Laguntzen du
0002. zkia.
doakoa
2018ko otsaila
gadgetWorld
appWorld
digitalWorld
healthWorld
startupWorld
Toyotaren etorkizuneko autoa
Komunikatzeko modu berri bat
200 kilo airetik garraiatzeko
Bularreko minbiziaren aurkako itxaropena
Enrique Cat, ekintzailetzaren adibide
eSportak, kirol tradizionalen pare-parean Ez dira bideo-joko soilak. Milioika jarraitzaile dituzte mundu osoan eta euren txapelketek sekulako arrakasta dute. Izan ere, horiek sortzen dituzten sentsazio biziak ez dituzte beste eskaintza askok pizten. eSportei buruz ari gara, gaur egungo gizartean geroz eta ospe handiagoa lortzen ari diren ikuskizunak.
Bideo-joko guztiek ez dute eSport kategoria, baina; ez horixe! Baldintza jakin batzuk bete behar dituzte, eta gezurra badirudi ere, nahiz eta munduan milioika bideo-joko egon, bi eskuekin zenba daitezke eSport maila daukaten bideo-jokoak. Txapelketa ofizial erregulatuak eta guzti ere sortu dira ere joko hauen erabiltzaile onenak saritzeko.
Eztabaida-kontua ere badira. Kirol bezala aitortu behar al dira? Batzuen arabera, zergatik ez? Ez al dira kirol tradizionalak bezala aintzatesten xakea, billarra eta tiro olinpikoa, adibidez? Zer diozu zuk? Halaber, beste tabu bat hausten doaz: beren jokalariak ez dira pertsona antisozialak. Are gehiago, batez besteko maila intelektual handiagoko pertsonak dira askotan.
2
eWorld aldizkaria
infoWorld
2018 otsaila
INFORMAZIO EUROPARREKO ZENTROAK
BERRIKUNTZAKO ZENTRUAK SAIOLAN BIC GIPUZKOA ARRASATE BIC BIZKAIA EZKERRALDEA KBI DITIAL DEUSTOKABI ZITEK BILBAO BEAZ, P.S.A. IKERBASQUE SPRI, S.A. BILBAO LAB COWORKING BILBAO COWORK ALZOLA COWORKING ESPACIO OPEN THE MAKERY BIC BIZKAIA BIC GIPUZKOA BERRILAN AMARA COWORKING KUTXA KULTUR ENEA IMPACT HUB DONOSTIA GALERNA STUDIO A9 COWOEKING ESPAZIOA COWORKING SPACE SS BERRIUP ACELERADORA DE STARTUPS ASUAKOWORKING EIBAR COWORKING COWORKING KABITAN COWORKING IRUN KOMOREBI COWOEKING WELINK COWORKING INIZIA SENDA15 COWORKING COCUBO COWORKING GUREKIN COWORKING CO-VI COWORKING VITORIA COWORKING VITORIA - OFIWORKING HUB GASTEIZ 2GETHER BIZIA METXA - EMPRENDE CEIN BIC ARABA COWORKING MUTILVA ORIZONT SODENA DESARROLLO DE NAVARRA LA TIERRA COLABORA COCOWORKING PAMPLONA AGORA COWORKING TALLER 14 COWORKING COWORKING EL CUBO BLANCO CENTRO GEOINNOVA INNOBASQUE
Arrasate Arrasate Barakaldo Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Derio Donostia Donostia Donostia Donostia Donostia Donostia Donostia Donostia Erandio Eibar Hondarribia Irún Irún Leioa Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz Noain Miñano Mutilva Alta Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Zamudio
Goiru Kalea, 1 Edif. A 4º Goiru Kalea nº 1, Edificio A 4º Avenida Altos Hornos de Vizcaya nº 33 Matiko Kalea nº 6 Unibertsitate Etorbidea nº 24 Plaza Ingeniero Torres Quevedo nº 1 Sabino Arana Etorbidea nº 8 María Díaz Haroko Kalea nº 3 Urkixo Zumarkalea nº 36 C/ Done Bikendi nº 5 C/ Zugastinovia nº 7 (La Casilla) Calle Pablo de Alzola nº 2 Ribera de Botica Vieja nº 70 Uribitarte Pasalekua nº 3 Astondo Bidea, Edificio nº 612 Mikeletegi Pasalekua nº 83 Calle Maestro Santesteban nº 3 4º Pº Duque de Mandas nº 52 Andre Zigarrogileak Plaza nº 1 Planta 3 Ametzagaña Kalea nº 25 Ametzagaña nº 9 behea Federico García Lorca nº 2 bajo Portuetxe Kalea nº 23 Edificio Enekuri Dpto. 9 Txikito de Eibar nº 8 bajo Donostia Kalea nº 25 Hospital Santa Margarita Kalea nº 1 Letxumborro Hiribidea nº 92 Paseo Landabarri nº 1 Dpto. 103 Avenida Miguel de Unamuno nº 3 San Prudencio Kalea nº 6 Cubo Kalea nº 1 Paseo Juan Pablo II nº 32 bajo Salvador de Azpiazu Ibilbidea nº 13 Brusela Hiribidea nº 3 Pintore Kalea nº 13 Bulevar de Mariturri Kalea nº 42 Floria Kalea nº 60 Calle San Prudencio nº 6 2ª Planta Mocholí Kalea Calle Albert Einstein nº 15 Calle Nueva nº 8 Oficina 11 Avenida Carlos III nº 36 1º Avenida Carlos III el Noble nº 36 3ª Dcha. Calle Larrabide nº 21 San Pedro nº 43 Avda. Marcelo Celayeta nº 75 2ª Pl. Nave AA3 Ofic 34 Calle Emilio Arrieta nº 11 Bis Piso 7 Pta. 2 Pascual Madoz nº 5 C/ Luis Morondo Urra nº 8 bajo A C/Laida Bidea nº 203
943 712 072 943 712 072 944 184 100 944 205 379 944 139 108 946 013 936 944 395 622 944 052 660 944 037 000 946 941 104 944 020 995 946 854 652 944 751 275 946 033 596 944 030 606 943 000 999 943 474 660 943 001 217 943 458 485 608 001 406 657 713 374 943 320 369 943 942 117 609 505 216 688 734 292 620 557 404 843 630 967 630 202 866 944 979 301 945 014 500 945 138 264 945 562 267 945 254 122 676 938 803 945 711 960 945 710 670 945 148 442 945 139 560 945 032 674 848 426 000 945 298 282 948 983 399 848 421 942 848 421 942 626 888 185 948 383 808 672 177 693 686 831 760 646 422 742 948 117 137 944 209 488
UPV/EHU Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea. Lehendakari Aguirre Etorbidea, 83. 48015 - BILBAO Tel.: (+34) 946 013 651/ 652 E-maila:cde@ehu.eus http://www.ehu.eus/es/web/cde/home
Deustuko Unibertsitatea Liburutegi Unibertsitarioa Ramón Rubial, 1. 48009 - BILBAO Tel.: (+34) 944 139 417 E-maila: begona.prado@deusto.es http://www.iee.deusto.es Nafarroako Unibertsitatea Zuzenbideko Eraikina. Campus Unibertsitarioa. 31080 IRUÑA Tel: 948 425 634 E-maila: cee@unav.es EUROPE DIRECT CEDERNA GARALUR. NAFARROA Barriobide, 40, 001 bulegoa 31013 ANSOAIN Tel.: 948 206 697 E-maila:europadirect@cederna.es EUROPE DIRECT HAZI Granja Modeloa,z/g 01192 ARKAUTE Tel.: 945 0003 208 http://www.hazi.es EUROPE DIRECT BIZKAIA Simón Bolivar Kakea, 8B 48010 BILBAO Tel.: 946 072528 E-maila: europedirect@fundacionede.org http://www.europedirectbizkaia.org EBri buruzko informazio orokorra eta kontsulta espezializatuak eskintzen ditu, dibulgazioko ekitaldeak egiten ditu eta lan-gela bat dauka. EUROPE DIRECT DONOSTIA Prim kalea,14 2D 20006 DONOSTIA Tel.: 943 470 962 E-maila:europedirect@kaebnai.net http://kaebnai.net Informazioa, orientazioa eta europar herritartasunarekin erlazionaturiko eskubideei buruzko aholkularitza, parte-hartze aktiboa eta gaztetasuna eskaintzen ditu.
