De toekomst van het toerisme

Koffiedik kijken voor toerisme

In maart 2020 kwam er een einde aan het toerisme zoals we dat tot nu toe kenden. Nog nooit eerder heeft de branche te maken gehad met een volledige stilstand. Een periode die door de ondernemers zelf als catastrofaal wordt bestempeld, bewoners van populaire toeristische bestemmingen vonden de rust over het algemeen wel prettig. De grote vraag is nu of de pandemie voor een blijvende verandering in het toerisme heeft gezorgd. We spraken met diverse mensen uit het veld, over hun ervaringen van het afgelopen jaar en hoe zij de toekomst zien.

Tekst & foto’s: Maria Kupers

De mogelijkheden om op vakantie te gaan waren de afgelopen anderhalf jaar zeer beperkt. De angst voor besmetting zat er bij iedereen goed in en de voortdurende wijzigingen in reisadviezen en regels zorgden ervoor dat mensen liever niet al te ver van huis gingen. Vanuit economisch oogpunt een ramp voor bestemmingen, zoals de Costa del Sol, die voor hun inkomsten afhankelijk zijn van toerisme. Voor het milieu was het helemaal niet zo’n ramp, minder reizen betekent minder vervuiling en als minder mensen op één plek zijn worden allerlei voorzieningen ook niet overbelast.

Is het tijd om het hele toeristische model dan eindelijk eens op de schop te gooien? Er wordt immers al jaren gesproken over duurzaam toerisme, de afgelopen tijd was een mooi moment om eens goed na te denken over hoe we de steeds verder toenemende reislustigheid van mensen overal ter wereld in andere banen kunnen leiden.

Kwaliteit versus kwantiteit

“We hebben de mogelijkheid om echte veranderingen door te voeren helemaal aan ons voorbij laten gaan. Er wordt al jarenlang gesproken over de noodzaak van duurzaamheid maar daarbij denkt men alleen aan oppervlakkige zaken die de schade aan het milieu iets verminderen” vertelt Juan Ignacio Pulido Fernández, Profesor Titular van de Universidad de Jaén. “Duurzaamheid is echter veel meer dan dat. Het is zorgen voor goede arbeidsomstandigheden en een fatsoenlijk salaris voor het personeel, gebruik maken van lokale producten en dienstverlening, zorgen dat de sociale samenhang van een bestemming niet in het gedrang komt en de natuur, cultuur en geschiedenis van een bestemming in ere houden. Toerisme moet aan twee dingen voldoen: het moet de kwaliteit van leven van de lokale bewoners verbeteren en het moet een kwalitatief hoogstaande ervaring zijn voor de toerist.”

Het stoort Juan Ignacio enorm dat er nu alleen maar gefocust wordt op de cijfers van 2019, dat is voor de ondernemers en politici de basis waar men weer naar terug moet om daarna weer ongebreideld door te groeien. “Het gaat hen alleen maar om de aantallen, niet om de kwaliteit van het toerisme. En als er dan toch ergens geopperd wordt dat er misschien wel een top zit aan het aantal toeristen voor een bestemming, wordt er meteen geroepen dat de ‘overgebleven’ toeristen dan wel meer geld moeten uitgeven. Anders zou er verlies geleden worden. Dat verlies is voor de hotels, net als de winst dat overigens ook altijd is. Maar wat is de winst van grote aantallen toeristen voor de samenleving en het milieu?” Pulido is van mening dat het hele debat over duurzaamheid in het toerisme niet alleen door politici en ondernemers gevoerd moet worden. Die hebben namelijk andere belangen en het ontbreekt hen vaak aan kennis. “De toekomst van het toerisme moet in een breed maatschappelijk debat worden bepaald. Daaraan moeten ook experts, belangengroeperingen en de bevolking zelf een bijdrage leveren. We zagen voor deze pandemie al dat op diverse plekken in de wereld, en dan vooral in Europa, een enorme weerstand tegen toeristen begon te ontstaan. Dat wil je niet, en zeker niet in Spanje waar alles om toerisme draait.”

Catastrofe

Ondertussen maken de media uitgebreid melding van de drama’s die zich in de toeristische sector afspelen. Meer dan de helft van de hotels aan de Costa del Sol zou te koop staan vanwege faillissement. Volgens Fernando Al-Farkh, vicevoorzitter van de Asociación de Empresarios Hoteleros de la Costa del Sol en directeur van Hotel Los Monteros, is dit absoluut overdreven. “Er worden inderdaad hotels verkocht, dat is altijd al het geval geweest, het hoort bij het ondernemerschap. Het klopt natuurlijk dat de hotelsector het moeilijk heeft, er is geen enkel bedrijf dat makkelijk door een dergelijke crisis laveert. Ondanks de tijdelijke werkloosheidsregeling blijft het voor veel eigenaren van hotels en aparthotels moeilijk het hoofd boven water te houden. Het afgelopen jaar was een catastrofe, het enige dat we kunnen doen is proberen te overleven. Daarbij zou de overheid wel meer moeten doen om de sector te steunen.”

