.nl www.boekenhuisrijssen.nl Dinsdag gesloten - Donderdag koopavond

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

17

Fototentoonstelling in Leiden bij het afscheid van de PThU. beeld Henk Bouwman

Koorzang in de Janskerk in Utrecht tijdens de afscheidsbijeenkomst van de PThU. beeld RD, Anton Dommerholt

Het hoofdgebouw van de PThU-vestiging in Kampen (r.) werd per 1 september overgedragen aan een projectontwikkelaar. beeld RD, Anton Dommerholt

PThU verlaat Kampen, Leiden en Utrecht tekst Albert-Jan Regterschot

Een ongekend grote herschik­ king van theologische opleidin­ gen in Nederland vond plaats in 2012. De Protestantse Theo­ logische Universiteit (PThU) verliet Leiden, Utrecht en Kam­ pen, om zich te concentreren op Amsterdam en Groningen als vestigingsplaatsen.

„

Je moet als kerk niet te snel ker­ men over verval, maar de secu­ larisatie is een onloochenbare factor bij deze verandering.” In zijn studeerkamer in ’t Harde, met uitzicht op de Veluwse bossen, blikt prof. dr. Johannes de Moor, emeritus hoogleraar in de Semitische talen en culturen van het oude Nabije Oosten aan de Protestantse Theologische Universiteit, terug op de reorganisatie van de theologieopleidingen.

Bij zijn aantreden in 1962 aan de Theo­ logische Hogeschool van de Gerefor­ meerde Kerken in Nederland in Kampen lag de verandering van 2012 nog niet in het verschiet, aldus prof. De Moor.

Achteraf is echter zonneklaar dat vanaf het moment van zijn aanstelling als docent in Kampen, theologische ver­ anderingen in de kerk steeds zichtbaar werden. „Het tijdvak 1965-1980 was een roerige periode. Veel werd in de kerk en in Kampen ter discussie gesteld. De hele Bijbel in feite. Ik vond en vind: je moet niet Bijbelgedeelten schrappen omdat de authenticiteit betwistbaar is. Wel is het mogelijk om te stellen: wat in de Bijbelse tijd gold in de situatie van toen, hoeft voor de situatie van nu niet één op één hetzelfde te betekenen.”

De Kamper hoogleraar was een van de auteurs van het in 1980 verschenen rapport ”God met ons”, waarin de Ge­ reformeerde Kerken het absolute gezag van de Bijbel over leer en leven formeel loslieten. In de voorgaande jaren was, ook aan de predikantenopleidingen aan

de Vrije Universiteit en in Kampen, die lijn al ingezet. Toch ziet prof. De Moor die beweging niet als oorzaak van de afkalving van de kerk, die uiteindelijk ook zichtbaar werd in de steeds sterkere terugloop van het aantal eerstejaars­ studenten in de IJsselstad. Dat is toch de secularisatie, meent de emeritus.

Gelijktijdig spelen processen een rol die de terugloop van interesse in het

algemeenheid voor dat de kerkelijke ambten in een verkeerd daglicht zijn komen te staan.”

Prof. De Moor, die jarenlang rector was van de Kamper theologieopleiding en in 2006 deel uitmaakte van de NederlandsVlaamse visitatiecommissie die alle theologische opleidingen beoordeelde, is daarnaast kritisch over de verbreding van de huidige theologieopleidingen.

„Het koekoekéénzangeffect bedreigt theologische instituten” predikantschap versterken, aldus prof.

De Moor. „Sommige daarvan hangen samen met de ontkerkelijking. Het aantal predikantsplaatsen bijvoorbeeld neemt de komende jaren verder af. Voor pas afgestudeerden is de werkzekerheid daarmee een stuk minder dan vroeger.

Daarnaast zorgt het feit dat er veel schandalen in met name de RoomsKatholieke Kerk zijn geweest, er in zijn

Een geluid dat hij overigens tijdens zijn hoogleraarschap ook liet horen. De theologiebeoefening moet meer centraal staan, meent de emeritus. „Ik ben niet zo’n fan van vakken als psychologie en sociologie. Vooral die laatste discipline heeft veel onzekerheid onder kerkleden aan het licht gebracht. Vanuit de theolo­ gie is daarop een antwoord te geven dat ten minste op Bijbel gefundeerd is. Soci­

ologen profeteerden daarentegen dat de kerk over een x aantal jaren verdwenen zou zijn. Maar juist door het benadruk­ ken van sociologische processen dreigt die boodschap nu haar beslag te krijgen, omdat ze niet theologisch gefundeerd is.

Of dat een kip-of-eidiscussie is? Ik breng het liever terug tot de vraag of de theolo­ gie haar primaire opdracht verloochend heeft door voor problemen in de kerk en de predikantenopleiding, de oplossing buiten de theologie te zoeken.”

Het verdwijnen an sich van de theo­ logieopleidingen in Leiden, Utrecht en Kampen vindt prof. De Moor niet het ergst. „Maar de keuze om de PThU in Groningen en Amsterdam door te laten gaan, noem ik een echte theologenop­ lossing: een beetje van dit en een beetje van dat. Op den duur is het niet vol te houden. Gezien de studentenaantallen verwacht ik dat uiteindelijk alleen de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam overblijft als vestigingsplaats.”

Prof. De Moor is niet blij met dat vooruitzicht. „Bij de VU haken allerlei

levensbeschouwelijke opleidingen aan.

De studenten volgen een deel van het gezamenlijke programma en een aantal colleges voor de eigen groep. Uiteindelijk ontstaat een ”koekoekéénzangeffect”, het onderscheidend vermogen raakt zoek. Daarmee gaat ook de kracht verlo­ ren die er ligt in een zekere eigenheid.”

De emeritus adviseert andere the­ ologische opleidingen, zoals de in Kampen achter gebleven gereformeerd vrijgemaakte Theologische Universiteit (TUK) en de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), om de eigen identiteit niet te verkwanselen. „Vanuit Den Haag wordt er druk uitgeoefend om samen te werken of samen te gaan. Maar men moet zich afvragen: Wegen de voordelen van het opgaan in een grote instelling zoals de VU op tegen de nadelen? Ik zie meer in het samengaan van TUK en TUA tot één zelfstandige universiteit. De twee opleidingen liggen aardig in elkaars ver­ lengde. Zo’n duidelijk geprofileerd insti­ tuut zou het goed doen tussen de andere theologieopleidingen in Nederland.”

Prof. dr. J. C. de Moor, oud-rector van de voormalige Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken in Nederland. beeld RD

In het Academiegebouw aan het Rapenburg in Leiden werden ruim vier eeuwen predikanten opgeleid. beeld RD, Anton Dommerholt

Afscheidsbijeenkomst van de PThU in de Bovenkerk in Kampen. beeld RD, Anton Dommerholt

Bezorgers gefeliciteerd! erland Fam. E uit isse v Sta en

nker Fam. A it u inxveen d d a W

25

Fam. D o

rrepaa l uit Bosko op

Fam. B lo

kland uit Leerb roek

k agendij Fam. H uit las d u O -Alb

Fam. Br aakman uit Den Ham amp oornek Fam. D uit k o P eldij

Fam. De Bruijn uit Lopik Fam. Zo eteweij uit Hendrik Ido Amb acht

eger Fam. H uit gen ie r D ber

eerheim Fam. W uit enrijs en Rod Berkel

Fam. De Jong uit ‘s Grave nzande

Bezorgen, houdt je in beweging komt i n de bus !

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun 12,5 jarig jubileum.

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

19

september

De vader van de in januari vermoorde Winsie Hau uit Arnhem staat in september de pers te woord bij de rechtbank van Arnhem. Winsie is doodgestoken door een 14-jarige jongen. Een 16-jarige Arnhemse en een 17-jarige Rotterdammer hadden hem daartoe de opdracht gegeven. Winsie zou op Facebook hebben geroddeld over de Arnhemse. De drie verdachten krijgen enkele jaren jeugddetentie. Het openbaar ministerie vindt die straf te laag en gaat in hoger beroep. beeld ANP

Een menigte Jemenieten bestormt op 13 september de Amerikaanse ambassade in de hoofdstad Sanaa. De betogers uiten hun boosheid over een film, gemaakt door de Joodse Amerikaan Sam Bacile, waarin de profeet Mohammed wordt beledigd.

Veiligheidstroepen schieten met scherp om de groep demonstranten uit elkaar te jagen. Ook in andere islamitische landen komt het tot protesten. beeld EPA

Koningin Beatrix heropent op 22 september het Stedelijk Museum in Amsterdam.

De verbouwing heeft negen jaar geduurd. De oppervlakte is verdubbeld naar bijna 20.000 vierkante meter. Er zijn onder andere werken van Van Gogh en Mondriaan te zien. Het museum hoopt op ongeveer 500.000 bezoekers per jaar. Foto: een installatie van Jean Tinguely. beeld ANP

De Iraanse voorganger Yusef Nadarkhani komt op 8 september onverwacht vrij.

Buiten de gevangenis wachten zijn vrouw Tina (r.) en zijn twee zoons hem op.

Nadar­khani is vrijgesproken van afvalligheid van de islam, maar blijft schuldig aan evangelisatie onder moslims. Omdat hij al een aantal jaren achter de tralies heeft gezeten, komt hij echter meteen op vrije voeten. beeld Christian Solidarity Worldwide

Een meisje uit het Groningse Haren wil via Facebook vrienden uitnodigen voor haar zestiende verjaardag op 21 september. Per ongeluk vergeet ze de uitnodiging als privé aan te merken. Duizenden personen reizen daarop naar Haren. Ze richten vernielingen aan en er vallen meerdere gewonden. De politie pakt een groot aantal relschoppers op. beeld ANP

oktober

Birmese vluchtelingen proberen zo goed en zo kwaad als mogelijk in hun levensonderhoud te voorzien in een tentenkamp in het westen van Birma. Terwijl moeder en grootmoeder koken, lijkt het kind in het provisorische bed zich van geen leed bewust. In oktober breken er gevechten uit tussen boeddhistische en islamitische gemeenschappen. Er vallen tientallen doden en gewonden en duizenden mensen slaan voor het geweld op de vlucht. beeld EPA

Kinderen die uit huis zijn geplaatst, worden veel vaker seksueel misbruikt dan andere Nederlandse kinderen. Het misbruik vindt plaats in gezinnen en instellingen. Er zijn daarom maatregelen nodig in de jeugdzorg. Dat blijkt uit een onderzoek van een commissie onder leiding van oud-procureur-generaal Samson (l.). Samson overhandigt het rapport op 8 oktober aan staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten van VWS (m.) en minister Opstelten van Justitie (r.). beeld ANP

Advocaat Bram Moszkowicz krijgt op 5 oktober een boete van 400.000 euro opgelegd wegens belastingontduiking. Bovendien besluit de Raad van Discipline dat de Amsterdamse advocaat zijn beroep niet meer mag uitoefenen. Moszkowicz wordt ervan beschuldigd dat hij, tegen de regels in, contant geld aanneemt van cliënten.