BILBOKO UDALAK DIRUZ LAGUNDUTAKO PROIEKTUA DA, ORDEA, BERE EDUKIA ERAKUNDE ONURADUNAREN ERANTZUKIZUN ESKUSIBOA DA EKINTZA HONEK NAFARROAKO GOBERNUAREN LAGUNTZA JASO DU
EKINTZA HONEK BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN LAGUNTZA JASO DU
EDITZAILEA: Fundación Orienta Zaitez Fundazioa Alameda Recalde nº 27 Planta 2 Oficina 2 48009 Bilbao
KOORDINATZAILEAK: Jon Lasa eta Irene Urizar.
MATERIALAK BIDALTZEA ETA KONTAKTUAK : C/ Particular de Ategorrieta nº 2 Bajo Local 10. 20013 Donostia. Tfnoa.: 943 053 488 http://www.elperiodicouniversitario.com posta-e: asun@europedigitalhub.eu Lege Gordailua: BI-2079-2017 ISSN: 2603-6207
ARGAZKIAK: Cristina Domínguez eta Irene Urizar.
LAGUNTZAILEAK: Jon Lasa, Ana Belén Sánchez, Irene Urizar, Lourdes Sánchez, Unai Urizar eta Cristina Domínguez. DISEINUA ETA MAKETAZIOA: Fundación Orienta Zaitez Fundazioa. KOLABORATZAILEA: Universitario Vasco Navarro S.L. Uni. PUBLIZITATEA: Bizkaia/ Gipuzkoa/ Araba/ Nafarroa: 629 229 185 Fundación Orienta Zaitez Fundazioa ez du bertan azal-tzen diren iritzi eta edukien gaineko ardurarik hartzen.
gadgetWorld
2018 otsaila
Concept-i: Toyotaren apustua etorkizunerako
C
oncept-i, Toyotaren prototipo berria, etorkizuneko ibilgailuei markak eman nahi dien ikuspegi berriari buruzko xede-adierazpen bat da. Barrualdetik hasten den diseinu batetik, teknologiarekin harreman “gizatiar� handiago bat bilatzen du eta gidariei eta lagunei esperientzia bero bat eskaintzen du xede. Etorkizunean autoak geroz eta autonomoagoak izango dira eta gure elkarrekintza txikiagoa beharko dute beren lana egiteko. Toyotan ez dute nahi trantsizio honetan beraiekin konexio hau gal dezagun eta horregatik Concept-i delakoa aurkeztu dute. Modelo honek lerro maisu batzuk adierazten ditu, ibilgailuaren eta jabearen arteko harremanaren geroari begira.
Automatiko azkarra Concept-i diseinatu du Toyotaren CALTY Desing Research estudioak, Newport Beachen, Californian. San Franciscoko Toyota Innovation Hubek ere lagundu du hemen erabiltzailearen esperientzien teknologiaren garapenarekin. Bere diseinua oinarritzen den filosofia 'berotasun zinetiko' bezala bataiatua izan da, eta adierazten du mugikortasuneko teknologia atsegina, erosoa eta, bereziki, dibertigarria izan behar dela. Concept-ik adimen artifizialeko sistema aurreratu bat erabiltzen du, jendearen beharrak aurreikusten dituenak, beren irudimena estimulatzen dituenak eta, finean, beren bizitzak hobetzen dituenak.
Teknologia gizatiarrago bat aurkezten du Concept-ik
Ibilgailua eta gidaria, inoiz baino batuago Concept-iren adimen artifizialaren sistema indartsuak gidariaz ikasten du eta, modu honetan, berarekin harreman bat eraikitzen du. Teknologia ugari baten erabilerari esker, bere jabearen emozioak neurtzen ditu egunaren une desberdin edo ibilitako lekuen arabera. Bere mahukako beste aparteko bat da adimen artifiziala segurtasunaren zerbitzura jartzea.
Ikuste eta ukipen-oharren bidez, Concept-ik pilotuaren erantzun-gaitasuna errazten du. Gidatze autonomo edo eskukoaren arteko aukera eman arren, gidariaren arreta eta errepidearen egoera modu jarraituan gainbegiratzen du. Helburuak bi dira: gidariaren parte-hartzea indartzea eta laguntza ematea trafiko-baldintza arriskutsuetan.
Teknologia “gizatiarrago� baten bila 'Yui' interfazearen ezizena da ibilgailu honen adimen artifizialaren euskarri bezala balio duena. Bere lerro arin eta diseinu ausart bati esker, 'Yui' gai da mezu garrantzitsuak komunikatzeko ukipenaren, argiaren edo soinuaren bidez. Izan ere, aginte-mahaian pantailak erabiltzearen truke, informazioa ematen da beharrezkoa den tokian. Adibidez, argiztapenak oinen aldean adierazten du autoa modu automatikoan edo eskuzkoan dagoen; atzekaldeko erretiluan kokatutako proiektagailu batzuk komunikatzen dute angelu hilen presentzia, eta head-up pantaila belaunaldi berri batek laguntzen du gidariaren arreta errepidean mantentzea. Oraingoz, Concept-i prototipo bat besterik ez da. Toyotak etorkizunean ibili nahi duen bidearen mapa mota bat. Ibilgailu/gidariaren harremana indartu eta segurtasuna hobetzea dira Concept-i markaren bi giltza-lerroak, baina ez dira zerotik hasi: gama hibridoa dago, aurki eta egiazta daiteke.
eWorld aldizkaria
3
4
eWorld aldizkaria
2018 otsaila
gadgetWorld
HomePod: bozgorailu adimentsua
P
restatzen joan beharko dugu pixkanaka-pixkanaka. Gure etxeak, gure autoak eta abarrak geroz eta adimentsuagoak izango dira, gure mugikorrari lotuta egongo baitira, etenik gabe, gure zalantza eta galderei erantzuteko. Bide horri jarraiki, HomePod delakoa aurkeztu du Applek. Aipatua, bozgarailua izateaz gain, Siri laguntzaile adimentsuari konektatuta dago. Horrela, goizetan dutxara sartu aurretik, “Reproduce mi canción favorita” edo “Play my favorite song” esatearekin, berehala jarriko du Ruper Ordorikaren 'Martin Larralde' edo Ken Zazpiren 'Ilargia', edo dena delako abesti hori, maite duzuna. Zentzu honetan, aipatu behar da Sirik oraindik ez dakiela euskaraz. Applek gailu zuri garbietara eta diseinu minimalistetara ohituta gauzkanez, gailu berri hau ez zaizu horren berria egingo. Ez behintzat begietara. Barrenean daraman txipa ere ez, bide batez, Iphone 6ak eta 6 Plusak zeraman berbera baita: A8 izenekoa. Siri laguntzaile adimentsua beste maila batean kokatzeko sortu dute Tim Cook eta enparauek HomePod berri hau. Cookek aurkeztu zuen HomePod etxeko laguntzaile eta bozgorailu adimentsua.
Zugatik zer? Baina egiazki zer egin dezake HomePodek zugatik? Lehenik eta behin, bozgorailu adimentsua denez, jartzen duzun lekuan jartzen duzula, soinua zure gelaren arabera moldatuko du. Nola
egiten duen? Bada, barrenean daramatzan sensore batzuren laguntzarekin zure gelaren forma eta berezitasunak aztertuko ditu, nahi ez diren soinuak ezeztatu eta uhinak moldatzeko. Bigarrenik, Siri beti adi eta prest izango duzu. Gailuak 6 mikrofono ditu, zauden lekua edozein dela ere, Sirik gela osotik entzun zaitzan. Homekit, Applek sortutako etxeko domotika sistemarekin bateragarria da HomePod ere. Beraz, ahotsaz aginduta berogailuak, argiak edo aire girotua piztu, itzaldu eta erregulatu ditzakegu. HomePod gailuari telebista itzaltzeko eskatu eta itzali egingo du alegia. Bestetik, Streaming musika aplikazioekin konektatuta egonen denez, gailuari gure abesti kuttuna jartzeko eskatu eta berehala jarriko du. Amaitzeko, bat erosi ordez, bat baino gehiago erosita, haririk gabeko konexioz sinkronizatu ditzakezu, etxe guztian musikaz eta aurretik aipatu zerbitzuez gozatu ahal izateko. AEBtan 349 dolarreko prezioan jarriko dute salgai.
