Spanjaarden en hun theetjes

kruiden voor elk ongemak

hekselbrouwsels?

Buitenlanders bestellen in Spanje graag een ‘té de manzanilla’ (kamillethee). Obers reageren dan vaak verbaasd of licht geërgerd: wil de klant nu thee of een infusie? Als je een ‘té’ bestelt, krijg je eigenlijk altijd zwarte thee afkomstig van de theeplant. Spanje heeft echter een traditie op het gebied van de infusies: warme kruidendranken. Voor elke kwaal is een kruid beschikbaar en in het afgelopen jaar vlogen vooral de kruiden die voor ontspanning moeten zorgen over de toonbank.

Tekst: Susanna Verboon. Foto’s: Alice Pasqual, Maria Kupers

Nog niet zo lang geleden was het drinken van thee nog abnormaal in Spanje. Het werd vooral gelinkt aan de gezondheid. Dus als iemand een thee bestelde, in plaats van de geliefde koffie, maakte dat maar wat duidelijk dat er met die persoon iets aan de hand was.

Spanje noemt zichzelf graag een autoriteit op het gebied van koffie. Zelfs toen in de 18e eeuw de thee uit het oosten geïntroduceerd werd, was het wachten tot na de Spaanse Burgeroorlog tot de interesse voor thee in het hele land was gewekt. Vandaag de dag kunnen we in elke grote stad gespecialiseerde thee winkels vinden met theesoorten uit alle windstreken.

Keizerlijke thee

De eerste plekken waar kruiden werden geplant, waren de kloosters in het middeleeuwse Europa. Simpelweg voor medicinaal gebruik of om de geur en smaak van bedorven voedingsmiddelen te maskeren. De heilzame werking van de kruiden is al sinds eeuwen bekend: uit Chinese manuscripten, Egyptische papyrus en de Arabieren met hun geschriften in de middeleeuwen.

Met de komst van de moderne westerse medicijnen verdwenen de kruidentheeën van het toneel. Maar wat nog is overgebleven van de infusies, is dat het ons rust en harmonie brengt, om bijvoorbeeld de dag te beginnen of juist voor het slapen gaan, voor een goede spijsvertering of verkoudheid, etc.

De herkomst van de thee zoals we die tegenwoordig kennen, is volgens de legende afkomstig van de keizer Shen-Nung, die zo’n 5.000 jaar geleden leefde. Op een dag ging de keizer onder een boom in de schaduw zitten om te rusten en water te koken. Toen viel er een aantal blaadjes uit een boom (camelia sinensis) in het hete water. De keizer proefde van het water en was zo enthousiast over de smaak, dat hij de zaden van de boom overal in het land liet planten.

Zo ontstond de thee. Met de tijd verscheen de thee ook in andere landen, zoals in Japan, waar de thee, volgens de verhalen, werd geïntroduceerd door een Boeddhist.

Thee in Spanje

Door de handel in zijde en porselein kwamen de Nederlandse, Franse en Portugese handelaren ook in contact met de theeplanten in het verre Oosten. In de 17e eeuw werd de thee in Engeland geïntroduceerd en was daar al snel razend populair. In diezelfde tijd kwam de thee ook in Spanje terecht, maar de liefde bleef uit: De Spanjaarden waren al erg gesteld op hun koffie en chocolade uit de ‘Americas’ (Zuid-Amerika).

De situatie veranderde in de 19e eeuw, toen de welgestelde Spaanse klasse de tradities van de Franse en Engelse aristocratie overnam en daar hoorde ook het middag thee-uurtje bij. Langzaamaan groeide de theecultuur in Spanje.

Tegenwoordig is het vooral de nieuwe generatie die graag bewust wil leven en gezonde gewoonten aan haar leven wil toevoegen. Daar past het drinken van thee dan ook goed bij. Groene thee, maar ook de kruiden infusies zijn inmiddels meer dan gewoon.

Manzanilla – kamille

Matricaria chamomilla is de wetenschappelijke naam en daarvan zou matrix afgeleid zijn, wat in het Latijn baarmoeder betekent. Vandaar dat het vaak wordt gebruikt voor vrouw gerelateerde zaken. De Grieken, Egyptenaren en Romeinen gebruikten kamille tegen leverziekten en darmkrampen. Kamille heeft ook een positieve werking op de luchtwegen en de spijsvertering. De thee heeft een zoete smaak en een mooie warme gele kleur.

Menta-Poleo

Mentha pulegium, waarvan het Latijnse woord pulex af te leiden is wat vlo betekent. In de oudheid werd deze plant namelijk ook gebruikt als insectenverdelger. Men verbrandde de takjes munt en gebruikte de rook om de insecten te verdrijven. Verse muntthee staat bekend om de goede eigenschappen voor spijsverteringsproblemen, flatulentie, het bestrijden van koorts (het laat de lichaamstemperatuur dalen).