Ook zou zijn administratie niet kloppen en betaalt hij voorschotten van cliënten niet terug. beeld ANP

Een makelaar veroorzaakt eind oktober een hype door het complete dorpje Hamingen, bij Staphorst, te koop aan te bieden. In werkelijkheid zijn vier van de zes panden van het gehucht voor verkoop beschikbaar. De stunt trekt tal van cameraploegen en belangstellenden naar het plaatsje. Er melden zich ook mensen die werkelijk interesse hebben voor de panden. Maar een koper zit er vooralsnog niet bij. beeld ANP

Leden van de Amerikaanse National Guard helpen op 31 oktober een groep evacués in Tom’s River, New Jersey. De Verenigde Staten worden eind oktober door superstorm Sandy getroffen. Een combinatie van harde wind, hoog water en een depressie van enorme omvang leidt tot overstromingen op veel plaatsen aan de Amerikaanse oostkust. In de stad New York lopen tunnels en metrostations onder. Ook valt in grote delen van de oostelijke staten de stroom uit. beeld EPA

Bezorgers gefeliciteerd! ter Fam. Pa uit p s Bo koo

houten Fam. Sc uit Lienden

Fam. S c

houte n uit Tolleb eek

Fam. V an

de Bro ek uit Haast recht

25

d ngerlan Fam. Sli uit r Pijnacke

Fam. Va n de Bu rgt uit Wouden berg

ot n de Ko Fam. Va uit u P tten Fam. Va n de Ka mp uit Wijk en Aalburg

erk n der P Fam. Va uit nd ekkerla Nieuw-L

Fam. Va n de Sp ek uit Moerkap elle

k Fam. So it u berg Wouden

Fam. Sp ek

snijder uit Bergam bacht

Bezorgen, houdt je in beweging komt i n de bus !

Erdee Media Groep feliciteert de bezorgers en bezorggezinnen met hun 12,5 jarig jubileum.

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet als bezorger!

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

Een jongen in een vluchtelingenkamp in het grensgebied tussen Syrië en Turkije probeert zich op 9 december warm te houden bij een vuurtje. beeld EPA

De Palestijnse autoriteit slaagt er eind november in de status van Palestina tot waarnemend niet-lidstaat bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties te verhogen. beeld EPA

Verwoeste gebouwen op 2 oktober in de wijk Saif al-Dawle van de stad Aleppo. beeld EPA

Midden-Oosten blijft in beroering tekst mr. Richard Donk

Het Midden-Oosten is in ernstige beroering. Een islamistisch bewind in Egypte, bloedig geweld in Syrië, onrust in Libanon en Jordanië. Israël ziet zichzelf intussen steeds verder geïsoleerd.

D

at het Midden-Oosten een kruitvat is, was al langer bekend. Maar dat de ontwikkelingen elkaar zo snel kunnen opvolgen, wekt steeds weer opnieuw verbazing.

Te beginnen met Egypte. President Hosni Mubarak leek de touwtjes stevig in handen te hebben. De opvolging door zijn zoon scheen nog slechts een kwestie van tijd.

Op 11 februari 2011 maakte vicepresident Omar Suleiman echter bekend dat Mubarak was afgetreden, na achttien

dagen van massale volksprotesten.

De rest is geschiedenis. Waar velen voor vreesden, is gebeurd. De islamistische moslimbroederschap kwam na jaren van onderdrukking aan de macht en leverde de eerste democratisch gekozen president, in de persoon van Mohammed Morsi.

De onrust in Egypte is echter nog allerminst voorbij. De bevolking, die met het verdrijven van Mubarak van de ene op de andere dag een beter leven dacht te krijgen, is teleurgesteld. Want de werkloosheid is nog altijd torenhoog, de inflatie rijst de pan uit en de perspectieven voor jonge Egyptenaren zijn ronduit slecht.

Dat tekent de situatie in veel landen die een tik meekregen van de zogenaamde Arabische lente. De burgers dachten met het afzetten van het zittende regime de problemen in hun samenleving in één klap te hebben opgelost.

Niets bleek minder waar, getuige het voorbeeld van Egypte. Maar ook in een land als Syrië, waar al bijna twee

jaar lang een bloedige strijd tussen het regeringsleger en opstandelingen wordt gevoerd, zal het opstappen van president Bashar al-Assad geen directe oplossing voor de economische en sociale perikelen bieden.

Sterker nog: het valt te vrezen dat met het vertrek van Assad de chaos in Syrië alleen maar zal toenemen. Diverse negatieve scenario’s doemen daarbij op.

Israël beziet deze ontwikkelingen intussen met argusogen. De Joodse staat zag de afgelopen twee jaar diverse zekere factoren wegvallen. De presidenten van Egypte en Syrië waren weliswaar geen dikke vrienden, maar Jeruzalem wist wel precies waar het met deze regimes aan toe was.

De machtswisseling in Egypte heeft al duidelijk laten zien dat de relatie tussen

Israël beziet de ontwikkelingen in Midden-Oosten met argusogen De lang onderdrukte soennitische meerderheid zou haar woede op de huidige alevietische machthebbers kunnen koelen, met alle gevolgen van dien. Ook bestaat het gevaar dat de talrijke jihadistische strijdgroepen die momenteel in Syrië actief zijn het land in verdere chaos en instabiliteit zullen dompelen en sektarische spanningen zullen aanwakkeren.

Jeruzalem en Caïro fundamenteel is veranderd. De harde taal die de Egyptische president Morsi aan het adres van Israël uitte tijdens de recente gevechten in de Gazastrook vormt daarvan slechts een van de bewijzen.

Ook het mogelijke wegvallen van het Syrische regime zal de onzekerheid voor Israël vergroten. Extremistische jihadstrijders verklaarden onlangs al dat zij

na de ‘bevrijding’ van Syrië hun blik op Tel Aviv zullen richten.

In de buurlanden Libanon en Jordanië is de situatie al niet veel beter gesteld.

De bijna spreekwoordelijke populariteit van het Jordaanse koningshuis is tanende en ook daar roert de moslimbroederschap zich steeds nadrukkelijker.

In Libanon dreigt een regelrechte burgeroorlog. Enerzijds tussen pro- en antiSyrische krachten. Anderzijds komen aloude sektarische en religieuze scheidslijnen weer volop aan de oppervlakte.

Maar ook dichter bij huis wordt de situatie er voor Israël er niet eenvoudiger op. De Palestijnse Autoriteit slaagde er dit najaar in de status van waarnemend niet-lidstaat bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in de wacht te slepen.

Hoewel die manoeuvre vermoedelijk vooralsnog geen grote praktische gevolgen zal hebben, is de symbolische werking ervan niet te onderschatten.

De Palestijnen zijn door een overgrote

meerderheid van de internationale gemeenschap als zelfstandige entiteit erkend, met alle juridische en diplomatieke mogelijkheden van dien.

Daarboven hangt voor Israël nog altijd de dreiging van een nucleair Iran. Ook het afgelopen jaar klonk er weer het nodige wapengekletter, zowel vanuit Jeruzalem als uit Teheran.

Volgens ingewijden zouden premier Benjamin Netanyahu en minister van Defensie Ehud Barak al opdracht voor een aanval op de Iraanse atoominstallaties hebben willen geven. Het Israëlische veiligheidsestablishment zou echter grote bezwaren tegen een dergelijk offensief hebben.

Dat wil niet zeggen dat de dreiging van een confrontatie tussen Israël en Iran daarmee van de baan is. De Joodse staat beschouwt een Iraans kernwapen als een existentieel gevaar. Op het moment dat die dreiging zich manifesteert zal Israël niet aarzelen om handelend op te treden. Met of zonder steun van Amerika – en de rest van de wereld.

Een Joods gezin zoekt op 15 november dekking nadat het luchtalarm is afgegaan in het plaatsje Kiryat Malachi. Half november voeren Palestijnse strijders plotseling het aantal raketaanvallen op Israël op. De Israëlische luchtmacht reageert met zware bombardementen in de Gazastrook. beeld EPA

Rebellen vieren half december de verovering van een Syrische tank. beeld EPA

In Egypte is het Tahrirplein opnieuw het toneel van massale demonstraties. Dit keer protesteren betogers tegen de autoritaire manier van regeren van president Morsi en tegen de nieuwe grondwet. beeld EPA

21

22

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

november

Tanja Nijmeijer (l.) komt op 5 november aan in Cuba. De Nederlandse maakt al jaren deel uit van de Colombiaanse verzetsbeweging FARC, die een gewapende strijd tegen het Colombiaanse regeringsleger voert. Ook heeft de FARC talloze ontvoeringen op haar naam staan. In november gaan er in Cuba echter historische vredesbesprekingen tussen de rivaliserende partijen van start. Nijmeijer wordt als woordvoerder en vertaler ingezet. beeld EPA

Een jonge vrouw slaapt op 28 november onder de Swahilische tekst ”Jezus is hier” bij een kerk in een vluchtelingenkamp in de buurt van Goma. Strijders van de rebellenbeweging M23 nemen op 20 november deze stad in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo in. Tien dagen lang houden ze de stad bezet, maar na zware internationale druk trekken ze zich weer terug. De situatie in de regio blijft gespannen bij gebrek aan een definitief vredesakkoord. beeld EPA

Uitgeprocedeerde asielzoekers richten in oktober een tentenkamp op in het Amsterdamse stadsdeel Osdorp. De stad Amsterdam besluit begin november dat het tentenkamp moet worden afgebroken. Degenen die het kamp niet vrijwillig verlaten, worden op 30 november gearresteerd en ’s avonds weer vrijgelaten. Een deel van de meer dan honderd vluchtelingen krijgt onderdak in een Amsterdamse kerk. beeld ANP

Een inwoner van Jeruzalem draagt een afbeelding van Mitt Romney weg nadat bekend is geworden dat de Republikein de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft verloren. Op 6 november spreken de Amerikanen zich uit voor een tweede ambtstermijn van de zittende president Barack Obama. Vooral tegen het einde van de campagne lijkt het een nek-aan-nekrace te worden, maar uiteindelijk wint Obama met een flinke meerderheid aan kiesmannen. beeld EPA

De 45-jarige melkveehouder Jasper S. uit het Friese Oudwoude wordt op 18 november opgepakt op verdenking van moord op Marianne Vaatstra (16). Hij loopt tegen de lamp nadat hij heeft deelgenomen aan een uitgebreid DNA-verwantschapsonderzoek. Op 6 december wordt duidelijk dat S. heeft bekend Marianne in 1999 te hebben verkracht en vermoord. De vader van Marianne, Bauke Vaatstra (foto), uit zijn opluchting over de aanhouding. beeld ANP

december

Op basisschool Sandy Hook in het stadje Newtown, in de Amerikaanse staat Connecticut, schiet op 14 december de 20-jarige Adam Lanza twintig kinderen in de leeftijd van 6 en 7 jaar dood. Ook zes volwassenen, onder wie het schoolhoofd, worden dodelijk getroffen. Na zijn gruweldaad slaat Lanza de hand aan zichzelf. Hoewel schietpartijen in de Verenigde Staten geen onbekend verschijnsel zijn, waren niet eerder zulke jonge slachtoffers te betreuren. beeld EPA

Tunnelboor Victoria rondt in de nacht van vrijdag 30 november op zaterdag 1 december het boorwerk aan de Noord/Zuidlijn af. Daarmee komt er een einde aan 2,5 jaar tunnels graven voor de Amsterdamse metrolijn. Het boorwerk is gedaan door vier machines. In totaal is 6,2 kilometer tunnel gegraven. De bedoeling is dat de lijn in 2017 in gebruik wordt genomen. beeld ANP

De Britse prins William en zijn vrouw Kate maken op 3 december bekend dat het echtpaar in blijde verwachting is. Al maanden is er in de roddelpers gespeculeerd over een mogelijke zwangerschap van de hertogin van Cambridge, maar steeds blijken de geruchten niet op waarheid te berusten. Als de zwangerschap goed verloopt zal de baby van het echtpaar het eerste achterkleinkind van koningin Elizabeth zijn. „Dat is een opwindend idee”, aldus de vorstin. beeld EPA

Twee vrachtschepen komen op 5 december op de Noordzee met elkaar in botsing.