Konpainiak gudan Telefono eta ordulari adimendunen ostean, bozgorailu adimentsuak (smart speakers) bihurtu dira azkenaldiko gadget modernoena. Konpainia handien arteko guda ere eremu honetan emango dela dirudi datozen hilabeteetan. Echo (Amazon), Home (Google) edo HomePod (Apple) bezalako gailuak izugarri ezagun egingo zaizkigu oso denbora laburrean. Izan ere, Interneteko erraldoiek jakin baitakite, etxeko laguntzaile eta bozgorailu hauek izango direla euren produktuetara iristeko sarrerarik zuzenena. Amazon, Google zein Apple merkatua irabazten saiatzen ari dira, nitxo berri honetan lehenengoak izatea oso garrantzitsua delako, nahiz eta ardura horretarako prezioak jaitsi eta hasieran dirua galdu behar badute ere. Hasi da norgehiagoka. Oraindik ere ezezagun samarrak dira gure artean, baina garbi izan epe labur-ertainera gure etxeetako gailuen artean izango ditugula bozgorailu adimentsuak, euren ahots-errekonozimenduarekin eta euren laguntzaile domestikoekin. Euskal Herrian oraindik ere larregi igarri ez badugu ere, Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan azken gabonetako oparirik bilatuenetakoak izan dira. Gainera, merke samar egon dira. Normalean, Eguberri garaian, produktu gehienen prezioak igo egiten diren arren, kasu honetan aurkakoa gertatu da: bozgorailuak merkeago egon dira, konpainia handiek merkatua bereganatzeko duten interesarengatik.
appWorld
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
5
Chatbot bat sortu aditua bat izan gabe
R
obot bat sortzea kontu zaila izan daiteke gutako gehienentzat, baina chatbot bat sortzea askoz errazagoa da. Zer da, baina, chatbot bat? Chatbota adimen artifizial mota bat da, automatikoki txateatu dezakeena Interneteko erabiltzaileekin. Halaber, hauek egiten dizkioten galderei erantzuteko gai da ere. Chatbotak, beraz, onura asko ditu. Nola sortu, baina, zure chatbota?
tzunak edita ditzakezu eta edukiak gehitu estekekin.
Chatfuel
Facebook Messenger
Facebookeko orrialde bat baldin badaukazu, aintzat hartu beharko zenuke Chatfuel, chatboten sortzaile bat Facebook Messenger eta Telegramentzat. Chatfuelekin chatbot bat egitea oso erraza da. Ez duzu koderik idatzi beharko. Eran-
Facebook Messengerrek ere berezko plataforma bat du ere elkarrizketako botak edo chatbotak sortzeko. Zerrenda honetako tresnak baino apur bat aurreratuagoa da, izan ere funtzio batzuk zuk zeuk egin itxuratu beharko dituzu.
Botsify Bestalde, Botsify chatbot-sortzaile bat da, diseinatua izan dena Facebookeko erabiltzaileentzat. Botsify erabiltzeko, soilik bere webgunea bisitatu behar duzu, zure Facebookeko kontuarekin logeatu, webhooka prestatu, chatboterako komandoak idatzi eta zure ordez berak lan itsusia egin dezala utzi.
Beep Boop Beep Boop hostingeko plataforma bat da, ordaindu beharrekoa, Facebook Messenger edo Slackerako chatbotak garatu nahi dituztenentzat. Har ezazu GitHubeko kode-iturria, Beep Boopen egikaritu eta integra ezazu Facebook Messengerren edo Slacken.
Telegram Bots Telegrameko funtzio onenetako bat berehalako mezularitzako aplikazioan botak exekutatzeko aukera da. Telegramek publiko egin zuen bere chatboteko kodea eta Telegrameko APIa. Botetarako API bat dauka ere, eta hirugarrenek garatutako plataforma bat botak egiteko.
6
eWorld aldizkaria
gameWorld
2018 otsaila
Zer dira eSportak?
T
entsioa, sekulako kontzentrazioa, imajinaezineko estrategiak, gizatiarrak ez diren erreflexuak... Horiei esker, eSportak ikuskizun zirraragarrienetakoak bat bilakatu dira. 80ko hamarkadan, lehen bideo-jokoekin, txapelketa handiak ospatzen hasi ziren jada, ehundaka partaiderekin. Nork izango ote zituen erreflexurik onenak? Nork garatuko ote zuen estrategiarik onena? Nor izango ote zen azkarrena mentalki? eSporten zale amorratua bazara, beren garrantzia ezagutuko duzu. Bideo-jokoetako txapelketa profesionalek ez dute bakarrik jokalarien arreta deitzen bakarrik, mundu osoan zehar jarraituak izaten dira, Seul, Berlin, New York edo Madrilgo estadioak betez esaterako. Egun, munduko gertakari nagusienetakoak bilakatu dira audientziei erreparatuz gero. Egun, 300 milioi pertsona inguruk jarraitzen dute modu ohian kirol elektronikoak. League of Legendsen finalak 36 milioiak lortu zituen, NBAko finala edo Rugbyko munduko txapelketa baino gehiago.
Zeintzuk dira Bideo-joko guztiek ez daukate kirol elektronikoaren maila. Izan ere, egun dauden milioika jokoen artean, hamar bat dira bakarrik eSport bezala aitortuak. Horiek guztiek baldintza zehatz batzuk bete behar dituzte, oinarrian, hauek direnak: Lehenik eta behin, jokoak bi parte-hartzaile edo gehiagoren norgehiagoka zuzena baimentzen
du. Bigarrenik, jokalariak baldintza berdinetan lehiatzen dira, garaipena trebetasun gehiena duenak lortuz. Hirugarrenik, liga eta txapelketa ofizial erregulatuak badaude, arauekin eta talde eta jokalari profesionalez osatuak. Bestetik, ospeaz eta lehiakorra izateaz gozatzen dute, hau da, milaka jokalari dituzte eta komunikabideek lehiaketak ematen dituzte. Amaitzeko, gainditzeko grina sustatu behar dute.
Eztabaida Badago eztabaida bat eSporten inguruan, hots, kirolak ote diren. Adituak argi daukate, baina: bai. Gobernu estatubatuar edo alemanak atletak bezala aintzatesten dituzte jokalari profesionalak eta Komite Olinpiar Korearrak kirol olinpikoaren maila eman die eSportei. Zerbait kirol bat bezala aitortua izateko esfortzu fisikoa behar denaren ikusmoldea gaizkiulertu orokor bat da. Xakea eta pokerra kirolak bezala aintzatetsiak dira. Eta tiro olinpikoa eta billarra beste adibide batzuk dira, non buruko faktoreak desberdintasuna markatzen du.