Tila

Tilia x Europaea is de wetenschappelijke naam, we kennen het als de lindebloesem. De etherische oliën van lindebloesem werken goed bij slapeloosheid, rusteloosheid, angst en prikkelbaarheid. Daarnaast wordt het ingezet bij de gevolgen van stress, zoals hoofdpijn en hoge bloeddruk. In Spanje bestaat er ook een uitdrukking met Tila: ‘tómate una tila’, wat wil zeggen dat je het even rustiger aan moet doen, niet te veel hooi op de vork moet nemen.

Lavendel

Lavandula Angostifolia kan ook worden gebruikt voor thee. De heilzame werking van de lavendel is al heel erg lang bekend. Er is zelfs een verhaal dat Adam en Eva een stengeltje lavendel meenamen uit het paradijs, omdat het zo lekker rook. Voor de thee kan de verse lavendel geplukt worden en de bloemen in de thee worden gedaan.

Ooit geweten dat Spanje zelf ook thee produceert? Het land heeft in Galicië zelfs de grootste theeplantage van Europa: Quinteiro Pazo Da Cruz in Pontevedra is een wijnproducent, maar ook trotse eigenaar van een theeplantage.

Valse kamille

Welke kruidenthee wordt het meest door de Spanjaarden gedronken? We vragen het de Fransman François Gaulthier, 76 jaar, en bevlogen kweker, tuinman (gespecialiseerd in permacultuur), theeverkoper en theespecialist. François: “De meest geliefde infusies zijn toch wel de manzanilla (kamille), poleo (munt), tomillo (tijm) en tila (lindebloesem). De oudere generatie plukt op het platteland graag zelf nog haar kruiden met de meest wonderlijke namen zoals diente de leon, leeuwentand (paardenbloem), cola de caballo, paardenstaart (heermoes) en natuurlijk kamille.” Hij voegt er meteen aan toe: “De meeste mensen denken dat ze kamille plukken, maar dan hebben ze ‘valse’ kamille te pakken. Deze lijkt sterk op kamille, maar de smaak is bitter ten opzichte van de zoete kamille. Toch hoorde ik ook van mensen dat het vaak hielp tegen maagpijn en dergelijke, maar vermoedelijk gaat het om een sterk placebo-effect.” We vragen hem vervolgens naar het verschil tussen munt en hierba buena. Hij lacht: “Eigenlijk zijn er gewoon heel veel soorten munt: hierba buena, poleo, pepermunt, enzovoort.”

François vervolgt: “Als we nog wat verder zoeken, komen we uit alle windstreken in Spanje speciale infusies op het spoor: Menta poleo uit het mediterrane zeegebied, té de roca van de Balearen, té de pastor is afkomstig uit Castilla la Mancha, té de los Picos de Europa, té de Guara uit Aragon, té del señor van Tarragona en té de rio o mentha aquatica uit de omgeving van Madrid. Allemaal met hun unieke smaak en eigenschappen. De Spanjaarden op het platteland maken ook infusies van olijvenblad of meidoorn tegen hoge bloeddruk.” “Dat is tegenwoordig met de jongere generaties overigens wel anders”, zegt eigenaar Juan van de reformwinkel uit het dorp Álora. “Hier komen klanten vanaf een jaar of dertig die infusies kopen. Er is zeker interesse, vooral op het gebied van ontspanning en een gezonde levensstijl. Gaat het om lichamelijke klachten of ongemakken, dan wil men een snellere remedie, door bijvoorbeeld direct inneembare homeopathische producten of kruidenpreparaten. Tja, men heeft geen tijd meer tegenwoordig om geduldig af te wachten op de werking van de kruiden”, verzucht hij. theetje ter ontspanning

Kopje thee uit eigen tuin

Hoe leuk is het om nu zelf ook kruiden te gaan kweken en een kopje thee uit eigen tuin of van het balkon te kunnen drinken? François geeft ons graag nog wat tips voor het kweken van eigen kruiden: “Koop de plantjes bij de tuinwinkels en verpot ze in een grote pot of zet ze in de volle grond. Kruiden die het hier prima doen zijn onder andere: munt, citroenverbena, rozemarijn, tijm, salie en lavendel. Je kunt ze vers drinken, denk maar aan verse muntthee, of juist gedroogd zoals bij citroenverbena, waarna de smaak krachtiger naar voren komt. Natuurlijk kun je nog allerlei andere kruiden of specerijen toevoegen, zoals een kaneelstokje, schijfje gember, of een schilletje citroen bijvoorbeeld.”

Ontbreken de groene vingers? Dan is François, iedere zondag, met een groot en exotisch assortiment thee te vinden op de ecologische markt in Coín.