Een van de twee schepen zinkt binnen een kwartier. Van de 24 opvarenden worden er 13 gered. Na het bergen van vijf lichamen worden nog zes personen vermist. Aangenomen wordt dat ook zij de ramp niet hebben overleefd. Het andere schip loopt slechts beperkte averij op. Het ongeluk gebeurt 65 kilometer uit de kust ter hoogte van Goeree-Overflakkee. beeld ANP

De vlag hangt halfstok bij een van de voetbalvelden van de Almeerse club Buitenboys. Op 2 december wordt een grensrechter van de club, Richard Nieuwenhuizen, na een wedstrijd in elkaar getrapt door 15- en 16-jarige spelers van Nieuw Sloten uit Amsterdam. Een paar uur na de mishandeling zakt de 41-jarige Nieuwenhuizen in elkaar en een etmaal later overlijdt hij in het ziekenhuis. Aan de stille tocht op 9 december nemen zo’n 12.000 mensen deel. beeld ANP

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

Bouwproject Zuidbroek in Apeldoorn-Noord. De bouw van woningen in deze nieuwe wijk ligt stil, want de verkoop ligt stil, net als in veel andere delen in het land. beeld RD, Henk Visscher

Perpetuum mobile stopte met draaien tekst Marcel ten Broeke

De woningmarkt raakte in 2012 verder in het slop, met grote gevolgen voor de economie.

Wat ooit een vliegwiel was, fungeert nu vooral als rem.

N

og een paar weken en dan zal het Centraal Planbureau melden wat we eigenlijk al weten: namelijk dat de Nederlandse economie in de tweede helft van 2012 in een recessie is beland – de derde alweer in nauwelijks vier jaar tijd.

Het adagium ”gedeelde smart is halve smart” gaat in euroland maar gedeeltelijk op. Want wat opvalt in de internationale cijferslijstjes is dat Nederland het slechter doet dan veel andere landen, terwijl de situatie (werkloosheid, staatsschuld) hier juist gúnstiger is.

Waar Nederland, alle miljardenbezuinigingen ten spijt, alleen maar kan hopen volgend jaar te kunnen voldoen aan de

Brusselse eis van maximaal 3 procent begrotingstekort, komt buurland Duitsland dit jaar al rond de nullijn uit. En dat terwijl beide landen met hun open economie toch echt in dezelfde hoek zitten waar de mondiale klappen vallen.

Wat Nederland en Duitsland splijt, is echter het vertrouwen dat burgers er hebben in de economie. Waar dat consumentenvertrouwen zich in Nederland al jaren rond een dieptepunt beweegt, is het in Duitsland aardig op peil gebleven.

Dé verklarende factor is de huizenprijs.

Ten opzichte van halverwege 2008, toen de woningprijzen nog een piek bereikten, bedraagt de prijsdaling in Nederland inmiddels al zo’n 17 procent.

Ging een gemiddelde woning destijds voor 252.000 euro van de hand, in het derde kwartaal van dit jaar was daar nog ‘slechts’ 209.000 euro van over. In Duitsland stegen de prijzen juist sinds 2009.

Met iedere euro die eraf ging, lijken Nederlanders de hand steeds nauwer om hun knip te leggen. Niet verwonderlijk voor wie beseft dat 60 procent van de huishoudens een koophuis bezit; een

dalende prijs raakt bijna iedereen.

Het is de boemerang van de wijze waarop een onafgebroken reeks van stijgende huizenprijzen sinds de jaren tachtig tot 2008 (in sommige jaren met 10 tot bijna 20 procent) Nederlanders op papier steeds rijker maakte. Die rijkdom bleef niet bij papier alleen; massaal verzilverden woningeigenaren via tweede en derde hypotheken hun overwaarde,

zéér beperkt werd de overwaarde aangewend om dure consumptieve leningen of creditcardschulden mee af te lossen.

Het was immers feest. De overwaarde zou alleen meer verder groeien en wie geen eigen woning had was gek, of toch ten minste een dief van zijn eigen portemonnee. Door deregulering, stimulering en de introductie van steeds exotischer hypotheekvormen –waarop steeds

„What goes up, must come down”, zeggen de Engelsen en dat gebeurde ook met de woningprijs om haar om te zetten in badkamers met jacuzzi, keukens met stoomovens of openslaande terrasdeuren. Tot 2001 hoefde het geld uit die extra hypotheken zelfs niet eens aan de woning te worden verspijkerd. Er kon ook een verre reis of een nieuwe bolide mee worden afgetikt.

Nederland deed dat massaal. Slechts

minder werd afgelost maar waarmee wel steeds meer kon worden geleend tegen steeds lagere maandlasten– joegen banken, toezichthouders, de overheid en de huizenkoper de woningprijzen op tot steeds grotere hoogten, als ware het de oneindige beweging van een perpetuum mobile.

Niet alleen de bouwsector, de complete economie profiteerde mee van de woningmarkthausse die de consumptie in de periode 1990-2008 deed aanzwellen met zeker een half procent per jaar.

Daarmee was de stijgende huizenprijs in veel van die jaren dé motor voor de groei van de bestedingen. Volgens De Nederlandsche Bank (DNB) was het verzilveren van de overwaarde in de periode 19982006 goed voor een jaarlijkse bestedingsimpuls van zo’n 6 miljard euro. „What goes up, must come down”, zeggen de Engelsen echter: wat omhooggaat, komt ooit weer naar beneden.

En ook de huizenprijs voldoet sinds eind 2008 aan die boerenwijsheid. De overwaarde van weleer is in drie jaar tijd voor een belangrijk deel verdampt. In veel gevallen (nu al zo’n 700.000 huishoudens) blijft er onder de streep zelfs een restschuld staan doordat de woningschuld hoger is dan de woningwaarde.

Waar stijgende huizenprijzen destijds extra bestedingen uitlokten, houden burgers door de huidige prijsdalingen juist steeds meer de hand op de knip.

Volgens DNB drukken de gedaalde huizenprijzen de consumptie met jaarlijks zo’n 1 procentpunt, waarmee dit een van de belangrijkste oorzaken is waarom de consumptie al jarenlang niet stijgt maar daalt. In zekere zin geldt dat wat er in de afgelopen decennia te veel is gekocht door de opgeblazen prijzen, weer wordt bespaard nu de lucht uit de woningmarkt loopt. De trend is in no time verschoven van schulden maken naar schulden afbetalen en sparen.

Grote vraag is wat het nieuwe jaar zal brengen voor de woningmarkt. Op korte termijn niet veel goeds, zo lijkt het, aangezien het kabinet de woningmarkt met striktere financieringsregels juist eerder verder inperkt dan stimuleert.

Er komt echter een moment waarop de huizenprijs de bodem heeft bereikt, en volgens positivo’s is dat punt niet zo heel ver meer weg. Vanaf dat moment is het zaak dat de overheid, bankiers, toezichthouders, maar ook burgers hebben geleerd van het verleden, zodat de fouten van toen geen garanties bieden voor nieuwe zeepbellen in de toekomst.

FNV-voorzitter Heerts (r.) en Bernard Wientjes, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, staan op 30 november de pers te woord na hun bezoek bij minister Asscher (Sociale Zaken) en premier Rutte in het Torentje op het Binnenhof. Wientjes en Heerts spraken over de ernstige situatie in de bouwsector. beeld ANP

Huizen te koop in Roosendaal. Steden in de provincie Noord-Brabant zijn hard geraakt door de financiële crisis. beeld ANP

Het bouwproject Bonaventura II op de Lloydpier in Rotterdam. In de eerste negen maanden van 2012 daalde de bouwomzet met ruim 6 procent en steeg het aantal faillissementen onder de bouwers met 25 procent. Vooral de bouwers van woningen en bedrijfspanden hebben het zwaar. beeld ANP

23

24

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

in memoriam januari Ds. C. J. P. Lam

Cor van der Klugt

Gustav Leonhardt

Cornelis Johannes Petrus Lam (25 januari 19284 januari 2012) werd te Blaricum geboren. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd op 16 mei 1954 bevestigd als predikant in de Zeeuwse gemeente Poortvliet. Daarna diende hij vanaf 1958 de gemeente van Lunteren. Als zendingspredikant voor de Gereformeerde Zendingsbond (GZB) vertrok ds. Lam in 1962 met zijn gezin naar Kenia. Twee jaar later werd hij predikant te Putten, waar hij tot zijn dood woonde. Van 1972 tot aan zijn emeritaat in 1988 werkte de predikant als secretaris van de GZB.

Cornelis Johannes van der Klugt (30 maart 1925-6 januari 2012) was van 1986 tot 1990 president-directeur van Philips. In 1950 trad hij in dienst bij Philips om er zijn hele carrière door te brengen. Hij werkte vele jaren in Zuid-Amerika en werd in 1978 lid van de raad van bestuur van het elektronicaconcern. Van der Klugt volgde in 1986 Wisse Dekker op als topman van Philips en bracht de volgens de hoofddirectie te onafhankelijk opererende Amerikaanse dochter NAPC weer onder Eindhovense controle. Van der Klugt kreeg ook kritiek: de cijfers vielen tegen en als topman zou hij de gang van zaken bij de onderneming te rooskleurig hebben voorgesteld. Dit leidde ertoe dat Van der Klugt in 1990 werd afgezet. De in Haarlem geboren Van der Klugt stond bekend als een belezen en als filosofisch ingesteld mens. Ook was hij zeer sportief. Van der Klugt was ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en ook buiten Nederland vielen hem onderscheidingen ten deel.

De Amsterdamse klavecinist, organist en dirigent Gustav Leonhardt (30 mei 1928-16 januari 2012) was tot kort voor zijn overlijden actief als ambassadeur („tussenhandelaar”) van oude muziek.

Nog op 12 december vorig jaar gaf hij in Parijs een klavecimbelrecital voor een volle zaal. Na zijn muziekstudie in Basel en Wenen werd hij in Amsterdam docent klavecimbel aan het conservatorium en richtte hij het Leonhardt Consort op.

Samen met de Oostenrijkse dirigent Nikolaus Harnoncourt voerde hij in de jaren 70 en 80 alle cantates van Bach uit, op authentieke instrumenten. De oudemuziekbeweging was een feit. Ook als solist op klavecimbel en orgel vertolkte Leonhardt over de hele wereld zijn historiserende visie op de muziek van componisten uit renaissance en barok. Hij maakte meer dan 200 opnamen en gaf jaarlijks vele concerten. In Amsterdam was hij als kerkorganist actief in de Waalse kerk, terwijl hij als titulair organist was verbonden aan de Nieuwe Kerk.

februari Dr. T. J. W. Kunst

Florence Green

Gerrit Ybema

Dr. Theo Kunst (1935-20 januari 2012) legde de basis voor de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in het Belgische Leuven (Heverlee). In 1986 zette dr. Kunst als decaan het doctoraatsprogramma van de ETF op. Ook was hij betrokken bij de voorloper van de ETF, het toen nog in Brussel gevestigde Bijbelinstituut België. Kunst was een drijvende kracht achter de Evangelische Alliantie in Vlaanderen (EAV). Voor hem diende theologie gericht te zijn op de gemeentepraktijk en de Evangelieverkondiging. Kunst studeerde theologie aan de Universiteit Utrecht, maar was erg kritisch over de dorre en liberale theologie van zijn dagen. De Nederlander behaalde een doctoraat aan Dallas Theological Seminary. Hij was zeer actief in gemeente- en evangelisatiewerk en hij was als vertaler betrokken bij de campagne van Billy Graham in Brussel. Later ging hij doceren aan Tyndale Theological Seminary in Badhoevedorp. Hij was betrokken bij leiderschapsvorming in heel Europa.