Betiko atletak bezala Geroz eta ikerketa gehiagok erakusten dute eSporten atletek atleta tradizionalen higadura bera dutela. Esate baterako, Coloniako Kiroleko Unibertsitate Alemanak plazaratutako ikerketa baten arabera, partida profesional bizietan, eSportetako jokalariek motorreko profesionalek lasterketa azkarretan sor ohi dituzten estres maila berak lortzen dituzte. Ikerketak ondorioztatzen zuen “eSportak beste kirol asko bezain zorrotzak dira, baita gehiago ere�. E-Kirolariek entrenamendu-errutina gogorrak jarraitzen dituzte. Beren atzetik azpiegitura konplexu bat daukate, entrenatzaile, analista eta baita kirol-psikologoez osatua. Ez dira bakarrik mentalki prestatu behar. Gorputza sasoian izatea ere berebizikoa da partidan etekin on bat lortzeko. Hori dela eta, askok elikadura-erregimen osasuntsuak mantentzen dituzte eta gimnasiora doaz. Hala eta guztiz ere, badaude oraindik ere estereotipo batzuk lotzen dituztenak bideo-jokoetako jokalariak jarrera antisozialekin. Baina hau ezin legoke errealitatetik urrunago egon. Newzook egindako ikerketa batek adierazten zuen mota honetako txapelketen jarraitzaileak hezituagoak daudela, lan hobeagoak dituztela eta herritargoaren batez bestekoa baino gehiago ezkontzen direla. Kirolari elektronikoek lortzen duten ospea kirolari tradizional batzuk lortzen dutenarekin konparatzen da. Masen idoloak dira mundu guztian.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
7
8
eWorld aldizkaria
2018 otsaila
digitalWorld
Boeing dronea, 200 kiloko zamak garraiatzeko
B
oeingek aireratze eta lurreratze bertikaleko ibilgailu elektriko berriaren prototipoa aurkeztu berri du. Aire-garraioko sektorean iraultza sortzea du helburu. Konpainiak 200 kiloko zama erabilgarriak jasan ditzakeen dronea erakutsi du, propultsio-sistema batekin funtzionatuko dena. Ibilgailuak zortzi motore ditu, bost metroko luzera, bost metrotik gorako zabalera eta 1,20 metroko altuera. Droneak 300 Kg baino gehiagoko pisua du ere. Dimentsioak handiak izan arren, Boeingeko taldeak hiru hilabetetan eraiki zuen prototipoa. Boeingek zabaldutako bideo batean konpainiako langileek ibilgailuaren fabrikazio-prozesua azaldu zuten. Horrez gain, hura handitzeko nahia agertu dute, eskala handiko zama-plataforma bat bihurtu arte. “Maila handitzen baduzu, zama erabilgarria handitzen duzu ere 100 eta 200 kg bitarteko zama emateko 15-30 kilometrotako erradio batean, mundua konektatzen modua eta produktuak ematen diren modua aldatuz", azaldu zuen David Neelyk, Boeingeko ikerketa eta teknologia sailekoak. Dronea baita ere antzematen da etorkizuneko hegazkin autonomoen aurrekaria bezala, bidaien eta aireko garraioen sektorean garatzeko aukera eman nahi du. “Gure CAVeko prototipo berria Boeingen dauden sistema ez tripulatuen ahalmenetan oinarritzen da eta aukera berriak aurkezten ditu zamaren entrega autonomoan, logistikan eta garraioko beste aplikazioetan", gehitu zuen Steve Nordlundek, Boeing HorizonX-eko lehendakariordeak, komunikatu batean, ondorengoa erantsiz: “Aireko sistema ez tripulatuen txertatze ziurra hil edo bizi-
koa da bere botere guztia aske uzteko. Boeingek ibilbide konparaezin bat du, ezaguera erregulatzaileak eta ikuspegi sistematiko bat hegaldi autonomoen etorkizunari forma emango dietenak�.
Arrakasta probetan Dronearen azken bertsioa noiz izango den eskuragai jakinarazi izan ez den arren, hasierako saioak arrakastarekin amaitu dira. 'eVTOL' ibilgailu berriaren aurkezpena Boeingek Aurora Flight Sciences eskuratu eta gero iritsi da. Ikerketa aeronautikoko enpresa bat da hau, Uberrekin elkartu zena taxi hegalarien proiektua aurrera eraman ahal izateko, hots, Uber Elevate. Paketaria eta mezularitzako banaketa drone baten bitartez etorkizuna izango dela dirudi. Posible da hau estandarra izatea urte batzuen buruan, baina hori bete arte saio asko eta zain dauden ikerketa asko falta dira. Dena den, ez dirudi hain urruna drone batek merkantzia pisutsuak garraia ahal izatea, Boeing prototipoa bezala.
225 kiloko zama Ideia orokorra da drone bat gailu txiki bat dela, zeinaren bitartez argazki politak atera daitezkeen airetik. Badira beste batzuk aireontzi hauek erabiltzen dituztenak abiadurako lasterketa bizietan parte hartzeko helmugara nor iritsiko den lehen ikusteko. Baina aparailu hauek ez dira bakarrik aisialdirako diseinatu. Askoz ere serioagoak dira eta bere aplikazio erabilgarrienetako bat merkantzien garraioa da.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
9
10
eWorld aldizkaria
digitalWorld
2018 otsaila
Amazon Go, dendaririk gabeko denda fisikoa
A
mazonek denda fisiko berritzaile bat ireki du Seattle hirian, 2018ko hasieran. Bertan, ez dago ordainketa kutxarik, produktuak hartu ahala gehituko dira gure erosketa-saski birtualera eta ordainketa gure Amazon kontura kargatuko zaigu, dena automatikoki eta bisio artifiziala, sentsoreak eta ikasketa automatikoa bezalako teknologiak erabiliz. Dendaren irekiera beta moduan, egin zen, hau da, Amazoneko langileentzat soilik. Irekiera ofiziala Seattlen egin baino lehen. Jendaurrean, 2018ko hasieran zabalbu zen. Hogei urte pasatxo ditu Amazon Interneteko dendak eta teknologiaren egiten duen erabilpen handia bere bereizgarrietako bat izan da. Horrela, bezeroen nabigazioaren zein erosketen jarraipen zehatza egiten du, produktuen gomendioak eginez publizitatearen bidez. Ondokoak dira neste berrikuntza batzuk: Amazon Echo laguntzaile birtuala edota erosketak banatzeko euren dronea. Teknologia hau hobeto eta gehiago saltzeko erabiltzeaz gain bere eskaintza-katalogoa zabaltzeko ere erabiliko dute akaso. Izan ere, Amazonek bere azpiegitura teknologikoa (Amazon Web Services) garatzaileei eskaintzen dien bezala, zergatik ez die eskainiko bere denda berritzaile hau osatzen duen teknologia mundu fisikoko Eroski bezalako dendariei?
Atzeratu da Irekiera ofiziala aurreikusita zuen 2017ko hasierarako, baina urtebeteren buruan egin du azkenean; izan ere, arazo teknikoak izan zituen duela hamabi hilabete. Amazonek Seattlen duen egoitzan izan da azkenean, kalearen parean, Washington Estatuan; langileek probatu izan zuten 2016ko abendutik, hau da, enpresak zabaldu zuenean elikagai-sektorean ere sartu nahi zuela, eta denda-eredu berriak garatzen ari zela. "Amazon Go" supermerkatuak 170 metro koadro baino gutxiagoko azalera du, eta ondorengo produktuak izango ditu: gosarirako, bazkarirako edo afarirako prestaturiko janariak,; entsaladak, sandwichak eta freskagarriak; ardoak eta garagardoak; eta produktu fresko batzuk, haragia kasu.
Aplikazio bat, sartzeko Irekiera-data zehazten zuen bideoaren arabera, bezeroek mugikorrerako aplikazio bat erabili beharko dute sartzeko; irten bezain laster, aukera izango dute ikusteko egindako erosketaren faktura, kutxazainetara joan gabe. Dendak erabiliko duen teknologia gidaririk gabeko autoek erabiltzen dutenaren antzekoa da; ordenagailu-ikusmena, sentsoreak eta “ikaste sakona� du ardatz. Konpainiaren arabera, supermerkatu horretan erosteko bi hauek izan beharko dituzte bezeroek: Amazoneko kontu bat eta “Amazon Go� aplikazioa iPhone edo Android mugikorrean berriki instalatuta.