De hoteleigenaren hadden hun hoop gevestigd op de komende zomer maar de vooruitzichten zijn nog steeds niet gunstig. “We zijn nog ver van het aantal toeristen dat we in 2019 hadden en in theorie zouden we de afgelopen jaren te maken gehad hebben met een verdere stijging. We zijn nu blij als we in 2022 weer op het niveau van voor de pandemie zitten” aldus Fernando.

Van de vijftig hotels die Marbella telt, zijn er 22 de hele tijd opengebleven en behaalden ook een redelijke bezetting. Laura de Arce, directeur Toerisme van de gemeente Marbella, denkt dat dat komt omdat Marbella altijd een favoriete bestemming is. “Geen van de hotels heeft gestunt met prijzen, men weet hier heel goed dat prijzen verlagen makkelijk is, ze daarna weer verhogen is een stuk moeilijker. Bovendien geef je dan een verkeerd signaal aan de markt, alsof kwaliteit geen prijs heeft.”

Ziekenhuis in plaats van zee promoten

Behalve dat deze crisis voor de hele branche een financiële ramp is, weet niemand wat de toekomst zal brengen. Het enige dat men kan doen is zorgen dat de belangstelling voor de bestemming, in dit geval de Costa del Sol, blijft bestaan. De focus ligt nu op de veiligheid, mensen moeten weten dat ze zonder enige problemen, zij het met enige aanpassingen, gewoon van hun vakantie kunnen blijven genieten.

“Het klimaat en de voorzieningen, zoals goede restaurants en winkels, waren altijd de belangrijkste redenen voor mensen om voor Marbella te kiezen. Nu zijn daar andere punten bijgekomen, het feit dat Marbella zoveel ziekenhuizen en klinieken heeft draagt bij aan een gevoel van veiligheid” aldus Laura de Arce. “We zijn hier meteen begonnen met het toepassen van de diverse protocollen voor desinfectie van openbare ruimten en er wordt streng toezicht uitgeoefend op het naleven van de regels. De stad heeft het certificaat ‘Safe Tourism’ van het Instituto para la Calidad Turística Española en het Safe Travel certificaat van het World Travel and Tourism Council ontvangen. Dat biedt de toerist zekerheid.”

Aanpassingen

Aangezien er het afgelopen jaar geen vakantiebeurzen, promotiebezoeken voor professionals uit de sector en congressen zijn georganiseerd, heeft de afdeling toerisme de werkwijze moeten aanpassen. “We zijn volledig online gegaan en dat heeft verrassende resultaten opgeleverd. We hebben mensen gesproken die je normaalgesproken niet tegenkomt en nieuwe contacten in de Verenigde Staten en Azië opgedaan. Vooral LinkedIn heeft voor ons goed gewerkt” vertelt Laura de Arce. De tijdswinst die is ontstaan door alle promotiecampagnes op te schorten is besteed aan het opstellen van strategische plannen voor onder andere de digitalisatie en duurzaamheid van de bestemming.

Ook het publieke bedrijf Turismo Costa del Sol, onderdeel van Provinciale Staten, heeft het afgelopen jaar haar werkwijze aangepast. De promotie van de provincie is op een lager pitje gezet en er is samen met de sector gewerkt aan het analyseren van de markt en de mogelijkheden voor een zo snel mogelijk herstel. Op de vakantiebeurs Fitur in Madrid, die vanwege Covid was verplaatst naar mei dit jaar, ging de nieuwe promotie van start met een video met allerlei artiesten uit Málaga. In eerste instantie richt men zich op Spanje en Europa, daarna op de rest van de wereld. Door de samenwerking met diverse bedrijven van het Parque Técnologico in Málaga is verregaande digitalisering van de branche mogelijk en wordt nu ook gebruikt gemaakt van Big Data.

De leden van de Asociación de Empresarios Hoteleros de la Costa del Sol werken volgens Fernando Al-Farkh al jaren aan thema’s als duurzaamheid en digitalisering. De crisis heeft daar niet echt iets aan veranderd. De hotels en appartementencomplexen hebben allemaal hun procedures aangepast zodat iedereen rustig van de vakantie kan genieten. “Ik merk in mijn eigen hotel dat mensen het heel prettig vinden dat we duidelijke regels hebben en dat iedereen zich daar ook aan houdt. Afstand houden, mondkapjes en handen ontsmetten zijn op natuurlijke wijze opgenomen in hun routine. Wij hebben een zeer luxe hotel, er was altijd al veel ruimte tussen tafels en de ligbedden bij zwembaden, dat vinden onze klanten al jaren normaal.”