De Britse Florence Green (19 februari 19014 februari 2012) was de laatste nog levende veteraan van de Eerste Wereldoorlog. Ze was de enige nog levende veteraan sinds de Australiër Claude Choules op 5 mei 2011 overleed. Op die erkenning als oorlogsveteraan moest ze overigens lang wachten: pas in januari 2010 werd dat officieel erkend. De Britse nam in september 1918 op haar zeventiende dienst bij de Royal Air Force. Daar werkte ze eerst als serveerster in de mess in Marham. Later verkaste ze naar de luchtmachtbasis Narborough. Zo maakte ze nog net een paar maanden van de Eerste Wereldoorlog in actieve dienst mee, want op 11 november van dat jaar kwam een officieel einde aan de vijandelijkheden. Florence Green behoorde met haar leeftijd van bijna 111 jaartevens tot de zes oudste mensen van Groot-Brittannië. Na het overlijden van haar echtgenoot woonde ze tot kort voor haar dood bij haar 90-jarige dochter.

Green overleed uiteindelijk in een rusthuis.

Gerrit Ybema (29 oktober 1945-15 februari 2012) was namens D66 Tweede Kamerlid en staatssecretaris. Ybema was het grootste deel van zijn loopbaan nauw betrokken bij de politiek. Zo was hij ambtenaar bij de gemeente Enschede en de provincie Friesland en bestuursadviseur van Gedeputeerde Staten in Friesland. Van 1986 tot 1990 zat hij in de gemeenteraad van Leeuwarden. Van 1989 tot 1998 was Ybema Tweede Kamerlid voor D66. In het tweede kabinet-Kok was hij van 1998 tot 2002 staatssecretaris van Economische Zaken, met als aandachtsgebied onder andere de buitenlandse handel. Na zijn politieke loopbaan had hij een eigen advies- en consultancybureau. Ook vervulde hij tal van nevenfuncties.

Jaap Boersma

Prof. C. Trimp

Huib Eversdijk

De levensloop van Jaap Boersma (2 december 1929-6 maart 2012) is opmerkelijk te noemen. Hij was Tweede Kamerlid en minister, proefde aan het bedrijfsleven en was werkloos. Hij zat bij de ARP en de PvdA. Boersma was namens de ARP van 1964 tot 1971 Tweede Kamerlid. Van 1967 tot 1971 was hij lid van het Europees Parlement. Van 1971 tot 1977 was hij minister van Sociale Zaken en bovendien korte tijd minister van Landbouw en Visserij. Boersma was het niet eens met de oprichting van het CDA, waar de ARP in opging.

Hij zegde in 1980 zijn lidmaatschap op en sloot zich tien jaar later aan bij de PvdA. Nadat die partij ingreep in de sociale zekerheid, keerde hij zich af van de PvdA. Hij werkte enkele jaren bij bouw- en handelsconcern OGEM, was daarna een jaar werkloos en was van 1983 tot 1993 directeur van de Gemeentelijke Stadsreiniging Amsterdam.

Cornelis Trimp (18 januari 1926-9 maart 2012) werd te Amsterdam geboren. Zijn opleiding tot predikant volgde hij aan de Theologische Hogeschool te Kampen. Op 11 februari 1951 deed hij intrede in de gereformeerd vrijgemaakte kerk in het Friese Twijzel. Vervolgens diende hij de gemeenten van Middelburg (1955), Voorburg (1961) en Groningen-Noord (1967).

Ds. Trimp promoveerde in 1961 in Kampen. In 1970, kort na de scheuring in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) waaruit de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstonden, werd dr. Trimp benoemd tot hoogleraar aan de Theologische Hogeschool in Kampen. Hij zou dit ambt bekleden tot 1 januari 1993. Zijn betrokkenheid tussen 1956 en 1992 bij het kerkelijk orgaan De Reformatie zorgde ervoor dat de stem van prof. Trimp gezag had. Hij vervulde een actieve rol bij het sluiten van de gelederen in de kerk na de scheuring. Van zijn hand verschenen diverse publicaties. De hoogleraar was voor liturgische vernieuwingen.

De Zeeuwse CHU’er Huib Eversdijk (21 december 1933-15 maart 2012) zat van 1977 tot 1991 in de Tweede Kamer en daarna tot 2003 in de Eerste Kamer. Als Tweede Kamerlid stemde hij tegen de verruiming van de Winkeltijdenwet en tegen de verruiming van de euthanasieregelgeving.

De hervormde Eversdijk had graag dominee willen worden, maar werd onderwijzer. Hij gaf tot 1977 les in het basis- en voortgezet onderwijs.

Van 1970 tot 1978 en van 2002 tot 2006 was hij gemeenteraadslid. Ook zat hij in de Provinciale Staten van Zeeland. Bovendien was hij dijkgraaf. Hij was bestuurder bij tientallen organisaties op kerkelijk en maatschappelijk terrein. Voor al zijn verdiensten kreeg hij diverse onderscheidingen. Hij was ouderling in de hervormde gemeente van Heinkenszand en stond regelmatig op de kansel. Hij wilde zich naar eigen zeggen niet in een vakje indelen, maar gaf wel aan dat velen hem confessioneel noemden.

Christien de Priester

John Demjanjuk

Paus Shenuda

Pastoraal dichteres Christien de Priester-de Visser (21 januari 1930-15 maart 2012) was afkomstig uit een arbeidersgezin en had weinig literaire vorming genoten. Ze schreef haar eerste vers als zeventienjarige: een reactie op de nieuwjaarspreek van ds. W. de Wit in de gereformeerde gemeente van Middelburg. De Priester, opgegroeid met het werk van Da Costa, Ledeboer, Witsius, Tuinman en Koelman, schreef poëzie met een vergelijkbare geestelijke strekking. Haar gedichten, die ze zelf als „meditaties op rijm” typeerde, waren bedoeld voor eenvoudige lezers zonder veel literaire bagage. Dat haar poëzie aansloeg, blijkt uit het feit dat er in de loop van haar leven niet minder dan tien bundels verschenen, die bovendien regelmatig werden herdrukt. Daarnaast werden en worden haar verzen vaak opgenomen in kerkelijke periodieken.

Met de dood van John Demjanjuk (3 april 1920-17 maart 2012) kwam er een eind aan een slepende periode van rechtszaken, bedoeld om hem wegens oorlogsmisdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog te veroordelen. Ivan Demjanjuk werd geboren in de toenmalige Sovjet-Unie. In 1952 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij (als John Demjanjuk) automonteur werd in Cleveland. Halverwege de jaren 70 werd Demjanjuk ervan beschuldigd de beruchte beul van Treblinka te zijn die Iwan de Verschrikkelijke werd genoemd. De Amerikaanse justitie ontnam hem daarop zijn staatsburgerschap en leverde hem uit aan Israël. Daar werd hij aanvankelijk ter dood veroordeeld, maar in 1993 wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken. Na terugkeer in de VS werd hij aan Duitsland uitgeleverd. Uiteindelijk veroordeelde een Duitse rechter hem tot vijf jaar cel wegens medeplichtigheid aan moord. Demjanjuk ging tegen dat vonnis in hoger beroep, maar maakte de behandeling van die rechtszaak niet meer mee.

Paus Shenuda III (3 augustus 1923-17 maart 2012) was de 117e patriarch en paus van de Koptisch-Orthodoxe Kerk. De als Nazir Gayed Roufial geboren Egyptenaar studeerden aan de letterenfaculteit van de universiteit van Caïro en aan de Koptisch-Theologische Hogeschool. Daarna was hij leraar en journalist. In 1954 trok hij zich terug in het Syrische klooster in Wadi Natrun, als monnik met de naam Antonius al-Suriany.

Daarna werd hij van 1956 tot 1962 kluizenaar. Op 30 september 1962 werd hij door paus Cyrillus VI als bisschop Shenuda tot deken van de Koptisch-Theologische Hogeschool benoemd. Op 14 november 1971 werd hij geïntroniseerd tot 117e patriarch en paus van Alexandrië. In 1981 kwam het tot een totale breuk met de regering en werd hij door president Sadat onder huisarrest geplaatst en verbannen. De nieuwe president Mubarak herstelde de paus in zijn ambt.

Ds. J. Kot

Ds. G. van Leijen

Ds. Z. Mazvabo

Jan Kot (14 januari 1928-6 april 2012) werd in Tholen geboren. Hij studeerde theologie via de hulppredikersopleiding in Bilthoven en de catechetenopleiding in Zeist. Als hulpprediker en catecheet werkte Kot in Hardegarijp, NieuwLekkerland, Sommelsdijk en Nieuwaal-Zuilichem.

In 1990 werd Kot bevestigd als hervormd predikant te Valburg-Homoet. Daar ging hij in 1993 met emeritaat. In 2004 wilde ds. Kot niet meegaan in de Protestantse Kerk in Nederland, en werd hij emeritus predikant binnen de Hersteld Hervormde Kerk. De predikant woonde de laatste jaren in Borssele.

Gerard van Leijen (19 april 1932-15 april 2012) werd geboren in IJsselmuiden. De trouwdienst van zijn broer bracht in zijn leven een grote verandering teweeg, zei hij ooit in een interview met deze krant. Voordat Van Leijen in Groningen theologie ging studeren, had hij een autorijschool in Nunspeet. Hij was drie jaar werkzaam als pastoraal medewerker in Hasselt. Vanaf 9 april 1978 diende hij als hervormd predikant de gemeente van Wilnis. Op 8 juni 1986 werd hij verbonden aan de hervormde gemeente te Otterlo. Op 1 mei 1994 ging ds. Van Leijen met emeritaat.

Ds. Z. Mazvabo (1938-17 april 2012) was werkzaam namens Mbuma Zending in Zimbabwe.

Ds. Mazvabo was predikant van de gemeente Zsisivani en tevens lid van het zendingscomité Zimbabwe. Hij preekte niet alleen in Zsisivani, maar ook in veel plaatsen in de omgeving.

Onder de Shonasprekende mensen verleende hij veel pastorale zorg. Zijn conditie ging plotseling achteruit na een operatie enkele dagen eerder.

Hij werd 74 jaar.

maart

april

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

25

in memoriam Willem Nagtegaal

Charles Colson

Nel Ginjaar-Maas

Willem Nagtegaal (9 september 1926-21 april 2012) uit Leersum was namens de SGP 29 jaar lid van de Provinciale Staten van Utrecht.

Nagtegaal werd geboren in Breukelen. In die plaats ging hij aan de slag bij de Belastingdienst.