Pribatutasuna Konpainiaren helburuetako bat pribatutasun handiagoarekin erosteko aukera da. Bezeroak ez dio gizaki bati bere erosketa erakutsi beharko, baina hau ere erlatiboa da, izan ere bere datuen kudeaketako sistemak badaki zer erosi duen. Erosketa-esperientzia honek sortzen duen sentsazioa arraroa da. Dendari baten gabeziak, ordaintzeko ilara batenak edo kutxa erregistratzaile batenak ezinegona sortzen du bezeroan produktua hartu eta honekin atera eta gero. Ez da doakoa eta ez da lapurketa bat; teknologiak kontsumitzailea ezagutzen du eta kobratzen dio. Amazonek formatu hau barne-esperimentu bat bezala sortu zuen. Bezero bakoitzak QR kode bat du, eskaneatzen duena sartzean.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
11
12
eWorld aldizkaria
2018 otsaila
digitalWorld
Laguntzen du
Agur kreditu-txartelei eta Whatsappi, kaixo WeChat
Z
er da WeChat? Whatsapp, Facebook, Uber, Tinder eta Skype txinatarra batzen dituen Appa. Bere berritasunik handiena WeChat Pay-ren agerraldiarekin izan zen, zeinaren bitartez ordainketak mugikorraren bitartez egin daitezkeen. Madril, New York edo munduko beste toki batetako McDonald's batera joatea esperientzia berdintsua izaten ohi da: menu bat eskatu, ordaindu eta jan. Txinan ere, hala da... baina desberdin. Antzekoak ez diren zaporeez haratago, ordainketa-modua guztiz ezberdina da. Espainian -eta mendebaldeko munduan- bi ordainketa-modu argi daude: eskudirutan edo txartelarekin. Asiako erraldoian, aldiz, ia inork ez du plastikoa erabiltzen. Nola ordaintzen dute, orduan? Mugikorrarekin, jakina. Baina ez NFC edo atzealdeko eranskailuak bezalako pegatinekin, izan ere tresnarik erabiliena WeChat Pay da. Aplikazio honen bitartez, kreditu-txartelaren datuak sartuz gero, edozein kopuru kobra edo ordain daiteke. WeChat Tencent-en barne dago. Txinatar erraldoi teknokologiko honek dagoeneko Facebook gainditu du kapitalizazioan, 500.000 milioi dolarretako balio batekin. Whatsapp, Facebook, Uber, Tinder eta Skype txinatarra da, App bakar batean batuta.
Aukerak WeChat erabiltzen da bai berehalako mezuak bidaltzeko, bai iritziak hormara igotzeko edo argazkiak partekatzeko. Gainera, taxiak hartzea bai-
mentzen du Didirekin (Uber txinatarra) eta ligatzeko gune bat sortu du, Tinderraren antzekoa. Aukera hauetaz gain, WeChataren iraultza WeChat Payren agerraldiarekin izan zen, mugikorraren bidez ordaindu ahal izateko aukeraren erantzule dena. Mendebaldean ezezaguna den enpresa txinatar hau Silicon Valleyko erraldoi teknologikoen lehiakide zuzena da. “Zalantzarik gabe Tencent handietako bat bihurtu da, eta bere lehentasunetako bat Txinaz kanpo hedatzea denbora kontua da, nahiz eta orain arte hala izan ez den arren. Ez dut uste, hala ere, hasieran arrakasta eman zion negozio-modelo bera jarraituko duenik, Txinako egoera berezira lotuta baitago. Baina bai uste dut beste estrategia batzuk garatuko dituela eta beste merkatu batzuetan zentzua duten indar teknologikoak aprobetxatuko dituela”, dio Fernando Cuencak, Minsait by Indrako suspertzen ari diren teknologien zuzendariak. Juan López, Kibo Ventureseko inbertsioetako zuzendaria, bat dator honekin: “Tencent oso merkatu handi batean dago, txinatarra, baimentzen diona beste merkatuetara ateratzea indar handiarekin”.
Funtzionamendua Ordainketa-prozedura oso erraza da. Edonor jatetxe batera bazkaltzera doanean, bere mugikorra ateratzen du eta QR irakurle batekin segundo batekin kopuru zehatza kobratzen da, komisiorik gabe. Horrela, ez da deborarik galtzen azken zentimoak bilatzen edota txartel guztien artean beharrezkoa dena bilatzen. Aurrerapen hauek laster oso ohikoak izango dira Espainian. “Bankuak, startup fintech-ak eta Apple Pay, Samsung Pay eta Android Pay teknologiko handiak konponbideak garatzen saiatzen ari dira erabiltzaileen mugikorraren bitartez ordaintzeko ohitura sortzeko”, dio Víctor Arzak, produktuaren zuzendaria Ironhacken. Aplikazio honen arrakasta Txinan ez da bakarrik janari azkarreko jatetxeetan ordaindu ahal izateagatik. Erabiltzaileen konfiantzak sistema honetan eraman du hau izatera edozein motatako transakzio-modua, lagunen arteko transferentzietatik zero askotako erosketetaraino. Statistaren arabera, 469 milioi pertsonek mugikorraren bitartez egin zituzten erosketak 2016an Txinan bakarrik.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
13
14
eWorld aldizkaria
publizitatea
2018 otsaila
Espainia, laugarren iraultza industrialerako prest
G
asaren faktura aldatzea gomendatzen digu mugikorrak, glukosa maila egiaztatzea edo autoan olioa aldatzea. Eszena hauek gero eta ohikoagoak dira Espainian, eta Laugarren Iraultza Industriala bezala ezagutua denaren osagarri dira. Aro berri bat da, non teknologia informaziorako sarbide tresna izatetik erabiltzailearen beharretan oinarritutako konponbide pertsonalizatuak eskaintzen dituen bitarteko bihurtzera pasa den. Horixe da Telefónica Fundazioak argitaratu berri duen Espainiako Gizarte Digitala 2017 txostenaren (Sociedad Digital de España 2017) emaitza ondorioetako bat. Bertan adierazten denez, teknologiak ateak irekitzen dizkio "gizarte kognitiboa”ri. Gizarte horrek erabiltzailearen esperientziak ebaluatu eta ezaguera sortzen du; honek, bere aldetik, neurrira eginiko informazioa eta zerbitzuak ahalbidetzen ditu. Prozesu honetan, adimen artifizialak eta Gauzen Internetek delakoak (IOT) paper erabakigarria jokatzen dute, horiei esker esperientziak analizatu eta konponbide pertsonalizatuak eman diseinatzeko aukera baitago eremu guztietan, heziketatik osasunera edo aisialdira, adibidez.
Espainia nagusi da Europan, etxeetara hedatutako zuntz optikoari dagokionean
Horrela, Espainia prestatzen ari da Gizarte Digitaletik Ezaguerako Gizartera jauzia emateko, OCDEko herrialdeetako zuntz handiko hirugarren sarbide-sarea baitauka. Honek suposatzen du bertsio orokor eta bat eraikitzen duela Espainiako ekosistema digitalari buruz ospe handiko kanpo-iturri batzuen bitartez, Telefónicako negozio-unitateen datu estatistikoak eta komunitate autonomoek emandako lurralde-informazioa. Hori dela eta, espainiarra gizarte digital bat da dagoeneko, sarbide mugikorreko banda zabala-
ri esker, eraldatze geldiezin batean, non gaur egun ez da bakarrik “desafioa”, baizik eta “konponbidea” ere maila teknologikoan. Etorkizuna, non robotika eta adimen artifizialak bat egiten dute, paradigma berri horretara egokitzeko azkartasunaren menpe egongo da, baita digitalizazioaren menpe ere, oinarrizko tresna bezala eremu guztietara iritsi ahal izateko, ahaztu gabe sentikorragoak diren horiek. Horrela, sareak eta teknologiak ia-ia bizitzako alderdi guztietan daude.
Espainia lider 2017an, Espainia lider izaten jarraitu zuen etxerainoko zuntz optikoaren hedapenean, Alemania, Erresuma Batua, Frantzia eta Italia batuta baino bezero gehiagorekin. Espainia, gaur egun, lider argia da Europa mailan zuntzaren sarbidean erabiltzailearen etxebizitzan (FTTH), kalitate altuko zerbitzu iraunkor bat berma dezakeen teknologia bakarra, mantentze-kostu oso baxuekin. Espainiak ere badu 3.5 G-ko sarbide mugirreko zuntz zabaleko estaldura du, kasik etxe espainiar guztiak hartzen dituena, eta bitartean, 4G estaldura (LTE) % 94era iristen da. Txostenak ere nabarmentzen du azpiegiturak 5G-runtzera egokitzeko beharra dagoela. Gizarte Digitaleko Espainia Ezagueraren Gizartera ateratzen ari da ere, non adimen artifizialaren eta ezaguerako sistemen erabilerak, konektatuta dauden gailu guztiek emandako informazioaren bitartez -Gauzen Internet-, osasun, hezkun-tza, energia eta garraioko arazoen irtenbideak izango dituzte. Modu honetan, herrialdea jada badago Laugarren Industria-Iraultza bezala ezagutua denaren atarian. Enpresaekosistemaren ekintza digitala eta sektore publikoa, baita eraldakuntza digitalaren elementu abangoardistena, hala nola ekonomia 2.0 eta blockchain, paradigma sozial horretara bideratuta dagoen aldaketa horretara begira daude. Beste aldetik, eraldaketa hauek suposatu dute 2018an gazteen % 50ak mobile first izatea, hau da, bere denboraren % 90 edo % 100a sarean kontsumitzen dutela, pantaila mugikor baten gain. Izan ere, % 86k badu smartphone bat ere erreferientzia bezala gailua bezala berehalako mezularitzarako, sare sozialetako sarbide bezala, musika-kontsumoa bezala, eta streaming-bideoetarako.