Nieuw type toerist

Er bestaan diverse theorieën over de toerist na de pandemie. Veel daarvan borduren voort op de verandering die al eerder gaande was. Steeds meer mensen zoeken authenticiteit tijdens hun vakantie, ze willen meer weten over hun bestemming en genieten van bijvoorbeeld lokale gastronomie. De vakantie moet een belevenis zijn.

In het afgelopen jaar is het gedrag van mensen op diverse manieren veranderd. Uit de statistieken blijkt dat in het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, 73% van de klanten van hun leveranciers verwacht dat ze recyclebare verpakkingen gebruiken en 35% van de consumenten alleen nog ecologische of lokale producten koopt. In Nederland gaat men ook dit jaar nog steeds massaal in eigen land op vakantie en in Spanje heeft men, noodgedwongen, elke hoek van de eigen provincie leren waarderen.

Deze gegevens kunnen een indicatie zijn voor een verandering van het vakantiegedrag. En dat is precies waar Juan Ignacio Pulido op hoopt. “Als een toerist eisen gaat stellen en alleen nog maar kiest voor accommodaties en bestemmingen die zich onderscheiden door échte duurzaamheid, hebben ondernemers uiteindelijk geen andere keuze dan hun aanbod aan te passen.”

Hogere eisen of meer van hetzelfde?

In Marbella merkt men dat toeristen hogere eisen zijn gaan stellen. “Mensen willen ruimte, natuur, vrijheid en activiteiten. Een dagje strand of shoppen blijft leuk maar is niet meer het belangrijkste onderdeel van de vakantie. Behalve de toeristen die hier korte tijd verblijven hebben we hier ook nog de vele buitenlanders met een tweede woning. Die zijn voor ons een interessante markt: de ‘digitale nomaden’. Mensen die via internet overal ter wereld kunnen werken, waar kun je dan beter zijn dan in Marbella? We hebben 5G in de hele stad” aldus Laura de Arce. Fernando Al-Farkh denkt dat het niet zo’n vaart zal lopen met de veranderingen in de wensen van de toerist. “Uiteindelijk willen mensen gewoon even weg van het dagelijkse leven. Lekker uit eten, nieuwe plekken ontdekken en genieten van het strand. En dan is de Costa del Sol een prima bestemming.”

Koffiedik kijken

Op dit moment lijkt het erop dat het toerisme binnen Europa deze zomer weer enigszins op gang gaat komen. Reizen naar andere continenten, vooral die waar men geen geld heeft om de bevolking te vaccineren, zal pas veel later kunnen gebeuren. De enorme belangstelling voor de testvakanties die vanuit Nederland georganiseerd zijn en het feit dat er de afgelopen maanden toch elke dag een vliegtuig vol uit Nederland in Málaga is geland, doet vermoeden dat er binnenkort weer hordes toeristen aan de Costa zullen zijn. In Marbella en de rest van de provincie zijn ze van harte welkom. Fernando Al-Farkh is van mening dat de Costa del Sol nog lang niet verzadigd is. “In het hoogseizoen is het druk, dat klopt, maar er is nergens sprake van enorme mensenmassa’s.” “Het zou me niet verbazen als deze zomer inderdaad half Europa in het vliegtuig stapt. Men heeft behoefte aan vakantie, een totaal andere omgeving. Wat er daarna gaat gebeuren valt nog te bezien. Hopelijk heeft de pandemie een aantal gewoonten en voorkeuren van mensen voorgoed veranderd.

En nu we met z’n allen toch gewend zijn geraakt aan het maken van reserveringen voor toegang tot dienstverlening zou ik het een goed idee vinden dat systeem erin te houden. Bij het Alhambra en de Caminito del Rey is het al normaal dat je dagen of weken van tevoren je toegangskaartje koopt. Dat zou voor musea en monumenten ook kunnen blijven bestaan. De meeste mensen vinden het veel prettiger om in alle rust een tentoonstelling te bezoeken, laten we dat zo houden” zegt Juan Ignacio Pulido. Hij zou het reserveringssysteem zelfs willen uitbreiden en noemt Venetië als voorbeeld. “Daar komen nu elk jaar 25 miljoen mensen. Waarom geen limiet stellen, laat toeristen echt bewust voor een bestemming kiezen. Dan is de kans ook groter dat ze kiezen voor een restaurant met lokale gerechten in plaats van de McDonalds en een authentiek souvenir meenemen in plaats van een massaproduct dat gemaakt is in China.”

Juan Ignacio Pulido

Profesor Titular de Universidad Director del Laboratorio de Análisis e Innovación Turística (LAInnTUR) Director de la Cátedra de Turismo de Interior de la Universidad de Jaén Coordinador del Máster Universitario en Planificación y Gestión Sostenible del Turismo

Laura de Arce

Director departemento de Turismo Ayuntamiento de Marbella

Fernando Al-Farkh

Vice-presidente Asociación de empresarios Hoteleros de la Costa del Sol. Director Hotel Los Monteros