Daarna werd hij boekhouder en vervolgens accountant bij de overheid. De overheidsdienst waar hij werkte, had de taak om onder andere de schadeloosstelling aan Joodse oorlogsslachtoffers te regelen. In 1954 werd hij namens de SGP raadslid in Breukelen. In 1970 werd hij Statenlid in Utrecht. Omdat de combinatie van gemeente- en Statenpolitiek te zwaar was, bedankte hij in 1974 als gemeenteraadslid. In 1999 vertrok hij uit de Staten van Utrecht.

Hij was op dat moment het langstzittende Statenlid. Ook was Nagtegaal voorzitter van de SGP-kiesvereniging in Leersum.

Weinig Amerikanen waren omstredener dan Charles ”Chuck” Colson (16 oktober 1931-21 april 2012). In 1969 ging Colson als adviseur werken voor president Nixon. Zijn belangrijkste taak bestond uit het in diskrediet brengen van Nixons politieke tegenstanders. Dat leidde er begin jaren 70 toe dat Colson opdracht gaf om in te breken in het kantoor van de Democratische Partij om vertrouwelijke documenten over de oorlog in Vietnam te stelen – het Watergateschandaal. Colson werd daarvoor in 1974 aangeklaagd en zat een celstraf van zeven maanden uit. Na zijn vrijlating schreef hij een boek over zijn bekering en zijn tijd in de gevangenis. Ook richtte hij de organisatie Prison Fellowship op, waarmee hij evangeliseerde onder gedetineerden en hen hielp bij terugkeer in de maatschappij. Dat leverde hem in de Verenigde Staten veel erkenning op. In 2008 reikte president George W. Bush Colson daarvoor zelfs de Presidential Citizens Medal uit.

Nel Ginjaar-Maas (7 mei 1931-24 april 2012) was namens de VVD staatssecretaris van Onderwijs en Tweede Kamerlid. De hervormde Ginjaar was van 1960 tot 1973 docent scheikunde en maatschappijleer. Ze werd in 1973 lid van de Tweede Kamer. In 1982 werd ze staatssecretaris. Ze zat in de kabinetten-Lubbers I en II. In 1989 keerde ze terug in de Tweede Kamer, om in 1993 afscheid te nemen. Ginjaar stond vierkant achter het grondwetsartikel dat de vrijheid van onderwijs regelt. Ze was getrouwd met Leendert Ginjaar, die namens de VVD onder andere minister van Volksgezondheid en Eerste Kamerlid was. Toen er in 2005 sprake van was dat de VVD in het verkiezingsprogramma zou pleiten voor afschaffing van het grondwetsartikel dat de vrijheid van onderwijs regelt, zei Ginjaar-Maas in een interview met deze krant dat ze serieus zou overwegen om niet langer VVD te stemmen.

mei Dr. A. A. Spijkerboer

Michaïl Chorev

Abdelbaset al-Megrahi

Arie Adrianus Spijkerboer (18 juli 1928-29 april 2012) werd geboren in het Overijsselse Welsum.

Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1953 predikant met als opdracht de geestelijke verzorging van vluchtelingen uit Berlijn. Van 1955 tot 1960 werkte hij voor de Eglise Réformée in Charleville, Frankrijk. Daarna was hij predikant van de hervormde gemeente te Oosterblokker en omstreken (1960), Amsterdam (studentenpredikant, 1966), nogmaals Amsterdam (gemeentepredikant, 1972) en in de voormalige gemeente Bijlmermeer (1980). Ds. Spijkerboer ging in 1993 met emeritaat. Hij promoveerde in 1979. In 1981 wees hij een benoeming tot hoogleraar in Leiden af. De theoloog was lid van de PvdA en actief in de zogenaamde protestantse werkgemeenschap, nu Banning Werkgemeenschap. Dr. Spijkerboer had een zwak voor de Heidelbergse Catechismus, de Bijbel noemde hij een menselijk boek.

Michaïl Ivanovitsj Chorev (1931-2 mei 2012) was een van de vooraanstaande predikers van de niet-geregistreerde baptisten in de voormalige Sovjet-Unie. Jarenlang was hij lid van de landelijke Broederraad. Ruim zeventien jaar zat hij gevangen vanwege zijn geloof. Juist zijn jeugd­ ervaringen motiveerden hem om zich in te zetten voor kinderen en jongeren. Als rondtrekkend prediker leidde hij tot in de verste uithoeken van de Sovjet-Unie (geheime) jeugdconferenties. Van 1958 tot 1960 was Chorev jeugdleider en prediker in Leningrad. Hij organiseerde illegale samenkomsten in Leningrad, in Estland, in Oekraïne en in Moldavië. Ook trok hij diverse malen naar Siberië om de verbannen broeders te ondersteunen. In 1960 trad hij in het huwelijk met Vera Georgijevna uit Moldavië. In 1962 werd Chorev evangelist in Moldavië. In 1964 kreeg hij de verantwoordelijkheid voor het jeugdwerk in alle gemeenten in de Sovjet-Unie. Na de omkeer van 1989 bleef hij in Moldavië.

Op 21 december 1988 ontplofte een vliegtuig van Pan Am boven het Schotse Lockerbie. Alle 270 inzittenden vonden de dood. Al snel werd Libische betrokkenheid bij deze aanslag vermoed. Het duurde echter tot 31 januari 2001 voordat Abdelbaset al-Megrahi (1 april 195220 mei 2012) werd veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Dat gebeurde door een tribunaal van drie Schotse rechters in Kamp Zeist. Op 20 augustus 2009 werd Megrahi op humanitaire gronden vrijgelaten omdat hij terminaal ziek zou zijn. Die vrijlating leidde tot veel opschudding, vooral onder nabestaanden van de slachtoffers van de aanslag boven Lockerbie. Eenmaal terug in Libië, waar hij door een enthousiaste menigte werd onthaald, bleek Megrahi niet zo terminaal ziek als hij had doen voorkomen. Na een verblijf in het ziekenhuis betrok hij een villa in Tripoli en gaf hij diverse interviews. Bijna drie jaar na zijn vrijlating overleed Megrahi.

juni Klaas Carel Faber

Jan Gmelich Meiling

Ds. C. A. Korevaar

Klaas Carel Faber (20 januari 1920-24 mei 2012) was een Nederlandse oorlogsmisdadiger. Faber was lijfwacht van NSB-leider Anton Mussert.

Ook was hij lid van het executiepeloton in Kamp Westerbork. Hij behoorde tot het zogenaamde Sonderkommando Feldmeijer, dat berucht was vanwege wraakmoorden op onschuldige Nederlanders. In 1940 ging hij bij de Waffen-SS. Zijn vader, die net als Klaas Carel lid was van de NSB, werd gedood door verzetsstrijdster Hannie Schaft. In 1947 werd Faber in Leeuwarden ter dood veroordeeld wegens de moord op zeker elf mensen in Westerbork en elf anderen. De straf werd een jaar later omgezet naar levenslang. Op tweede kerstdag 1952 ontsnapte Faber uit de Koepelgevangenis in Breda en vluchtte naar het Duitse Ingolstadt. Nederland vroeg om zijn uitlevering, maar Duitsland weigerde. Dat zorgde in Nederland voor veel verontwaardiging.

Jan Gmelich Meiling (4 februari 1936-2 juni 2012) was in het eerste kabinet-Kok, van 1994 tot 1998, staatssecretaris van Defensie. De VVD’er werkte aanvankelijk bij de marine, waar hij commandant was van een mijnenveger. Van 1970 tot 1978 was hij gemeenteraadslid in Oegstgeest. Van 1974 tot 1978 was hij bovendien wethouder. Ook werkte hij bij het ministerie van Defensie. Van 1978 tot 1985 was hij burgemeester van Castricum.

Daarna vervulde hij dat ambt tot 1994 in Den Helder. Als staatssecretaris van Defensie besloot Gmelich Meiling dat de laatste lichtingen dienstplichtigen niet meer hoefden op te komen. Ook was hij voorstander van de JSF als opvolger van de F-16.

Cornelis Arie Korevaar (26 maart 1916-6 juni 2012) werd geboren in Brandwijk. Hij studeerde theologie in Utrecht. Op 5 januari 1941 werd kandidaat Korevaar verbonden aan de hervormde gemeente te Puttershoek. Vandaar ging hij naar Gouda (1945) en Rotterdam-Centrum (1949). Ds. Korevaar ging op 1 mei 1981 met emeritaat. Na zijn emeritaat verleende de predikant bijstand in het pastoraat in Bussum, Loosduinen, Krimpen aan den IJssel en Rijsoord.

Hans Klepper

Ds. A. S. Rienstra

Yitzhak Sjamir

Hans Klepper (3 juli 1947-12 juni 2012) was raadslid voor de SGP in Goedereede. Tussen 1986 en 2012 zat hij 26 jaar onafgebroken in de gemeenteraad. Enkele dagen voor zijn overlijden vertrok hij wegens een ernstige ziekte uit de raad. Hij kon het afscheid zelf niet bijwonen. Klepper was van 1986 tot 1996 wethouder. Daarnaast vervulde hij tal van functies. Vanaf 1989 was hij notabel, eerst van de hervormde gemeente, na 2004 van de hersteld hervormde gemeente in Ouddorp.

Van 1995 tot 2004 was hij lid van het algemeen bestuur van het waterschap Goeree-Overflakkee. Na een fusie van waterschappen werd hij heemraad en waarnemend dijkgraaf van het waterschap Hollandse Delta.

Hij was ruim tien jaar voorzitter van het bestuur van het Rode Kruisafdeling Ouddorp en later van de afdeling Goeree en omstreken. Daarnaast was hij medeoprichter van het Museum Ouddorps Raad- en Polderhuis. Ruim 36 jaar was hij secretaris van de historische vereniging De Motte.

Ate Sytze Rienstra (7 juli 1944-28 juni 2012) werd geboren in Leeuwarden. Hij studeerde theologie in Kampen en werd in 1970 gereformeerd predikant te Bruinisse en Nieuwerkerk-Oosterland.

Daarna stond hij te Anjum (1974), Harderwijk (1979) en Scheveningen (1987). Als emeritus predikant verleende hij bijstand in het ouderenpastoraat in Den Haag. Hij was secretaris van de vereniging Confessioneel Gereformeerd Beraad (CGB). De predikant publiceerde een boekje over Pasen (”De Heer is waarlijk opgestaan”) en redigeerde enkele publicaties, waaronder twee bundels met lezingen gehouden tijdens de residentiepauzediensten in Den Haag, en een bundel van toespraken gehouden op een studiedag van het Confessioneel Gereformeerd Beraad, dat naar geestelijke vernieuwing binnen de PKN streeft.

Hij werd geboren als Yitzhak Jazernicki, maar veranderde zijn naam na emigratie naar Palestina in Yitzhak Sjamir (15 oktober 1915-30 juni 2012).

Hij zou op latere leeftijd de zevende premier van de staat Israël worden, maar daar ging veel aan vooraf. Sjamir sloot zich in Palestina aan bij de strijdgroep Irgun Zvai Leumi, die tegen het Britse mandaat streed. Later werd hij lid van de zeer militante Sterngroep, die verantwoordelijk was voor tal van aanslagen. Tussen 1955 en 1965 werkte Sjamir voor de Mossad. In 1973 werd hij in de Knesset gekozen. Dat markeerde het begin van een lange politieke carrière.

Na het voorzitterschap van de Knesset (1977) bracht Sjamir het in 1980 tot minister van Buitenlandse Zaken in de regering-Begin. Drie jaar later volgte hij Begin op als premier. Sjamir stond bekend als havik: hij was tegen het vredesverdrag met Egypte en voor uitbreiding van de Joodse nederzettingen. Na de Golfoorlog (1991) nam de regering-Sjamir deel aan een vredesconferentie in Madrid.