publizitatea
Horiek dira txosten honen aurkezpenean azaldutako ondorio batzuk. Otsailak 2an emantako gertaera honetan parte hartu zuten ere Informaziorako eta Agenda Digitalerako Estatuko idazkari den José María Lassalle Ruizek; Telefónica Fundazioko lehendakari den César Aliertak; eta Telefónica Fundazioko zuzendari orokor den José María Sanz-Magallónek. Gainera, mahai-inguru bat egin zen ere, non aztertu ziren eraldatze digital honen alderdi ezberdin batzuk eta gure gizartearen etorkizuneko desafioak. Bertan izan ziren ESL Espainiako zuzendari orokorra, Manuel Moreno; Kolokium Blockchain Technologies-eko zuzendaria, José Juan Mora; eta Adimen Artifizialeko Ikerketa-Institutuko (CSIC) zuzendaria, Ramón Lopez de Mántaras.
Konexio bikain bateruntz Azpiegituren eraldatzea sustatzen jarraitzea berebizikoa bada ere, txostenak azaltzen du Espainia Europako herrialde lehiakorrena dela telekomunikazioen azpiegituran, digitalizazioaren oinarria eta datuen ekonomia berriaren garapena. Izan ere, Gauzen Internetek hurbildu ditu jadanik 2017an espainiarrak hiri adimendunak, In-
2018 otsaila
dustria 4.0, auto autonomoak, urruneko kontroleko kirurgia-operazioak edo distantziako heziketa digitala bezalako kontzeptu hain berritzaileekin. Espainia garapen honi aurre egiten ari da europar esparr,uan. Abiadura oso azkarreko zuntzsareak eta 5G sare mugikorrak oinarrizko azpiegituratzat har daitezke, ehun ekonomiko europarra mundu-mailan lehiakorra izaten bermatuko duena. Europar Komisioak helburu hau ezartzen du 2025ean ikastetxeen, ospitalen eta enpresa europar handien % 100ean izango dela, 1 gbit/s-ko sarbidearekin, eta etxebizitza guztiek izango dute, gutxienez, 100 mbit/s-ko sarbidea, 1 gbit/s-ra eguneragarriak. Otsailean, Bartzelonako Mobile World Congress-ean, Telefónicak eta Ericssonek aurkeztu zuten, lehen aldiz, ibilgailuen distantziako gidatzearen kontzeptua, 5G erabiliz, gidatuz, Bartzelonako Firan kokakturiko postu batean, Tarragonako lasteketa-pista baten zebilen ibilgailu bat, 70 kilometro baino gehiagoko distantzia batean. Ikastetxeen, ospitalen, europar enpresa handien eta etxebizitza guztien ehuneko ehunak gutxienez 100 Mbit/s-ko sarbidea izateak, 1 Gbit/s-ra eguneragarri, 2025erako, bostehun mila milioi euroko esfortzu ekonomikoa supo-
eWorld aldizkaria
15
satzen du. Garapen honek ziurtasun juridiko handiago bat ekartzen du inbertsioetarako Komunikazioen Pribatutasunari buruzko Arautegian, aurtengo maiatzatik aurrera ezarriko dena, baita Komunikazio Eletronikoetako Kode berriarena ere (ECC), Europar Parlamentua egun egiten ari dena. Gizarte Digitalaren jauzia Ezaguerako Gizarteruntz Europar merkatu digital bakarraren eskutik etorriko da. Operatzaileek telekomunikazioko azpiegiturak hedatu behar dituzte 1 gigabit-en gaineko konexio bat bermatu ahal izateko, bezeroari kalitate bikain bateko esperientzia bat eman diezaion. Horretarako, arkitekturak kudeatu eta egokitu beharko dira, plataformak eta sistema, beren datuak modu errazean eskuragarri izan daitezen bezeroentzat, eta aldi berean, sarearen ziurtasunar bermatu, datuen babesa eta beren pribatutasuna. Halaber, beharrezkoa da ere, hain desiratua den Gigabiteko Gizartea lortzeko, nolanahiko konexioa ziurtatzea, ertzetik ertzera (E2E) eta wifi perfektua duten etxebizitzak, 1 gigabiteko gutxiengo abiadura, fidegarritasun altukoa, sare finko eta mugikor batzuk eutsita, sendotasun handiarekin.
16
eWorld aldizkaria
socialWorld
2018 otsaila
Laguntzen du
Ekonomia kolaboratiboaren indarra Txinan
G
idaridun ibilgailuekin hasi zen dena, etxebizitzekin eta bizikletekin. Orain, hiri handietan, aterkiak eta kanpoko bateriak ere partekatzen dira. Aterkiak. Ekonomia kolaboratiboaren azken zerbitzuetako bat da. Bere funtzionamendua oso erraza da: erabiltzaileak Mosun Appa jaisten du, 39 yuaneko (5 euro) gordailu bat ordainduz gero Alipay edo Tenpayren online ordainketaren bitartez, eta aterki bat har edo utz dezake enpresak Shanghai osoan ipinitako milaka aterki-ontzietako batean. 49 unitate sartzen dira bakoitzean eta guena bustiak dauden horiek lehortzeko prestatuak daude ere. Zerbitzua doakoa da lehen 24 orduetan. Aski, erabiltzaile gehienentzat, euriak ustekabean harrapatuta, ordu batzuk soilik behar baitute aterkia. Denbora hori igarota, Appak bi yuan kobratzen du egunean. Eta aste oso baten buruan itzuliko ez balitz, erosi egin dela ulertu eta gordailua hartzen du Mosunek. Zerbitzu bera martxan ipini zuen enpresatik ikasi egin du Mosunek, operazioen lehen astetan 300.000 aterki baino gehiago galdu baitzituen.
Ekonomia kolaboratiboaren boterea Beste herrialde askotan bezala, Txinan ekonomia kolaboratiboa indarrarekin sartu zen Uber eta AirBnb zerbitzuei esker. Zehatzago esanda,
Didi Chusing eta Tujia bertsio lokalekin. Baina benetako eztanda 2016an heldu zen Mobike eta Oforen bizikleten zabaltzearekin, dagoeneko Espainiara iritsi direnak. Hortik aurrera, hiriak koloredun bizikletez bete dira hiri-mugikortasuna eraldatuz. Batez ere azken kilometroko ibilbideak: garraio publikoko erabiltzaileek bizikleta hauek erabili ohi dituzte azken geltokitik azken norakora iristeko. Mobike eta Ofo ezusteko boom honen aitzindariak izan ziren eta sektoreko enpresa nagusiak izaten jarraitzen dute, baina arrakasta honen babesean dozenaka enpresa sortu dira modelo hau kopiatuz, nahiz eta beti ez duten lortzen aurrera atera ahal izatea. Hala ere, eztanda honek ekonomia kolaboratiboaren eromena eragin du, azkenean eufemismo cool bat dena, finean bizitza osoko alokairua baita, baina gizakiek kudeatu gabe. Izan ere, azken garaian sortu diren zerbitzu berriek zerbait amankomunean baldin badute, smartphone-a da: denek aplikazioekin funtzionatzen dute, bertan izena emateko gordailu bat egin behar delarik, produktuak desblokeatzen dituztenak QR kodeak eskaneatuz mugikorrarekin.