Gerrit Komrij

Ds. J. van de Ketterij

Rutger Kopland

Dichter, schrijver en criticus Gerrit Komrij (30 maart 1944-5 juli 2012) publiceerde tussen 1968 en 2012 vele tientallen romans, hoorspelen en poëzie- en essaybundels. Hoewel hij destijds in Portugal woonde, werd hij toch gekozen als de eerste Dichter des Vaderlands (2000-2004). Daarnaast was hij samensteller van toonaangevende bloemlezingen (”De Nederlandse poëzie in 1000 en enige gedichten” uit diverse tijdperken van de geschiedenis). Brede bekendheid kreeg hij als gevreesd polemist, onder meer in zijn hoedanigheid van columnist van NRC Handelsblad. In 1997 schreef hij het Boekenweekessay ”Niet te geloven”, waarin hij zich uiterst kritisch opstelde ten opzichte van geloof en kerk. Hij voerde in feite een pleidooi om niet te geloven en betoogde dat een mens zich ook zonder geloof staande zal moeten houden. Komrij won talrijke literaire prijzen, waaronder de P. C. Hooftprijs, kreeg een tentoonstelling in het Letterkundig Museum en een eredoctoraat van de Universiteit Leiden.

Jan van de Ketterij (1 december 1942-5 juli 2012) werd in Arnemuiden geboren. Hij werkte aanvankelijk in het onderwijs. Na een studie theologie in Utrecht diende hij achtereenvolgens de hervormde gemeenten van Zetten en Andelst (1974), Wageningen (1979), Wezep-Hattemerbroek (1984) en Zwartebroek-Terschuur (1992). Ds. Van de Ketterij ging in 2007 met emeritaat. Hij was onder andere bestuurslid van de Pieter Zandtscholengemeenschap in Kampen.

Rutger Kopland, pseudoniem van Rutger Hendrik (Rudi) van den Hoofdakker (4 augustus 193411 juli 2012), was psychiater van beroep. Bij een groter publiek is hij echter bekend geworden als dichter en schrijver. Hij schreef vele gedichtenbundels en essays. Een van zijn bekendste gedichten is ”Jonge sla”. Kopland groeide op in een orthodox-hervormd milieu, maar brak later met het christelijk geloof. Niettemin bleef hij Bijbelse beelden in zijn werk gebruiken. Kopland werkte ook mee aan de Nieuwe Bijbelvertaling.

In 1988 ontving hij de P. C. Hooftprijs voor zijn hele oeuvre en tien jaar later de VSB Poëzieprijs. In 2000 werd Kopland gekozen als eerste Dichter des Vaderlands, maar hij liet die eer aan zich voorbij gaan ten gunste van Gerrit Komrij. Ook kreeg hij twee eredoctoraten, voor zowel zijn kunst als zijn wetenschappelijke prestaties. In 2005 weigerde hij een koninklijke onderscheiding in ontvangst te nemen. Kopland was als psychiater gespecialiseerd op het gebied van depressies.

juli

26

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

in memoriam augustus Ds. L. Doppenberg

Ds. H. J. Boer

Ds. T. Lekkerkerk

Lubbert Doppenberg (14 april 1928-23 juli 2013) werd in Putten geboren. Na zijn studie theologie in Utrecht diende hij achtereenvolgens de hervormde gemeenten van Wilsum (1956) en Nunspeet (1967). Ds. Doppenberg ging op 1 november 1992 met emeritaat. De predikant werd 84 jaar.

H. J. Boer (30 december 1933-31 juli 2012) werd in Sliedrecht geboren. Op 18 december 1976 deed hij als kandidaat intrede in de hervormde gemeente te Gameren; eind 1983 volgde Sirjansland. Op 1 maart 1999 ging ds. Boer met emeritaat. Voordat hij predikant werd, volgde Boer de in die tijd in Utrecht –door dr. H. Bout en drs. L. Vroegindeweij– gegeven theologische cursus. Hij deed het examen ”testimonium catecheet”. Ds. J. van Sliedregt verzocht hem toen naar Ouderkerk aan den IJssel te komen als opvolger van de bekende eerwaarde heer A. de Redelijkheid. In 2004 ging de predikant niet mee in de Protestantse Kerk in Nederland. Sinds zijn emeritaat woonde hij in Nieuwe-Tonge.

Teunis Lekkerkerker (20 augustus 1933-2 augustus 2012) werd geboren te Leiden. Hij studeerde theologie in Utrecht. Op 8 oktober 1961 werd hij predikant van de hervormde gemeente te Hagestein. Vervolgens diende hij de hervormde gemeenten in Oosterwolde (1966), Leerdam (1970), Ede (1975), Akkerwoude-MurmerwoudeBroeksterwoude en De Valom (1980) en NieuwLoosdrecht (1987). Ds. Lekkerkerker ging in 1991 met emeritaat. De laatste tijd woonde hij in Ede.

Prof. P. N. Holtrop

Ds. F. van Dieren

Dr. P. P. Job

Pieter Nanne Holtrop (31 januari 1943-3 augustus 2012) werd geboren in Sassenheim. Hij studeerde theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en enkele jaren in het Zwitserse Basel. In 1977 werd hij als gereformeerd predikant verbonden aan de gemeente Emmen en uitgezonden voor de missionaire dienst als docent aan de Theologische Hogeschool te Ujungpandang (Indonesië). Daarna stond hij in Amsterdam-Zuid (1983) en van 1987 tot zijn emeritaat in 2005 was hij hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Kampen. Holtrop was van 1985 tot 1988 tevens medewerker van het Interuniversitair Instituut Missiologie en Oecumenica. Van 2005 tot 2009 was hij gastdocent aan de Södertörns Hogeschool in Stockholm. In 1975 promoveerde hij op ”Tussen piëtisme en réveil. Het ”Deutsche Christentumgesellschaft” in Nederland, 1784-1833”.

Filip van Dieren (2 oktober 1921-4 augustus 2012) werd geboren in Kampen. Hij studeerde theologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht en werd in 1949 bevestigd als predikant van de hervormde gemeente te Hoornaar. Nadien stond ds. Van Dieren in de hervormde gemeenten van Sint Philipsland (1955), Heusden (1961), HienDodewaard (1968) en Broek op Langedijk (1977).

De predikant ging op 1 juli 1985 met emeritaat.

Hij werd 90 jaar.

Dr. P. P. Job (19 januari 1945-19 augustus 2012) was oprichter van het Michael Job Centre in Coimbatore (India). De Indiase evangelist startte het weeshuis in 2001. Het was voor hem een eerbetoon aan zijn zoon Michael. Die werd in 1999 op 21-jarige leeftijd vermoord door radicale hindoes. Samen met zijn vrouw Mary had dr.

Job nog een zoon. Die kwam om bij een ongeluk. Dr. Job had in het verleden veel contacten met Stichting De Ondergrondse Kerk. Na het ontstaan van Stichting Hulp Vervolgde Christenen (HVC) bleef Job contact houden met J. Bor, directeur van HVC. Job was ook bestuurslid van HVC en onderhield warme contacten met de stichting Schreeuw om Leven. Dr. Job overleed in Hongarije, waar hij voor een lezing verbleef.

Gerard Dijkgraaf

Ds. A. Egas

Ds. H. J. Hegger

Gerard Dijkgraaf (9 juni 1939-20 augustus 2012) was van 1974 tot 2000 conrector aan de Van Lodensteinscholengemeenschap in Amersfoort en vanaf 1996 plaatsvervangend rector. Eerder was hij hoofdonderwijzer in Staphorst en leraar in Rijssen. Van 1969 tot 1989 was Dijkgraaf bestuurslid van de Gereformeerde Onderwijzersen Leraren Vereniging (GOLV), de laatste acht jaar als voorzitter. In de periode 1992 tot 1996 zat hij in de onderwijscommissie van de generale synode van de Gereformeerde Gemeenten. Na zijn pensionering was Dijkgraaf tot 2007 voorlichter van de stichting Ondersteuning Gereformeerd Onderwijs in Oost-Europa (OGO).

Adriaan Egas (14 mei 1934-21 augustus 2012) was eerst schoenwinkelier en ging op latere leeftijd theologie studeren in Utrecht. Voordat hij, in 1977, kandidaat werd binnen de Nederlandse Hervormde Kerk, stond hij regelmatig op oud gereformeerde kansels. Op 13 augustus 1986 werd kandidaat Egas als predikant bevestigd in de hervormde gemeente te Poortvliet. In de tussentijd diende hij (vanaf 1979) zeven jaar de hervormde evangelisatie, later buitengewone wijkgemeente Bethel in Vriezenveen, als opvolger van voorganger L. Paul. Op 1 mei 2000 ging ds. Egas met emeritaat. Ds. Egas woonde de laatste tijd in Werkendam.

Herman Johannes Hegger (19 februari 191621 augustus 2012) werd geboren in Lomm (Limburg). Op 24-jarige leeftijd werd hij tot priester in de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) gewijd, waarna hij een jaar wijsbegeerte doceerde in Brazilië. In 1948 trad hij uit de Rooms-Katholieke Kerk. Dit besluit legde hij uit in zijn boek ”Mijn weg naar het licht”. Hegger richtte in 1960 de stichting In de Rechte Straat op. Hij wilde hiermee priesters die uit de RKK waren gestapt hulp verlenen. Nadat hij zelf gebroken had met de RKK werd hij in 1951 predikant van de Gereformeerde Kerken. Vanwege toegenomen vrijzinnigheid in die kerk vertrok hij in de jaren 70 naar de Nederlandse Hervormde Kerk. Velen konden het niet plaatsen dat ds. Hegger later weer toenadering zocht tot de RoomsKatholieke Kerk. Ds. Hegger was betrokken bij de oprichting van de Evangelische Omroep, stichting Woord en Daad en van het Evangelisch Reformatorisch Ontwaken (ERO).

Neil Armstrong

Wisse Dekker

Prof. H. J. Adriaanse

Neil Armstrong (5 augustus 1930-25 augustus 2012) werd op een boerderij in Ohio geboren.

Dat deed nauwelijks vermoeden dat hij op 21 juli 1969 de eerste mens zou zijn die voet op de maan zou zetten. De liefde voor de luchtvaart zat er bij Armstrong vroeg in. Hij haalde al op 15-jarige leeftijd zijn brevet. In 1947 begon hij aan de studie lucht- en ruimtevaarttechniek. In 1950 werd hij gevechtspiloot bij de Amerikaanse marine. In die hoedanigheid vocht hij mee in de Koreaanse Oorlog. Later volgde een carrière als testpiloot, die niet geheel zonder incidenten verliep. Zo maakte Armstrong diverse keren brokken met testvluchten. Begin jaren zestig kwam Armstrong in het astronautenkorps terecht en raakte betrokken bij het Apolloprogramma. Op 16 juli 1969 werd Armstrong de ruimte in gelanceerd. Vijf dagen later sprak hij op de maan zijn gedenkwaardige woorden: „Een kleine stap voor een mens, een reuzensprong voor de mensheid.”

Als gevolg van een eenzijdig ongeval in Zoutelande overleed op 25 augustus oud-Philips­ topman Wisse Dekker (26 april 1924-25 augustus 2012). Van 1982 tot 1986 stond Dekker aan het roer bij het elektronicaconcern. Daarna volgde Cor van der Klugt hem op en werd Dekker voorzitter van de raad van toezicht. Dekker trad in 1948 in dienst bij Philips, als werknemer van de hoofdlandengroep Zuidoost-Azië. In 1966 werd hij algemeen directeur voor Philips in het Verre Oosten. In 1972 haalde Philips hem naar Europa en bekleedde hij diverse directiefuncties bij Philips Groot-Brittannië. Toen Dekker in 1982 topman werd, maakte Philips zware tijden door, onder andere door het floppen van een videorecorder. Ondanks reorganisaties en saneringen was Dekkers geliefd bij het personeel omdat hij hun weer geloof in de toekomst gaf. Dekker was warm voorstander en pleitbezorger van een sterk en verenigd Europa.

Hendrik Johan Adriaanse (11 april 1940-28 au­ gustus 2012) werd geboren in Winschoten. Hij studeerde theologie in Leiden en werd in 1966 remonstrants predikant te Den Haag. Daarna stond hij in Amersfoort (1972-1974). In 1974 werd hij wetenschappelijk medewerker aan de Leidse universiteit en in 1978 werd hij daar hoogleraar godsdienstwijsbegeerte, zedenkunde en de encyclopedie van de godgeleerdheid. Prof.

Adriaanse was van 1978 tot 1992 curator van het Remonstrants Seminarium. In 2001 ging hij met emeritaat.

september Ds. H. Visser

Sergei Sokolov

Ds. J. C. de Bie

H. Visser (17 mei 1926-30 augustus 2012) werd geboren in Huizen. Hij bezocht het christelijk lyceum te Hilversum en studeerde aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Hij was eerst hulpprediker te Epe. Op 12 april 1971 deed hij intrede in de hervormde gemeente te Barneveld. Vervolgens stond ds. Visser in Nieuwe-Tonge (1975), Katwijk aan Zee (1979), Woudenberg (1985) en opnieuw Katwijk aan Zee (1986). Op 1 mei 1992 ging hij met emeritaat. Ds. Visser was onder meer hoofdbestuurslid van de Gereformeerde Bond en voorzitter van de Bond van Nederlandse hervormde mannenverenigingen op gereformeerde grondslag. In Katwijk aan Zee was hij bejaardenpastor in Huize Salem.

Hij was een van de meest gerespecteerde militairen in de Sovjet-Unie en kreeg voor zijn diensten voor het vaderland in 1980 zelfs de eretitel Held van de Sovjet-Unie. Sergei Sokolov (1 juli 191131 augustus 2012) deed zijn eerste gevechts­ ervaring op in de slag bij het Khasanmeer, tijdens de oorlog met Japan. In de Tweede Wereldoorlog vocht Sokolov tegen de nazi’s. In 1978 werd Sokolov tot veldmaarschalk benoemd, de hoogste militaire rang in de Sovjet-Unie. In die hoedanigheid leidde hij persoonlijk de invasie in Afghanistan, die in december 1979 van start ging. Sokolov kende ook een kortstondige politieke carrière. Van 1984 tot 1987 was hij minister van Defensie. Gorbatsjov ontsloeg hem echter nadat de Duitser Matthias Rust erin was geslaagd met een sportvliegtuigje op het Rode Plein in Moskou te landen, zonder dat de Russische luchtverdediging had ingegrepen. Sergei Sokolov werd met de hoogste militaire eer begraven.

Jacobus Cornelis de Bie (2 december 19256 september 2012) studeerde theologie. In 1960 werd hij bevestigd tot predikant in de hervormde gemeente in het Gelderse Aalst. Vervolgens diende hij de gemeenten te Ederveen (1964), Rijssen (1969) en Papendrecht (1980). Ds. De Bie ging in 1991 met emeritaat.

eindejaarsbijlage

vrijdag 28 december 2012 Reformatorisch Dagblad

27

in memoriam Ds. G. Bouw

Jan Hendrik van den Berg

Ds. H. van der Linden

G. Bouw (16 juli 1936-9 september 2012) werd te Nunspeet geboren. Hij volgde de opleiding tot predikant voor de Christelijke Gereformeerde Kerken in Apeldoorn. In 1964 werd kandidaat Bouw te Eemdijk bevestigd als predikant. Daarna stond hij achtereenvolgens in Scheveningen (1967), Urk (1987), Doornspijk (1995) en Alphen aan den Rijn (2004). In januari 2011 ging hij met emeritaat vanwege toenemende gezondheidsklachten. Ruim 25 jaar was ds. Bouw bestuurslid van de stichting Siloah Gehandicaptenzorg.

Verder zat hij lange tijd in de deputaatschappen zending en evangelieverkondiging onder Israël en in het bestuur van de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden.

Met boeken als ”Metabletica” en ”Leven in meervoud” bereikte Jan Hendrik van den Berg (11 juni 1914-22 september 2012) een breed publiek. Hij werd bekend door zijn zogeheten „leer der veranderingen.” Als cultuurcriticus streed Van den Berg tegen de Nederlandse publieke opinie.

Terwijl deze in de jaren zeventig van de vorige eeuw een wending naar links doormaakte, keerde hij zich tegen gelijkheidsdenken, verloedering en links-liberale gemakzucht. In zijn invloedrijke brochure ”Medische macht en medische ethiek” (1969) dacht hij na over de toegenomen medische mogelijkheden en ethische vragen die daarmee samenhangen.

Herman van der Linden (27 februari 1918-26 september 2012) werd geboren in Oud-Beijerland.

Hij studeerde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.

Op 21 oktober 1945 werd hij bevestigd tot predikant in de hervormde gemeente te Hoornaar.

Vervolgens diende hij de hervormde gemeenten te Rhenen (1948), Scherpenzeel (Gld.) (1953) en Amsterdam (1959). In 1968 werd ds. Van der Linden geestelijk verzorger in het Diaconessenhuis in Groningen. Van 1972 tot zijn emeritaat in 1983 was de predikant werkzaam in een soortgelijke functie in psychiatrisch ziekenhuis Bloemendaal in ’s-Gravenhage-Loosduinen.

Ds. C. van den Berg

Norodom Sihanouk

Inge Lievaart

C. van den Berg (19 december 1923-2 oktober 2012) werd na zijn studie theologie hervormd predikant in Kesteren (1952). Die gemeente diende hij vijftien jaar. Daarop volgde Noordhorn en Niezijl (1967). Hij was de eerste Gereformeerde Bondspredikant die door die gemeente werd beroepen. Zijn twee laatste gemeenten waren Sellingen (1974) en Arnhem (1979). Op 1 mei 1989 ging hij met emeritaat. Na zijn emeritering ging hij echter nog maar zelden voor in erediensten. Ds. Van den Berg en zijn vrouw vestigden zich nadien in Groningen. Een week voor zijn overlijden herdacht ds. Van den Berg zijn zestigjarig ambtsjubileum.

Hij was afwisselend koning, premier en president en verbleef zelfs een tijd in ballingschap.

Norodom Sihanouk (31 oktober 1922-15 oktober 2012) werd in 1941 door de Franse koloniale overheid tot koning aangesteld over het Cambodjaanse deel van Indochina. In 1955, toen Cambodja al twee jaar onafhankelijk was, droeg Sihanouk het koningschap aan zijn vader over en werd hij zelf minister-president. Na het overlijden van zijn vader in 1960 werd Sihanouk opnieuw staatshoofd. In 1970 werd hij door generaal Lon Nol aan de kant geschoven en ging hij in China in ballingschap. In september 1993 werd het koninkrijk Cambodja hersteld en trad Sihanouk weer als koning aan.

In 2004 trad Sihanouk af. Zijn zoon Norodom Sihamoni volgde hem op. Norodom Sihanouk stond in hoog aanzien bij veel Cambodjanen. Sihanouk was ook als componist werkzaam. Behalve een aantal populaire liederen schreef hij ook werken voor harmonieorkest.

Dichteres Inge Lievaart (14 april 1917-15 oktober 2012) debuteerde met een clandestiene dichtbundel tijdens de Tweede Wereldoorlog en raakte daarna vooral bekend in protestants-christelijke kring. Ze bewoog zich in de jaren vijftig in de kring rond het christelijke literaire tijdschrift Ontmoeting, waarvan ze jarenlang secretaresse was.

Haar poëzie was enigszins mystiek van karakter en zodoende moeilijker toegankelijk dan die van Nel Benschop en andere pastorale dichters. Ze verwierf er zich intussen een geheel eigen plaats mee op het terrein van de christelijke literatuur. Ze publiceerde tientallen bundels met verzen, gebeden, liederen en kindergedichten. In latere jaren ontdekte ze ook nieuwe vormen, zoals de haiku en de tanka. Van haar liedteksten zijn er drie opgenomen in het Liedboek voor de kerken.

oktober

november Wim Remijn

J. Bernlef

Ds. A. van de Beek

Voormalig directeur Wim Remijn (1939-23 oktober 2012) van de Broekhuisgroep trad in 1968 toe tot het familiebedrijf. Onder zijn leiding werd het autobedrijf verder uitgebouwd. Tegenwoordig telt de als garagebedrijf begonnen onderneming veertig autobedrijven waar bij elkaar 700 mensen werken. Het hoofdkantoor bevindt zich in Harderwijk. Remijn vervulde verschillende kerkelijke functies binnen de Gereformeerde Gemeenten. Hij was onder meer ambtsdrager in de gemeente van Ermelo, lid van het deputaatschap zending en medeoprichter en bestuurslid van de Stichting Woonzorg Gereformeerde Gemeente Ermelo.

Schrijver, dichter en vertaler J. Bernlef (14 januari 1937-29 oktober 2012) is bij het grote publiek bekend geworden met zijn roman ”Hersenschimmen” uit 1984. Daarin beschreef hij gedetailleerd het dementeringsproces vanuit het oogpunt van een dementerende man. De roman wordt onder meer geprezen omdat het begrip voor de ziekte van Alzheimer erdoor zou zijn vergroot. Bernlef, pseudoniem van Hendrik Jan Marsman, studeerde enige tijd politieke en sociale wetenschappen.

In 1959 debuteerde hij als dichter met ”Kokkels”, en in hetzelfde jaar als prozaschrijver met ”Stenen spoelen”. Met G. Brands en K. Schippers begon hij in 1958 het roemruchte tijdschrift Barbarber. Bernlef schreef meer dan zestig romans, verhalenbundels, gedichtenbundels, essays, vertalingen en toneelstukken. Voor zijn werk kreeg Bernlef diverse prijzen. In 1984 ontving hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre. Zijn poëzie werd in 1994 bekroond met de P. C. Hooftprijs. Over zijn privéleven sprak Bernlef zelden.

Abraham van de Beek (20 april 1940-2 november 2012) werd geboren in Lunteren. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1966 bevestigd in zijn eerste gemeente, de hervormde gemeente van Poederoijen. Daarna diende hij Sommelsdijk (1970), Genemuiden (1975) en Rijssen (1989). De predikant was synodelid van de Nederlandse Hervormde Kerk en had zitting in de commissie voor kerkordelijke aangelegenheden (KOA).

Ds. Van de Beek ging in 2003 met emeritaat. De predikant woonde de laatste jaren van zijn leven in Veenendaal.

Jules Theeuwes

Willem van Gent

Valentín Muñoz

Tot kort voor zijn overlijden was econoom Jules Theeuwes (1944-6 november 2012) nog volop aan het werk, ondanks zijn ziekte. Theeuwes was emeritus hoogleraar arbeidseconomie aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van het onderzoeksinstituut SEO Economisch Onderzoek.