Baterien booma Gidaridun autoetara eta bizikletetara, hiri-mugikortasunaren eremuan ibilgailu elekrikoetako startup asko gehitu dira, aparkaleku ezberdinetan har eta utz daitezkeenak, 'elektrolinerekin' ekipatuak. Baina modu honetan alokairu daitezkeen denetariko produktuak daude. Baita zerbitzu exotikoagoak, saskibaloiko pilotak bezala -bai, kantxaren ondoan dagoen leihatila batean QR kodea eskaneatzen da eta barruan dagoen pilotarekin jolas daiteke 1,5 yuanen truke (euroko 20 zentimo) 30 minuturo-, edo kanpo-bateriak. Azken hauek mota guztietako establezimenduak kolonizatzen hasi dira, batez ere metroko geltokietatik hurbil daudenak. Denda eta jatetxeetan, AnkerBox bezalako enpresek kutxa-armairu mota batzuk ipintzen dituzte, non kanpobateria hauek kargatzen dira, erabiltzaileek har ditzaketenak halabeharrezko aurreko eskaneatuaren ondoren, beren gailu mugikorrak kargatu ahal izateko alde batetik bestera doazen bitartean bakarrik euro 1en truke (euroko 13 zentimo) orduko. Bukatzean, egin beharreko bakarra hirietan zehar banatutako kutxetan itzultzea bestetik ez da, mugikorreko GPSarekin aurki daitezkeenak.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
17
18
eWorld aldizkaria
2018 otsaila
socialWorld
Adimen Artifiziala nola diseinatu, pertsonen onerako
A
dimen artifizialaren balizko aplikazioei buruzko artikulu eta tweet asko ikusi izan dira azken urteotan webgune, aldizkari eta egunkarietan. Aurreikuspenek sektore asko hartzen dituzte bere baitan: osasuna eta industriatik, aisialdi eta enpleguraino. Izan ere, The Forbesen argitaratutako Karsten Strauss-en artikulu batean azaltzen den bezala, curriculumak eskaneatzen dituzten aplikazio batzuek langile berriak kontratatzen dituzte, beren balioa epaituz. Argi dago, beraz, teknologia horrek gure gizartea aldatuko duela. Zientzia-fikzioko liburu eta pelikula ospetsuetan, poliziak hilketak geldiarazi ditzake etorkizuna iragartzen duten gizakiei esker. Kontzeptu liluragarria da eta adimen artifizialaren balizko erabileren adibede interesgarri bat ere. Baina erabakia eta kontrola, kasu horretan, adibidez, maniken esku utzi da eta batzuren ustez, mundu errealean hori gertatzea eragotzi baharko litzateke. Jendeak etorkizunaren jabe izateko eskubidea du eta makina ez da bere izenean erabakiak hartzen aritu behar. Lorenzo Longhitano-ren artikulu baten arabera, ordenagailu batek gaixo bat sendatzeko ospitalean egon behar al duen ala ez erabakitzen du. Horren ondoren, gai ho-
nen inguruan lerro argi bat marraztu behar dela dio, adibidez, Europar Komisioko Roberto Violak. Ikasketa sakonaren garapenarekin, ez da egoera bat nahi non errugabetasuna kondenatua den edo gure osasun-egoera aurreikusten da, soilik, algoritmo batek aukera batzuk alderatzen dituelako. Ordenagailuen balioa ezinbestekoa bada ere, eta gure gizartea eremu jakinetan zehaztasun handiagoz hazi bada ere, ez da nahi ordenagailuek modu independentean erabakiak hartzea, inolako ekarpen edo kontrolik gabe, edo gizabanakoen etorkizuna aurretiaz moldatzea. Datuen kalkulu hutsaren ebaluazioa eta kontrola gehituko duen giza-elementu bat izango da beti, erabakiak hartuko dituena. Makinei erabakiak hartzen uzteak gure bizitzako jarraipen orwelliano bat ekarriko luke eta gure etorkizunaren gaineko kontrola galduko genuke. GDPRek pertsonen datu pertsonalen babesa bermatzen duen modu digitalean dagoen konstituzioaren eskubide berri bat izango litzateke. Baina oraindik aurrera egiten jarraitu behar dugu, hau delako etorkizuna. Accenturek ateratako txosten baten arabera, Inteligentzia Artifizialak 2035 baino lehen ehuneko 38 puntuko errentagarritasuna sustatu dezake. Ikasketa sakonak ospitaleetan diagnostikoa zehatzagoa izatea egin dezake, eta horrek bizitzak salbatzea dakar. Airearen eta uraren kutsadura gutxitu, berrikuntza bultzatu, trafikoa leundu, ekoizpen industrialagoa eraginkorrago bihurtzea... Baina ziur egon behar dugu jendeak kontrola izateaz eta ulertu behar dugu noiz exekutatzen duten programa algoritmoek. Inteligentzia Artifizialak hainbat gizarte-erronka konpontzeko aukera ematen du, baina bera ere erronka soziala bihurtzen ari da. Galdera etiko eta filosofiko ugari ere planteatzen ditu, esate baterako: nor izango da erantzule algoritmoek egindako akatsen kasuan, sistemak gardenak eta seguruak izango ote diren... Horregatik uste du Violak Europako balio eta printzipioak aplikazio guztietan txertatu behar direla. Garrantzitsua da alderdi horiek kontuan izatea politika-ekintzak eztabaidatzean. Gaur egun, eztabaida horren erdian gaude eta Batzordeak estrategia bat aurkeztuko du laster. Pertsonak EBko edozein ikasketa sakon eta adimen artifizialari buruzko ekintzetan izango dira. Helburua da europarrek teknologia berriak aprobetxatzea, ez alderantziz.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
19
20
eWorld aldizkaria
healthWorld
2018 otsaila
Stormram 4, bularreko minbiziaren aurka
T
eknologia eta osasunaren alorrean bada interes berezia piztu duen aurrerapen bat: Stormram 4 delakoa. Robot txiki honek bularreko minbiziaren aurka borrokatuko du. 3Dn inprimatua dago plastikoan egina eta aireko presioaz bultzatuta, bularreko minbiziaren tratamenduan iraultza bat sortzeko etorri da, kirurgia gogorra ekidin ahal izateko. Twenteko Unibertsitateko (Herbehereak) ingeniari batzuek garatu dute robot hau, ehunak (biopsia) atera ahal izateko bular baten esplorazio batean, erresonantzia magnetiko batean, oinarritzen dena hain zuen ere. Erresonantzia magnetikoak prozesurik eraginkorrenak dira bularrean ezohiko ehun bat detektatu eta ikusi ahal izateko. Hala eta guztiz ere, zehaztapen honen erabilpena ez da beti egingarria, eskaner batean ateratze-orratzak eskuarekin erabiltzeagatik. Tratamendu mota hauen zehaztasuna hobetzeko modu bakarra robotak erabiltzea da. Baina ekipo metalikoak ezin dira ingurune honetan erabili eremu magnetiko handiengatik. Hori dela eta, Stormram 4ren fabrikazio plastikoa da gakoa, zehaztapen milimetrikoazpiko emaitzak lortzen baititu. "Biopsiako orratzaren nabigazio zehatza berebiziko garrantzikoa da bularreko minbiziari aurre egiteko (baita beste minbizi batzuei ere), izan ere ablazio termikoko edo krioablazioneko orratzen bidez posible da tumore-zelula deuseztatzea", diote instituzioan, non gehitzen dute
"orratzaren kontrol zehatza, MRI esplorazio eraginkorra denbora errealean eta orratz fineko biopsia bakarrari esker diagnostiko azkarragoak eta zehatzagoak egin daitezke".
Prozedura estandarra Minbiziaren aurkako borrokan gertatu den aurrerapen honek pausoak aurreztea suposatzen du gaixotasun honekin bukatu ahal izateko, tratamenduak egitea modu azkarragoan eman dadin, beste abantaila bat bat ekarriz, alegia, ez direla gogorrak. "Mediku-robotika mota hau ziur aski prozedura estandar bat izango da ospitaleetan etorkizun hurbil batean”, gaineratzen du Twenteko Unibertsitateak. Bularreko minbiziaren aurka borrokatzen duen robot honen agerpenak aurrerapen itzela suposatu du medikuntzako komunitatearentzat. Horren erakusle da robotika kirurgikoko desafio bezala aintzatetsia izan dela Londreseko nazioarteko Hamlyn sinposioan, medikuntzako eremuan eman ohi den gertakizunik garrantzitsuena mundu osoan.