In 1998 trad hij aan bij het SEO. Van 2002 tot 2006 was hij lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Daarna pakte hij zijn functie bij het SEO weer op. Theeuwes publiceerde veel over de arbeidsmarkteconomie, de economie van de vergrijzing, de economische analyse van het recht en de economische aspecten van mededinging en regulering. Theeuwes liet zich met zijn analyses graag horen in de media. Voor een interview maakte hij altijd tijd vrij. Theeuwes kreeg veel waardering, voor zijn werk, maar ook omdat hij zo innemend was.

Ing. Willem van Gent (4 oktober 1928-7 november 2012) raakte vooral bekend als verzamelaar van oude theologische werken en Bijbeluitgaven. Zijn bibliotheek schonk hij enkele jaren geleden aan de Gereformeerde Bijbelstichting in Leerdam. Jarenlang verzorgde Van Gent voor deze krant de dagelijkse meditatie. In Ridderkerk was hij van 1970 tot 1994 raadslid voor de SGP. Ook was hij medeoprichter van de plaatselijke oudheidkamer.

Valentín Muñoz (1935-7 november 2012) volgde aanvankelijk een opleiding tot rooms-katholiek priester. Al tijdens die opleiding ging hij over naar het protestantisme. Hij was tussen 1967 en 2000 werkzaam voor de interkerkelijke Spaanse Evangelische Zending (SEZ), daarna nog enkele jaren als vrijwilliger. Vele jaren, totdat M. Aleman in 1987 door de SEZ werd uitgezonden, was Muñoz de enige fulltimewerker in Spanje voor de stichting. Hij was belast met de begeleiding van tal van Spanjaarden die een schriftelijke Bijbelcursus van de SEZ volgden. Na een herseninfarct verbleef hij de laatste jaren in een verzorgingshuis.

december Ds. W. G. G. van Voorthuizen

Roelof Kruisinga

Ds. J. K. Vlasblom

Wouter Gerhardus Gijsbertus van Voorthuizen (18 april 1921-26 november 2012) ging in 1941 theologie studeren aan de universiteit in Utrecht.

In 1947 werd hij hervormd predikant te Noorden.

Hij diende de gemeente van Everdingen van 1953 tot 1966. Van 1966 tot 1971 diende hij de gemeente van Waardenburg. Daarna vertrok hij naar de kleine gemeente Nieuweroord. Ook was hij predikant in deeltijd in Hoogeveen en Biddinghuizen. In 1974 ging hij met emeritaat.

Roelof Kruisinga (27 augustus 1922-7 december 2012) was een prominent CHU-politicus. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij betrokken bij illegale bladen. Hij werd daarvoor opgepakt door de SD. Kruisinga was enkele jaren kno-arts.

Later ging hij aan de slag bij het ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid. Hij werd daar directeur-generaal. Van 1967 tot 1971 was hij op datzelfde departement staatssecretaris namens de CHU. Enkele jaren was hij staatssecrataris van Verkeer en Waterstaat. Daarna werd fractievoorzitter van de CHU in de Tweede Kamer. In 1977 werd hij minister van Defensie, maar hij stapte na drie maanden op omdat hij zich niet kon vinden in de kabinetssteun voor het Amerikaanse besluit om de neutronenbom te produceren. Van 1981 tot 1991 was hij lid van de Eerste Kamer. Opvallend was daarbij dat hij meerdere keren niet op dezelfde manier als zijn fractie stemde. Kruisinga was een liefhebber van de Engelse taal en cultuur en had ook een woning in Engeland.

Johan Karel Vlasblom (10 augustus 194612 december 2012) werd geboren in Rotterdam.

Na zijn studie theologie werd hij in 1973 bevestigd als predikant van de hervormde gemeente in Hoornaar. Vervolgens diende hij de hervormde gemeenten van Sintjohannesga-Delfstrahuizen, Ommen en Ter Aar. In 2010 ging hij met emeritaat. Ds. Vlasblom was lid van het bestuur van de Stichting Vrienden van dr. H. F. Kohlbrugge en redactielid van het tweewekelijkse orgaan van de stichting, Ecclesia.

Directie en medewerkers van Erdee Media Groep wensen u een gezegend 2013

2012 Gods goede schepping hunkert als in barensnood naar het verloren paradijs dat niet terugkomt.

De wereld een huis iedereen kent iedereen, en kijkt naar de Arabische lente die maar geen zomer wil worden.

De aarzelende vrijheid wordt gefnuikt door broederschap met een boodschap zonder ruimte; zonder ware vrijheid.

De wereld een huis dat kraakt in zijn voegen.

Het werk van onze handen in dienst van de welvaart, knapt af.

Het overmoedige ”Yes, we can”, verandert in ”Wij moeten verder”.

Hunkering… waarnaar?

Nederland, een kamertje in het grote huis Rijk gestoffeerd; intens bewoond met hang naar een gerust, ik-gericht comfortabel leven.

Netwerkmaatschappij bij uitstek, bijeengehouden door Twitter en Facebook.

Nooit meer alleen: Ik en mijn Phone, Verarmd contact.

Toch alleen.

Politieke samenloop van vrije markt en maakbare samenleving.

Bruggen bouwen zonder een uitgesproken bruggenhoofd als fundament.

Christelijke waarden die de identiteit van onze natie stempelden, worden geofferd op het altaar van gelijkheid in de hoop individuele vrijheid te vinden waar de broederschap maar al te veel laat afweten.

Voorwaarts, de brug over.

Waar naartoe?

Eigen zuil, eigen kring.

Schijn en zijn op de zeef.

Tentbewoners in een wereldstad, of gezapige rust in eigen bedoening?

Ja, wij moeten voorwaarts, maar waar dan heen?

Familie, gezin, alleen.

Geboorte en dood.

Vreugde en verdriet.

Medeleven, medelijden.

Verlangen naar het herwonnen paradijs.

Jezus Christus Zijn genade ons genoeg.

Herbert Altink Jos Ansink Jacomijn Ariakhah-Hoekman Pieter Ariese Gerrit van Asselt Alieke Baan Margriet Baijense-Blokhuis Michiel Bakker Gerrie Bakker-van de Zande Evert Barten Aalt van de Beek Frank van de Beek Gerrie Beekhuis-Zwolsman Gerrit van den Berg Gerben van den Berge Henk van den Berge Rika Beunk-de Jong Harry Blankestijn Albert Bloemert Wessel Blokzijl Henk de Boer Peter Boer Diny Bol-van den Hardenberg Dick ten Bolscher Neline Boogert-Floor Marlies Boomgaard-Adelaar Jacoline van den Bosch Gijsbert Bouw Roelof Bovendorp Dita Brakel Bob Bremmer Ineke Brinkman-Wessels Erik van den Broek Marcel ten Broeke Corine Bruggink Enny de Bruijn Steef de Bruijn Ferdinand de Bruin Miranda van de Bruinhorst-van de Vendel Thijs van Daalen Gisette van Dalen-Heemskerk Bart van Dam Martin van Dam Ard Jan Dannenberg Roelof Deetman Jurriën Dekker Gertjan van Dieren Margriet van Dijk Evert van Dijkhuizen Mariska Dijkstra-Wolters Bart van den Dikkenberg Bineke van Doleweerd-Poot Anton Dommerholt Niels Don

Leonie van Dongen Richard Donk Anneke van Dorp-Duyzer André Dorst José van Duinen Henco van Ee Wim van Egdom Ad Ermstrang Anne Exalto-Boonzaaijer Kosanne van Gent-Flikweert Hendrina de Graaf Kees de Groot Albert Groothedde Henk Groothedde Jakko Gunst Jansje Haase Ellen Hameeteman-van de Beek Girtruud Harbers Arie de Heer Marry de Heer-Oskam Hendrik Jan van der Heiden Gerrit Heij Annemarie Heijkamp-Olthuis Wim van Hengel Janette Hertog-van de Steeg Clasina van den Heuvel Ton Hoeflaak Jacob Hoekman Eunice Hoekman-van Stuijvenberg Coen van Hoeven Janita van Hoeven-ten Voorde Jan op ’t Hof Alinde Hofman-Nijveld Martijn den Hollander Hans van Hoof Peter Hoogendoorn François Hoogstrate Corné van der Horst Annet ten Hove Froukje ten Hove Cees Hovius Ditje van Huffelen Jan van ’t Hul Marinus van ’t Hul Wim Hulsman Lydia Hulsman-van den Berge Erica Immink Ab Jansen Gijs Jansen Addy de Jong Hein-Peter Jonker Bertine Kant-Meulenkolk Geeske Kapenga-Ploeg Jan-Kees Karels

Arend Karssen Ineke Kastenberg Michiel Kerpel Gertine van de Ketterij Nienke Keur André Kikkert Jenny Kisteman-Harke Johan Kleinbloesem Willem van Klinken Jaco van der Knijff Betsy Koetsier-Groothedde Gerlinda Koetsier-van den Hoorn Jan van Koeveringe Peter van Koeveringe Gérita Kooiman-Rolleman Marc Kortleven Hilda Koster Hans Kraayeveld Lukas Kramer Wim Kranendonk Jaap Krijgsman Jelle Kwintenberg Marja Lagendijk-Kik Corien Langerak Johan Leeflang Wim Lemstra Rudy Ligtenberg André van der Linden Géke Lobbezoo-van de Werfhorst Ardjan Logmans Gert de Looze Bram Lubbers Henriëtte van de Maat-Heijkamp Marieke van Manen José van der Meer Hans Meijers Mark Meuleman Reinald Molenaar Bert Monster Wim Mulder Henriëtte Oberink Marja van Opijnen Mariëlle Oussoren-Buys Janneke Paalman Wim Pekaar Roelien Pieper-Schipper Alex van Pijkeren Rina Plas-Kettelarij Marco Poppe Ben Provoost Janneke van Reenen-Hak Agna van Rees Albert-Jan Regterschot Jan Reijnoudt

Roosmarijn Reijnoudt Elly Reijnoudt-Huizer Gretha van de Ridder Willemien van de Ridder Arie de Rooij Marnix Roos Tiemen Roos Wim de Ruiter Anca Schilt-Boon Driesje Schuring-van ’t Hof Gerrit Jan Schulp Eelco Slingerland Eibert Spaan Helmich Spijkerboer Ewout van der Staaij Niek Stam Maarten Stolk Marianne Tervooren-Duifhuizen Peter Tijssen Aad van Toor Hendrina Top-de Vries Dick Tromp Teunie Tuin-Schouten Henk Veerman Gerco Verdouw Anja Vermaas-ten Voorde Henk Versteeg Henk Visscher Johannes Visscher Bart Visser Evert van Vlastuin Rens Vogelaar Gerard ten Voorde Huib de Vries Anneke de Vries-Geluk Gerard Vroegindeweij Annemieke van der Wal-van den Berg Mark Wallet Arjan van der Weerd Geertje Weijenberg-Jochems Elly van de Werfhorst-Slijkhuis Hermina Wessels-van den Bosch Gerard Wijland Wilco Wilbrink Jeannette Wilbrink-Donkersteeg Marianne Witvliet Linda de Wolf-van Pelt Gijsbert Wolvers René Zeeman Jeannette Zeeman-van Grol Klaas van der Zwaag

bewogen en betrokken