Adi, emakume! Bularreko minbiziaren ohartarazpena desberdinak izan daitezke pertsona bakoitzean. Pertsona batzuk ez dute inongo seinale edo sintomarik. Pertsona batek errutinako mamografia baten bidez jakin dezake bakar-bakarrik bularreko minbizia duela. Dena den, emakume orok jakin beharko luke hauek direla gaixotasun honetan ohartzeko seinale batzuk: ❙ Konkor berri bat bularrean edo besapean. ❙ Bularreko parte baten lodieraren handitzea edo hantura. ❙ Narritadura edo hondoratzeak bularrekok azalean. ❙ Gorritasuna edo ezkatatzea titipuntako edo bularreko zonaldean. ❙ Titipuntaren hondoratzea edo mina zonalde horretan. ❙ Titipuntaren jariaketa, esnea ez dena, odolekoa barne. ❙ Edozein aldaketa bularraren tamaina edo itxuran. ❙ Mina bularreko edozein partetan. Kontuan izan, baita ere, ohartarazpen-seinale hauek minbizia ez diren gaitz askorekin ere eman daitezkeela.
publizitatea
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
21
22
eWorld aldizkaria
2018 otsaila
startupWorld
“Ekintzailetzaren gorakada onuragarria da edozein gizarterentzat"
E
nrique Cat Nostoc Biotech enpresaren kosortzailea da. Madrilgo LEINN (Lidergoa, Ekintzailetza eta Berrikuntza) graduko lehen promoziokoa da eta Forbesek Espainiako 30 urtetik beherako etorkizun handieneko 30 gazteen artean sartu du. Forbes aldizkariak lehen aldiz egin du “30 under 30” Espainian. James Costos, Estatu Batuek Espainian zuten enbaxadore ohia izan zen 30 gazte inspiratzaile eta berritzaileak bereizten dituen zerrenda honek komisarioa. Zerrendan sarturiko guztiek eginkizun bera dute mundua aldatzea. Zure izena Espainiako talentu gehieneko 30 urtetik beherako 30 gazteen artean aurkitzen da Forbes zerrendan. Nola jaso zenuen albistea? Ustekabe atsegina izan zen eta gure enpresaren lanaren aintzatespen gisa hartzen dut. Beti izan nahi izan zenuen ekintzailea ala egoerengatik derrigortua ekitera ikusi zinen? Betidanik izan nahi izan nuen eta 23 edo 24 urterekin ahalegintzea erabaki nuen, karreraz aldatuz.
Zer ezaugarri izan behar ditu ekintzaile on batek? Ez dago formula zehatzik gai hauetan, eta gaitasun asko praktikarekin eskura daitezke. Onuragarria dela iruditzen zait ezaugarri hauek izatea: erabakitasuna, pertsonekin tratatzeko gaitasuna eta buruzagitza, ikasteko gaitasuna, negozioikuspegia... Zergatik uste duzu ekintzailetzak gora egin duela Espainian azken urteetan? Alde batetik, ekintzailetzaz hitz egitea eta gure herrialdean ekintzaileen kopurua handitzea naturala iruditzen zait. Bistakoa da gaur egun negozio bat antolatzea errazagoa dela duela 20 edo 30 urte baino. Interneten jaiotzaren aurrean gaude, sare global bat bezala, merkataritza bizkortzen duena eta erradikalki aldatzen duena pertsonen arteko harreman-moduak, nola erosten duten, saltzen duten, ikasten duten... Honek leku ematen dio aukera pilo bati, ondo egiten duguna probetxu ateratzen. Nire iritziz, ekintzailetzaren gorakada onuragarria da edozein gizarterentzat, eta Espainian beti izan dugu joera enplegu publikoruntz, zeina nahiz eta beharrezkoa izan, ez du produktu berririk ezta zerbitzu berritzailerik ere sortzen.
“Ez dago bide zehatzik arrakastarantz”
Ekintzailetza herrialde honetako lan-etorkizuneko giltzarria izango dela uste al duzu?
Enrique Cat Biotech enpresaren kofundatzailea.
Izango da, eta jada izaten ari da mundu mailan. Edonork eros ditzake produktu batzuk munduko izkina batean eta beste batean saldu. Edozeinek bere ezagutzak besteen eskura ipini ditzake Interneten eta dirua ateratzen saiatu. Edonork sektore jakin bati buruz ikas dezake, gabeziak
startupWorld
behatu eta horiek ordezka ditzaketen produktuak edo zerbitzuak eskaini. Zeintzuk dira ekintzailetzaren alde onak eta txarrak? Positiboak izango lirateke zure patuaren gaineko askatasun eta kontrol handiago bat, ikasketa transbertsal batez gain gai ugari bati buruz: eskaintzen den produktu/zerbitzuaren alde teknikoetatik zure bezeroetara nola irits zaitezkeen eta beraiekin nola harremanetan ipini zaitezkeen arte, zure proiektura talentua erakarri, taldeak burutu, beste enpresa batzuekin lehiatu, finantza-planifikazioak, inbertitzaileak egongo balira beraekin harremanak..., eta beste asko batzuk, enpresaren martxa alde batera utzita, ekintzailea asko aberasten dutenak. Eta beste baiezko alde jakin bat: enpresak arrakasta duen kasuan, inoren kontura baino diru gehiago irabaz daiteke. Alde ezkor argienak hauek dira: porroterako arrisku jarraitua, ziurgabetasuna, higadura pertsonala eta seguru aski finantzieroa, eta "denbora librea" edo oporren ideien desagerpena. Nola erabaki zenuen nekazaritza eta lorezaintzarako produktu ekologikoen munduan sartzea? Biologia ikasten nuen bitartean, mikroorganismoen botere handiaz ohartu nintzen laborantzak hobetzeko. Bereziki arreta ipini nuen zizarehumusean bizi diren mikroorganismoetan eta
2018 otsaila
eWorld aldizkaria
23
ondorio hain positiboak sortzen dituztenak landareetan (elikagaien jasotze handiagoa, fruituen usain eta zapore hobea, plaga eta gaixotasunei erresistentzia handiagoa…).
“Gaitasun asko praktikarekin eskura daitezke”
Zer eskaintzen duzue Nostoc zuen enpresan? Produktu sorta bat garatu dugu zizare-humusetik etorritako mikroorganismo-komunitateak dituztenak. Behin laborantzan ezarrita, landareari bere garapenean alde ugaritan laguntzen diote, produktu kimikoak ipintzea ekidinez edo gutxituz. Nekazariak eskertzen du dirua aurrezten duelako eta bere ekoizpenak kalitate handiagoa duelako. Oso baikorra da azken kontsumitzaileentzat ere, hondakin kimikorik gabeko fruitu eta barazkiak dituztelako. Zer ezberdintasun dago Nostoc eta bere sektore bereko beste enpresen aldean? Alderdi askok bereizten gaituzte: lehenik eta behin, gure ezaguera zabala zizare-humusari buruz: nola ekoizten den eskala handian kalitate oparo bat bermatuz, zein mikoorganismo aur-
kitzen ditugun, eta zein rol jokatzen duten lurrean edo landarean, etab.. Sektoreko beste enpresekin alderatuz, guk ez ditugu mikroorganismo isolatuak saltzen, baizik eta komunitateak, eraginkorragoak direla frogatu duguna. Zer gomendatuko zenieke ekintzaile gazteei eta/edo ekitea pentsatzen ari diren horiei? Liburuak irakur ditzatela. Niri hasieran gehien lagundu zidaten batzuk dira "Screw it, lets do it”, Richard Bransonena, edo "El libro negro del emprendedor”, Fernando Trías de Besena. Baita ekintzaile arrakastatsuen biografiak irakurri ditut ere. Beti laguntzen du ikusteak nola hasi ziren eta nabari ez dagoela bide zehatzik arrakastaruntz, baizik eta harremana duela egokitzerako gaitasunarekin, biziraupenarekin eta sortzen diren aukerak aprobetxatzearekin. www.nostoc.es